khunrath, amphiteatrum sapientiae aeternae, 1609 latin ocr

7/23/2019 Khunrath, Amphiteatrum Sapientiae Aeternae, 1609 Latin OCR

http://slidepdf.com/reader/full/khunrath-amphiteatrum-sapientiae-aeternae-1609-latin-ocr 1/313



fi fi..**

**<•>?•

«"'V a ^

w m m



Digitized by the Internet Archive

in 2010 with funding from

Research Library, The Getty Research Institute

http://www.archive.org/details/amphitheatrvmsapOOkhun





PERSL&fcr .ANDO.

m xM P m T H E M m A mf f S A P I E N T I / L / L T E R N ^

j£F S O L I V S T > E R ^ ,

f c H R l S t l A N O - K A B M J I S r i C V N

D r O I N O - M \ G I C V M ,

n e c n o n

P H Y S l C O - C H T M j C V M ,

T E R T R T V N V M , C A T I I O L I C O N :

i n s f r i i c i b r c

f c H E N R K O K H V N R A T H U P S

^ O T O s o M ^ a m a f o r e f i d e l i , e l

M ID lC lN y \ . u f r i u s q , D O C T :

| H ci ii e li ) - IA i iI IQ M u - IA m ' . I lu l l e l u - h •:

\ <9 % d i a b o l o ' .\ E M I L L I B V S - " 0 1 X V K I . ,

QKANt

f lMMORii« i t ! . Iii TATf(, 1AVDAXJ

M.* !

I D Q 7 0 D

tNJFEPJVS:S i e V T O X ) !

S V P E F J V S

, ^ v J > ^ •. RTV S.& S { _____ ___ ______________ _

r\ M PRrJlL£00 CASAREfc.MMEST:APPECENNTVNt;/•-FR1M\1>API^SSI0N1S P IE



' \v,V"- v'1' \\y~m

H i

b i h l i a

b ’ v L i n t c j H u i t w , lib g i i r o , s o p h i s t a :

/ C n ' h ’o r H E N R I C l c e d a t l # l> e r A M P J l l T l l E A T W ) !

•»* i» -W .V i i i / h i t c l u S * \ c *i /*-*//» ri f / p < f r i x i ’ ,

n- v 5 •qioAttn Srrtptn nunqi« k» ecntf.li'in VE.RD,• V 1 P H J A M ^ J r f x t u h i i ^ o n u i t ,

t P* . J ' - K y > t * r t 4 tit 4 ,t ,i tC t r & u u k i / h t j fr n t a h iy Z tn . /

, 1 * 1 * * 'U i v i / I f c .H i n » n j o i C u t j f t t i r f D t O ^

.] W r r< t // on t p a r i K H U N l L \ T H f i\ o i r . « n

L ' ( i f i A t \ C N ’ l i r C O N > ‘ I ^ I O , D e n , I E . H O V / S .

J .O i ij J l u p sr S jT S c c m u m t u t tn t tm t ,

/»<»W /»{.v^M//r\ «>t» <lt 4A & 1 ^ ( ,<r



\ ->

J V



I»l -r( t»i7 f -rrn>TrVvn i ^ <Wi kU*mp n * > V 1.t.T ir ifcf ini y»i </<f{,

<■•' ■■■•• v ■••/' ••’

/i ./, & ^i.tirjerenr. . j

i w /*/*. T r o»p i

Sft r 'V hT UT sn

A>C<* /r(lc <tf f t j i i l m t l - t .

W W *C n r: ^ ~ ■- JD o j l T i y i A V D K .N T IO K . I T O

7(»T fx

/##<iv-W.*fff/ **•***«» !L i ^ r / <tticfij i*J p.trj. ti chia, iMlKrfW, nf.|fi pr»n/ ro/o l.tbro, /*/«»> f H r f p * < t o , e t I

n/f cOimifo.

-f- r/» .*«.*».* AnJit n ■J*1 y i* 4 • m p f t l cntyiit.i: .( 1 •>:iitjr.t - >toni»•//•<••»<t i;*/*

t •tnrn'j4ui .

//1ttfUithnttt tnnriThdrl,,,I l4ifrott:in O fl \p - )K iM Ja motiofu*/ et ihjo/w».f <•»/»,4* .ilfojriiftf /•»U *< t t y y u i f S J i r .

G t i S i •:#ivi .At ni Ub«r ikttt.

, Or.Tl.VA.*ib»« i/tviJi.F

l ,ytcr, infij e i m oi. Jttt 014fat*ni*9 j ’* rt it jf St* .CrA.ur/ tjr.lMTATI

>«Wm^ ft tJ umnuA.

MjTjjuffiyji f.totf frfltli »Jl fyOfl Itlflf, '

QX/ iC- f f a v i n t f c i t ,

CtiijVr*

W './rr rtiintf Opfin u i rttfplictnt.

W« W.not>AU

nxtcv IfAirwi l

r {<,Vj/icffuuirt r

\J Snt Hiiutulti G K \ ,Tii> ir. i/i > »».»/»/ /v»

/w##/« ptjorff n.i rtf t•• 'ut/-'ryr.tun ti,r, cniniij; ‘b*n?

t l c l r . ihnni ’■ ‘it* c e r t e ) D t t r nc t c r f l l

i t p r i o r t S t .

f-tn/aa !u t i X j r k x iu t i l i u n

Co/tJCiil sto 1/ rccf*f.«///.e

r7.//r ,Xjit&lye <teLhi,mAOm~i

r t t J c L i f it t m .k

a < F £ ? & 4~ '*

■ MATV+imciV rA- V<J • jiJ fiUc

/ c x r c r j

r i v K X i

pMw / r/.cctui i f j .J.t .

tnthSEK EC\ U l>: -if

No n l f n n y t c i o c e t . J i 110* 1 *kn*br l r .S i h s t u f U U /(if / C«2W<r W /»l'i.tnitm ctntrnyterC

veZi**:*/, Uti lAtpert lit ) tont/w/o.

'- ‘'<»»11/1/4 4m .it«.»%/ /r #ttrtctMtii

U lUiTrior /si: Mi.i. '«/»<*/wt»fuf Ut., RlTATfcH --f/ V&Ar r s i n l t f ; «f t .uk lnn e.inffj Mjw. {icy

( / i .v j inr .M t j ,

»’ /*<W-t t h i l . a t * i d p o c tn

b s^ ^ f f .V .y

i j - . I terhnnu OTA ftcr:, f 7^ fUTVW .iv T* 2 rtt,i-J ,-r(,j*trw2 ? rjhtihik,( /Ikw iJ ' 'J»2 ; t u p - M i . l u t u s 9 o r>itoft>nncr:

tS“ \rijucre,si6f"fm \J L. 7 ' 1 r j T A T IS .

•jtnuxtrr!tuitur , r*>ivnp 1 v**Air> yo t ■V" <k**; . W , »/ •/ «ywmtntttur C«ww«#*,.»'c it uti tttMi lia ut. bti titp—Vim



..r- POR TA 31AMPHITHEATRI

SA PIEN TI /iTEKN/C.,

* souvs v e r K j . ;

ICATJ!

inon



'v M K Ttc\

m m



------------------- - _

V>0

V ' ••>rvi \ / V eb .v .*.s k e

■ \ ^ WfXW’A \ y ny , * \ \ ' r * * -;V , y ) ^ ^£ > 4K c \ t ^\ o o ^ svpewy £;a .w \ k 'o -m..* “vS y / ‘ f ff»: W • ' l iV A* \s* t - A . H V3 J •V\vT\-/ ,**►, &—

:\ ' / |ti;v 0 -^ m

Z//£ ^ SECPL' VMHFJMC.r&

fiiTSl'cvth^voo^ *.vmvS;A cf.xjD \pjvj.qr sK^rqyoo tsris\rsu$.

TKWJM .VJKACY1Atf j VNIj.ET flCVTOV,

■ a b V N M;s\c C M S E ^ jU l ^ l \

/.r FVEFVNt

Ab

lltf VN\KE.ADiVTATIOME. PATOR.î-V * / ' ‘ A L / resij50MJVTER EIVS IV V FOPTATTILLVOVENTVS IN\’l \ fl:• :. VA k ^ T . rATF.R omn is* m .r .v .w T O r .N v ^ r^

v%> ' i d U g L : tSTH.ic.wf.rjiNTKCACsr «iv f .r m :-7i::-iriNnPAV.,.<^îs/.*-t a|TO W W ABKZtffe, SVBTlJx» st5* 'CfcSVAVlTERCVMM.VSVO INGENIO. ASCfNj. f

^^rh TERfl A LVC‘O^VM,irpVM^ dtSCENDrr INTERRAA REClprT YINV ,^ ^ ! > E W ^ ' M < 3clN TO J0 » M . t S IC I i ^ ? ^ y C LO KW M 1 0 T I , M V V iM . I D EO

^ $ 3 TE OMNIS OBSCVOWTAS. IflC g*T TOTIVS ffxCTTVDINli fOPTlTVDO' FOP.TJf; S j *. QVVWLXCET 0.'i\NEMpjpMSWTHEMPMNEAiQVE OUpASi PKNETI\,\prT. JJCM\i AVCREATy F-5J. iilNT: EK/NT .VDXFTATU i'Uft\BU£S,pVAPVAi AiODVtf UK: rtSi . IT.

VOCATV i 6V.\}tU *.ME f T !^M BS t51 V£#tW ENS TRES FARX E5 HUO . OPI J LV. P M ' . S M /S b l

XfTVM EST QVOD DKI DE OPERATAE 50 *,tf r '"Q liT tf S> ai( |c f):

/T»r,|7

K '

•J U x I w } d i u m f ft o a n h ? * f * ,\ , J f a r jl t , & W Q c k g n wjc & W ; W c j c r U'< v, Jt tf c lb a

X J / v ru r t jk fi t , d i ff er i f i. T f i t U , , A n r p d i g tU l W & f & j T t e h M X n t T W f j f l J x t j r I r e / i /* *H l ( e r W Eli .' inU lT rJn•yautzett WcU.&if cr f jlet J Jec »-.>/r A ^ t» » WZRCKE Jrr SONWEM-

/tuiSmccor forft, tjuiw VwÛiftodc »£^*> watu«ic;cAE..-i.rt»* W v ^ uu ima mjcr . orvifJAu

,TENT*!&.r»< fci vil* s- Jv ^ li -S L v

>»c(pcUmr/i HtKuhjiuc &WDIMIACiTVCW JfCtJirMft' v - i» - w . wvt ,^ i iu^ L^ vvn rR. .ur .s:< otvi .M/e

>i.^.u ,KC^V.U NATVa\M DUC CflEtCCVMf COGNOi!. T E N T l i t r X f c. v -a* J V '1 '<,U\SE. v ti &T lW V WT> * - ^ > u , P X P A > U S A T V R W D l S C E F , E ^ W t COC.NC<7 *T - j f i s . 5 0 L P X . M f l k i T V A M E A t fN T T . C O M T L E C T » E T E GO T E I Kf V Jj rn X S. Q Vf it O PW I S. D yO l UV J Q

> i'C e « frmu».»! VNIVEPÂ JXTBITO RKXXlAVCT. $ * et O&TKINSL -----.

f.W h in ii ir>io«mnwiv«li



P R O C R M 1 N C

~ ABtfr t. P R O ^ I .

' - # r MTH•v- ~* m m isTuw

N^ : , .v a H b P io i s r #

■ :M p r o f e ®- ' -' 1 '■SLy^ if-31

' 7 / ^ ^ d i - o i n : v \ % 4

( i ‘e/qxocl spef>|>4 v ■1 ^ " v i ' c t d fo r e s '\ E I

typ j f e? " fe v 4 ormes,j p r^ Jspi / ra serJim. pe. [ m

T-^nitibfes.in>M n ) \ ■ % ; . . - J - a u s I ;! v a c ' :o i i 2 i n V

* f M - k & m e t t y ib r e m i l l ius*

m e r i t o r d p i t .

> n j m ; :

4 j d n t e f i

, b e i i e “ O E L L E ;1

. N O S S F . . P O S S E

< f r E S S E , - ,



*

’-! . y A r« L \ r v o i \ h v c . N L V o ^ ^ b w

w* lOHtM,»fxct oro; **»«, tv.>rotr. }

M . r v u ^ v c i n j .r

m y » k , a . S \\V T \ tn j td

\



»



\

\

p .

SM&y , ysiJOC-

f " “ * *■ ** ? "> . I G N I S w f e j j

hDUU-T. *Hvr; jA^mfcmvn.vAj(ffiG£5»<fo.iflJlv

Mfl[KX nw VTEXVS MlW « * . r y w f .iJo i j m f c l u B A t o W t S g o >4 _

.0p ? 3 ® 5 tff ‘ |; <il;f' ‘a «•n/fjWiw'v. /'. £ \"_

^ J^.anorugr^CX

\ S ' y <VN' ‘' ».\N\M‘. >.«•;

\ ^ J > W A ‘VJRGfNfcA .CA » 1 K ) L J C A > r K t h r s V nb »k

| ^ w w / i f , ) / ' ! yorltatlani.Cirdd a /'jSi.-iutu : CKV^J^V8\TRVM ttt fjV &tf /udj i/iow inw:U. imJw.•

\ \ i Iafer/ Mt tri .omrn*» >»n< W/. Mi/ibr /mtj: A»fA*'v*V\ i pHaU : R *tm;A irts;j*irt Lmtultt rostr i MXAj ',

yAA J . Conj/tjni.Xiw.jHliTfis t/ S A L I W f t V. ,- M O U C I X S . « i f i i i l w 5 K 4. i l t r i U a l U i i i t il

~ r ! ' y ' f ^ l r d i r . i A R T U . M W M A T K V M ; <•* 5 M U V

'W h X r i T W . r a v i W N E . W n »,A Q U \ 6 ICC A . , .) / / * / ; ? ' non nta i / f u n/ f is »nanuy.C0 Rl;vs. nn r 5 P« •

V / n iu ^ A : - .r u. A . ii o >V M .;'■■■ t m j m r e . 1 1 j d y f / f i u j f f l i r c t S / c r r u r h h l i. v t t i c s f a l s o t q J d *

3 y y i n f i t , \ f f a r * t? : m y :& ua . v t i o r u * n i] r / ; } / r s \\ 1 '

h^Tifl/iurr ; u? jso. a S f v t r t n t e . T t J c PA n m n r u x t ,. j f

* ^ t v > ,n y / j / i < / J a r . w L i ,U b f r j t im : S f i n l u s /* •

^ \ a m u f i r P O? PI I F ^ KM r .N m i M " w f J J f ^ / \ \ r n j n , r j - r . )- ^ r f ; r v t ^ b l m t c / i ti r' r *a n . \* f l /

.\ N I W E. . r u o r r iy t h l t i / s v n t r u ^ ^ 'w / /i

N -SV , kr&/«s <er*xn/&wi . \, j .1 X , \ j i :s u s t r r r n l n * . L\ TO N a ^ K V ;r » > £ f / £ .

M tf& TA RTftftVS .traa n j t i i f r i > I / f / ' r 7 'iTs ," ‘H J2v.CA TH0t.KV S jn.7 ,' ’>v i ^ 7 / / ^ / •N. Wa-uA«*>/.m» H ruy»5*v. W / // W V ' ^ / ' . {t i v a c m ^ a n v vr iu t 1 Z * *0 ’ J t F f r / / / J r j £ . , ; - . i . : i \ s • I iM K f / V< N

; : n r . \ i Ns Vr t ,r j m f LVN.SfrlN J K M

/♦VTfl Afif.ES-1VM . ,/ ' X O * /

■-V' V

K & - i c \ [ i y ■.* (

l*ll . ■vx»



' I P A T E R N O . V A T E RN O , A TQ , ,\ M i a >

CAB AU. C O R ? V £ . ST AS VM , j T

. FsT IVS TIT IAM EIV5; ET IIV.C ^

f i * *** A»

A/. i *an

/jj/vr:*>« jo«

[$£22*i W•VjlftTtfi

SAiarjwrafifuw&/t'

‘j/ur/’ivjti

i 'sioriM^un;

y*f»un ivi

jJIWViJ/»

wcv ini»

ttuwC'

: ! -■ ^m^u,'opu. .

P i f r ^ ,. ' / . ^ . % >: % ; & . .\ V a $ /

>



I

S V M M A P R I V I L E G I I

C JE S A R EI.C R SE Q& S A R E s£ <511 ADISTATIS

f ‘PriittUgio cautum est, ne quis Q.balcoorapho-

iH i& J& eJrm f. rum,Celatorum,Sculpt orum,Typograpborum,

bibliopolarum ac aliorum quamcunquelibra

riam negotiationem exercentium , 0 r e r a

f f s x r j c j K ii v x r a t h , L i r s. J llcd i-

cindt eDocioris, tam firipta quam picia, Medi-

cinalia,Cbymica,Kabahfiica &plxraque aha

fieretiora, Latino Cjermano idiomate,partim aliunde conquifita^par-

tim d feipfo con feripta & i nuent a , ac inter ea quidem qAmtu i t ii e a-

t r v M S a r i E k t i /E\-/E t e r x /E , fi liu s ver* ,Chnfiiano -Cabalifii-

cum, 'Dimno-Magicum, $3 •Phy fico - Chymicum , tertriuntim CatboL-

con, dsrc. per dccem annorum fia tiu m , a prima cuiuslibet editionis D:e

computandum, intra fi er i Im mani Imperii, Regnorumque & Dominiorum Maicfiat is fu£ hereditariorum fines, fimi h aut alio quopiam chara -

Heris genere $3 forma, fine in toto, fine in parte, imitari , rccudere, aut alio

recudenda, vel alibi etiam fculpta c r imprcjja adducere, ten dere aut difi

trabere palam njel occulte, citra 'voluntatem & confinfu?n p re fa t i Do

tioris hCennci Kbu?iratb,fuorum-ve heredumprefiimat. St quis rvero

ficus faciendo, ‘Tr/uilegium & interdicium boc Cej. reum f i er?, ere, negli-

gere aut tranfiredi temerario quopiam aufii conatus fuerit, eum non filum

omnibus illis exemplaribus perperam fic reatfis & adduciis (qua: quidem fiipradiclus / fenricus Kbunratb, aut eius heredes, torum que mandatam '

•ubicunque deprebenfa vel propria , quam ipfis hac in parte tr: ivimus,

author itate u e l Magifiratus loci illius auxilio fib i mendicare p- terunt)

a



de jit fio pruiandum ,Je d & m ulti* infiipcr decem mareharum auri puri

fifco Qefareo frundis •vindici, %•>fi:pcfati 'Docioris H enrici Kbunratb,

fu orum -jc heredum 'Vfibits extcqito pendenda} decretumirrem ijjibihter

plctlen dum3 x3c. T ragx , die prim a Ju n ii. <sAn?io i $9 S.

R V D O L P H V S .

1

Ksid m andatum Sacrx Cxfarcx

5\laieflatis proprium

rsA. 1) E X C K .

Addiciimfi^illum CsfarcceMaicf tatis

' in ce ra rubra.

\

y E T E R N O

*



»»

S T E R N O , I N V I -s i b i l i , s o l i S API EN-

T I , O M N I V M O P T I M O , I N F I

N I T O E T O M N I P O T E N T I

niKajf tnpnSw nin*• t v • v: ▼

D E O D E O R V M,

E N T I E N T I V M

V N I T R I N O ,

S A N C T O , S A N C T O , S A N C T O ,/

P a t r i , & F 11.1 o, in plenitudine tempo ris incarnato ,

J h s v h C h r i s t o , nec non

SlMRlTVI SANCTO-,

Vniucrfarum Rerum creatarum ac conditarum intoto V n i v ERSocxiftencium

A v t h o r i , C o n s e r v a t o r i , G v b e r n a t o m ,-

perpetuo;

D o m i n o ac P a t r o n o fuo Catholico,benigni/Timo,

filialitcr tim end o, vnice amando,hum illimecjuc

adorando, & in om nem xtern itatem,

deuotione debi t ’,m eiito

laudando:



j. Titnoth’ ;.vnfit6.

I I .

T O T I C A E L E S T I S E X E R -C I T V S S P I R I T V A L I S M I L I T I / E P R /£-

p o t e n t i , rcucrenter habenda:-, flammeis, nimirum,

J e h ovyt miniftris, Diuinicus mihi concellis,

ofH cioquc fuo& didad lico&rutclari , r

vitro adfiften tibus:

I I I .

P R O X I M O S V 0 ( 0 so-AW )w-y*} riyjY\-QiAy,

0cu?cm/@oft cr ar cif/i uD imfrlicbci cm7fccf>|fcil0 fideli cuiuis, cumpri

mis d iligendo:

1 V.S I B I M E T I P S I , feruo ac organo D E I ( abfit ia&antia

£c calumnia verbo) fedulopro modulo D o n o k v m

aDoMiNO l iberal i f l imeconcrc-

• d itoru m:

v.T O T I S S * B I B L I C £ S C R I P T V R ^£,vtili ad

doc end um , ad arguendum, ad corrip iendu m , ad eru

diendum,in Jultitia-, vtpcrfe& us (ir H o-

m o D e i ad om ne opus bo nu m

inftru&us.

VI.N A T V R y E m ir ificx ,m m iflrx EL O h i m in M v n o o v n i -

ucrfo (eiufque F i l i o , M a g n e s i a Philoiopho-

rum indigitato, nunquam od iofx, N v m i -

n i ac L v m i n i fulpiciendo:

Denique

V I I . S C I K K -



)

V I I .

S C I E N T I I S & A R T I B V S fingulis, per quas de D n o

gratifl ima in orbe Te rra rum (paria eft fam a ; prx fer tim ve

ro fubi imioribus ac fecret ior ibus,qu xque I g n i s ,

omn ia probantis ,adminiculo Spagy-

rice peraguntu r:

A M P H I T H E A T R V M

S A P I E N T I A y £ T E R N AL

S O L l V S V E R y t ,

necnon

Vi rg i n u m i n f t ar , e i propemodum a cubicul is fandis atque

fecretioribus, cafti ( l imarum, quibus, inter o m n e s in t o t o T e r

ratum orb e Scientias & Artes Bonas gencriquc hu ma no vti les ,

non auguftiores vel fa nd io re s, n o n ( o b v s v s a c f r v c t v s

tam Ma cro Mi cro -co fm ico s,q ua m D i v i n o s , hic &

in x ter nu m falutares ) prxf tant iorcsv l l x , p u t a ,

K A B A L i , M A G I A E , A L C H Y M I ^

H e u o i n /E f u x f a n d i f l i m x , m i r i f i c x q u e , i n O r a t o r i o

& L a b o r a t o r i o , M a c r o - a c M i c r o - C o s m i c e , artificio

m i rac u l o f o , c oq u e m u l t if a r io , p ru den t i fi i m c v erx q u e T h c o -

ac Philo- s o p h i c e an cil lan du m >•fe cu nd um Sandlior is &

C h r i s t i a n £ P h i l o s o ? h i £ , fol ius verx, Veritatis nor

ma m, e diabol icis fophifmatum exeerandorum, pro V e r i t a

t e fefe falso fub ftit uen tium , laruis fucatis, duce & adhftent ia

R v a c h H h o c h m a h - e l , ncceffariorepurgatarum, catho-

l icaque dexteritate ad Archetypi exemplar f incere refor

matarum , primor-dial ive Simplici tat i ac B on i

tat i t r iu nic ath ol i cx qu cfu x , d igne *

rcf t i tutarum &inftau-

ratarum,

j



6

C H R I S T I A N O - C A B A L I S T I C V M ,

D I V I N O - M A G i C V M ,

n c c n o nP H Y S I C O - C H Y M I C V M,

T E R T R I V N V M , C A T H O L I C O N,

Hoc j

In qu o T h co - ac Phi lo - s o p h i c e docetur S a p i e n t i a v e -

R/*-,eiufque (lu dii ,ho c cf t , P h i i. o s o p h i >e fi n ceti oris f o n s :

Vena genuini I n t e l l e c t v s Num inis ac Luminis N a t v r £

eflentialis in M v n d o maiori catholice, in F i l i o vero illius,

M a g n e s i a vidcl icct Sapientum,(ynopcice,cathol icc ,rcali tcr

cxiftentisi J v k i s quoque L e g i sve 1) e i in cordibus noftris

Diuin icus (c ri p rx •>ncc n on . M et ho d i dextre' inrc lligcn di & or

thodoxe interpretandi B i b l i a facra- ,Sc i e n t i qu o qu e

Ligni vita: , Bon i ac M al i , a tq ue hon ef lo i um ac

Turpium,- o f lendi tu r f lumef i :

O p v s , r\£?y?.iV 9'i acteflantc cwr^.cc ( p h y M o m o

Zoi lo) rcuera eximium,recens rcui lum, A m p h i t h k a t r i -

c e inftrudtumQ_v a t v o r . circularibus, al i isquehieroglyphi-

cis F i g v i u s , in ars affabre fcalpcis, V e r i t a t i s ,pa f i i m l o

corum ,fine pudore vim publice patientis iniq ui(fim am, & qua-

fi (ub calum niarum pondere tati lcendo ingem ifeent is , fere

( pr oh :) (uccumbemis* ab interitu, pro viribus, vindicanda: ac

crigcndx* caufa,-& quo aliis bonis atque induflriis viris idem

tcntandi&pnxftandianfahaud vituperanda prarberctur,in pu

blicum, ex pio animi affc£lu,inq ue orbis C h r i s t i a n i v s v m

a tque v t i l i t a t e m c o m m u n e m , n e c e f l a r i o i am t a n

dem , & vix tan dem ( fcd fat cito,f i ,vt (pe

ro, ia t be n e ) miflu m •,

S a p i e n t i a v e r a , c v i, q y i n , v e r , q v i b v s a v x i l i i s ,q v a mn i v , c v r . , q v o m o d o , q j a n d o , fieri poflic ac de

bear, Chrif t ianc d o ce n s; S v m m v m ^ v e H o m i n i s B o -

n v m, tam in futui a qu am in hac vira frii ct uo fu m , D 11do nu m fingti iare, tertriunum, catholi-

cilli mu m , videlicet,

c A ^ii tw nem



7

*Avnitioncn:> Cognatio-

ncm,Vmoncm $3

FruitionemV ^ / ' J E H O V /E,

Scyq u e m m i l i t ] h s v h

C h r i s t i , Libriquc

SS.1 Scriptura:, Triu-

Cop/itio-onem

S v i i p s i *

v s ,

Triunius*,

(ognitionem

ac

Vruition em

n u i s ;v _____

M v n d i nidi oris,

&,quem dcdit,Filii

cius, M A g n n s I Ai

Sop horu m , vciiui-

qucTr iunius ;

hoccft,

Catholice

T R I A O M N I A ,

t an quam in liquido Speculo,

S o p h i a O rth od oxa ,

ojlendens:

C V I V S

?nyfleriorum reconditorum (prout T a t e r L v m i x v eadem illa , ex Benigni

tatis f i t Dtuinx penuyhberaliter

ccncejfit.)

A P O C A L Y P T I C A C L A V I S

T R .1 V N A ,

penes Au thorcm O p e r i s huius digne referuata,

L e g e fu a

T riuiia , fancla, x q u a& iufta ,

k\cft,

dt-J

F I D L ,

T a c i t v R n i T A T r. legitima,

&

O p e r i b vs bonis,

(qua’ animum (altem gratum d eb iti

concernunt)



iolis debetur D i s c i p l i n /Katq ue D o c t r i n £ filiis,

SS.* S a p i e n t i /Kcandid atis , candidis h xre -

dibusque fidelibus dile& is,

nc (aerum detur canibus ,aut margarita* proiiciantur

ante porcos,diabolihnograuiterobfcflos:

Non enim omnibus o m n i a conueniunc,

f e d e f l

Q3 ! d , Q v i b v s , V b i , C v r , Q v o mo d o ,

Q v AND O & Q v ANT V M:

' A m I m i g r a t i , R e v e r e n t i a ,C h ARITATIS , ' G r ATVL ATlONI S,

. tA T T HN T I O N I s,

A d m i r a t i o n i s , H o n o r i s d e b i t i ,

<r&°Humill ime c o n s e c r a t , Ofliciose d i c a t ,

Amice o f f e r t , Debite n v n c v p a t ,

R el ig iose r f . l i n q v i t ,

Obfcruantiflimc' d o n a t , Studiose p o n i t ,

F f E N T {I C V S K II V N K A T H L 1 P S E N S . T U E O-

s o p u / /E a m a t o r f i d e l i s } & e d i c i n ; e

'-v t r i u f q u e CD o c t o r :

J E H O V A H

afflante, inccn de nte , ftimu lante ac danteT R I V N O ,

do&us, du&us, Inucntor, Author.

K ^ f N N O < J\ t A S C I I I r t C H

iuxta promiflionem Diuinam mifli *

M D C I V .

h fA L L E L V - I A l l ! / / A L L E L V- 1 A1I l i f A L L F LV~ l A U :

phy Diabolo!

Ter que qu.iter quephy calu cuiuis\ nullo excepto!

J E H 0 V JEV N I T R I N O S I T

L A V S , H O N O R E T G L O R I A .

A M E N.

L E C T O R I



9

S A L V T E M.

<?1/f U 1 TI I E A TR I II O C I ,V S I G NTE 0 -p v' s 9m q u o z A u c l or H e n n c u s K h u n r a t h L i p f i

J v w r O '~utrmlque c^Iedictnx O * P bt lo fophix <D oc lor ir » X.. v M C, ’ka M\a _ " __ **

S a t i E X T i a u ‘D i v i x a m , [ - f v m a -

: ' 1 M) MACR° & M i c z o c o s u i c A m:V 'Diurno- Magicam , Chrifh.ino- Cabalifiicam

^ 5 3 < }yfico~^ cm cam>et 7ntra?i a tndufin.r, fpeSlandam O c v l / s : contemplanda AI f. n-

t F ,feclandum Opere,in Oratorio £ r Laboratorio,omnibuspropofint, oA-

micc ac Candide Lector 3damus tibi nunc integrum £ r abfolutiim. Ipfe

quidem Auctor minatura tnorte prtuentus, aliqua exparte, fednon rna-

%na, imperfectum post f i reliquit. Onus illud meis humeris imparibus fa -

ne, impofiut monens, vt 0 p v s poflhumum cura mea m lucem ederetur:

tum quod tpfifuerim intima familiaritate iuiictus,cum,quodconfihifim, in

hoc opere edcr.do fecerit me, vna cum aliis relictis a fififierettoribus,parti

cipem. *Dedi igiturfedulo operam, v : tale prodiret m publicum, quale, vt

prodiret, ipfum peruoluijfeyaccurat 'e intellexi: St m multis non fatisfaCtum

est omnibus, illi zs* magnitudinem R f / perpendant meliora bis fa

ciant. R.efiatvtdefi?/e Operis te paucis admoneam: jQuanta cur a,mens

humana s c /R e, naturaliterdefTderet,in confejjoeflomnibus. Jguot vo

lumina Librorum Scientiarum gratia, euoluuntur? quot molefiix deuo-

rantur ? quot fumptus impenduntur, quot Lucubrationes, Vigilu:5labo

res exhauriuntur ? quorum omniumfinis tandem, aut vanitas est aut mo-

pia .fepe etiam fraclx vires corporis & delirium animi iv fque adeo difficilem ad Vbtlofbphiam vmbratilem, humana ratio monflrat viam & adi

tum. Secus verojacit Theofbphia nofira m hoc Or e r e , primum enim

non tot laboribus & fiwiptibus confi.it. <±Audi Ipfiim tibiloquente?n i Fa

cile Videtur ab his,qui diligunt eam, & inuenitur ab his qui quarunt illam:



10

Sap.g.y.xj,

>4>»5-Sap.8.)Mtf.

pr&occupat quife concupifcunt, v t tlh sfp rio r oflendat. dc Luce vig i-

Uuerit a d diam non laborabit , A s s i s t e n t e *menim illam foribus

f a s inneniet. *D einde non tot molcjtiis occupata eft . 5'(on enim habet a -

maritudincm conucrfatio illius, nec tadium conuuhts illius, fc d Utitiam

rSgaudium . Facillima igitur x£fpontanea c fl biecnoftra Sapientia. Talia

fu nt Omnia *D o s a * J) e i , v £ r a . *At fraudes mundiyWufiones,]Phan-

tafix,Sophi f i c a D iaboli, multis laboribus fumptibus conflat.

Tan dem d contemtu huius Operis dehortandus es, Stulti & inepti ho

minis e fl/ c m nondum ieclam iudicare, non intelicclam contemnere. J£u x-

fo te,an proptereafunt contemnenda fyder a,quod tu illa non dignofeis ? an

propter ea abuciendx' & conculcanda Plan ta,quasfacu nda m ater Terra,

nolis porrigit,quod tu ipfarum fignatnram & occultas vires non per/]; t cis?

<Qu ot inutiles fatu os fa tu s parturit humanum Jnvenium ? atqui,tu illis

fxpc primarium loctm das in Bibliotheca tua, & habent illi in menfa tua,

Philofophica,primos accubitus. & [emineris ergo hoc *A m p ji i t u e a -

t r v Mtuis oculis non fucatam aut fa tu am rPhilofopbtaw fp e flan da pro

ponere ; fe d contuitum j E t e r n /E S a p i e x t j se s o l i v s v e r s e ,

quam magno tuo malo zjr exitio neglexeris (S? contemferis. Z) a l e , O* hoc <i Amphitheatro fru ere, ad Agnitionem D e i , poenitionem tmipfius,

dignotioncm N atu r*, ad illuminationem Animx,puritatem Spiritus, fa~

nitatem Corporis. 'Datum W erntgerodx m inclyto (om itatu Stolber-

gico adBruclerum Id ib.M artii, zAnnofalutifenpartus Virginei 1 60 p.

E r A J M V S W o i F A K T . S .

T H E O P E / 1LI



T H E 0 P H I L 1 z A % _ E T l l

I N M A G N V M E T M I -R A N D V M I L L V D A MP H I -

T H E A T R V M C L A R I S S I M I V I R I , D N ,

H e i c i K h v n k a t h L i p s e n s i s , V t r i u f -

q u e M e d i c i n a D o c t o r i s , a c v e r a :

S a p i e n t i a f t u d i i q u e e i u f d c m

i n f t a u r a t o r i s ,

E N C O M I A S T I C Y M .

B D I T A D iuint f i qu is m yf le r id v e r b i \

f i l i u s in f f i e ia t , fe a u e in p en e tr a lia co >;d tt ,

Tî ln ift cum fupen s hom inum com m ere ta c erne t.

Fe li ce s an in / t , quas gra t i a t anta b eau i t

KÂndtre A ngelicae m or ta l i tn corp ore l ing ua e,H u m a n o q u e D £ I fe n t ir e tn p e c lo r c v o c e m !

sQuo fu g it i f l a d i f s ? v b i ia r n la te t a u rea fc a la

C a l i , qua fu p e r i d efe cn du n t ? q u ifv e r ec lu det

Sact at os adi tu s ? no f q u e ad p i a N u m in a du cet ? •

D i ff ic i lem ,m ih i c r edeyv iam tqu i t a l i a t enda t

Ingred i tur t nec en im cumis ma ni f e f la v iden tur

D i u u m f y d e re a s h ab i t an t i a 2 ( n m t t i i lu ces.

x ^ i tt am e n h u m a n a f i con fu etu d in e qu o n d a m

iÂngel tcas men tes U t at a s c r e d im u s , a r t e m K^ ib fl ru f am reor e f f e : Pat res no nere ve tu f li .

Occ id it : O ceano v e lu t i So l m erg i tur a l to ,

U l t e x t e m b r a in f or m e s , a c im m e d ic a b il is e r r e r

I n u a l t ii t: m t n d ax q u e f u u m c sp u t e x t u l it o r :o .

Fons e f t i l limis S o p h i a : Diuin t C a b a l a

Q u a m q u e t en en t M a c i , redo lent es thu ra S aba i ,

Cuique ded i t v i r i d e , & t ac itu m S a l fu f i l e n om en .

T r i n a m h a n c n e m o D E i Soph iam[ ine. Nu m ine habeb i t ,

The i logarn , A f lronornam ,(J\ted i cat r ic emqu e D iana m ,

T^ emo f ine afj Jatu D iuino magn us Cr al tus .

} rn o fo n te flu it S tp ien t ia T r in a beato

F l a m i n is a t h e r e i . fu f c q u e p e r o m n i a m e n t is ,

J^ u a v eg e ta t t e r r a e , m a r c , f d e r a & a er a com plet.

Rex m ih i pac i s e r i t t e f lu , q u i p e c l o r e q u on d am

T ot g e m m . ts h a bu i t S op h i a , quo t Utt o r a a r e n ae ,

Cuius corde a l t am Sap i ent i a j l rux erat arc em .

b i



L

Hic quotiespulcram Libani de monte columbam

Ingeminans imofufpiria corde,vocaral ?

7\amqite fibi vitx focUrn delegerat vnam.

O dilclla v eni m ea , te eh injjtmus orat

Spon/its Rex Solymx tum, c r / icra Tûmina iurat Se fo r e conj}:ntemtib;mct caftumque maritum.

Calluit hancprafens I Ho v a n i s fretas iîbramiu K_y/Jloau iis,& Chald-icA de gente p n f t lu *

Ir.tiiltt /F.oyptOydr terrii pan fec it idumu.

Hac tibi neta, fu it Iacobefetent ia rerum ,

I H o v a tibi, libi Seala D E i ; cxhque patenti't

R ig a v ifa tgrcecm maculofispartubm imples

Raehelidei: tenet hanc Pharii dum exhea regit

Somnia pc> tral tat cautus,prudensquefuturi

Enentur a canit ,per myflica ponda vates.Hanc /Egyptiaea Mofes eduttusin aul i

Imbibit ; hae, dia que fim ulp oft lueeeorufeans

( L ux gemina hxc) ipfipotutt fe (iflere I H O v J t :

Hac Rileamfinccrus adhuc, cr criminii expers

Turpu a ua ritix , nouitfcruiarier alti

a b d i t a rite D E r fanclx benedicere genti.

Hac Regina Arabum Coler s xr.igmat a pro m it . jfacidum Regi,quo non fapientier alter Claruit

;hac Daniel

, Alagii prxflantior

,illum

Extulit infractum fcbola Regia Perftdu, idem

Regibus edixit tripijpmafata duobus, x Alter ab Imperio cadit, obbrutefeit at alter .

Tômen ab hac quantum gcjfit ter maximu s Hermes ?

Htcvererata D e v m, v i(it cunabula C h r i s t i :

L/5linflco docuit V e r b o Reuchlmus eandem.Hanc Agrippa f g a x mirando prodidit o r e s :

Prodidit H fluctius, yilufa ru mfilius, Hermes,

Exo/ui fa tu is : Lum en Sapientibus irgens:

Cuius & humanosfuperat Sapientiafenfus :Hoc gratare tibi Cclfo Germania Phxbo.

Hanc & Stellatus meliito carmine condii.

Hac elt, hxc illa ett> ( mih i crede ) Scientia, verum

J ^ x tibi Naturx Lumen, vire ique capacis

b f irufes Mundi pandat: C la njjim a L ux esi.

*>ua f:ne euntia it cent tenebris immerfa profundis.-.

Hxc tibi f a x ; hxc Lrtx, hxc dux teprxuia ducet

Kslbdita cunflarumfubito ad penetralia rerum,

Et f c mirifici non pondus inane The at n

7ônlj>:ciator iners, verum Rim ator , & A f ii r Intimus ho()cseris%non hofpesfemper oberrans.

Hxeo" (Ullarum eurfus vtrefque reuelat,

Etfer ui ala vices rerum,flata tempora (ignat ;



_____________________________________________ *3

Hxc %'u ventorum Pontique innotuit xflus,Vnde ortus cr vita fatis: unde augmina rebus

Edoce:y cr terrx venis expromeregazss.Principia hxc rerum eundarum trini refoluit.

Theiofopha hacfeta da (fi-, crp prxfiantius illis Jjtuiequamerit.Hxc,genitore D e o , D e a ; SponfaDeorum ;

Et genit rixrerum,recolit quam turba Sophorum. Jnuentum esi Medicina ti/nm.o D e a : Numine cedunt

Pulfa tuo Refoittushydrops;nodo/a Pod.-.gra Lopraqucproh vinumfer dans immunda cadauer :T ujffaa cr Tabes flammis feruentibus, ima Exjucca ojfa vorans, rapidusque Apopleciicus humor:HercuUufque furens,cr fpurcans faucibus horror:Hicli nus indomitus vtncifqUe fugtisque Chimeras.

Salue blandaparens falue expellat a diu lux!Venifli tandem , dt'fj>tllens nubila ceclo.

Hanc, H e n r i c E, tibi quod amicam elegeris vuam Cratulor, Afclepidum decus immortale Sophorum:Grata D e o Charitur»/oboles; Diuine Prometheu;

Digne polo >qui mira notto dans A m p h i t h e a t r dIn Lucem: veterum vix euntiis vi/a Theatris.

Linor inertyfiolidvmque co ‘tx,& fibilus oret Cedant ati/ficiis melioribus; S labor tlit_j .Quam felix, fuauis fudor ycurxquc bsatx ?O quam facundifru&usy otxdia longx

J^uam iucunda vix ?gemmanetspulueris ortus urens ille tuis, fu penim te in luce locabit.

0 Decus Aonidum }Pylades rnit Nefior is annos Vine; vale; terris nec exlieafcandc rcliilis Tetta priusyMediex, Chymix dixque Cabalx Culmina quamfupcresfitmma&fafligtaponx*. yiue dtHyfoltdequc va lc, meriare bea te.



>4

E P I G R A M M A

I N E D I T I O N E M A M P H I T H E A T R I CL. VI RI DN.H E N R 1 C I K H V N R . A T H L I P S . V T R I V S -

q j / & M e d i c i n a D o c t o r i s , P h i l o s o p h i

infignis,&: no ftr x xtatis prim arii,&c. fau

toris (ui hono ran di.

c' - ' A r p e r e q u i g a u d e s , h i c n o l i c a r p c r e q u i c q u a m

Om n is h uic P h yGc o c e da t la bo r A m ph i th ea t ro .

Numinis inft in&u M e d i c v squod S v m m v s a b a l t o

Senf ude du& um , veri Khunrathus amore,

Inftruxi r .Sophiarquefacrosi l lu minat vius,

Lapfam rerti tuit ,vit iofaque membra repurgat.In M un do non cft par his virtutibus ili: ,

Vngu e leo notus: Diui na hac notus is arte.

M ax im a nafcetu rquafpar fis gloria l :bris>

D o n a D e i variant, ho c cert c e ft nobile donum,

E centum , vel plus cen tum vix millibus vni

Ingenium tantum conting it habere virorum.

Z v k e r v s T*. L.

A M P H I T H E A T R O

C L A R I S S . E T D O C T I S S .V I R I D N . H E N R I C I K H V N R A T H I ,

V triuftpc M cdicinx Docloris

cclcbcrrimi.

A y f V N d v m extra mundum qui vultffecuhrter omnem extra feipjum nofcere/efitagit:

'AT,.,



______________________________________________________________ If

T^o k o p u s e f t 4 de.1 t v e t e r u m v a f i Ata 'Th e a tr a

} 'e lnor.A ,f ip e c ii c t i s r e d d i t 4 v a n a fu is.

Immundumpotius mundum exuat,exuit crfz_j,Indupeditriecs&fugiat nebulas.

Orchcflrtwqne tuifubeat KvnRaDETheatri A.!herisigniculopr^gr (dante bono.

Dia vbi Srmragdt monflrat Sapientia ffxclo

£>j<id Macrocojrnus agit, quod Microfmu-s agat*

Et Panace Hermetis regnat que Ajclefta i 'yge.a y yfe digni* digns.s vtracfuc fjrrrgii opes,

patulo,louidi ■pandujlomachantc Theatro K v n R a d E ingenuiprogenies C mii.

Perge ira: firm a tui bafts eii mat/Jura Theatri-,Dum Macrocojrnus erit, d-tm Microce f r u s erit.

IohanncsScuVuisEleftori SaxonixaSf cretis Ecclefiafticis, amico/iiochariir. honori*: &: amoris ergoconfecrabatld.Marc. Ann. 1604.Drefdx»

T H T L O S O V H Xs E ^ AM A T O R I S

P H I L O S O P H V MU M B R A T I L E M

CQ£07$Q'J£<n<;

T h e o d o r i iA q j i l 1 n i T . L.

V 1 d abdicatas in m ra m curam vocas

Sophi fta Mulas futiles?

Ncga nccam xniS jn cc patent Apoll ini

D e o dicata p^t ora .

Fuit i ftaqu ondam llulta confidentia,

F uc us , T c neb r x , So i nni a :

Ciere furdum Delph ica Ph ccbum fpecu.

Vocare Mufas Numina,Fandiqucmunus,mi inereindul tum D e i

P etere fon te, nem ore , autiugis.

N un c al ia mente m vis agit, maior D t r s

Aliosq uc mores portulae

Sibi rep ofc ens abh om inc munus fuum,

V i u a m u s v m t x Pa t ri :

Vacare vanis,ot io aut negotio,

Et f.ibulofis literis



16

Vct ac, fuis vt parc amus legibus,

L v c e m q v e cernamusfuani ,

Q u a m u i s S o p h o r u m , c ? l l id a q u e a r s i h e t o r um , £ v ‘

Figme nta Vatum nubilant,

Q u i co rda fallis» atq ue falfis imbuu nt,

Tantumquehnguas inf truunr ,

Nihi l adfcrcntcs,vt falutem conferant

Q uo d veritatem detegat .

Qu id enim tenere vel bonum vel verum queant

Q u i no n tene nt fummi capr.t

V c r i , b o n i q u c fo m i te m & f o n t em D e y m ?

Q u e m nemo nili in Chrif to v idet.

Hi c Ventat is Lum en cf t,vi .c v ia ,

Vis .Me ns,Ma nus, Vii tus Patr is ,Sol Eq ui ta t i s , fons bonorum, Hos D e i

N at us D e o , M u nd i S at or ,

Mortalitat is vitx-nofti a:,& mo rsn cci s

Mag if te r hic virtutis cft>

D e v m q v e nobis, atque pro nobis hom o

N os induit, fe exuit

yEter na iungens homines inter &: D e v m

Interque fe comme rcia .

H ic ergo noflris vt fuum prxeordi isVibrauer i t c Cxlo iubrr ,

Abftergit xg rum corporis pigri ( itum,

Habi tumque ment is mnouat ,

E x h a u r i t o m n e s q u o d i u ua ba t an t ea

Ca ft x voluptatis vice,

T otaque noftra, iure D omi ni , v indicar

£ t corda,&: ora ,& t empora,

Se cogitari, intcll igi,credi, legi,

Se vult timeri & diligi.

Hu ic vacantem , vel ftudentem deditum

In hoc reponentem omnia

N e q ux fo ine rtem vel peruerfum putes,

Ne crimineris impium

Pictas abefle Chrifti ano qui poteft ?

Namq ueargume ntum mutuum ef t

Pietat is ,eHe Chr ilba num , impii

N on efle Chr ifl o fu bd i tu m .

I loc te docebit inclytum The atr icu m

Opus h oc ,& plane myfticum,/F.tcrna mona s tc rrias cor di tuo

Fa c in fit, hun c finem bo num

S c o p u m q u c m c n r t r a m h . s c r i b i f p r & ac u l a ,

Quibus D e o poresfiui.

O R A T I O

s



«7

0 % A T I 0 T f / E O S O T f / l C A

A D

F O N T E M S A P I E N T I AC H R I S T V M OP T ,

M A X I M V M.

Chriftiani Cordati.I~ f R J s T E fa c v i /apiam9 quia tu S a t i e k t i a ^PatrM

c/ «fr/ox rj, c r tccum quifapit , illefipit:

dabit in tanta , inibi nam caligine lucem

Vt capiam verx dulce falutis Iter ?

cAd te confugio, qui L v x mortalibus ipft es *

'Ver quemfenferunt cmitia creata diem.

rD am ibi 5\\* t v k m L v m e .y, tewebrasque repelle

Spiritus illuflret pectora n'ofera tuus,

j^on equidem fa teor tantofttm dignus honore,

Sum mi fer} multo crimine Chnftc reus.

Sed tamen tnftifo confido fingit inc,cuius

urvabitfer desguttula parua metis. )

Si mihi dei vitam , cur non quoque commoda nvita Qincla tua nobis pro bonitate dares ?

%ArPatrequin etiam quacunque rogabimus,inquis

2 {os accepturos nomine certa tuo.

2 {on mihi quxro lucrumvanam non arrogo laudem,

Et laus lucrum tu mihi fi lus eris.

Sednenuc diuitias dederisyquas mirer auarus,

Qtncla cadunt, firmas non habet orbis opes.*AJ]?ira captis, mentem cxlefetbus imple

Ignibus,ac vmbras aufer ab arte graues«

. eritobfey.rum, facile in penetralia ducar

Udatur a , monferasfi mihi Chnfee viam.

Ipfe feram magnas laudum ttbi prxmiagrates:

9 { i l homo maius enim quod tibi reddat habet.

c



e i x a r a r H

i n o T i n ^ i ugeneralis,

P R O L O G I

S E Q V E N T 1 S ,

f iri _ .A M P H I T H E A T R V M

S A P I E N T I A / E T E R N JES O L I V S V E R i €,

C H R I S T I A N O - K A B A L I S T I C V M,

D I V I N O - M A G I C V M,

n c c n o a

P H Y S I C O - C H Y M I C V M

<rd

H o m i n e s 'Vniuerfos , Om nes, eun do s dc fingulos -

fcorfim, C a t h o 1 1 c b

diredi.

P r o l o g v s



A M P H I T H E A T R I V a P I E N T I / E / E T E R N / E ,' • . . r n X J*&mi } £ R

C HR ISTI ako-CA B ALI ST I C l,

D l V l x o . M A G l C I ,

iu: •<“p H Y $ i C 0 - C H V M I C I

T«ntiunn» - C jtholici.

HEXKlCt Krxtj rfl L,ry THEOSOrHfit Jft/xuttt Vtrtufynt Dsdtru.

1.Ap noiicrc

Ui vm,Z . r u m m f t .

i u i v x

C n r i »TVM,

D i o . ^ . 7 « r» » » t V f ,

I x t V K ( U H I lX O ,

L J r +y I t S S ' S u i | i u i x

T I M f T - l M O .

L. H I M v M > o n v i w : i ,

** #l [Ma c m u i a

D J u s ,

tH a m o ,

Mundum J

WiA>4. )

p auu Lu-

minum.

I I .

N o l i c t r

T » M « T I P > V K *

mSctx

OOMt

SJpurrrt,irn*.

TvMCT*IPRO.

D»o%C?>fmrmm/Jfir,I u s vm C i» h i t i o ,

LrlrtAviS S S c f l p W T X .

X I v n o o t n 4 i o< i

it *lc.(M M

«•»( pccu le

(5 ex fuO-

Ktmfjf. y.«v#N«fc

# ' t s r . t i t -C Sf »/ «> i * * f , h l 1 0 0 * 1 . ^ -J

I I I .

C o g n o f c t t c

M v x p v m nu.orccn ,

*£,fmtm tU*utfui> K 11 i v M,M A f».Mk t I A M Vhsi*. rmm

L a r i n i ' I l t i t fy *

tu m ,CaiKolic i , t t i Voi

f&V7*Amf*rftlh , S v n l t T Y M

F.fH-xrjUn-

*4?'t1j<d. A't!. C-* VJ*v /4.1* m / V

b. t. 'Prt-

m%tfrruir,C ' fr+t'nrj£ « r • £ < #» ,

ulxMimrrfAb ju £»A<r,

•• & I t

v A D S / T ,

M a C N U I A S4fh»f*m+.

M y » d o i m i o r i ,

d /M t , } i t i o

M a o n i i i a

a u 0 ^ « V jV /j fo

P d r n n . Zf {)U* J ' G l o r i r ,

SubrtAnr**»**

IhnrMtfcrialtttC^fofe»* /»

’ff*4f<U€-<*ti>9iKt Iffh.4*-o m i u ifitxM *.!* N a t v *

c o i p o u l i c c r .

T I M I I - I M o .

D t

I h i v h C ! m x i > ( O i

S V . S i •ip i ui x

:hotxot

?r f «Sone,

u $.-lfcl*

t v S a *«

c t

C H R I S T I A N O '

K A I A t I C I . I I IfC

Iwtff, | j O r a t o r i o .

Ka i a i^Cii u t i a m-c0crtirtJt:

D I V I N O -

M A C I C S ,

W//7.

M a c i 4 S A P l f H T l ^ s r i

D i v i s a » p * j *m v n i c * , n

\onx ti mutrifonaH •fi**.nuiiuclof iRtrum•»>***» I. ^

**y•*&•*£?*j icrfi}.»• <*,,x *'■ ;

^ '• u , IllUUrf* Vliu UlAUlfc- PHI 1,1 •* j

il .Vi p|Ai ca-«iiic, r*M Piibiiya» tum Sc -

c t fM,Sc<ic t o i i .Sc c it i i lH -

rsmAiir jM i ■ r;i r

~ - r * a i 4 , 4 . y w zfrfMJ, ruc-i U » i o :

V» Mi

P H Y S I C O -

CM YMU C.r

C n r m i a l’li> Hco.Arrirualw/w./.;,^

1.7 '**. ’At C»1t«lA.*i*A l p w t, L r j t -, O b i ct u ii l e t fI - ; ■. f T ^ t T t o u , W , o , V t o « ; F o k i c

II A N T A A l ) O N K I N E I.E L O H I M o w »

n * i «

f.4 . tMtfuAfh J W . I l l l O V A H

v . f . *m* I * »*

tf.tf V •iuiiP»<a»nwncog »o*oct#«JJ

' l U B & A t V .U #

/M

*»»« ' "*s* ""T"-• '/ .v . t :

ATR VH

L a i o h a n s o ,

T h i o s o p h i c b

noucni

AT

hauriciT r i a

O N M A ;

b.e.

Dtuinum;

Micro*

aMicro*

C 0 1 M I C 0 X !

O M N I A

O M N I D V S !

B O N V M

L* / 'C(At*K J j

Summum.

Tcirc iuoum,

OrSoJ ic ir t imurr , ;

7**«»fcr*f.u

't i M H M M !

HxcSurnt a !

H a c P m i i o i o p h i a

f j a im a l H j f C A ^ l l j n c V i aThc o(op i)icar TctTtuinA ,

C a t h o ! ic a , L i o c a r i s . f o h

V n ^ c-criRA boiia( H><f*km t tm mn*' .

) *J*Ct*.*r»r N O-

I i t ! 1S<S* om n

fiiH&t ; JuuuKmn/ntM.

im/A ; A*tf.i$*

pv«o«luml*Voribui.x C | |.

Kr"'.V ImfjftuN « M W tH.tntTBrx»kjU+. >■A N /%aUif*0fw*4Ufim(CjltMti+Utmt J

PiftoniniclliMCmxc .1*H \ H A U / A i t i

R V A C H H H O C H M A H E L I

. . -• f



22

'f ' v 9 T *f£. ! £ *

<?u K o l o c v s h i c p r x l e n s S c a i - ^e c u i d a m , S t v d i i S a -

p f E K r i a v c r x , r r f t e q u e p h i l o s o p h a n d i ra t ionis ,

VtJt P V > ’ G r a d v v m o r th o d o xo r u m s e p t e m m y lt ic xa fl im il a-

rur, q u a ( D e o v oc an rc & d u c c n t c , G e n i o f t im ul a nte ,

'dJ j i I n g e n i o c o o p c r a n t e , L a b o r e d e b i t o r c f c du l o a b-

( ol ue nt c ) t am i u xt a S a p i e n t i a - v e r x , q ua m eius P r x c o n i s ( e x 1 e •

h o v jz i pi ius c a l c u l o c a n d i d i f l i m o ) S a p ie n t is d o & r i n a m v e r e S a p i e n -

re m a fc cn l us fit T h e o s o p h i c v s ad A m p h i t h e a t r i p rx f a t i

P o r t a m q u a m u i s a n g u f ta m , e xi le m S cd e fp c& am , a t ta m e n a u gu ft am

fi tis &: m a ie f la t i ca m : IN & p e r q u am D o c t r i n a filius fidelis q ui

l ib et ,a d h ne m v (q u cc o n ! ta n tc rp e if cu e ra n s, lx tu s i n t r o i b i T. ib iq ue

s v m m v m il lud B o n v m T c r t r i un um c a t h o l i c i l l i m um , v i del i c e t , pr i

m o , A g n i t i o n e m D £ i , & ( q u e m msfit I h s v h C h r i s t i , L i b r i q u c

S S . * S c r : p t u r x i n t c l l c d u m g c n u i n u m ; S c c u n d o , c o g n i t i o n e S v i i P s i v S i

T e r t i o , c o g n i ti o n e m M v n d i m a o ris , q u e m d ed it , F i l i i ci us M a

g n e s i a . P h i l o f o p h o r u m , L a p i n i s , n im i r u m P h i l o f o p h o r u m c a t h o l i

ci vel vniuer f. il is p l u sq u am p e rf e ct i s v i i i e c t i d eb it i a t q u e p e r f e c i , R e

g e n er a ti on e P h yf i ca , Ar ti s C h y m i c x a d i u m c n t o , p l u s q u a m p c r f i c i c n d i ;

p r i m o , i n & e x D e o ,& : , q uc m i ui f i t> l h s v h C h r i s t o , L i b ro q ; S S . x

S c r i p t u r x ; S e c u n d o , i n teex S e m e t i p s o : T e r t i o d e n i q; i n & c x M v n *d o m a i o r i ^ , q u e m d ed it F i l i o e iu s, M a c k e s i a S a p i cn t u ,o m n i a

i n o M N i n v s , ( q ua r e f r a b i m ^ E l o h i m T r i u n o ,c x C o r p o r e , & S p i

r itu &: a n i m a e t i a m T r i u n u s c o m p o f i t u s , i n P a r a d y f u m m u n d a n a m h a n c

p n e i p u e c o l l o ca tu s c f t ) fe l ic i ter c o n s e q ^ v e t v r , e oq ue t an qu am

fingulari q u od a m K ^ A / w K ^ / ^ C H ^ T h e o f o p h i c e F r v e t v r .

C o n s t a t a u t e m P r o l o c v s hi c V e r s i b v s t o t i d e m , q u o t

A n n u s d i e bu s , t r e c e n t i s n i m i r u m f e x a g i n t a q u i n q u e , c o q u o d p e r t o t u m a nn ui u f ingul isdicbus v n v s , S o p i i i a f tu di ol og en ui no , c o n te m p l a

t io ni s a c c n r a t x l a n c e , a c ut i fl i m e p c n f i t a n d u s . i n d u l h i a m e n t e c o n l i d c -

r a n d u s ^e f r p i u s vclut i r im in an du s fit, ita v t D o c t r i n a h uius T h e o -

s o p h i c v e f a l u t a ri s a n i m i ci bu s ei i n d u l c e m A n i m x r e c r e a t i o n e m effi-

c a c i l f i n iu m q u e A n i m i n u t r i m e n t u m t a n t o c o n u c n i e n t i u s a t q u e fe li ci us

c o n u c r r a t u r : S i c q u e e t i a m in te gr i a nn i f p a r i o , ( n o n c n i m c ft , n u p e r r i m e

i n it i at o p r x f e r t i m , c r e d e v e r i d i c o E x p e r i e n t i a c d o < f t o , v n i u s v c l d i e i , vel

h e b d o m a d i s a u r m e nf i s l a b or vel f t u d i u m ! ; & : q u i d e m a u xi l io a c a df i ft cn -

t i a R v a c h C h o c h m a h - e L .fcu S p i r i t v s S a p i e n t i j e D e i , a p a tr e L v m i n v m m i i l i .n o n f up cr fic ia li te r au t p r im is d u n t a x a t labris

g u f t a r e , f cd , p e n it u s q u o q u e a c c r e b r o d e g l u t i c n d o , quaf i r c g u f h r c &: v e

re, i m o q y i N T - E S S E N T iA L i T E R , p e r c i p e r e q u e a t , Q v a n a m , q ^ a -

i i s , Q v. a n t a & i ^ v a m s v a v i s i ir cu m S a p i e n t i a vera, t um

rat io h x c f i n cc re p h i l o s o p h a n d i : Scquid d e m u m D o c t r i n a

i ll ius in rcce flu int erio ri fo uca t .

H x c v e t o e p ul a s o p i p a r e a p p a r a t a s a t q u e l au ti fl im as , i m o T h e o -

s o p h j c a s , d i g n e n e m o g u l ta b i r f a c il e , m u l t o m i n u s e x d e m a li cu i i u-

C 2



IO

cundiflime iapicnc, iiid prius reuerb eratio nc ac tribula tione fufii aente ,

per Ignem crucis , probe fradus,a duririead mollitiem dedudm.. & (v cx- i t io -

ne tali ,dante inrrll edum ) infigniteradmodum exercitatus ; o-f y^ ct ia m

lachrymarum pccnitentialium abim pu nta tea d munditiem & candoremvfque Chrif t iane lo tus ,nc c non Plulofbphi co mo ic vanitatibus Mundi

huius immund i plane dcpofkis, long equc pofi: k derchdhs, hac metho-.lo

rpiritualisrcdditusjfsrad con uiui um h oc ben e p r x p jratus a c r ite (itdifpo-

fitus; qu am ob rem &: is ipfc, vcluti fope tenratus, acri ter examina tus, e x a -

difi ime proba tus, atque ob id fatis probus ac conftans t andem de prehe n-

ius.in num eru m Fi lior um &:afl'cclarum D o c t r i n a fidelium S a p i

e n t i a iphus, legi time recipitur, in album eorundem immatriculatur,

epulisque Tbeo/ppbtcu prxtatis folemnioribus digne accum bit , conuiuif-

que illarum me ri to annumer atur. S v m m A , i p l a S c a l A huius pro-

loget icxfept igradualisnuncfcquitur .

A R C. V M E N T V M

G R A D V S P R I M I .

p R i M v s G r a d v s th , Sap ientem, c e u v e ru m a t q u e p e r f e d u m T h f o -

**■ fo ph u m ,J$L t f. r n >£, fo l ius v erx , S a p i e n t i v £ m a g n i fi c u m e u m q ;

R e g i u m p r x e o n e m , D i u u u tu s i n - & c o n l b r u t u m a c f u bd e ie ga tu m , n e c

n o n S a p i e n t i a m p r x f a t a m i p f a m , a d f e f e p r i m u m , p o f l : m o d o a u t c a d

A m o r e m , A d m i r a ti o n e m a c ( lu d iu m M a TE*, a s ( s 0 * 1 a s ) S a p i e n-

t i a v c D i v i n >e, P h i l o f i p h i * n i m i r u m Tb e e f e p h i c x & f a n d i o r i s ( ol iu s le-

g i t i m x a t q u e v e r q, f/ t fw / V / m m i u e rf o s. om n e s ,c u n ct o s & f i n g n l o S j e x f m g u -

lari b e n e u o l c n t i e a f t e d i o n c e r g a g e n u s h u m a n u m f l a g ra n t e ,f id e l i te r v i ra -

q u e ab p ar te v o c a n t e s , f c d u l o in u i ta n te s .a u id e a t q ue h b c n r c r (f c ^ r’d l

r n f r fr c i r D c i O / W / j r ic i s q u c jo b c a u f a s h i n c i n d c a b v tvif.qu eg c. iu ic cr p ro la ca s,r eu er cn te r ( 'n«e<^hrcrbictuii<)t»nJ>rtHC>(Kfjf)ccu in it ia

ti p r i m u m d if ci pu l i f a c e re c o n f u c u e r u n t , fi ne c o n t r a d i d i o n c t f ^ / r c ^ .

A R . G V M E N T V M

G R A D V S S E C V N D I .

C E c v n d v s G r a d v s eft , poli f u f c e p t u m Diuinum h o c f e m e n ( v o - ^ c a t i o n c N v m i n i s E l o h i m, a t q u e t r a d u D e i , Patris Luminum) in

c iufmo di fe l i c i te r ccrpra obadicr.tia, c o n t r a c o n f c i c n r i a m n o n r e l u ct a n do ,

c o n f h n t e r perjeuerares-, S a p i e n t i a Mq-, AL t e r m a M , f o l a m v e r a m ,

o m n i s v e r i t a t is , virtut is , Sapie nci xbo nx, C o g n i t i o n i s & I n t e l l i g e n t i x v c

rx,cum in n e g o t i o Pv.eligioim,tum Sci ent ii s & Artibus o m n ib u s , h u m a n o

generi fummop ere vtilibus, vti & in Pbilofophia o r t h o d o x a , o r i g i n e m , f on -

t e m a e f u n d a m e n t u m v n u m , f o l u m , c a t h o li c o n £»: x t e r n u m , a t q u e i t a c o n -

f e q u e n t e r Phi.'o/opbix Tbcojopbicx, r e u e r a f a e r x , f ol ius l e g i t i m x a t q u e v e r x

m a t r e m , t o t o Corde , r o t a Anima, rotis viribus & o m n i m c n r c ( pro d o n o

fuperne cuiuis be nign e c o n c e f l o & : c o m m u n i c a t o ) c x o m n i m o d a o b l a t i o -

ne & tra-



i l

nc & traditione fuiipfius, inter na prorfus ratione amarc^-, Eiufquc/lu

dium hoc ardenter continuare^:* Humanam ver o,bcar nalem ,c munda

nam, ementit am,ar queputa titiam ,aut vel quali Sapientiam if lam/i n lub-

limibus fermo mbus ac fophillicis & pcrfuafoi:is ve rb is c dicendi ve peri

tia, hoc eft, oratoria: facultatis fucatis i His co ion bu s,a mb iti cf a Elo qu en

tia turgidam (aquajC xmanda toDiuino .Apoll olus.PAY i .vs nos fideliter

dchortatur) inquca:mulat ioncm D i v i n a verxque S a p i e n t i a fu-l

perbam, &: fefe fupe rcil i oscc xtoll cntc m.ac f falso ratiocinando fermonis i

probabilitate fal lentem,diabolice & orram&r per admiratores illius,orga-

na fua (fuifimilia) pernitiofiflime propagatam ac diuulgaram, fpuriam

«& il legit imam, imo profanam,te nebrarum, vit iorum, errorum, feduttio-

n i s & co fu (i o n i s om ni s , p fe ud .r q ue Phifafoph:* (a c vafciilo D o m i n i d e-

clo, tertii corii, ac myfter iorum Paradyli co nf ci o, hbw::< fxilacia vel deuptio

nominata: ) genitricem,quam vera5

a r 1 f. x t i a i p U , n e c n o n p i . t c ociufdcm Regius, viuis hic belle depin gunt color ibus fuis, (ceu aliasg-kCQo.-

fuibus ,quibus fol isde bentur) ot iando,&p erinter ual la longif l imca fe

remonendo,prorfus relinquere^ \Cane quoque & angue (quod dici tur)pe-

iusod/J}L^\ imo,ad Spiri tum extrem um vfque feuere nb(tmnari,cxccrari> ac

dctefiAri-, alios et iam i m nigra aflidi ntate pr o virili ab cius cultu auoc&re <Scdehortari >ne i l lam vel minim oamp lccl antur aut fequtimurj v tmatu rc cdjfc

incipiant,'quod ipfis n un c Se femp er ell fugiendum.

A R G V M E N T V M

• G R A D V S T E R T I I .

TE r t i v s G r a d v s eft,I e h O v R gratia no jpa cjc irr, JVttid, .Qtta/if,

quam Pulchra, Pra clan &: Pr<i(lr.7 :s, n tq u c J^uanta P.cs fit S a r i E N t i a

/v . t e R N a , fola vera 5q u x c i l Phi lo f iphu finccrioris, fanioris ac verioris,

imo totius © e o i o ^ i a S re&eque phi lofophmd' rationis, fola radix,fun

damentum ac initium vnicum,fol um,carholi cu aeternum : Adha:c qu o

que,qui dna m proprie l ir pr ad id a P h i l o s o p h i a vera?

A R G V M E N T V M

G R A D V S Q J / A R T I .

GR a d v s c > v a r t v s ch,/ci re nuis S a p 1 E N t 1 a M veram dct-,a-

p u d quem Doftore m aut Magifhum.vel vbi fitquarrenda & : inuenien-

d a : vndcmrn veniat : £*uibus\ x\ Ltbris tradatur: J uotquemodis in illis ab ini-

v.ocreaturi*omnibus,prarfertim Hom inibu s lcl'ceadem manif efta ucrit : &:

a d h u c h o d i e , ta rri in i J\ Ucro& :Micro:ofno'vbtqtte innumerabil i ter (cfccon -f p i c i e n d a m prxbuit ,quam in Bi d L 1 1 s facris ( i i fque prxcipue,qui En-

thufafrnoy n o n ficlo radiis S a p i e n t i a S p i r i t v D i v i n i rcucra

lint i l lu m i n a t i ) illaipfa euidcntcivy^tf^j/ ?

C 3

____ ___________________________________________ _ ___________________ i_

a 1 . Cotine.

x.V.4 i «i-R0111.8. ’

V- 7.i.Cor.i. y.

y .n .c i . C o r 1 .

>'.10 . Er,i.Cor.j.

| 4 i .C or . i .

< i .C o r.i .

.17 . _ f ColofT 1f.4.gA tfo r .? .

i .C o r .u .

VM.&: j .h ColofTi.V'-8.

O fofco!cs

cgrrgia fci-

licccl



Sopliifta-

fum cctcc ,

omniu cxi-tus,obcon-

tcmtum vcritatis, erit

tragicus; (inon in hac

v iu ,( an c inexrrcmoiu-dicio : ad

quod pro-uocanr o-

rones qui vident veri -ratem vi.-ninferri, qui-

quepropter

illam opprimuntur.

11

-mA R G V M E N T V M G R A D V S Q J / I N T I.

Q

V i n t v s G R a d v s c fty/eireci‘i detur vera S a p i e k t u , evixen :

Jgttis illius genuinus,legitimusae fidelis fi rilurr nus,nimi rum Thto-zc Pfolofophus o r t ho d o xus : JVvts S‘pbi lU : JQMModt, vel cjtto flnd c, aur aua me

thodo ea Iit quxrenda: J&uf venia t C5c c om mun i c e t ur : tuxtliu, vel

mcd'tif\ JVuando&cjvot modis ea ( I e h o v a h fouencc & annuentc)vel it ,de

be ar, que at aut pollic impe tra ri a c perc ipi :✓/>;,& J Vtrd, denique, dcSecre-

/;> fu b 1i m i o r i b u s Phtlofep h u i u s fi ncer ior isDiuimtusadeptx\ a Jguo ; Cai ;

^r fr r.q ua fv e ob caurtas g ra11c s;Q uantum; J uibus fiue Legibus flue Conditio- nib:.'$-,J iwr?iodOyVbinamloco rum & citra periculum,aut Sit aut Non

fit>vc 1proponend um; dicendum; doce ndum j reuciandum atque vlterius

co mmunicand um ?

A R G V M E N T V M G R A D V S S E X T I .

G R a d v s s e x t v s cft.y(cire>(j!i* vera: S a r 1 E n t i a e fin r P,cnt ac Domt

StyJTv.tJludti Sapienti*, h.e. Philojbpbu verx, fint Exacuia i Vfusy,i!j ttjiisyPructus atque Pinis: ac J^uantt ae quam varii inde The/hurta d Doc/rrxx

filios, prox ime fecundum I e h o v a e voluntatem, cettoprrueni nt .

A R G V M £ N T V M

G R A D V S S E P T I M I E T V L T I M I .

SE r t 1 M v s & vicimus Grad us eft, T egry morari Soph i flas quofuis, cu-

iufc unqu eetia m fint farinx,diligentes vanitatem & quxrcn tes m end a

ci um, ( £ ) i ; <£tt(fcfb (icfrfjafrcii/vnD Dk^&jch fogcroc. ) V e r i t a t e .\iq;

c al um ni of c m o r d en t e s; i mo S a p i e n t i a m folam v e ra m , i nde que or

tam hanc quoque fokm rcOccpbilofophandi rat ionem aut method um iheo- fophicam & orthodoxam A m p h i t h e a t r i S a p i e n t i a yEtcrnx

huius, nec no n ama tores urafleclas fideles, V e r i t a t i s ac S a p i e n>

t i a e indagatores pios,fr iuole fperncntes&: condemnant es: Qu in im o

eofdem omnes magnanimiter ac vere philofophice jlouipendercy-* i c n c v -

nius quidem flatusviciflimintrepide*Jlimare\fefequead V e r i t a t i s

agnitx ccnfcf l ion cm aedefenfionem philofbphicam ( iuxradono datam

cuiuis a D e O gra tia m) alacriter prxparareSc plane c o m p o w n s\atque fic

d c m u m a d p o fl e r os v t i 1i t c tpropcga re ; i i s q u c d c b i t c c0mmuniear e : i m o, c u m

gratiarum aftione I*tari>qu6d non amplius labyrinth xus, monoculus &cxcut iens fophifta opinas, fed (qui ab j i . t e r n a S a p i e n t i a & V e -

r 1 r a t e regi tur; fuper linea Veritatis r e d a , abfqucdcuiat ionc omn i am

bulans,vefus ac (ciens P h i l o s o p h v s exiftat: adeoq; tandem pauci f

fim i s i ifq u c 7"heofopbice d o<fli s , V e r i t a t e m cathol icam viden

tibus & fcientibus folis, placeat. Q u o d fane haud

contemnendum f ignumeft

V e r i t a t i s .

I. G R A D V S



P R O L O G V SP R I M V S G R A D V S

P R O L O G E T I C VSP R I M V S;

v E R s i ov ccus , tcu

vulga-

ris.

N O V AP r o v e r j w o r v m

cxHcbraro ,

S a p i e n t i aex Gr.xco

T r a l a t i o .

>oincrus'ctfuum.

A v n i, fili mi, inq ui t S a^

LOMON, filius D AVI D,PrO'

phcta!,&: Regis I s r a - e l ,

Rex Sapiens, S a p i e n t i m

./E t e r n /E,folius vera.%prx-

co magniHcuSjOmniumquc

lon ge Ipe&abi lis, A v d i, hli

mi,inquit, Parabolas rneas, ad

fciendam S a p i e n t i a m &:D i s c i p l i n a m , adintelli-

genda verba P r v d e n-

t I X,

Et fufcipiendam E r v d i -

T1 O NE M D0 C T R I N. £ , 1 v -

s T I T I AM, & I VD1 CI VM,

& /E QV I T A T E M.*

Vt detur paruulis aflutiay

adolefccnti Scientia. Intel-

latius.

l o c a ss.Scriprur*.Prou i.

Vctl*i.

NumerusVcrluoin.

IbM.verft.

Ibid.y j -

Vcrr4.

iA x D Jifih mi) inquit S E-

l o m o n: filius D a v i n,Pro-

phetx d Regis Is r a - e l >Rex

Sapiens, S a p i e n t i a - sE -.

T £ R N £ , fo liu s y er£yprx eo

magnificus, omnitmque longe

ffe c ia b il is , csl v d i J ilim ij n -

parabolas meas }ad /c i-

endtwi Sa p i e s t i a E- r v d i t i o n e m , adintelli-

gendum eloquia I s t e l l r-

C E S T I /E.

e Adfijcipiendum E r v n i-

t i o s e h 3I s t e l l i g e s -

T 1s£ ,f v ST I T I A M, J V-

D 1 C I V U & % £ C T I T V-

D I S E s :

t/ld dandunt fimphcibus

calliditatem 3puero S ci c n 11a m

C? Cogitat ionem.

Hinc enimdifees S a -

MINTIAM.VI S,VSvi&: Fr v-cr vs ftudiiSAPII N-ti ver x.



4 a Audtrt Sapiens y a d \Clff. Audiens Sapiens , fipien- 4

det D ocln n am : & tntClli- tiorerit, & inteliigensg uber

gem confilta poffidebit. nacula pofhdebit.

5 Ad intelhgendun; parabo

V rf. 6Animaducrtet parabolas

Jlam clccutionem y njerba &: in ter pr eta tio ne m , verba

Sapi entum, & tnigm ata eo Sapicntum anigm ata eo

rum. rum.

C rAudiy fil i m i y O* fufeipe Prou. 4. Audi, fili inii & fufeipe clo> g

verba mea , & multiplicenVcrl.' io.

quia m e a, &: multiplicabun

tur tilx anni vitte. tur tibi arini vitari

/ Per n am S a p i e n t i s Vcrfu. Viam S a p i e n t i a mo n- 7 docui te r.ieetiere: calcafe feti te fl:rabo tibi ,du cam te per (c -

fcmtttis reflas. m i t a s y E Q j i T A T i s :

8 J^uum am bulaueris, non Verf. ii. Q uas cum ingrefTus fueris, 8

artabitur grejjtts tu tis: f i no n artabunturgrefius tui, C<

cucurreris, non impinges. currens n on habebis offendi

culum.

1 9 Jfytando filiu s fu i patri Ibid. N am & Eg o filius fui patris 9

meo tener y(s* vnicus inte rfi r i' m e i, tenellus & vnigenituslos m atris me£. coram matre mea :

Eademin io Sum quidem & E * o mor Sip.7.Vcrf.i. Sum quidem & Ego m or IO

>viii nuroi1liC.V «*vi. . talis homo , fim i lis omnibus, talis ho m o, (imilis o mn ibus,IW> VA•tus OlTUlit-linn\' nuni

atqu e a b homine, qui primus &c ex genere terreno illius,qui

conditio. ex terra formatus esi, pro prior fadhis cft, & in ventre

creatus. matris figuratus fum caro,

IoK.to. n In vtero matris caro deVerf.i.

Decem menfium tempo IIVctfio. cem menfium tempore form a re, coagulatus fum in (angui

tus fu m , infangum e coagula ne ex Icminc hominis, & de*

tus ?ex femine -x*iri, ac volu ic&amcnto fbmni conueni-

pta te fom num comitan te. ente.

1 n J$htinetiam natus commu YcjC j, Et Ego natus comm unem U

nem ha ufi aerem, atqi in ter accepi aerem , 5c in fimilitcr

ram iijdetn incommodis ma- fa&am decidi terram, &: pri

lisque obnoxiam decidi , ac mam vocem, (imilcm omni

1 primam voce eandem quam bus,emifi plorans.

omnesy plorans emifi. '

U jn fa fe iis curifique fum c- VcrCf In inuolumentis nutritus

ducatus. fum, & in curis magnis.

N e m o



/

n

*4 N em o enim ex Regibus

aliud habuit natiuitatis ini-

dum.

Vcif.j. D^ujJtts enim R ex aliudna-

fcen di initium habuit:14

V n u s e r s o i nt ro it us c f t o -C jmnibus ad v i t a m ,& f imi li s

exitus.

VcrCtf» Sed vni/s in '■vitam introi-

tHj eft omnium , & idem exi

tus.

lob.T. f.Xl.

1. Timorh.6.j.7.

t<y E t do ccbat m c ( Pater meus)

atqu e dic eba t: f ufeipiat ver

ba mea cor tuum , cuftodi

pra-cepra m c a ,& viues..

Prou.4Vctti*.

lpfe docebit me, dicebatque

mihi, Teneat eloquia mea cor

tuum: cuflodi prxcepta m ea,

viues, ,

\6

f 7

Poflide S a p i e n t i a m j

p o f l i d e P r v d e n t i a m : neobliuifcaris, neque dcclincs

VcrCj (o m para S a p i e k t i a m,

co 'ipara I x t e l l i g e k t i - a m : ne obliuifcaris, neque de

17

a verbis oris me i. cimes ab eloquiis oris mei.1818 Ne demit tas E am , & cu-

f todiet te : d i lige Ea m ,6 : co-

feruabit tc.

Verf*. N e dim ittas Eam,fj> cuflo-

diet te : ddige Jiam 3 & confer-

uabitte:

1 ? Princip ium S a p i e n t i a l }

poflide S a p i e n t i a m , & i nomni pofiefl ionc tuaaequi-

re P R V D E NT 1 a m.

VcrC7- rPrincipiu S a p i e N t /

acquire igiarS a p ie

n t 1 a m,ow nifubfiautia tua acquire

IX TELLIG EX TIA M.

15»

10 Arripe illam, 6c exaltabit

te •, glorif icaberis ab E a,cu m

Eam fueris amplexatus.

Ver f. 3 . Ex alta Eam > exaltabit

tc : glorifica bit te quum am ple

xatus fueris E am :

20

2.1 Da bit capi ti tuo augmen

tum grat iarum, coro na

inclyta proteget tc.

VcrC«. * eD ab it capiti tuo augmen •

tum qratix , coronam decoris

tradet tibi«

11

21 O , fili mi, ne obliuifcaris Prou. j.

Vcr Ci.Oyfili m i, L e g i s meje ne 22

DISCE.

L e g i s m c * , & Prarccpta obliuifcaris, Prxcepta mea

mea cor tuum cuftodiat. * cuflodiat cor tuum.

v Longi tud inem enim die

rum, anno s vitir ,& pacem

appon ent tibi:

Vcr f. 1. Jjhua Longitudinem die

rum, & annos vitx, pacem

apponent tibi.

* S.ipicntia vera .cio fe j;ftudiumm-«Jcfc!.\u ann o >ira- £c

it*

*4

|

iMi feri co rd i a veritas tc Vcr Cj. iM ifericordia ly veritas ne i 4paccm ane-

ruur.

non def ere nt •. ci rc un da eas

gutturi t uo ,& deferibe in ca-

buliscordis tui:

✓

1

deferant tc, Itgaeas a d guttur

tuum yfcriJe cos in tabula cor

dis tui.

1 d



Gtacia& 2 5

fucccflusnnteoculoj

D i > Sc ho-mmu,quo-

- S

modoinuc- 1 6

niendus. Adh ortat ioad coftodia

Sc conrem-piationem z 7 illius do-<fhinx Le

pis vel Pi x-ccpcorunj.

1 8

2-9

3 °

3 »

32 .

3 5

1 6 ______________________________________________________________________

E t mutmesgratiam & m-

telUUum bonum m oculis 'D e /

{ j hominum.

CNY recedant ab oculis tuis,

fe d cuflodi ea [eloqnia me.i)in me

dio cordis tui.

ZJitdenim fin t inuenienti-

bus e a , & vm uerfc carni fius

fanttas.

Jdjittm deambulaueris, de

ducet {ilUdrtlnna Legis velpncepto-

riim ) te : quum dorm ieris, cin fo d ie t te : O 4cum expcrgeft-

Rits fueris>tpfa colloqueturte-

cum:

JQuia yt lucerna tfl m an da

tu , L ex vt lux : v ia vita:

funt increpationes erudition is.

^Acquirere S a p i e n -

t i a id multo praflanttus esl3quam iicqmroe aurii prctiofitm:

cr aequer ere intelligentiam ,

multo pr.cflantius e f f quam

acqunoe elecium argentum.

l\unc igiturfilu.parete m i

hi, iy ne recedatis ab eloquiis o-

ns met. verf.u. N e rugias in no-Ulffimis tlSlSjVerf.il. & [nimiifero)

dic<ts (ah) Qu imodo odi Erudi

tionem 3 i?icrepatioHe?n (f?re-

uit cor meum;

Et non obtepcrAui T inu

fin ien tium m e , t?> doce.- \

me m mcbnaui aurem meam ?

(Amen><tn:cn,dico (ili,)Vili mi 3f ' f i p iens fuerit cor

tuum 3Letabitur cor meum,

lamegOktabor:

Vctf.4.

Prou. 4- vc .l .n .

V crf

Ttou-rf. V crl.i t .

Vcr f. i j .

Piou.rfi

vc :f. i6 .

Prou j.

V c r f7 .

Vcrf! 13.

Pro i * .

Vtn . .

Et inucnics gratiam ac

Difciplinam bonam coram

D e o 6: Hominibus.

N c rcccd antab oculis tu

is , cuftodi ca (eloquia mea) ilimedio cordis tui.

Vitaenimfun c inucnicn-

tibus ea,& vniuerfx carni fa-

nitas.

Cu m ambulayeris, gradi

antur tcc u m , cu d ormieris,

cullodiant tc , &c cuigilansloquere cum cis.

Qui a M a n d a t v m lucer

na eft, & L e x 1u x , & via vi cx

increpatio D i s c i p l i n a .

PolTide S a p i e n t i a m ^

quia auro melior c f t 3 & acquire P r v d e n t i a m , quia

pretiofiorert argento.

Nunc ergo, fili mi, audi

m c,& ne recedas a verbis oris

mci,v.n. nc gemas in nouifii-mis,^ii.&(oimisfcrcN) dicas (ah)

cur detcftatus fum Difiipli-

natnf i i increpationibus non

acq uieuic cor meum,

Nccaudiui vocem docen

tium me , & Mainftris non1 . . 0

mchnaui aurem meam? ( A-

men,amen.dicot:bi,)Fili mi, fi fapiensfuerita-

nimus tuus, gaudebit tccum

cornicum.

Exulta-



- 7

Et cxultabu nt renes mei , Vcrf K. Exaltabunt etiam renes mei, 34cun r recta loqu uta fuerint quorum labiti tua loquentur

labia tua . Sed age! qii£ rectafitnt.

N u q u i d no F 9 - H H 11o c i i - Prnu. ?.

vcrf.r.

O^onnc ( ~ T-t) C i i o c n- 35m a u ) S a p i e n t i a , clamat, m a c i i ) S a p i e k t i a cla

( 7sl"ZB I N A H) P R V D E N- m at, f j l x TE LLI G ENTI A

t i a dat vocem fuam?(Hnwlli dat vocem fu am ?ipfa cft! vel illx ipfxfunr!) \ilt.l.

In (ummisexcclfisq; ver h fum m itate locorum excel- 36

ticibus lupra viam, in mediis foriim , iux ta rviam , in loco fe -

(emitis flans : mitarum fla t :

Iuxta portas ciuitatis in i-VcrHj.

b : loco portaru in oflio ciui 37pfis foribus loquitur, d ic c s : tatis: i» iugrejfii oflioru clam at:

O viri , ad vos cl am ito , & Vcrf4. nAd '-jos, d '-viri, clam o,& 3«vox mea ad filios ho m in um . Vox mea ad filios hominum.

Intelligite paruuliaftutia Vcrf j. Intelligite fimphces ajlu tia, 59.

&in(ipieresanimaducrt i te . Crflohd ; intelligite corde.

Audite ,quon iam derebus Vcrf.tf. cAndite, quoniam honora 40

magnis l oqu utu ra (u m, &: a- bilia hr.uar , $3 apertio labioperientur labia mea, vt refta rum meorum c:it reClitudi-

prardiccnc. nes:

V e r i t a t n m meditabi Vcrf7. ^hii.zVeritatt’ loyueturpa- 41tur guttur m c u , & labia mea

detertabuntur impium .

latuu m eti: Cr alo,m na:io

biorien m conrn eft i:n pictas.

Iuft i funt omnes fermo- Vcrf8. i;s rrf:flrtia an n i t e/j- 4*nes mei, non cfl in cis pra- ru ia eris mei, non eft ::t cifp ra-

uu mq uid , neq, pcrucrfum. i.x*Wyiec pr/uerf:m .

Rc&i funt intc l l igcnt i - Vcrf.?. 1 /; .icrfii ii‘f re~ .J i::- \•» j J J 43

b u s , & a : q u i i n u c m c n c i b u s teUigc y* re .lain uez ie;;:*- .

(cientia m. bus feieni iam.

Accipite Difciplinam mea, Vcrf io. G/tca :te Eri:d:Uo:iemeam., 4 ? 44& non pecuniam : Do&rinam

magis qua m aurum eligite.

& non argen tu: Cr Scientiam

potius quam aurum elecium.

Melior c f t enim S a p i e n - Veri. ri. .Quia melior cfl S a p i e *v- 4T1t i a cuCtis opi bu s pretiofif- r r a m argaritis: Cr omnia de-

1fimis •. dc omne deiiderabi- fiderabih a non aquabuntur ei. 1

le non p otcf l comparari : D^unc igitur f. h i obtempe- 4ff

* N un c er go filii audi te me ,

Beat iq.c uft odiu c vias meas.

IbiJ.Vccfjs.

rate m ihi: Cr beati qui rvi*u

meas cuflodient.

n

S APJ1KTIA(e-p(am<6-mcndar, &ad fcfc *o-

cac cmncs.



i S

4 7 Audire E r v n i t i o n e m3

d fipicn tcs eflote , nc repel

latis cani.

Vccfjj.A l lditC D I s C 1 P. L I N A M,

& d to tc lapientes, & nolirc

abiiccrc cani

4 7

4 s Ttcatus homo qu i aa fiu ltat

mihi , excubando iuxta /

ores mens quotidiey obfiruando po-

fies o f torum meorum.

Vcrf.)4 Beatus homo,qui audit

m c.qui vigilat ad fores measquot id ie : «Sc oble ruat ad po

lies oftiimci.

4 *

Conqueri- lur S a j* x- 45> S a p i e n t i a Qnfupercri/tm, Prou. l.

Vcrf io.S a p i e n t i a ( infoper etiam, 4 ?

i NT i a fc aSophi itis contcmni:

unum inquit RexSttpienti(fimiu)fortS

clamitaty m pla teis ipfisdat vo

iterum inquit Rex ftpicntidimus) fo-

ris prxdicat, in plateis dat&cxi(iumcoccmpro- cem fiuaw :

Vc:l* u.

vocem fuani:i ruin prxdi*

cit. 5 ° In cap. te tum ultuantia cla

matyin ofiiis portarum , in vrbe ipfiteloqu iafiia dicit,

In capite turbarum clam i

ta t, in roribus portarum vr-bis profert verba fua,dicens :

5» 1'fqiicquofimplices diligetis

fim phcita tem : C r denfores de-

rifionem defiderabnnt, & fu l

ti odio hab ebun tfiientiam ?

Verf.ii V fqucquo paruu li diligi

tis in fan tiam ,&i hilti ea qua:

fibi funt noxia cup ien t, &

imprudentes odib untS cicn-

tiam?

5 1

Efaixtf5.1l 5 * Consta 'timini a d increpatio Vcrf. 13. Conuertimini ad corref iEt,*4,4.

Icrcm.;,!}. nem meam, en depromam vo

bis Spiritum meum , ficire vos

fa cia m verb a mea.

ptione meam :c n proferam

vobis S p i r i t v m meum, &

oftendam vo bis verba mea.

y> ‘Tropterea quod vocaui,

renuifiis,extendi manu meam,

$3non fu it qui attenderet:

Vcif!»4 Q uia vocaui,& rcnuiftis:

extendi manum meam, &

no n fuit qui afpiccrct.

55 j

5 4 E t cejfarefecifiis omne con- Vcrf j j . Dcfpcxiftis omne confi-—

filiu m m eu m ^ increpationem l ium m eum , increpatiomeam noluifli s: nes meas neglexiftis.

55Etiam ego in contritione ve- Vcrf.itf. Eg o quoq i in interitu vc- 55

f ir i ridebo : Jubfitnnabo, cum

venerit timor ycfler.

(Iro rid ebo , & fubfannabo,

cum vobis id, quod timeb a

tis, aduenerit.

5 * fhtumy inquam,veneritficut

dcfolatioytimorvefier : C r con

tritio vcflri v ela ti turbo vene

rityquum veneritfiupervos tri-

buLitio angufiia.

Vcrf 17 , Cu irruerit repentina ca

lamitas, & interitus quafi te-

pcftasingruerit: quando ve

nerit fuper vos tribulatio &

anguftia.

T u n c



T u n c i n u oc a bu n t m e , & Vcrfig. Tuncmuocabut me 3 & non 57non exaudiam : mane con- exaudiam : mane quxrent me>

furgci i t , ScnoinuenientME:

Eo quo d exofi im habue

& non inuement me:

Vcrfj*. Eo quod oderunt Scientiam , 5«rint D i s c i p l i n a m , & : T i - & T J MORE M J E U 0 v A •

m o r e m D o m i n i non fu(- non elegerunt.

ccperint.Vcrfjo. O^ec acquieuerunt confihoN c c a c q u i c u c i i n t C o n S9

s i l i o m e o , Sc detraxerint meo,Jpreuerunt yniiterfiim in

vniucrfa: cor rep tio ni mea:.Vcrf.}».

crepationem meam.

Comedent ig i turf iuClus Qmedent iojtur de fruftu 60vixfux, (uisque confili is fa- Vixflue,& confiliisfuisfitlira •

t lir abuntur. buntur.

Auerfio paruuloru inter Vcrf j i <ghia requiesfimplicium in 61

fici c t eos, & p ro Ip e r i tas ll u 1- terficiet eos:^3 proJ]?eritas*Jlul

tor um perdet cos. torum perdet eos. •

Q u i a u t e m m e audierit, Vcrf j j . cQui autem obced.it rnibi,ha 61 v»»

abfq* terrore quicfcct , & ab bitabit confidenter , requie-undantia perfruetur t imore ficet a tim ore mali.

ma loru m (ublato.

Quapropter, rette ac fipicnccrvir Sapiens concludit &

admonet :

Mel ior e ft S a p i e n t i a , Sap tf. //;Crdco nanextut Codicem. Prod.irt, ji.

quam vires : Sc vir prudens,qua m fortis.

verfr.

lu d it e igitur Reges3c r at

Ecclel*,!#.Eccl. 7,xo.

Audit e ergo (quoque) R e Vctf.x. * 4 Magnates

ges, Sc intc llig itc, difeite iu- tendite, d ifate indices f i adin(hri?{Ti&Sapicn.

dices f inium terrx. nium terrx. namadnnrf irur

Pr xb ct c aures vos qui co- Vcrff. tAures prxbete moderatoUUi1JIUlSapiens.

t inet ismult i tudines, pla- res populi, quique Orationum

cetisvobis in turbis n ation u: multitudine gloriamini.Q u o n i am d ata c ft a D o Vcrf4. JQuonidin ii rD o m i n o vo 66 Rom.ij.i.

mi n o potc fta s vobi s, vir- bis dominatio d .tta e fi, (jrpa

tusab A l t i s s i M O , q u i in

terrogabit opera vcftra , «Sc

te fies ab cAlttffimo, qui m ope •

r.i inquiret vsftra3& confilia

cogit ationcs ferutabitur. per ferutabitur.

Qu on iam cum edetis mi- Vcrf j. cQuoniam quum effetis mi- c 7

d 3



5°

I Drur.t-i.i;I z. Par. 19,7; lob ?419- . Hccl.3 j,i6.f At .io,j4.

Rom a,ii .

j GalacKphcf.6,j>.C olol . j , i}

x . P c t * 7 .

Ftij Cat ar vr..»vinHirtamcxi-ccctiufljmrnj’0'5.Sapii \. V’. iStt vIijuoH

! finem. I :,|Cap 1?

<?<>

mfiri Kewi cius non reclc m-

dieafiisy neque legem confirua-

f l is3ncc confihum l7) £ 1 cflis f i -

quuti.

Horribiliter fiipevtieniet vo -

bis3ty repetite, quoniam iudi-

cium m proceres fiuerijjimunt

exercebitur.

J {a m infimi homna digni

(iu:t mifiricordia : in potentes

vero inquiretur acriter.5yVc enim perfina cuiufqua

parcet omnium D o m i N’ y s,

erebitur,ncc maotiitudine

ruomam tam w fiimum quam

7 *

jhmmitm ipse creamt,&pa

riter promdentiam habet 0-

mnium.Potentibus vero vehemens

in f i at inqufitio.

&{on’ehfapientta^ieque in-

tellirntia, neq ,•con filium con

tra j f . i: o v a M.(T^nm)

Tuam vero manum vt quis

effugiat Ji eri non potcsl: qmppc

Mundus tpfi m fiorum vindex

efl.

aAdvos iciturfyeclantfir

mor/es meiyo tyranni j v t d f i a

tis S a p 1 f. x t 1 a m } neque o f

fenfitis.

jDui enim iuraojficiaqi fiin- ftit.ttis [ancte conferuaucnnty

fanch cenfibiiturihisqi inflitu-

ti,habebunt quodrefiondeant.

Expetite itaque fermones

niftri Rc mi i ro•t C

VciCc.

V c :C 7.

VerCT.

Vcr j.

Trou nvcrfjo.

S.*.p 16.

Vcr f. :j .

V c r f , 7.

S.ip.£.vcil.io

Vcrf

VcrfS.

iudicaftis,ni*

G t M I V S T 1 T I , i

eundum voluni ;uti i

ambulaftis.

Horrende ci to npp

bic v ob is : qu o n i am i l l i

c ium duri f l im uminh is , qui

pnrfunt,fiet.

Exiguo enim concedetur^ v.)

Mifcnc ordia: potentes ante

poteter tor men ta patientur.N o n en im fubtrahctper-

(ona cuiufouam D e v s, nee

verebitur magnitudine eu-

iufquam : quonia pufillum

& m a g n um 1 p s e fccit , '5 :a: '

qualiter cura eft illi de o-

mnibus.Forcioribus autem for

tior initat cruciatio.

Non (enim)cft fapientia,

non cf t prudent ia , non c f t

confi l ii i cont ra D o m i n v m .

( N a m )

T uam o D o m i n e , m a

nu effugere im poflibile eft:

criam v i l l d c x c f t O R B 1 S iu-

ftorum.

Ad vos ergo Reges (nonabs

rcSophusnoflcritcruaccIamat) funt

hi lcrmoncs mci ,vt difeatis

! S a p i e n t i a m , S c noexcidatis.

Qu ienim cuf todi er in t I v-s t 1 r 1 a m,luftc indicabun

tur j &: qui didicerint lufta,

inucnient quid refpodcant.

Concup i lc i tccrgo lermo-

7 °

71

/y

7-3

nes meo ' ,

75

7 6



nes meos,diligite i l l os, ha-

bebitis D 1 SC 1 Pl.I N A M. .

Si delectamini (edibusSc

fccptris, o Reges popul i, di-lidite S A P 1 ENTI AM, Vt ili

perpetuum regneris.

Dilidite (o diligite) L v

m e n S a p i e n t i /K omnes,

qui prxcftis populis.

M ultitudo enim Sapien

tum (anicas cft orbis Terra-

rum :& Rex lapiens ftabil i

mencum populi lui.

E r goaccipitcD isciP L i

n a m per fermones meos,&

proderit vobis.

Difcitc icitur, oo J S a p i e n t i

ib id .

Vcrf . xt

Vcrf. xj .

Vcvfi6.

V cr f 17.

Di ligite I v s t i t i AM,qui

iudicatis Terram.

5c

Sjp. i. vcrfi.

meos ac defiderat e, Erudi

tionem confcquimini.

Si itaque foliis fccptris que

delefiammi, Regespopulorum, honorate S A t i ENTI a m,vt

in perpetuum regnetis.

In Gr/tco ntn habetur.

Sapientum autem multitu

do cft J Mundi ftlus, Cr *7\pr

prudensflabilimentum populi:

Quapropterfermonib. meis

erudimini, & vtditat em perci

pietis.

mortales,

a M!

Diligite Iv STI TI A Myqtii

indicatis Terram.

i i .

G R A D V S P R O L O GE T I c v S

S E C V N D V S .

«j

Audite filii D i s c i p l i -

m a m Patris, & attendite, vt fciacis P r v d e n t i a m .

D o n v m b o n u m t ri bu a m

vo b i s , L e g e m m e a m nc d e

rel inquat is .

Prou. 4. vcrf i.

Vcrfi.

tAudite fil ii Difciphnam

rPatris: & attendite ad[cien-dam Intel/igentiam.

jQtiia Doctrinam bonam do

vobis: Legem meam me dere-

linquatis.

Num.17,16xKeg.14,11

J-R-eg-J»*-

Elai. 56,1.

Sapientiameiulqucfru-

flum& »iaquxrcnda,inqtic illa

conftantcr pcrfcucran-

dum docrt:c admonetSapiens.



CorrcflioD ti cu u S ;IxriVU fe- “»

renda., Hcbr. «i,s• Apoc.}, tp.

85

>

*7

S8

Sp

Etborrarui £0

piget ad la-bore & Sipicmixftudium atquei nuc (riga-tionem.

92

93

5>4

Qo R R F. C T f OX E M / E~

iro v ai yfi h miyne abucias, Cr

nc txdio ajficiaris propter in

crepationem cius: Jzhiem enim aibgit J e u o -

v a ii increpat: Cr yeluti pa

ter filiumyfiemyaltlc amat.

cApprehende correct:onem,

nc dimittas: cuflodi eam, quia

ipfii est vita tud.

V e r i t a t e m eme}& ne vendas : eme Sapientiamy& e-

rudiiionem & inteUigentiam.

£lia?jefemina femen tuum,

Cr vcfpcri ne qmefccre facias

manum tuam*

Dulcis quidem efl Lux, Cr lucundumetl oculis intueri So

lem.

.‘Vade ad formicam piger ,'-vide vias eius,tyfitpiens cflo.

Cui cum non fit dux3necpro

fectus, nec dommtUy

Tamen parat in j: flate cibum

Vfqiicquo piger dormies ?

qtidndoJurges afimno tuof

*Tarum fomnoYum, parum

dormitationumcapiendot parum

complicationis manuum ad

dormiendum:

Et veniet tan quam rviator

egeflas tua, Cr paupertas tua

Prou.j.Vctf.it.

Vcrf . u .

Pinu. 4. vcrf i j .

Prori.15

Vcrf rj.

Fcc l . / j . ver f/j.

Verdy.

Prou.tf.Vcrfs.

V c t f ; .

Vcif .S.

V e r f jv

Vcrfro.

V cr f 11.

D 1 S C I P L I N A M D O M I -

n i , fili mi, nc abiicias, ncc

defioias cum ab l iocoai j ie

ris:Q uem enim diligit D o

mi n v s,corripit, 6c quafi pa-

ter in fi lio complacet fibi.

T eneD i s c i p l i n a M , n . e

dimittas eam: cuftodi illam,

quia ipfa elt via tua.

V e r i t a t e H cme>& no-li vendereS a p i e n t i a m,&

D o c t . r i n a m & I n t e l -y

L I C E N T I A M.

Mane {quoque) femina fe

men tem tuam, &: veipere nc

ccflct manus tua.

Dulce £enim ) L V M HN ,

dcle& abile cft oculis videre

S o l e m.

V ade ad formicam, 6 pi-

ger, Scconfidcra vias cius, &

difee S a p i e n t i a m .

Qua: ,cum no fi b a beat du-

cem , ncc pr xccptor em, nec principem,

Parat in arftatc cibum fibi

fic congregat in mede quod

comedat.

V fq uequo piger d o rmic

quando coniurgcs afomno

tuo?Paullulum dormies,paul

lulum dormitabis, paullu

lum conferes manus vt dor -

mias.

E tvcniec tanquam viator

cgcftas cua,&paupcries qua-

fi vir



»433

96

U

uS/

9S

88

S*

.90

91

93

oo

01

Oi

03

94

95

04

oj

0<>

fi vir armatus. Sivcr oim

pigcr fuer is, veniet vt fons

mcfl is tua. & escftaslon<rcr • n ° D

rugiet a tc.Q ui congregat in M e s s e ,

filius fapies cft:, qui autc fter

tit A state, filius cofufionis.

. Porro

M ulier fluita Scclamofa,

plcnaquc illecebris & nihil

omnino fciens:

Sedit in foribus domus fua: fuper feliam in cxcclfo

vrbisloco,

V t vocaret trafeuntes per

via, & pergentes itinere fuo,

Q uis cft paruii lus,declinet

ad mc,&: vecordi loquuta eft

A quc furciuc dulciorcs sut,

& panis abfconditusfuauis.Etigri fcrauit quod ibi fint

gigantes, & in profundis in-

ferni conuiiia: cius.

Q ui .n. applicabitur illi,

d c fc cd i t ad i n te r os: n a m q u i

abceflericabea, (aluabitur.

(O)fili mi,cuftodi fermo

nes meos, & prxcepta mea

reconde tibi .

Fi l i , honora D o m i n v m -,

&: valebis: prerter cum vero

nc timueris alienum.

SeruaM a n d a t a mca,&

viucs:& L egem meam qua-

li pupillam oculi tui.L iga Ea in digitis tuis,fcri

bc illam in tabulis cordis tui.

Dic S a p i e n t i a , foror

Pcou.io V eiC j.

Prou. 9. V e r f i j .

VerCi4

Vcr f. i j

Vetf .xtf.

Ve r Cx7.

VcrC iS .

Ex Se-p i u a .

ginia.

rroa. 7.

VcrCx.

E x i x x .

Vcrf t.

VcrCj.

V crf* .

tanquam virclypeo *rm*m.

Qiu cogregat in xftate,filius

tnielligenseft: qui verodormit in

mejje,filius efl confundens.

Mulierfluita tumultuatur,

fimplex efl , O* nefeit quic-

quam.

Et fidet ad oftiti domusfux fitper fidem yin locis excelfis ci-

uitatis.

Vi vocet irafiuntcs per via,

qtudtrigutfimitasfi'as,dicens,

jQiiijquis eflfimplex, decli

net huc, carenti cordc dixit,

tAqiix furat<e dulces funt:

Cr panis dbfeoditusfuauis efl.E t nefeitfimplex quod mor

tuifint ibi, in profundis inferni

funi inaitati ab ea.

(0)filitniycuftodi[ermones

meos,Cr prxcepta mea reconde

apud te.

(uftodiprxcepta wca,l$ vi

ties, 'd Legem meam tanquam

pupillam oculorumtuorum.zAllige ea digitis tuis,feribe

ea m tabula cordis tui.

Dic S a p i e n t i a ,foror

96

97

i oo

10 1

102

10 3

104

1 os

Exhortatio

ad Samen-x i a m , U obferuaii^-

ocmprxce-pcorucn.

C



107

10S

1 0 9

IIOI

S AM1NT IA II Iabimpioru

via & fcor-

tationccuSopbiilj il i-bcrat,& dirigit in vi- ina u b o n a m .

11?

” 5

1 16

«• 117

11 8

n 9

1 1 0

H ____________________

meat*tu i propinquam,I x

r £ L I I GE N T l A M "VOCA:

Vt cuftodiat tc ii muliere ci

licini, ab extranea 3quafermonesfuos lenit.

Ne declinet advixs eius cor

tuum, neque oberres in femitis

eius.

IMultos enim 'vulneratos

caderefecit: & fortes omnes oe-

cifi eius.

rQuando intrauent Sa v i -

e x T i A cor tuum: & cognitio

ammez tux dulcis fuerit:

Cogitantia cuflodiet te,

IntclJ igentia conferuabit te,

Vt eruat te ii Via mala, a

viro loquente peruerfitates:

jQut dcrelmquutfemit/ts re

tias, vt ambulent per vias te

nebricofts :

$ui Utatur facere mali*,exuit ant in peruerfitatibus mali.

<Quorufimitxperuerfee sut,

peruerfifunt mVusjuis.

Vt eruat tey in m, ii mulie

re extranea, ab aliena qux elo

quta fua emollit,

Qux deferit duce adolefictix fux, pafli "Dei fiti oblita eft.

Quia melinauit ad mortem

domus eius ad mortuos fe-

mit£ cius ducunt»

Omnes ingredientes adeam,

non reuertentur, necappreben i

duntfimitas vita.

V crf %.

lbidVcrf xj.

V cr f i* .

VcrCiT.

Prou.: Ycrf. it».

YcrCiJ.

YerCn.

Vetf «3.

Vctf I*.

V cr f i r.

V c r f 16.

V cr f 17.

Vcrfi8.

Vctf 19.

mea l*s : & P r v d e n t i a m

voca amicam tuam.

V t cuftodiat tc a muliere

extranea, ab aliena qux

verba (ua dulcia facit.

N c abftrahitur in viis il-

lius mens tua, neque deci-

piaris femitis eius.

M ultos enim vulneratos

dciccit, & fortill imi quique

interfcdli funt ab ea.

V ic inferi domus cius,pc

nctrantes inter iora mortis.

Si intraucritS a p i e n t i a

cor tuum, v\' Sc 1 e n t i a ani-

ma: tux placuerit

C o n s i l i v m cuftodict tc,

c c P r v d e n t i a (cruabittc.

V t eruaris a via mala,&: ab

homine ejui perucrfi loquitl

Q ui rclinquut itcrrc& u,

«Scambularp vias rcncbrolas.

Q ui I xtanrurcum malc

feccri n t, & c.v u! tan c i n re b us peflimis:

Quor u vix peruerf^ funt,

&: infames grelfus eorum.

V t eruaris a muliere alie-

na, & ab extranea, qux mol

litlermones fuos.

Ec relinquit duce pubertatis lu£,&:patfti Dei lui oblira cft.

lnciinataeftenimad mor-

tem domus cius,& adinfc

i os femitx iplius.

O mnes qui ingrediuntur

ad eam, non reuertetur, ncc

apprehendent femitas vitx.

V t am



*1 35 11112, V t ambules in via bona Vcrfio Vt ambulesyiwjHjm,per viam 12.

. <$ccsllcs nidor um culfodias. bonorumy J emttas mfiorum

io?citflodias.

1”

1 Quar e led u ccri s, H11 m i,

ab aliena,&foucr is in linum

Prou.f. Et vt qtiid delefiaberis, fili

mi, cum aliena, & ampleEleris

1 1 :

ioSalterius ? finum extranei,

11) Rclpicit D o m i n v s vias

hominis, 5c omnes grclTus

Vcrf »1. Quando coramoculis j e-

11 ov a 'iiJhr.t vix viri, ££>omnes

113

109ciusconlidcrat. /e mitris eius ponderat.

'M I niquitates fu* capiunt Vcrftr. Iniquitatesfax capiet ipfm

impium, Sc funibus pecca

corum fuoru conftringitur.

impium, (s!funibus peccati fui

t «/■> tenebitur.

i *O ! i 5 Ipfc morietur, quia non

habuit Difcipln;am,&:in mul-

Vcrfi]. Jpfi monetur, eo quod non audiuit eruditionem : & pro

IM

I 11titudine ftultitix iua: dcci

pictur.

pter multitudinemftdtitixftx

errabit.

Omni(igitui)cufl:odiafer Prou.4. Trx omni cuflodia (s**»)fer- I2.61IZ

naC oR tuum,quia cx ipfoVcrf ij.

ua C 0 Rtuum : quia ex ipfo COR.vita procfcdk. fint egrejfus vita.

17 R cmouc a tc O s prauum, Vcrf 14.. ‘Txemoue a teperuerfitatem

detrahetia labia fint pro-

cul a te :

Or i s , & praiutatem labio OS.

rum elonga a te.

:8 O cvL itui r e& a videant, Vcrf tj.^ _

0 c v l : tui ad rectum a(J>t- 1 18 'O.CVLI.»«5 & palpebrx tua: prarcedant

grcilus tuos.

ciant,k£palpebrx tux dirigant

vum m.'..7;cora m te.

u6Dir ige (cmitam P ed i dvs V«fi<. rVon derafemitamP ed v m 1 19 PEDES,

tuis,& ocs vi tiiqUabilicnt*. tuorii, ots vix tux dirigatur. Vclinccflu*.

»7 >°N c declines ad dexteram, Vcrfi.7. J e, declines ad dexteram,

l>°neque ad finifttam, auerte

pcdcmtuumamalo.

neque adfmiflram: remouepe

dem tuum a malo.

11S >> Si enim Sapiens fueris, ti Prou.f.Vrrf r*

Si Sapiens fueris yftpiens e- Iji

bimetipfi er is; fi autem ll lu VCEI. IL

ris tibi:fi vero tllufbrjo Ius hies

:i9for, folus portabis malum.

S V M M A .

p cenas. •

S a p i e n t i a m& D i s c y -

p l i n a m qui abiit infelixcll :

Sip. x. Vcrfi 1.

Kam qui Sa p i e n t i a m

D i sc i v i. i s a Mquepro nino & vacua elt lpcs illorum ,

labores finetruclu, inuti -

lia Opera illorum.

hilo ducit3mijer eHyjbesque ta

liii vana:(sr labores tnfrufluo-

(i,at que opera eoruminutilia.

C 1



'*33

*54

>55

i )6

!37

I I I .

G R A D V S P R O-L O G E T I C V S

T E R T I V S.

jQuidfitS A PI ENT J A,&

quomodo orta, fuerit, referam,

fiec celabo '-vos Myflcna: fed a prima orivine iniiejhgabo co

gnitione??! eius, atque in aper

tumproferam ,neque veritate?n

prxtenbo.

Eft eni?n Sr in i t v sin Ea

InteU/gens

,SanEliiJ

,Simplex,

MultiplexySubtili's, £11obilis,

Wuflris , Impollutus, ntqfyi-

cuuSy J nnoxuu, Bonifiudiojus,

zAcutns, Expeditus , Benefi

cus,

IlumanuSy Stabilis,Certus,

Securus yomniaperfluens, at

que per onrnes Spiritus nitelli- gentes, puros,fubtiliffimosque

permeans.

Cluilius enim cfl motiu,

quem agilitate fua no;; fuperet

S a p i e n t i a,qux propter

fuam puritatemper omnia per>

tinet ac penneat.

Efl enim Vapor '-virtutis

7) e i, O* difiuxus glori£ 0-

y?j?::p0tc?itis jinccrus: quapro-

Sap.fr\crfi*.

Sap. 7.

V c r i . i i .

V c iC i j .

V crf i4

V ct f 15

134

QuidcftS A P I E N T I A , & ,

quemadmodum ta&a I it,rc

feram, 6: non abfcondam a vobis Sacramenta D ei , fed

ab initio natiuitatisinucfti

gabo,& ponam in lucem fci

entiam illius, & nonpr xter

ibo veritatem.

Eft(ctcniin)in Sapientia

fpiritus lntclligentiar, San dus,V nic9, M ultiplex, Sub-

tilis, Difcretus, M obi li s, I n-

coinquinatus, Certus, Sua-

nis 3amans Bonum, Acutus,

qui nihil vetat Benefacere,

H umanus, Benignus, Sta-

bilis , Certus, fccurus, omne

habes vir tutem, omnia pro fpicicns,6c qui capiat omnes

fpiri tus, I ntclligibilis, M un-

dus, Subtil is.

Omnibus enim mobili-

bus mobilior c f t S a p i e n -

t i a : attingit autem vbique

propter fuam munditiam.

Vapor enim cft* virtutis i »J7

D e 1 , & Emanatio ejizardam

cft CI uri tat i sO mm p ore n tis

«55

1)6]

fi n cera:



37

.finccra: & idco nihil inqui-

natum in cani incurrit.

Candor fiquidcm cft L v

c i s xtcrnx, & Speculum fi-ne macula D e i M a I £ s t a -

t i s , imago B o n i t a t i s

illius;

Eft (quoque ) S A P I E N T.I A

(iuc) fpeciofior S o l e, & (u

per omnem difpolitioncm

itellarum , luci comparata inucnitur prior.

Illi enim iuccedit nox,

S a p i e n t j a m autem non

vincit malitia.

A ttingit ergo a fine vfque

ad finem fortiter, &: difponit

| OMXi a fuauitcr.Clara (ct&m) cft, & qu.r

nunquam marcefcit S a p i

e n t i k .

Gcncrofitatcmilliusglo

rificat , contubernium ha-

bens D e i : fed Sc omnium

D o m i k v s dilexitillam.

(Hxc) pr xoccupat,qui fc

concupi lcunt,vt illis fc prior

0 (tendat*.

Q uoniam dignos fc, Ipfa

circuit qu xr ens,i nvi i so

1 ftendit fe il lis hilariter, & in

omni prouidentia occurret

illis.

H anc (S a p i e n t i a u)a

maui,Sc exquifiui E amaiu*

uctutc mea,& quxf iui fpon

fam mihi Eam aifumcrc,& a

mator fad9 fum forma: illi*.

Vcrf .* */

IbM. V crf 15

V cr f jo .

Sjp.8.

VerCi.

Sap 6. Veii:«j.

Sap.8.

V c r f } .

Sap.*.

Vc if . 14.

V c r f 1 7.

Sap. S.

pter nihilpolluti m eum cadit.

Etenim Lucis teternafj>lcn

dor cft,atqueJ feculumvirtu- t is D ei , nulla afferfum, eiufe

que imago 2 ?o N i t a t i s .

P S A fpeciofor

So l E,fupraque omnem aftro

non fitum collocata , & luci

comparata prior inucnitur.

Hanc enim nox excipit,S a -

p i e x t i a mautemn o n vin

cit malitia.

rPertingit autem ab extre

mo ad extremum fortiter, at

que omnia vtiliter moderatur.rPneclara efl, qua nun

quam marcefcit S a p i e n

t i a .

fHobihtatem Eius bocill*-

flrat, quod yna cumD io Vi-

uit, 7) o m 1 N vsque omnium

illam dilexit.

oAnteuertens, fui fludiofis

fe offert cognofcendam.

Quia fe dignos Ipfa quarit

circumeundo, atque in viis be-

neuole fe illis oftendit, in omni

que cogitatione eis occurrit.

Hanc ego di l exi a iuuen-

tute mea quafiui, ac fyonfam

mihi fiudni adi ungere, amore

que pulcritudmis eius captus

fum.

138

140

14 1

1 4 1

x44

145

146

Hcbr. Vcrfj -



3V

'57

59

Al

Si

Ludes in orbe Terra rum :

Sc delicia: mc xci lc cum filiis

hominum.

E go ( T O n H H o c H m a h )

S a r i e n t i a habico in con-

lilio, &: eruditis interfunj co

gitationibus.

T 1 m o r D o m i n i odit

malum, arrogantiam Sc fu-

perbiam •>Sc viam prauam,5c

os bilingue dctcftor.

Ego diligentes mB^diligo:

Sc qui nunc vigilantad me,

inucment m e.

I11 viis I v st 1 r i/H ambu

lo , Sc in medio lemitarum

indicti.

D o m1 n ? s S A r r E n t 1 A

fundauit Terram, llabiliuitCx los P r V DENTI A.

S a p i e n t i a illius eru

perunt Abyfli , Sc nubes rore

concrefcunt.

Qijis aiccndit.in Cxlum

atquedefeendit? Quis con

tinuit Spiricum in manibus

fliis? Qms colligauic Aquas

quafi in veft imeto ?Quisf uf- *

citauit oes terminos T erra: ?

Qv O D N O M E N E ST E I VS,

S: quod N o m e n F i l i ie -

ius(it,nofti?

Comede (taque) fili mi,

M e l , quia bonum eit, Scfa-

uum dulciflimu gutturi tuo:

Sic Sc Doctrina S a p i e n-

t 1 /e Anima: tua:; quam cum

Vcrf ji.

Ibid.

V «f.i t.

Vcrf i/ .

Vcilliy.

Verft«».

r :<•«* J.

Ycif.l*

Vcrfto.

PfOU.J®Veri.4.

Pr*U, i4

Vctf.i j .

Vcrfi*.

Ludo i» Orbe Terre eius

deleSlationes rnee cumfiliis ho

minum.

Ego ( rvstir, Ci i oc hmah )

S ATI e n t i a habito in afiu-

tta: fiientiam cogitationum

tnuenio.

T : mo r J e h o v JEeflodio

ha here malum, fiuperbiam

arrogantiam, viam malam,

ifj os locentperuerfitates odi.

Ego diligentes me diligo}nuerentes me3mueniunt me.

rPer /emitas J v s t i t i je

deduco m medio femitarum iu~

dteii.

x Audiumw iterumSAptentem.

J E i iov a u in Sa f j e n-

r / afundauit TerramyJ labili- uitCelos in Ist e l l i g en t i a .

In Sc i e n t i a eius abyffi

ruperunt fefe y & Ceis fliUant

rorem.

Quis afeendit in Calum

defeendit ? Quis collegit njen-

tum in pugillisfuis ? Quis con -

gregauit Aquas in vefiimento ?

Quisftabdiuit omnes terminos

Terre<*Quod Nomen eius, ( j

quod N omenF i l i 1 eius,fi

nofli?

(fo mede,fili mi ymei, quia

bonum esi: ififauum, y<t dulcis

efl palato tuo:

Sic cognitio S a p i e n -

t i /E f i auis erit anime tue, fi

»57

i)8

»59

161

I61

x*5|

i* 4

1 5

166



Sapicacia,Seicntia fleIntclligcn-lia donaDnfuac.

40

inuenies tum: iS erit merces:

C'T cxfyeSlatio tua non excide

tur.

inucncris , habebis in nouif-

(Imis fp em , Sc fpes tua non

peribit.

iC?

\Cl

\6$

170

17»

»7*

I V.G R A D V

L O G E TQJ/ A R

»75

J l 110 VA 11dat S APIE N- J

T I A My ex ore ClllS egreditur C 0

gnitio Jntelligentid.

Ttgcondet rectu ejfentiam,

fcutum erit ambulantibus per fette,

Vt cuji odiantfemitas indi

tu : •viam mifericordium

eiuscujflodiet.

Tunc intelliges Jufiitiam

Judicium, Cr cT\cclitudr/:eSy &

omnemfemitdm bonam.Quo notum ejfet, Solem ad

gratias tibi agendas praueni

endum effe, atque te fub lucis

ortum fatuandum.

T u ( J e u o v a 11) docuifli

hoflesnojlrosy te eum ej]e9qut 0 mmexmalo eripis.

T u ( J e u o v a i i ) 'vita

mortis poteflatem habes , ad

portasque inferorum deducis

fS reducis.

‘XenediRio J u t o v M di~

Prou. 1. V cr f* .

VcrC7-

V crfS .

Prou.x. Vcrf .* .

Sap. i*. V ccC iS .

Sap. 1*.

Vcrf *.

Verf.ij.

Prou.to V crlii i .

5 P R O

I C V St v s.

D O M I N V s dat S A P I E N-

t i a m / & c x ore Eius P k v -

d e n t i a & S c i en t i a .

Cuftodictrc&orum (alu-

tc m ,& proteget gradientesfimplicitcr,

Seruans femitas I v s t i -

t 1 >$1, Sc Vias fandorum cu-

ftodiens.

T uncintclligcs luftitiam.

6 iudi ci um, & aequitatem,

Sc omnem femitam bonam. V t notum omnibus effer,

quoniam oportet preucnire

Sol em ad B e n e d i c t i o-

n e m t v a M, Sc ad orientem

L vei s T e adorare.

T 11 ( D o m 1 n e ) es, q u i I i -

berasab omni malo.

Tu es ,D o m i n e , qui vita:

& mortis habes potcftatcm,

&: dcducis ad portas mortis

atque reducis.

Bencdi<5t io Domin i d i -

uices



41

uites facit, ncc lociabitur cis tet,nec apponit J e h 0 v a h

affiiclio. dolorem ci bcnediFtiom.

174 T urris forti (lima N o m e n Prou.iS V c r f 18.

Vt turris fortis esi N o men »74

D o m i n i : ad ipfum currit J r .no v Ai : ad ipfum curret

iuftus,&exaltabitur. tufhts, exaltabitur.

!7 J Multa: cogitationes in

corde viri, voluntas autem

D o m i n i permanebit.

Prou.i?.

VerCu.£vltdu cogitationes fiiw in

corde viri, cofilium autem 'J z~

u 0 v /s permanet.

7 ^ Equus paratur ad diem P.'OlJ. i l

V c if j t.E(\mts paratus efl ad diem s',0

belli, D 0 m 1 n 0 autem falu- belli:fed J )i n 0 v JE tilipfit fa

tem tribuit. las.

77 Multi requirunt faciem Pro. 19. V c r f i6. tZMidti quxruntfacie?/; do 177principis, & iudicium a D 0- minantis : CT a J £ 11 0 v A

1 j

\C 7m i n o egrediturhniHiloru.

i ' Oprefiafctixr iudlClti, Vnilfctlllifq;.

7S Sicut diuiliones aquarum,

ita cor Regis in manu D 0-

Prou. 1 1

Veri.' 1.Veliit viuttli aquarum esi

cor Regis in w<tnufk n ov a::

178•

i Sm i n i : quocunquc voluerit

inclinabit illud.

ad omne quod vult, inclinat il

lud.

79 Omnis vih viri reda fibi Ver f. t. Omnis via refia <■/?in ocu 17*

\C<) videtur : appedit autem cor da D OM I N v s.

lis eius:ponderat autem corda j f Eli ov A.

So Sortes mittutur in finum, Proii.ttf

V c r f j j .In finum proiicitur S o r s , 180

*fed a D 0 m i n 0 tem pera tu r. a J eu 0 v aii cfl omne in

Si (Quocirca) habe fiduciam Pma. j .

Vcxfj .dicium eius.

in D 0 m 1 n 0 ex toto corde, Fidefp. iiov/E toto corde tuo3 1 SiD e 0 confi-

>7« & nc innitaris Prudetia: tux.PfOU.Itf

V c r f j .

& intclligcticc tux ne innitaris. deadum.

81 R c u e l a D o m 1 Noopera

tua ,& dirigentur cogitatio

nes tux.

Deuolue ad J e j i o v a m

opera tua: & firmabuntur co*

gitationes tux.

181

Pfa l . j 7.M -t.Pcc.j.7.

In o m nibus(igitur6 moiralis) Prou.j. In omnibus vi is tuis reco- 183

"

viis tuis rccognofcc D 0 m i-

n v m: & I p s e dirisrct femitas0

tuas.

VerC 6.gnofee Bu?n, Ipfi diriget f i~

mitas tuas.

173

j

S4 Nc (is fapiesapud remet-

ipfum : Time D e v m , < S c recede a malo.

Ver f.7. J efisfapiens in oculis tuis:

time I e h o v a m}& recede a malo.

184

*s Mihi dedit D e v s dicere Sjp-7- D e v s mihi dedit ex fin- i3 j

' 1

ex fententia diurna horum0

Vcr f. i j .tentia dicere, acpro dignitate

**f



i%c

S a ? i i n t i a

ad fc inui-tac omnes.

187

iS 3

189

19.0

191

19 -

»95

•U_____________________

f im/i «<c dantur, cogitare:

quoniam Jpfi Sapienti* dux

efiytj Sapientum moderator.

Nam in manu Ipfii/J fumus

tum nos, tum fermones J iofiri,0W7»// etiam prudentia,fcien-

tiaqiie opificiorum.

J Mibi autem deditD e v s,

eorum qux fiunt m Natura ve

ram cognitionem.

S a p j e N t ; a tdifica-

uit domum fuam, excidit colu

mna'fuasfiptem:

bnmolauit viElimamfuam,

mifiuit vinumfiuum,etiam ap-

parauttmenfamfuam.

M ifi t puellasfuai,vocauit:

fiuper fiummitates excelforum

ClUltatCSi dictndoyQuifquis tfl fimplex}decli

net huc. Qircnti corde dixit

y.oy-t

Ventte, comedite panem

meum, bibite de vino quod

mifcui.

Relinquitefimpliccsviam ve-

JbrAm, viuetis: (s* incedite

perviam InteUigenti<e.

Vctfi*.

V e r f 17 .

Prou. 9. Verfi.

Vcrf.?..

Verfj.

Verf 4.

Verft.

Vcrf*.

qua* mihi dan tur ,quoniam

i p s e S a p i e n t i £ dux eft,

& Sapientum emendator.

In manu enim Illius &

nos, & fermones noftri,&: o-mnis S a p i e n t i a , ope

rum S c i e n t i m & D i s c i

p l i n a .

Ipfc m i h i d ed i t h o r u m ,

qu £ fu n t S c 1 e n t 1 a m vera.

Hicc, porro,quam dar D t v sS a p i e n t i a ccdificauit

f ib i d o m u m , e x ci d it c o l u

m n a s leptem3

Immolauit v i&ima s fuas,

mifcuit v i n v m , dc propo-

fuitmenfamfuam.

Mifit ancillas fuas, vt vo

carent ad Arcem, & ad moe

nia duitatis .Si quis cft paruulus, ven i

at ad m e : 6 c infipientibus lo-

quutacft,

Venite, comedite panem

me u,& bibiteV 1 n v M,quod

mifcui vobis .

R elinqui te (ergo) infan-

tiam, 6c viui te,& ambulate

pervias P r v d e n t i a. (Quas Ego fidclircrmonftraui,&pater-ne commcndo vobis.)

i3<

1S7

188

i8 j

191

19A

9-

95

97

9

99

00

01

V. G R A D V S



G R A DL O G E

Q J / I

Qui Bonvs e f t ,haur iet

graciam a D o m i n o : qui autem confidit in cogitat ioni-^ v?bus luis, infipiens cft.

Viri mali non cogitantC/

iudiciurn: qui autem inqui

runt Dom i n v m j animad-

uertunt o m n i a .

Bcncdidlio D o m i n i fu-pcrcaputiuf li: os autem im

piorum operit iniquitas.

Abominatio D o m i n i

cft omnis illulor, &: cu S i m-

p l i c i b v s f c rmo c inat io c ius.

1ps e de lud et i l lu forcs , 5c

m a n f u ct i s d a b i t g t a t i a m . Abominabile D o m i n o

co rprauu m,& voluntas eius

in iis q fimpl icitcrambulat.

; Qui pcruerfi cordis eft,

non inuenict B o n vm,& qui

vertit linguam , incidet in

malum;Melior eft pauperambu-

lasin (implicitate fua, quam

diuesin prauis itinenlWuis.

'Quid prodeft ftulco ha

bere diuitias, cum S a p i e n

t i a m emere non pollit?

V S P ROT I C V SN T V S.

V .

Prou. i i

VciC i.

r rou. iS

Vcrf. 5.

Trou.io Vcif .l .

Prou. {.

V crf 31 .

VcrCj*

Prou j j .

Vcrl ‘ io .

P:ou 17.

Vcr Lio .

Prou.iS Verf.tf.

Prou 17VcrC:*.

'Bonus hauriet beneplaci

tum a J 1 u ova u virum rruLtrunu cogitationum conde

mnabit D a v s.

Viri mali non inteUigunt

iudiciurn : quxrentes autem

7E u o v a m intelhzunt 0-Omnia.

''Benediciio nes fint fiuper caput indi: os autem impiorum

operit iniquitatem.

Abominatio J e h ov At efl

peruerfits1i C cum Reflis fi

eret um Eius.

‘Trofecto illufiribus lp s e

illudit & humilib.dat gratia.tAbominabile J e h o Vy£

fintperuerfi corde : & perfecti

via beneplacitum eitu.

cPeruerfks corde non inue-

r; it bonum: & qui vertitur m

linguafuaycadet in malum.

rPrxfiantior eflpauperyqui

ambulat mperfectionefuayqua

peruerfius viis3 ipfediues.

Vt quid eftpretium in ma-

nufiulttyv t emat S a ? i e x -

t i a cor non cft ei.

«94

‘ 95

196

197

19 S

«99

19 0 Prou-IJAM.

iOl



zo Z

iOJ

104

135

106

IC7

10 S

109

1 '0

11 1

in

-115

T i mo k J eu o v je , eru

ditio Sa v i e s t i A : ^ante

gloriam humilitat.

Qmm venit fuperbia,venit

ignominia: i*) cum humili

bus Sapientia:

rProncrb. 16. v. 5. zAbofntnatio

J euOVA cfl omnis elat9corde.

In corde intelligentis requie-

fcit S avi e s t 1 a: at m me

diofultorum ipj? cognofcitur.

.Qui «raditur cum Sapie»*

tibus,fipiens erit: fed qui est

amicusfultis,conteretur.

.Etiam abfquefcientia, d.cfi-

derium non est bonum.

5\eque vero cum eo qui in-

itidia contabefit iter habebo:

quoniam hutufmodi non erit

Sapient i£ particeps. •Deriforemefficitvinum, tu

iti ultuantem efficit Sechar: &

omnis q mfc oblectat m ea, non

eritfupiens.

Corintcllivensquxnt Sc t-

e s t i a m, & osfiultorum pa-

fceturflultitia.

T 1 mov. J i n ov /L prin

cipium S cie s t 1 A : Sapien

tiam Eruditionem fulti de

ficiunt.

T l M OK J e II OV A veltit

uena ~oitx,vt rccedatur a Li

queis mortis.

*"PrincipiumSa f i e s t i m

Timor J e u u r A : &f cientia

fanetorum ,intei!i entta

(eamuktur cor tuum pec-

44 ____________________________

Prou. i j .

Vc rC jj .

PfOH.1T.

V c r f i .

Prou 14 V « f j j .

Piou.i;.

VcrCio.

Prou.19.

Vcrf . a.

Sap6. Ver i. i j .

Pro. io. Vc ii .j .

Piou.r5. VerL 14.

Prou. r. Verf 7.

Prou. 14

Vcil‘17.

Prou. v.

Verf ii#.

Piou 15

Ver f.1 7.

T 1 m o r D o m1 n 1 Difci-

pl ina S api ent i / E : & glo

riam prqccdi tH v mi l i tas .

V bi fuerit fuperbia,ibi f u

erit &cotumei ia: V bi autem

cft:Humilitas, ibi Sapientia.

Prou.itf.tf-.j.Abominatio .n.D o m i n i c II o m n i s a r ro g as .

I n corde Prudctisrcquie-

fcit S a p 1 r.n t 1 a : & indo

ctos quosque crudier.

Q ui cum Sapictibusgra

ditur , fapiens er i t; amicus

dulcorum fimilisefflcictur.

V bi non cll: S c 1 e n t 1 a

A n 1 ma, non cft B o n v m.

N eque (ctiam)cum in uidia

tabcfccntc iter habebo, (in-

<]uitS.ipiens)quoniacalishomo

non eft particeps Sapienti.?.L uxuriofa res cft V i n v m,

t u m u l c u o f a c b r i e c a s : q u i

c u n q u e his d c l c & a t u r , n o n

c r i d a p i c n s .

C or fapientis quxri r D o-

c t r 1 n a m: & os (tui torum

pafeiturimperitia.

T 1 m o u D o m i n i p r i n

c i p i u m S a p i e n t i /E. S a

p i e n t i a m ateji D o c t r I '

n a m f tu lc idc fp ic iunt .

T i m o r D o m i n i f o n s

v i t ^ v t d e c l i n c t a ruina m o r

tis.

Principium S a p i e n t I/F.

T i mo r D o m1 n 1: &: Scien-

t 1 A fanctoru P r v d e n t i a .

N on (igitur) x mule tu r cor

tuum



tuum peccatores, fed in T i

more Do m i n i cfto tora die.

Quia habebis fpem in

nouii1imc>j& prqftolatio tuanon auferetur.

Scnritc (omortales) dc D o-

m t n o inbonitate,&:in(im-

plicitatecordisquxrite illu :

Quo niain uemt urab his,

qui non tcntantillumrappa-

ret autem iis,qui fidem habent in illum.

Pcruerfx enim cogitatio

nes (eparanta D e o: proba

ta autem virtus corripit infi-

pientes.

Quon iam inmalcuolam

animam non introibit Sap i e m t i a ? nec habitat in

corpore fubdito peccatis.

Sicnim S a p i e n t i a m

inuocaucris, & inclinaueris

cor tuum P r v d f n t i /E,

Si qugficris Kam quafi pe

cuniam , & ficut thclauroseftoderis illam:

T unc lntelhgcsTimorem

D o m j n i, & Scientiam D i i

inucnies.

N o ss Ecni mT e (o D o

mi n E ) c o n f u m m a t a I v s t i -

t i a e f t , & fcire I v s t i t i a m

V j r t v t e m tuam, radix

c it immortalitatis.

Propter hanc o p t a v i ,&

datus cft mihi ienfusrSc i n -

v o c /v i ,& venit in rnc S p i

r i t v s S a p i e n t i /E.

V eifiS .

S.ip. T.

v«i: i.

V cr f i .

Vcrflj.

Prou. r. V c r f i .

Ve?C,

Vcr fj.

S pij .Vcrf. j.

Sip.7.

Vc 1.7

_______________________________________________________ 4 J

catorcs, imo potius tn Timere

J e Ho v A cfto tot a die.

Quia rener a esi merces: t3

fj/cstua nonfuca detur.

Sentite ( bhemina) de D o

M / iv o in bonitate , atque m

(implicitate cordissitquinte:

Quoniam inucnitur ab iis,

qui non tentam eum , & t!.'u

patcfit,quici non diffidunt.

Rogitationes namque per -

uerfx f parant a 7 ) r o , eittf

que potentia dum tentatur}//;-

fpientes arguit.

Quoniam tn animam rna-

htiofiJrt non introibit Sapien-tia, nec tn corpore peccatis ob-

noxio habitabit.

h/io, fiad Intelhgentiam cla-

mauens,Cr intel/igentU dede

ris vocem tuam:

Si qux fe r is eam tanquam

argentum, Cr fleut thejauros frutatusfueris eam.

Tunc intelhges T i mor em

J e H o v /£, cognitionem

D e r inucnies,

J^am noJfcT E3confum ma-

ta efl luftttia, tuam wtelli

vere potentiam, radix immor-talitatis.

Quapropter optaui, & pru

drutta mihi data eft :inuocau/,

Cr f f tritus Sapientia obuemt

mihi.

Dcut. 4 19.

1 P« 4 J .

M ^-4

.Qunmo 'oD t vs<|d{.rcnduj j&a

j iubjs inucuuiur.



1

114

.21J

1 16

\

i i 7

zi8

Z19

i 3o

»3«

ii i

N O .

: - i — - - - - - - -

-

Sceptris acfoliis illum ante-

liijpra eaquediuitias pro m-

hdoafinnaui.

V^ec vero ei Lapidem pre~ tiofum comparatti , quoniam

aurum cum ea collatum arena

pauca : lutum teflijnabitur

argentum, cum dia compara-

tum.

Supra fanitatem ac formx:

pulchritudinem dilexi illam :

atque ea malui quam lucefrui,

v t cuius J jle?idor non potes i

J ifpprimi.

Facile perfj?icitur abi is qui

eam diligunt, iff inucnitur ab

illisyqui illam qiurunt.

oAnteuertcnSjfr,ftudiofisfe

offert cognofcendam.

Qui mane fitrrexerit ad il

lam>non laborabit: affidentem

enimfiasforibus eam mu emet.

D^am de illa frfcepta cogi-

tatio : prudenti<c efl perfectio:

qui propter eam Vigdauerit,

continui) f eurus erit.Quia fe dignos ipjaquxrity

circumeundo, atque m viis be-

neuole fe illis o f endit, momni

que cogitatione eis occurrit.

Initium enim ipflus esi ve -

rtjjima eruditionis cupiditas:

cura veru eruditionis,amor.aAmor autem,obferuatio le-

gum ipfitus: rurfum legum ob

4 _______________________

V c r fS .

Vc rt.o.

Ver I*»o

S.«p. rf. V c j H- . j .

Vcr f. 14

Vc rf.i j.

Vcrf l<.

Vcxf j 7.

Vcxf.S

Ver f. t?.

Et prarpofui illam regnis m

& fedibus, &: diurnas nihil

c fle d axi in coni paratione il-

hus I

Neccomparaui illi lapide |ptet iofu m: quoniam omne

aurum,in comparatione Il

lius, arena cft exigua, & ran-

quam lucum xft ima bitur ar

gentum in conf pe&u illius.

Super falutem 6*: (pccicm j h g

dilexi Illam, & propolui pro J,

Luce habere illa: quonia in- j

'extinguibile eft Lumen illius, tC'Facile (equidem) videtur ab ii?

his, qui diligunt Eam, & m-

uenicur ab his, qui qu xr unt

illam.

Prcoccupatquifecocupi- iiS

fcunt,vt illis fe prior oftedat.

Q u id e L v c k vigilauerit «9

ad Illam, no laborabit: afii-

dcnrcm enim Illam foribus

fuisinueniet.

C o g i t a r e ergo de ll-

Ia, fenfus cft conium matus:

&: qui vigilauerit propter il

lam, cito lecuruserit.Quoniam dignos S e , I-

psa circuit quarrens , & in

viis oftcndct S e illis hilari

ter, & in omni prouidentia

occurrctillis.

Init ium e nim i l l ius veri f- id

l i m a e f t D i s c i p l i n .-e c o i i - ;

cupifccnt ia .r ' ' r\ !Cura ergo U isci .p- i .i - i}}

N/V.,dilcclio eft: 6: dileCho

cuf tod ia

iiO



4 7

cuftodia L e g v m illius cft : feruatio eft immortalitatis con-

cuftoditio autem lcgu,con- firuatio.

fummatio incorruptioiseft.

'* Torro immortalitasfacit vtIncorruptio autem facit VciCio

proximum cflcD e o . proxime ad Deum accedamus.

C o n c v p i s c t n t i a ita* V«Ci». Sapientia igitur cupiditas x35

que S a p i e n t i m , deducit ad regnum perducit.

ad R E G NV M P E R P E T V VM.

Intrans (itaque) in domum Sjp s.VciCitf.

In hac domum meam , tn-

mcam,conquicfcam cum Il greffus conquiefcam, nullam e-

la. N on enim habet amari nim acerbitatem habet confue-tudinem conueriatio illius, tudo tpfiuSy nec vlla molefiam

nec t^dium conui&us illius, eius conuiclusyfed Utitiam&

fcdlxritiam gaudium. V mS. gaudium. Virf.is.Circumeun

Circuibamquxrens,vtmihi do quarebamyvt eum apudme

Eamaflumercm. 1 reciperem.

N c temere quid loquaris, Eccl.f.VcxCi.

U effttnes ore tuo, neque '-17Nontrme-

neque cor tuum fit veloxad cor tuum acceleret proferre ver rc apt.df) «v IVHf M,

profcrcdunVfermonem co bum anteD e v M:quiaD evskjzymp»oOUOCUR*

ra D e o : D e v s c n im in C x - cfl in C*lo}ty tufuper Terram,dum.

lo,6c tu fu per Terra •, iccirco iccircofint verba tua pauca.

fint pauci (ermones tui.V o r v m .

L cut.,j,u.( E t) Si quidvoitifti Deo, Vcrf j. Quum voueris votu D i o, ajS

nc moreris reddere \ difpli- ne tardes reddere illudi quia

cet cnimci infidelis Scftulta non esi beneplacitum D e o tn

promi (lio ; fed quodcunque fultis: qu£ igitur voueris,red

voueris, redde. de.

Multo que melius cft non Vcrf4. Melius efl v t non voueas,

v o v e r e , quam poft vo- quam vt voueasy& non rcd-

t v m p r o m i f l a n o n r ed de re . cLu.

Victima: impiorum abo Prou.ij.VcrC t.

Sacrificium impiorumef}ab * 4° EccL34,ij.

minabiles D o m i n o : v o t a ominatio J e h o V' JE : Oratioiuftorum placabilia. aut reolorum beneplacitu eius.

EruditusinV EREorepe- Pro'j.t6Vcrf.io.

InielliTens rem inueniet bo-O

rietBona: Sequis p r r a t in num : & confidens i n j t h o -

D o mi n o,beatus cft. Prou.iS. va ii, beatus efl. TrouuS. w

* . *Q u i s p e r a t in D o m i - Q ui fidit f e u o v a , tmpin-

No,fanabitur. g'iljltl* .

-



4S

14 1 c / 'fiduciamfuam in c? ba- Sjp.j. Ycsl.J.

Q ui CON FI D vNT ini l lo, M2,

betit feritatem mtelligent: & intclligent V e r x t a t e m :

f i deles in cbaritate 3m co per- Et fideles in dilectione ac-

wanebunt: quoniam gratia & quiefeunt Illi quoniam do

mifericordia erga fanclos etus3 num & pax cft clcdtis cius.& ratio eleflorum eius habe I5bitur.

M? Longinquus efi J i uovAU

ab impiis: fed orationem tufi0-Prou15.Vctf »*>.

L onge eft D 0 m1 n vs ab

impiis, & O r a t 1 0 n e s iit-Hi ,

ritm exaudit. * ftorum exaudiet. j

M4 Qui remouet aurem fuam,

nc audiat lerem,etiam oratio£> 'Eius erit abominatio.

Prou. i8Veify.

Q ui decl inet aures fuas,

nc audiat L ege m, 0 p»at i 0 1

cius eritcxccrabil is.

i 44

*+5Qui tegit fielera fna nun

quam aget profitere: qui vero

confitetur , derelinquit, mi-

fericordiam cunfiquetur.

Vcrfij. Q ui abfcodit fcclcrafua,

non diri getur: qui aute con-

teffus fuerit, & relinquit ea,

M i s e r i c o r d i a m confc-

M)

■

* quetur t *55

z4<? Mifericordia & ventate Prou. 16VerL*.

Mifericordia & veritate 14 6

redimitur iniquitas: {y m ti

more J e h 0 v j£ receditur a

rcdimituriniquitas,6cinT 1 -

m o r e D o m i n i dec l inatur

1

malo. a malo. L•s i47 J onne errant cogitantes

malum? mifericordia autem cSt

ventas cogitantibus bonum.

Prou.14Viri.il.

Errant (igitur) qui operan

tur malum, Mifericordia au-

tc & Veritaspra:parantB<wrf;

H7

>48 Qui fifiantunufiitiam & rrou.11 .t9 _

Q ui (ergo) fcquitur J ufli- -48

mifericordiam inuenict vitam,Ncrf.n.

tiam & M ifieri cordi am , inue- Liiifitiam & gloriam. nient vi tam , iufti tiam &:

gloriam.

149Eram autem puer, eximii Sip. 18. Puer autem eram inge- -4*

ingenii mdole proditus , bo Vcrf. i*.

niofus, & (ortitus fum anii ;S

namqv.e animamfortitus. mam bonam.

1 J0 Imo vero cum c/fem bonus3 Vcrf.Kfl Et cum effem magis bo-C ?

n corpus introtui impollutum. nus,vcni ad corpus incoin

-quinatum.

• Quum autem inteUexiffem9

ne non aliter « « ccmpotem fo

• f,nu.imfi D e Y S d.V'Ct3

VetC.it. Et vt fciui, quoniam aliter non poifcm effe conti-

ncns,nifi D e vs det•,&hoc

“ 5 1

ipfum



49

ipfum erat Sapientia, (circe- ^

ius cflct hoc do num : aciii :

D o m i n v m , & deprecatus |

fum Illum , S: dixi cx totisprarcordiismcis.

D f. v s patrum meorum,

& D o m i n e mifericordia*,

qui fecifti o m n i a V e r l o

tuo,

Et S a p i e n t i a tuacon-

llituifti ho mi ne m , vt do mi ti a rc 1 11 r c r ea t u r£, q u a: a t c f a -

dtacft,

V t difponat orbem T er

rarum inequitate &: Iulti-

tia , S: in directione cordis

iudiciurn indicet:

Da mihi fcdium tuarumafliftriccm S a p i e n t i a m,&

noli me me reprobare a pue

ris tuis:

Quonia feruus tuus funi

ego ,& filius ancilla: tux , ho

mo infirmus exigui tem

poris, S: minor ad intellectum Indicii & Legum.

Et fi quis coniummatus

inter filios hominum, (i ab

illo abfuerit S a p i e n t i a

tua, in nihilum computabi

tur.

Tu clegifti me Regempopulo tuo, &iudicem filio

rum tuarum, & fili arum:

Et dixifti me xdificare

Templum in monte fandto

tu o , 6cin dui tate habitatio

nis tux alra re,a d limilitudi-

Vc rf .j .

VcrC4.

Vc rCj.

Sap. 9. V c i Ci .

Verf.z.

V crf 6.

V c r f7 .

V c r f 8.

quodipfum erat "Trudentia: in-

tclhgere cuius hoc cjfet benefi-

cium,aduD o mi n v mcum

que oraui, ac dixi toto corde meo)

D f. v s fatrum ac D o

mi se tJVhfericordio , qui 0 -

mnia creafli Verbo tuo,

cAtque hominem tua Sapi

entia cfjealii, v t rebus abs te conditis dominaretur,

Et admimfiraret mundum

in San&itatc ac J nfluta, rctli-

tudineque cordis indictum ex

erceret :

D a 'mihi ajjidentem thronis tuis S a p i e n t i a m >&

ne me numero femorum tuo

rumfummouetu.

Quoniam ego fermu tuus

fum, ac filius anci lio tux, ho

mo imbecillus, ac vi to breuis,

£5?minor quam vt iudiciurn ac Le-rcs poffim intelligsre.

C\am etiamfi quis fuerit

perfectus interfilios hominum,

tamen fi Sapientia abfit tua,

nihili ofimabitur.

Tu mc elegifii regem populi tui, 0$ indicem f horum tuo

rum, ac filiarum.

J ujffii me odificare Tem

plum m monte fiwclo tuo, &

tn vrbe habitationis tuo alta

re mfiar tabernaculi fanclty

iji

25>

*5+

*57

158

S A H I N T I A

crgC» vera

prccibus & voiis afl i-duucqliruscft accci-fenda.

Or a t i oSalomonisprc/S'picn-c a J u b r n -

Ja .

j .R cg j .v p .

Pral.iij.V . K .

( PJia]. 18.

Mi .Paxal 1 ,9.

g



i6 o

i 6 1

2 6x

2(>3

ir>7

W _____________________

praparafli ab initio.

q/U tccum eft Sapient ia^quo

tuanoiitt opera y quoque tunc j

affuit cum Mundum efficeresy Iquofiit quid m oculis tuis gra-

tum fit yac retium inproceptis

tuis.

Hanc demitte e Colis fan

flis , atque it folio glorio ti'o

eam mitte, v t profens mecum laboret yatque inteliigam quid

acceptum fit apud te.

C^omt enim ac in teHi git o

m n i d y ac me deducet m actioni-

bus meis moderate , atque in

gloriafu a cuflodiet.

E t erunt accepta opera mea3

ac recte populum luumdiiudi

caboy eroque dignus filio patris

met.

Quis enim homo confilium

H) i i m te11:git ? aut quid velit

D e v x animo comprehendet ?

j^am cogitationes morta-

lium timidofunt 3ac ?iofiro opi-

niones fallaces.

(orpus enim conuptioni ob-

noxium agyrauat animam, ac

terrenum domicilium plenum

curarum mentem deprimit.

cAe <~uix quo in terra funt,

comeciura ajfequimury & qux

in manibus ver fantur y cum la-

bore inucnimuSy quis autem ea

pcruefiivauit quo funt in colis ?

VeiC*.

Verf . io.

Veif i i .

V c r f n .

VcrCtj.

V cr f

Vcrf: Jf.

Vcrfi*.

I nem Tabernaculi (an&itui,

tquod prxparaftiabiniuo.

Et tccum S a p i e n t i a ,

q u x nouit opera tua, q u x &:

affuit tunc cuiti orbem terrarum fingeres , &. (ciebat

quod cflet placitu oculis tu

is , & quid dirc&u m in prx -

ceptis.

Mitte illam de carlis fan-

ftis tuis, &allde Magnitu

dinis tux , vt mccu ht,&: me cum L a d d r e T,vtfciam

quid acceptum (ltapud t e .

Scit enim illa O m n i a &:

intelligi t, & dcducct me in

operibus meis fo br ie , & c u -

ftodiet me i n (ua potentia.

Et erunt accepta operamea, & di(ponampopulum

tuumiu ftc , & ero dignus fc-

dium Patris mei;

Qu is enim hominu pote

rit feire Co nf il iu m D e i?aut

quis poterit cogitaro quid

velit D f . vs?

Cogitationes enim mor*otalium timida: , & incerta:

prouidentixnoftra:.

Corpus eni m, quod cor

rupi tu r,aggraua t Anima m

«S: terrena inhabitatio depri

mit fcnlum mu Ita cogita n re.

Etdifficile^ftimamusqug

in terris (unt: Sc quxi nc oi i-

fpeclu funt inuenimus cum

labore, qu x autem in C xl i i

funt,quisinueftigabit?

Senium



y*

z<;8 S c n f u m a u t e m t u u m q u is vcif.17. Q>nfilium autem tuum quis 2<SS

2.60 fc ictjN I S I T V D E D E R I S

S P 1R I T V M S A N C T V M dc

A L T 1S S 1 M I S :

nouit,ntfitu dederis S a p i e n -

t 1 a m , ac dc altiffimis Spiri-

tum fw flu m tuum miferis ?

2(>P E c fi cc r rcc hr f int fc m i rx

e o r um q ui f u n t i n T c r r i s , &

qua : t ib i p lacent d id icer int

h o m i n e s ?

VcrCiS. O ani ita v ix eorum qui

Terf.im incolunt, dircftt fue-

runt, ac qux tibi placcnt, didi-

cerunt,

2C<)

i61 270 N a m per S a p i e n t i a m Vcrf j?. Jit fu nt S a v i e s t : a con 270fanaci funt quicunquc pia ,-

c u e r i i t t i b iD O M i N E a p r in -*

jeruatt.

c ip io .

Duo pojlulaui a te, ne pro-s *7 i D v 0 (infuper) rog aui T r , Pcou.jo

Vcrl.7.a

171iCi n c d e n e ge s m i h i a n t e q u a m hibeas a me^amequam moriar ,

m o r i a r ,

%• t V a n i t a t e m & : v e r b a m e r i - Vcrf .8. Vanitatem & verbiimen *7idacia l o n ge b e a m e. M e n d t.v ''emone a me: paupertatem

i i j d i c i t a t e m & diu i t i as nc de dntitias ne dederis mihi: ale

d er is m i h i : t r i b u e t a n t u m v i- me cibo qui conuenit mihi:

dtus mcanecei lar ia .

273 N c forte ' (atiatus i ll iciar Vcrf .j . Nefortefatier9f$ abnegem, i 73

i £ j a d n e g a d u m , & : d i c a m , Q u i s

c f t D 0 m 1 n v s ? aut cg e f ta te

c o m p u l f u s , f u r c r , & periu-

r em N 0 m e n D e 1 mei. Eccc.

dicam qi quis e f i J EHO V A H ?

& ne forte ejjiciar pauper, c r

jurer,ajfumamquemvAmm no-

men D e 1 mei.

*7 4 P o f t I N DV ST R I A M( h a n c Eccl . io

V ct f io .z/lt excellentia rcftificdtio 74

vero u n d e m ) l equi tur S A P I - nis efl Sapientia.

• J E K T I A !

2<>< Vcium.ru D o c t r i n a fili, qui, I e h 0 v jf . gratia, fieadeptus es

S a p i e n t i a m Eiusvc D 0 n a q u x d a m fingularia,

1 7 j Da^quoquc) Sap ie nt i o cc a- Ptou. 9.

VerCf.Da Sapienti w n e p . v b w m ,

*75

fioncm, & addetur ei S a p i ftpienttor erit: doce mjlum,

xC e n t i a : docc iuftum,&fc-

(linabit accipere.

addetdotfrtnam.

276 In auribus ( a u tem) infipi- P.'0’1 lj

Vcf l. s.

In auribus fluiti ne loqua 276

entium nc loquar is:qui a dc- ris : quia condemnet pruden

(picicnt Dottrinam eloquii tiam eloquiorum tuorum.

tui.

2 i



*7 7

178

zSo

zSi

lSj

xS4

1S5

1 U

1S7

fi ________ _ _______________

Exuitau do exultabit pater

tu jli: & generans ftpientem,

Utabitur ineo.

tAuns, q;t£ auditincrepa

tioncm njit£ 3in tnedio Sapien tum commorabitur.

Qui neghgit Difeipltnam,

jbermt animam fetam: fed qui

audit increpationem, poffidet

cor.

Vauperta* & ignominia e

rit deferenti corregionem: fed qui cujiodit increpationem,ho

nore afficietur.

Corripiens deriferrem, acci-

pit fib i ignominiam: O* incre-

pans impium, accipit maculam

| fuam.

Ne increpes igitur denfeorem3

ne fort: odio habeat tc: increpa

fxpientem, 1 $ diliget te.

Quxrit aerifer Sapientiam,

fjt non inHcmt: as feientia intel -

llTCiitl eflfacilis

In conjfeclti intelligentis «p

fr.ra S A P i £ N T / A : & OCllll

fluit i fum m extremo terrje.

Etenim operibusfuis cogno

fecitur puer, an mundum an

retium Jit opus eius.

Qui am buiit fraudulenter ,

reueLit fecretum: fidelis autem

feiritus,celat rem.

Quireuelatfecretum, ince-

ditfraudulenter: O* cumeo qui

allicit labiisfias, ne mifecas tc.

V cr f 14.

P r o i u j . V c if j i .

Vcrf . j i .

Prou. ' j .

Vcrf . 18.

Prou.? . Veri !? .

V crf* .

Prou.«4

VcrU.

Prou. 17

V c i f 14 .

Pro. io . Vcrf . n .

Prou.n.

Y a r f t j.

Pro. 10.

Vcrf .* 9

Exultat gaudio p.ucr iu

li» : qui Sapientem genuit,

Ixtabitur in co.

Auris q u x auditincrcpa-

tiones vite,in mcdioSapicn-tum commorabitur

Qui abiicit 'Dijciphnam ,

dcfpicit animam f ua m: qui

autc acquiefcit incrcpatio-

nibus,poflelfor cft cordis.

Egcftas Sc ignominia ei,

qui dc ferit ‘Dijaplinam : quiautem acquidcit arguenti,

glorificabitur.

Qui enim erudit derifo-

rem, ipfc fibiiniuriam facit:

Sequi arguit impi um,ma cu

lam (ibi generat.

Noli arguere deriforem,

nc oderit t e , argue lapien

tem, &: diliget te.

Quarrit (quide) derifor S a-

p i e n t i a m,Sc non inucnic:

do&rinaprudctium facilis.

In facie prudentis lucet

S a p i e n t i a ; oculi ftulto

rumin finibus Terra*.

Ex lludiisfuisintclligitur

pucr ,(i munda recta (int

opera cius.

Q ui ambulat fraudulen

ter, reuclat arcana: qui au-

tem fidelis cft , cclat amici

commillum.

Qu i icuelat myftcria, Sc

ambulat fraudulenter, & di

latat labia fua, nc commi-

fcearis.

Multi



i83

.90

191

Mult i homines mifcricor-

des vocantur, virum autem

fidelem quis (facile) inucnict ?

Nc (igitur) moliaris amicotuo malum , cum ille in tc

habeat fiduciam.

Qui (enim) reddit mala pro

bonis, non recedet malum

dc dom o cius.

VctCf.

Prou j.VcrCty.

rrou.17 Vcrf j.

______________________h

Multitudo b ominum pro

dicat vntufcuiufque mfericor-

diam: rvir:tm autem veracem

quis inuemet ?

cogites contra amicum tuum malum , quum ipfe babi

tetfccure tccum.

F.sl cohjl.itorium argento,

camino,at probat corda J e-

11 o v.i n.

V I .

G R A D V S P R O-I O G E T I C V S

s e x r v s.

i?»

V t N E U V N T mihi ( Vi r fa-

picnsattcftatur) O N N I A B OiN A,

pariter cum (S a n e n t i a )

iila,&: innumerabilis hone-

ftas per manus Illius.

Et lxtatus fum in omn i

bus : quoniam antecedebatme l f t a S a p i e n t i a , Sc

ignorabam , quoniam ho

rum omnium mater cit.

Infinitus enim thdaurus

efl: hominibus i quo qui vfi

funt, participes facti funt A-

micitix D e i , propter D i -

s c i pl 1 n /E dona co mme n

dati.

Ssp 7. V c j C . i i -

VcrC it.

VcrCu.

iSS

289

290

*Accef]erunt autem rntbi bo

na fimul omnia cum illa, diui-

tixque per mantes illitu innu

merabiles.

Letatus autem fum in 0-

mnibus, quoniam eorum au- tbor efl- Sapientia : ego vero

ignorabam eorum iffam ejfc

matrenf.

Inexbauflus enim bomini-

biis tbeftturuj efl: quo qui funt

v f i amicitiam cumD e o coi

erunt,propter dona dtfctpbnx

commendati.

291

292

> 1



....................

yy i<>.

° J E t (1 d i u i t i x a p p e t u n t u r Verf.j. Quod f i dimtiarum c fl m

in vita*,quid S a p i e n t i a lo vita pofjejfio de/uicrabihs:qutd / /

c u p l et i u s, q u x o p e r at u r O - S a ? 1 EX r j.a ,otnniaoperan-

M N I A ? te locupletii/s ? ,

M Si aut em fenfus operatur: Vcrf 6.

St aute "Trudentia agit, at- J04os q ui s h o r um q u x f u n t : m a que opera ejficit: quid illa in re-

g is q u a m i ll a e f t ar t if ex? rum n atiC)\t artificiofttts cfl ?

°5 . E t fi I v s t 1 t. 1 a m q u is VctC7- Si vero J v s t i t i a u quis )OJdil igit •, labo res hu ius m a diligit: labores huius virtutes

gnas hab ent v i r tutes : Sobr i -C* . • fiunt: Temperantiam emm d i-

w ccatcm enim & P k v d e n - cet, Prudentiam, Jufittiam

t 1 a m d o c e t , Sc 1 V S T I T I- ac Fortitudinem, quibus nthd

A M & V i R T VT e m , q u ib u s efl hominibus in v it a v t i

*97 vt i l ius nihi l cft in v i ta h o m i Uus.

nib us. . , ,

06 E t fi m u l t i t u d i n e m S c i VcrH 8. Trxterea f i nuis multarum• • jt jo<5

e n t i /E dclid crat q u i s : (cit vfium rerum de f i der at, hxc an-

p rx t c r i t a , 6 : d c f u tu r is x f t i - tiqua nouit, & Jutura conie

! m a t : f c i t vc r f i i ti a s f c r m o n u , Elat ,ficrmonum verfiith u at-

Sc d i i fo l u t io n c s a rg u m e n t o - que aniginatum explicationes

r u m : f i < r n a & m o n f t r a ( c i t a n - mtclligit, figna & prodigia

t e q u a m f i a n t , S r e u c n t u s te prtnoficit, euentufque tempe

299 p o r u m & ( c c u !o r u m . flatum ac temporum^

07 P r o p o f u i ergo H a n c a d - Vc f?. . Itaque hanc decreui mihi

d u c e re m i h i ad c o n u i u c n ^ ad vfitm v it a ac confitetu

d u m *, f ei en s q u o n i a m m c - dmem admngere, certo fictens

c u m c o m u n i c a b i td c b o n is , eam bonorum confiultncem mi-

& e ri t a l l o c u t i o t xd i i m ei . hifore,curarunique ac molefitx300

c o O H a b e b o p r o p t e r h a n c

Vcrf. 10. confilatricem.

c l a ri t at e m ad tu rb as , & h o Gloriam in vulgus propter 3 0 $

nore apud ren iores iuuenis : hancadipifiar, & honorem a

} ° i309 . E t acutus inuen iar in iu - Vcrfn. pud leniores iuuenis.

L ^d i c i o , & in co f p c & u p o t e n Acutus inueniar in mdicio, 30 9

t ium admirab i l i s ero , in confiecltiqu: potentum ero

E t f ac ie s p r i n c i p u m m i admirabilis.

}02 rabuntur mo. JIO T ac c n t e m e f u f t i n e b u n t , VcrHu ie tacentem expeSlabunt, JIO

Sc l o q u e n t e m m e rc f pi c i cn t , loquitemque attente audient,



5*5

5*4

S a t u n t i a

laus. ji 6

3J7

518

5J > ______________________________________________________

4/^«? dum pluribus differam,

or/ fuo manus opponent.

Propter hanc, immortah

tatem obtinebo , ac reliquam

memoriam pofleris fempiter

nam.

'Topulosvubernabo, natio-

nesque mibiJiibdita erunt.

Tyranni formida biles quum

audierint, me extimefcent, in

multitudine bonus videbor ,m

bello (irenuus.

H ac apud me reputans,

fummaque animi cura perpen-

dens cjjeimmortalitatem in co-

gnatione Sapientia.

Et bonam in amicitia Hiius de leti ation em, diuitiasquein

exbaufas m labor ibus ma-

nuum eius, atque in con rejfio ■

ne collocutioneque eitifdem pru-

dentiam ,atque in communica-

tionefermonum gloriam.

r.Beatus homo, qui inuenit

Sapientiam , & homo qui pro-

ducit in luccmmtelligentiam:

Quia melior efl negotiatio

cius negotiatione arcenti: &

auroniehor efl proucutus eius.

cTrctiofior efl margaritis,

fS>omnia difiderabilia tua non

aquantur ei.

Longitudo dierum in dexte

V ctf i j .

V crf 14.

V c rf i j .

Vcrf! 1 7 .

Vc'tf.i3.

Ptou 15.Veri! i j .

Vcrfi-,.

Veif if.

Vcrf is.

& Icrmocinante mc plura,

manus ori fuo imponent.

Pra*ccrca habebo per Mac

immortalitatem-, 5 : memo-

li am re ter nam his qui poft

me futuri funt relinquam.

Dif ponam populos : &

nationes mihi erut lubdiro:.

Timebunt me audientes

R c£cs horrendi-, in mult itu

dine videbor bonus, dc in

bello fortis.

Hruc cogitans apud me,

& commemorans in corde

meo, quoniam immortalis

eft in cogitatione S a p i e n -OT I/E.

Et in amicitia Illius dele-d a n o bon a, & (.in opeiibus

manuum illius honeftas line

defedione, & in certami

ne loquelx illius S a p i e n

t i a , ^ ' prarclaritas in com

municatione fermonum 1-

psi vs.Beatus homo qui inuenit

S a p i e n t i a m, & qui affluit

P r v d e n t i a . (Legitur ef

fluit Prudentiam.)

Mel ior cft acquifitio Eius

negotiat ione auri& arcenti, _ C/

primi & purif l imi fructuseius.

Prctiofior cft eund is opi

bus ; & omnia qua- defide

rantur, huic no valent c o m

parari.

Longi tudodieru in dexte

ra Eius,



—

*7

ra Eius,& in f iniftra I ll ius di-

uiciar <Scgloria.

ra ill itu: i j infimflra illitis di->11 uitix& gloria.

J IO Via: cius pulchra:, & 0 - Vcrf . 1 7 V ix citu/vix deletiabilcs:•

3*f>

mncs femita:illius pacifica:.' i j omnesfemite eius pax.

51x3il L ignum v 1 t a cllhisqui Verf.iS. Hxc lignum njitx ejl appre

i*apprehenderint E am; & qui

tenueri t Eam,beatus.

hendentibus carit: c r . qui tc'

fient eum beati.

5*5 J » S a p i f . n t i a (etenim) ape

ruit os mutorum , 6c l inguas

infantium L icicdifertas.

Sap.io.Vcri.ii.

Quoniam Sapientia os mu

torum aperuit 3linguaque in

fantiumfecit difertas.

3*3 McCUlll ( vlteriusinquit S a p i -Prou.3.VciCi4

Penes medi confilium i j Sa3*5

5*4 ikt ia ipfa ) C l t C O N S I L I V M

Sc y\l qv 1 t a s,mca cft P r v-

d ent i a , mea cft F 0 r t i-

T V DO.

pientia, Ego fum Intclhgmtia,mea <nfortitudo.

0

! 3M Per me Reges regnant, Sc Vcrf i j . "Ter me Reges regnant,

Legum conditores iuftadc- Prin cipes decernit ntjufl 1tiatn.- 7

cernunr. % VcrC 16. Per me Principes dominati - i1)t W Per me Principes impe tur, fjprincipes i j omnes iudi-

ces Tcrrx.r an t^ potentes iufta decer

nunt. VcrCiS. Diuitix i j gloria tnecu font,)tC

516 M eculuntdiuiti.x Scglo-t fuhflantiaflabilis, i j lufitia.

ria, opes fupcrbx & iuftitia. Verf. 19. Melior eflfruflus meus au 3*73i7 M el ior clt fructus meus ro (s* obrizp : & prouentus

ji6 auro dc lapide prcriofo:6cgc- meus argento eleflo.

nimina mea argento cleCto.C/ VcrC zi. Vt diligentes me hxreditare jiS

38V t dite dil igentes me, &

C?thefauros eorum repleam. I

faciamejfeperpetuum; i jthe-

fauros eorum repleam.

3l7 i 1 ? Qui me inucncrit,inue-

niet vi tam, Sc hauriet (alu-

tem a D 0 m 1 n 0 .

VcrCjj. y(am quitnueniet me3inue-

nit vitam: i j haurit yolunta-

temafi u 0 v a h .

3*9

33° Qui autem in mcpccca- V«:Cj4. Q u i autc peccat contra mey 330

3'S uerit, ia:dct animam fuam.

Omnes qui meoderunt,di

l igunt mortem.

ffmut animam fuam: omnes

qui odio habent me, diligunt

mortem.33« Per mc( v e r o ) multiplica Proii.p.

Vcrf.n.* Ter me enim multiplicabun 33»

3>9 buntur dies tui , & addcnrur

tibi anni vita:.

tur dies tui , i j addentur tibi

annivitx.

33* Fili mi, (iterumpaterne.idmonetProu.;.Vctf.il.

Fihmiy ne recedant h*ab0- *3*

h



J55

VA

55J

H7

55?

T ob.4.,7. 540L uci4,i}.

54*

Propriis Ia-borib. ruit!nos viuerc.lcofquc ali is

impertiri. >45

544

345

f j ______________________

culis tu is: cuflodi Legctn ( r co-

gitationem .

Et erunt v it a anime tue,

& gratia uttun tuo.

T'une inteUiges Iufiitiam>fj

iudiciurn, ijrectitudines,& 6

mncm fimitam bonam.

Tunc ambulabis cum fid u-

cia viam tu am ,ij pes tuus non

impinget.

Si accubueris, non timebis:

quum quiefices, fiuauis erit fio

mntts tuus.

V^on timebis a pauore re-

pentino,ij a defilaticne impio-

rum quum venerit.

Quia J e h o v a u erit f i-

ducia tua, cuflodiet pedem

tuum a captione.

Qdtores fiuos Sapientt a eru

mnis liberauit.

I fonoraJ e j i o v a mdedi

uitiis tuis, Cr de primitiis o rnmum prouentuum tuorum.

E,t implebuntur horrea tua

fiaturit at e, & vino nono torcu-

laria tuafiefie rumpent.

r.Bibe aquam de ctflerna tua,

i j fluenta de medio putei tui.

Derlitetur fiotes tuifiords,ij in plateis i j aquas tuas diuide.

Sint tibi f il i, f j non alienis

tccum.

'Bonorum enim laborum glo

nofius efl firuclus : nec radix

"Trudentte decidit.

V c r f l t .

Pl OU . l .

V crf? .

Prmi.j. V c t f i j .

V crft4.

V cr f t j

V e r f i * .

Sap. io V cr f j.

Ptou.j.

Vcrf .? .

V c r f i* .

Prou.'j. V cr f 15 .

V c t f 16.

Vctf. 17.

Sap.j.

Vert . u

Sapiensnoftcr) nc eff luant hxc

ab oculis tuis. Cuftodi Le-

G f. m a t q u e C o N s 1 l 1 v M.

Et erit vita Anima: tu x ,&

gratia faucibus tuis.

Tunc intclliges J uflitiam

Si J udicium, Sc Aiquitatem, &

omnem fcmitam bonam.

Tunc ambulabis fiducia

liter in via tua, Sc pes tuus 116

impinget.

Si dormieris, no timebis •,

quiefees, (uauis erit fomnus

tuus.

Ne paueas repentihoter

rore , Sc irruentes tibi poten

tias impiorilm.

D o m 1 n v p enim erit in

latere tuo, & cuftodiet pe

dem tuum ne capiaris.

S A P i E N T i A h o s , q u i f c o b -

f c r u a r u t , a d o l o r i b . l i b e r a u i r .

HonOra (ergo) D o m i n v m ,

detuafubftatia, & de primitiis omnium fru^u tuarum.OEt implebuntur horrea

tua , Sc vino torcularia tua

redundabunt.

Bibe aqua dc ciftcrna tua,

&fluentaputci tui.

Difpcrgantfefefontes tuiforas: in plateis,riuiaquaru.

Ha be to eas foJus, nec fint

alieni participes tui.

Bonorum enim (enim)la

borum gloriofus efl: fru&us ,

Sc q u x non condidit radix

S A 1 » ! E N T I /E .

" v i l . G R A -



!4*

47

'.48

49

55°

<5»

>5*

353

554

. - f?

V I J .

G R A D V S P R O L O G E T 1 C V S S E P T 1 M V S.

N c delecteris in (emitis Prou. 4.Vcrf 14.

Per fcmitam impiorum ne54*

impiorum, ncc tibi placeat ingrediaris: & ne ingrediaris

iY ialorum via. m viam alorum':

Fuge ab ea* nec tranleas VerCif. De/ere eam, netranfeasper347

perilid-, declina &: dcfercea. eam declina ab illa, tranfi:

£(t (enim) via, qux vidccur Prouh Vcrflt

E fl via retia coram viro: 34*

homini reda -y&znouiflima exit/tj eius, vix mortis:cius dcducunt ad mortem. Semita autem mftorurnve-

349I uftoru aute femitaquaft Prou. 4’

Vcif.iS.luti lux luciferi: progreditur y!

L ux fplcndens procedit, & illuminatur vfq; adperfecium

crc fc i t v fq •, ad pc rfc&a d1cm.VctC. 19.

diem.

V ia impiorum tenebrofa, Via (ucen impioru J ient cali 35°nefeiunt vbiforruai l t. go: nefetunt tn quid impingant.

ScNECTVs(quidcm)vencra- Sap 4- Honorata enim eftftneffuj 3

35*bil is eft,non(wmcn)diuturna-, non diuturnam adepta vitam,

ncq-,annoru numero copu neque numero annorum defi

lata. Canities aute funt (cn- nita: vcrf.9Sed canities homini

fus hominis. V er .E txtasfe- bus "Prudentia eft 3 Cratasfe-

nc& utis vita immaculata. neflutis vita nulla labe macu

Prou.!<>.)>•31.Corona dignitatis lata. rrou.i/i.-jnfsi. (oronaglo-

tenc£tus,quxi n viis I v s t i - nx efl camties.in via iuftitix, tn-

t 1 /E reperitur.

uenietiir.

Proucrbiuefl jA dolelcens Prou t i Imbue puerum iuxta viam 35*iuxta vi am fuam, edam cum

Vcrf tf.fitam : etiam quum jenucrity

fenueri t, non recedet abea. non recedet ab ea.jbid.27.v22. sit

lb.&7.*.u. Si contuderi s ftultu fi contuderis ftultum tn mor

in pila quafi ptifanas, ferien- tario in medio triticorum con-

tc defuperpilo, non aufere- tufirum piltillo,non recedet ab

turabcof tulti tiacius. Siqui- eoftultltia eius. SiquidemEccleft.

*3cEcclcCi.*.ij. Pcruerf i difficile v.if. peruerjum non potefl d icorri gantur, &: (tui torum in n *i defecius non potefl nu-

finitus fit numerus.P r o m j .

Vcrf i.

merari. (tionem.

l l lufor no audit «u arguit. D c rifir non audit increpa 353Refponde igitur itulto

Prou.ti? V crf j. Kejjionde f iu lto fiecundum 554

h 1



fiuhitiam fiam , ncforti'fit fa

! piens in oculisfuis.

555 Occurrere vrfic orbat*, fitvu

efl viro,qudm Jlulto tn fluit itia

Ifia.

1)6 V ia f niti refla efl in oculis

eius: & qui obtemperat confi

hofitpiensefl.

jJ7 Jgui worp at hominem re

troccdentcm, gratiam mueniet

magis quam isCjui blanditur lin-

gua.

V ir increpattu qui indurat

ceruiccm , repente conteretur,

nec erit Uti fin itas.

Qui ambulat in rcHitudme

fua timet J v. u o v a m >• fed

pcruertcsvidSfias, deficit eu.

Co tAbomiHztio tufioru cfl v ir

miqui/s : 'abomwatih autem

impii cslreflus v ia .?6i Pevfeflto \eftorum deducit

eos: perurrfitas autemprs.ua

r icat orum perdit eos.

Fortitudo pcrfecio efl v ia

J E // o v /E: & pauor operan-

tibus iniquitatem.

Timor hominis ponit la-queum, quifidi t] e n o V/i, j

exaltabitur.

Omnis fermo cT)t. ivcfotignc

purgatus, clypeus esi fo ran ti-

bus in fi.

^(etaddas verbis eius, nc

forti' increpet te , c r mendax deprehenderis.

Pro m -

VcrCix .

Prou. u

VciC xj.

Prou x8

Veri i j .

Proc 9 Vcr f*.

Pt<Ju.i4

Pro. i*.

V c r f 17 .

Pr ' i i . 1 1 .

Vcifj.

Prou.ioVcif 19.

Prou. 19 Vcrf. i j

Prou jo\ cjCj

V c r f i .

iuxta tluicuiam fuam,nc fibi

fapiens cflc videatur.

Expedit (ccrrc) magi s vrfa;

occurrcrc facibus raptis,

quam fatuo confidcnri fibi

in ftultir iafua.

V iaftuiti r c6htin oculis e

ius : qui autem lapiens clt,

auditconfilia.

Q ui (iuftc)corr ipit homi-

nem, (nieiico gratia quandoquc)

podcainuenietapudeu ma-

gis, quam ille qui per lingua:

blandimenta decipit.

V ir o, qui coir ipicntcdu

ra ce ru ice co n t em n i t, repe n

tinus ei fuperucnietinterit*, cVcum (anitaspo fequetur.

Ambulas r edo itinere, &

timens D t vM ,dcfpiciturab

co qui infami graditur via.

A bominanturiufti vnuni

impiu .*&:abo5Vinarurimpi i

cos,qui in reda funt via. (Sed)Simplicitas iuflorum di

r igcrcos : &: fupplatatiopcr

uerforum vaftabit illos.

Fortitudo fimplicis via

D o mi n i : & pauonlhs,qui

operantur malum.

Q ui timet hominem, ci-to coi ruct:qui fperatin D o

M i n o, fublcuabitur.

O mnis (enim) fermo D E I

ignitus clypeus cftfperanti

bus in fc:

N'c addas quienuam ver

bis illius, S: ai ■■Uaiis . iuue- 1niansquc meiuiax.

INT ER I* R E-



1

I N T E R P R E T A T I O N E S

&

ANNOTATIONESH E N R I C I K H l l N R A T H L I P S . T H E O

s o p iiM E amatorisfidelis, ( j M e d i c i n a .

utriufque D 0 c TORIS.

*

Quibus T e x t u s P r o l o g i prxcedentis, non foItimaVer-

borum, quod quidem per alios fufficicnter fa<5tum, verum potius a R er um, in Theoiophicis fublimioribus, obfcuritate,

quod hadenus per neminem i t a prarftitum, (demonftra, qua;-lo, nafute, contrarium ! ) veritatis Thcofophicx norma Ca

tholica triuna, qux cft SSa. Scriptura Biblica ; L iber Natura:

macrocofmicus; &teftimonium Confcicntix in micro-

coimo:) I e h o v a H auxiliante triuno,recuIode

mum hoc igneo, «Scorthodoxe &: fum-

mopere neceffario vindicatur.



I

GRADVSP R O L O G ET I C VS

P R I M V S

E X P O S I T V S .

HU inferAturfgurM Grtdiu primi.

t

N O V A

/



G RA DVS PRI MI .

N O V A

P R O V E R B I O R V M

cx Hebraro;

S A P I E N T I A

ex Gr.rco

T R A L A T I O .

V E R S I O

vetus, fcu

vulgaris.

LOCASS*. SCRIPTVR/E.

A V d i , f i l i mi , i n qu i t , S e -

^ ^ “L O MO H ,f i l iu s D A V ID,

Propheta: & Regis I s r a el ,Rex Sapiens, S a p i e n t i a e

X. T E R N /E, folius vera: pra:-

co magnificus, omniumque

longe fpeelabi lis, A v d i, fili

m i , inquit, P a r a d o l a s

V d i >fil iW mi , inquit

ALO M O N,fil ius D A-

v i d, Propbetx & Regis I sr a-

E l injerttfalem, Rex Sapiens;

SAPJ ENTI AL AiTERNAl,

folius 'verjtyprxco magnificus,

|omniumque.J longe fj>effabilis

i b i d e m 'AvDI yfi l i mi , inquit, para-

Prov.verf. i.

i

m e a s ,a d ( c i e n d u m S a P i E N- verl**•bolas meas 71 T ad fcicndanu,

TI A M 6c ERylD IT I ONEM,

ad intelligendum eloquiai N T E L L l G t N U ,

SA P I ENT I A M & DI SCI

PL I NA Myadi/ite/lio enda ver

ba p r r d e n r r . E .

Sequuntur

- Prologi.

E X P L I C A T I O N E S . -• •

A

V d 1 ] A u r i b u s t a m r a ti o ni s , i n t c l l e d u s & m e n t i s , q u a m f e n f um fiv<£

c o r p o r i s : nc i n nu m er o r eper ia r i s i f to r u m ,qu i aures habent & non_.

au di u nt , oc u los & non v i de nt ,q uo s f ur da f t r os ,mutos ac car cos r edd id i t

prince ps M un di hujus i m m u n d i mali tio fa fupe rbia caecus. /•'/'//] l i lius

• p e ri n de eft H e b r x i s , a t q u e L a t i n i s H O M O , fi v£ v i r : h i n c , c u m R e x f a-

p « c *nsa l loquatur omnes , v oc e hac C ath o l i c a uti tur . Vo c at en i m Sapi-‘ e n t i a o m n e s , P r o v e r b . 8 , verf. 4 . & 9 , 4 . H a r c i n ca r n a t a d ic i t : Venite ad

me omnes, qui l/iboratis ( f oticrAli efl is: ego reficiam vos. Kctr t fyy jw , ho c eft,

fecun dum prarftantiam, Fi l ius, puta, D o c T R 1 N .£ , & D 1 s c 1 P L 1 N a. , s a-

| p 1 F. N T I /L X. T E R N>€ , ha:res f idelis dil cft us int cll igi tu r. Prtco magni

ficus’] Q u i a R e x , R e g i s f i li us , & a I eho vah i pso, s api en t i . c di

v i n o Spi ri t v,( j . R e g . j . ) i l lu m i n a t u s , d o f t u s ac d u f tu s . C u i , u t e x p e r t o , n c c n o n a Sophi a sv perc el esti i n h u n c u f u m , f a p i e n t e re -

le f t o , conf t i tut oque , ma xim e credendum-». A d fcunddin s a p i e n t i *

a k , & c . J Om ni a hacc , quo r um hoc loc o fit enu m er a t i o ; B on a & D on a

A 1 f u n t

So LOMO.V

Sapient i *: D I-

V I S S O-

raculum.

Vijjvjvj& I k v -

c r v j f t u-

d i j S a r 1-

E.VTI*rer*.




fu nt D Ei Mifericordis atque Be nign i, qui ex mera Bonitate fua per S a-

pi e n t i x. Spiritum fa nd um, fuisdiverfimodd, hoc cfl ,vel mediati , velimmediate, largitur, pro tempore & loco (fecundum quod viderit con

ferre ad gloriam nominis fui divi ni, & prodeffe illis proximoque eorum,

quibus diftribuit aut dono dat) diverfis. Ncc uni dat cu n& aD E v s \ Do-drinxfilijs, hoc eft, fidelioribus &dext«ritate praeditis debita, ccrtifquo

quibufdamcledis,(qui pauciores) meliora,fccretiora,certa&fcledic»raut con ven iun t, ita communicantur. Vndc Liliu m, de Lapide Philm.

verba faciens, Si9 inquit j D e v s fciret in homine mentem fidelem, utique ei veritatem intimaret. Sis ergo in Timore D E i ( indutis vcftimentis Chri-

ftiano Cabalifticis Dec em, figura Amphit . huius fecunda annotatis) totus

rejiciendo Binarium , & Ternarium per Quaternarium ad Monadis lim-

plicitatem, pro viribus Divinitus concedis, reducendo, quarrens Regnum

D e i & Iuftitiam eius ex toto corde, tota anima, totis viribus, tota mente,

autqux rere faltemTheofophicdftudcn s, non refpuit I e h o v a H tuum v e l l o : quia in bonis (inftindu optimi) bene voluiffc fat E fl aliquid pro-dire tenus, finon datur ultra : Cttmcfrdejint vires, tamen esi laudanda voluntas. ©offgcfalft>crgef}or|am we l.N cc fo le tD E vs,te fle D. Paullo, extinguereellychnium candens. Si fcopus tibi gloria D ei , & phy diaboli ;proderitq i

tibi & proximo tuo, (c ft enim cu r, cu i, quando & quantum ) afeendendo j

perScalamConiundionis& Vnionis, necnon defeendendo per Gradus

Decem Cognitionis, a IEH o v a n quod petis, Orando & Laborando ,fc-

liciter impetrabis i imo ad cognitionem o m n iv M,quxrunt veri,aut fen-

fu, aut fcient ia, aut fide,ab imo ad fummum afeendere poteris. Faciet c- jnim D o m i N v s ( nihil certius) voluntatem tuam, qui times eum , Pfal.14?, 19. vide vcrfT. 169.6:534 . Scccdui igitur &ccdubic«tio( conceptus dia

boli in te)omnis:Sapienter adlaborans crede D EO & in D EV M ,fid uc ia

firma non haefitans fide, invenies , quod quxris jdabitur tibi ; accipies ifiet.O bcftiam incrcdulitatem! OraD E v m , utaugeattibifidem. Fid esD Ei

Donum. Hancamcneauferas, obfccroDom ino !

IZJEt fulcipiendam E-

R V D I T 1 O N E M D o -

C T R l N / E , I V S T I T I A M ,

«Sc I v d i c i v m «Sc /E Q V I-

T A T E M :

l b i d .

T c r f . j . A d fitjcipiendum E r f d j

r i o n e m I n t e l l i g b n

T I J E ,J r ST I T I A M, t i j v -

d i c i v m & R e c t i t y d i -

n e s :

Etfttfcipiendam J Eruditio, q u i Divinitus contingit , magna folertia,

carlefti & fando defiderioample«ftenda venit. Notanda etiam hic eft cru

dita Intclligentia j non vulgaris illa , communis & cuivis obvia j fed qux

cxleftem eruditionemfapiat,Theologicam, macro & microcofmicam-..Hanc diftribuit in Iuftitiam, quaeanimam hominis conccrnit i in Iudiciurn,

quod corpus i in Rettitudinem, qux fpiritum, mores, &cujufquc officiumac vocationem con form at : ut fande agat in divinis, juft£ in humanis,re-

d e in proprijs, erga D eu m , ho mi nes , ac fcipfuol-».

y c



G RA D V S PRI MI . 51

j i t Vt detur parvulis vcrf*4,

UTaftiuiajadolefccnci s c i

e n t i a S c 1

N T E L L E 'C T V S.

Ad dandum J implicibus

calliditatem , puero sc i e n -

T I A M & C O G I T A T 10- N EM.

Vt deturparvu lis.] P a r vu l o s h i c v o c a t ( q u e m a d m o d u m & v cr f. $ 9 . )

f impl iccs , qui fe confi l i js f ii is expedi re non po f lu nt , pro ind e a uxi l iu m cx-

p e d a n t a D o m i n o 5 : A dju tr ic e D E i S A P i E N T i A j qui no n apud (e-

metipfos funt prudentes, Pr ove rb. 5 ,7. ut funt fapientes huius fecul i , Ro -

m an . u , i 6 . h i s e n i m a b f c o n d i t D f . v s S ap i e n t i am f u am : q u o n o m i n e S a l

vat or nofter Patri fuoc ac lefti agi t gratias. M at th . n , l y Parvulis yTh<)u\i, re

vclafli btc. Afl ut ia ] A ft ut ia h i c f i g n i f i c a t c i r c u m f p e d i o n c m & c a u t i o n e m ,nc do l i s mun di capiamu r & fcd uca mu r: fed ut f imus prud ente s , f i cut fer -

p e nt es , & f im pl ic es f i c ut c o l u m b x . M a t th . 1 0 , 1 6 . h o c e f t , ( q u e m a d m o

d u m i n t e rpre t a t u r D . P au l lu s Ro m a n . 16 , 19 . )fapientes in bono fimpliccs in

tnalo. I n t e ll i g i te i g i t u r , o p a rv u l i , A f t u t i a m , & i n f i p ie n t e s a n i m a d v e r

tite. Scicntiarn,&.c . ] S c i e n t i a & co g it a ti o ne s h ic c o n j u n g u n t u r , u t d i f c a -

mus medi tar i , med i tan do invc f t igare fc ient iam , inve f t ig ando precar i

D e v m , 0: p re c a n d o l a b o r a r o -

Audiet Sapiens, &addecjverf'** | Audiens Sapiens fapien- Dodtrinam, & incelligeris, Jtior er it: mtelligens guber-

conliliapolsidcbit. I \nacula pofidebit.

Sapientior erit'] V t en im dies po ft er io r, pracceptor eft pr iori s *, f ic fa-

piens fapientis . Sunt gradus inter Dof tr ina : f i l ios \unus pnccc ll i t a l iu m- , :

n u l l u s t a m e n h o r u m c o n t e m n c n d u s . Laudato ingentia ru ra , exigua colito ;

re ct e m o n u i t V i rg i l i u s . Q u a f i d i c ere t S o t o m o n : I n t e l li g c n t i a p r i d i t u s ,

f e rv an s m a n d a t a m e a , a r te s n o n f o l u m v u l g a re s , f ed & f c c re t i o re s a c re

condi t iores a r tes acqui rc t , f i cque fapient ior e r i t :& tum, judic io , fapient iaexper ient iaque conf i rm atus ,po l lens , inge nio fa de d ie in d iem conf i l i a fub-

t i l i a q u e i n v e nt a i n q u o v i s f c i b i l i , T h e o f o p h i c £ c o n f e q u e tu r . Q u i a u

tem S a p i e k t I j Z o p e r a m d a n t , a c c i p e r e e a m o p o r t e t , a Sapic nt io-

r i , a S a p i f . k t 1 s s i m o Df . o j O r a nd o T h e o f o p h i c e , & P h y f i c o C h e -

m i c e L a b o r a n d o . Confilium J E ft rat io re rum agen daru m , refp ic iens fem-

per 3l ( \De^m , ad H o m i n e m , ad f c ip f um . H o c d i vi n i tu s O r a n d o a c c i pi

tu r , ut fa lutaris ex i tus fequatur.

AnimadverrecTl^parabO' Verr-6,las &7CTinterpretationem,

verba Sapientum tk xni-

gmata eorum.

Ad intellifjendnm parabolam , & elocutionem, verbaL»

Sapientum, & snigmata eo

rum-3.

Parabolis ] S e r m o n e s o cc u l t o s p l en o s m y f t e r i o ru m & re ru m ab f-

c o n d i t a ru i n n e m o i n t c l l i ge t , ni fi S a p i e n t i a D e / r e v e l a n t o .

5

Tali-




Talibus tentafle Regina Sabaea Solomonem legitur. Has divinitus edodifuerunt Iofcph Patriarcha, & Regius Propheta Dauid :Tal ia multa habent

Prophetae & Apocalypfis Io ha nn is : hifcc celebrcs fueruntyEgyptij , quimyfteriafuahicroglyphicisnotisoccultarunt. Hinc imagines illaemyfti-

ex j quibus Magi Myfteria Divina, Theo logica, Politica, Natura lia , & re*

conditamrcrum naturam, admirando artificio,depinxerunt. Hinc illa,

Tabulae Smaragdinar Hermet icz, aenigmata,& infignes lapidis Philofophorum pidu rs. Di fcc hic (qu i fitis veritatis ned ar ,cxS apicntum inv o

lucris) viam ac methodum perveniendi ad intc llcd um xnigm atu m,p arabolarum , allegoriarum , myfticorumque fermonum, veterum Sapien

tum, in Cabalifticis, Magicis , Chcmicis j o M n i b v s. S i S A p i e n* t i a m

f ororc m iiab c sj &PR V d e n t i AM,am ic am , ( ut cft vcrf ic6. )Th eof o*phiceintclligesacdifccs OMNI a. Interpretationem. ] Menluram ,ut lo

quuntur Hebra:i,& pondus verbi. Huc pertinetCabaliftarum Gimetria j

Tenosrafibe;& Ncoteriken. Sive, ( ufcloanncsaDeeLondincnfiscxprimit,in fuis ad Parilicnfes Aphorifmis,& in Praefatione ad Regem Maximilia-num Monadi Hieroglyphica praefixa ) Ge om etr ia , NotariacohSc Tzyrupb. Et hanequidem ex lignatura vocat CabalatnRea/em, five & o ir & i illamjautem vulgarem, Cabal/fticam Grammaticam, fivdiF A q u a e notifsi-

misli teris , 3b homine feriptibilibus infiftit. Huc apponere lubet verfusquos ante annos viginti feptem , vir ClarifsimusIohanncsOleariusTheo-

logia: Dodo r, Sc Linguar Hebraica' in Illuftri Academia Jul ia Profeflbr, in

laudem Cabalar,ad Paulum a Praga fcripfit: • u

Nullas apex, 77ullum de lege peribit lota s , Nulla Prophetali Utera feripta ftylo.

u4utnr idajpruit Chyiftus. Quis crederepoffetExig uis tantump07 idus in effc notis:

Jjp ice Cbrifligens:Rabbi, deno77 iit :c JES y ' Fontibus H cbr ais eruta ; certus eris.

‘ N il equidem tota re periri crede Cabata»Pulchrius : aut animis hoc mage dulce piis.

Ergo fave fanttoftudio, ( f myfteriaplura_»

Offerat ut Cbrifto Paullus bicy adde preces.

A udi, fili m i , <Scfu fci pe' j Audi ,fih mi, &fofeipcver eloquia mea , 6c IX j ' multi- .ba mea , ut multiplicentur tibi pl icabantur tibi anni vitar. | I/inniviU ,

<J\[ultiplicabuntur . ] Mediante P H T s i C o C H e M i A , (qux S a p 1 e n -

ti.£verae,in hocfeculo,pedi(Tequacft fidelis, & virgo quali cubicularisa fccrctis naturalibus) filio Difciplinne induftrio, D o m i n a ben igni lar

gitur Vegetabilium. An im al ium, partiumque eorun dem, Mineralium,

Lapidum, Gemmarum, Margaritarum, Sc Metallorum clTentias pretio-as,fubtilitatefqjlalutariterefficacifsimas:imo&LAH d e m P h i l o s o -

p h o r v m reftaurationis ac confervationis noftrae verifsimam Medici

nam Catholicam.,: cx quorum ufu legitimi Medico longitudo dierum^.

P r o v e r b . 1.. Et cap. 9. v. 11. x . ___________________________________

70'V iam



G R A D V S PR I M I . 7

i

l V iam S api ent i a

moflrabo cibi,ducam tc per

femitas / E q J i t a t i s .

Verf. il Perviam S a p i e n t i a

docui te incedere: calca* efeci te

femitas re SIas.

Viam S a p i e n t i £ . ] V ia S a p i e n t i a Regia c U T i m o r D o m i -

n i , qua itur ad aftra Divinitatis. Semitae /Equitaris funt L e g e ? aequo

m a n d a t a V E H B l d i v i n . . H are lux & lucerna Menti , Spiritui ac

Corpo ri, ad B o n v m h o m i n i s ( D e i d o n v m ) ter triunum,catho-

licon,s v m m v m, de qu oin Amph itheatro agitur hoc, feliciter adipifeen-

dum. Felix, terquequaterque telix, reda incedens.

Quum ambulaveri s, non Vcrf-121 J guascuingreffusfueris,non

artabitur grelliis tuus : &fi 'artabuturgreffustui$Vfcur-

cucurreris, non impinges. | \resWnd habebis offendiculum.

Currens.] In fhdio five curriculo totius vitae tuae j tam ad iv a:, qu4m^contemplativa:. NonbabebH,1k c ]Necfeduc 6ris , per philofophiam & in

anem fdllaciam,i veritatis Theofophicaecentro, ad lubricam fophifma-

tum m-indanorum mendatio rumvi diabolicorum circumferentiam. In

cent ro, ver itas : incircumfercntia mendacium^. Centralis cfle ftudeto jn a m Medio tutifimus ibis.

Quan d o fil i u s fu i patr i ^ i N am & Egofluisfuipatris 9meo tener,& unicus inter fi-l meitenellus & unigenitus

lios matris mea:. I corammatre mea:

Tenelhu, ] Etiam pueros, tenellos ,iuvenes ,ab ineunte ftatim aetaro,inftituendos , educandofque in S ^ P! ENTi / E v e r £ d i s c i p l i n ^,

.exemplum atque mandatum huiusloci clar£ docent. Omneine? Vtinam:fed non ex quovis ligno Mercurius fingitur: & £<//•» i h n f op%*>hoc ef t } Lignum pravum ,baud unquam retium : quod hemiftichium apud

Galenum legitur. Quofnam igitur qu il o? Eximij ingenij indole prxdi-

tos, ficuti cft vcrf 249.bonamque animam fortitos. Non expectanda cumijsfenefl»)s annorum. Nam , ut vere inquit Horat . £)uofcm elcfl imbuta re-

cens ferv.ibit odorem Tejla diu. Adeo a teneris affuefeere multum. Proverbium

elt,inquit fapiens, Proverb. n . 6. Adolefccnsjuxtaviamfuam,etiam cumfc nuent, non recedet ab ea. PolTunt e nim , nili in tempore adhibeatur inftitu-

tio ,et iam depravari & fcduci indoles bonae. Admonetur quoque juven

tus, utexemplo Reg is,cum tenelli fint,oboedientes atque morigeri fint pa

re n ti b u s^ parentum loco praeceptoribus fidelibus.

^ Sum quide <3cE go mor *aP* 7,| Sum quidem & ego mor io E:.1 - i _____ irrr. ___ :i : ______ : / __ - r - i - — Tl

tal ishomoj l imi l isomni-

bus?&ex genere terrenoilli-

us qui prior factus eft, & in

vetre macris figurat9fu caro.

Idlis homo , fimilis omnibus,

atque ab homine , qui prunus

ex terraformatuscft,procrca-

tus.

Sum

Eadem ;■T i t a m inunitus &exitus omniG ho

minum^couJ I iio.



\

I N T E R P R E T A T I O

Sumquidem F.go mortalis homo. ] D i c cr c c a li q ui s j q u i d D e u s r e v e

l a re t m yf t cr i a f u a \ qu i d com m u n i care t Nat u ra : f e crc t a m i h i ? Mi h i n e ?

Qu i s e go f u m ? nonne pe cca t or , a t qu e ob i d m or t a l i s ? & , pe r conf cqu e ns ,

t a nt is D e i b o n is a tq u e D o n is s h o c c l t, t h ef au ri s S a p i e n t l A / E t er n a :

i n f i n it i s , qu oru m i n hoc Prol og of i t m e nt i o , i ndi gnu s . Fa t e or qu i de m , re -

f p o ri d e o, t a l ib u s , q u o d f i m i n d i g n u s , a t t a m e n i n d ig u s . A u d i R e g e m S a

p i e n t e m , q ui n o n d u m p e r f e d i a m b u l a n s i n p rx c e p t i s D a v i d i s p at r is f ui

( i m m ol abat e n i rh i n e 'xce l f i s , & acccnde bat t hym i am a)t am e n i n u ni u s no

d i s f o m n i o , o m n i u m f u p e ri o r u & i n f e r i o r u S a p i en t i a r e p le t u s c f t a Deo.Re g . j . S i m u l a t qu e re ru m ge re nda ru m p ru de n t i a , ade o, u t nu l l u s c i par

| e x t i te r i c : S u m , i n q u i t i l l e , & e g o m o r t a l i s h o m o , l i m i l i s o m n i b u s , & c . T a

l is e t i am (di ce r e pe rgo ) f u i t B e ze l e e l j i t npl cru s ni h i l om i nu s Sp i r i t u De i

Sapi e nt i a . l nre l l i ge nt i a , Sc Sc i e nt i a i n om n i ope re , ad e xcog i t andu m qu i c-

qu i d f abre f i e r i pof l e t e xau ro & a r g e n t o , a cr e, m a r m o r e , g e m m i s , Sc di ve rf i t at e l i gno ru m : cu i da t u s f oc i u s Acha l i ab : & i n cordc om ni s e ru di ti pof i

t a a D o m i n o S a p i e n t i A , u t f ac er en t e u n d a , q u i p ra rc cpi t M o f t h ,

Exod. 3 1. j . T a l i s qu oqu e Da v i d , qu i cu m l i te ras non di di ce ra t , t am e n u n-

d i o n c S p i r it u s D e i , c x p a l t o r e e f f e d u s e f t V a t e s , & D i v i n a r u m r e r u m D o -

d o r p r x e i p uu s j q u i b u s a d e o f uo s c o m p l e v i t P f a l m o s , u t o m n e s , q u a m v i s

e xqu i f i t iH i m i Poet ae , i p f i l ongo ce dant i nt e rva l l o . Pe cca t or e ra t , f cor t a -

t or , hom i c i da : a t t am cn ju f t i nom e n non am i t t e bat , qu ot i e s pe r poe ni t e n

t i am f e m pe r re f u rgebar . H e i i a s , i nqu i t Iacob. 5. 17 . (ob j e d i on i prx f e nt i

tempeft i v£ occurren s) ho mo e rat s 1 m i i, 1 s N o Bi s (feiofum ,quam vis A-

p o f t o l u s , m i n i m £ e x i m e n s c o et ui c o m m u n i ) a f f e c t io n i b us o b n o x i u s : M o

ra t i one orav i t , L t non p l u e re t f u per t e r ram , & non p l u i t annos t res > & m e n-

f es fe x Et ru r f u m orav i t , & ca r l u m de di t p l u v i u m , Sct e r ra f ru du m f uu m. ».

H x c i l l e. In f t are s ob j i c i c ndo : N ol i , a m i c e , t e com para re h if ce j ad l i ngu l a -

r i aorg i n i s i f t is f i ngu l a r ibu s f i ngu l ant e r D E u s cf t u f u s : V ocat i one s conf i -

de rans horu m & t u am di ve r f a s , d i ve r f u m i p f c ju di cabi s . E f t a l i qu i d, r e -

f p o n d c o , b o n c v i r , q u o d d i ci s : & r c v e r a m e d e t e r r u i n e t , n i l i t am S a p i e n

Ti y t i p i i u s , qu am Sapi e nt i s ob f t a re nt t ot , t a l e s ac t ant x voca t i one s , i nv i t a

t i o n e s , a d m o n i r i o n e s, a d h o r t a t i o n e s C a t h o l i c a , i m o c o m m i n a t i o n e s , e r

i am f ub poena i ra : Di v i n xgr av i f f i m a , pa f Ti m i n hoc Prol o go > m e re voca

r e nt : v e r i t a t i s q l i e / E t e r n x o b f t a r et r e f o c il l a r e tq j P r o m i i l i o C a t h o l i c a j

i n v it a n s o m n e s , e x c l ud e n s n e m i n e m , t o t i e s r ep e ti t a , p a u l I d p o f t a n n o t a -

t a_ ,. H u i c u ni p l u s cre do f o l i ve rac i , qu am du bi t a t i onu m t u aru m pl au f t ro

fal lac i. S a p i H n t i a m i g it ur Sc Sapi e nt e m f ap i e nt e r f e qu ar vocant e s ,

D i v i n it u s m e a d D i v i n a p a t ie n d a f ti n ui l a nt c s . C u r m e m e t i p f u m e x c l u „ (

J e r e m ,f i n on e x c l u d a r d D E O ? l t e r u m q ui sd u b i ta r e t: Iu ve ni s fu m, di ce ns ,] . "

n o n d u m i n c a n u i. O p p o n o : D E u s n o n e f t a cc e p t o r p e r f o n a r u m , & c . | j*

vc rf T $ 8 > !8 * » * 99 -n c c in fo la m u lt it u d in e a n n o r u m D e o gr at a c o n f if ti t&

d o d a f e n e d u s , f ed , Scc. u t ver f . 351 . S i t qu oqu e f obt i o t i bi a t qu e e xe m pl o

i u v e n t u sI o f e p h , D a v id i s , S a l o m o n i s, D a ni e li s , H i e r e m i x , T i m o t h e i , & c .

a l i o r u m q i ( e t i a r n n o f t r o f e c u l o ) i n n u m e r o r u m , n o n i n f i p i e n t i u m ,thc-au roru m S a p i e n t i /e i ne xhau f t oru m ( De i g ra t i a ) pof Te f loru m . Ide m

i t rc f p on f u m a d o b j e d i o n e m d e f e d u s v e l c a r e n c ix l i n g ua r u m v a r i a r u m ,

>ut a, H c b r a i c x , G r x c x , La t i n a ;, & c . S o l e t c n i m D e u s e x c it a r e q u o q u o

- - . Sap i e nt e s

G R A D V S P R I M L

Sapi e nt e s & D od ore s e x i i s , qu i f o l am & vni cam c3 l l cnt l i ngu am m at e r

n a m . E x e m p l a in p r o m p t u f u n t i n n u m e r a , e x o m m g e n t e . 1 e h o v a h

c lt ,q ui d at o s & S a p i e n t i a m , E x o d . 4, 1 1. M at th . 10 ,1 9. M a re . 15 ,1 1.

L u c . * z , u , S c 1 1 . Sf intus Domini locutus eil p(rrney\no^x\i D a ui d , i . S a m . i j , ! .

& f c r m o e m s p e r l i n g u a m m c a . S p ir i t u S . i n f p i r a t i l o c u t i f u n t f a n d i D E 1

h o m i n e ? . 2 . P e t. i , 2 i . N o n c f h i g i t n r . c u r d i f f i d a s d e g r a t i a D e x , c u i u s mi -

f e r i c o r d i a a b x t c r n o i n x t cr n u m , i ' u p c r t i m c n r e s e u m , P f a l m . ic 3 , i 7 ; E x

ce pt i one s i f t x t am ca l u x non pol i u nt pa t roc i nar i p i gr i t i xa cdi t f i de nt i x

t u x , vcr lT . 2 .16. &: 3 14 . B one D t v s , qu am prol i xu m poi Vcm abant i qu i s

r e c c n f c r c c a t a l o g u m ( e t i a m E c h n i c i s n o n e x c l u f i s ) S c i e n t i a r um & A r

t i u m i nu cnt o ru m , i nt e r qu os par s m ax i m a l i ngu aru m e xpe rs va r i a ru m

n o f t r o q u c f e c u l o E a r u m i n f t a ur a t o r um & : c x c u l c o r u m , o m m u m D i u i m -

t us e x ci t a t o r u m T h c o i o p h i c e q . d o d o r u m & d u d o r u m . n i f i i n h i b e r et ca

l am u Le x pne t a t i oni s . H i om ne s , i n qu a . f - erc m or t a l e s , f i cu ii e go, t u , nos

f u m u $?qu i n & : pe cca t ore s . De vm nos hodi e habe m u s e u nde m , qu e m t u m

i l ii : V ni u s e s u l de m qu c E L o h 1 m Crc . u or u f ad cu i u s i m ag i ne m & ( i mi -

l i t u di ne m t orm at i om ncs ; f u m u s f abr i ca : Eoru n de m , qu or u m il l i, Sp i r i

t u u m b o n o r u m y t i m u r (m i t c c n t e c os D e o ) t n i n if t c r io . c o n lo l n t io m , d c-

f e n l i one . cu f t odi a Scd i r ec t i on e v i ar u m n o f t r a r u m : E a d e m i n M u n d o e o

d e m t r ir m u r N a t u ra : E a d e m q ux c x tc r i >, v n iu s e iu f d cm q u c S a p i e n

t i a a t e r n a in p len itu din e t em po ri s i nc ar na tx p r o m i s s i o v c

rac i l l i m a, Cat holi ca , 6s : Nobi s da t a . Qu arnam , di ce s , ef t i l l a . dc qu a t ant o

p e rc g lo r ia r is . ^u i t a nt u m f id s? P ro b e r e f po n d e o : S a p i e n t i a , q u a m

i ncarnan dam au di f ti &: au di e s m Pro l ogo hoc je ad e m i ncarnat a , ip f i l l i m a

V e r i t a s , i n q u i t l o h a n . 1 4 , 12 . Amen, Amet, d/co vobis, h o c c f t , O m n i b u s ,

e u ndi s , f i ngul i s , ac vn i u e r f i s quicndtiin ne,optra.quacgofacio.crtpfefactet,

& msiora Imftcici: quia rgead Patremv <do. E r ,quicq:t:dpeti-, rius Patrem in no

mini meoyh cfacitm->vtglorificetur Pater infilio. St quidpetieritis me in nominem

( v e r f . 1 7 4 .) neo tkorfictam .M a t t h . 1 7 , 1 9 . a c c c f l cr u n t d i f ci p u l i ad I h e s v m

{ * e c r e t 6 ,& d i x e r u n t : Q u f i e n o s n o n p o t u i m u s c i i c c r e d x m o n i u i l l u d ? d i -

XI t li liS i n s V H , P r o P T E R I N C R E D V L I T A T E M V E S T R A M .

( R c u c r a tc hodi c! ) Awcn quiipedt 0 'uobis.fi habueri-.is fidem ficui granifi* *pti, dicetis tncvti buic,rravji /j incyilluc: & travfi btt, E T N I H I L I M P O S S I B I L E

E R I T v o ii I t.Hvc at.tLMg-nus vomitatur >ntfi per orAtiontm& icuntum

c x 17 f. di xi t D o m i n v s : Si habueritisfidem,ficutgranum finupu dicerettshutt

arbor'. 'noro:ertdi are& transiitntare in rrure:(fy"obidirit vobis. En habe«*.C la-

m e m us ig i tu r c u m C h r i s t i d if c ip ul is ( e x c o d c m c o p . v . ^ .) o D o m i

NE. adau gc nobi s f i de m . M odo t u , qu i Chr i f t o dcdi f t i nom e n ,7 he of ophi -

c o e x er c i ti o d i d ic e r is , r o g a r e P at r e i n n o m i n e I h s v h C h r i s t 1 c r v

c i f i x I j & c r e d e r E, p ot er is o m n i a . V lt er iu s i nf ta s. du bi ta to r, in

qu ie t i s : D i x i t hxc Chr i f t u s Apof t o l i s t ant u m , f i cu t & : i l l u d, Ma re . 1^ , 1 7 .

Signa eos,qui in me crediderint. hxefequcntur: in nomine meo damor.ta eiicient, 8cc.

N o i g i t u r vn i u cr f a li r e r pe r t i ne nt ad om n e s Ecc l e f i a: Ca t ho hcx m i ni f t rov

( n e d u m C h r i f t i a n o s ) n e c o m n i v e l t e m p o r e , v e l l o c o . Q i i x r o D o m i n e m i ,

n o n n e h x c q u o q u e A p o f t ol - S? AccipiteSpiri tum fanfl umquorumrrnnfni tii

peccata remittemur cis.& quorum r( t inneritis,retenl afunt . Ioh.10,22.Er, Euntes

tn mur.dnm vniuerfum pradictte Euangelium omnicrestura.J Vuicrediderit & ba- —



ptiztttu fuerit,&:c.M arc.i6 ,i$.Maxime. Sn gi tu ril k tantum Apo(lolis>cur

non & h x c r f» illa vos cxcludunt.cur hxc potius ( quemadmodum dicitis)

includunt ? Madatum ieparatorium exhibete. Si promillioncs dc fid o vir

tute non (int Catho licx, curconfolatorie iis veimini proconcionead vni

uerfos.;fm autem,curncdicamdurius) fabulamini 'oc ap ita limftra ' Cap.n.Ep ift.ad Hcbr. mccum eft contra vos. Vereor, fi rediret omnium Chri-

ftianorum magif ter, ne incredulirarcm &: duritie cordis egregie vobis ex

probraret; quia iis, qu xfCo nfcien tix teflimonioconui&i veritatis) icitis

cum vobisquoq;dixifl'e,non credidiltis.Non igirurdcfperet quifquam.de

Bonisac D onisS ap ie n ti/ e AirernxTheo-Sophiceadipifcendis: noelt

abbreuiatamanus D o m iN i omnibus in rkleac veritateinuocanribuseu.

Hiftoriam claudi fanati per fidem, A&.$.tibi commendo. Oculis nunc,mi

frater, &: Mente contemplare Amphitheatrum hoc noftrum totu. in luce

f xrernatj:inuenirc docebit Lucem veritatis om n i s . AtSpirituSAPiEN-

T i A. illuminatu clleoporret fpc&arorein ,qui vultpertingeread ccrrum.

Alias,hxcDiuinituspernos Thcofoph ica.i.ox erunt. Hoc addo:Blafphe-

mumcft,primitiua fuam pigri tiamfverf.<>$.)& diffidendam non Chriftia-

nam.giganticc vcllcexcufare Ecclcfia, miraculis confirmanda. V e k i t a -

t is habemus promiflionem Cathol icam,feme)datam pro femper, A; ter-

nx ,qux non deficit in xternu m : incredulitas tuaeftf tcftcC hrifto Matth.

17 ,io .)qux Bonisac Donis De i mirificis obllat. De i O pt .M ax conflans,

firma ac rata femper fuit,eft,&: erit promillio.figillo D e i (q uod eft K m e s V e r j t as,figura Amphitheatri huius prima^roborataar^; firmata: vide

as modo tu,nemalitiadiff idenriaq; tua illitis lcuitctcxcut ias aut impedias

operationem atque eftedum. Multi Theologorum (ficdi&orumj multae

fuggeftis hiftorice blaterant de Fide; qui ne atomo virtutis fidei operofe

prxfentiam effectu dcmonftrant.Negant ifti(de bonis non loquor)vita &

radis,quod ore aiunt. Contrarium patrum,&noftra memoria fa&um a

Theologis no contemnendis fcio,fcinsipfi,fciunt ac teftabuntur alii. Mira ac rara per Fidem operari ac impetrare debes, non pro Religionis D o

ctrina confirmanda,quam ( etia ablq; tuo monitu ) fatis fuperq; confirmatam elTcfcio:fcd(notcs hoc vclim)pro Fidei virturc(vtdecet Fidelem,a F i

de fic dictum) Charicatisa-.ofHcio in proximum egenum Chrift ianecxcr

ccndo. Idcirco velim crcdat omnium nemo, quod ii fint vere Theolog i,

quantumcunq;fenes,quantumcunq; pr^diri contcnriofaloquacitatc,qui

vitiorum quolibet genere ferdati, fuperbra, hypocri(i ,auarit i3,odio, inui-

dia,inebriatione, &: fxpe ( tedta religione ) luxuria, neglecto Fidei dono o •

perofx.mentilq,lumine,affectionesiequunturanimales. A x i o m a :tum quifque patitur Diuini, tantum habet & Fidei: quantum fidei> tantum fhtnficA

virtutu. Fidem intclligo non mortuam illam, lacob.z. ( qu x non magis

Fides cft, quam diabolus fanctus,aut homo mortuus, homo) fed viuam &

operofam,qualis deferibitur i.Pet.i.Sv mmA:Chrirtianccredc;Theo So-

phice viue; iciunans Ora in Spiritu ac Verirarc,iuxta Leges atque D octri

nam Amphitheatri huius,De v m reftor,Sapienrcr collaborando,fiet,

quod al EHo v AHf i n honorem fui, Ptox imi egeni,T uiq; iplius vtilitatem

honeftam ,& phy diaboli )Chriltiane petis. Vide vcrf. 555. Similis omni-

*»*] Ex Ad.im proroplafto.hocelt, primum formato,qui comedit malum,

io ____ I N T E R P R E T A T I O N £ S ______________

propagatus



G R A D V S P R I M I . npropagatus terrigena,eadem conditione ac Lege, qua ca:tcri:Qu apro -prer, Ho die Rex.cras cadauer. ^Zforsfieptrdligon 'inaquat.

>£T Decem mcnfiu tem- Vcrfl-

porc coagulatus fum in ian-guinccxicminchominis,&

dele&amento fomni con-

ucnicncc.

In vtero matris caro decem

niefium tempore formatusfum, inJanguine cagulatus^x fem i-

ne v ir i ac voluptate fomnum

comitanti.

r

Decem t/e»Jium,&c c . ] Vrplebcius, in vtero materno, cuius ficus inter ve

li cani & imcftina. Hinccx clam atio Realdi Columbi anatomici Roman i:

o homo quid inanifaflufuperbx, inter vrinam fler cor a nat tu ! Co n fidera,qux-‘

fo, mi frater, quid fis,&: fuperbire delines .-nonne facoi in exorcu, bulla in

omni vica,cfca vermium in morce ? Alias eci.irr. in ficris homo vo t atur lu-tum,Q en.2,7. Iob.io,<?.puluis,G en .$,\$.cinis, G c n . i S ,’ 7 . JVt/idcrgofiper bis terra & emis ? Ecclcliaft. 1 o.p.

Cumfimus & limus, cum ftex turpi fim a fimus: JVuarefupe;bimus}ne/cimus qucndoperirntu.

VcrC j. Et ego niVtt.r accepi commu-

nem aeremyc r in fimliter fa -

ciam decid: terram pri-

mam vocemfimtlem omnibus,emifiplorans.

Q u i n e tia m n at us c o m m u -

nem hau d ae rem , a tq ; in te r

r am n l d c m i n c o m m o d i s m a -

ii sq u e o b n o x i a m d e c id i , acm a n i v o c c m e a n d em q u a m

o m n e s , p l o r a n s e m i f i.

rrimsm voccm. ] Q u x illa ? forcaffis A mafculorum ; E femellarum:

q u e m a d m o d u m annorauithTob ilis ab Eib, l. V. D . d c coniugioagens ; &:

affirmantqtucobfcruarunt.obftetrices. rlorans.'] Eftquefic,(vtinquit

Auguft inus) propheta fux calamitatis fi iturx. •Viidelobij,!.//*»;* natus de mulif'rr,breui v i nens tempore, repletur multis mi feriis. R ac i o n c m ad d i c Syra-

cidcscpp;4o.Eftenim,tefteSeneca, VniuimalifinUpArafceuealteritu. Quod

egregie expertus Iob inquit cap.7.verf$,8C 4. Habuimznfes vacuos,&r.otlcs lebornfas cnuinerauimthi. Si dormiero,dicam; quando eonjurgam ? & rurfum ex

pccUbo ve(peram, & reptrbor doloribus vfque advefperam. c Melior ergo cfl dies mori is,dic natinit at is. E c c 1c t. 7 .2 . •

In inuolumentis nutritus

fum, & ii i curis magnis.

Vcrf..

VcrCj.

In fitfeiu curifique fium edu-

catus.

. j ^u JI h s enim Rex aliudna

I flendi mitium habuit.

• < £ T N c m o c n im ex R e g i

bus a l iud l iabuit^^jTNatiui -

tatis initium .

?{cmo ex Rcgibw,]&c.QuaTC Petronius Arbiter: Heu\ Heu', quam totus bo

B 2

I tlobi*.VcxCio.

12

}s 2

14



1 2 I N T E R P R E T A T I O N E S

lob.x, i ii .Timoth.

6,7.

Sipicntiam

cmfquefru-f lu m & v i am quxrcn- y. im prxci-

Pit.

>5

16

munciomleti\ Initium habuit ] Nc vllam fuperbicndi cautam haberer; Ex

vna corrupta maflaomnes fumus conflati.

Std vnus in Vitam introi-

tus efl omnium, & idem exi

Verf.S. V n u s e rg o in tro itu s cft:

o m n i b u s a d v ic .im , K ^ f i -m i l i s cx i t us . tus.

Similis exitus] Lex Catholica omnibus pofita, fcmcl moti. Hebr. <)ti.7.

dicandi omnibus via lethi: Horat. 1. Carm. Recte Cornelius Gallus:Omnibus c(l eadem lethi v ia , non tamen vnus

Efl v iu cunilis exitii% modus.

Perpende propterea, mi frater, quam fit hxc vitafumo fugacior, vmbrainanior. Siquidem dies viun oflr*ceu vmbra fugiunt, i. Paral. i<j> 1 5 . Iob. 8,p.

&Ti4,2. Pialm. io«>,25.&: 14 4 ,4 . Ec cle f.7,1 . Sap. 2 , j . & 5,9. Sicutfumus

deficiunt. Pfalm. 102,4. velocius tranftunt, quamatexent e tela fucctditur. Iob.7, C. cur/ore velociores funt. Iob.o, 2 5. mcdite.ntur,ficut aranea. Plal. 90 , 9 . cuflo

dta funt innofle. Pfalm 9 0 , 4. & 6 . Vita noflra efl ventus , Iob. 7,7. vapor ad

modicumparens ,&f>oftea exterminatur. Iacob. 4,14 .ficut nubes per tr an fit. Pfal.

7,9. Omnis caro fanum omnis gloria vius, quaftflos agri viam florens, & vefpe

re decidens. Efa. 4 0 ,6 &: 7. Iob. 14, 2. Pfalm. 90, 4 & <>• Ec rlc f 14,18. Hanc vitx humanx fragilitatem ex vna parte, ex altera vero infinitam Diuihx

maieftatis amplitudinem,con (iderans Propheta Reg ius , ad ftuporem ra

pitur , & quali attonitus in hanc erumpit vocem: *)uidcJ\horno, qtiodwe

mores eius? Pfalm.8, f. Q uo d idem etiam Xerxi & duci ftrenuo & pocenrif fimo Regi, cum aliquando de fublimi celfoq; loco infinitam hominum

multitudinem innumerabilem vidiflet exercitum, lachrymasextorfi t,

eo quod nullus eorum, quostu ncccrncba t, poft centum annos fupeifu-

turus eflet. Hanc ergo vitx breuitatem bonitate &: integritate compensa,

tu, qui Chrift ianumte profiteris; nec quam diu, fed quam bene viuas, co

gita. Et cum nihil certius fit mo rte , at nihil hora mortis incertius, fandein Timore D e i viucnda, bene mori dif cito.

E t do ccb ac M e (Pater meus,)a tque d iccbat :Su(c ipiat ver

b a m e a c o r t u u m , c u ft o d i

prarccptamed, & v iucs.

Prou. 4.

Vctf 4- Ipfe docebat me, dicebatque m ihi: Teneat eloquia mea cor

tuum: cuftodiprxccpta mea3

viues.

Et viues ]Longxuus erisf u p e r terram, vltaqucfrueiispofthacinxter-

num ,inIob ilxo vltimo. Ex verbo vitx,vitapromanat. Verbum D e 1 cft

Spiritus &: vita: Ergb cuflos vcrbiviuifici,mcrcedcm habebit vicani.

Pof l ide S a p i e n t i a m,

pof l ide P r v d e n t i a m : nc

o b l i u i f c a r i s ; ^ T n c q u c d e -

clmcs a verbis or is mei .

Verf. j. Compara S a p i e n t i a m ,

copdraI n t r. l l i c e x t i a m:

neobliuifcaris, neque decimes

ab eloquiis orismei.

Fofftdt S a p i t n t .1 N e m i n em e ni m di ligi t D E v s , n i ( i q u i c u m S a -

1 1

P I E N* •

I*.



G R A D V S P R I M I . U

p i e n t i a i n h a b i t a t , a u t c o n f u e t u d i n e m c u u i e a h a b e t , i n q u i t S a p i

ens, vc r l .500 . j^declmes.^ Q u i ab e loqu i i s D f. i d i f cedit , nun qua m ad

D e v m ipfum »ad f o n t e m S a p i e n t i a a c c e d e r e p o t e f l.

ZjTNc dimittas Eam , &

cullodiettc: dilige Eam,

Scconlcruabitte.

\ciC.6. (e dimittas Eam, & cu-

fodiet te: dilige Eam, con

fernabit te:

Ne dimittas Eam. ] Nam qui dimittit S a p i e n t i a m , ipfum S a pi e n

t 1 a iurc viciflim dim itt it : qui fpernit eam,dignus eft,vt ab e a d e m rurfus

(prrnatur. Dihgcitiaw.'] Dilige,&: diligeris .Sapiens,quod obferuatione di

gnum,fijiuminftitucrts ad S a p i e n t i a m veram ,tantum opera: fumit(p al limin ho cp ro lo go )in hortandoad S a p i e n t i a amorem,quan

tum indocendo :qualiS a p i k n t i a m am.tirc,propcmodumprxparaf-

fe lit .O vim magnam amoris! Amor in vera fide viucntis potefl Omnia.vi-deveil 230.

•Q f PrincipnonS a ? 1 e n -

t 1 j e , poflide S a t i e n -

i 1 a M, C r in omni po fejfone

tua acquire "T R v D r. N -

T I A M.

Principiurh S a p i f . n - Vcrf7

t 1 >i£, acquire igitur S api

ent i am, & omni (ub-

ftantia tua acquire I n tel -

L I G E N T I A >*.

Vrinctpinm S a p i e n t i a . ] P r o ra & pu pp is co nf il ii , in o m n i a &i o nc

cua. tlu-orctica &: p r a ft ic a , fit Spi r i tus S a p i e n t i a D e i , R v a c h

U : i <>«. i: m a H- E l , m a g n i c o n l i l ii A ng e lu s . A I o v e , h o c e l \ , I e h o v a ,

S a p i e n t i a I p s i s s i m a , M uf a M u fa ru m , P r i n c ip i u m M u f r ,c t i a m

Kt l in ua fap ienter d ix i t ant iqu i tas . Omni(ubjl&niiai\ B o n i s C o r p o r i s , A n i -

mi Atque Fortun ard :$ i $ , pra : vn iuOv(i squa :pof l idcs : tot oco rde , tota an i -

m n i o m ni b us v i ri bu s, t or a M e n t e , D e o e a m i n f p ir a n t e a c d an te . V n d e

Sapiens vcrf . 251 . K^idu D o m i n v m , enmgr or.iuiyac dixi ex 1010 cordttnto.

Exalta eam, & exalta- Vcrf-8-

bitrerglorificabit tequum

amplexatus fueris eam:

zArripe illam, exal

tabit te: glorificaberis ab ea,

cum eamfueris amplexatus.

Exaltabit / r. ] Vt pr jL( i s , thc faurar ius ,gazophylac ioe ius :conf t i tuer i se -

nim thefauror mu iplius (qui quales l int .cx lequcn t ibus lat ius pa teb it ) in-

exh auf l orum horres in hac v i ta,&: pof l idebi s Reg nu m perp ctuu m,S abba -

t h o S a b b a t h o r u m , i n v l c i m o I o b i l x o .

Dabit capiti tuo s Tau- Vctf?*

gmentu gratiaru, co -

ronainclytaprotcget te.

'Dabit capiti tuo augmentum

grati*, coronamdecoris tradet

tibi.^fugme/itagTatiaruM.^Scvtnmgrat ia :e legans . Laurea coron aber i sg ra-

r i i d i u i n a : , n o n t a n t u m c o r a m p o p u l o , f e d & c r ea t ur a v n iu c r f a : f c ie s e n i m

pr x nui l ti s a li is multa . V ia e Ver f 2 j . &: 308 . cum a l iquot feque iu ibus .

B

1 8

20

21 Pioucib.iy



D u c i . 22

S a p i e n t i a

vera, ciufq,ftudium in-defefliim,annos vitx&paccm a f ferut.Deut.S.r. Et,jo,

Mifericor-dix & Veri,tatis inue-

niendi ra*tio.

i '4

14 I N T E R P R E T A T I O N E S

Ornamentumgratix.Dodrinx&Difciplinarfihis^ a p i e n t i a fuihx-

rcdibus fidelibus diledis , no folum fande in prolo gohoc promittit, fed Sc realicerin vita vtraque prxftati Corona inclyta.} Honoris propter timo

rem D e i,quifonscftomnium virtutum. Seneca : 7{unûamflygiis mergitur

vndu Inclyta Virtus.

O & fili mi,nc obliuifca

ris l eg i s mca:,&Prxccpta

mea cor tuum f f cuftodiat.

Prou.}.VcrU 1 .

0 yfili mt } l e g i s mea ne

obliuifcaris , Praccpta mea

cuftodiat cor tuum.

j 7//]Suauiflimi filii nomen, paternum fidelirer infliruencis aftedum

indicat. Cuftodiat"] Neloco Legis mcx,fpiritus malignus, impoitor, fal

lax,occupet cor tuum,&: fedem ibi figat.

Qui a longitudinem dic- Vcrf l-

rum, 6c annos vita:, & pa-

ccm apponent tibi.

Longitudinem emm dierum,

annos vitcz & IS pacem ap-

ponent tibi.

P4«w]Vtramque. externam,temporalem&iruindanam; vade Sapies,

(Prou.16,7 .) c u m placuerint D o m i n o v i x hbminis,inimicosquoquc

cius conuctcet r.d paccnv.Et,internam, animi, xrernam ac fupcrcslcftem,

quam S a p i e n t i a incarnata, vh a& fola,dono d at, mundus dare non

potefl inmundus. Adhancpctuenicdi vera ratio cfl,ficurp nobilmctipfisbellumgeramus,tam corporale,quam fpirituale, externum & iiuernum:

fi d 1 N a k 1 v w (vrcft figura Amphitheatri huius fccunda)Chiill iancrc-iiciinus,quod ciccum vitiis noflris acriter depuguemus, caqucin S a p i

e n t i a vincamus. Cu m ergo militia fit omnis vira noftrafiipcr fcrram,Iob.7,1. milita bonam militiam ,babcnsfidem & bonam confcienttam.1 .Ii m .1 ,1 8.

&ci9 Pugn xhuius fpiritualisarma d* feribit PaulusEp hcftf, 13 .& fcqq.

Vincecin hoc certamine, ‘qui TeipCum prius viccri t:ncmoaute vincet, nifi

qui efl Ifraelita.Videverf.j 2 0 . I e h o v a m cum D a v 1 d £> Pfjlm.144,1.

inuoccmusiqui doceat manus noftras ad prxlium hoc , & digitos ad belluerudiat,nobifquc ad vincendum vires luppeditet,noxiam D v a l i t a t i s

befliam.Vcra pax animi in (olo I h s v h C m r i s t o , pace noftraconfi-

ftiâcin vera hdc,qux nititur merito Chrifli ,Ro m. 5, l.Pax D e i, qu x ex

uperat omnem fcnlum, cuftodiat corda noftra Sc iniclligentias noftras in

Chnftolcfu.

Mifericordia 6: Veri

tas tenon deferet : /Tcircu-dacasgiitiuri tuo,&:dcfcri-

bcin/f tabulis cordis tui:

Vcrf j. M ifericordia O 4 Veritas ne

deferant tc , Itâ eas ad guttur tuum j fcnbe eas in tabula cordis

tui:

Ul ftfcricordt», & c. ] O hominem beatum, circumfufum Mifet ieo rdia&

Veritate diuina,in ommbusactionibus&laboribus fuis/ hicquxcunque vlilr,feliciter impetrat ( Orando& Laborando) a Ie h O v a h . In hifcc vt fi-tis tot i,moneo vos,qui quxritis s v m m v m B o n v m. Cireut;da eas, &: c .]

fint Leges mcx femper in ore,corde,gutture,&: liilgua: prxfigccasocu lis,

rum



g r a d v s p r i m i . >5

M

cum.mimi cum corporis, inqueeis tneditarejcge. flu de ,d ie ac no de , toia

vm . Hrudct coi tuum verbum D o m i n i , non diaboli. In tabulis cordis mi ] 'Quibus Lex Dimnitusinfcriptanobis.

Et inucnies gratiam ac

Difciplinam coram D e o &

hominibus.

V c r f 4.

l 6

-7

28

E t muemes gratiam & in

telleSlum bonum m oculis D e i

i j hominum.Inuenits g/*:i tw, &rc.] Vt virtu-» ma gna, jilaccrc ma gnis,hocefl,b onis;

nam folmn veve magnum ,quo d bo nu m: (icmaxima, placuilfeopr. max.

Vox audi ci de carlo, M.i tth.; , 17 . Hic eft filtus metts dile6iu itin quo mihi bene compUttiumeft. Hunc audite. Hunc li amlicris,Chrifliancque(tanquam Archetypum ) imitatus fueris, etiam tu filius eris D e i adoptiuus m filio ge

nimio; dilectus in diledo;Sapicns,in S a p i e n t i a, placebis D e o,quo

mam inhabitas cum S a p i e n t i a, vcrf $00. et is anginis Dei . v.-rf.2o$.

& 2 i>9-inucmesq; gratiam. & c. vt elh n textu. Vide veri. 21.& j»S .cu mali -quot kqoeucibus.

Ne recedant ab oculis

til1S,fed Cuftodi ca 'eloquiamea;

in medio cordis rui://i tnedio (ordx lui."] In extrema ac fo!itar;a Metis.a fen f bilib.fepararx,in

D e v m rerrudionejinprofiiddlf. fu* foblimauonisautex.lltationis receffu,

ooforucruranrf oculos t bi. Si .n.exi trim :* c u d is tui rc- rdl lrit , memoria

&: rcucrentia D e l : fucc-dct phantafixd iabohrx.carna lcs arq; mundan^.

Prou 4

Vc:L 5LZ e recedant ab oculis tuis,

Cuflodi Ccl [thqni.xmej^P ' 1»

medio cordis tui.

Vita enim funtinuenien-

tiuus ea, vniuerfc carni

fuxfanicaSiVitafui.t'\ V erba vit x fu n t,proi

j j îta enim fit/it tnuemen

tib iu ea >Cr vniuerfie <jr carni

finitas.

euntia e vitx fon tc,dantia vitan^ Scium

hoc non nili experti.Turba Lenitarum dulcedinem vitx nonû(lauit,nec

guflabitvnqu am.Otct D e v m omnis homo,vt fui mifereatur/eque rcci-piatin numerum S a p i e n t i /t filiorum; fruaturque vita>DEo. Carm

/r«/7,f/.]Caronoflia,aftedtbus,dcfidcriis & concupifcentiis carnalibusfcu putidis, ac purulentis vulneribus Icthaliter ( proh do lor ') vulnerata,

non nifi per vinum D Ei vci bum eunda viuificans fanari poteft. Quod fit,

rcic dionc Bmarii.vt eflin figura Amphitheatri huius fecunda.

( £h ium deam bulaueris , dedu

CCt{ tl l*7 )o£}rina Leg i ive lPrtc eprc rum )

te: quum dormieris3cuJ?odiet te,

Cu m ambulaueris,

gradiantur cccuin , cum

dormieris jcullodianc te,

euigilans loquere

cum eis.

quum expergefafitts fueris , ipfa

colloquitur tccum.

Cum ambullueris c. ] Vbiuis locorum; omni tepore,die,ad LampadcmSolarem ,no de etiam ad Lunarem,autartificiosârdentem,in L ec e &:

V e r boDo m iN i,B ibl ice , M acro &: Micro-C ofmicc tradita ttferipro

meditare,S a p i e n t i a m folius S a p i e n t i s alloquere; oreac cordccolloquiac u I f . h o v a h Thcofophiceexerce: Votisfidelib. prccibusq;

piis R v a c h H h o c h m a h - e l , hoc c f l , Spiritum S a p i e n t i a

Gruii 6cluccefluj

inte oculosD 1 1 ficlio-minii,quo-moJoinuc*nicudus.

Adhortat io

- J cuftod ii comem-piationem

illius Do-Îrinx, Legit vel Ptx-

ccptorura.



1 6 I N T E R PR .h.T A T l O N h b

2-9

D e i inuita,vt iir familiaris tibi.audor & prarceptor omniumconfilio

rum , laborum , totiusque vita*; confule in Oratorio S a p i e n t i a m

D e i , qua: optime tibi confult um vult cll c; inqueL aboratono , fapienrer

fcquereconiilia eius,vtioquc,pubIicoatq;fecrcto: tenon pernitebit. A f

flari enim Num in e; Diuinitus affici; rap i; transfigurari; doceri re, Spiritus fandi vndione, experieris : (i primum ante omnia (vt diximus) reli

giose, (i cum venerationedebira, (i meditationibus &c foliloquiis I E n o

v a mTheofophiccadieris. Remoiiebunturfignacula.apeticturquctibi

L i b e r SS^.Scriptur.T.Natura’, &: Tuiipfius,ter munus, Catholicus, fi

gillis feptcm(de quibus alias)(igillatus: oculis Mentis & Corporis videbis

(po nli beata;delitias: habebis ex S A p i e n t i a Laboribus Ch nff iano

Caballifticis, Phy fico-Mag :ci< & Phyfico Chcmicis opcsditifTimiSolo-

inonis: poflidebisquc Phylice Phylico Medice,Phyfico-Chcmicc,&:c.vt

cft figuris Amphitheatri huius.fecunda, tcrr ia,& quarta, infinitos S a p i e n t i a versThefauros.Dics enimcrtidabitdiei verbum; Liber librum

ap ;r ier,& nox no di indicnb.t fcientiam. Hic vere philofbphandi modus

Sapientum. Hac methodo Sapicm i,fe tibi vidcndym exh.bcbit in LtbroD z i Catholico,ter triuno.Omnipotentia , M' f ricordia,intii'.iraq;Boni

tasfupremi; cui nomen I e h o v a h , cuius Glo iixMaie fta te pleni funt

Ca:li,plena cft Terra,plenum Mare, plena o m n i a yHa/ltla j.ib: Haflilu jab.Hallelujab.O vifionem beatam,o M N i a videntem. EuigiUr.s.] Pri

mo a fbmno fenlibili,fummo manc,etiamnum le do decumbens: deinde,

a fopore peccatorum,node tenebrarum mcnris pocnitenraliter difcufla, vt exoriatur in tc S o l veritatis o m n i s . Vide v e r f \6 o.

Quia vtlucernacft m a n -

d a t v m , & l e x vtlux:6cvia

vitx fune increpationes eru

ditionis.

{fT J %tua Si i AX D AT VM

lucerna efl > L ex lux, £r

viavjU increpatio rD i sci -

P L 1K JZ.

M A N d A v m Incerm <-//.] Sit quarfo, 0.1 E H O V A H , V e R B V M

tuum.B blice,Macro&: Microcofmicc feriptum,lucerna,non tantum pedibus meis,fed & Menti, lntclledui,rationi ac fenfibus, m omnibus adio-

nibus meis : vtque ex co folo triuno, omnium rerum rener veritatem, bc

iiignc laigire mihi, o tihochmahel '■q i e s V i a , V e r i t a s & V i t a

Amcn.

MPron.itf. VcrC 16.

Acquirere Sa p i e n t i a

multo pnrftantius ef t, quam

acquircrc aurum pretiofum : &:acquirere intclligentiammul-

:o p reflant i us efl: q uam acquircrc

cledtum argentum.

PojfideS a p J Huc quadrat vetus hoc:

y^iuro quid.melim ? fafpts: quidI&ffidt >Virtus:

virtute? D E v s :quid D e i t a t e ?nihil.

l?offulcS A P 11 NT

T N M j quia auro tn t lior

efl i i j acquire P r v d e y

t j a m, quia pretiofior efl

argento.

D E V M ;



g r a d v s p r i m i . J7

D e v m ; virtutem;LapidemPhilm.perIafpidcm (ob viriditatem &:

fanguincum cius colorem) aptiflima ratione,myftcrio non carcnrc,phiIo-

fophiccdeiignatum, Aur um ; o M N I A ; dat in Oratorio &: Laborarorio,S a p i e n t i a De i. Vide veri. 4 5. Venerunt mihi omn i a b o n a pariter cu

illa,vcrf zpi .S a p i e n t i a m igitur,quanto melior Au ro;& P r v d e n - t i a M i quanto pretiofior Argcnrojtantoardentiusquarrito.Nilprode

runt diuitix pecuniaria: (qua: vmbra & res caducx fumo fimi les) impio,

nil proderuntthcfauri imquitatis. indie vltionis: S a p i e n t i a lignum vi ta'cft;& luftitiafquam S a p i e n t i a .<CT£RNAincarnara,cuiusthefau-

riintiniti,quare &:incxhaufti,nobis dono dat)(ola liberat a morte. Prou.io,2.n,4.Plal.49.Ecclc(ialL5,io.Sophon.i, i j .2ach.9.

Cf Munccrgo,filimi, au

di mc, & nc rcccdas a verbis

oris mei-,nc gemas innouif-

fimis: & (nimis fcm)dicas,fah)

cur dcccftacus fum D 1 sc 1-

p l i n a m , & increpationi

bus non acquicuic cor rneu-,

Prou. j.

t7 f.it.

$(u n c9 igitur , f i li i } parete

m ih i, e r ne m edatiis ab elo-

quiis oris met: N e rugias in no

uijfimis tuis ,* ZS) (*im* fero) dt

cai(ah.) Quomodo edi E r y -

b 1 t 1 o n e m , tsf increpa-

tionem fireuit cor meum,

Ttync.] T oties admonitus, prxmiis inuiratus,& blandimentis quafi al-

ledacus. Quem admodu m Sapientixacquifitio,Gloria,Vita &:gaudium:

ita Sapientia: coArcmtus,ignominia, m or s, & ludus rugitufq; perpetuus.

Et non obtemperaui VcrCl* f f J(cca udiH i vocem docen

vociinft ruentium m c, & numme, d ^ { M a g if ir is n o n

doccncibusmc no n incli- wchnauiauremmeamt^mtn,*

naui aurem mCam?(Amcn,a- mendice ubi.)

mcn,dice tibi.) ... • Necaudtuivocem.Uc.] NonobferuauiDE v m loquenrcmatq; docen

tem, in Natura,SS .* Scriptura,& Confcientia mea. CMdgiflru.']Ho c cft,

Iis,qui vere Magiftri funt, docentibus Scientias & Artes bon as , myfterio-

rum DEi,fccrcrorumqi Narurx Bonis ac Donis inftrudiflimas: Opus,in-quam,dcBcrefith, & de Mcrcaua, vcr f 162. ad Lege m &T ef\im oniu mSS.* Scriprur.x,Libri Natura: magni, Confcientia: r e d z , Chriftiano-Ca-

baliftice, Phvlico-Magice& Phyfico-Chemice:nonEthnicc,fophifticc,

fabulose. Do cem uraute maS APiE NTi/E Spiritu, tamperMagiftrosvi-uos,Sapi entesa tque peritos, Diuinitus nobis conc eflos ;& mutos,qui li

bri Sapientum, claue Spiritus fandi eos aperiente; quam infpiratione nu-daacfola;aut,reuelationefccrcra. Scientias bonas, Arte sfecre tas,La pi

dem Philm.ciufq*„quo apud vulgus nominatur,proprium no m en , nccno

prxparandi modum , qua:duo Artis fecrcta, o m n i a , ficdifccrc potefl:

Theo-Soph us. Qua pro pterfiu ePrin ceps ,fiue Nobilis , ne infipiensfis

ftultusq; dicaris in confpedu D ei vercq; Sapientum, Sialiquandoinfipi-entix huius tepa-nitea^obtemp eraben emoneti; in tiSi3*,viinqtiirHomer.lliad.p.) Prxceprori.reThco-Sophicecorrigere,

&: a vitiis erroribufq; quafi regenerare>ftudenti.Iuuenal.Satyr.7.

i*



S a p i e n t i a

fcipfam co-I m cn da t, &

a l fefe vo

cat omnes.

33

34

3?


Dii PrAceptoremfancli voluere Parentis

Effe loco. v . ..... ,, Laude dignus Alexander Magnus,egregie dicens ,fe Anfloteli Puceptori

rwnmtnusdebere,quam Patri: quoda Patrevmendi,a Prsceptorebene viuendt ini-

tium acceptjfet. Totum tamen hoc a voluntate D e i dependet. T^onenimeil huminitus volemis aut per fe currentis,fed mrfi,rem is (Sc prxcurrcnrisjD t i.V 'elle,

inquit Paulus Rom.p,i<?. Sc 7,18 adiacet mihi.perficereautem bonum non imie

nio (Cooperatore igitu rD E o opus eft.)Etpaullopoft verf 2i.oW f/«7 orenim Legi D f i fecundum interiorem hominem: Video autem altam legem in mern

brismeu repugnantem Legi CMentis me/t^r captiuantem metn Legepeccati,qux eft

inmembriimeisi(l>cvhc\cnx.c\%)\t\ii D £ o opuscft:)SicD e . v s a/eculoco-operaruseft» Ecclcfiaft.5i.11. SicChr jftusApoftolis,invmu erfum mu n-

dum,vr prxdicarent Euangelium omni creaturx,miflis,cooperatus cft,&fermonem eorum fcqucntibusfignisconfirmauit.Marc.i<5,vcrr.vlt.Vt er

go tui mifereatur D e v s , M i s e r i c o r d i a m Mifcricordisanimofideli

implora. ■ : ..

Fili mi fi fapiens fu

erit animus tuus,gaudebit

tccUm cor meum.- , .

Prca . i j .

Vcifij.Tili m i, fifa p ie n s fuerit cor

tuum JUtabitur cor meum,etiam

ego latabor :

Si fapiensfuerii,Scc.~\ Vcrfi’ 7 7 . rcftc inquitSapicnsnofter.Qm Sapie

rem genuit ,Ixtabiturin eo. Idem Sc hoc loco: Exulta ntprxg audio paren

tes, cxultant prxceptores, vid entes fe doftrinam bonam-benecollocafle,margaritasq, boum calcibus non conculcari. Dico hxc & ego omni bus,

quibus Amphitheatrum h oc noftrum videre contingit.

/crfitf. £t exstabunt renes mei,

{$ cum refla loquuta fuerint la-

fexultabiint etiam re

nes mei , quum labia tua

loquentur qux recta funt. bia tua.

Ptou. f. j.i.

CumreflaloquutafuerintyScc.]Hoceft ,cum fafVus fueris veritatem,dc vtili Sc fideli inftitutionc mca.Q uod fi aftutia mahtiofa icricucris verum,mc

non enecat reticentia tua ifta,(eddicocum Cicerone-, Vbi rerum teflimonia adfunt,quid opus eft verbis'. Confcia mens refiifarn<£ mendacia ridet.Solo mea pla-

ceant bono.Confolatorium Tcrtulliam h o c : Cum damnamur a mundo,ab

(0luimur a D o M i N o .

? • , Sed age i

Nunqutdno(jvtf2>\\ H no c u -

bi ah ) ^ Sa v i k s t i a clamat,

( W S B in a u ) P r v d e k

t ia /)T dat vocem fuam?(£nytt* i pfacflivelyillaipfafhni1.) .

S a p i e n t i a clamati] Vbinam? inroto Vmuerfo> puta,in Libris N a

tu ri atqueCrcaturx,SS.*Scripturx> Sc Conlcientixproprix, quimmo

in omnibus fefe ofterc con fpiciendani: clamanr Aftra luce ndo, &: ad Lu

cem Stern am nos inuitanc j c lamant Venti, & Spiritum D o m i n i

annuntiaor, qui in omnibus hab itat; clamant A q u x , ad Cryftallinum

Nonnc(rva3ft C h o c h -

m a h ) S a p i e n t i a clamat,&:

I n t e 1 . l 1 g e n t 1 a dat vo

cem fuam ?

3

Hurren



JS

G R A D V S P R I M I. >9

flumen Paradyli nos vocant, &: ad occulcas illas Philorophorum lymphas;

clamat terra, mille vocibus, & floribus & frudibus, & toc colores Natura:

& Philofophicosdepingic ; clamatrerra,quando tremie,&: concutitur, vcruinam incclligamus mundi. Dat vocemfuam) Quamnam? Triunam: Na-

tur x; SS'.J Scriptura* Legis con fcientix .qu xfcintillx luftitix Diuinx . Voccm hanc Catholicam auribus haurimus (enfuum,rationis,Intellcdus

ac Mentis: in Oratorio, Orando; in Laboratorio Laborando, Micro&:

Macro Cofmicc,Phylice,Phvfico Medice, Phylico Che micc .&c. Vteft

figuris Amphitheatri huius fecunda Sc quarta. Vox D e i ,in Omnibus,per

Omnia,de Omnibus,ad O mnes. Nide expolitionem verf.i8y.

Infummisexcelfisc}>vcr- VccCl*

cicibus fupra viam, / f in

mediis (emitis ftans.

In fum m itate locorum excel

firu m , iuxta v ia m , i» loco fc -

mitantmflat:

S u p r a v h w ]Totius Vniucrfi,hoccft, per Omnia,quxfuncin toto Vni-

ucrfo, quemadmodum annotauimus in quarta huius Amphirhearr i figu

ra. In v:cdiis /emitis ] Coram omnibus, eundis , fingulisac vniuerfis; vbi-

uislocorum: coram D eo ; Angelis ;H om im bus; Mundo.

vCf Iuxta porcas ciuitatis

in ipfis foribus l oqui tur,

dicens: *

V crf j . In loco portarum in oflio ci

uitatis, ingrefftt o f iorum cla-

mat :/**/.* w /.« ]T an quam in publico,omniumque co nfp cdu, palam o-

mnibusjper rorum Vniuerfum creatum,vt nemo fepoflircxcufarc.In por

tis enim duitatum veteres ius dicebanr. verf 49. Loquitur J Q ua voce ?

certe mirabili: ncc mirum, fi, vt inquit Hug o, Mirabilis mirabilia operetur.

V o c c s S a p i e n t i a has,linguasve varias,videannoraras,figura Amphi

theatri huius quarta: prxfatidne inZebc/em,a mc publicarum. Notatu

dignum, quod S a p i e n t i a Altif limi,amore noftri amoris, vrfe nos a

mcm us,c throno Ccllitudinis fuxad profundum humilitatis noftrx,fc fc

tam alte demittatj con.ungatacvniar lumen immortalitatis fux,cum limomorralitatisnoftrx. Vide expolitionem verf.if 7. H xc fermentacio mira

bilis,mortalem rcdditimmortalem. Lapis Philm.hichvpcrphyfico M a

g ic u s ^ vere Diuinus,folis Chrtft.ano Cabaliftis cognitus. O S a p i e n -

t 1 A,mcnris mcx aperi oculos, vt tc videa ; aures, vt u audiam- fenfus pur

ga, Rat ionem &: Intel ledum, vt tc incelliganv, cordis tange linguam, vt

teg uf tcm! denique fac, quxfo, M.ignetis rui traduleuer , Spiritus tui igne

fublimer,comungar & vniar tecum.

Ad vos, o viri clamo, &vox meaad filioshominu.

V«C4. f jj? 0 viri3ad vos clamito, vo x mea ad filios hominum.

Oviri&c. ] Viri,hoc cfl,fecundum Hebrxos,genere 8c Dodrina Nobi

le s .^ filii hominum,id cft,humiles,obfcuriatque plebei. No n c fl D e v sacceptor pcrfonarum,fed in omni gencre..ordine,xtatc ac ftatu,qui timet

D e y m , & : operatur Iuftitiam.acccptus eft illi. Ad or.io >5 j. Quapropter




5P

S a p i e n t i a Imedifcriminc vocat ornncs vcrf. i.In confpe&u D e i,ru-

fticusxquipollct Nobili .-ratio cft,quod vno eodcmque pretio cxdiaboli

fint potcftateambo redemti.Tanti hic,quanti ille. Im o ^ i* ypi>,hoc eft.ncgry lologenere Nobili s melior plcbcio probo atque hon cfto : etiam in hac

vita Humilitas nobilitat virtus. Scis q ux vera fit Nobil itas? Audi Iuuenal.Saty r.7 . 7\pbiUtxs fola est atque vnica virtus. Virtute decct ,non fanguinc niti. Con-templares clt homo, ni/i virtutem curet. Propter genus,diuitias,ofHcia,hono

res, fuperior quidem aut maior eft Sc dicitur homo: melior, obfolam vir

tutem. Haccriam ex plebe infimus prxd itusclfepoteft ; carere, generis

Nobilitate fummus. Dc nomine folo Nobilibus Italus quidam non in

concinne dic it: Gentilis esi beflia,fedens fuper bcftiam, habens bcfli&m fuprama num\befli.ts circumcirca fefe cur fitantes; perftquem & infe flans beflin m. O p r o -

priamiftorum nobilium dcfciiptioncm ! Et Regemindoclum, Re x Alphon-

fus dixit afimtm ejfecoronatum. Et alius contra ia&ant iamcx diuitiis,ftcm-mate,nobilitatcac prole venientem, lic cecin it:

Sis It'et ingenuus, clarisque parentibus ortus,

Ejfe tamen veljic beflia magn 1 poles.

\yfdd ' decus patris, claros tibi fume propinquos,

Ejfe tamen vel fic beflia magna potet.

Sint tibi diuitu\Jit longa & munda fupeUot,

Effe tamen vel fic beflia magna poles.

Denique quicquidcris, nipftiprudentia tccum,

xjiiagnd quidem dico, bejlia fcrr.per eris. cl

Audi nunc, quem D e v s .parens & aud or nobilitatis, velit nobilitare, 1.

R c g . 1 , 5 0 . Pr opter ea ait D o M i n v s D e v s ifrael: Loquens locutus fu m ,v t do

mus lua,cr domuspatris tui m: ni/lra re t in confrUlu mco,vJq. in ftntpiternum.Nunc

autem d'cit Dominus: ^ b fit hoc a me :jedquicunquchononficaucrtt me,glorificabo

eum, qui autem contemnunt mc, erunt ignobiles.

Intelligtte /jr paruuli //j r a-

fltttiam3& infipientes an.mad- uerttte.

V c if j .

40

I ntcll igite fimplices aftu-

ti am, ftolidi lntclligitccordc.

Paruitli] Simpliccs, qui facile huc &: illuc impelluntur,male pcrfuafi at

que fcdufti. Ira 6C verf 5 .Oremus S a p i e n t i a m veram,vr qux paruu-

los &: vere humiles mirifica vcriratisdulccdincrcficcre.inenarrabilique

gaudio ac lumine exhilarareconfueuit, nos totos noftrofquc in Oratorio

& Laboratorio labores,cxlcft i benedittionegratiaque fua Diuina replere

dignetur. Oblcruandum: Cum fucccflus continuxfcliciratisrotusavo-

luntatc deriuetur Diuina , videat nc dcfc&iue peccet in puncto Impcrra-tionishoc,Caba!am3Magiam &: Alchimiam cxerccns. Vt tibi faucat I e-

h o v a H,folis fupercxlcftis radius tibi, laboribusque tuisaftulgear.ftudc-

re memento. *Sdflutiam J fubintelligitur,bona. Calliditas, folerria. Inbonam namquepartem hoc Prologo vocabula hxcaccipiuntur.

fj j zAudite,cjuoniam d

rebus magnis loquutura fum,

labio-

Auditc,quoniam hono-1Vetr‘-

rabilia loquar, & apertio I



G R A D V S P R I M I. 1 1

4»

43

labiorum meorum erit rcfti- d aperientur labia ?nea3J fvt

tudin es: reFIa prxdicent.

pudite] A v d i t e , v idete , obferuate S a p - i e n t i / E fermoncs,cum

attentione accurata, non oft itanter. Dercbusmtgnii] Rcu era magnis , Sc S a p i e n t i a M a xi m i m a xim a d i g n is ,q u x e x p u t o a p ertu rb atio nib us

animo di ligenter funtaufcultada , exp urg atoq ucT hco foph icc Intc l lcdu,

&: veritati vcluticlauis (i l lumin ationis D iu in x m anu) cum fera coapta to,

r imanda,percontanda & obferuanda. Q uo d fi fecer is , frudus S a p i e n -

t i a nanci fce ri s , the o r icc& :prad icc in f igne s . Pirrc/aprid/eeHtlQuic quid igitur cum S a p i e n t i a v i itc rn x V e r e o ,B ib ! ice ,M a c ro & Mi-

cro -C ofm icc fcr ipto ,dc Phy f icis, Hipcrphyf ic is , a tque Diuinis , harmo

nica ratione non concordar, red um aut verum cfle non p o te f l : fucerdc

fendatque m undus imm undus diaboli fophifm ata, vtut pofl it ac velit .

£3* V e r i t a t e m medi

tabitur guttur meu,5c labia

mea deteftabuntur impium.

V erf 7. cQuia V e r i t a t e m loque

turpalatii meti: Cr abominatio

labiorum meorum efl impietm .

Vcritaicm\ Veritas 'ipfa, non nifi m eram profer re vult ac poteft verita

tem . H x c i n ca rn a ta : E c o s v m . V i a . V e r i t a s & V i t a . In

huius ore non inucncus dolus. Ad im itationem S a p i e n t i a v erx ,

omn es alumni cius meditabuntur ver itatem , & labia i l lorum decertabun

tur imp ium ,detifore m, ftultum, quantumuis etiam f:uc generis, flucdo-

d i i n x m u n d a n x n o bi li ta te p r x c cH e n tc m . Ego, D e v m ccftor, pauci &:nihil i xftim o iftos C en tau ros ,Th rafo nc s; f ibi fuique limilibus tantum n o

biles-, D e o &fapienti , ignobi les . Abo min atio fur:; i.icOnfpcdu meo ta

les. V e rx nobi li ta ti nc gry de tradum vo lo. S c i s ip f e ,quo do i lx con tr i tx ,

repetiantur vbique.

In Iuftitiafuntomnia elo

quia oris mei: non cfl in cis

prauum ncc pcrucrfum.

Vcrf 8. Ju p i funt omnesfermo-

nes met, non efl in eis prauum

quid,neque peruerfum.

Iuftifant,& c . ] S a p i e n t i a ferm on es.v t o mn es ,ita & h o ic eo ra cu lamera f l icuti funt) efte putato,de D in in x mentis adyto Sapienter p rofe da,

veracia, iu fta, ted a . A fonte enim Iuftit ix , B on itatis ,Sap ientix, V itx , ni •

h il a l iud quam lu f tum ,bonum ,Sapie nt ia p le n um , viu i fi cum ,d im anarc

potefl.

Vniucrfa ipfa rc£ta funt Vctrj>-

intclligcnti, &: rc&ainucni-

entibusfeientiam.

f S ^Recli funt intel/igenti

bus , c'Sr tq w inuenientibus

Scientiam.

Re3 t, Scc.] Plani, obuii, intelle du faciles. A t quibus ? Intelligcntibus,

hoc eft , Sapientibus, f iue fedantibus S a p i e n t i a m ve ra m ; a q ua fola

intcll igendi mod us nobis incft ,& fruendi poflc il io.Non nominat Sapiens

hoc loco Inte lhgcntcs cos ,qu i E tym olog i , fecundum idiomata l ingua

r u m , H e b r a i c e , G r x c e , L a t i n e , & c . a d h te ra m a li qu id in t c ll ig u n t , fed

C j

41

Iohan. 14.Vcrf c.

41

45



I t 1N T E R P R F. T A T 1O N E S

S a p i i n t i a

auroprztc-icnda.

45

qui nucleum mentis percipiunt, &: alloquuntur medullam. Incelligcnrcs

ablncclligcntia, q u x S a p i e n t i a dicitur, vocantur. De his loquuntur

Philofophi Phylico-Chemici, diccntes: ? os feribimut inielligcniibu*& (ei entibus.non ignorantibus. Addo: Cui S a p i e n t i /e luminis radius ( M i

cro,vel Macro Cofmiccjnon aftulfit,aur inOracnrio.aut Laboratorio,autper Magiftrum Sapientem, ignorans cft, ca cus ,&: nihil veri dcS a p i e n -

t i /l verx laboribus feiens; nihil intelligcnsjopinansomnia. Qu ap ro

pter vanx omnes theorix , vamque labores cius.

44 Accipite D i sc i p l i '

n a m meam, &: non pccuni-

am : D o c t r i n am magis

quam aurum eligite:

Vcrf io. cAccipite Eruditionem me

am y& non argentum: (s* Sci

entiam potius, quam aurum

electum.Âccipite difciptim m >& non,c. JSapiens hortatur, vt venemur S a p i

e n t i a m , non pecuniam; Regnum D e i & Iuftitiam eius, non opulen

tiam. Qu am artem calluit & exercuit Regius Propheta Dauid : quemad

modum i n q u i t P fa1m. 11 p, 14 , In v i t tt(limoniorum tuorum deIt flutes(um, Jient in omnibus diuitiis. Aulim ego fan&eaffirmare,cpiXa^vg/a* aut

hoceft,auarit iam, non minimum elfe obftaculum,cur tam pauc i( inhian-

tas toti diuitiis tantum pecuniariis )adipifcantur Lapidem Philm. :quafi

principalis Philofophi (copus /it,auroatqueargcntoabundarc! Ertas ,er

res ; Tertia &qu arrah uius Amphitheatrifigura:,dcaltior^busreadmone

bunt S a p i e n t i /e, per Cabalam, Mageiam, &: Phvfico Chcmicam v-

fuum fre&ibus. Aurum & Argentum inter Lapidis Philm. frudus infi

mum occupant locum: ac noftri laboranresquxrunt S a p i e n t i ^ the-

fiuros propter lolas diuirias, vanosque mundi honoresjhic fcopusillo

rum , cum tamen nihil minus,quam hoc.debercntcogicare. Si quxrerencprimum Regnum D e i &: Iuftiriameius,exteraomnia(interquxScau

rum &: argentum )adiiccrencur ill is.Cum igitur faciant vttpt vonôt, baj;

(IcbtcOvcflfînDfrbm^Bvijjcu^Mnncn, : legitimum libinonproponantfi-nem, deuianc a veritaris linea icCt.i, longeque errantes, milcrc euanefeunt

in vanitatibus fuis. Rel tc igitur Philo lophus: Si D e v s inueniret cor fi

dele,vtique rcuclarctei Scientiam Scartcm,-

Qijia melior cft S a p i e n

t 1 a margaritis: & omnia

defidcrabilia nonequabun- j

turei.

v«f «- j f f f e l i o r e f l enim S a p i

I E n T i A cunStis opibus pretio

J,ijjim ts: d omne defiderabtle ei

non poteft comparari.LMcborctt&c. JQ uia da c o m n i A,vtcft verlT$ 0,514, &: jiy. Quare Sc

auro atque argento,negotiatione mundana^quantumuis etiam preuniola,

totiufquc mundi immundi gloria vana, longe prctiofior.eligibilior; opta-

biliorjquod minime credunt mundaaiunnrunJi;^Dicrncl>cil0djinD^tinDgfaufccnfoldjcemcf^^.-^fqui fe moYiturum clTcfcri6cogitat,facilcomnia

contemnit mundana immunda. Vt fant tcol im moriaris, bene viueredi-

fc e; vtq; pie poliis viuere; difee mori.Vide verft^ t4 ,517, $iS,Sc 12.7.

Nunc



i *

>7


Nunc igitur filii obtempe

rate milii: &: beati qui vias

meas cuftodicnt.

i b . j .

V c r f j t .V^unc ergo filn audite

me, beati f j f qui cujlodiunt

njiasmea4.

T tfnc j Pofteaquamaudiftis>qu;r,qualis& : quanta fim e c o , S a p i e n-

t i a. £>ui cu jiodiunt vu s meas. ] Hoc cfl, qui fcruantautfaciunrmahda*

tamea. Vos, inquitChri ftus ,s a p i e n t i a incarnata, Iohan. i j , 14. ami

ci ineicftis, Ii f e c l r i t i s ea,qua: ego prarcipio vobis.Er ibidem cap.ij .

17. Beati critis, U f e c i r i t i s ea. L u c .8 ,11 . c Mater mea, & fratres mei ?;/ funt, qui vlrbum D E I audiunt & l A c 1 v N t . Facere qua: prarcc-

pit S a p 1 e n t 1 a D e 1 ,eft ambulare in viis cius. Quare emendet

vitam, vt induatur vita,q\ii vult acquirere vitam. Chriftus , Archetypus;

hunc ,qui nouit, induit S: imitatur,& Sapiens,Beatus,vereque Chti-

ftianus. Notand um : Quam uis dum in cute hac haeremus, nos opor

teat efle ac viuerein Mundo, debemus tamen fugere quotidie & dere

linquere mundum immundum. Qu om odo hoc ? Si ,in qu am , cordc,

verbis ac factis,mundanis noh adhxrcmus immundis, hoc eft ,munda

ne cum mundo immundo non viuimus:tuntihduimurChrifto,limi

tamur, vitaThco-Soph ica,Archetypu m. Hoc,approx imare eft D e d.Qui approxim auit , illuminatur, iungitur atque vnitur. Spiritualis, bo

nus &: mente fublimis fiat in Spiritu Ope. Max. neccfle clt, qui ipirituumbonorum confcfrtium, fublimiores contemplationes, D e i f i c a m -

que optat vnionem. Similium enim fit cdniunttio & vn io, nondilTi-milium. In circumferentia mundana Cc ica amittere,clt in Centro,hoc

c f t , D e o fc inuemre, D e y Mque infe rcperirc. Vide verf 13 2; Ha c S a -

n i N T i i t via , cum Chnftofecediscmundo.quamuis viuas& con

uerferis quotidie in Mundo, etiam in medio inter mundane viucntcs :

Tu non mundane, fed Thcofophice in & cum Chrifto. Cum pcccato-

ribus, publicanis; Ph an lxi s, horretic is , &c. conuerfabatur ac comede

bat Chriftus ; poteris & tu, modo non vt peccator en ormis, Publica

nus, Phari (xus ,haTct icus ,&:c . In centro maneto: hoc fibi vult Cabali-

fticum illud, Nunquam tam bonum cft exire, quin lit intus manere me

lius. O I e h o v a h mane inme,vc maneam in te, Chriftophorum-

que mcconftituc,vt evadis mundi huius immundi emergam, & fcopulos

prxtcrgrcfliis.in portu ftem pede Ixto ac firmofalutistutus, cuftodiens

vias tuas. Amen. 1

AuditC E R V D I T I O N E M ,

& fapientes cftote, 5cnc re

pellatis eam.

V er f j j . tAudite d 1 sc 1 p l 1-

n a m , O* ejlote Sapientes, O4

nolite abiicere eam.

4<»

A 7 Difciplinaaudientes,

funt Sapientes .

Radite d i s c i p l I n a m ] Quam fit S a p 1 s t 1 k Diuinx (lu

dium Nettare quouis arque Ambrofia dulcius .nonnifi intelligunt, qui

iaminde apueris Sapientumparcremonitisdidiceru nt,acqueitab 1 s c 1-



Conqueri

tur S a p i-£ N T I A fc j

Sophiftis

conteror.i:& exitiumcotemptorum prardi-cit.

M I N T E R P R E T A T I O N E S

48

4 ?

50

p l i n a amaritudinem prius deguftarunr. Hinctanroftudio, taluaque

fidelitate nos admonet Sapiens, vr propria voluntate Diuina; (ubieda,

quid Spiritus D E 1 R v a c h H h o c h m a e l praceptornofterfidclif

fimus, in aures Mentis noftra: fuauitcr infufurret,di hgentcraufcu licinus.

O fanda D i s c i p l i n a .

Vcrfj4 .Beatus ho m o qui aufcultat

mihi , excubando iuxta forcs

meas quotidie , obfcruando

poftes or t iorum m eorum ,

Acatus homo, qui audit

me > qui v igilat ad fores

meas quotidie : & ohfiruat

adpoflesojliimei.

£>ui'vigiUtadforesmeas] Fores & poftes S a p i e n t i a a t e r n a ,

funt numero tres, pu ta , Biblia S S a. Cre atura atq; Natura, hoc eft, Ma cro-

Co fm us cu t’ctac£lcftiscxcrcitusSpiritualismilitiastotus;&: Micro-Cof-

m us , fecundnm corpus ac S pi ritu m : den iq;, Men s iiuc anima in homineDiuina. O felix terq-> quatere]-, fe lix, & tam in vita hac, quam futura bea

tus j qui ad fores S a p i e n t i a hafcc mane (vteft vcrf. 1 7 0 . ) vig ilat,

quotidie ('verf. 28, i j 8.) audit ,T hc o- So ph ic e vid et, per totam vitam ad

poftes eius fapienter obferuatfap icntiam veram mirabiliter loqu cnte m,

rcfpondentcm,atque docentem. Hic, f ic re(cifcet,fi vclir, O m n i a , verf.

j . Vide fig. Amph. huius.

Prou. t .

vc rf .1 0.S a p 1 S N T 1 A (in f u p e r et

i* , itern/n inquit ,p.ex Sapientifjimu•) foris clamitattmplanis •?/•* dat

vocemJi(4m:■e

S A P I E N TI A ( infuper

e t i a m , i t e r u m i nq ui c Rex Sapient i l l i -

m u s ) for i s prxdicat , in

platei s dat vocem fu am :

S a r 1 e n . t 1 a ] Hebraice ad verbum, S a p i e N t i a . Legitur enim

Hhochmoth,c[\io& eft plurale: ratio cft, quod illa fit Spiritus mult iplex ,Sap .

7 ,2 2. & ?reAi>*w*<A(§ , ho c e ft ,mu ltifo rmis,Ephcf.5,10. Vide tertiam A m

phitheatri huius partem, Quarft. quarta. Forti prxdicat. ] Publice, *C pa

lam omnibus, in M acro Sc Micro -Cofm o,(verf 37.) vtnonfintexcofabi-

les,in die iudicii,motcales. .R om .i,io .N on ran ru m SS.X Scriptura, verum quoque tota Creatura atque Natura, ( prxfcntcmquc D e v m quali •

bet herba docet, red e cecinit Poeta C hriftia nus ) Hominisqueconfcicn

tiaCrcato rein &:C onditorem omnium mirifice loquitur Tii u n u m ; Se-

metipfam,hoceft,S a r 1 e n t i a m , Bonitatem &: Potentia m cius infini

tam , Th eo-So phic c, Phyfice,Phylico-Medice, Phyfico- Ch em ice, Phy-

fico-Mageice, Hyperphyfico-Mageice atque Cabalice nobis ob oculos

ponit in totoVniucrfo, tanquaminlococditiorc,exquopofiitab omni

bus, omni tempore & loco, audiri,videri, obferuari atque ag nolci.

In capitc turbaru clamitat VcrC4i-

^ 3" in foribus portaruvrbis

profert verba fu a, dic ens :

, In capite tumultuantium

<lamat. tn ofliis portarum, in

yrbe ipf* eloquia/ita dicit.

In foribus psrtarum.^Moxe iud icu m, qui apud veteres ius diceban t in

portis vrbium, tanquam in loco publico, in omnium confp e&u , & inter

turbas hominum. Ibi S a p i e n t i a diftinguitperfonas,ordinatiudicia,

■ ________________:______________________________________: ______________ -




P

55

M

J 1

figit leges, adminiftrat luftitiam, exercet v in dit tam jvt admiranda D e i

iufti iudicia appareant 6c nianifefta fiant i omniumque oculis patefcac,

non humana,fed Diuina Prouidentia cC Sapienria.M undum regi. Qu an-

do enim iuftus iudex, e Thro n o fuo, itidiciu emittit, & fententiam fuam,

luftiifiina & inopinata vindidta, pro m ulgat; concremifcic terra, &: filer.

V fqucc|uofim pliccs dili

geris nm plicitatem : & deri-

iores derilionem defidera-

b u n c, & ftulc i odio h abe

bunt Scicntiam?

V c i f x t . Vfquequo f f paruuh dtligt

tis ffinfantium , d I J fu it tea,

qux fib i funt noxia cupient} Cr

imprudentes odibunt Scien-

tiam ?

Paruuti] Pnrunli hoc loco funt,qui v cr f 5. Infantiam"] Imperitiam.fto-

lidicatem& ignauinm. Stulti] Vcver/T. 201 &: 205. malitiam ; fuperbi»aniini d a t i o n e m , D e i Proximiquecomemptum: derra£tores,dctra&io-

nem. Eft querela S a p i e N t i it ,e x iufta condolentia profecta. O infi*

pientes d: ilulci» quo tuitis ?

Conucrt imini ad incrc-

pat ionem meam , en depro

mam vobis Spiri tum m e

u m , (cire vos faciam verba

mea.

V cr f 13. (onuertimim ad corre-

ptionem meam: en [ f proferam

vobis S p i r i t v m meum, d

ofiendam vobis verba

mea.

Connertimini] Rc fipifc ite,6 ftult i, quohim plena omnia, & male fani.

Proferam vobis Spiritum meum] Effund am,au t efflabo fuper vos Spiritum

m eu m , qui v ena eft Inrelle&us ; S a p i e n t i j b fo ns , Scien tix flumen,

diuitiarumque tam Co rpo raliu m quam Spiritualiumthefaurus inexhau-

ftus,omnen*. longe fuperans Perfarum ga zam. Ver flio tf. & 223. Offen-dam’ ] Q u o m o d o r Biblice,Macro & M icro -C ofm icc: feireque vos faciam

dc Omnibus (qux pro der un t vobis) mentem, voluntatem & fententiam

meam,per Chriftiano Cabalam,Diuino Mageiam, &: Phyfico C hc m iam :q uodf t ud ium Triunum .veraT h e o s o p h i a Catholica . V erL i42 .

Q u i a v o c a u i , & ren ui-

f t i s : y p f extendi manum

meam, &: non fuit qui a-

fpiceret.

Vcrf .X4. rPropterea quod vocau i, d

renuiftu: extendi manunf me-

am , Cr non fuit qui attende-

ret.

Extendi manum] Mor e indicantis filentium &rarrentionem> aut digito

vocantis. Manus S apicntix, myftico quoque fenfufuntomnescrcaturx,

quibus ad Cre ator em trahimur. Porrigit nobis S a p i e n t i a manum,

quocunqu e nos vertimus, & ambit amicitiam noftram,mon ftrando &: o f

ferendo nobis Bonitatis ac Bcncu oien tix fux riuulos.

D

51Efa. t f j , 1 1 .

Et 66,4.

lcrc.7,1}.

J *



G R A D V S P R I M I. 27

vus tencbncolas halce, led u ccn toa \ e iirate .dcuuntalineu rt& aad lini

(Iram, nihi lquc prodelt lis.quamuis lumm o furrexcrint mane. Dil cam us

:gicur,impoHibilccflc, D e v m fine D e o quxreie, inucnirei\: no lle ; aut,

loqui d cD eo l ine D e o . Vndcillud ; T^orJoquurii de D e o <rifque !um.nz_j.

Nam fine eius Num ine, line cius Lum ine, nihil clt m hoininc, nilnl cft m-nox ium, v t canic Ecclcfia.

^ E o q u o d e x o f a m h a- Wc:Cl»-

bucrint D i s c i p l i n a m , ^ :

r i m o r e m D o m i n i non

fufccpcrint.

N cc acquicuerint C o n -

s i l i o m e o , & detraxerintvniucrfa correptioni m cx .

V c i C j o .

Eo quod oderunt Scicntia?n3

& T t M O R E M J e 110 VA

non elegerunt.O

Viec acquieucrunt confho

weOjfjjreucrunt vntuerftnt in-crepationem ineam.

Eo quod, & c .] Qua prop ter, qui aures h» b:ta d audiendum, audiar, quid

Spineus veritatis dicat Hlns hom inu m.

<?'* (omedent igitur frufius

'Vt.c fa e 3fasq ue confilus pitli-

rabuntur.

ludiorum laborumoue fuorum

C om ed en t i i i i turde fru- V c r f j i j

t f u v i x f u x , S : c o n ( i l i is luis

(l i turabuntur.

Comedent igitur, &:c.] Fruantur igiturfructibus, pugnantibus e diametro cum frudibus T h e o Snp hix . At qui

nam funtilti? Egregii fcilicet,puta,vanitas,dolofitas.fophifmara.auaritia,

(radix omnium malorum) lupcibia,(cui rcfiflic D e vs ) confidentiame n

dax , ftultitia', dcfpcra tio, ignominia , triftitia, confc ien tix ma lx Ihmulus,

([cuius vermis no moritur) cofuf io,& mors x ter na ,qu x infernus. Ad fatu

ntatem, imo ad naufeam vfquevtanturconfiliisfuisperuerlls. Cu m no

luerint obaudire S a p i e n t i a . verx,dantur ( iu fto D e i iudic io)mfen-

fum reprobum, vt oboediant Ipiritui tenebraru m,men dacii, eno ru m at

que fcdu dio nis ,ab cun tqu c toti in pus corruptum. N e c fit volenti iniuria:deferuerunt D e v m, qua propter & , co ntra, D e v s iure defjruit illos, vt

luo fe con filio pe ru er fo , peruerfe regant ac perdant. Per ditio illorum cx-

ipfis. Vo lue run t; habeant.

Q u ia requies fimplicium

int erficiet eos : «Sc profperi -

ras (tu ito ru m perdet eos.

VcrCjt. &*AtterJio partudorum in-

terficiet eos, d IS proferitor

fultorum perdet eos.K^Auof i faruuloruni, &c .] De fcdu s fiuercbellio hx c, deducit eos ad in

teritum : nam,malum con lilium,con iiiltori pcUlmum. Projjferiiasftult.'] Rebus mundanis coram mundo bene fucccd entibu s,cxcxcan tur corda

impiorum ,quo minus poflint admittere co rrc di on cm falutarem. Crux&r

tribulatio,vox D e i ad pernitentiam.

Q u i a u te m m e audie

rit, abfq-, terrore quie fee t, &

abundantia perfruetur,

t imore malo rum fublato.

V c r f j j . Jdui autem oboedit m tbijja

bitabit confidenterd requie

fcet d timore mali.

J »Cauf j , cuideuicimor-ulcs averi

miis l;ncarc«fU , inejuouis fci-

bili.

61

6 i

D t



Pro u . i4. j i .

Ecclef.9.t8.Ecclcfiart.

7,io.

Magnatesadiuftitiam

Sc Sapien

tiam adhortatur

Sifteas.

*4

Sap.6.

Vccf. i.In Grdconon extat Codices.

'QtdnitaHdiertttec.] Vide vcrlf. j 3 ^ ^ 5 3 7 . cum aliquot eam p rx i eden

tibus, quam fubfequentibus. Pie rasn ullu mp ote llaft erre timorem mnli,

fed fpem & prxmiu m vit x: eft enim arbor vitx, cuius trudus pa x& ga u

dium Spiritus. ^AhundtniU perfructur ] Domin us pauperes impier b o

nis, & diuites dimittit inanes. G lor ia& di ui t ix in do m o timentium D o

minum.

Qu apro pte r,rcd e ac fapienter

vi r lapiens concludit

& admonet:

M e l i o r c f t S a p 1 e n -

t i a , qua m vires: Sevir pru

dens qu am fortis.

CMelior e;7 S a p i e n t i a , 5cc.] Eft enim fons omnis Boni;quem admo-dum a Sapiente fapienter pafltm in Prolog o hoc docemur. Vide v cr ll^ 5.

& 3 2 7 . E t certe S a p i e n t i a D iu in a p r.x ft at om n ir ob or e: n am vnica

fc pc feria piaque precation e magna frangitur potentia. Si cM ofe s,cl c-

uatis manibus, fregit potentiam Amalek, Exod.14 ,11 . Iofaphat vmc o hy

mno fregit robur filiorum A mm on &: M o ab , diflipauitquc exercitum eo

rum, 1. Paralip. 10, 22 . Qu oties Dauid fxuitiam Saulis,aliorumque ho-

ftium,hymnisfuis,fregit-Qui occultam rerum Naturam intelligunt,mu l

ta poflu nted ere talia docum enta 5q ux vulgus pro miraculi!. haber. E t na

turalibus viribus mult osad iuto sefle her oas, tcftantur hifto rix. Qu otie s

vero infigni prudentia obtinetur v idoria aut cau faa liqua, au tferuaturpo

pulus ? no nn el ol cp hi Sapientia feruata yEgyptu s r Danielis, Perfia ? M o

lis, popul us lfraeliticus ? H ic certe Sap ient ia melior fuir, quam vires.

28 I N T E R P R E T A T I O N E S _ ____

A u dite igitur R eges ,

Sc attend ite , & di fei teiudi-

ces fin iu m terra:.

Veifi. eA udite ergo (quoque) Re-

ges, (sr mtelligiteydifcite indices

fimum Terra.

* 5

k _Audite ergo Reges] Q u i omnia vef trapr xlidia collocatis in arma &: mi

lites ; cur non potius conducitis milites Sap ien tix, qui Diuina: Ca b al x &

Crelcfti M age ixin cu m bu nt,q ui arm isSapientix & Pru dentix pugnent,

& regiones veftras fofpitent?Iofcphos&rDaniclcsconquirite,qui prxfi-

diafirmirtim3,&:armahabent in virtute,Diuina & N at ur ali Sapicntia.In*

telligir hic quoque Sapiens per Reges,Magiftratus omnes; Redores ac

gubernatore s Ecclefiafticos, Politicos atque Scholaftico s, e quorum nu

tu acgubernationeadminiftratio pendet totius Orbis T errarum.

Prarbete aures vos , { f qui

co n t i n e t i s /^ mu lt i tu d i n e s ,

Sc placetis vobis 111 turbis

N a t i o n u m .

Vettj. cAures pr<zbete moderatores

populijtjuitjue j^attonum mul-

titudine gloriamini.

JVui



G R A D V S I> R I M L i 9

jVui con: in 't is,6c c . ] T a ni i n ftatu Ec cle liaf tico & Scho laft tco.q uam P o

litico. VosS a p i e n t i A v e rx , Bonorum Sc Donorum c i u s , qui gaude- I

tisappejlariinterprctcsScpoflell ’ores,inV niue tfitaribus,A cadcm iis, 8cc. |

Vos^nquam,qui c ontinetis,hoceft, regitisaegubernatis mult itudines iu-

ucntuns,vos(dico,&: jp(i,ofticioimn nominibusatreftannbus,dicitis)Re-

ges quoque, id cft, Re do res populorum eltis : 6c vos, inquit Sapiens,difci-

re atque doce te S a p i e n t i a m : non tantum ex Ethn icorum quorun-

dam male (anorum ( inter quos tenebrio ille Ariftotclcs princeps & ante-

lignanus ) fanaticis deliramenti?:; vcruin po riu sex fon tib us librorum SS.*

Scrip turxa cqu eN aturx ,&cx D t oipfo, ioquentein vobifmetipfisTheo

foplucc purgatis Diuinitusquc iiiuminatis. Ad legem igitur £ctcftimo

mum d id o ru m librorum pr ob ee se ludicer S a p i e n t i a v er xa m ar or

o m n i a ; I c n i s proteflor D B ] Phyficus Phvllco Cheinice Veritatiteftimonium pethibebit; Experientia, qu x refutatfyllogifmum, Praxeos

fuo figillo Veritatem confirmabir. N o n igitur hominis mendacis in Sch o

lis regnet auctoritas, fed fola Diuina; voluntatis,iu xta SS m Sc ripturam,

Naturam & Confricnrias veftrasred as,V e r i t a s . Multitudines'] N on

gloriand um cft dc multitudine populi, fed de prudentiadminiftratione,

qu x fit ope Sapientum virorum,qui animos hom inum fledere, vobis con

cilia re,^ ' in officio continere poliunt, qui vtihaprofpicer e,damna prxui-

derc,adueifa profligare poflunc,pietate,virtute,oratione,prudentia.

Q uo nia it i A D o m i n o

vo b is d o m in at io data cft,

potc ftas ab A l t i i l im o, q

in opera inqu iret vcftra, dc

con li l ia perferutabitur.

V crf 4. Quoniam data esi a D o -

ti 1 n o potefl as vobis [ f vir-

tus ab cA l t 1 s s 1 Mo , f f i qui

interrogabit opera v e f i r a c o -

gitationesferutabitur.

Vtrtui ab A L t is s . Scc. ] N ec cn iin fufficit habere regioncs,popuIorum

multitudines, in eo fdemq ue poteftatem , fed neceflc cft Sapientiam qu o

que £c prudentiam regendi populum,a D o m i n o petere,petendo inqui

rere, inquirendo apprehen dere,apprehen dendo cxcqui. A Su mm o enim

rerum o mnium gube rnatore potcftas in populos, 8c Sapientia recte ea v-

tendi, dimanat. N o n igitur veftris Sc (olis humanis confihis populum re

gite, fed confiliisdiuinis, q ux per Sapientiam T he o-S op hic am inquiren

da Sc apprehenden da eft. g u i interrogabit* 8cc.] V ideie ergo T y ran ni, vt

habeatis quod refpondcatis pro tyrannide,tam erga perrgrinos,quam

fubditos veftros:Th eo(bp hiftx,defana tico,impio ,blalj he m o& inlana-bili,quo infolenter laboratis, difputandi c ac oe th e: iurcperuei fi, pro iniu •

ftitia,quam ftrenue exe rceti s: Picudo-M edic i Sc Academici ronn ulli (f e-

periunturcnimO rthodoxi ) p ro in N at ur x fecretis cxcis & claudicanti

bus, Antclignanis parronisve veftris quibufdam , quorum audori tares pe-

ftilentiflimx ( malitiose a vobis poftpoficis S S.* Sc rip tu rx at qu eN at ur x

libri?; D e o ipfo, S a p i e n t i a fux Spiritum non audientes, I c N e ,

NaturxartificiofiiTimoacfagacillimoinrerprctcsE x p i r i e n t i a , de

nique, Veritati teftim onium acclam antO perue rsc impr xgn ant ac regunt

D 3

66



'.o 1 N T E R P R K T A T I O N E S

* 7

;enfus,rat«oncs,mentesqucveftras:quibus imbuti atque f.d ud i,m Do dri

•ia* falutariscapitibus fum me nec clla riis Sc vos (reclamantib us interdu m

confcientiis nonnullorum propriisjiimftre imbutis,pcrnirioliilimc fcdu-

citis, ac delirare facitis blandillimum iuuentutis florem. V,*-,v.r,in die iu

dicii vobis qui talia Sc rantaperperratis. N on fingo harc; an te m e,f u pc r

malo iftod:abolico,cx anim oconq ueftilunr multi fandi Patres, conqu eruntur mccum viri ancerioiis noftrxqi e .itatis Dodiflimi, inter quos

Rfucb!tnw,Era{mtiSy Lulheru<%H. C. Agtifj/a, Phikpptu 7 hcophra(J us P&r acti fui, yigelttts, aliique ftudio S a p i e n t i a vera: inclyti , fere innum eri; imo o-

mncs.qui verirarem ex animo larram tedam volunt. Re lipifc itec rgoa li-

quando toties adinoniri,8cconuertiminiad melius,emendateque pcrucr

fum Sc doc end i Sc difccndi meth odum veflram , ac verirati palmam ta n

dem co ncedite. Sed vereor, vt cancs rabidi ferant lorum. O t e m p o r a /d

mores/

Q uo ni am cu m effet is mi-

niftri R c g n o r u m ^ f no re -

£te iudicaftis, ncc cuitodi-

f t i s ^ 1 I. E G E MI V S T 1 T I /£,

ncquc fccudum volun

tatem D t r ambulaf tis.

Vcrf/-. cQuoniam quum effetis mi-

ni fln Regni eius y non r efl l

mdicaflis, neque legem confer

itaflis }nec confilium D e i efl is

fequuti.

4.-

J i l niflu Rfgnieius] Hin c patet clar c,Re gna efle Dei.S c principibus per-

fon:s .jd tempus folum mo doe once fla. Cu m ergo, 6 Re ges Sc Principesomnes,mimftri folumfuis D e i Reg nor um qu c ciu s; nolite ex vcftra, led

D e f ,D o m i n i vcftri,voluntate,R egnumadniiniftrare. Iuft it ia D e i ,cft

vo luntas D t i ,q u a per S a p i e n t i a Spiritum inquirite: Ii fe cus,non

dum rede -.udicaredidiciftis. Non relie iitdicaflit']N o n re de docuift»s>vos

qui cftis ma ncipia Graecorum qu oru ndam m en da cium : fuiftis Sc cftis fe-

du do res Sc deprauatores rcr.crx iuuentutis. O audaciam pcftilenrcmi

Q uo circa admoniti a Sapiente noflro S a p i e n t i A que tot ac tantis in

terpreribus fidelibus dile dis , Eth nico rum q uoru dam non illuminatorum

fa!(itatum luminis dct cli& is,S c vitra montes Cafp ios in exilium relegati',

ad veritatem tandem conuertimini.Scad S o p h i a fupcrceleft is Fontem

anhelantes Theo Sophicc,Chuftiano Cabal i ft ice, Diuino-Magicc, Sc

Phvfico Chcm rcc, fecundum Leges atque Do drin am Amphitheatri hu

iu s O rand oac Laborando properate carholicon, triunum,ad libros, in

qua m,SS .* Scriptura;,Nacur2>& vo fmctipfospcenitenti^mcthodorege-

iicratos,The ofophi;tq ucradio illuftratos:illiclaticem haurite .rthercum,

&r bibite pro faturitate mentiu m veftrarum. Huius venas non Scph ift ice ,

fed Th cofo phi ce feru tem ini: rcpcrictis ibi S a p i e n t i a M ineram ; Sc

cx hac aquas viuas falicnces in veritatem Ph yfic am ,Ph ylico -M edi ea,P hy

i ico-Chcmicam,I 'hyl ico Mageicam,Hyperphyfico Magcica ,Ethicam,Polit icam,Csb al i ft icam,Thco fophicam ; o m n e m. Phyfice Sc Ethicc

Chriflian a: D anx i, ( vt taceam abor um in ho c argumen to labores Sc feri

pta)pudefacicnr Vcriratisantagoniftas. Legemtuflui*] Diuina: : In SS J .

Scriptura, Natura & Co nf cie nr iis veftris Diuinicus collocatam, rriunam.

Voluntatem



G R A n V s P R I M I. 31

Volunt.item D e i ] Rcuclatam &: traditam u» prxdiciis Btbh cc,M acro &:

Microcoimicc.

Ho rrend e & cico ap

parebit vobis : q uo nia miudiciurn duri l l imu m

in his ,qu i pra:funt,fiet.

Vcr f*. horribiliter fit per ue met v o -

bis d repente,quoniam tttdicutm in proceres feuertffmum exerce-

bitur.

App*rcbii\ Veniens cmm veniet ,Sc non tardabit Do m in v s.Habac.z,} .

luduiu/Ndunlp/mu/t ] Quemadmodum timent facicm Regis miniltri: ua

vos timete Rc gcm lummum,cu ius mimftri cftis. N am vis illata popu lo. &:

jn iun a ,qua Ixduur Iuftitia, magnam vim contra fc ex c ita t : Sc Iuftitia

ftringitgladium aducrfuscum j qui eam iniuftc adminiftrat.

& Exigu o enim coccdctur

\ 1 i fer icordia, $ r poceces au -

tc notet er torm eta patietur.

V c r f 7. N tm infim i homiradi^nifurit

mifericordia: tn potentes vero

inquiretur acriter.

Exiguo eoncedctur , Scc.] N am , cui plus datum eft. plusa be o requiretur.

Votenus autem,S l q . ] Qu em admo du m procera arb ore xfo , aut fulmine icta,

magnum edit ftrep itum : ita n agicos Sc horrendo s exitus habent,qui abu-

(i funt ma gna potentia. Igitur Spiritu fap ien ux op us cft, qui confiliagu-bernet, auxilia t}rr ftct,euentum dirigar.

N c c en im pe rfon arcu iu f- Vcr(‘8,

quam parcet o mn ium D o

m i n v s ,nec m agnitud in em

vcrcbicur, q u on iam tam in

f im u m qu a m fu m m u i p s e

crcauit, & pariter prou iden-

t iam habet om nium .

j (on enim fiibtrabet [ f per

fonam cttiufquam D f. v s , nec

Verebitur macritudinem cuiuf

quam,£f quoniam pufillum &

magnum ir se fecit, [ f & *

qualiter cura esi illi de omni-bus.

58

6n

7°

Pcrfonim \Ne m o D e o placer,cuantumuis magnus & illuftris,qui non

c f t cultor S a p 1 e n t 1 / E , in quo Timo r I e h o v a fedem (uam non ha

bet. A quo recellit Spiritus ^e h o v jf., illccum Saule ruit in exitium. In

quo nihil eft Diumi ,hunc delcri t D e 1 Confult rix S a p i e n t i a . P u

fillam cr magnum, &c.] Pauperem tsc ciu item , vt habet Sapiens in Prouer-

biis. JEtfuthter clt illi cur 4, & c.] H xc ef t veraSapietia.intcIligcrc, D e v m ,

curam agere omnium hominum, & radios bcncuolentix fuit in omnes

fpargere: Bonitatem omnibus communicare,inuidere nemini. Ergo nc

mo contemnendus, nemo opprimendus, nemo abominandus. Magnum

D f. v s non plus curat quam pufillum : ncc nauci priferctnobilem (vt

magis ei parceret tempore com pu ta tion is , U'Cii cr faiffcf / redde rationem

vil licationis t u x ) plebcio . (£r fcfjciitfttafcmcni/crtafict «nem fon>ofauJf&ic

f c f j H X j r t c n f l b f c c m a n D c r i i . V i d c v e r n . 5 8 . & : 4 1 .

Deur.10,17.

i.Par.i?,7.Iob. 54 >1 p.

Eccl.}f , i* .

Actor, 10,54R o m . i , u .

Gihr.i.6. Ephcf6,?.ColoiTj ij

x.Pcc.1,17.



T{r f f (w

E t i a C M A -t v A a vin-

di&am cx-crcct iuftain malos.Sap.f .^ .lS .

& vfque infinem,fccap.i j .

72

; 3

u I N T E R P R E T A T I O N E S

Potentibus vero vehe

mens initat inqu ifuio.

Ycr f. j. ff l Tortioribus autem fortior

inflat cruciatio.

Fertioribus, & c.] Fortem D e v s fortius proflcrnic,quicumque forti tu

dine fua con tra D e v m & homines abuticur. Quia magna fortitudine

fortes profte rncn dij&p ufillierige ndi veniunr. N on audiatur illud: Dat

veniam coruis,vexatccnfuracolumbas. (Srfrali rf jc fvttdadminif trircrlta*

N o n (enim) eft Sapientia,

no cft pru den tia,no n cft co-

filiu c on t ra D o m i n v m.

Prou i i

Vcrfjo.O^on efl Sapientia, neque

intelhgentia, neque confilium

contra J e h o v a m.

Contra D o M i k v M jC u m omnis vera Sapientia fit a D E o ; contra

D e \ m, vera Sapientia militare non poteft .-Sapientia autem ,qua: contra

D e v m eft, non eft D e i Sapientia» fed mundi, ncc habet D e v m audo-

rcmjfeddiabolum.StuItitiaigicurcft^itcnebrxmilitantaduerfusLucem,

ficut mulca: contra e lephantem . S a p i e n t i a D e i Luxeft ,quam nul

la humana Philofophia obfufeare po tefl; Lucidio r eft omni humana &

ferpentina calliditate : ideo penetrabit, per ru m pe t,^ palmam obtinebit

contra omn em fophifticam. Q ua nd oi!l uc cfc cth or a& dies vera:Sapien

tia?, euanefccnt omnes larux vmbratilis philo foph ix. Qu em adm odu m,orto Sole Iuftitie Iefu Chrifto,om nes vm br x & laruq profanarum religio

num eu anu eru nt;& adhuc Solem illum fplcndentcmcxtinguerefruftra

nituntur tenebra: falforum religionum; ( Q uo de ni m D e vsdccrcuit,non

poteft ab hominibus mutari.) Etficutludxifruftraconanturcxtrucrc&:

inftaurarc templum Hie rofolvm itanu m : ita veniet prop ediem tempus,

quoemergit n o v a l v x T i i i o s o p h i c A ,quamSapientuIi noftri ,

fruftra extinguere conabun tur.

( N a m )

T u a m v e r o m a n u m v t

quis cfFugiat, f ieri non po

teft: quippe Mundus[iplc'iu-

f torum vindex cft .

Sap.

V cr f ij

Verf 17 .

(Nam)

Tuam, 0 D o m i n e , ma-

num effugere tmpojfibile e f l :

etiam njindcxeft ORBIS lllflo

rmn.

Tuammanum^c.] Manus D e i in omnib us creaturis. Eftqu e dup lex:

Auxihatrix,& Vltrix. Auxilium man us D e 1 fcntimus,quando Sol nobis

fulget; quando nobis fpirat A e r; quando vernat Ter ra; quan do hum eftat

aqua. Vi tric cm vero D e i manum fcntim us,quand o Sol negat influxum;

vio le htia ven to rum ingruit; terra fteri lefcit ; aqua: inundant; omnes crea-

turxVind iftam in nos excrccur; dcquando totum Macro Cofm um De vs

in nos concitat, v tC x lu m fundat fulgura, peftes, fames. E t quia D e v s

manu fud Cit ium Te rra m concludir, ideo effugere ipfius ma num ,im-

poflibile eft. Si M icr oco fm um refp icias, qua m Facile cft D e o ,auferre

mentem,



G K A n V s P R I M I. 33

mentem,im mittere,huiu s loco,infamam ac furore m; auferre Sapientiam,

in brutum conu crcerc, vri teflatur exem plum Ncbueadn czaris. Auxi-

liacrix ergo D t i manus i N o >1 n i b v s A gn olccnda : V ltr ix vero i N

o m N i u v s Timenda.

Ac! vos ig itur fpcchnt ler-

m o n c s m e i , ^ T o t yr an ni,

vt dilcatis S a p i e n t i a m ,

necjuc ofrenfetis.

S.ip. Veri to.

t A d v o s ergo Reges ( noti abi re

Sophtu >:cfl(r utrum acc/atnat ) Jt iJ it hi

(ewiones mei, / J f yt dif ia t is S a-

?i e n t i a m, non excidatis.

O Tyranni] Tyr anno s appellat Re ges ac Principes, in bonam partem.

TCfan®*, Domintu, vel Rex: Sicenim T rogus, Reges, i n q u ii,ad huiujmodtfa jhg:;nn fnaiejl*Us,JJ>ciata inter bonos moderatione proucfll, Tyranni obfonitudi

non vocabantur. ivscunu, regno. Hinc Kuripidis illud, Xo(f>ct tv&mci t m <p2v moeiiA, hoc e(t, Sapientes fiant Rges Sapientum eonfuctudin^j. £ t lic no

men illud apud veteres contume liofum non tuit, ncc magis inuidiofum,

quam Regu m. Poftea vero,maliuac rcfcentc,cu m fuperbi regnare ca p i f-

fn u R eg e’»,Ty ran ni nomen ad illos tantum translatum clt, qui non mrc

& Jegibusa:quis,fedvi&ranimihbkvne dominabantur, fecitque crudeli

tas eor um,vt nom en illud male audierit, v er f 6 $. Gr xcu s textus eos &a.n ; ‘Vc.hocelt, AV^;.Tppellauir. Intelligit autem non tantum Mag iftratum

Pol ticu m,ver ^m q uoque (v t ance dictum )incluiiu cEcclefia!ticu m at

que Scholaiticuin. /7 difeatis Sapienti ite, que mad mod um defcct j Ph ilofophosgenuinos;S a p i e n t i a m v e k a m: na (certum ett) m a

ior pars veftrum in veftibulis potius ha:rct&: corticib us ,vii squc verfacur

labyrintheis Scientiarum & Artium ca ru m ,q u x liuuli funt Bonorum &

Donorum S a p i e n t i y£, quam Scientii s &: Ar tibus iplis; nedum circa

S a p i e n t i yt nucleum, aut S a p \e n t i a m i p s a m : cum Sophia:

ped ille q'ia s& Virgines qua(i cubiculares nc vix c lim ine falutecisextremo,ncdumlabiaearum,ofculotheorixaucpraxe9s,Thcofophice ofcule-

mini mellita: imo,pedibus conculcetis,anathematis fulmine diabolice

percudatis;ob k>lum,quoddolcndum,abufum/) &adamatoresil larum

Chiiftianos,no nChrifti? .ne damnetis: Videve rf. 1 15. H oc rnaioresno-

ftii quamp lurimi qucfti funt, ho c nos q ue rim ur, hcc polleri noftri que-

rencur, eu-rfnm cfle vcrwfhflimorum C a d a l i s t a r v m & M a c o-

r v .\;,hoc eft,S a p i e n t v m, philofophandi modum Sapientem : rc-

gp.arc iophiimata, in deterius & in om ne nefas lapfos fapientes mundi h u

ius immundiinllpientcsomnes,fecumquetrahere ( o D e v s !) ad inrcn

tum,quUequunturcos. Vide v e r f m . cum aliquot fequentibus. Item

i S . & i S 7 .

Q u i en im iura offleiaque Vcrf “ * jQitiemm cuflodiermt f f l v

Sanctitatis fandte conferua-

ucrint fandticcnfcbun-

tur* liiiquc inftituti, habe

bunt qu od rcfpondcant.

s r J r 1 a M , ittfte ludicabun

tur , O* fcf qin didicerint iu

J l.ij inuenient quid reconde

ant.

E



7 6

?4 I N T E K P R E T A T I O N E S

Iv s t i t i a m J D iuin ain :in SS a Scriptura, N .«tura Conlcicmiss

noftrisDiuinitustiaditamacfcriptam. Qui hancluftitiam cuftod.eiinr,

iuftc indicabuntur : quia S a p i e n t i a ipfa ,corain patre luo teftimo-

mum perhibebit illis ,ip(os fuifle ac elle Do&rinx ac Difciplina' filios,

S a p i e n t i a fideles dile&os. Sauiit cenftbuniur ] Non qui vmbraro

iuftltiX& fmdicacislcdnti hinz./xc cpu/invl oTif Tr,( ivtnCetxg ,£} ic mirnuj l

fcfjcm f\U'Cii &cr (3otcjcIivjfcu: fed qm fuerunt vera iuftitia*,pietaus & fanfti

catis, organa, per q u x rides viua, ifc Spir itus fanftus.Vcr a exercuit iufttti.T

& pietatis ope ra: fanc tiiud icabu niu r,ho ceft, h abebun t viua pietatis fic fi

dei faluificafuf tiino nia.qu x pro ipfis refpondcb unt. D id ic e r in t Q u x

vera.rc&a &: iufta funt, in o m n i s c i b i l i . At vnde ? Lx libro D e ; C a

tholico, triuno, videlicet, SS.*Scripturx>Naturx>Mcn tisquc nofticpur

garxDiuinitusi l luminatx . Eft enim Mens muntis l E h o v a h . Etquo-

mo do-T heoS ophy lice,Phyfice, Phy fico Medice, Phylico Ch cm icc, &c .

vt docet Amphitheatrum h o c : O rando ac Laborando, vcrf.187.

Concupifcirc ergo fer-

mones m eos,d il igite i llos,

6 : habebit is D i s c i

p l i n a M.

£1 habebit ii D 1 s c i p. ] Et, pcrconfe quens ,omn es Dif cip linx vtilicatcs

atque fruitus ,pallim in ho c Pro logo a Sapie nte noftro enu^neratos.

Verf». Expetite itaque Jermones

meos ac d e f id e ra te E ru d i-

tionem confequtmini.

Num.x7,!<i-Rcg 14,11

j .R cg . j>2>.

- i/ <•

Si de leb am ini fcdibus

lccptrisoReges popul i ,di

ligite S a p i e n t i a m vt

inpcrpc tuum regnetis.

Ibidem V ctfix .

Jn Gr/tco non habetur.

Si itaquefolus fceptrisqi de-

lectamini 3 Reges populorum,

honorate S a t i e s t i a m , vt

perpetuum regnetis.

n in perpetuumiconeiii] Vt fitis hxredes S a p i e n t i a x te rn x , Solius

emm pietat is atqu e virtutis Hos (qui S a p i e n t 1 a ) perpetuus.

Diligi te ,(od iligite ) />f L v- Vcrfl>m e n S a p i e n t 1 m omnes,

qui pr xe ilis populis.

Lumen S a p . ] Om nes qui ( f i U e Politice, Ecclefiaftice aut Scholaftice)

prxcftis populis , L v m e n S a p i e n t i a yEternx diligite: Lumen, in

quam,Veritatis Dt uin xD iuin um , Diuinitus ortum & lucens in SS.»Sc ii-

ptura,Libro Nat urx ,Sc Anima aut Men te,hom inisTh eofop hice purgati,

mundata^ Mundus noctua ad Luc em hanc. O Lumen de Lum ine xterno

xternum, il lumina(qux(o)m cnte meam radio Lucis tux Diu inx,lu ceas ,

uro . inMincrux templo Micro-Cofmico meo ,vtcognofcamtein m e, &

me in rc,in S a p i e n t i a a t e r n a , fola vera, Arnen, vc rl'1 70 . In tuo

enim Lumine videbo Lumen rriunum, S S . * Scn piu rx , Naturx Mentis-

Ljue m ex i gn or an tis ac fupei fluitatum te nebris (ah turpiter! Jobfcurarum. Vide verf 1 z6 .

76

Sapien-




So

81

Sa pi en tu m au tem m ul- j Vctl

titudo cit Mundi falus,<Sc

Rex prudens f tabi l imen-

tum populi :

ZMidtitudo enim Sapientum

y* fin itos efl orbis Terrarum ,

/>r Cr Rex Sapiens Jlabibmen-

tum populi fui.

Sinius erbis Tcrrttru»:] Q ux ru n t multi, cur mundus rotus in malignita

te pofitusr Re fpond eo, loci huius dod rina m on itu s: Q uia ftuh oium ple

na funt om ni a: a la s, mundus non cfKc immundus. N am multitudo Sa

pientum,fanitas eft orbis terrarum. Vn de autem tot inlipier.res? Prop ter

ea quod non oboediunt monitis Sapientum, v crf.31. Cu rno no bce dnm t?

Propria malitia, q u x etiam arguer co s,I cr em .i ip. Voluerunt, habeant.

RexfpienSjdcc.] Vxpo pulo ,exclam atSolo m on, Ecclcf . 10, 16. V x populo

cuius Re x ,(Politicus, Ecclcfiafticus aut Scholafticus )pue r eft: ( ho c eft,infipiens,vcrf io f. & c u iu s Principes mane comedunt. Beata Terr a, cuius

Re x (vi rtu te) N obil is cft, fic cuius Principes vcfcunrur in tem pore fuo, ad

rcficicndum.non ad luxunam. Firmus enim populi ftaruseonfilhcin S a

pientia & Prudentia Reg:s: debili?, in luxuria helluonum, quos perdit

crapula. Eft ccrce an ima fieca, prudenti flima. No ta te ho c vos, qui cftis

amphorx Bacchi; &: emendare finiftrum huucviuendi ac bibendi mo

d u m : @on(]fti f.uiffet jhrcucty$u )?arrcn/ frantf/arm/tmDcnDIicf^umtcuffcl

<jar in Dic ipcKc. V c g . jo j .

<9E rg o accipite d i s c i p l i -

MAM/jf per (ermones meo s,

dcproderit vobis.

V crf 17 . £hiaproptcrfirmonibus meis

erudimini vtilitatem perci

pietis.

Perfermor.esmeos] Per Legem atque Dod rinam meam,quam vobis tra

do : qux in Amp hitheatro hoc, ex tontecatholico triuno, dextre pro po

nuntur. Qui S a p i e n t i a fructus defi der at, arborem eiu s, qu x cft

Verbum & Eloquium D e i , plantet in cordc tuo, &: tunc vefcctur f rud i

bus cius.

Difcitc igitur, 6 mortales,S A P I E N T I A M /

Dil ig i te I v s t i t i a M j

qui ludicatis Terram .

E t ,

Sap.r. Verf x.

Diligite J v s t i t / a m,

qui indicatis Terram.

Ju/litUm] Id quod iuftum &:x quum cft, in SS .3 Scr iptu ra, Libro Naru-

rx.& Co nfc ien tiis veftris redis. J^utiudicaiis] Eccleliafticc,Politice at

que Scholaftice.

H ic inferAtHrfigurA fecundigradm.

1 0

80

Si

E 2



I N T 1-: R P R t T A T I O N L S

Sipicniiatr.ciufquefru-Itum Sc via

quxrcdam;mque illa

conllantccpcrfcucraiv

dum docctac admonet

Sapicus.

Correg ioD e i c u m

Ixtitia ferenda.

Sj

I I .

G R A D V SP R O L O G E T I C VS

S E C V N D V SE X P O S I T V S.

8 1 A u d ite fi lii D ilc ip lin am j

Pat ri s: &actcndi re ad fe ie n - '

dain Intcll igcnciam.

^ 3 * c A udite filii D t s c i

r l i s a m patris, & attendi-

te,vtfciatis V r v d e x t i a m .

Kyinditefilii] V iam legitim am ad S a p i e n t i a m ciusquc f ru du m fe-

liciter adipifccndum,monflrat hicSapicnsdiiciplinam nempe Patris au

dire,qua vitiofi inprimis corriguntur aiL du s,vt luin inis diu ini fiant capa

ces. Q u o enim magis car«* domatur,eo plus Spiritus illuminatur. Aud i-

redodnnamj&audicndoobocdirc .&obtrdicndogubernat icnema Deo

petere, cft initium vera: i l l v m i m a t i o n i s .

Q u i a d o & r in a m b o na m

d o v o b i s : L c ^ c m m e a m nc _ oderelinquaris .

vcrf t. / j* ‘D o n v m bonu tribuam

vobis . L e g e m meam nc de relinqnatis.

D o n v m bovuni) Bonum, idque Donum . Quo dnam r Summ um,quo

nihil maius, Catholic on,T crcriu num , videlicet, I e n o v a , Creatura*a t

que NaturasSc veftri iplius Agn itionem ,Cogn itionem ,Cogn ationem , V-

nionem atqur.Fru itionem : de quo feliciter adipifeendo,agit Am ph ithe a

trum hocno ltrum. Secl quomodo hoc rRc fpon dct S a p i e n t i a ipfa:

Legem meam,inquiens,ncdcrelinquatis. Qu ali diceret,ah,rogo,vos filii

chariflimijne derelinquatis L egem mea m:eccc,fi fideliteradhxferitismi-hi, (i permanferitis in L eg e mea, rribuam vobis mea Bona & Do nain hni-

ra,abfconditain v e r e o meo, Biblice,Macro &: Micro-Cofm ice tradito

aeferipto.

$4 D i s c i r l i n a m D o

m i n i , fili m i , n c a b i ic i as ,

Prou. ).

Vcr f n.Q o R R E C T I O N E m ' J e H O ~

v A , fili mi, ncabiiciKS,dne tx

ffn c c

8;

s)

8 4



* 5

86

V

G R A D V S I> R I M I. 37

^3" ncc deficias cum ab co

corripcris.

dio afficiaris propter increpatio-

nem eius:

8 8

Kee deficias& c.] Omnis enim aftli&io vox D e i ad pernitend am. H in c

Pfal . 1 19.71 , bonum mihirquia hufr.il;a j l i me a i d fierem iujhficutiones luas. C o n -

fola to rie inquic I e h o v a h Pfa l . ?o , i ; . Inuoca me in dietribuUlionUy errgo er/piam tes. Orate igirur, iciunantes,fincira 6c hx fitat ion c: fine ira , ne

irafcimini,cxiftim antcs vos aut fine I) f i con filio,au tiuiu fteaf fligi: ( o

quam f ap e (tc tcnt anru retiam p ii 1 expe rns cr ed e) fin e haefitatione,firmi

ter credcntc s, D e v m vobis opitulaturum. Dilciplinam igitur accipite,

tanquam beneficium paternum ,quo vocemin i ;id p u n icentuu n,&co gn i-

tio iiem mifericor dia:Diuiu .r. AfUicfcioncfidcs co nfir ma tur ,cu m experi

mur nos a D : oiuu ari. NTon tentatus qualia icit: Y rib iilat ioe ftS ch gla

practica., & p ant ex perientiam.

<£T Q u e m en im dil ig it VccCm-

D o m i k v s,corr ipic :& qu.i-

fi pate rin f i i io.c oplac cdib i .

Jjfuetn enim diligit J l h o -

v a increpat, & veh iti pa

ter (ilium aircrn valde amat.

J^uem diligit D o mi N* v s . & c . ] i iuc pcitinct P fa l.7 5. totus: qui cft

H un c lege.

A p p rc lism fc c o r rc & i o -nem, nc dimittas : cuftodi

ea, qu ia ipfa cft vita tu a.

F r o u . V .

V e r f . i j . Tene D 1 s c i n r n a m,ne dimittas eam : cuflodi illam,

quia ipfa eU v ia tua.

D i s c 1 p L 1 n a m . ] Dod rinam & pietatem, qu x ad o m n 1 a vtiles:

hoc cft . Timorem D o m 1 n 1 . Vita."] Emendet igitur vira m ,& ambulet

in S A p 1 e n t i a vi is, qui vult acquircrc v itam. ImpoiTibile cft,l ine vita

acquirere vitam. D ifcip linx fru &u s.cf tvit a; ferocia’,exitium.

V e r i t a t e m e m e , dc nc v e n d a s: eme Sa pie nt iam

& e ru d it i o ne m ,dc intclli-

gcntiam.

P r o u . i j

V c t f i j .

£ f Z I e k i t a t e m eme, O*

noli vendere S a p /e .vt j a m ,

d D o C T R t N A M t i l N T E L

L 1 G E N T I A M.

V e r i t a t e m eme] Da opcram ,vt hauriendo a D o i i 1 n o volunta

tem, ribi compares Ver ira tem: nec pof tponas S a p i e n t i a m veram,

Ethnicorum quorundam,Diuinitus non illuminatorum,nugis fallitatum.

H ocfign ificat,n on vendere S a p i e n t i a M , v i d c \ctC. 10 1.0 \tur;dus vult decipi; velis tufepienter erudiri. Q uo m od o autem emitur Veritas ? nullo f i

ne argent o: fed pia inucftig ationc, afliduis prcc ibus , &: laboribus indefef-fis in Oratorio &: Laborato rio.

M ane femina feme tuum,

& vefperi nc quiefeere facias

manum tuam.

Eccl.it. V c r C e .

[ f Clarie (cjuocjHe )femina f

jnentem tuam , veffere ne

ceffet manus tua.

E 3 ~

H e b r u . j . A p o c .3 . 1 7 .

s*

Sc

87

88



I N T E R P R L T A T I O N H S

Pfal. 10 4, t

»0»«'

Excitaturpiger ad laborem Sc Sapientix

Audium at que inuefh-

gationein.

,1 i»»**"

A V * «

!)C

<JM*neJemtnay&c. ] Quemadmodum cxlum M acroCof ini ,matu t ino

& vcfpercino ro ie terram foccundat, & Mi cro Cofm um qu oque rccrc at :

ra tu mane femen Iparge piarum preca tionum , &: vcfperi Laudu m Diui

narum. Ec quem adm odum auroram Mulis amicam vereres dix eru nt ; ita

tu auroram Ange lis bonis am icam ftatuito. Foecundiflimum eft femen,oratio ad D e v m : fru&uofillim um fem en eft, liberalitas, beneficentia &

clccmofyna : Op era chariratis feminafun t lxtMlima: emend atio totius vi

t x cft femen optim um . H an c lementem in flore iuuentutis, vfque ad ve-

Ipcrum fenectutis,fcminabis,donccfcquarurmeflisvitxxtcrnx.

Dlllcc(cnim L V M E N ,

& dclc&abi le c l t ocul i s v i

dereS o l e m .

Vcrf. 7. rDulcis quidem est L v x, d

ineundum est oculis intueri So-

lem.

L v m e n . & c . ] Summ a, puri (Tima>im maculata L v x D e v scft, L v x

vera C hriftus eft, &: S o l Iu f t i t ix :Lv x & L v m e n S a p i e n t i /E, Sp i

ritus fandtuseft: L v x cft Angelus: L v x cft , veritas,via,lxtitia: L v xcft

ami£tus,eft veftimcntum D e i . O quam iucundum eft Lucem illam x-

rernam, infinitam, oculis M entis intueri, & M en te atri nge re; Incrcaram

& incainaram L v c e m fide amplccli in Saluatorc: creatam L v c e m in

Angelis contemplari: fulgentem in M acro Cofm ico L v m i n e N a t u r x ,

in Lum inar ibusCxl iadmirar i :Lucentcm inanimaM icro-Cofmiexc i ta

re admirabile illud V r i m in LapideBencdi£to,SoLPhilofophorumccrncrc. Dulce enim hoc Lum en Scdcledabilc.cla rius Auror a,pulchrius

Luna, fpiendidius Sole. Efficies enim eft fulgentis, refplendentis Sc clari-

ficatx faciei, & Lucis Ca ndo r*al bica ntiu m veftium Saluatoris. Dilcftus

enim meus candidus &: rubicundus, cui corpora noftra regenerata Sc glo-

rificara erunt perquam fimilhma, quando fulgebunt inftar luminanum-

cxli, O dulce Lu m en ,dc oculis dclc &a bile/

V a d e ad fo rm icam pi-gcr ,v id c v ias e iu s ,& fap i

ens e i lo :

/ f Vade ttd formicam, u piger, confderx v ia * eius, &

dtfce S a p i e n t u m .

VadeadformicamJKon ad form icam tantum ,fed etiam ad animalia qux-

uis: in vnoqtioque enim horum S apenrixau t Prudentixexpcrierisrelu

cere fcintillam. Aucntinus, in annalibus Bo ioru m , prolixa probat hifto-

ria, C i c o n i a m coniugalis caftitatis cflc ftudiofif limam,adco,vt fociam

propriam , adulteram fi Forte deprch endetit( quod ore po te ft) vn a cumpullis in adulterio a matre c onc eptis lani etacd ifcerp ar. D c C a n v m

fidchtatcphalccion e xtat no n inelegans Iacobi M ycilli, cuius initium cft :

Inter quadrupi des, anitf.delu>Inter quadrupedes yc Anii voluptM,

Inter quadrupides, cunis Pdtrontir/f l Cognofcit, veneratur & tuetur, Scc.

Can um fidelitatis exempla egregia multa vide apud Plutarchum lib. dc

induftria animalium. Ideam fidei,conftantix,ferocix,venuftatis,lenitatis,

in Ada-



G R A D V S S H C V N D I .

>i

in Adam antio, lepidillimo lulu Ca far is Scaligcri catello, docet tumulus

illius, parte poemat um Dom ini fui prima. N cc defunt exempla aliorum,

vlv.uis fere lo coru m. E l e p h a s , anim alium tcrreft rium maximum,

docile,clem ens, prudens, memoria valen s,<pt>.enQiuvovtiuxta Plinium,

lib.tf. Natu ral. h ili or .& Iujium Lrfjium 111 Epillolis.r c Ite quoqu e experiencia hodie rna : Iciunc enim refles oculares Cx' tidc digni , qua* praftit eri r ma

gnanimitatisdocumenta Anruerpia, Vlyx cpo nx, atque Viennx,no ftro

tempore. A l a v d a nomen habeta pud docbos,a laudc.quod mire lau

det D e v M.cique gratias agat pro Do nis ac Bonis luis: fepties etiam ob-

feruatum eft. ipfam volare inalru m, (efcquc dimittere ,priulq uam afiumat

deterra granulum vmim pro viclu. Ho cc inc eft rationale quid laudare

D e v m , cfquegratias agere: Sapicntiorcs in hifce funt abunde multis ho-

mimbus inhumanis. Q uis docuit hirundinem domum libi tam ar tili ao

fum extruere? Qn atu or, inquit Agur,filius !acc ,( Prou. 30, 24. &c. ) funt

minim a terra:, Cv' ipfa funt fap entiora lapientibus: Fo rm ic a, populus in

hn nu s.q ui prxpara t in meile cibum fibi :lepu(culus, plebs mualida, qui

colloca t 111 petra cubile fuum : regem locufta non ha bet , & egreditur v-

uerla per turmas fuas: Aellio manibus nit itu r,& moratur ma dib us regis.

Magnus hie de veftigiisSapientia, Prudenti.Tqucmanimalibus diflcren

di aper.tur campus;fulficiant tamen in pra’fentia( loco quamplurimo

rum ) hac pauca. H oc addam: Senlit Plutarchus h x c , qu a dicuntur

aXc/x., id cft, bjjuta animalia, efle Ac^jca, ho c cft, ratione pr ad ita : (li

non tot ali, falr-tm rationis atque virtutum fcintiiliv vel atom is.diq uibm

dixiilc potuiflet)quod Sc Lactantius ftatuit, &: noftro tempore Guilielmus Onciacus de myftci i isjui merorum fcripto pcc Ji a r i ag en s defendir.

Et bene hi omnes (m eo quoque iud icio)fen ferunt: dum enim fcintilla

Sap ient ia Diuina' lucet in animalibus om ni bu s puta tcrrcftribus, aqueis

is: volatilibus, non illa prorliis irrationalia funt, fed tantum in prude ntia

gradu hominibus inferiora.-in hominibus enim relucet Sapientia longe

vbcr ior. Vere or, fiquib ufda m Animalibu s ( n e c homines omnes liint a-

qualigradu vel fapientes,velprudences^ acreatoreefletconcefium bene

ficium lingua , ne illa ipfa quodamme do fatisfaccrent redam antibu s.Loquela linguxdcfectumrciarcietloquelaopcrum atque factorum. Iu-

dicium cfto penes expertos. IngemifcentiaCrea u rx a d R o m .8 ,1 1 . nonlibi vult nihil. Obiicis Pfa lm ilta illud ignibus non esi mtcUccltu. Debile

cerie. N on ne ide m de hominibus vehemen tibus, iracundis atque fcroci-

bus dici fo'e t, alias ratione non dcftitutis ? Mirabil is D f. v s in operi

bus fuis; cuius Bon itat em , Om nipo tentia m Sc Sapientiam ( ram particu

lariter quam vmucrfaliter) loquitur, fatetur,ac profitetur totuvn iuerfu m:

inodocflci i t ,quiobferuatentDe v m macrocofmicc loqucntem,cumque

intclligercnt.

Cu i cum non fit dux, nccpr xfe du s3ncc dominus.

V cr f 7 - ^hix cum non habeat 'y d u

ce\ncc prxceptore, nec principe.

Ducem] Vifibilcmaut ext ern um : internum habet, Naturam videlicet,

pra ccp tnc em £q ux eam non infipienter infticuit) fideliftimam ac fapien-

t e m .—



i n

\o 1 N T E R P R F . T A T I O N 1- S

Tamen parat in a:itate ci

bum fuum ,cogrcg at in mef-

Icd cam l uam.

/j f ^ a ra t tn xjlate cibumfi-

bi , i i congregat m mefje quod

comedat.

9 )

9 A

Parat in a/lare, &c.] Laborandum elfe,etiam a formica fipien terdo ce-mur. Theo fbphice Orandum Sriapienter Laborandumcuiuis nolhiim.

Ideo Paulus Ep h e f 4, i«>. pr xc ip jr, vt laborer vnusq uifquc manibus (iiis

quod bonum eft,vt habeat Vndc tribuac necellicaccm patiendi. H x c D > i,

qui otium execr arur,v oIun ras: qiua otia dani viua. OtiuMpnlititj.irSMh.xfu. Apud Ezech.inter peccata Sodomx,etiam otium numeratur.vbi c .i^,4^.

fic legit ur: Hxc fu i tmqtui.is Sodorrut, (up'rbi.i ,fa turtl.tspa nis> cr abundantia, cr oltum tf>Jitts&filiorum ei;<<: cr tn.innm egeno pauperi non porrigebant. lr tleua :.t ftnly crfeceruntabommalior.es: & abjlnlt eas Jicul vidtfti. Otium hocloco

mtelligitur mane, certatio Sc vacatio tu ip is ; quod iuc undum ma lum , £c v iix caiies hecbicaquexgiitudoomnium bonorum : non honeftum il lud

ac hbciale.de quo infra veif. 105. Cu m M m er ua manum moucndam cifc,

redtevenerandaprxcipit Antiquitas: quid em inxftate ,hoc elKin rem •

poreopportuno.Videverf . i jo .Srudiumig itur & lahoresS a p i e n t i a

verx noli dif ferre ir. craft inum.fcu longum: hodie>hodie Ora,di fce,obfer-

ua, annota, quicq uid Th eo fop hic e fuggeric tibi Spiritus veritatis : hodie,

hodie Labora, & cibum S a n e n t i a corpori, Spiritui ac A nn nx paia,

tuChritt iano Cabalx,Phyiico-Mag!x,&: Phyf ico Ch em jrftudiofe. R a

tionis trutina diligenter per pen de, ex negorio negotium feri, d on ecn a-

fcatur labyrin thusj cx quo nunquam extriceris. Sequere igitur bene m o

nentem, bono^q ue Iaborcs(m eiita!es & manuale s") de dic in diem nequa

qu am difter. ^L\ie DutfMCS thuii vnDlaborircn wilt/ ta * thiicMfcC- Na m vita breuis,ars!ongn.

91

(

V f q u c q u o piger dorm i- Vcrr*-

es ? q u a n d o c o n l u r g c s ^ T a

f o m n o t u o ? .

Vfqueqtto piffer dormies ?

quando'Jurges afomno tuo *

K_yifomno] No n tantum pigritia?, fed qu oqu em alit ix, dcri fion is, incre

dulitatis, ignorantix ac nc glig en rix; tam famx , quam vitx, anim x & cor pori .peinitio iijrimo. Prou. 2.0,13. duigerefomnum,neteeoeflasopprimat: tpi) loculos* cr fatur are panibus.

9 5

Pa ul ul um dor mie s,p au- ' Vcrfl0-

l u I u ^ T d o rm i ta b is , pa u

lulum confcrcs manus v t

dormias.

Tarum fimnonim , parum

dormitationum capiendo, parum

complicationis manuum ad dor !

miendum:

9 )

Paululum dormitubu^&c.j Illud paululum folet crefcere in immenfum:iuxta illud, Parum enor minino* magnus tn fin es. Piger morando, frgic ici

p f u m , & d o n a D l i.

Et venier tanq uam viator j j Et veniet tanquam viato r

cffelf.is v»

9 )

\



G R A D V S S E C V N D I.

cgef las c i fa , Sc paupertas

tua tanqu am virclypcoar-

/p^egeflas tua, Zy pauperies,qua

f iv ir armatus. /j f Si vero impi

nutus. ger fueris y ventet v t fotis mejfls

t u a e g e flas longe fugiet a te.Egfflat cr pauperies] N o n panis tantum , veru m etiam S a p i e n t i a ,

Prudcn cix ac Intelligcncix, tam in Naturalibus, Artificialibu s, M cch ani-

cis, &:c. quain in Mctaph ylicis atque Diuinis. H uc quadran t Proucrbi a :

Laboresrecif?;s,hfinoresncufat. Honos c'/ onus concurrunt. Jgui vultferuire com-

modi, fcr.tt.itc yonera. S i cP i o u . i o ,4 . EgeflatemoperataeltmAnufremijft; ma-nus autem fortium dtuiius parat. E r.ibid. 14 , 15 . /» omni opere bono crii abur.dan

tia>vbi autem verba funtplurima,ibt frequenter egtflas. Nullus liquidem frudu s

proue nit,cxferm one prolato Ger ma ni interiores dicunr:Cf’$ ift mitffg?

vjcn nidjf gftfviii . Manus fune in nomine Dom ini a dm o u cn d x ; Sctunc le-

qwtur pvotc&us aut emolumentum. St impiger, &c.] Hin c i l lud:

rrtfn unD vilvcrDroffdl/ K u Jchr offl gmPffcil. Primus /urgat toro Pater familias, vi.tmus a. bet.

Qmcogregac i n ar f t a t e ,

filius inccliigenscrt: quivero

do rm it in m efle , fi lius cft:

con fun den s . *

Prou.10

VerCj.congregat / J in M f. s

s e ,filius Sapiens efl: qui autem flertit M s t a t e, fiItusconfufio

nis.

Inmeffis] Occallonisaut temporisopportuni. Nam , fronte capillata efl poflhjtcoceajiocaltu. No tetu r vox Ferdinandi Imperatoris; Sape dat vnus dies, qubd altas integer ko k dedit anntts.~L em pus igitiir,locum ,pcrlo nas,&o ccafio-

nem in rebus gerendis o bf er ua : vrgeatque vnufquifquc oblata m fibi a

D e o occationcm bene ge ren d® rei. Paulus in eandem fententiam iubet

feruire tem pori,Ep hef 5,16. y£ ftas eft,non anni tantum,fed & iuuentucis,

cotius v it s , occationis, tempo ris ,amicorum , prx ccp roru m , promotio-

num, bonorum Corporis, Anima: atque Fo rtu nx d id oru m : Genius autSpiritus cuus bo nus poteft ac v ul t: Po tef t autem &v u lr , cum te impellit,

quando motum in te percipis bonum. M otu s ille, illa im pu l(io xtc rn a5c

externa,cft vocatio Diuina, 111 qua, iuxta Apoftoli d o dr in am , O ran do &

Laborando,fideliter per m anen du m.i,C or.7,10 . Vide verfl.170,177.

M ulier f tu l ta 5c cla-

m ola,plena qu e il lecebris , dc

nihi l om nin o fciens.

Prou. 9. Vcrf. 13.

M u lier flu ita tumultua-

tur,fimplex efl 3c'Sr nefeit qttic

quam.

UJUtlierfluita,Scc.] Sapientia mundana eft mulier illa ftulta, q u x pro-

ptcrca fluita vocatur,quia non eft radio aliquo Sap ien tix Cx leftis illuftra-

ra. Sum ma ftult itia cft, quicquid hum anum ingenium parturit abfqu cil

luminatione Spiritus fand i ;c x qua ftultitia deinde fequuntur clam ofx,

ftreperx, & tumultuofx contentiones, quxftiones,fubtilitatcs, fophi-

(inara , qux tandem in ventos Sc fumum abeunt. Nihilominus tamen

F



42. I N T E R P R E T A T I O N E S

hx c fatua meretrix, fuco picta & purpurata vefteinduta,fraudibus luis ll-

lcc;bri squc inefeat multos, Sc fpeciofis titulis palliat fuam ftultitiam.&

per omnes gradus ftultitia: ducit alumnos fuos ,vfqu c ad fuprcma mlar -

uam. Dl-hac vide plura vcrlTio/. & 117 .

9g Et fcdetad of t ium dom usfu x fuper fe dem , in locis ex-

cclfisciuitatis.

Vcrf u- Sedet [ f in foribus dorrUts fu x fuper feliam in excelfo

yrbis loco.

Infortbtif&c.] Qucm admodum oftium Sapientix vere cft t imor D e i

&ai fidux prc ces:i taoft ium domus ftulritix cft D f. i ignorantia,& propria

phan tafia .qux in ludicris verbo rum tricis hxrc r,fefcqu e faftuoseoftcntat.

Et quemadmo dum veftibula domus folen tcirep ulch ra& fplcndida : fic

oftium ftultitix magnis verb orum ampullis eft adornatum . lnexeelfi,& c.]

F.tiamfi prx tcr fucum&r lenocinia verborum inanium, mundana fapien-tia nihil hab eat: tamen fedem in loco cxcclfo duita tis fibi ext ruxi t, hoc

cft, opinione m S ap ie nt is fibi conciliar, homines in admirationem fui ra

pit, & quafi numen q uoddam ab omnibus colitur,vera Sapientia opprcfsa

& cxplo fa: quemadmodum Scr ibx & Pharifxi & fummi Pontifices in lo-

cocxc clfo fedebant,id cft, in magna auihoritatecrant, ChriftoSaluato-

rc noftro,qui cft vora Sa pk nri a, profligato.

V t voccr tranfeuntesper

viam, qui dirigunt femitasf u a s , d i c c n s .

100

V t vo ca . 'et tranfiuntes

per v ia m } c r pergentes itinere fuo.

Tranfeuntes per visrn] Multi alliciuntur ad ftultitix limites , vanis titulis,

honorib us,ft pendiis, laude eruditionis, & acquiefcunt in vmbratili illa dc verbofa philoiophia, ignari verx Sapientix, q ux longe aha via inucftigan-

da & acquiren da c ft. Q ua m viam fapicntiflimus R ex nobis monftra t in

libro Sapien tix. A h tranfcunrcs per viam breu iflim x& mifcr rimx vitx

huius.prudcnrcr &: pie difeite dirigere femitas vcftras,vt ad po rtam & p o r.

tam SapientixyEtcrnxperducamini.

Jguifquis esi fim plex ydecli-

net huc , O 4carenti corde di-

x it ,

10 1

Q u i s cft paruul us, dccl i- Vetfl*

n c t a d m c , & , ^ r v ec ord i lo-

quutacft .

Vecordi locjuuta<■#] Infipiens Scvecors &: amens eft,qui patitur fibi im po

ni a mundana fapicntia .qux inefeat iimpliccs honorib us,volup tatibus , o

pib us ,qu x fumi inftar diffugiunt &:cuanefcunt. Filii Sapien tix quxrun t

honores per humilitatem ,voluptates per fobrictatem,opcs per benignita-

tem,gaudiu m pcrlachrym as, fcicnciam per experientiam in Ora torio ScLaboracorio.

f jT A q u x fu r t i u x d u lc i o - v' tC,7-

5?S

res f u n t , p a n i s abfcon-

ditusfuauior.

09

10«

tAqux fura ta dulces fu n t:

O* panis abfionditus fiuauis

efl .

\_Zlqux '

10:



G R A D V S S E C V N D I . 45

\^4qH*fitriiu*, &e.] Omnes Sciencixnondiuintcus,aut Diuino-Magi-

c e ,& Chri lt iano-Cabal ice acquificx per preces & lachrymas funt aq ux

fu rci ux ,n o Diuinicus daex; ideo non funt don a pe rfr da a'par re luminum

profecta; igitur deccproria,fucata,n ullius emolum enti. Du lces func,quia

acqu irunt ur fine car nis m ortiHcationc, fine vera poenitentia, fine vero timore D E i ; ideo carni funt dulces. Psnis abftondiius ] Furt im acquilitus,

non cft panis S ap ien tix 6: vitx, quo anima alitur, (ed eft panis volupratis

m un dan x,op um &: honorum futihu; ideo fuauis carni, at lxtha lisan im x.

E t ne fe it fimplex, q u od VcrC,g-

mortui funt ibi, in profun

dis inferni funt inui tati ab

ea.F.x Se-

ptuagin12.

E t ignoram t quod ibi fin t gj

gantes,£r fjT in profundis infer-

ni conuutx eius.

<Qiti enim applicabitur ilJi} defendet ad inferos : nam qui

abfceffcrit ab ea9 ftlnabitu r.

I»profundis inferni&c.] H iccft finis Sapien tix mundane imm und x,huc

quo que omnes diucrtunt ea imbuti, inflaci,turgidi. H ic fplcndor eorum

in tenebras, luxus in miferiam, voluptate s in cru ciatu s,gau dium in eiula-

cum, hono res in ign omin iam, opes m fodica rem abomina bilem conucr-

cuntur. Q ui cn ijji in ha c vita non eft domicilium S a p i e n t i / e i t t e r -

nx,Luc is D iu yix , & Spiritus fa nd i ; habitaculum cric tenebrarum,& ho rroris infernalis, fpirituum m alorum.-co quod Lu ccm a tenebris, Ver ita

tem am cndaciopeti i t . O/EternaVerita f,doce nost ALtantvia%dirigems; /Eter terni Vi u vmificA nos j^terns Lux, illumina nos\ /Ettrn.t Sr.lusfxltif.r.os: ne in

profundis inferni epuU noflrafedin a/lijjimisad S apter,tu Atenu metifnn sfftdeA mtHyftiati a/peflu Diuino in xternnm.

( O ) fili mi, cufto di Ter

m o n e s m e o s , & P r x c c p t a

mea reco nde apud tc.

Prou. 7. V c r f i.

Ex S:-ptuagingima.

( 0 ) { f fili mi, cuflodi firm o-

nes meos}& prxcepta mea [ f re-

conde tibi.

Ftli>bonoraD o m i x v

valebu: prjtter eumvei'o} neti-

mueris alienum.

f/tfw /JC on uc rta ttc D e v s in melius, qui fuperci lioignobili&rmun-

dano fpernis admonitiones Sapicnris,tam paternas fracernasquc meas.

Pucepta mc*. reconde tibi. ] Mulca &: fere innumerabilia,obiiciunc fpiricus

maligni &im po fto rcs ;hu m ani s ingeniis impcdimenca,quibus viam ad Sa-lucarcm conucrfion cm ifc illuminationem inccrcludunr. Qu occ nim ,ob^

fecro, fune M un di ill cc cb rx ? quoc volupcaccs, quib us quafi vifco recinen-

cur corda morcalium, quemadm odum canicP occa : Viftm rner/u, ve/lraeft blinditu. Et quemadm odum o pio conucrcuncur in lom nu m ,co qui v-

cuneur: ita ftygio & infernali op io , animi [mortalium con ucrtu ntur in fo-

mnuinlcthxum,'&: profundam obliuionem rerum Cxleftium . Ideo m o -

lo i

103

Exhorrario

adS^PUN-T I A M , & ob >

f e r u a t i o o c

Pixccpto-rum.

F i



Ad ho rta tu r

j d contem

plationem

V s x s t D i i , ,

qui» retra

himur ifeoiratione

Mentis &Corporis.

‘ 4 1 N T E R P R E T A T I O N b S

ict hic Sapiens, vt filius T h co fo ph »x ,p rx cc pt ae iu s in intimos cordis pc -

lctraiibus recondar, dc fideli iugtqtic mem oria cuftodiat. Obll terat isc-

nim viuis D e i fermonibusin ped ore humano,rcccdic Spiritus Illumina

tionis & Sapientia-,& fucccdit fpiritus tenebrarum & ftul ntix.

»04 S c r u a M a n d a t a mea,

& viucs : & L e g e m m e

am quafi pupill am oculi tui.

V er f i Qtjlodi ‘Tracepta mea, &

v ines: Lege meam tanquam

pupillam oculorum tuorum.

Etviues] Q u ia vita funt inucnicntibus ea. Vide veri. 1 7 . O prxclar am

fententiam,plenam Sap ientix! Qu em adm odu m enim pupilla (edescft

radiorum viduorum & luminis vifiui; ita p rx ec p ta D e 1 funt lux & radii

luminofi in mentibus homi num .

1C5All iga ea digitis tuis; feri-

b cc a in tabula cordis tui.

V crf} . /P Liga Eam //; digitis tuis,

Jcribe illam m tabulis cordis tui.

Lt^aeantir. digitis] Tan qu am in annulo recordationis.Hic A n n v l v s

afiiftcntix Spiritus bo ni ,1 heolophorum. Ligaprxnptamea in cordc tuo iu giter,& circumd* gutturi tuo Prou.6,21. F.ntnlque verba hjec,qutcgo pr.tcipio tibi hodie,in corde tuo: & narrabis ea filiis luM,cr m editaberisJcdt ns tn domo t u a a m -

bulans in itinere, dormiens atque con fur gens: & 1'gabisea qttafifignum in manu tuaentnt que cr motabuntur inter oculos tuosyfculesqueea tn limine $ opiis domus tux, Dcut. 6 >6 . Om nia, fcito, nobis ad do dr ina m efTe feripra. Q u am ob ic m ,

h i C , d i f c c . In tabulis cordis] H oc P i n t a c v l v m Solomonis vittuo-

fum: non illud Nigrom anticoru m fcu Cacon iagoru m ph antaf ticum at

que blafphem um : e collo Mentis tuxfufpcn dcnd um . Vide figuram A m

phitheatri huius quartam.

DicSAp i e m t i /E,

fororm e a e s tu: &: pr op in qu am ,

I n t b l l i g e n t i a m voca:

V c r f 4. xoC [ f Dic S

A P I

E N T

I A ,

foror mea cs ; f j P r v d e n t i a m

vo ca amicam tuam.

Dic S a p i f . n t i a , & : c . ] D t v s bone,quid hoc eft? d icereS a p i e n -

t 1 /i /Etcrnx, S o r o r m e a cs , & P r v d e n t i a m D e i vocare A -

micam m ea m ! Ego ne mort alis h oc au debo ? Q u id faciam ?Sapienti fa-

picncer obtemp erabo: optansque cx totis pracordiis meis, ftimulo S a -

p i e n t i yt ipnus im pullus, l achiym asqucpcrnitcnnales, prim ordia lem

Regenerationis t-A^, prx gaudio incerno effundens, dico dicam quefcmp crS A p i e N t 1 yt 1 e h o v fis amica mea, formofa mea ,colu mba

m ea/ Te eligo ,cu i dico,tu mihi fola places/ Veni in hortum M entis m cx /

Veni,veni,veni,o corculum m eu m ! fe lu ix m c x ! OHhochmabello BenaheV.o fruduofinimum innosS a p i e n t i y£ verxaduentum '■Perplace t mihi

voxr quam Socrates Aihcnicnlis Philoiophus figi llo fuo gerebat infcul-

ptam, hx c: A m icus hon.inisySapientia eius: Inimicus fluhttt*. Q u i d , quxlo,

congruenriu< Sap ientis noftri, loci citari,verbis,fi dc S a p i e n t i a A l terna, fola vera, pie ac Clu iftian e hoc intelligamus ? A m icu s, I h s v h

C ii r i s t v s



I —G R A D V S S E C V N D L 45

C h k i s t v ' iy ( S a t i e n t i a D e i , noftri c au fi c aro fa

cta) ce itu s, imo fra icr fu auif l im us,qu im rc incertacernitur . Amicus non-

nc magnus, qui moritur hoftis amore? In hoc A rch ety pu m f ideliter imi

tantes, lapimus, pof l i mus acim petram us o M n i A .Chnf l ianoCaba l i f t i -

ce, Phy f icom agice , fic Phy f icoC he m ice , The o (op hicc . Pc rS a p i e x-

t i a m conferuati funt, quicunque placuerunt D o m i n o a principio,

verf.2 7 0 . V i d e c a p . 10 . l ib .Sapien.totum. P o r r o : D ix i ft iopci mcfracer,

Matth . 8 ,20 . / ulpesfucas habent, & zv lucres c.rlt nidos, a i filius hominis noti ha-

bet vbicaputreclinet. In me, ob fcc ro, ca pu t reclina: totus, tibi pateo: totus

fum tu u s: non vt tu con qui dea s, fed mihi, C orp or e, Spir itu fic Ani ma, ex

te lirqui es e s ) xte rna . Con cord at cum h i f ceno l t ri s D . Augulhnus ,

Medit.cap -7.is : H.inquicnsrv^Wtf/^, D E v 5 meus, Amore magno ,magi<que te amare cupio, dn mihi v t amem tc fcwper quantum volo, eju wtum di beo, v t tu (olus

lota intentio mea, cr omnis meditatio mea, temednerpt r dic<fine ccffitione, tefen

tiAttiper foporem in 11 ocie, le alloquatur Spiritus mew, t cUrnfabuletur c JHt ns mea ;lumi".e fancU vifionis tuxilluJJritifr cor meum, vt te duce, lercclore,ambnkm d is vtrtutein vittutem, tandewq <e videam te I ) E v m Drornm in Sion, nuticcjuidem

per Speculum m dnigmateytunc au: emfacie ad f a c i e m , E r u e , Doflrin*fili, eju/c volo.

IO7

106,io S

V t cuftodiat tca mulie

re al iena,ab c^ ran ca q ux

fermones fcbs lenit.

vcifj. V t cuflodint tc [ $ a muliere

extranea3c^*a i alienatu * ver-

bafu a dulciafacit.

muliere extranea] De qua ve rf 117. Fornicatio cum ea,ad xrernum d u

cit perniciem : mei enim habccinorc,fclavfcnicaIe(rodensintcriora)in

corde.

N c dec linet aci vias cius

cor tuum , neque oberres

in femitis cius.

Ibidem V c r f i j .

O?

f j 5\(V a b f rabatur in y iis il-

lius mens tua , neque decipiaris

fem itis eius.

7 (eabjlrahatur,&:c.] Mu nda na fipicn tia meretrix cfl:,illecebris fuis car

nalibus, vtp otc faftu, arrogantia, fuperbia, voluptatibus, honoribus.diui-tiis,mentes hom inum a llicie ns; quibus tamen M en s humana non illumi

natur,fed tenebris obfcuratur,corrum pitur,fxdatur. Sem it.retia m ipfius

dece pto rix, non perducentes ad verum finem ho m in is, ad veram & arter-

rum Sapientiam, fed ad mortem fic confufioncm. P u in a Sapientia virgo

clt, q u x non mn gitur,de fpon fatur aur cop ulac urcm n impuris animis, fed

D f. 1 T im ore imbu tis, quos puritate fu i illuminar, &: ad tonte m S a p i

e n t i A , fic ad prim xua m lucem Ch nf tu m Iclam perducit,fic eum eode m

coniungit. Vide infra ve rf 117 .

^ T M u l to s e n i m v ul ne - YctCi6ratos deiecit, &: fortillimi

quiq-, in te rf ec i funt ab ea.

^Multos enim vulneratos de ifcity & fortijjimi quique inter-

fecti fu it ab ea.

107

108

iop

F <- _____ u .



S a p i e n t i a abtmpinru

via Sc fcor-

tacicu: cu*£ophiftis

liberat &

dingit inrianibo-

nara.

IIO

III

112

4 <? 1 N T K R P R t: T A T I O N h S

U\[«ltosvulneratos deiecit] Mulci qui conc ubuere cum m erecr. cch ac, vi

ri ( qu ida m )ing en ii a!ia> non adm odum praui, veneno eius fubtili, tan

quam epide mi calu c,gr auiu :r infecti, vix tandem,in mortis agone,aliquid

leuaminis fenferunt: mult i,fo rci llim i,lior eft,docti &: iapicntif iimi (a fui fi

mi libu s) habiti, (cum tamen erant ftulullimi)in Sa pie nt ix tam infipientiscalr gin ejeth aliter faucir.ti, decum bcntes, mi fere expirar unt( exempla

funt in pr omp tu innu mera )&. perierunt in vanitatibus fuis,inque rene-

b rarum abvflo fcpulti iacentes manen t. Alterius igitur exem plo , fili, di-

fc i to . Na mfelix^uemfaciun t a lien a pe r icula cautum.

V i x inferi do m u s c-

ius, penetrantes interiora

mort is .

VctC17. J y l£ J?2fe rm 3domus cius, de

I fcendentcs ad cubicula mortis.

VUinfctiybc.Q!\ Ducentesco, vndevenerunt. S apie ntixD iuinx v ixrc

ctx funt ad cxlcitia xternaq ue perducentes, penetrantes interiora v ir * :

ad vi x inferni funrvixim pictati 5 ,adinrerioresmociisaccrbirarcs perdu

centes. Finis Sap ientix verx ac Diu n.c, vicaefl: talf xa c mundan xinor».

Serpe ntina enim illa aftutia morrem 111 mun dum intr odu xic: Diuina ve

ro Sapien tia (incarnata,filius D e i ) vita n mundo dedit.

Q u a d o in trau crit S a p i e n t i a c or t u u m : Scc o g n i

t io an im x tu x dulcis fuent*:

Prou.'x.

Ver i! 7. B St intraucrit S a p i e n - s*.r i a cor tuum9f i S c i e n t i a

ahunx tux. f f placuerit.

Si intraucrit] S in c& ar S a p i e n t i a guftaueritcortuum. Placue-rit'] Ita ,vt decernas ad vfum vitx accon lueiudine m tibi adiungereeam,

veri . 307. c iq ueextoto cordedicere, S oror mea es, & P r v d e n t i a m

vocare amicam tuam ,verf.iotf. Sponfam eam tibiaflum ere, ver f. i4<r.Sc

conquiefcerccumilla,vcrf.25<», O quantam ultitudodulccdinisdiligen-tibus tc Dom ine ?

[ f Confilium cujiodiet tc}f j

Prudentiafer u abit te.

Cogitant ia cuftodict tc ,

& intell igctia c ofcruab it tc.

V«C n.

Conftliumcuflodiet te] Non humanum fed Diuinum,quod I e h o v a h

mific dc altifiimis. N cind ecc piion uir. Me trorum lapidem impingat pes

mentis tux . E t fic corriguntur via hom inum in terra, Sc difcuncfalutaria

v itx & adtionum c onfilu .

n 3 V t eruat tc a via m a la ,

a v iro loqucn tcpcru crf i ta -

t e s :

V c rf iu Vt eruaris [f it v ia mala, f j

ab homine f f qui peruerfa lo

quitur .

isfvt*mala] Ho ceft ,ado gm ateSap icntix mu ndanxaur fecularis:quc

Philofop hia vt prorfus dcflituta luce Veritatis, ita tota fo ph ifti ca &i nf i

picns.flultitiaq; coram D e o, rc ftc Paulo i.Co r.i, 2.0. Vn de ad ColofT .i, 8.

Videte



G R A D V S S E C V N D I. 47

/ 'id(tCy t:equis vos decipiat per Ph;lofrphiamtcr inanem'fallaciam,fecundum tradi tiommhominum fecundumelemeutxmundi,& nonfecundum Chrjflum.ld cft,per

Philo fophi am.qu x caret fpiraculo D t l & : illuftrarione Diui na : .inniten-

rem pruden tix fu xp han raftic xatq uem un dan x, non luci veritatis, in Li

bri s SS .*S cr ip tu rx ,N atu rx& C on fc :cnr ixDiuinitus fcr iptx .t raditx ac

manifeftarx. J 2u;ptruerfxloquitur] In quocun quc vis fcibili.DiaboIo gusille fir,aut Jurc pcn ierfus ,Caco mcd icus,P feudo phyfi cus>Sophifta,au t qui-

uisa lius,prorcctis falfa fubftitucns.fpecic veriraris fucata. Ad eo in quouis

ftatus gencre(fup er quo conqu eritur otnnis Iuftitiam amans) rerum gerc-

darum lftigubernaculapallim hodie tenent,vt inrer Sapientes, hocfecu

lo fere minim e rutum fit,S a p i e n t i a Do drin am pure profiteri . T an

tum inualuit malirix fumus!Nam ,li qui funt,('Diis gen iti;q ui V e r i t a -

t x totos fc ded icant , infan i, ig na ri, irreligioli, interdum hx rctici voca n

tur,odio habe ntur , etiam pcriculum cap.talc in cos con ftitu itur , contu

mcli is aff iciuntur,(xpelueishuius vlurapriuantur. H xc prxm ia S a p i

E N T i i t amato rum , apud mundum immu ndum : hifce miuriosc a 1 Ve d a

ipfa S a p i e n t i a incarna acap iit: frnr.lia patienter fcram u,m cn 'bra.

Eli enimlummafelicitas,prepecr Optimum ,pariap cllim is.O tendor:. !

o mores! D t u s , det i ftis funem &tinem. A m cr.,dic atom n.sT hco So-

ph ix amator.

Jfyiderelinqtiuvt.&cc.] N i m ir um , femitas S a p i e n t i a veras; quos

propterca S a p i e n t i a v ic ii lim rel inquit ,& iure optimo tradit ( Rom.

I,i8.&:fcqq.)in reprobum fenfum,vtambulentpervias tencbrofas,&fa-

ciant ea, qu x non couemuntjrepleti omni iniuftitia^pcrpcn dite h^c,qu£-

fo,qui Ecclefufticc.Polit iccatq; Scholaftice,Terram iudicatis, v crf 6 j . &

feqqjfcortationc^erfutiajauaritiajmalitiayplcni inuidia,cxde,contenti-

onc,dolo,malis prxd itim orib us, lufurrones, obtreda tores, D e i ofores,

contumclioli,cl iti,glorioli,excogitatores malorum, parentibus immori-

gcri:ex pcrtc sintclIi gctix,pa doru m haud quaquam tenaces, alieni a cha-

ritatis arfedu,nefeiifccdcris,imm ifericordcs. Lapidi Ly do hu ica ftri ce t

vnufq uifq ue ( cuiuscunque Iit ord inis ,ftatus ac facultati s) C onfcientiam,

lius efle &: no min ari. S i g n a t v r jc. hxce rcocer tiusde mo nftran t, tales

qui funt,nihil firmi,folidi auc rede fcire.opinari tan tu m : dum opinantur,

funt femper difce ntesac difpn rantc s,ad veritatis finem nunquam perue-

nientes. Nimium enim aitcrcando ;iu xt aP . C lodi i atque Varronis proucr-

bium,^wV^ amittiiur.

»4 Q u i re linq uu nt iter re- VcrC,J-

• d u m , &: ar^btflant per vias

tcncbrofas.

Jpui fy* derelinquunt fem i

tasreHas^ij ambulat per vias

tcncbrofas.

exam inetq uead a & fada fua qui vult ac gaudet S a p i e n t i a verx fi.



1 N T E R P R h T A T I O N ; S

Scottatio-nem ta ra-

tionis acmcntis.quacorporis v i

tandam.

116

I I J

C«w male fecerint ] Cu m falfum pro vero, iniquntn pr ox qu tf, nefas pro

iurc,fraudulcniiflim i fubdole fubftirueiinr atque detonderint: apud quos

Ius dc Iuftitia, Veritas Sc Co nfc icn tia , nihil clt, nifi publica nicrces vana:-

que, apud vulgum imperitum & profan um ,qui ex veritate pauca, ex opi

nione multa xfti m at,g lor ix aucupium. Pereant,qui candjdum vertunt innigrum. In rebusptjftmis] V x autem illis: quia comm ittunt,quod haud fa

cile remittetur,peccatum contra Co nfcientiam .

Q u o r u m Q ? vixpcrucr-

fx funt, &: infames greflus

eorum.

VcrC »{- fhiorum fenntiC peruerfc

fu n t , (y pcrHcrfi funt m yus

fu is.

Vi.tperuerfc] Ah ,cur non peruerforCum Iaruas fupcrbi.r/ophifmatum,

men dacioru m, litigiofarum rationum conclusiuncularum ve , decep tio

num dC falfitatum pcrnitiofillimaSjftipcrcil o alto malitiofc p rxf cra nt for-

m of x veritatis facici. O b quod vere infames greflus eorum.

Vc eruaris a muliere

aliena, 'cc ab extranea,

cj moll it ferm ones fuos.

V crf Vt eruat te inquami tnuherc

extranea, ab aliena, qua elo-

quiai fttAemollit, |

muliere nlicnt\ Snpiens hic non (impliciter dc (Certatione agit car-nali,verum quoque icnluum,rationis ac mentis ,quema dmod um verfu ap

paret 108. Vtc nin i corrumpu nt bonos mores colloquia pra uajfic bonas

mentes dogmat a falfa. Sapientia mun dana , vulpecularis, tumida, fupet-

ba,litigiose difputatoria,ampuI!ofa, verborum manium garrulitate line

mente fonos blaterans,dc dialc&icis p rxftigu s (diftinguo.amicc Lector , v-

fum verum ab abufu)pcrfophifmaaim amba ges,feductionum retiaten-

des,cft illa illex,blada &: aliena & mulier ( Pr ou .7 . ) extranea, ihilta &: cla.

mo fa,qux mcndacifiimo titulo,pro S a p i e n t 1 a vera, fc diabolice ven ditat ftultis: cu,iuxta Paulum,nulla veriorfit ftultitia apud D e v M,quam

terrena fapientia j dcdifccnd aci, qui vere cupiat faperc. In Philofo phicis

Ludo uicum Viues audite Philofo phum ( cui, vcartifici in fuaa rtccrc dcn-

dum )fencm ,dodt rina& exp crient iavale ntcm : Qua:, inquit, in iuuenture

elato lupcrcilio putabam cllc thefaurosin Ph ilofbph ia.iam conucrfusSc

fenex, video vixftcrcora cllc, tantum remoras vitx pix , fhuliorumquc

neccilariorum fuifle. H x c ille. Sanctos etiam Patres, Hiero nym um,

Ambrofiu, Auguftinum, Cyprianum, Hilarium, B afilium ,Cyrillum ,Ter

tullianum, Bernh ardum , Prude ntium , Ifidoruro,mu ltosquc alios virospios & doctos (quorum pofiem, ft ferrent tempus & locus, prolixum infti-

tuerc ca talogu m .ferip tis illorum id abund e teftantibus) non parum poc-

ni tu itin fum ptx op crx , quam locarunt in traftanda Philofophia/cculari,

femper difputatoria,Ethnica,tcrrena:omncsquc;po(l multos in illacx-

anthlatos labores,in eo tandem conucniunt,iftampeftemeflcveritatis,

fcientix folid x,L eg isq uc D E 1 ,■& Religion is Chrifti. ‘Fugite ergd,fugite,

o adoIcfccntes,merctncem : dc, exemplo Imperatoris Maximiliani I.

Ethnice



Il<

11:

io

G R A D V S T E R T I I . 4.9

Eth nice aut “profane philo fophantes, audite vt ranas, non vt philomclas.

Qui (diabolo non impcdicntc)potcftcapere,capiac&icemender. < 4b extranea] peregrina, Grx ca , me nd aci, qux non comprobatur tcftimomo

Spiritus fan di incerno. Ra tioef t,qu ia Sapientia non acquiritur fucatis &:

phaleratis Rheroricx verbis,ncc fyllogifmorum rortuofitaribus, quibus-

Extranea hxcp aruu los & incautos in iu i' heu turpem & meretricium !)amo rem pellicit: fed Lum ine mentis Diutnitus illuftratx ( Enthufiafticc )

cadente (uper intcllcdum,&: mouentc liberam credendi voluntatenv.qux

nobiliflima cfl omn ium rerum fciendarum via. gu^< mollit fennonesfuos] Dialcdice, Rhetorice. Sen eca : c Jltelliturn venenum, blanda oratio. JVui fa -cile credit,facile decipitur. Proinde Cicero rede dixit : Vires & ncruiftnst Sa-

pientix,nonfacile credere. Et Euripides: Prudenti difpder.tia nihil melius e rvtiItus hominibus. Dif cite ergo nunc, o mortales, tot rantoi umque monicis,

hancca uere, non ipforum in iuuentutisignorantia:feiuorceiratium im i

tari errorem po tius, quam xtace deinde pius lapientium picnicentiam.

Et relinquit ducem

pubertatis fua^&r p ad i

D e i (ui obl ita cft.

Quot defent ducem ad.)le

fcentuz f t x 3 f j pach 7 ) E i fut

oblita eft.

Duccm pubertatis] Hoc e f t , D t v m ipfum: qui per S a p i e n t i a m

fuam,in Libro N a yi rx magno. Lcge(in M icroSc Macrocofmo)Diuinitus

tradita, V crbo^ ucfuo fcripto,ab vfque initio M und i,iimalitia ad Regiam

V e r i t a t i s viam,auoc.iuit ,inuitauin h odieinuitat,vocat. Paflt D e i

/tf/A 'c.]Ex em plo Parentis, h occft,diaboli,qui in veritate nonperinanfjt.

Iohan. 8 , 4 4 . cuius illa filia obccdicntiflima. Om nes quiiu ngun t&rc on-

iungunrfecumhanematr imonio, perditeobl iuifcunturpadi D e i fui,&:

generifiuntdiaboli ,focrumquehabcnthoftem D e i , Creatura:atqueNa-

turx.totiusq uc generis huma ni. ^incc5rlic^c0cfcl(fcf2afft. Vt ca uc as ,m o

nitor tibi fum,amicus.

vctC.is. l Jguiainclinauit ad mortem

domus eius, f j ad mortuos fe

mit& CIUS ducunt.

Inclinata eftcnim ad

mortem domus c ius , dc ad

inferos fem itx ipfius.

Inclinata efl] Ducita d interitum C orporis,Spirirus &:A nim x,in vita hac

& ia xt crnu m ,dod rina illius: at, Le x Sapientis, fons *itx ,vt dcclines a rui

na mortis. Pro u.13,14.

Omnes ingredientes ad

cam>non reucrtctur ,nec ap-

prarhendunt femitas vita:.

Vcr f.i ?. Omnes f jr qui ingrediuntur

adeam , ?io reuertentur, nec ap-

prehendent fjrfem itas vitx.

J$ui ingrediuntur , & c ]Q_ui docc ndo 8c excrccndo t md ante am , dele-

da ntu r ea, affociantur illi , ampled untur £c fequuntur ea m : qui bibunt ex

cratere illius,repete ex hominibus, tanqua aliquo C ir c x p ocu lo inebriati,

incantatur, rrasfo tmatu r in beluas &: fues imm ud as. 5<w//.«/r//.<]DECEM:* ------

G

118

np

120



Cum boni:

j i u b u L .

III

1 1 2

>0 I N T K R P R E T A T I O N L S

quasvid cFigura Am phitheatri huius fecunda. Q uiv eftm iert is Regcnc

rationis decemTh cofophice ve ft itusambulati li i llis, V n i t v r D e o :

id v itx fontem, S a p i e n t u Oceanum , feliciter deducunt Mago s C a

baliftarum abO riemc ( vteft vcrf. 170.) venientes,prxluccnceS a p i e n -

r 1 Aftc l la ,Mic io&Macrocofmiceorta .

V t ambules inquam per vi - Vcrfl°-

t a m b o n o r u m , & f c m i t a s i u -

ftoruincultodias.

V t ambules in v ia bo

na : O 4IS ca es iu/lorum cu

flodi.is.

Vt sm lulesiivi* bona] Via b o n a c f t v ia f . i p i c n t i x , i u f t i t i x , f m f t i f i c a t i o -

n i s , r e d e m p t i o n i s , v e n t . . t is , v i t x , i .C or .i , 50. Et v n i u e r l x v i x Domini mi *

f e r i c o r d i a S c v e r i t a s , P la l . i f . i o . V i a b o n a eft via h u m i l i t a t i s , m a n f u e t u d i -

n i s , c o n f t . \ n t i x , t a c i t u r n i t a t i s , f i d e i , c h a r i r a r i s , f p e i , patientix. I o h a n . 8 , 5 1 .

d i c e b a t S a p i e n t i a i n c a n i a t a a d c o S j q i n c r e d i d c n i n t e i J u d x o S jJ / i / ^

m.in(critis in fer mone r/:eoyvcre dfctpuli mei erit is,cognojhtis z,triia,cr/ji& ventas l>ber ibit vos. Q \ i a p r o p r c rm a n e a s , f i u d e o, i n S a p i e n t i a f e r m o n e ,

v i d f c i p u l u s fis S a p 1 e N t 1 ✓£> p r x c c p t r i c i s f i d c l i i i l m x , & f a l l er e ne -

f c i x : c o g n o f c a s V e r i t a t e m o m n e m , tam in Phyficis &: h y p e r

p h y f i c i s , quam d i u in i s a m b u l e s , Cabaltfta, Magus, Ph yficoCh cmicu s,in

v i a b o n a : & ver it at i s d o g m a t e l ibe r e ri s ab crro ic &: d e u i a t i o n e . C aII isiu - florurn] Sunt e x e m p l a v i r t u t u m , p i et a ti s, & i n p r i m i s i m i t a t i o vitx Chrifti

Saluatoris no ft ri . V n J e Apoftolus i. Cor.n»i. Imitatoresmeieflote,Jient eg ch*i(lt. H ac v.a incedendum cft in Orat orio Laborator\.>. Imo hx cip la

viacibimonftratui in hoc Amphitheatro iynopcicc>& in Prologo pcr7.il.

los gradus, qui ad penetralia Sapien tix x te rn x folius verx nos perducunt.

E t v t quid delectaberis, fili

mi,cum aliena ampleRerisfi-

num extra nex?

0 Q ua re fcduceris, f i-

ii m i ,a b a l iena , & foueris

in f inu alterius?

Quarefedtt:eris* £zc. ] Diuin a Sapientia, tanquam fponfa amanda com-plectcndaquc cft. Sapi?ntif iimus eni m Rex dccreu erat fibi eandem de-

fponfarc. Et fanc libentifiimc Illa coniugium tniteum mentibus noftris.

Et hoc qu oque fine S a p i e n t i a D e i Incarnata, per incarnationem ,

cum genere hum ano contraxit matrimoniu m. Vide quam intime fc tibi

coiru nxu Sapientia l) E i,fib iqu cc x natura humana parauit domicilium,

in q 10 tota plenitudo Deitatis habitaret. A h cu r tu teingeris in finum mc-

retne s,(f>pu-ntixin unda nxim mu ndx) cum cxleftrs tc virgo iamdudum

deperire ca-perit, pura, cafta, illibata, plcn agra tiaru m, do nor um , beneh-

ciotum immortalium . Am ore igitur Diuin o opus eft ad capiendam &:

defponfandam hanc virginem. Am or mundi meretricem illam ambit

lambit, mun danam &: fatuam iapic ntia m, q u x indulgct fivdifiimis affe

ctibus.

Quando coram oculis Vcifl '-

J f . h o v a n funt via: v ir i ,5 c o-

mne s femitas cius poderat.

Ileff>icit D o m i n v s 1 $ vita

hominis, O* omnes grejjits

eius con fiderat.

9 nas



M

: 2 6

G R A D V S S E C V N D I .

Vias hominis,&cc.] Cu m animus tuus inhiat rebus mundan is,hono ribus,

voluptatibus,opibus-,peruerfxfuntvixcux,&dcuias a's v m m o B o N o .

Greflus eius confideraf\ Studia ,confilia,rc chnx,in iidix,callidi catcs,ftulta dc-

fideria tua, funt grcllus tui, quos D om inusco n(idcra t;con tucnc ur An ge

li ; accufat 6c obicruat c o n c ie n ti a ; numeran t diaboli. D e y s quife ruta -cur omn ium corda &; ren es , & vmuerfas mentium co gitationes intelligit,

i.Para l.iS,*;. abominatur cordis prau itatcm ,& puniendam tradit,(ni rcTi-

pifcas)crcaturis vltricibus, qu x vindidam exercent erga o mn es, quos

D e v s abomin atur. M axim a autem cft mifer ia ,im o infe rn us ipfe , a D e o

relinqui.

Iniquitates fuie cap icnt

ipf um im pium & f un ib us

peccati fui tenebitur.

Vci f. il . f f Iniquitates fu x capient im-

pium, I f Cr funibus peccatorum

fitorum confringitur.

Iniquitates] Omn is iniquitas fibiipfi ptrnas &: plagas infl igit : nullum cft

vi tium, quod non pcculiarc m fuum morbum paviar. Quem adm odum c-

nim ipfa quidem virtus fibjmcc pulcherrima merces: it.i,omnequidem

vit iu m (ibimct d ete rr ima m erces. O m ne enim femen frudum fuum pro

prium profert. Mifericordixfrud useft,mifericord ia:benignitatism er-

ccs cft,benignitas: & c conuerfo; immifericordix frudus cft immifcri-

cordia Sccrudeli«*s. Funibus peccatorum confringitur ] Pecc atum certe eft

maxima feruiius atque captiuitas, impium ica confti ingens , vt nequeat

pccnas effugere. Sap icnt iaD min a,ing enu aeft libertas,qux animum h o minis liberat a ftulticix vincu lis, a teneb rarum erroribus, a vitiorum pla

gis,a dcfp cratio num laqueis.

Ip/e monetur}eo quodfion au

duut eruditionem : ( y propter

multitudinemfluitit ixfux ~/jr er-

rabit.

Ip fe m o ri ct u rj q u ia n o n Vcr(-1J-

habuit D i s c i p l i n a &

in multitudine ftultitia:

fu x dccipictur.

Errabit] Animus humanus non illuminatus luce Sapientix Diuinx,plenus cft erroribus,ita vt neq uide m m inim $eius a dion es errore careant.

S i D e v m afpic it , e r r a t : Si Naturam, deli rat: fi feipfum, fall itur :fi proxi

mum, dccipitur.Summa: ncc minimam C x li ftcllulam,ncc herbulam ter-

rxa bfq ue errore poteft intueri; quia omnes cogitationes cius funt err o

res. H x c fane eft multitudo ftult itix, qu x nihil aliud nifi mortem &cinteri

tum fecum atferre poteft. Delapfu s enim eft hom o a fonte Lu cis,in tene

brarum abvfTum,ex qua eludari minime poteft, nili Sa pi cn tK Spiritum

diuinitus fuerit adeptus;

O m n i (igitur)cuftodiafer-

u a C o r . tuum , qu ia ex

ipfo vita procedit.

Prou. /, Yc rf ij .

P r x omni cufiodia {ergo)fer -

ua (fo k tuum : quia ex ipfo

fin t egrejfus v itx .

1 1 6

*

C O R .



117

OS.

5- I N T E R P R E T A T I O N E S

O C V L L 12S

P F . D H S , v c i lucc i l j ; .

17.

C o r tuum] In C o rd c S a p i e n t i a fedem h abet : ca uc igitur, n ef e

dem ha nc occuper & impicat fatua fapienna. Scrp cns cn im ille antiquus

exc.rcat mentem A 'in ili lla t virus fuum multis infidiis: libidine coi inqui-

natjfuperhia i nflat,ira incendit,o dio va flat,qua: omnia funtoper .’ di;.boli.T u vide, vta b hoc veneno C o k ruumcuftodias: feruesautem ilh d & a

perias C xl ef ti S apientia:,timori D e i, fidei inc orrupta:, (qua: purificat

co r)c ha rita tei nf uc atx ,fp ei immota:, patientia: infracta:, humilitati ama

bilillimx. C o r tuum officina fit orationis &: prc cu m , inflrumcntum

fatidiflimorum gemituum , &: domicilium pietatis.

Timone a te 0 s prauum,

C y detrahentia labia fint pro-cul a te.

R c m o u c a tc pcruerfita- Vetfl+

ccm O r 1 s j &: prauitatemlabior um elon ga a tc.

O s prauum ] Ad c on flan da m &g rau itate m in didis & fadis tcafTue

cito. Ang eli enim vigiles tui funt Spiritus conltantcs &g rau es, o(b res

omnis lenitatis: funt Spiritus vera ccs,&: veritatis amantes . Spiritus autem

apoflat.e funt medaces,deceptores, illufores,leucs, inco nflantes , quando

loquuntur mendacia,dc proprio loquuntur,& proprium aperiunt the-

faurum,quiadiaboluscalumniatoreflpatermcndacii . D e v s efl verax ;

Chrif tus ve ritas; Spiritus fandus,fjpiritus veriracis. S o li Capieniia Diuina

cfl verajvcri0r,veiiflima.

O c v 1 .1 tui ad re & um a-

fpician t,& palpebra: tu x di

ri £ant viam ruam coram te.o

Vcrf i j . /fj* 0 c v L 1 tui rccla Vide-

ant>f i palpebra tu* procedant

grejpts tuos.

O c v l 1 ////, &:c. ] O culi mentis tux intenti fintfem per &indefinen-ter ad D e i mifcricordiamjiuftitiam/apicntiam, omnipo tentiam ; verita

tem, benignita tem, & ad imitationem exempli v it x C h ri ft i; ita rede diri -

picur vita tua. In Sole,intuere Solem Iuflitix ,in flellis el ed os ; in floribus,

Paradyfum ; in homine,miferiam tuam: in D e o Patre,gratiam infini-

tam ;in Chrifto,fraternitatem amabilem;in Spiritu fan do,ch aritatcm

com mu nica bilem ; in Angelis glorificationem; in Macro cofm o Diuinam

prouidentiam; in Microco fmo, Diuinam Sapientiam.

Dirige fcmitam <£T P e - VeiCl*-

n i b v s t u is , & om n es vi x

cucrflabilicntur.

Pondera fimitamPEDVM

tuorum, Cr omnes v i x tux di-

rigantur.

P e d 1 n v s tuis] P e d e s f ignif icantofl icia vocationis legit imx. Vide

primum habeas legirimam ad resgerendas voc at ionem : dein de, nc excra

vocationem quicqtiam tentes; infcliciflimum enim habebis fucccffum.

Angeli,



G R A D V S S E C V N D I . 51

Angeli,Spiritus admin if tratori i aci ccrtum gen us vocationis noftra: Di-

uimtus fune ddtinati. In viis enim tuis te cujiodient, ait P falces, P/alm.«?j>n

Ergo exrra vocationis vias tc delerent, & tu ad lapides ruina: allides pe

des tuos. ,

N c declines 3 *ad dexte

ram, ncquc ad linifl:ram,a-

uercc pedem tuum a ma lo.

Vctfx7. 5\V decimes ad dexteram ,

neque adfinijlram : remone pe-

dem tuum d malo.

^fddexteram, Scc. ] Ad dexteram inc lina nt, qui pfofpecis rebus infblc-

fcu nt; ad finiftram, qui aduerlis frangu ntur. Ad dexteram declinant, qui

prom illis;adfimftram,q ui minisa rcrtodtric&unr. No n (is nimminani-

mofus, ncc nimium deicctus: (med>o tutijftmus ibis) ncc fis auaru.s, ncc

prodigus : (ed liberalis,ita vt nec profundas tua bona ,nec thda urum tuumtenacitate abfcondas: vttumque enim malum cft,a quo rcmouepedem

tuum. Diabolu s enim Sc mundus c afl cs ,& retia tam ad dextram, quam

ad finiftram exp an du nt , vt (i non laqueo luxuria: poccris c a p i, capiat it

funibus Sc vinculis auaricia:,quibus corh om inis dcm ergitu rin perditio

n e m .

Si fapien^-ftftris, fapiens

eris ti b i ; fl vero illufor,folus

luespeenas.

Prou. 9. Vcrf ii. l f S i enim fapiensfkeris, ti

bimetipfteris: f i autem tl/ufor,

foltts portabis malum.

Si fapiens fueris, Scc. ] Satius igitur cft ob tem perare S a p i e n t i ^ v c -

rar. & (uo fapere co m m od o, qu am illufo rib us, & fuo delirare detrimen to.

Frufttafapit,qui fibi noncapit. Impietasfcipfam vlcilcitur.

S V M M A :

N a m q u i S a p i e n t i a m

D I SC1 PLI NAMQJ/ E pro

nihilo ducit, mifer eft, fpes-

que talium van a: & 'labores

infru& uofi,atquc opera co-

rum inutilia.

Sap. j. Veifii.

^ S a p i e n t i a m &

7 ) / S c 1 P L i s a m quiab

1 ic it , infelix efl, / ] f O* vacua

eflf fes illorum , i j labores fine

fru clu , inutilia opera ilio-

rum.

S a p i e n t i a m Sc D i s c i p . ] Tu , qui excutis, rcfpuis, pedibus co n

culcas ac deferis S a p i e n t i a m & t D o m i n i T i m o r e M , q u i felix

ede poteris. Vacua ellfpes illorum] Sunc fcm per qux rent es,in omni myftc-rio.fcibili fecretojad Vcritatistincm nunqua peruenienccs: miferrimeque

cuancfcentGS in vanitatibus cogitationum ,opinionu atq; laboru fuo rum :

G *

l3

i i



54 I N T E R P R H T A T I O N E S

6c quia S a p i e n t i a m v era m , eiusque in itiu m, T im o re m D o m i n i

.bi ic iunt>Thcofopbice Orare non pol iun t ,ncc fapienter & cum fructu

Laborare. Cu m que contra D o m in v m non valear Confi l ium, etiamfi

omnes mundi huius imm undi fapientesinfipicntes manus con ferre t, ori

cur Bab el,id eft, conf ufio, in fenfibus, ratione &: men tibus eo ru m, dantur-

que in repr obem fenfum, vt (q u id pro quo fumentes aut operantes )c adant dc errore m errorem. N otate hoc, vos, qui quaeritis Lapidem Philm.

quiqucafte ftat isCabal i f l ice , Ma gice , Ch croice ,Theo foph icc>& C. intcl

l igere j fc ircp of l idc rc& pra ftarec a , quo: quarta huius Am phitheatri f igu

ra fapien ter funt ann otata : Vo fm cripfo s, inq ua m , prius Th cofo ph ice f ic

tractare di fe i tote ,\ t ( D e o mife iente ,dante &C o p c r a n t c ) c n o d c m i n i , c

peccatorum (ordibus extr aha m ini, fupcrfluitatibusq, impuritatum libe

remini, fo luam ini , feparem m i , depuremini, coniungamini, (o aby ffum

m y fte ri iD E i ! non cft ir» hoc vnicms D iuin xp un & o, volentis , per (e aut

currentis, (edm iferentis D e i .Enfoph • Ejifoph!) ad plufquam pcrfe&ionis

grad um ( Diuino.£>iuini ignis 2rti i icio)fublimein ini, hoc c ft , exaltemini,

&c uro D e o ipfo in Spi ri tu & V er i tate inental i tcr fe rmen temin i ; pr ius

quam dico, Lapidem Philm. & exteros S a p i e n t v& thef\uros ,c S a-

p i e n t i a M i n e ra , qu a :v era M a g n e s i a el t C a t h o li c a T h c o f o p h o -

rum ,eftode reagg rcdim ini: al ias (credire veridico) ./Ethyopem & laterem

lauabi tis . Bona & D on a D e i funr j fu rrun txrun tque fcm perh xc .dc qui

bus agit Am phitheatrum hoc no ftrum ,a fo loDF. o gende ntia : qui , cui

vult, l argitur aut fubtrahit, fub lim is , gl oriofus j o m ni i i l fy r iaac Bonitate

repletus. N o ta : H o m o,Later dealbandus, &: Corp us, quod f lat; D e v s ,

A n im a q u x v iu ificac : S p i r i t v s f in c lu s , v in cu lu m ; cuius virtute fit v n i o ; qui t ingit & dat i ngrellum ad R eg n u m perpetuum . O h arm o

niam mirandam Macro &: Micro Co fm i Regcnerator iam I N on nili rege-

nera t ionis f lua io fus , & quidem f ingular i D e i du&u, Regen era

tiones intel l igcthafcc: C xte ris funt fy lu x Bo.

hemicar, erratica: ac ten e

bro fx.

HtguYA tertiigrtUm hic inftrAtnr._

I I I G R A D V S



1 1 1 .

G R A D V SP R O L O G E T I CV S T E R T I V S

E X P O S I T V S.( V v r n s r t S a p i e n -

t i quom odo orta h i c -

1 i r eferam , ncj^jcclabo vos-M yft cria : (cil a prima ori

gine inucfti<?abo co<mi-o c>cioncm cius,atque in aper

tum proferam, neque V e

ritatem praeteribo.

V cilM -cQ v I D E S T ^ / l P i f N T I y l ,

i j quemadmodum picta f t }

referam, (p* non abfcondam d vobis /jf Sacramenta 1 ) e i >ftd

[ f ab initio natimtatis nniefli

<iabo3 i j ponam in lucem fcien

tiamilkiis, i j non prxtrnbo v e -

ritatem.

Faclifit] H oc eft, exci terit: q uom odo gen ita fit.rter na ab ste rn o , ex v

tcro( Pfal . 1 10,5.) DiuinitatisimpcHctutabil iarqueitcrno. Sacramenta D e i ] Ho c cft, myftcria D e i . N on modo illud, quod gratiae fignum pra-

dicu m eft,qua’ cftpra'cip ua Sacramenti (ignificatio: fed omneillud>quod

cognitu ncccfFarium ,pulchrum &: vnl ceft , dc D f. o, N a t v r a &: H o-

M 1 N E,Sacramentum dicitur. Hftcnim vera S a p i e n t i a T e r t r i v -

n A .com plcctcnsTheologiam ,M edicinam ,Aftronom iam : (eu, vt cap.7.

&: S.Sap.tradirur-, Diu inoru m mvftcriorum co gn itio ne m ; polir icxa dm i-

niftrationis SC gubernarionis prud entiam ; totiulqu cNa tu rx rerum ordi

nem, caufas, affectus, cx lel liu m virtutes, &: tcrrcftrium vires : cx quibusmirificc emicat Creato ris Om nipo tentia, Sapientia, Miferico rdia, Ve ri

tas, Iuftitia & Iudiciurn.

Eft (etenim) in S A P I E N -

t 1 a Spiritus Intelligcntix,

Sa nd us , Vnicu s,M ultiplex,

Subt il is , D i fcrtus ,Mo -

Sap . 7 .

V c r f 1 2 .E fl enim S v 1 r j T v sin e a

Intel/igens, Sancim , Simplex,

Multiplex} Subtilis y Mobilis,

ffiVIuftris, Impollutus yVcrJJti

T3 J

, 5 4S p i r i t t s

S / P H N -

T I * .



1 N T E R P R E T A T I O N F . S f

X

' 3 5

136

c u k j , Innoxius,boui(ludiofhs ,

<tAcutus3 /}T Expeditius fB etie

f iCHS*

bilis, <0 ? Incoinquinatus,

Cereus , Suauis , amans Bo

num , Acutus^qui nihil vetat

Bcncfaccrc,

E f t i v S a p 1 e n t r a SpiritHSy&cc. ] Fit Scdicicur imZpa ^

Au/**^{,Vnigcnus fiue V nigenitus,& : M ultip lcx,quodabiliafim plici Vni-

caque D e i Naturaorrus tc profectus, fc per lias Mundi partes innume

ras,quafi per ramos dslVundat. Multiplicitas hui c Spiritui D e i etiam tri-

buicur ob varie tatem virtutum ac virium Rebus infufai urn, in quibus ver-

fatur. Vide verf. 1 1 3 . &: figura Am phith eatri luiius 5.Quarfl.4 .& 6. Grata D e o,rc«fte inquit Augultinu s,inp/unbitsz'»iUf: &:( addo ego )invm t*tc^

pluralitas. Subtilis ] Tcnu is,nu lla m ole craJlitieque corporea grauatus,fed

leuis atque ex pe dit us : fcp ro pt ei ea, id eft, Mo bilis , in quo fum -ma clt celeritas. lllu/lru] Splendidus ac lucidus. verfl'.i57.158. Incoin quinatus] Incontaminatus, hoc cft, purus ,omn i labe maculaque vacuus.

N am cum Natura (iclucidus & fplendidus,fplendorem habet purum :fic*

utloh.Epil l . i .cap.1 ,5 . D e v s lux cft, ineo nulla: funt tenebra:. ExpcM tus] Prohiberi n efciu s;au t,quin on polfitprohiberi : nam viluaperuadit

omm a,impedimcntaque perrumpit.

H um anu s , S tabi li s, C er

tus, Sc cu ius , om nia peripi-cicns, atque per om nes Spi

ritus intclligcntes , puros

fubti l i f f imosq uc permeans.

VcrCxj. Jfrfumanify Benignas, Sta

bilu3[ f (ertHsySecitrus, / f o mnem habens virtutem , omnia

perfyiciens, qui capiat 0

rnnes Spiritus , Intelhgibilis,

M undus 3Subtilis.

Certus>Securui\ Tutus,follicitudine v acuu s; quietus Sctranquillus. O mnemhabens v iri ut em] Q u i o m n i a p o tc ft, fi u c o m n i pote n t i a p rxdi t u s. E It

enim Spiritus D e i Omn ipote nti s. Q^ui, mii D e i effer,Omnipotens efle

non pollet.

N u l l u s e n i m c f l m o - VerU*- Omnibus enim mobilibus

t u s, q u e m a g i li t a te f ua n o n mobilior esi S a p i e n t i a :

fu pe re t S a p i e n t i a , q u x attingit autem vb iq u e propter

p r o p t e r fu a m p u r i ta t e m p e r fuam mundittiam,

o m n i a p e r ti n et ac p e r m e a t .

Nulluscft motui, f icc.] Om nim otu mobilior S a p i e N t i a , id cfl, cel e

ritate motus fui omn em motu m vincit, vadirque p e r o m n j a , propterf ram puritatem &: fubttlitatcm. Hic,fili ,med itare ,quid libi voluerint Sa

pientes , dc M o t v p e r p e t v o Philofophantcs. H i c M < > T V s ( l o -

quarcum Hermcce,cxtabula,a v 1 r 1 d 1 r a r 1 s Benetli&.v ftrcundira-

te,qua: V e n v .s Philofo phor um ,ob cuius tractationem con fcriprioillius

inflituta,ficappcll.ita Smaragdina ) eft tonus fortitudinis fortitudo fo rti s:

Quin

U:

13'



»57

Q uia vincit omnem rem fubtilem,&: om nem rem folidam penetrabit. O -

M n i a animae, viuificat,fa pietuer mou ct, potenter conferuat. N a t v -

r a m ( quam reteres omnes & orth od oxi Pacres veriflime Sc picnciflimc

affirmarunt epuvla), ho c eft, vocem D e i ) f iTheo(bphicenoueris>&in

nbftrafto,&: in conc ret o, vniucrfaliter Sc particulariter-, nofti ( crede ver idico ) M o t v m p e r p e t v y m Sapien tu m. A d ver fum re re leg o 154,

&: 178 . Te rtia qu e Amp hitheatri huius figuram Lapidis Philm. definitio

nem ac expolit ionem. Ibi ftudere memento: D e v m oran s,vtTh cofo-

phicc co ope rans , veritatem tibi infpiret atque oftendat. Mu ltos noui in

Aulis D o m in antiu m ,M o tu m perpetuum l ig n eu m ,C h alyb eu m ve ,& c .

mechanice (a h fruftra) q ux rc ntc s: fi S S. ,n S c r i p t v r a m , N a t v -

r a M j & s e m e t i p s o s indagaflent T heo fop hicc , Phy fice , Phvfico-

Medice, & c. vc cft 1 . &:y Amphitheatri huiusfiguris, reucra inuetullenr

M o t v m non folum perpetuum,verum quoque yLtcrnum,D iuinum &Naturalem,in Mun do vtroque Sapientum. H un c C a t h o l i c o n . I o -

lum verum,vanus non percipit vulgu5,fpiritu leduclionis impeditus. C x -

cus cxc um ducir,quapropter vani labores eoru m .Mo tum mou endum ex-

hibenc Sophift x, non moucncem.

_________________ G R A D V S T E R T 11. . 57

V a P O R .n . c f t^ 3 " V ir

tutis D e 1 , E m a n a t i o

cjuaxlam c fL ^ T Claritatis O-

mn ipotcntis fynccra: ideo

nihilincjuinatuin caincurrit.

E f l enim Vafor virtutis

D E 1 y & defluxus glorit

Ommpotetisjyncertts: qua-

propter nih il polluti in eum

cadit,

r'/>0r]Spiritus:Jto*^,vt vocantHcb rxi.K/r/«/w D e i.]EfTentia Divinus.o m n i a i n o m n i b v s. Vc rf . jo j .En fop hi Enfophiprofundaiprofun-

daiObmurcfco . H o cn o nrcd icebo : Cu m S a p 1 e n t i a hacincarnaca

rvpicc confer L apidem Philm.quis,qualis &: quantus fitille; &: contra: rc-

peries harmonia mirabili hac Seruaroris Mundi maioris cum SaluacoreMundi m inoris myfteriunVv a p o r i s v i r t v t i s D e i e m a n a n

t i s i n v n 1 v e r s v m ; mirandum :dc quo prxftatfilere, quam mun-«?o imm und o margaritas proiic cre pedibus concu lcandas. t e r c t X e lic nom inatur. Nam ,.vc fcimus alias ex Paulo ad Colo ft 1 . 2 0 .

D e v m per Fi L 1 v m ) rcconciliarccun«fta,&: pacificare per

fingu:ncmcruciscius(eftenimCruxSanfta Chriftus ipfecrucif ixus, f i

gura Am phitheatri huius prima, C r v c i f o r m i t e r vin cens diaboli

regnum,in quo veterum Mag orum charactere & no sTh eo -So ph iccv in-

ccm us)q ue fune in terris,&: qu e in C xl is .E c ad Ep h e f i,io./«/?4«/v:>y omnia, caxm Ctlisfunt>&ov.zi» terrif,hoc cft,non folum A ng elo s, Solem,Lu nam ,

Stellas, aeremjled ficrcrreftrcs bcftias>arborcs,h crbas,Tcrr am ipla m, Ma re,fluvios,fon te:,&: q u x in aquis viuunt.-Malcdi&acn im terra pro pter ho

minem, G c n c f j , 17 . Qi iamobrcmetiam ingcmilc itC r e a t v r a pro

libcrationc,fimulqucnobdcumparcurieinhocrcmpus,&:c.Roman.8,2 2.

clamans v oce fua:Libere nos* mslo:('Sanguis C h ri ft i, rcuera,haud fine my-

f te r io pro fufus interram; itaExper icntiaco nfta t, F i l i v m M v n d i

m a i o r i s C a t k o L 1 c o n (^tcW^ey) etiam mirificeextcndcrc

H

Sa m e s - t j . i quid.




v ire s , &: o perari in g enus h um anum . V t in am T h e o lo g i nonnulli, hodier

no ciic parum Ch riftian c dii pu ra nte s, in hoc(v etufl iorcs imicanrcs Pacri-

arc ha s , Cabal i f tas , M agos auc Sapientes ; operam quoqu e col locarent fu

am, vtdi lcc rcnt legere , v idere , tangere ,cognofcere M a s c h i a m rypo

rcali in Lib ro Natura; Ca th o lic o ; veracius certc( ' lum ine (ic i imul dufcli

N a t u r a * , S p i r i t v s S a p ie n t u m a n u ^ q u a m v e r b o fa d i f p u r a ti o n ec o g n o fc c r cn t & d e pr e h en d e re n t D o d r i n a m d e D e o , C h r i f ti p e r f o n a ,

off icio,omn ibufq*,Chrift ianx R eligionis art iculis .Liber enim Natura: cx-

p lic at lib ru m S S * Sc r ip t u rx : E t co n t ra . D i fc ir ce r go nolle S a l S a p i -

e n t i a A n t i q v i s s i m v m , V i t k i o l v m N a t v r a C a t h o -

l i c o n , q uo d Ca th o lic e reperirur in fola S a p i e n t i a M i n e r a :

& O M N r a in O M N i B v s T he o- So ph ice nouerit is. E t , quam uis S e

cundum Seculum n ihi l ignominius fere , de fpcd ius , inhonorat ius Mme-

rahac ; tamen, quam mundus in ique contemnit , hanc digne g lor i f icat

Th co-Sop hus . V idever lL 15 7 . /6 1 . 187 . 6: Am phi theatrum hoc paf limt ot um . L a r g i re m ih i, o l t h o v a h , intus ne paucam , foris ne formid em

T he o Soph i f tarum fu lm en, Am co. S c i s , quod f it iam veri ta tem. Ema

Emanat iones D e i Ca ba l i f t xcx Sacri s lontibus numerant D E c e m ,

quas appellant S e p h 1 r v t i i ,f iuc,(vr Hebraeorum multi hod ie pr onu n

t iant) S p h 1 r v s , h o c c ft , N um erationes aur E m a n a t io n e s , inter quas

S a p i e n t i a m loco numerant fecundo. D c quibus partem confulc

A m p h ith eatr i huius pr im am , & pafl im Cabaliftarum ferip ta. vide v e r f

174. Ex D e o E man ans cc r te D iu inum ;S a p i e n t 1 e i E m a n a -

t 1 o c f t ; quare D iu in a, xterna. Eman at iones D e i , fc inti l lx & radii Diui-

n itat is . Obferuan dx phra fes : Eg oc x D e o procedi , Ioh an . 8 .4 2 . Mif if ti

m e , E x i u i a p a t r e , I o ha n . 1 7 . 8 . E x h o c Emanationis lo co firmatur defi-

nit ioPhi lo fophixvcrx , vcrf. Claritatis Omnipotentis , & c . ) H i n c S A-

p 1 E N T 1 A incarnata Iohan . 17 . 4 . Pater,egoteclarificauifuperterram; opus

confummaui, quod dcdijiimtbi, vtfaciam : & nunc clarifica me tu pater, apud t emet tpfii/n,claritate,quam habuiypriufquam Mundus ejfct,apudte.K t paulo poft: Jjbfia

a teexiui,hoc eft, emanaui. V id ec ap . 17. l ibr. 2 . Capnionis dc verbo M i t i fi

co. 7 \i}iilinquinatum] Antcccdent ia cum conlcqucnt ibus , Prologum

cum Am phith eatri f iguris huius, &: contra, Sa picnte rfvt fapia s) conferre

difeitorex ho c fundam ento qu oq; intelliges,cur L a p i sPhi l . Cathol i cusPhv fico C hc m icu s diabolicis ref iftat po teftat ibus; aliaq; non minus prx-

ftantia miri fice operetur innum era. Vid e f iguram Am ph ithea trihuiu s

quartam.

Etenim lucis xtcrnx fple-

dor cft atque Spccul um Vir

tut is D e i , nul la macula a-

fpcrlum,ciufquc imag o B o

n i t a t i s .

Vct Cii. I S (andorfiqutdem efl L v

c J s xtem xyii Spcculumfi-

ne macuit D f . 1 M a 1 e s t a -

t 1 s, & { f imago 2> o n i t a -

T I S tlltttS.

Candor lucis sterno] L v x d iu ina ,x terna ,abxtc rno (cerre ) non fu it fine

cand ore : er i t ig itur S a p i e n t i a (dc qua ag itur h ic ) xterna . H x c i lla

lux in tenebris lucen s , quam ten ebrx non com prehenderun t , Iohan.1 ,5 .

Speculum



G R A D V S T E R T I I .

Speculamfine macula,Scc.] Super l ioc S p e c v l o ciusquc typo rcali in M a

cro Sc M icro Co fm o, tam particulari,quam vn ni crfi li,S l c r e t i s s i -

m o , Harpocr acicc medicare. Vide v cr f 22 2. Fari (quamuis vellem) non

omnia licec, propter Mun dum im mundum . Maneat igitur Myftcrium

hoc nlta mente repoftum. Q m d fuerint V r i m 8 c T h v m m i M , F . x od .

18,50. ChriftianoCabalicc, DiuinoMagice, & PhyficoC hem ice pcrcon-

tarc: I ) e v s C x l i , qui reuclatmyftcria, D a n . i , 28. dare poteft , cui vult.

Imago bonitatis tlltut] Ha c imagine Tn cofo ph icc vtitur ChriftianoCabali-

fta.abfint imagines cacomagorum,Hebr.i>i.Sc fcqq. Multifariam multis-

que modis olim D e v s loquens patribus in Pr op he tis: nouiflime diebus

i ft is locutuseft nobis in F i l i o .qucmconl l itu i t h x i e d e m vniucrforum,

per quem fccit& fecu lum . Qm .cit (it fplendo rglorixSc figura

fubflatnix ( \s^^tccson,fitbfijletitix) eius, P o r t a n s q^v e o m n i a v e r

b o v i r t v t i s S v /i., ( V e r f i y . j ; purgation em peccatorum tacicns, fe-

dens ad dexteram maieftatis eius, 111 cxcclfis: tanto melior Angelis ette

cius, quanto ditierentius prx i llis nome nhxreditauit. Q ui cft I m a g o

D e i, i . C o r inth . 4 , 4.

Ibidem

\ciii9E f l (euam ) /r s y i ficciofior

S o l r.Jupraque omnem afl ro-

rum fit ii collocata, & luci com-

parata prior inucnitur.

H fi: (quoque) S A P I E N T I A

(hxc) (pcciofior S o l e ,

iuper omn em dilpofuio-

ne ftcIlarum^^T Luci co m

parata inucnitur prior.

Spcci»fiorSoLL.'\ Cu r non ? Eft enim S o L Iuftitix.Malach.4,1. xternus,

fuper Om nia lucens,&: nos vi litans Oriens ex alto ,Lu c.1, 7 8. Vn de Salo

mon in Scbir hafibirim,hoc cft,Cantico Can ticorum ,cap.<;,9.Qux eft illa,

qu x progreditur quali aurora confurgcns, pulchra vt Luna, cl ei la vt So l,

terribilis vt caftrorum acies ordinata ? Luci comparat a, &c . ] De L v c e

vide verf. 2<>i.

Ha nc enim nox exc ipi t,

S a m e n t 1 a m autem non

vincit malina.

Ver fjo . lUi enim fitccedtt nox, S a -

t 1 e n t 1 a m autem [ f non

vin cit malitia.

/#/,Scc.]S o l 1, Lum ini,in Firmamen to, maio riquod prxeftdici. Gc-

ne f 1,16. Non viticit malitia ] F v 1 t enim, e s t & e h i t S a p i e n t i a

hxc P e t r a veritatis fohda, f ixa 6c f irma, contra quam non prxualuc-

runt ncc prxualebunt vnquam po rtx in fe rn i: Humina devenere eius fluent aq ux viu x, Iohan.7 ,38 . Cuius typus rcalis Lapis Philm. in libro Na-

turx magno. Feli x cui indica ns, 6c indicatum rite cognita. 1 h s v h

C h r i s t i Pcrfona, Pallio 6c Re fu rrc fti o: L a p i d i s P h i l . Materia,

Prxp aratio Sc in corpore glorificato plufquamperfectio: T uiq uc ad im a

ginem Scfimilirudincm D e i formati, fecundum C o rp u s, Spiritum Sc A.

nimam Reg eneratio : Plurima,harmonia Catholica,cibi manifcftabunt

fccreta. Harmoniam l ibrorum SS ^S criptu rxa tqu eN atur xo bferu a: L i

brum vnum ex alio Sapien ter legere ac intclligcrc di fee: Biblia, in Natu ra

l >9

M°

H 2



Pcrfeueracin laudibusSjpicDtix.

141

5o I N T E R P R E T A T I O N h. S

142

vJcTcmctipfo: Naturam, in Bib li is, ac T cm cip fo : T e ,in Bibliisatque N a

cura: & tunc Sapiens eris. I e h o v a m Sc q u e m miiit I h s v m C h r i-

5 t v m reperies, &: iri SS* Scriptura atque Natura; vniuerlaliter,in La

p i d e Plvlin.Particulariter,in t o t o Vniuerfo creato ,per lingulas creaturas;

; n T e m c t ip f o ,m o d o v troq ue . N a t v r a M , catholice c x S: in V f. r n o

fcripco.necnon incarnaco;cx &: in femctipfa,in La pid e Phil.atque Teiplo;l )art icularirennSS.*Scnpcur.TacMundip.ut ibusvcriufqucTEir s v m

ex Sc in T eip fo ; Natura ac Creatura D e o, in C h r i s t o V e r b o -

quefe ripto; V niucr falitcr& Particulariter, vt antea :Th eo fop hic c, Phy-

l icc, PhyiicoM cdice.Phy iicoCh em ice , PhylicoMagice, H\pcrphylico-

MagicCjCabalicejiuxtaLcgesarque Dodrinam Amphitheatri huius: In

fluentia, Lu mi ne & Motu Diuino. H oc , 0 M n i a x n o m n i b v s & i n

o m n i a Catholice,typice. Hic S a p i e n t 1 a .

Attingit ergo a finevfque ad finem fortiter, &

difponit o mniafuauitcr.

Sap 8 Verf. 1. T ertingit autem ab extre-mo ad extremum fortiter,atque

omnia v tih ter moderatur.%

*^ 4 t t i v g i t a f i n e y S c c . ] Spiritus»lle S a p i e n t i A ,quoM unditotius m a

china 1 egirur,omnia qu x C xl um concludit occupat,penerrar.replcc. At-

que licet is vnicus fit & fimplex,tamen innumerabilibus, mcom prchen li ■

bilibus>inef fab:l ibusprop nera iibus>don isfidcis>rdentiis,v irtuc ibus ,fcmi-

nariis rerum rationibus,Ipititualibus Sc viuidis viribus ptftiditus eft,tam

mirifice dtftin dis.v tvari cra rem cius Mens humana admirari & aftcqui fatis nequeat. Hi Spiritus ftinr auchorcs &:o rig inc sgc ncr ae ion um &c ocr u-

piionum, fpecificarum virtutum, omnium reru m, Sc ab his depende t co-

cius Natura: cognitio. Aeq ueitac ft & poteft hicSp iricusS a p i e n t i a ,

o m n i a in O mn ibu s ac in o M N 1 a . Dijponitomnia] Quia M o t v s

perpetuus catholicus. D ico pauca,at (cert e)plu ra meditationi Sa pie n

tis lubens relinqu o. Ora , vc l e h o v a h cibi a co nf iliis ,& tunc demum

intel liges . S a p i e n t i a f ilium, id e ft ,a ttentum,f timulo radii Sol is Di-

uin x llluftrationis im pulfum , humilem animo atque manfueeum volo,

non fcioluin pr xco cem auc arrogantom, hoc eft,fophiftam.

Pr^clarac ft j&quq nun

qua m marcefcit S a p i e n -

S ' p . 6 .

V c r i i j .Clara (enam) efl , & qux

[ f nunquam maitcfctt S a t i

e n t i a .

CUrncW\ Rcueraadmodumclara reftenimEmanatioclaritat is Omni,

potentis D e i fincera, &: can dor lucis xterna*,illuminans Mundum Intcl-

l ig ib ilcm,Maiorem & Minorem: Et S o l fuper o m n 1 a lucens. VidevcxfT.jS.i}?. Nurquam marcefcit S a p.] Ratio eft: quiaxte rna. Solum

/£ternmn,fub corruptionem non cadic 111 xcccnum. N or a: Q uo d nu n

quam marcefcit,xternum cft: S a p i s n t i a cft taIis,crgo ylicccna: Sc, pcrco nLq uen s.DE v s. Verf. ij t? .

Mi

14 2

Nobi l i ta -



4 4

M

G R A 1) V S T K R T 1 I. ('i

41 i N ob ilicA tcm Ei us Iiocil-

luftrac, quo d vn ac um D f . o

vi u i c, D o mi *nvs q; on i n i u m

illam d ilexit.

Sap. 8. Vcrf j.

/jf Generofitatcm illius glo-

rificat , contuberuittm habens

'D e i ,f id i i ( f omnium ‘Z) o-

m i n r s dilexit illam.

Gcncrofitatctn illius glorificat, Stc. ] Gcncroficaccm illius magnificc illu-

flr.nt,habens /Erc rna cum D e o /r cerno comnctum xccrnum. Diuinicus

orcum,cuc non fam iliariecrviucrcccum D e o.5Etco nfc quc ncu r( fuo m o

do ) quoq;ii,quibusfamiliaritas incercediccumilla? Afcendo,inquichxc

incarnaca,ad Patrem rneum,& P.urcm v cfcrum.D e v m m cu m ,& D e v M

veflrum ,Ioh.2o , 17 . Vc vbtlum ego, & vos ficis. Ibid.i4,j. H in ceft .qu o d

Amici fianc D e i , confl icuancurque Propln -c x,q uibus D e v s (vcamicus

amico ) mediaec vel im mediare rcucl.ua» cana fua,inf pirac ncquc com mu-

tiicat Bo na &: Do na S a p i e n t i a the fauro rum incxhauf to rum innumera. T u igicur,ad imag inem & fimilirudincm D f 1 h om o factus. imica-

rc C rc ac or cm , S a p i e n t i a m cius q uo qu e dilige vc ( T hc o fo p h ic c

(ic rcto rm arus ) in puncto hoc c onform is viuas A rch ctyp o, in vicam xcer

nam. Omnium D o M 1 n v s dilexit illini^ S i c S A P i E N T i A inearnaca.lo-

han. 17 ,-4 . f Ater dtUxiJli me. Ante conjluuuoncm 'JMur.dt, ibidem veif. 16.

vt a/ltc /io,yuA di/extfiitnc,in ipfisJit,& ego in cif.

cAnteuertens findiofis f i

offert co^nofiendam.

(H-r c) p r^r> cc u p a t, q u i

fe concupifeunt, vt illis fcprior oflendat.

Pr&cccupat, &c. ] Anticipat cu pi do sfu i, vc prx nof cac urj vc prius fe illis

cognofcendam exhibeat &v lcro offerat: adeo in deliciis habe rcf lec um fi

lits hom inum ,quem adm odum cfl vcr fl '145. 157. Efl enim (qua vo-

cchicvcicur S.ipiens)occuparc partes priores in rcahqus, vcinmutuoa-

more & beneficiis,itain ftudioS a p i e n r 1 A. cognofcendroffercfcpri*

orem S a p i e n t i a illi s: Q^iibufnam ? IUisquico ncupifcunccani: qui

diliguneca m,rcrf.i8 .Qujo pcun c,qui inuocanc,verfT.i42.&: 22$.

i a fc d ig n os I p fi q 11 a: - VcrC 17-

rit circ umeun do,at q^ in viis

bcncuole fe il l is ollendit,

in omnique cog i ta t io

ne cis occurrit .

cQuoniam [ f d ign osfi,£fl'

pfii circuit quxrens } & /jT in

Viis ofiendtt f i illis hilaritert c'sr

tn omni prouidentia occurret

illis.

Dignosfiy&ci} Q ui ve re ,h oc eft,ex coco cocdo(verf. 2 f i . ) r o t a anima, to-

ca mcnce, cocis viribus, Bibli cc ,M acr o & Mi cro co fm icc am anc, quzrunc ,

audiunc,videnc,obfcruanteam; inque L e c e D e i dic no<fteq-, Thcofophicc med icam ur: pler unqucec iam (nam deridccur ludi (implicitas,Iub.

1 2 , 4 . ) c u m irrifionecoram mundo immundo. Vx auc cm mun do, S a p i

cnciam veram maliciosc fpcrnenci; fpernecur vicilTim ab Ea, vc quidem

cum damno fuoxccrno. v er f 198. J^ui perfeuerabit vfque ad finem , corona-bitur. Aflfidua enim medicacionc cxcrccrur, ftabilicur Sc fixa rcddicur

----------- ----------------------- -------------------------------------H j------------------

S a p i e n t i a

fco(T«:tquTtcoti-busfe.



4 i I N T E R P R E T A T I O N E S

14 6

Mens noftrainfupcris:noncit(crcdcmih i)labordtei rn iu s. ' A malis ad

Bon ajaco rpor alibu s ad Spiritualia; a fenfibilibus ad Metalia ; a terrenisad

Diuina nos pedetentim migrare opo rtet, ii Bo nor um , Ii Spiritualiu m, li

Diuinormn velimus cirecjpaces.Suntgradusafcenfionu m.Vide v er f 1 18.

Ipfitrircuit&c.] Ho c clt, Circum qua q; quxrit,vbiuis terrarum,omni tem

pore &: loc o,nu m reperiatur cui vere cordi (it S a p i e n t i a vera^tfuam

folicitudinem Scb cneu olcnt iame rga fui amatores fidelesdilcwtos, rcipfa,

hocc(t,communicando eithclauros fuos infinitos, fignih'cctatq;dccla-

ret.Vide veri. 1 4 2 . . 1 4 4 . 16 0 . Situquxiieris S a p i e n t i a m , quxicris &

magnetice attraheris vicillim ab e a : invenies & invenieris.

(j ft jc n fi c rn D i\ T ^ d t: a (j c )' ic a u c b fy.itreiDcrimtJ». /;? viis. ] Q u x lunt

iltxvix ? No n alix , quam Libri SS.XSciipcu rx, Na turx Sc Mentis noftrx

poenitentia Chrift ianepu rgatx,(vcf lii tfi.)Inh ifce,inqu a,S a r 1 e n t i a

viis S apienter ambula ntibus nobis, f iT h c o Sophice O ram u s, (i Sapien

ter L ab oram us .m ir ab ih te r m ir if ic eq ;o fb nd it Ic S a p i e n t i a D i v i

Na . Vidcvcr f .48 . Inomni(Ogitatiotn,& c.] Ipforumopinione,lententiaac mente concepta,co niprchc nla a rq; informata benigne. Eft enim

mfy&atfqux vo x h oc loco lcgitur)/w^/»<tA/,S: cogitatione nc muneliquidi?; fortn.we. IcaS a p 1 e N t 1 a dicit fe iri eoru m mentibus ac cogitation-bus

(it verfari,vc(e amice illis oltendatacq; comm uni cet. Vid et D l vm hom o,

cui apparet D E v s i cui videndum Ic ex hib et ; cui S a p i e n t i a D e i

(efc repr xfe ntat : quod non vu lgiri ter fieri folec in S S . a Scriptura,Natura

& Mentis (peculo Theofo phice lotxatqu e m un da tx.v ^^ <> . Ingens eft,

Sc fatis x (limari nequit Nu m en, qu od m ho min e vig et ; qui ratione prx-

fhns,ita(DE 1 voluntate ac iulTu)dominatur Crcacuris,vt non tantumprxfcmibus indigens vcatur, fed etiam remotiora Sc arcana peruagans*

Genio & ingenio^D E 1 ductu) vtaturarque fruatur.Et quidem miratu di

gn um c lt , quid no n e xperta Sc erudiens xtas pr od at! imo. quid non illa

Ra rio Sc c A jy ® -, in hoc mortali vermiculo co nd at! cui dcdito mn em x-

tern tatem totiusque mach inx m un danx latum, altum & pro fundum co-

gnofe ere: vt creatis cognitis Creato rem o bfcru et,h oc fafligium Meta-

phyficum vigens principiu m rationalis mentis, audiat Sc intclligat. H oc

(ui totum ratione cap iat;m ent e co lat, Sc (cnflbilivigoreidipfu mfpirct:

huic iit, quic qui del l. Et dem um , (ngaci reli& a humana Philofoph ia, ftu-

deat patrizarc. Cuncta enim q u x fecerat, erant valde bona. D et D e v s,

dicat omnis S a p i e n t i a m amans, Amcn .

5 ? S

H anc ego dilcxi,&: a iu-

ucncutc mea quxfiui , ac

fponfam mihi i iudui ad-

iungerc , amoreque pul

chritudinis cius captus

fum.

Sap 8.

Vcr fi . £ f F/'anC ( S ATI ENTI A m )

atnauiy & exqmfitti Ea?n, a iit

uentute tnca , ft) o* quxfiui

Sponfiwi m hi E aw ajjum rc,

i i { f amator facius fum formx

illius.

14,

. tw i w j C u rn o n f C u m D o m i n v s i p s e (vt (equitur)amcteam .

Hanc.fuadeo, & tu,mi frater, am a: non Nigro man tiam vel Cacomagiam ,

aut So-



G R A D V S T E R T I I . 6}

aut Soph ift ioam, ( vcrf. 1 18. ) diaboli f il iam genu inam ; amo S a p i e n -

t i a m ( iuflu Sapie ntis, verf. i o 6. inuitationeque S a p i e n t i a ip(ius)

<ikr e g o : vtque i p s a mc vicillim amet, eg oq ue nunquam deficiam ab A-

morc cius,benigne largire,o I e h o v a H,mihi, Amcn. O Artem Am o

ris Diuim mirabilem, mundo incognitam im m u nd o! Felix, qui poculum

guftatamatortum S a p i e n t i A ,fcliciflim us,co qui inebriatur. Etqut fiuicdm%& :c.] M an e; ALftate : a prima xt at u la ; abad olcfc cntia mea, in qua

a m o r S a p i e n t i /t & (ludii cius in anim o meo exarlit. Sed quo mod o?

Thco fophtce,iu xta Leges atque Do &rin am A mphitheatri huius. Conli-

lium fcqucreThcofophur amatoris fidele* In iciunio picorando; medi

cando; (oliloquia cxcrcendo ^W /jX /^^ /^V ^.Sa pic nre rqu cad La boran

do,S a p i e n t i a fidito promiflis.N efcit fidentem doferuide D e v s . Ec,

qui fic inquirunc D o m i n v m , animaduertunt ( imcl l igunt)o M N i a.

Prou. 2 8 ,j. V ide vcrfT.^. 5)6.& 170. Sponjhnmthi«ffitm.] Vc (pon(ocum

(ponfa con iun ttio intercedit arftiflime fumm a, ica (opto) & mih i vc Iit in

fcmpiternu(dct D e v s ) c u Sapientia xtern a; qu x colum buli mea, pul

chram ea.formofa mea. Incipe,obfecro,rumy(tica concubina Abvlag Su-

namires cubare in (inu meo : tu fanfto feruo rccalc facias mcn remm cam .ruis amplexibus frigentia membra confo ve, Ani m ula ! Co rcu lurrl

mMor f.icltufumfottHAilhu<\ Amaui forma cius,quia toca pulchra cfl Amicn

mea,vcrf. j 2.0. Qua^vt rede do§ a p i e n t i a (criplicCiceioEchnicuscx

Placone Diuinitus illuminato ) (i ocu lisce i neretur carn alibu s, mirabiles

omnibus excit.j^w amores. S olo m on i(oc uiis Mentis qui camafpexit,(ic-uti & No s T hcofo phia : amatores dccct, quales ac quantas cxcitaucrit, ex

pra*fentibusfufHcicntcrpatcr. Om niu rerum foim as S a p i e n t i a D i

uinacomplcctitur.pulchritudine ccrtantcs. Q uis enim qu.rfo pulchritu

dinem D E 1 Patris cogi tarc fatis poteft ? Q jj is Ipcciofum illum forma pra;

filiis ho minum fatis demirari ? Q\jis Spiritus (ancti larcam flamm ula m, o-

mnia viuificince m facis am are po ter it: P ulchritu do Sapientia; in Angelis

fplendoc eft, in Altris ful go r,in Caelis can dor , in Acre lux,in T er ra viridi •

tas,in AquaIim piditas,inF loribusco lor,in Animalibus proportio, iiiH o*

m in cd cc or Sc figura, in An im a ratio, in Fidelibus fides.Q uis ergo fibi hancnon eligeret fponfam.nifi ftultillim usomn ium r quis non ca pcrctur huius

pulchritudine i Q uoc um que ce vcrcis, faciem cibi fuam oftcndie, fiuccx lcftia, fiue ccrrcftria con cemplerc. A tv e to incernam rerum pulchrirudi-

nc m & formam incucri: hoed emu m Sapientia:cubiculum eft,hocSp on-

( i huius ofculum cft intimum. Aperi igitur mihi foror mea, fpcciofa mea,

oftendc mihi facicm ruam ge nu ina m , non externam duntaxat formam Sc pulchritudinem rerum, fed internam & intimam ; nec enim amas me, nifi

cor tuum mihiaperias.

Ea m fine fraude pcrccpi ,

f i n e i n u i d i a commun i co ,

diui t iasq,cius non abfcon-

do .

Sap. 7. Verf . 1).

Jrfanc /jf fin e fictione didi-

ci3 fine intudia communi-

co ; c'T honefidtem illius non

abfiondo.

Sine fictione didici ] Sine fruft rati one ; aut non m a !c : non enim fuit fru-

ftratus Sapies fua opinion e,qua de S a p i e n t i a habuit,quia Dottrina m

‘47 z.Regij.




Sap.*?.

EccIeCi4j

14.

1 4 8

H?

1 5 0

1S«

cius veram, vcilem h uctuo/amque eft expe rtus . Sine inuidia communico] Vide verf. 207.

N u n c d c f e f e ,

fic inquit

S A P I E N T I A .

I E H O V A H p o f l e d i t

mc pr inc ip io v ix (ux , an

te opera fua e xe o temp o

rc.

[ f D o m i k v s pojfcdit m e,

/ j f in initio rviarum fuarumyan

t equam qui equamfaceret dprin-

cipio.

D o m j N v s pfffidit m e ] H oc cft, acquiiiuit fiue genuit m c . Verbum

C*«d/;;quod acq uirere ligni ficac.propoftidcrcfcu gignere ponitur Ge n.4 ,1 . Po (Iccii virum a i e h o v a h . C on tra veritatem nonnulli legunt ycreanii mc. In initio viarumfiuruni] V ix , (hoceft, E ilc D o m i n i ) arccrhr vEccrni

ab a cerno -, xc crna igitur cft S a p i e n t i a eius. Initium,arternitas ipfa.

Dicas mihi (calu mn iato r) initium viarum D e i, dicam tibi initium S a -

p i e n t u cius. N on ergo ( vc paecccxcococone excu) S a p i e n t i a

crcacura cft,fed crc aturx om nis creatrix.

<^T A b xcern o ordinata t A fecul», { $ principatum

habui 3 d principio y ante Ter-

ram.

fum , c x antiquis ante

qu am Te rra fieret.

^ b dierno} A p a g e (is, diabole , S a p i e n t i a D e i .Tt e r n i ra tc m m a

litiose n e g a n s . Increpct te I e h o v a h . rrtncipatum habui] / t qualem

cum D e o poccftacem hab ui, antequam Mundus crcarecur. Na/ac enim

(qu odh ic Ic^icur) Hcbrxis<&w/»4//(ignificar. Vid e Sap .n,va S.6cfcqq.

N o n d u m e ran t A b y f f i, &t G o i a m /Jr concepta eram,

nec d um f ontes Aq ua rum c-

ruperant.

Vc rf M.

J^ h u w nondum effent 'v o -ragines >form ata fum , quum

nondum effent fontes abun

dantes Aquis.

Concepti erani] A qu o?a folo D E o. Aliudenim>prxccr D e v M,cratni

hil. Vb inam M n vcerovelfinuDiuioicacis inperfcrucabili. Pfal. 11 0 ,5 .cx

vccro anrc luci fe rum genui ce. T erra,nol i nimis altum fapcrc,fed (iftc gra

dum,nc pcrconca ntcm oppeimae Maicftas.

N e c d u m ^ m o n t e s g r a - VcrCl*

I ui m ole c o n l l i tc ra n t, ante

\ colles ^ ' ‘ e g o parturiebar.

nAntequam montes funda-

ti effent, ante colles formata

fum.

<JHontes grani, Src.] Ad verbum,immerfiefll*nt Aquis, &ri nT crra m d c*

fixi



53

G R A D V S T E R T I I . *5

fixi fcu coll ocat . Parturiebar] Co nccp rion c vc Diuin aconc cpta;ita Sc par

tu enixa fcu genita,nobis impcrccp tibili, quare & inenarrando; Diuinicus

gcnica.Fnropb,infinicudo,abyn*us,nox,inlipicncerpccconcanc»; Lux, Sol,

fideli,fimplicem S S.* Sc rip tu rx vccicaccmfapicnccrcrcdcnci. Cre du nt

thcchnographi Scartificcscuiuisin liiaacccpccico: Acquicucrunt Pytha-

gorci in (aocwn< i<pa,ip/e dixit: Ofeckablim, h.c. Cab aliftx in fuo emoru Ha cbarnim,& ixetunc Sapicnecs; fequerc cu, qui Chnftianuin cc profiteris,

Chnftianorum 7n'frum,crede : cui ? quem credis. Con ccp cum Sc g e

nitum a D e o , nonne D e i f i lius iurcef lcacdic imeretur fQmdni?

No n d u m fccerat T e rram,

Zc plateas , & (umm ita-

te mp u lu cru m O rbi s.

aAdlmcTenam non fecerat,

C'T flum ina , Cr cardines orbis

Terra.

Jit plateas] E tq u xc xc ia fune. PcridinecHigicur porcio T e r r x habirabi-

lis, qux cxcia aquam apparcc , quam mox lummicacem fiue capur pul-verum app ella t: ac li diccret,nondum difcooperuerac faciem T er rx ,

necdum fcceracc am habitabilem.

<Quando prxparabat [xlosy

aderam: quando & certa lege

gyro vallabat *Abyf]os:

Q u an d o pr ep ara ba tC x- Vcrfl7-

los, i l lic eram : quan do de-

feribeb at cir cu lum in Jfuper-

f ic ic Ab yll i :

Certa Lege,& c .] Cu m difponerec Ccncrum Terr x,qu od cft puriffimum

in medio cius,Sc redigeret Abyflu m,ho c eft, Aqua m & Te rram ,m figuram

fphxr icam aut circularem, hoc cft,globum Mund i inferiorem conftituc-

ret,ccrta mci indidit E l o h i m Crea tor Lege m aeque prxfcripfit, quam

prxtcrgrcdi,cicra ipfius voluncaccm, ncc audee, nccpoccft. S a p i e n -

t i a I l h o v v E immenfx infiniexque Pacicncix argumeneum luculen-

tilTimum. N ot a: Te rra m puriflimam repeririin ccntro T e rr x, vox cft vfi-

rataPhilofophis vtrisque, hoc cft, tam cxcuticntibus Sc claudicantibus,

quam videntibus, nccnon via Re gia incedentibus . S a p i e n t i a verx

Do & rin x fi li is : C e n t r v m T e rr x Phy ficum,vbi fit, miferiifti ignorant

mon ocu li; valeat iftorum imaginatio. Cup is rcalitcrdifccrc? dicam. Ad i

Vulcanum ; is cx quouis corpore rcr rc no.obftc tricantc N eptuni limpidif*

fima manu,centrum cius candidifiimum Phy ficoCh cmic cmam feftand o,

ad fenfus omnes tibi dcmo nftr abi t: videbis illud, tanges,gnflaiis; audies; of* cies. Vifnc quid amp lius ? Philofophus me intelligct ; non fophifta. M a

gnum hoc qu od dix i. Vid e figuram Am phit hea tri huius tcrciam.

Quando <^jT xthera firmab at fur fum , & l ibrabat

fon tes A q u aru m :

V c rf xS . jQuando firm abat Cxlosde fuper} quando roborabat fon-

tes Abyjfi.

l 5

I




Athera firmabat fur fum] Q u a n d o S p ir it u m xt h c r c um , h c c c f t , C x l u m ,

G c n . i . i . Cre atu m , firm abar, F i r m A m e n t v m q j e y e r b o fu o fo l i -

dando ( ic confti tuercc, G cn . i . 6 . D e Ca:lo> quid f ic , confulctert iam Am

phichcacr i huius pa rtem >Q u xf t . j . £c v cr f t 6 i. Euanefcanc igitur vanita

tes fciolorum q uoru nda m, fabu lantium rotam cotius machinar Mun dana:

N a t v r a m , noftris temp oribus n on clfe ram vegeeam ,fa n am , inc olu mem aeque va len tem ,vtcrarxta te maiorum aucpacrum noftrorum; C x

lum caden do dem ifi f lcfe ad mil iar iatfooo: So lem , Lu na m , Stel las inul

cum ami l i f lcdc lumine pr i ft inofuo: H erb as , f lo res , f ru du s,& c. Animal ia

ccrrcftria, Aquatica Sc volati l ia,hodie n on cl lc tanta: virtutis, cffica cixau t

opcrat ionis ,quantx annis abhincccn tum.ve l mil le : imo N aturam adhuc

de die in diem totaliter fenio debilitari,viribufq;,ob noftra pecc ata,fra ngi:

M agnum verbum,fie f le t verum.S i inte l l -gercr i s ,Dom ini m ei ,N a t v r a ,N a t v r a m, h oc c ft, quid fit , qu od cius ElTc, qua:, quan ta &: qualis Le x

e iu s ,aq uo ind i taC rcatu rx , in quem vfum, a li ter loqueremini. Ad C xlu mquod ati iner,dicatis mihi qucfo.obferunftis vnq uam circum ferentiam fir

m at am c ir cu la rit cr ce ci di lf ea d c en tr um ? N o n n e leg itis , V e r b o D o *

m i n i Cdtlifirmatifont: & fin it u oriteitti%omrM virtus torum. Plal. 53. 6 . E t, fi-

at Firmamentum: 'vocautttj. D E v s firmamentum, cdlum> Gcn. 1 . 8. Siccci-

diffet ; quale eflet f irmamentum ? egregium, fci licct. H x c c c tam prxcla ra

V i r B o D o m i n 1 ca riorum f i r m a t i o i o f c io l o s l D i x i t p r x t e r c a D E v s,

f iant luminaria in f i rmam ento C xl i , Sc diuidantdicm ac noc tem ; &cfint in

• f ign a& tempora ,& dies &: an no s: vt luce ant , Sc illumiitds^; terram. E t fa.

! d u m eft ita: Fecitq-, D E v s d uo luminaria ma gn a: luminare m aius, vtprxelfet dici .*Sc luminare m inu s, vt prxeflet n o d i: Sc ftcllas. Ibid. ve rf 14.

l cq q . N o nne h x c , vi rt us C x l o r u m , Spiritu oris I e h o v A f i rmata? Q uis

mente fanus ne gab i t , So lem , L u n a m , Ste llas , d iu idere d iem ac n o d e m ,

cfifc in fig na &: te m p o ra ; dies Sc an no s; lucere Sc i l luminare ter ram , prx-

cfTcdici ac n o d i , tam bene ct iamnum hod ie,ac ant ean nos mil le ? Vb i res

ipfa l oq u it u r, q uid o p us cft p ro b at io ne p ro li xi or e? V o x D e i ; g e r m i

n e t t e r r a herbam v ire n te m , Sc fac icnccm fem en , Sc l ignum pomi-

ferum facicns fru du m iuxea genus fu um , cuius femen in fcmccipfofic fu

per cccrain : P r o d v c a n t A q u x reptile A n i m x v iu en tis , & volatilei u pc i T cr r am fi.ib f ir m am e nto C x l i : P r o d v c a t T e r r a an im am viue n*

cem in gen ere fu o, iumcnca Sc repeil ia, Sc bc ft ias T errx fecundum fpecies

fu as : V o x , inq u am , D e 1 h x c G c n c f 1. im pleta i P r o d v c t a , Be-

ned id io ne D iuina , C r e s c i t e & M v l t i p l i c a m i N I ,

animaca roboracaquc , crcucrunc Sc mulciplicaca fun e, ab vfqu e initio

M un di : crclcuntSc mult ipl icantur , hodierno d ie : crefccn t( vigore L e- .

g 1 s femcl pro femper D iu in itu sin di tx ) Sc m ult ipl icabuntur , vfquead

Mundi tot iu s, per I g n e m , ic no ua tio ne m . V e r b v m D o m i n i

manet in xternu m , Efa ix cap. 40 , verf.8 . S ic er it V e r b v m meum, in quit I k h o v a h , Ef aix cap. jy . vcrf . 1 1. quod egrediturde ore m e o : non

reuertetur ad mc vac uum ,fed faciet qu xeu nq ue v o lu i ,& profperabitur

iri his, ad q u x mifi illud. nccfj gleidj

alfo gut 0 raf; / ate ro r faufcnDf D ic qux-fo quid ho c ? C x

lum ledes mea, T err a autem fcabcllum pedu m meorum , Efa.cap.tftf.v.i .

M atth. 5.



156

G R A D V S T E R T I I . 67

Matth.y,35. Actor./.49. J o v i s o m n i a p l e n a . Ora I e h o v a m ,

vt tibi a conii li is. N ih il , bone foci, teiu uat locus, quem obiicis , Pauli ad

R o m . 8 , 1 1 . Fir ibidem mentio duntaxat mgemifccnrix Creatura:; non

defeftus Naturx. O b e n e d i c t a v i r i d i t a s , f a c i e n s r e s

c t n c t a s g e r m i n a r e . Contemplare v i r i d i t a t e m , figuris Am phith eatri huius prima, fecunda, & rertia, reperies tu T h eo So ph e,

R v a h E l o h i m : Cabalifta, L i n e a m v 1 r i d e m , g i r a n t e m

y n i v e r s v m : Mag e , N a t v r a m : Phy( icoC hem ifta ,L e o n e m

v i r i d e m j D y e n e g h v i r i d e j A d r o p j E s s e n t i a m q ^ i n .

t AM.Sat. Q m s enim reuocante Sc receptui canente Harpo crate, pro

peraret frangere Cx lef te Tac iturn itatis figillum ? Vn icu m addam (ingu-

Iare,Obfcruationibus aut Demonftrationibus Mathematicis veftris rc-

fpondens: T er rx globus potuit accicfcere, virtute centri fu iviuid iMo

tusque perpetui vegetariua,propinquiorque f ieri Cx lo,c rek cn do ;n onCx lum T er rx , cadendo. Sed de his in prxfcntia faus. Do drin am hanc

loco referuo comm odiori.

Q u a n d o p o n e b a t m a r i

ftatutum fuum , & aquis,

nc tranfirent litus fuum:

quando deferibebat fun

damenta T?rra: :

Vcifij. jQuando circumdabat f f i ma-

ri terminum fuum 3 f j legem po-

nebat *Aquus3 ne tranfirent fines

fitos: quando appendebat funda-

menta Te n *3

Ulfjri terminum] V niu s D e 1 decretum cau fae ft,c ur fe intra fuoscer-

tosque limites aut termino smarcc ontinca t,iniisIudat,fluat ,rcfluatquc.

Quod Pfal. 104,5). Sc Iob. z6,10. confirmatur. Ho cpcrpctuu m iu xP o-

tentix acBonitatis erga nos teftimonium miraculofum proponit nobis

D o m 1 n v s : aliter enim futurum erat, vt vniuerfam Terram iterum Sc

ftatim operirent aq ux. An im o igitur grato ouantes exc lam em us: Miferi-

cordix D e i Om nipot entis cft,quod non abforpri fumus.

C u m e o ^ e r a m cun-

^ a c o m po n e ns : Sc delecta

bar pcrhn gulos dies , /^lu

des coram e o om ni tepore.

Vcrf jo- E R A M apud E V M vcluti

alumnus 3 C r eram m Lctitiis

quotidie 3 Cr ludo coram illo 0

mni tempore:

E r a m ] E h 1 e h . Notandum : Exod. 3 ,1 4 .dixit D e v s ad M o f c h :

E h i e h e s e r e h i e h > e r o Q^vr e r o . Dixit pr*tcres,ftc dteesfiltis I f rael:E H r E h , e r oymifi rneadvos. L x x * & vulgata editio hoc in prxfen-

ti tranftulerun t : s v m q ^ v 1 s v m, p r o , E r o q v i e r o . Frequens eriimeftHebrxis futurum pro prxfcnti poni. ScribuntauremHcbrxijiftalo-

cutionexternitatemSignificari: aflcruntcueeainnuifumm am,om mmo -

damScfempiteinam D e i ftabi!itatem,quifemperfuit, eft&rcrir. D e v s

folus dicere p ot ef t: S v m & E R o. Na m omnia tempora, cum dc D e o lo

quimur, confunduntur. Nom en hoc D e i G rx ce expreflit lohanncs A-

p o c a l . i . 4 . d i c e n s : > ! 7r a '^ « w r , vs5 U 6 Z J , i ;^ c (t ^ w ^ - , i . e . a b e o i e s t , & Q X 1

/

15 5



E r a t , S c q ^ v i E r i t . S i c q u o q u e i n O r a t i o n e D o m i n i c a : P a t e r n o f le r ,

q j i t s in co l i s . I t a a l i b i S a r i e n t i a i n c a r n a t a , I h s v h C h r i -

s t v S j E g o s v m , r i . t , f e r tt/U & t ' i t a . E t > A n te q u a m / lb r a h a m , e r a m

t c o . C a b n l i f t i c u m h o c , h a u d f p e r n e n d u m , f u o , D e o v o l e n t e , t u l i u s

c ra dt . ’ b t t u r l o c o , i n A m p h i t l i c a t i ^ S a p i e n t i j e i E r e r n x » f o l i u s v e r a * ,

& c . e x p l i c a t o , i n e x p o l i t i o n e n o m i n i s D e i , E h i e h , f ig u r a p r i m a . D e

l i f t e ,n u n c > c a l u m n i a t o r , a p e r n i t i o f i f l i m i s d e l i r i i s t u i s , n e g a n s , S a p i e n

t i X. ( q u x i n t e m p o r e i n c a r n a t a ) t a m D i u i n i t a t e m , q u a m a t e r m t a t e m .

E r a m , E n j e h , i d e r t , D t v s , 1 ) £ i S a p i e n r i a , c u n c t a c o m p o

nens. N ot an du m : Q u x hic fapiens nolter de S a p i e n t i a , eadem Io

han. cap. i.d e V e r B o . V e r b v m , igitur,caro factum, &:S a p i e n t i a

D e i in feculo incarnata, I d e m ,D e v s , I ) e i F i l i v s , e r a t , e s t ,

e r i t , abxterno inxtcrnum . Q u id , impie, dici s ad hoc? Quicquid eft,

ante Mundum creatum, D e y s e lt : S a p i e n t i a c ft , ante Mundum

creatum, ergo S a p i e n t i a c f t D e y s . H i nclohannes E uangel ifta,cum ex Sapiente didiciffet, V e r b v m in Pri ncip ioia m tum fuifle, fta-

tim infert, fu i Ile apud D e v m , qui folus cft ante Pnncipium.Etquia>quic-

quideft ante Principium , ncccllario D e v s eft, rcCtc infert cciam, D e

vm ipIiim clleV e r b y m : nequis duos D t o s fufp icaretur. Init ium fi-

uc Principium creationis,excludit omn e prius Ctca rum . Eft enim creati,

Principium. D e y s autem > cuius cft V e r b v m , V e r b y m fuum ,

( per qu od in Pi incipio crcauitonmia ) non creau it, a lioouinnon fuilTct

ante Principium. Q uid igitur ?cxfcipfo genuit D e v s D e v ' m de D e o ,

xtcrriu m a b a te rn o : nihil enim iam cogitari poteft aliud. Eflec fic euanc-Icat, nunc, redcatqjin nihilum , qua: fuit ante nihil, fanatica, hx retic a,

blafphema peflilentiffirnaq*, vox Arianoru m h x c : Fuit aliqu an do ( icil.

tem pus, fiuc xcc rnit as, aut quicquid A nus lubintclligerc vel volet vel p o

tuerit Jqu ofti liu s D e i ) nondumerar. Adamantinum hoc,contra Anti-

trinitarios om nes,cx Libro Natu rx,M acro-fic Micro-C ofm ice, defum-

[ u i C r e a t o r e m T r i y n v m I c n is ,om niafublu naria probantis

fic iud icant is,D e i Pro fetioris phyfici in hoc Mun do inuidtiflimi,do£hina

tibi oftendit; Phvfico Ch cm icc explicando Librum N aturx magnum;

ita,YtCR e a t v r a m tiiunamfenciasvniuerfaliterficparticularitercon-

fiterijicprxfentarc, docere E l o h i m ('qui in Principio c rca ui tC al um &:

Terram, Scc. G en .i .) T r i v n y m . Dei nde : C o r p v j , S p i r i t y s ,

A n i m a , cxquibu* conftat H o m o similitudinem fatis exprimunt D i

uinam tiiu na m , ad quam Ho m o rriunusfa&us. Inter fimibtudinem & 1-

inaginemdiftinguo. S v m m a : T r i v n a o m n i A jq u ia a T R i v n o f o

da. Vox D e i mirabilis,in Natura per Cr eat ura m ,ha c. Vide figuram A m

phitheatri huius tertiam, propof. i.di ftind . 7 . i)f/ftf 7tf/**r]Dclc&abatur&:

deledatui vicillim I e h o v a h e a , hoc cft, f i lio; cu ilp s e ^ H v , id eft,

I d e M , I p s E ; quod internomin a D e i reccnfetCapniolib. 1. de verbo

Mirifico , cap. 16.) abxte rn o in aeternum in delitiis. D c hac incarnata cx-rac Patris teftim onium , Ma tth . 17 .5 . H 1 c e s t filius meus dileflus, in quo mihi bene complacui,ipfum audite. Audiamus igitur D e i Filium,quid(volun -

tatcScm nnd.no Patris, qui noftricaufta mif itcum) dicat de feiplo in ver

bo fuoBibliee .Mac ro ac Micro Cofm icc fcriptojnon Arium, non S^rcr-

68 I N T E R P R E T A T I O N E S ________________

meros,



G R A D V S T E R T 11.

meros,diaboli Iquamas. Si ergo S a p i e n t i a ante fecula; (i Filius D e j ,

Ii Patri Mundu m creanti pra*(lo tu«c; li &: nunc focietatc hom inum dele

ctatur, & man et inar tern um ; quis religione (anus dubitet illam xcern am

effete pronuntiare? Ludois\ Ludo(ab.xcerno) Diuino;quareineffabili

d: inenarrando. Q u id dica m: In Diuinis humana fragilitas ignoranciaae-que nox eft : imo,merum n i h i l . Habeat ergo locum Chnit ianorum ii-

lud ,CR e d E - , C u i ? ei, m quem credis. C re d en d o fu b i u g ar i s D e o ;

( u b iu g a t u s, t im e s D e v m ; q u e m t i m e n s , r e & e v i u i s •, redl:c v i-

u c n d o , c o r m u n d a s j m u n d o c o r d e , q u o d c r e d is , v id c b i s .

Lu do in orbe Terra: e-

ius , & de legat iones mcx

c umfi l i i s ho mi num.

Vci f j i . f j Ludens in orbe Ter rarum:

(S* deliti x mcx I J ejfe cum filiis

Ijornimim.LudtminorbctScc.~\ Vo ce fuA mirific a,(quem admod um qunrca Amnhi-

cheatri hu iusfiguraanno tatum ) mirificisqiop eration ibus,M acro&: Mi-

croC ofm ice : vana virtute & ctficacia, D onis nc Bonis, tam Spiritualibus

quam corpora libus,Seip(am,& :Paccis Infiniti Om nipo ten tia Bonicneein-

qucinexhaufta, innumerabiliter nobis expon es: mirabiliter dice ndo ntq;

doccdoin Libns Natura:,SS.* Scripcur;e>Mcncibusq;noltris picniccntia-

litcr lotis acq; mundatis. Ipfa ludit quoq-, in orbe Tecra ru ; quia regit, (er*

uac.ccrrec, con folyur,v iuiti car> adfert vicam xcc rnam, defcn ditadu erfus

Sathanam & portas inferni. F.jfc cum fil ix hominum} Adeo etiam, vt illa ipfa

in plenitud ine rempo ris fa&a lic ho mo .h abi tar it &: ve r f ita (it inter horni-

nes cor po ralit er: atque ita (uam erga homines hcneuolentiam declarauir.

Q uid dicam ? Gau dio Scadmiration e magnitudinis miraculi pei fufus.ob-

mucefco. Ob ferua ndum : Filium D e i , propter immenfum Sc ineffabi

lem fuum erga genus humanum amorem .incar nan dum fuifle, etiamli

peccatu m'non incroiuiflec 111 Mu nd um , Alexander de A le s , Iohanncs

Scotus cum aliis Scholafticis The olog is affirmauerunt; dc amore S a p i

e n t i a Diuina: erga Hominem,ad imaginem & (imilieudinem D e i

formatam, tam bene fperante^. Th om as dc Aquino,ccfi diucrfum fentit,

nihil ramen certi (chabere facis conficccur, cum dicit, hoc fefolum fei re ,

quod oblatus fit,quia voluit. Qu mc tiam Gabriel Biel interreccntiorcs

Scnrcntiarios facile dexterrim us, clare diclr, hac dc re pro babiliter in v-

tramque partem difputari,donecaltcra reueletur.Iudicet dc ho c Ecclcfia.

Dcnique.fan&ashommum mentes(confirmauicexperientiacrebra) /ic

S a p i e n t i a ,£ccrnainrer delicias habet, vc eas in fcipfam cransformcc;

ica.vc Ho mom en talicet migracin c onlorcium Sc fan&uarium A ngelorum

D e i bonorum ; imo,in D e v m

(criam in hac vica) ipfum, &: D e v s ha-bitee in ho m in e; fedens Re x in chrono luoMicroco(m ico,cciun o,renaco,

verecacholico .V idevccf.i ji .O Diain ill imum in D ev m cranficumhunc!

Qu ific.n on nifi reiectiOneBinarii. Phy Dia bolo,quidiflcn fioncma ucdil

(imilieudinem incroduxic D e i Sc Hom inis voluncaccm. H oc V n v m

(D E v s)q uod nunqu am afcdifcocdauic,vuIc v n v m ;cftqucomnibus hi

nis diflenciencibusconcrarium: Vcq ue m ca d Monadis(implicicaerm ple

narie perducat,dies noftefque Chriltiana humilicace fufpiro, inuoco,oro,



ploro. N cc fruftra. Ment irer , li negare m aliquid Nu mi nis Diuini ( abfit

tamen gl ori er) m ih i vel vigilanti,vel do rm ien ti, aliquando non adtuifle

aut ade flc,mo doip fcTh co;op hicc voluerim. Hallelujah. Rcd u&ioad

Monadis Simplicitatem ( dc qua in fecunda Amp hitheatri huius figura)

cft Methodus liuc via,qua deheatac pofllt H o M o regenerari; in integru

reftitui -,ad D t v M,aquodifi'cn(ionc propria defecit, Diuinitus icucrti;

fieri nouus ho mo ;Coni un gi, illum inari , atque vniri D E quafi D e i

f i c a r i . Sumtiscnim fecundum Animam adeo Diuinitatis capaces ,vt

ipfas etiam Angelicas mentes liceat pr at e ru o b re ,^ vnum cum D e o fic

ri. H oc redire ab omni dillidcntc, hoc eft, Binario, in v n v M^ Theofo-

phicc poteft at qu co po itc t fieri amillionc tantum eius,quod v n i contra

rium non cft: alioquin non poteft. Si (apis, Rege nera tione m Lapidis

Philm. Catholici harmonice inde dilces: compericsquc in veritatehar-

m on ia mi ra ndam Ma cro & Mi cr ocof mi r cg cn cr at or ia m,SA p i e n t ud u du ,P h yf ic oC h em i cc laborando. H x c T h e o l o c i a triuna,Biblica,

Macro Sc MicroCofmica,Cathol icaplusquamperfecta . H i c f i c lludcat

omnis h om o:intcl l igetB iblicc,M acro& Microcofmice ,S S .m Scriptui a;

cognofcet Naturam &: (cmctiplum ; agnofett D e v m , v c Creatorem,

R ed em ptorem , Sanctificatorem : ( o m n i a i n o m n i b v s j qu e m a -

gnofcere,&: n otum imitati, S a p i e n t i a . F.t (ic h om o in thronum

fuum reponitur ,qui eft ipfa M E n s ,a q ua H o m o D e v s dicitur,iuxta O -

raculum,Dixi ,Diieflut(r fi/it Exet/fiomnes. Pfal.82. 6. I Iqc veriflime verum

eft. Sunt quidam Thcofo ph iftx, nafutuh, mundani imiv un dijo cutu lci,oranonishmusnoftrxvimautnuclcumconlequi nc(cicntes,& propeer-

e ac al um n ia ntc s:n cc m i ru m ;c ar en c e nim S a p i e n t i a Sp iritu s illu

minatione ; cuiusip(i D o th in x m cd u lla ( diaboli obfeffioncfpirituali ex-

carcati & irnpediti)necp crcipcicnev edcgu ftarcqucun t.Sitiftisrcfp6fio-

nis loco D. Pauli 1 .Co rint h.i . h o c : feri pium e ft, Perdam Sapientiam f&pien tum,& prudentiam prudentium reprobabo. Vbi fapiens ? Vbi feriba? Vb i difpu

tatores fcculi huius?nonncftultam fecit D e v s Sapientiam huius mundi?

Q u od ftultumcft D c 1, fapientius cft hominibus quod infirmum cf t

D e 1, fortius eft hominibus. Q u x ftulta funt mundi,elegit D e v s.vtcon-fundat Sapientes: &: Infirma mundi elegit D e t s, vtco nfun datfo rtia; &

Ignobilia &r contem ptibilia mundi elegit D t v s, & ea qu x non funt, vt ea

q u x funr, dcftrucrct: vt non gloriecur omn is cato in conf pe& u cius. H x c

cft Thco lop hia vera,gei mana,m una,efficax,qux olim Sc Philofophorum

fupcrcilia,& Principum inutdafceptra veritati fub egit,h odic qu c fubige-

re potens eft: de qua caro iudicare nequit. Veru m, cum nufqu am in facris

legamu s,Chriftu mf quamuis multa cu sf in t annotata miracula jcx ftu lto

fc cill e fapien tem, Qji3 virunit' foftc icl^ nuci? Dvinn Dcffcn viiDo-pc^cn?

E G O ( ) C h o c h -

M a c )i) S a P 1 E N t i Ahabito

in aflutia:&fcievtia cogitatio-

num imiemu.

Eruditif interiftnn ccgii.ttionibu* .] N o co gitationibu s aut fermonibus (cur-

7 o ______________ -I N T E R P R E T A T I O N _R S_ ____________

•Eg o H h o c h - *£tdcc™

m a c h)S a p i e n t i a habico

in Co nf ili o , eruditis

interluni cogitationibus .

rihbus,



G R A D V S T F . R T I I . 7«

55»

nlibus.obfcccnis,impiis,blafphcmis, turpibus, ftultiloquio, aut fcurrilita-

ci, qui ad rem non pertinet, Ephef.),4. ncc verbis maledicis, rabiose ac

fcabiesein proximudcbacch.intibus. Sapientiam qui quarritveram, hxc

fugiat,f itqu e ab iis prorfus alienus. Iacet, inquit, pia me nrc. dod us Era-

f/nus.infepulchro ped oris putre cadaucr ,vnde eiufmodi exhalant ferto-

res, 6cproximum quemq; inficiunt. Nih ilipiran tdc So ph ixC xle ftis bal-

famo. Piorum corpora templa funt beneolentia &: benedocentia Spiri

tus S a p i e N t i /t fandi; impiorum,fcpulchracadauerum.Neque vllum

corpus mortuum tam efl dcftitutum anima, quam mortua cft anima reli-

d a a D e o ; cuius fig na tu ra, ph y, tanti fcctorcs. N eq ; vllum corporeum

cadauer fic obolet naribus ho m in um , vt fartor anima: fcpult x iam quatri

duum oftcnditnares Diuin osom ntum q; Cxlit um ,hoc cft,Spirituum bo

norum. Viua verba D e i loqueretur Imgua, (i i ll ic adeflet vita, D e v s .

T i r n a r i v M ) reied ion c Bina ri i, p er Qu. uc rn a n um , vt cft fecunda

Amphitheatri huius figura , ad Monadis fimplicitatcm, innomine S a - p i e n t i ^m anifc ftatxin carne, hoc cft , I h s v h C h r i s t i crucifixi,

pro viribus Diuimtus tibi conc cllis, Th co -So ph icc rcduccrt* ftude; fiq;

li cc or pu s, Spiritus & Anim a tua ( tu totusjeon gregara fuerint in nomine

I n s v h ; iamde S a p i e n t i a Chr iftianoiciunio in O ratorio medita

re; foliloquiain fpiritu &: veritate religiose c xcr ce ; tuis pr ofe do , H h o

c H m a - e L ( quod dc He brxo D e i s a p i e n t i a m fonat,) intererit co

gitatiombus,orationibus,foliloquiis,mcditacionibus;mu ndum in tc crca-

bic & c onf eru .^fc cor ; Spiricum innou abi tre du m in vifceribus tu is; San

d o s, fapiences& arcihciofo s, in tc inuenictcogitatus; prudentia:fpiritutc rcplebit(Exod.iS.j.,9*9;mt/fixa*, hoccft, Diuinitusinfpirando.tcinfti

tuet dcducetque in veritatem Agn itionis, Cog nitio nis, Cog nationis, V •

nionis atque Fruitionis (quemadmodum habet opetis huius inferiptio)

I e h o t ^ i C r e a t v atque N a t v r ncc non t v i i p s i v s ;

cr isq u eD E o optim oid,qu od homini bonoluacft man us: mciuuacefTc

D e o.q uo d iubet cflc D e v s . S v m m a : Thc ofoph icc (Cred e, Viuc,

Or a, & Labora, certo certius, q u x dixi* vt alii, f:c & tu experieris. Q u i au

tem hxficac fide,non xftim ec fc quicqua m impetraturum a D e o,acre-

ftante Iacobo,in fua Can oni ca pciroa,c.i.v.<>.&: 7. Q ue ma dm od um c o n

tra negantem P rincip ia non cft difputandum, nifi de Principiis; ita car en ti Fide, dc nullo alio incumbit Orand um Lab oran dum , nifi dc Fide ve

ra : vt, nim irum , Fides (q u x D e i Do num) Diu ini rus fibi infpirceur, in fe

oriatur,augeatur ac confcruetur. Q ual iab ita , o m n i a t ibineccflaria

vnli aque Thcofophicc impetrabis a D Eo,profpcrcquc&: Orando & L a

borand o cibi fucccdcne.

T i m o r D o m i n i

odit malum,arrogan tiam,

& fuperbiam \& viam pra-

ua, & os bilingue deteitor.o

Vctf i j . T r m o r J E l i o v £ cfl odio 1

habere malum, faperbiam i j ar-

rogantiam ^uiam malam, i j

os i<y]Hoa peruerjitates, odi.



7 L I N T E R P R E T A T I O N E S

16o

C i m o r D o m i n i odit m*lum>2 £c.] Quare,quia D o m r n v s,qucm(vcD o m i n v M)timet,BoN v s : odit arrogantiam &fUpcrb iam;qu iacimet

Maxim um,/Et emu m.Tcrribilcm , F ortem: odit viam prauam;quia timet

omnia vidcnrem ,Zelote m, Iuftu m: os bilingue detcftatur; quia timet O -

ptimum,folum Sapientem,Vcracem;&: fic T i m o r D o m i n i I n i t i -

v m S a p i e n t j i a , quodcft, fcui I e h o v a h Long animi, Mifericor-di, multoqi Benignitate. Vide figuram Am phit hea tri huius fecunda. H i c

noftraad A rche typi exemplar,ad cuius imaginem Sc fimihrudinem(Gen.

i .) fumus forma ti, reformatio. Bene hom ini, qui timet D o M i n v m.

Hu ice nim credenti nihil impoflibile, quia D o m i n v s facit voluntatem

timentium cum , Pfalm. i4 j. ip .

Ego diligentes me dili

go & quxrcntcs mc inue-

n iun tmc.

V«Ci7. Ego ^ ■T diligentes M E 3 di-

ligo ? Cr qui ^5 "’ mane vigilant

ad M E3inuenient M e .

i £ i

Diligentes me diligo}Lege talionis; qui am at , eft dignus am ari: V ide ve rf

145. JVuimanevigiUni'} Q uia prima iuucntutc.dieac n o d u , temporean-

tc lu ca no , priuiquam cubitu furgac, med itando in L eg e mea triuna, vide-

licet N at u rx , S SX Scriptura: &: con fcic ntix , vigilanter m eq ux rit , mein

ucnict. verf. 18 . ficE lcan acu m vxoribusfuis furrexerunt ma ne, & ad o-

rauerunt Do m inu m , 1. Reg.i . i j? .

Per femitas I v s t i t i m Vctfto

deduco, in medio femita-

rumiudicii .

1 6 1

*»]

In 'v i u j v s t i t 1 /E am-

bulo 3Cr in medio femitarum

indicii.

Inviis I v s t i t i a ] Qjuam prim um anima fidelis (ibi de fpon faui tSa-

pientiam Diu iua m, & iUa mentem piam fibi copulauit cxleit i mat rimo

nio , ornat Sapientia fponfam fuam amore Iuftitia: * Sc implet illam odio

iniuftitiaj, hoceft,iniuriarumin D e v m & proxim um ; donat q; animam

illuminatam; iudicio de xtr o,r ed o, /incero, incorrup to, de omnibus, qui

bus aut D e 1 Glo riai llu ftra tu r.au t falus proximi promouctur. In Iuftitia

enim Sc iudicio Gloria D e i Sc falus populi confiftir.

Audiamus iterum

Sapientem.

o m i n v s S a m e n -

t i a fundauit T e r r a m , ^ *

ftabil iuitcxlos P r v d e n -

T I A.

Prou.}.

vexf. 19.I e h o v a h in S a t i e n -

t 1 a fundam t Terram ,J l abih

lilt Qtlos m l N T E L L J G E N

T IA.

D o M 1 n v s S a p 1 e N t i a fundauit, Scc. ] Qua p rop ter , fi rede cupis inftitui de Mu ndi crea tion e; de Chao jde r A H primordiali,fiue M ate

ria prima : dc Mundi A nim a, did a Narur a: dc M ed io, hoc eft, Spiritu

/Ethcrco,(qui cxlu m) du o ext rem a, Materiam pura &: Formam ; Corpus

ac Ani-



_1_G R A D V S T E R T I I . 73

ac Anim am,inglobo fublunat i(D e i n u c u ) c o p u l a n r c & v n i c n t e : d c C x .

lojhoccftjSpiritusethe rco, fuperius firmato,vnde F irmamc rum : dePrin-

cipiis, Elementis. corCimquc Fiu d ib u s: dc omnibus qux a fup rcm oC x-

lo ad infimurrt Te rr x Cen trum concinentur: dcquetoro ornacu Mac ro acMtcrocofmi : ( quod Cabahftis cfl O pus dc Bc refith ,ho ceft ,S a p i e n -

t i a n a t v r cupis, inquam ,TnBcrcfith,(vt ccrto fcias, non o pi

neris ) erudiri, inftitui ac info rm ar i; S a p i e n t i a m I e h o v j e ( D £ i

V e r d v M,pe r q uod om nia facta fu n t, Sc fine eofo du m cft nihil, quod

f j&u m eft ,Io h. i , j . ) iu x ra L eg ss atque Doctr inam Amphitheatri huius,

Th eo fop hi ce adico; hanc audi, vidc,obferua in SS.1 Scriptura, Libro Na-

turx.fic M ent e tua Diuinitus illuminata, mirabiliter doce ntem •, inucnies

eam fola m & vn ica m prxccpcriccm veracem ,tcqu c ducentem in verita

tem Naturalem,h yperph yficam atque Diuinam ;o m n em. Tn Chriftia-no-C abalifta,Phy lico-M agc,& :Phyfico -Ch cm ifta, O rando &: I.aboran-

do( qu em adm odu m docet Amphitheatrum hoc) fapienter ingrediendo

per quinquaginca Inte llige nrix port.is, circa quas ftudia tantopere defu-

dant Cabah ftarum, Diuinitus a Mofah D e i feru o receptas,6c Gen.i. or

dine miro annotatas, olei Spiritus la ud i v nd :o nc imbutus, afccndes (vel-

uci per fcalam Iaco b) ad O pu sd e M E R c a v a , quo d eft, S a p i e s t i a

Diuinicacis,dcfublimioribuscontemplatiombus,fcientiavcrefpititualis;

vtf ruaris D e o Paterno,Fraternoa tq; Am ico,quodeft Sabbarhum Sab

bathorum; Iob',^ vl timusjxternus. H xc via ad L a p i d f. M ( q u e m anxiimulti {iniftrcquxftuerunt,fic adhuc qu xru nc ) inucniendum Plnlofo pho -

rum Regia , eaque Cathol ica , a 1 E H o v a n Saturnine collocatum in

Centrum Mundi . Cx terx ,am bage s Lab yr inthex,omn es. T u , qui fcis

S a l S a t v r . n i Cath olicon , cuius myftcrium in Denario Philofophi-

cc fulgens, file. Dan dum cft fcrnumb oui,pfitt.- icofacch arum tantum, o

ftulti £Cimpii,qui pofthabentes vn dio ne m SpirituS fandi,lab oratis a per

fidis nonnullis Ethnicorum Philofophis (fpititibus malignis,errotiim-

quemagi f t r i s )d i fecreea ,quxa S a p i e n t i a v€tcrna,inleculoincarna

ta,fola vera,Spiritus fa nd i afflatu in verbis ipfis fan do, ingr elli, (du du ma

nu D e i) in vofmctipfos.fufc ipcrc portetis,cognofccreque deberetis. S a

p i e n t i a I e h o v a vnica fic fola nos fapie nter docere debet, poteft

ac vult in Libro fuottiuno, videlicet,S S . a Scriptura, Na tur a, ficfpeculo

Mentis tux. Vide vcrf. 16 0 . St abilinit Cslos] Id cft, Spiritum x thereu m,

qui C xlu m cft fic dicitur, f irmauit . H incF irinam cntu m, Ge n.i . V e r b o

D o m i n i C x li f irmati funt, 6C Spiritu oris cius omnis ornatus eorum.

Pfal.55.tf. V ide vcrf. 161. Sc figuram Am phi theat ri huius tertiam. Q u xf t.

quinta.

S a p i e n t i a illius c-

r u p e r u n t ^ Ab yf l i , & n u

bes rore concrcfcunc.

Verfto. In S c j K s T 1 a eiits abyjji

ruperunt fefe} (jr Cxli fiillant

rorem.

Sapientix illius] Cuius? I e h o v A . Si D e i ,quix tem us,c urn on fici!

laxterna. Notanda hic venit Dod rinainfign isdc A b y s s i s .

Abvflus cf t rerum Naturalium, fupernaruralium, Spiritualium, Diuina

IC.....



rum, JE ternarum, &: Infernalium, profundiilima,afcftruijff ima,occur

c illima , imperfcrutabiiis ineffabilis, C a v s a , Or ig o, Sed es, Fo ns ,

Receffus, producens effedus admirandos, nullo humanxrationis accu-

mineco mprx henfibilis. Elt autem Abyflus Cre ation is, dequa Mo fcs,

Gc n. i. z. E t ten eb rx erant fuper lacicm AbvfTi: Eft Abyflus S crip tur xfa -

c r x , d eq ua Ex ech iclca p. 47 . Ecclcfiaftic. 1 . 2. & 2.4.8. Eft Abyflus Pro-

uide ntix , de qua Pfalmus 159. totus. Eft Abyflus O m nip otc nri x& : Sapi

entix Diu inx ,dcq uaE faia s cap. 40 . Eft Abyflus prxde ftinarionis,dcqua

Diuus Pau lus,Ep hcf r. 4. & Ro m . 9. Eft Abylliis Diledionis, R ede m ptio

nis Sc meti Ch rift i,d eq ua Ioh. 5. Ro m . 5. El i Abyflus judiciorum D e i ,de

qua Pfalm. jtf./.iudic iatua ab vflus multa. Eccl. 58. Confilia eius inabyf-

fo. Eft abyflus hum an x miler ix Sc pe cca t^ & praui cord is, Icr. 17. 9. E-

zech. 2.6. 19. Eft abyflus inferni, A p o c .9 .1 & Eft denique abyflus vir ® &

gaudii x te tn i, vbi omnia carent fine &: termino. Ez ech . 31.4. ExaltauitiI

Ium abyflus, id cf t, infinita beatitudo&rprofpevitas. E x his, quantum

ad prx lens inftitutum attinet , explicabimus tantum Abyflum Cr eat io

nis & Pro uidcn tix. Abyflus Creationis &: rerum Na tura lium , funt Fo n

tes, Origines, Thefauri, Scaturigines inuilibilcs, puriflimi, perpetui,

Re con ditifiim i, in Elementorum puriflimorum ,fnnpliciflimorum C en

tris: Te rr xf cil icc t, A q u x , A cr is&: Firm am enti, in quibus occultifllmis

thcfauris, fcminarixrcrum Rationes, conferuarricesfpccierum, perpe

tuo, vfqueadMundi Refolutionemcuftodiuntur: vtporc, Animalium,

Vegetabilium, M incralium , fluminum, ven torum ,tcm W ftatum , fere-

nitatum, temporum, x tatu m , rerumqueomnium , f igurx , proportione

hab itus , quibus in hanc Mu ndi fccnam vifib ilem , ftatis temporibus pro

de un t; totius vi tx hu m an x Rem pub licam , totiufq-, Natur.xcurfum , flu

xum & refluxum adminiftraturx. H an c Abyflum naturalem vocat O r

pheus N o d e m , Te nebra s, N eb ulam , Dianaminconfpicuam >a nemine

morta lium v i fam, nudam fci li cc t, in hymno qui fic incipit, N m »

ra*. Abyflus Prou idctix cft ordo Con cilioru Diuinorumabltrufill imus:

totius Natu rx & hum anx vitx admimftrator, qui tempora, xtates, muta -1

tiones,annos,mcnfes,dies,horas,minuta. Re rum Na tura liu &: humanatu

ad ion um , officiorum , vocationum . (ludiorum, periculorum, calami

tatum, aif l idionum, Liberationum . vitx & M ortis H uma nx eft au dor ,

moderator Scdifpenfator. Abyflus Sa pie nt ix delineatur lib. Sap. 7.

Q u is afccndit in C x l u m |vpcrt0ru4}0

atque defeendit? Q uis co n

cinuit Spi ritum in manibus

fuis ? Q u is colli gauit Aquas

quafi in veftimcnto? CVuisfufeitauit om nes t erminos ?

Q u o d N O M E N EST E- |

i v s , & q u o d N o m e n F i - j

Li i cius f i t ,nol l i ?

74 _____________ I N T E H P R E T A T I O M E S______________

Q v 1 s afeendit in Cxlum

defeendit ? Q v 1 s collegit

ventum in pugil/isfuis ? Q v 1 s

cogregauit Aquas in veflimen

t0 1 s fldbthuit omnes ter-minos Terrx ? Quod C^omen

eius, f j quod CN ^o n e n F /-

Lu cius >f i nofli*



G R A D V S T E R T I I . 75

i Qv_ o d N o m E n e s t , &:c.) D e S a p i e n t i a incarnata vaticinatur

i Sapiens : & d e N o m i n e inef fab il i&admirabi li I £ h o r a . Quo m o do

fapienter Nominib us D e i vti debeamus in O rato rio , docct nos Pfaltcs,

Pf aimo t8. 2 &: 3. Domine fortitudo mea, rupes mea, propugnaculum, liberator meus, D e v s meus petra mea .proteftor meus,cornu falulit mea,refugium meum. Et, Mofcs Exod . 3 4 . 6 . D o m 1 n e , D e v s noftcr, Bo ne, Benigne, Mife-

l icors , Clemens, Longanim is , multx M ifcr icord ix& Bonitat is . Nom en

vero I h e s v s cft nom en fupra om ne no men, in qu oo m nc gcn u flectitur

illorum, cjuxfunt in cxlo& r terra, &; infra terram. H o c N o m e n omni

um diuiaorum miraculorum caullacftccfcrix cft , fu irc Th eo -S op hi cc dc Myftice Men s fit prxpara ta fide inuocatione. H uic fidei, q ux (efecon-

iunxir , copulauit , dcrcCte V n i v i t , cum Nom ine I h s v i j , cedunto-

mnes virtutes Cadorum , omnes vires ter re nx ,om nis vis diabolica, omnia

qu x cx regno peccati &: diab oli, hominum co rpora dzanimosinfcftant.

Prou.r*

Vcrf. i).Q)iiicds'i:ae}.)fihmt;JTM e L,

qmtt bonum cft, &»fauum duU

ctfjtmttm gutturi tuo:

66

C o m e d e , fili m i , m e i ,

q u ia b o n u m c f h & f a u u m ,

q u i d u l c is cft p a l a c o t u o :

Ul] Mellcfolo dies al iquot vixif le Dem ocritum xgro tan tem , quo

cum caruiik-t,mortu um, (cribit Ath cn zius :od ore p^nis calidi, morti pio

pin qu um ; vitarr^per triduum extraxifTe. Diogene s Laertius. M ellit a S a -

p i h n t i / e yC^crnxfqux panis v itx, Iohan. 6 .5s.)cio&riiia,.te ,pcccato-

rum morbo lcthalitcr dc cu m bc nt era , cordis ote puri ac mundi pie com c-

fta, rcficict non tantum , fed &: a morte prxfe iuabitx terna. Q ue m ad m o

dum enim ap icu lxc xro re &: floribus mei conficiunt: ita cx Ror e Cxlc fti ,

Spirituali , D iuin o, videlicet, S p i r i t v s a n c t o ; & « : flore M entis

tux, hoc cft , f ide, amore, (p e& f nuocationc paratur me! Sapientix Diui-

n x ; cuius vel minimus guftulusab anima pia &ft dcli perceptus om nem

rorius mundi dulc edin em , dcle&ationem& : volupta tem fuperat. H in c

Pia Ices, E'oquia tus, i nqu i t , funt mihi meile&fauo dulciora: Pral . 19.vc1f . i l .

& 1 1 9 . 1 05 .T u a , o D o m 1 n E,duIccdo,&:mihidulciafaciatamaraomnia

Mu ndi.Com ede igitur M e l d c P e t r a , C h r i s t o , vtBalfam ocius

f.dubcrrimo, c orp orc, Spiritu &: An im a, acorrupcionelibererisannihi-

lacitia: ( Dcuc. 31. 15 .) cuius carentia, tc mori finct. La tet in mc llcho cfua -

uiiTimo S a l S a p i e n t i /e , a fapientibus fapienter fic nominatum. M i

rum , ce rte , D iuin x Bcn-gm tatis do cu m cn tu m , phrafin hanc adnOftram

vfque x ta te m , pcrmanfillc fuperftitcm, et iam inter prophane philofo-

phant es; cum mifen ifti hom uncion es (pe r D e v m J non intellexerint,

quiddixerint. Secreta vislocutionis huius. Diicc fili.

/ F S i c & D o C T R I N A

S a p i e n t i a e A n im x tu x ,

qua m cum inucncris, IS ha

beb is in nouiffimis fpe m , &:

fpestuanon peribit.

VcrCl4 . Sic cognitio S a f i e s - t i £ fuah is em animx tuet ,f t in

uenerij cam: (jr erit merces: i j

expeclatio tua non excidetur.

165

166

K 1




Sic& DottrifiiX)&rc.] E ft enim Flos Mellis Diu ini; Mannaquc Ror is fu-

pcrcxlcftis: Mei in orc,Mcl in cordc I h s y h S a p i e n t i a Patris fa-

dacaro,P e t r a , i . Corinrh .10,4 . fupra quam xdificataEcclciia, Matth.

\6 y\S. Cognitio S a p i e n t i a , &c . j Cognitio S a p i e n t i a verx cf l

L v x in Mente , difpcllcns renebras ignorantia:, &: omnes opiniones fal-fas ac inccrtas. E th x c Cog nitio ditfcrtabopinionc&: inccrtis coni ed u

ris, tanquam lux a tenebris, 6c corpus ab vmbra. D e v s,vementes no-

ftras illuminet, exorandus cft. C auc, igitur ,cau c, nc Lucem a tenebris

petas, a fpiritibus malis,qui funt apoftatx mendaces. C au c, ne L u

cem veram petas ab vmbra, hoc cft, ab hominibus,vcra Luce non il

luminatis , qui propria fapientia tument, & phantalias fpc*

culatiuas, atque fomnia fua tibi pro Sapientia obtrudunt & vendunt. H.xbcbUtn nt-

Hijjtmu,&.c.] Vid e infra verf 224.

Jtijeratur hicfm rrfi qnnrn orxdtu.



t

- V G R A D V S Q V A R TI . 7 7

I V.

G R A D V S

P R O L O G E T I C VS Q V A R T V SE X P O S I T V S.

I E H O V A I I dacS A P I E N -

T I A M,c\'0rc cius e g r e d it u r C O -

g n i c i o&I n cc J Sg e n c i a .

Prou.’». V crfs .

j J t D o m i n v s dat S a v i -

e x r iAM}fjexoreE/t/spR v

D E X T l A & S c i E S T I A.D o m i n v s datyScc.] H in cD . Iacobu sin fu.iFpiftol.-i cap. i. vc rf 5. Si

quis ve(Irum indiget S a p i e n t i a , poftulct ii D f o ,a. ni. dat omnibus afjiuen -

iwproper.it (exp robrac,) & dabitur ei. Pcftulet autem: fide, nthtl'ha(i-

tara. enim hsfitat, f'inulis est fluctui M aris,q tn k vento monet ur & circumfer

tur. No n crqo xftimct homo ille,(luminusillefit, vel m immur,nobilis

nuc plebeius"@roj; cOcr iMn (;)quo d accipiet aliquid (quicquam ) a

D o M1 N o. Vir duplex animo, efl inconftans in omnibus viis fuis. Vide

vcrfl.n^. 251. Si igitur,quod verum, I e h o v a pi dat S a p i e n t i a m ,

frtiflra innitimur prud cnrixnoftr xfo li, laborando arccaliquahumanicus

eam addifccrc. Lib er, fin ; clauc Spiritus f in di , non prcdcfl quicquam.

R e de e rgo I. C . S calige r E xcrci t. 3 59,1. i n qui t : No/ira h*c in literarum/ludiis

peregrinatio finefuperna Ltctimifi.rtibilis quadtm erratio est. Apu d I e h o v a m

Theo sophice J iocef t,Chri f t i3no-Cabal icc ,Diu ino Magice,8cPhyli-

co -C he m ice ; in Oratorio ac Laboracorio.Micro &: Macroco lm ice, qux-

renda cft: a D o m i n o , qui cam infpir.it atque largitur, impetranda.

Donum D e 1 cft. Vnd edod illimusC apniofcu iusob Caba lifticxexercitationis diuinam peritiam memoria fit fem piterna)lib . dc verbo mirifico

r,cap.7. Philofophiam ( q u x a S A p 1 e n t i Jt amore nomen habet) rede

definit,Spiraculum D e i,& Hluftrationcm Diuinam. Vtautem Sapientia

vera Spiraculum D e i & Illuftracio Diuina: ira fapientia mundi immundi

( reuera ftulta infipiens) fpiraculum diaboli, ([qui, tcfte Apoftolo, prin-ccps mundi huius:cuius ad exempla r totus componicur orbis)&cxc xcatio mcn •

cis. Qu are & ftultitia coram D e o , hominibusque D e i Spiritu illuftratis

Ex Occano S a p i e n t i a , per Libri cius tertriunius Cacholici fiphoncs,

i n

\ 6 $

Sapientia,

Scientia &intcllicjctia

Dona D s ifunt.



7 » I N T E R P R E T A T I O N E S

168

gratia: diuina: dudu ,deriuandu m cft, in Paradyfum mentis no ftrx , Yerx

S a p i e n t i a flumen; n o n ex putidis principis mundi huius immundi,

fquamarumqueillius,per fophifmatum errorumque canales, foetidis la

cunis. Ille, rerum Diuinarum & humanarum dat Scientiam veram &fa -

lutarem: hic,vitiofam,turgcfcentcm,vulpccularcm,fophifticam,ftenlcm

& mundanam fapientiam immundam. Vide vc rf. iSj .

C u f l o d i c t ^ T r ep lo rum

falutem,S: proteget gradi -

entesfimplici ter,

Verf7. 1\econdet reclis efjentiam,

fcutum em ambulantibus per- A /”7Nectcy

\JC

IfiRecJorumJalutem] F rudu s Diuina: Sapientix funt infiniti: Summusau-

tcm cft anim x Salu s; qux diuinitus cuftodira,& tanquam thefaurus xter-

nus repofita eft iufto. E t , vt Hcbrxus textus innu it,ip fum efle rei,fcu

quod omnibus rebus dat cfic, cft thefaurus iu ft i:qu od nihil aliud cft niliD e v s i p s e , qui cft o m n i a in o m n i b v s . 1 i h o v a h igitur i i» s e

Salusiufti: i p s e eftcIypcusiufti,aducrfusreIadiaboli,hominuminimi-corum* aduerfus malignas imprcllioncs M acro Cofm i. H xc cft vmbra

Altif lim i;Scprotedio Omnip otentis,aduerfus horrores nodis ,aduerfus

volantia tela incerdiu, aduerfus dxmoniu m meridianum, aduerfus pc-

ftem ambulantem in tenebris. Pfal. <pi. Hxc mala omnia,non tangunt

illos.qui ambulant in integritate; ho c cft, in D e o i p s o filio eius Ih-s v h C h r i s t o .

V c cufto diant femitas iu-

dici i :&viam mifcricordium

ciuscuftodiet .

T unc intcl l igcs iufti t iam

&: iudiciu, &: Rc & it ud in cs ,

& om n e m f c mi ta m b on a m .

VcrfS.

VcsCo.

Sentans femitiis J v i t i

t i A ,/ jr & rvmsfan florum

cujlodicns.

T fi inteUtges Ju Jlitiam >

Cr iudiciurn xqmtatem, Cr

omnemfernitam bonum.Vus/anchrum cuJ}odiens~\ Egregius h ic c f t D iu in x Sapient ix f rudus. Fa-

uote nam que &: g rat ia D e i cuf todiunturpi i , nea lu f t i t ix femit is aber

rent . Sapientia Diu inac ft Lu x perpetua,mo nftrans viam in tenebris,ani

mum ab erroribus r eu oc an s, a confil i is ftultis l iberans, a cogita tionibus

van isc oh e rcc n s ; E c o t c d o c e b o , i n q u i t S a p i e n t i A ,q u x fu nt vt i l i a :

I n t c l lc d u m t i b i d a b o , & : i n f t r u a m t c i n v i a h a c , q u a g r a d i c r i s :f i r m a b o f u -

per tc ocu I o sm co s.P fa I . 3 2 ,8 . O S a p i e n t i a i tt er na d o ce no s . xt er na

norma d i rige nos , x terna regula in forma no s :

<JMe D e v s informi, qu*Jit tuifinfU volunt(U* iJMorigerasque minus pnjla grcjfuiquc fiquaces: Tiamque erii ecee D e v s fernpcr mihi, tramite reth

Spiritus iUttMk diuimqUe virgula ducat.



79

V t n o t u m o m n i b u s cf-

( ct ,q u on ia o p o r t e t ^ ' * p r x -

ucnirc S o l e m ad B e n e d i

c t i o n e m t v a m , & ^ ' ad

Oriente l v c i s t e adorare.

Sap. 14 . Ycl£ «S. Quo notum effit, Solem ad

gratia s tibi agendas prxuet/e

ntendum ejfe} atque tefiub lucis

ortum• fatuandum.

PrxuenireSolem] AntcuerccrcSolem j oculum (iuxra I Iermcte m) non

tantum vifibilcm illum, hoc cft,lumen in Firm amento maius,verum qu o

que D i v i n v M: &a do rtu m lu cis eius,in nobis,tibi, 1 E h o v AH.obuiam

procedere,occurrere,te adirc»c6uenire,fuppheationibu<,i.Timotli. 1, 1 .)oracionibus. pollulaciombus: &: grac iaru ma& ionbus ( liquidem gratia

rum adtio cft ad plus dandum i nuitacio) ad benedictionis tu x radios, tam

mcncibus qu^m actionibus laboribusvc noftris, benigne influendos, loco-

que ac tepore opporcunis.tc prfuenire:auc, fuper ncgoi iisom mb usThcofophice ce con(ulerc,eccumquc agere. HincProuctb.19 ,11. Exftudii s fuis

intelligirur puer,ii m u n d at rc&afincoperacius. N o t a : Quemadm o

dum Manna cibm populi ludaici,in deferto, ante Soli* ortum colligen-

du ecar,ne radiis Solis liquefactum d’lllucrcc: ita Diu in x Sapientix Man

na, imtucinarum precum vafcuhs col ligend um: vigilandum eft mane

ad fores S a p i e n t i jE.Sol noftcr,qui m nobis cft.prxucniatSolern Ma-

croC ofmicum : ociacurque citius C xl i inrcrir M icro,qua m externi Ma-

croCofmi.Narrvvtgilesxchsrii, qui lunt vehicula Lucis&Sapictix ,adfuntfimul depulfuri tenebras interiores. Solem in nobis exorientem defcnbir

Canticum: Egodjrmtot&cor meumvigilat. Non immerito Plal.78,15.manna vocatur panis Angelorum. Mannaliqu den lupernaturahccr genera-

tu per Sapientiam Diuina, Diuinx Sapienr ixfru& us cft. Tgitur Sapientia,

qux cx ore D e i procedit,eft verus panis Angclorum.quoipfi aluntur fua-uiccr. Ecq uia lelu sCh riftu s, verbum Patris eft, &Sapicn ria Pat ris: igirur

verum mannaeft Chrift ianorumcrcdccium. Hoc, iugi corde,animo per-

uigdi eft fufcipiendum •, antequam mens noftra, affl ftionthus qu illctur &

diffluar curis, quas finguli fecum vehuncdiesnoftri. adorientem Lucis]

hoccft,fummoman e,in crepufculomacutino,(nambene confurgicdilu-

culo.quiquxrir bona.Prou. n. 1 7 . )fubcxorcum Solis,in aurora,quxgrataMufis,& vere aurea hora,non duntaxat dici naturalis,fed Sc xtatis eux, pix

dcuocionis .conceptuu m mentis bonor um ,&c . confcftim,cum tale quidin tccxoricu r,(quicxorcusin fchola Cabalx orum Aurora dicicur) quan

do impulfu Spineus boni bonum in ce feneis mocum, dum corinflamma-

c u r , d i i a t a t u c ac glifcic,ad opus ra le perficiendum •,tu ncm ic ro & macro-

cofmice ingredere Oratorium, & Ora, meditare, foliloquia Thcofophicc

exerce Chriftiana: ( fcias iam tibi fjucre& inferuire Tempus, Locum,Cxlum,Sidera,Gcmum,Crlcftiscxcrcicus miheiam, D e v m, h o c cft,O

m n 1 A : ) audi, vide, obferua, iuxta Leges atque Doctrinam Amphirhcatri

huius,quidnam I e h o v a H , i n T e i p s o , i n \ T a t y r a,in SSa. S c r i -

p t v r. A , f u g g e r i t rcfpondctq; tibi,Ingredere quoq; Laboratorium,(ecundumqXab alilticam.i.c.Rcccpforiainftitution mpr edida m Diuina, v e r e

Sapientibus antiquitus Sapienter L*bora:S\c D e v s dabit fine mora.



8o I N T E R P R E T A T I O N E S

Excrcitia h x c , quando Spiritus lancli vel boni ftimulum fcntis,noli difter-

r c : Nam fronte capillata, quxpbji occupo edit** Omnia enim , Solomone & E x

perientia teftibus,tempus habent fuum. Quapropter ,quando quo Fata

trahunt,oba*dicnrcr(cqucndo,eundum. Hodie,fuadetPfalmographus

Regius,cum audieritis vocem I f. h o v / e , •nolite fieri ficutmu lus&equus,

quibus non cft intelledus. Pfalm. vc rf 9. Inuoca igitur D e v m , folc( macro &: microcofmice ) or ien te, non occidente. Vide vcr f 96.

/7 I T u ( D o m i n e ) c s , ^

ejui liberas ab omni ma

lo.

Sap. 16. Veri ' 3 .

I / i

173

Tn( I e u o v a n) docttiftiho

pes noftros, te cum ejfe 3qui omni

ex malo eripis.*

.Oui liberas, & c. ] Mirifice D e v s Opt. Max. Sapientix fuxradios di f

pofuic,illo lqjin falutem auxilium hominum,variedifpcnfar. Eft namq;Diuina Sapientia, non inanis & vanafcientia, fed virtusauxiliarrix, inimi

cas poilidens viresauxilia triccs, quas in falutem hominum conucrtit. Etcum genus humanum variis (proh dolor) imo in numerabilibus fob eom-

miflum peccatum)obnoxium litcalamitatibus; totidem SapienriaD h l,

tam Spirituales, quam Naturales, conrinct medelas: quas per famulas

fuas fidas pediflcquas,cxabyfTo fua,fideliter nobis diftribuit.

T u ( I e h o v a h ) vita: &

mort i s p ote f ta tem h ab es ,

ad portafquc infer orum dc-

ducis & rcducis.

Vcrf . 13. TuesyD VXm i n e, quiy iu

x j mortis habes poteftatem , (jr

deducis ad portas mortis

atque reducit.

Deducis adportas mortis, &c.] Eccehxceft DiuinxSapientix Schola'&:

tpyxwe/ov. Ita mortificat cultores fuos, vteofdcm viuincet; itaadpottas

mortis dcducit, v t , eadem via, ad portas C x li cuchar. C or contritum &humile poftular S a p i e n t i a : in hoc ipfo magnificum fibi extruit do

micilium. Dum igiturhominem frangit jcundcmxdificatjdumdeftruit,rcnouatjdum humiliat,exaltat; dum obtenebrat, nouam lucem infundit;

dum hominem ,ab hominum confortio aucrtit,in Cxlcft ium comm erci

um introducit.

B cn cd i&io I e h o v m di

tat , ncc apponit I e n o v a h

dolorem ci bcncdi&ioni .

Prou.io vcrf. 21.

I J Benediclio 7 ) o m i n 1

diuites facit y?icc fodabitur eis

affliclio.

Bttiedifiio D o m i n i , & c . ] Frudus Diuin x Sapientix funtomnisgene-

ris D on a& Bona Corpo ris, Animi &: Mentis : Omnes en imere aturx vi

tro feruiunt, vbertim aflluunt illis tantum,quorum mentibus, tanquam

Reg io Solio ([Regina Domina crcarurarum )S a p i e n t i , a inhabitat.

Quandoquidem hxc cft creaturarum libertas,&: prxeipuus ac proprius finis, fcruireG lorix D e i & : hominibus D e o di!edis,vitxxternxhxrcdi-

bus. Qui-



4

G R A D V S ( ^ V A R T I . 81

bus. Quibus cum vitro fcruiantjadmmiftraioru Spiritus A ng el i,c x 1) 1 1ordinatione: cur non & reliqua: cre.uurx , Angelorum m iniftc nofub icd x

idem prxflarcnt? Et quemadmodum malcdidioniscaulla clt Protoplafti

inoboedientia,qux fecum tulit omnis generis calamitates, Elementorum

fterilitates, &: rerum penuriam : ita Bcncdidionis caufla eft P 1 1 t a s ,

& T i m o r D e i . H xc Benedictio nihi! aliud clt , quam virtus quxdam,progrediensexore D e i , viuifica, multiplicans & farcan dans rerum Na-

t u ra m, vt fc qua fi i n agm i na vbcrciin di ft u nda c. A cccdu n t hu c exem pia

Patriarcharum, Regum aliorumq; Sanctorum. Inf uperh xd iuit ix, qux

fontem habent veram Sapientiam, non afterunt fecum dolorem, cum af

fluunt; nccpariunt dolorem, cum recedunt: Foncem enim diuitiarum

poftidcnt pii, & : fideles D e i diledi, Sapientiam ipfam. Hxc niclior cft

auro, vcrf. 30. eundis opibus pretioii/limis: ver f 5.auro & lapide pretiofo,

vcrf. 5 1 7 . Ratio cft, quia dat O m n i a , verf. 291.

11 rr i s fo r c i iTi m a N o -

m e n D o m i n i : ad ipfum

curri ciuitusj & cx al cabi cur.

Prou. 18

vcrf 10.V t turris fortis efl C \ o -

M e n I e h o v A.:ad I p f u m cur

ret iu J I h s , O* exaltabitur.

Turrisfortijjiwa N o m e n D o m. ] Pfal. 91 1 4. Protegam cum. Qua

rc? Quia ccgnouit N o m e n meum. N o m e n D e i cft Omnipotentia .

Sapientia Sc mjrJricordia D e i. Huic magno & mirifico nomini qui fele

committit, &abeo folo pendet, nx illemunitiirimo propugnaculo cir-

cumfcptus eft. Notncn D e i omnes virtutes&: potentias com plcditur.

Qui igitur N o m i n i I e h o v £ & : I h s v h con f idit, is omnibus virtu

tibus ac potentiis munitus cft. Prxfentcdiuinohoc prxfuho, caftrifque

Angelicis ;omnis humana potcnria,quxaduerfuspiosmil itae,d ifl ipatur,

&: in vmbram foluitur : quo rcccdente, corruunt Sc vallantur fortiilima

quoque rtucni.i regna. Rex Dauid in fuga Scauxilio, nullo vilibili prx-

iidio mftrudus, non caftris aut propugnaculis externis muniruser at: in-

erim fub prxfidio, protectione Sc vmbra Alrif limi, tutior crat,ac fi vrbem

munitiflimam, occupallct.Difcitocrgo N o m e n D e i inuocarc cum

Scih, G cn .4. verf vlt. cum Abram, G cn .12 ,8.1 5,4 . Sc ( Ab ra ha m) 2.1,55.;cum Mofch.F.xod 54,5. cum Aaron &: filiis cius.Num.tf.v.vlt. cum pop u

lo IiracliticojDeut. 16,1.18,io. &_$ 2,3. cum Dauid&r toto Ifracl^i.Paralip.

iy6.Sc 16,z.ScS. Pfal.ii),4. cum i>olomonc,5.Rcg.8,ij,&:43. 2.Paral.<>,

io.c um El'a»3.Rcg.i8',i4 .cuniEh feo,4.Rcg.5,n . cum Rege A(a,i.Paral.

14,11. cum rofaphaciudicc,i.Paral.io,<S'.&9.cum Icf uS yra ch ,ji,i 4. cum

Ierem a .Thr cn .j. f 5. cum Azaria,m mcdioflammx,Dan.5,2<?.cum tribus

viris, Sidracli , Mifach, Abednaqo, in camino ignis ardenti s, ibid.vcr f.51.

cum Sjcerdot:b us,i.Maccab.7 ,57. eum difcipulis Chrifti & omnibus fan

dis ac piis, Oi arioneDominica , Marth.tf,?. Item Iohan.14 ,13 . &: 1 j, 16. Sc -16.25. O D o m i n e D e v s,quam Admirabile cft Nomen tuum

in VniuetfaTerra, Pfil . 8,v . i .& vlt. PfallamNomini D o m i n i Altifli-

;mi, Pfal.7. v.vlt. Lxtab or Scexaltabo in te, pfallam Nomini tuo Altifiimc,

jPfal. 9 ,3.1 e h o v a h cft Nomen illi.Iudiihy.JO .&itf,^. I e 11 o v a u

L.



Homoproponit,U i v s dif-

ponit.

2 e b a o t h , D o m i n v s e x e r c i t v v m cft Nom en meu m, Eia.

51 ,15. Omnisquicung.inuocauctitNomen D o m i n i (manifcftatumhomini

bus in S a p 1 e n t 1 a /E terna incarnata , I h s v h C h r i s t o , 1o-

h.in. 1 7 , 6. ) faluuserit 2 , 3 1 . Ador. 2 , 2 1 . Rom. 10 , 1 3 . Huc referenda

cft Dodrina Cabaliftarum dc nominibus D E 1 , & DccCm S p h i r o s( v c r f 1 3 7. ) fiuc E m a N a t j o n i b v s aut Numerationibus(vt vocant)

D e r .quibus torus E L o h i m T r i v n v s in vniucrfitatcm rerum pro-

grcfluseft, quafi ornamentis &veftibus tanta maicftatc dignis, circum

datus ; quarum fimbrias quoties ipfii Mens bearorum Theo-Sophice att i

gent , toties refpondet D e v s i tecigir mc ahquis: nam & Ego lenii virtu

tem dc m ce xiiflc ,ve rf*2 2.& : 252. Egimus dc hifceprima Am phitheatr i

huius figura D e o conccdcntc, m explicatione illius, fuo tempore,

fufius tradaturi fumus. Qu xra taliq uis, cur introduxerim in Amphithea

trum hoc H e b R /L a ? Ar cerre fi hbieflet cognita vis Saccidori i Decreti Zoroaf lri (facrorum Principis) huius, I n S a c r i s n o m i n a b a r

b a r a (Hcbrxa inrelligcns) N v n q v a m m y t a v e r i s ; id lini Are

haud interpretaretur.

Mulca; cogitationes funt

in cordc viri; confil ium au

rem I e h o v £ permaner.

Prou. 19

v c r fu ./}T M u lta cogitationes in

cordcvir i> voluntas aute D o-

Af / N 1 permanebit.

Ulfulu cogitationes,kc.]Sic, Hominis eft animam pr.rp^ .are,& D o m i -

n 1 gubernare linguam, Prou. 16, 1 . Sortes mittuntur infinum ,fcd a D o m i

n o temperantur. Ibid .ver f 33. Ho mo prxp arata nim am , hoc cft, fibi pro

ponit, ordinat in fuoccrebellodeliberatqucanim o; D e r s autcmdifpo-nit, datq-,confiliorum &: laborum euenrum. Cumigirur I e h o v a h fo-

lus fit. qui fortunet ac regat rheorias &: praxes , adiones atque labores 110-

ftrosfcnfuum rationis,mentismanuumque debemusmeutc fupplici(in

fpirituacvcntatc)implorareauxiliumipfius, vt in omnibus det atqjinfpi-

ret bene ve lle, nofTc, cflc &: pofTe. Q uo volente,om nia dextre fucccdunt:nolente, finiftre. N on eft enim in ftudio S a p i e n t i a Labonbufq; il

lius volentis aut currentis per fc , fed miferentis Scprxeurrentis D j£ i , cu •

ius nomen fit benedidum in fecula, Amen. Rcu el a, o D o M 1 N e , oculos

mentis,intclledus,rationis acfenfuum mcos;&: confiderabo mirabilia

dc lege tua (Pfal. 119 ,18 .) triuna, Ca tho lica , videlicet, Natu rx, S SX Scri

ptura: atque confcien tix m cx. Beatus homo, Pfal. 9 4 , 12. quem tu erudieris D o m 1 n E , &: dc L e c e rua(triuna, Catholicaprxdida) docue

ris eum. 7 0n nobis D o m i n e , non nobis,fed Nomini tuo danda cft gloria.

Pfal. 115 ,1. Cu fto di, ergo, cogitationes ruas, & Difciplinam labia tua con-feruent: nc lingua tibi prxeurrat men tem, iuxta Chilonis confilium , r\

yiuarairxptj-zz&TtixiToo v »£, inquiends. Lingua quafi flabellum eftfe-

ditionis: quare omnibus quam diligeifriffimc continenda. Hin cZ c< ion,

iingu.i in mentem intinda,difTercre iuflit. Sempcrcogira, lingua quo?

Audi citus, diclentusatquccautus. »

Muiti



G R A D V S q V A R T I . «3

Equus paratur ad di- j rc°r“ “ •

cm belli, I) o m i n v s autem .

iulutcm tribuit.

Equus paratus eU ad diem

bcllt: fed J E u o v A tfl ipfit

f i lus.

F..jitts pdrjtur,&c. ] Sapientia Diu ina victrix cft mundi, & omnis mun-tlan.cpocencix,quin etiam diabolica*. Cedunt enim Diuinx Sapientix &

manu n dane omnes crcaturx. Huic criam mimftrant ftcllx Cxl i, qux

aduerfus hoftesmilitant. Huic militat xther,& coniu rat i veniu ntadpr x-

lia venti. Quisquis igitur legitime vti Icit Sapientia Diuina, is hoftcspotc-

tTlTimos ligare, & ymeire compedibus poreft, Pfal.149,8. Ha nc artem fi

quilquam alius, certe Dauid lorciliimus ille bellator egregie calluit. Is inquit : Hi in curribns,& hi in eqiiii: 7:0$autem in nomine Domint D e i noflriinuo-

cabimus, Ptol. 2.0,3. Domimuconfringitpotentias arcuum fcuttim-,gladium& bel

lum. Pfal.7^,4. Hicquorits f o l i sprecibusexercituifuoroburaddidit,&:

infignesobtinuit victorias-Iofaph.u hymno fudit exercitum innumerabilem i.P ara l.jo ,2i. &:f cq q. Angelus Domini cxoratusabEzcchia.vnica

node pcrcullir in caftris Allvriorum centum odoginca quinque millia,

^.Rcg.19,35. Hxvidonx omnes funt Diuinx Sapientix,qux Rcium&:

Imperiorum totius Mund: fola gubernatrix'cft. Licet etiam mulex ruinx& confulioncs regnorum, vrbium,principaruum, Imperiorum accidant,

ramenSapientia Diuina omnia fecundum xtetnam D ei Opt.Max.iu-

ftitiam prudcnrf.Vime dilpcnfat,'9 m

Multi qua.*runtfacicDominantis : & a j E H O V A p r o -

ficifcicur i u d i ci u vn i 11 (cui u fq;.

Prou.i? Ver ft tf .

/tjTvMtilti requiruntfactem

fTrtnciptSyO• indictum d D o -

m i x o egredtturjiugulorum.

(JUn 'ii requiruntf icm Prhirpu] Ho c cft, ambiunt familiaritarem gr a

tiam Princ.pis. Ac confil umaudi Prophet xRc gn ,cc iam Aulici,Tiplttcs

confidere in Ptinc pib:uyin filti fhommu v/, inq\ thus non esi (alus. P fal. 14 6 , 3. Er,Boi.ti/n tHconfidere in D o M 1 n o. q';a m confiderem homine: Bonum esttferare in

D o m 1 n o, atttrnn P/ iicipbus, P£il.n8.v.8,& 9. Quia voluntas humana

cft mutabilis: D e i vero voiuntastirma,conftans ac perpetua. Efai.j 4,10.

Montes enim commouebuncur,^ colles conrrcmifccnrrmifcricordia au-Cv-mmea non recedet a te, & tardus pacis m cx non moucbitur, dixit mjfc-

ratorruus Dominus. Dominus D e v s cft, qui dedit Danicli gratiam &miferic ordiam, inconfpedu Principis Eunucho rum ; poteft etiam,fi vult,

dare tibi. Quare, T utitu est pr<tfl'atcjuc D e o confidere foliy

gtuimfi Prineipibui o edet e mille viris*

Sicut diuifioncs aquaru,

ita cor Re gi s in manuD o m i n i : quocunquc vo-

lucrit inclinabi t illud.

Prou.iL

Vc.Ci.I

ZJelut riunh aquarum efl

cor T\egu in m an ti j e h o v j B: ad omne quoduti lt inclinat i l

lud.

L i




Ita cor Regis, & c.] D e v m promoucrc & annihilare cogicationcs.adio-

nes arque labores hominum,pro lubicu fuo, quotidiana ceftatur experien-

cia. ‘ Verum igitur illud:Ludit in humanis Diuina potentia rebus.

Infpirac I e h o v a m cani bene didione m, quam m aledid ionem, &: ope

ri & ho mi ni , cui ac quando vulc. I p s e confticuic R e g e s , atque deponi t ;

exaltae ,humil iat ,xdiKcac , dcf tru ic ; Benedic i t , maledic i t ; O m n i a in

manu fua omnipot ente. Si ergo habes, quod agas coram Principibus per-

fon i s . i nhonorem D e i , P rox i mi au tT u i i p l i u svc i l i caccmvergens ,T heo

fophice O ra arque Labora, vc fis in Amo re D e i , ( o a r t e m a m o r i s

D i v i n i D i v i n a m hanc , qoam docet Amphi theat ru m hocnof t ru m )

D e i am ic us ; amicus cric &: Prin ceps ( fi D e o placueric , quod qu xr is )

c lemens .grar iofusaequcbenignus . D o m i n v s enim quo cun quc voler ,

def ledec cos . Scm pcr add endum : Fisi D o M i n e voln»t*stua. Noca cfthi f tor ia de Alexandro Magno, Tyrum oppugnance, cumque cxerc icu ,

Hie rof oly ma m.o b negata l 'ubfidia,conccdcncc,quomodo ipfius animum

flexe ridad dus fummus Ponti fex, obuiam ipfi proceden s cum habitu fa

ccrdotali . Idem de Atti la quoque legitur , Ro m am petente. Ahafuerus

ab Efthe r flectitur , nc vno die lu dx os delcrcc. Vide igicur,difce,iudica,an

que ma dm odu m Sapiens aftris domi nacu r, i tactiam pofiic animis & men-

cibus hominum dominari? Fleltiiur iratus, voce roganie, D e v s : C u r n on

ho m o ? Sed quomodo , quaarcc, qua indufti ia, quo Ra div ? Sapie nt ix D i

uinx. No li ef le tam f implici anim o, vtpuees,fine arce,& fine f ingulari Sapientia Diuina fa du m, quod La ban in lomniisaudiueric vocem diam: Ca

tte, ne aliter loquare cumlacobo, quam humaniter. A n pu tas cafu fa d u m , quod

Alexander M a gnu s in fomnis viderit f u m m um Sacerdotem fibi obuiam,

in habitu fuo,proced crc? Arrig e aures,&: inquire hanc Sapienti a. Si enim

poteftatem Cnri ft iani accepcrunc a D £ o fupra o mne m vim, hoft is no-

ftri infcnfiflimi, diaboli j cur n on fupra anim os ho mi num , qui a diabolo

reguneur.

Om nis via re&a cft in o-culis cius: pon dera tau tem

corda I e h o v a .

Vcrf ». $ O m niscia u in retta f i -

bi njidetur: appendit autem cor

da ‘D o m i n v s.

Omnis via v iri, &c.] Tam profundx animos hominum occupanccene-

brx,vcp rx il li s intimos cordis fui recelllis intueri &: examinare nequeant.

Qu a intencione quifpiamadiones&rconfiliafuacxcquacur.foIusD e v s

piricuum ponderator nouir, etiamfiab oculis hominumillamabfcondac.

D om

in

v s enim i p se

, qui omnium corda fcrucatur,6c vniuerlas mensium cogitacioncsintcll igic,i.Pnral. 1 8 ,9.Pfal.7,io.x<r?<fto>vaW>folus cor

lan ou ico m niu m ,Ad or.i ,i4. Mu ltxa dio nes humanx,fuco adeo fubcili

pidx fune, vc quis redas cfTciurarer, &exfonceredicudinisaciufticix,a

moris Sc caricacis cmanafle, quorum tamen finis eft amor proprius, honor

propriusjcommodum proprium. Lumen autem verx Sapicncix,has nebu

las diabolicas omnes difpcllic, & D iu inx Iuftit ix ftateraapp. ndit, casque

in Lumine



\ in Lumine coram fjci c J ) 1 1 fiftit&manifcftac.Eciamfienimattiones no-ftrxad Lumen rationis hum anx adhibitx, videanturb onx, Jegieimx,iu-

jflx : tamen Diuinx Sapientix Lumini admotx, ineptiflinix,faililTimx,in-

iuftiflimx apparent.

In finum proiicitur S o r s , i

& x J e no v a n cfl omne in-

dicium enti.

Sortes mittuntur infmumy& c .] Si fortes mittantur de rebus fecretis , abf-

irufis, nobis abfconditis,dubiis atque arcanis interim tamen vtilibus, fa-

lutaribus, & ( infummisanguftiisacneceflitatibus) maximenecefTariis:

iunc, tantum abeft , ve fint illiclcx atque in facra pagina pr oh ib itx, vt ex

tern eciam a D o m i n o temperentur, hoc efl;, Diuina Prouidentia re

jan tu r , fintq; vera Diuina refponfa. Cuius rei luculentiflima in facrarumliterarumcodice, tum mandata, tum tcftimonia&rexcmplaexpreflaha-

bemus fere innumera. Teftimonia hxc funt: Efa.54 .17. 1 i * s e ( D o m i -x vs j mifit cius \wdiuidenda populoIfraeliticoterraCana;\n)y6/7fw?, &

manus eius dimfit ea m illis in men/iiram.Et , Prou. 18. vc rf 18. inquirSa piens:

Contradictiones comprimit fers >& m:erpotentes d/iudicat. Re de ergo Di-

u i n u s i11e Va tes fo r tes fu as D o m i n o c 0 m m c 11 dat, d i ce n s : ///manibus tuis,

D o .ni 1 n e ifortr\me.t> Pfalm. 31 .1 6. Exempla in facris paffim reperiuntur

multa: Aa ronMoyfis frater iubecur a D e o fuper duos hircos coram Do-

minoin oftio tabernaculi tcflimonii fortes mittere, vnam D o m i n o ,& alteram capro emiflario: cuius exierit fors D o m i n o , otferet illum

pro pe cc at o; &:c. Leuit. 1C. S. cum Ifracl pa&uin D e i prxuaricatus ellcr,

tulillctque deanathem ate, vt propterea ab hof libusfuis, viris vrbisH ai

percufTus, terga vertere cogeretur: Iofua peccatum anathematis forte cx-

plorauit; primo tribum, ex tribu cognationem, cx cognatione domum,ex

domo virum feu ipfum anathematis au&orem inueftigando, Tofu./vcrf.

14 & fcqq. Samuel Propheta cum in eligendo &: per fortem Ifraclitis dc-

fignando Rege occuparetur, applicuit omnes tribus Ifrael, &: cecidit fors

fuper Trib um Beniam in: & applicuit Tribum Beniamin & cognationes

eius, &: cecidit fupra cognationem Metri, &: peruenit vfque ad Saul filiumCis.i.Reg 10 .20 . Etpaulopoftverf 24.aitSamucladomnempopulum.

Certc videtu , quem elegit ('P E R S o r t e m) D o m i N v s , quoniam non /it

fimilistlhin omnipopulo. Vt Regius Propheta Dauid Leuitas (quomodo fecundum miniftcria fua Dominidomum ingredi deberent) fortibusdiui-

ferit , ipfe poteris legere 1. Paral. 2 4. Sic lonas per fortem dcprxhenlus cft

caufaefTctantxtcmpeftatis, vt etiam nauis periclitaretur. Ion. 1. vcrf 7.

Sors coram Haman in vrnam mifTa, prodit, duodecimo mcnfc, qui vocatur Adurygentem Iudxorum debere interfici. Efkher. 3. 7. Er fanc, nifi fac-

cis induti, cineres capiti infpergentes , alta voce ad D e v m clamantes;ardenterque eum orantes, ieiuniis, vlulatu , fletuque pernitentiam agen-

tes Iudxi (vt efl cap. 4. vc rf i. & 2 .) gratiam atque mifericordiam a D £ o

impetrafTent •, procul omni dubio fcntentia(dc interf iciendo Iudxos)for-

tis ( voluntatis D iu in x interpretis) nunquam mutata vel retraftata fuiflet._ _

I __________ G R A D V S Q^V A R T I . ___ Sj

0 0 S o r t e s mittunturn f in u m , (cd a D o m i n o

temperantur.

Prou.t* Vcrf j }.



I N T E R P K E T A T I O N E S

D s o c o n f i - j

«lendum.

k

Si quoque nouiTcltameu ti exempla intueri libet: No nne Ma tth ix locus

ninifterii &: Apoftolatus, fdcquo prx uar icatusc ftludas , vtabiret in lo

cum fuum,) lo: te contigit ': A d . i. vcrf. vlt. Hunc in finem D e v s rcfpi-ciens , iudit terr.im Canaan lfraclitis forte diftrtbui. Ita, enim , inquit,

Num. 16. vcrf. 50. JVnicqnrdJorte contigerit, hoczelpltres accipiant yvclpau-

ciores. Er 35. cap.vcrf .54. Diuidetis vobis Tcriam(quam dedi vobis in pol-fcllioncm) forte: pluribus dabitislatiorcm, & paucioribusapguftioiem ;

lingulis, vt fors ceciderit, ita tribuetur hxrcd uas , per tribus & familias'

pollcjTiodiuidetur. Et hic fortiendi ritus in vfu femper fuit. Ita enim Ro

mani olim per tcfTe rarum fortes Didatorcs fu os ,Con fu lcs, Senatores

Tribunosplcbis elegerunt. Itactiamnum hodie plcrifqucin locis6cfcr<

vbique ofticia in quouis ftatu ,d otia, h arcditatcs, &c . per fortes diftribu

untur. V ndc Ecclefiaftic.14. vcrf. 15. dicitur :7 onne alus relinques doloi cs <5

labores tuos in diuiJioKcfortis ? Sed hxc dixiflefufriciat. Omnia enim hic i»

medium aftcrrc, qux ad artem hanc diuinandi diuinam Gcomanticatr.confirmandam Sc ftabiliendam faciunt , non cft noftri inftituti. Ex his itaque ,qux a nobis iam dida funt,luce meridiana clarius cuadir,fortium Mo

deratorem , R cd or em , Au do rcm , la ut o rc m , Dcfenforem Sc promoto-rem cllc ipfum D e v m.

g , Fide I e h o v a toto cor

dc tuOj&incclligcncia: t u x

nc innitaris.

Prou. 3.

Vc rCj.(Quocirca ) ffabe fiducttlM

in 7 ) o m 1 n o ex toto cordc y

Cr nc nmitarhprudetix tux.

Habefiduciamy& c. JT ib i ipfi diffidas-, tcmcripfum derelinquas, ac D E o

tenegotiaquetua committas. ladacuranuuamin D o m i n o , Scipfcteenutriet, Pfa l.55. verf. 13. Ipfcdircdorium tuum erir. Sit tibi Symboli lo:

co: y Auxiltummeuma D o m i n o , quifecit cxlum& terram, Pfal.i 21.2. Qui !

fperat m D o m i n o,fublcuabitur , fcufvt Hebraice Conat) impinguabitur,

corpore, Spiritu &: Anima: ita, vt Iit mens fana in corpore fano: Macro &

Micro -Cofm iccjintc rnc &:externe. Infummafummarum: I e n o v a h

in omnibus adionibuslaboribufquc tuis, fit prora & pu ppis ; Alpha &: O-mega. Vide vcrf. 329. T u , ablq; D e i infpirationc, aux ilio & du du , noli

altum fapcrc. In folo D e o , qui O m n i a in Omnibus, Thco Sophiccpoteris o m n i a . 2(einnitarisprud-ntixlux] Qu i innititur Prudcntix

fu x ; imaginationibus, confiliis labonbufquc fanaticis fuis, fupcrciliosc

poftpolita L e g e SSx Scripturx,Naturxconfcientixq; fux rcdxftulrus

eft : quare ftulte ambulabit in omnibus viis fuis. Mundus Ethnic e iudicat,

quod fortuna femper fit comcs prudcntix noftrx. Vndeprouerbia ; Sui

cuifymorcs fortunam fingunt. E t,ynnjquifij. (c x fu a prudentia)fuxfori ut;xf . ber.

Vndc Seneca. Sequere rationem, effer caJum. I u u e n a1i s : NullumNumen a brfi,

f i J it prudentia. At fapiens noftcr contrarium docet, quod I e h o v a h (au

ctoi &: D o m i n vs fo rtunx) fortunam mittar, &: prudentiam atque fuccertum vel detrahat, vel largiatur. Obferuandum hoc quoque eft m labo

ribus PhvficoChcmic is, qui, nili orando impetremus a D o m i n o benenolle , cfTe &: po lle, non queunt fecundum veritatis in Natura lineam re

d a m ,

t



G R A D V S Q V A R T I . 87

j dam jnfticui&abfolui. In Oratorio igiturTheoSophiccfudandum, vcD?. vs nos in formet; nc Spiritum fuum iandum auferat a nobis jvtn o-

bis laboribusque noftris bcncdicat; mentem,fenfus Sc rationem cufto

diat , ne diabolicis ludibriis Sc phantafi is fcducantur; manus Sc pedes, nc

dcllruantopus. Cicero Ethnicus prudens,confiliismultis fuis partim, 6crationibus fruftratus cft, partim vero fiducix fux, in fipicntiam atque in-

duftriam fuam,pccnasdcditgrauiflimas: Quidqu ccftec eritcu mprud en

tia mundana, rriftesSctragicx m ul txab exilio luo voccs refcriptxtcftan-

tur,q ux in Epiftohs libri rertiiad Atticum inlunt, Sc vl tim xfux ad O&a-

uium. Ideo interficiendus exclamat,o menunquam Sapientem. R ed eigitur Pfalmus55 ,i7. Fallax equus adjitlutem. Et Pfal.12 j .N i f i D o M I N v s

cujlodiertduitatem,Scc. E cc le f n,y. Quom odo ignor asqu xfit via Spiritus,

Sc qua ratione compingantur olla in ventre p rxg nanris: llc nefeis opera

D e i,qu i fabricator clt omnium. No nigi turra iionoftra ,aut temeritas

ingenii arroget fibi prudentiam tantam,vt fe (foli fibi comparans fcipfim)fine lingulari Sc fpccifica Bcncdi&ione Diuina poftegubet nare vitam , a-

d .o nes, laboresqueexift imct, aut fortunam & fuccefiiim fibi ipfi fabrica

re, fuaque cllc in voluntate ac poreftatc boni aliquid efficere: Verum in

manu D e i Omnipotentis ac Mifcricordis Chriftiane collocct atque

conftitU3t o m n i Ajh abeat qucin Do m i n v m (vt Sapiens ftpicnrer lua-

det)fiduciam fuam,cx toto corde,ab initio vfque ad finem viarum fua-rum, hoc cft, aftipnum atque laborum omnium, in Oratorio atque Labo-

ratorio. Si in h fc non delinquendum Th co fo ph o ; multo minus fophiftx

in fuo Labyrintho. J e h o v voluntas dux certior cft filo Ariadnx, nobis palpitantibus in labyrintho mundi huius immundi magno. Obtem •

peraigiturTuCabalx, Mageixft Alchimix ftudiofc,£c ad Lapidem Ly

dium hunc ce examina:fi erit in D o m i n o fiducia ex h au rie s voluntaris

falutem a D o m i n o , & omnia profperc tibi fuc cedcnt ; terq; quater q;

felix tam in praxi quam theoria er is ; ncquc in xternum (quemadmodum

cum SS.a Scripturaatceftatur Experientia ipfa )cofunderis. Hinc 2.\ lac -

chab. 8,56. prxdicabat Nicanor protc&orem D e v m habere Iudxos,Sc

ob ipfum i n v v l n e r a f i l e s eftc,c6 quod fequerenrur Leges ab ipfo

conftitutas. Hoc idem fibi vult verfus fequens, feriptus in aulxo veteri, inquo dcpi&a fuit mulier fila ducens, in at ce quadam Gallica, dc cuius icn-

tcntiafxpc difputauit Rex G all ix F rancif cus: Tuentifila D e v s mentem coniur>%;t Olympo.

Id eft, D e v s adiuuat laborem vocationis, gugctDcr0 piitttcrinfccnfat>ci1i$uf»immcn/ Etauxil ium illudetiam,quod laborantibus nobis.iubctafc pe

ti, coniungit mentem Olympo, v\\& h iu u ff gchn -Oiinmcl Dcnctcn/ vnDbetett. N on fruftra adduxi locum Hermetis .fe1T.517. animafu * non

pepercit,Scc. Secretum ibi latet c o n i v n c t i o N i s & v n i o N i s, in

Lapidefuo PhyficoC hcmico Catholico, D iuinx , dc qua plura palam lo

qui,non omnino confultum. Vide vcrf.132.

^ Rcucla D o m i n o o -

pera tua, &: dir igentur cogi

tationes tua:.

PfOU.t6 V cr f j .

rl)cuoluc<idJ E H O V A M

opera tttay& firmabuntur co

ptationes tux.

1 Pfal. j 7. t . j .

i.Pct.j. Y.7 .



.S i

/f r

l / '

//v;

, • M . '

Rom u , i5.

Rclrg:oCa-thohca,hoc cft, V-

niuerfalis.

18 4

,85


RtueU D o m i n o opera, &c.] Nocet hoc diligcniiflimc ThcoSophix

ftud:o(us omnis; & tu qui O ra s, quique Laboras in Scibili quouis. In o-

mmbus, priulquam incipis, Thco-Sophicc confule D o m i n y m , & i -

p 3 e critdircdorium tibi, verfT. 181 ,329.

In omn ibus^ i g i t i i r u mor-

talisjviis ruis rccognofce D o-

m 1 N v m : Sc I P s h diri^ctfc-o

mitas tuas.

Prou. y Vcrf tf .

In omnibus njiis tuis reco-

gnofie Eum , & I t s e diriget

(emitas t tuis.

In omnibus viis yS ;c . ] In omn ibus negot i i s ac l abor ibus tu i s , co g i r a , pro

p r x ce p t o rc tibi p r o p o n e , & fe que rc I p s v m , qu i S a p i e n t i a P at ii s,

n o bis taf lu s S a p i e n t i a , in q u o ft an q ua m in M i n cr a) fu u to m n e st h e-fauri S a p i e n t i a e Sc S c i e n t i a r ec o nd i ti . C o l o f t . 2 , j . E t i b i de m ,

c ap . 5 , 1 7 . p r x e i p i t A p o f t o l u s ; o m n e q u o d e u n q ; f aci ti s i n v e r b o a ut in 0-p e rc , o m ni a in n om in e D o m in i noftr i I h s v u C h r i s t i facite . Apuo.

I e h o v a m igi tur per S a p i e s t i a m e i u s i n c a r n a t a m , S a p i e n u a

D o n a a c B o n a T h c o S o p h i c e q u x r a t o m n i s h o m o : f olus I p s t (H v; di

r ig a t g re f lu s c o g i t a t i o n u i n l a b o r u m q j m a n u u m m e a r u m : R a t i o e f t , q u ia

folus ipfc f el i cem la rgit ur f uc ce flu m. O M h o c h m a h c l , S a p i e n t i a

D e 1 ! o B i n a h c l , P r ud e nt ia D e i ! 1 h s v h S a p i .e n t i a I e h o v a

incarnata , mi lererc m e i , &: doce nos ver i tatem . in Oratorio &: L ab or a t o-

r i o , Arnen. Vide f i g u r am Amphitheatri huius fe cu nd at a , & v e i f . io<T.

N c fis fapiens in oculis

tuis: time I e h o v a m , &

r c c c d c a m a l o .

V c r f 7. .!?<> fis fiipiens apud te-

metipfitm: / }r T i m e T>e v m ,

& recede d malo.

7 y^/fr/^/W]vcfolent facere fapientes mundani academici, qui tument

prxfcicntia, 0»cjlccFcn rolIcrriit:(?c rnb funfic. T i m e D e v m .]H oc cft omnis, ho m o , Ecclcf 1 2 , 1 j . H xc rchgio vere catholica aut vmuerfalis ,

Sap. \ 1. Ador. 10 , j j . vide verfl' 19$, $01. &j4-2. H oc poenitentiam age

re Chnfti^nc.

S»p. 7. V crf i j -

^^-TMihi dedit D e v

diccrc cx fc nt ct ia ^T & pr x-

fumeredignahoru qu x mi

hi dantur: quoniamPS E S A 1' I E N T I /K d U X C Hlj

Sapientum emendator.

O) [ihi d utem dedit D e v s .] Nort diabolus. Donum D e i cft , verf 187.

Dat D h v s xquehodie acantcannos mille, mihi, tibi, aliis: videamus

mod o, nc impediamus, nos ipfos, &: defimus nobisipfis. D e v s femperpromptior eft ad dandum S a p 1 e n t j a m , quam nos ad accipiendum.

' D e v s mihi dedit exfin -

t entia dicere, ac pro dignitate

eorum qua: dantur , cogitare:

quoniam lpfie i j Sapientix dux

efi, i j Sapientum moderator.

Dicere



G R A D V S Q V A R T 1. S 9

Ducre<xftmenti.i\ Hoceft, commoditatem acfacultatem orationis, qua

concepcaftnimiac cogitata facillime exprimuntur. H xc vis orationis, Fa

cundia aut Eloquentia appellatur. Prgfmnere,&c. ] Cogitaredigncdc iis,

iquxdancura D e o. Eft enim fmgularc D e i Don um, audire, videre, ob-

'lc ru ar e,q ux D e v s fapienter fu lg en t S a p i e n t i a . amatori, rcfpon-

decqueftudiofohdelidilcclo. Multos alloquitur D e v s , qui tamen cumalloquentem vclrcfpo ndcntcm nccintclhgu nt, neq;obfcruant:imo(ma-

lum !) admoniti ptxcepto rumpcru erforum propriaque malitia icduch,

Theo-SophiccobfcruarefS: intelligcrcnoluntacrefpuunc. D e v s vbiuis

• locorum ,& o m n i tempore nos alloquitur, in C x l o , Ae re, Terra» imo in

nobisipfis propo nit clara fpccula nos commoncfacicntia. At perpauci

(dolendum )vocem audiunt D e i Cath olice loquentem. Nc c cft multitu

dinis, D e j audire ferm one s: quapropter clamabant ad Moyfc n: (Exod.

10 ,19 .) loquere tu nobis, Scaudiemus: non loquatur nobis D O M i N v s :

ne forte moriamur. Hincciia/lnltorumplcnafitntownia. Vide vcril' 5 $, $/ •&190,Sc 197. Po rro : nec cogitare t.itum, verum etia loqui: funt enim aliqui,

qui rede Icntumt ,& tamen illud quodfcnriunc, non poffunt peritedifti.n-

ilcqitedicere. Vndc videmus criam e.i, qu x per fe bona funt j.li non bene

quoque traetcncur,boni,grariam ani irtere. I p s e s a p i e n t i /edux cjf\

ft' H v , i;P s e , D o m i n v s(vcrf 1 j6.)cribucns hominibus S a p i e n t i

a m , eloquentiam &: moderationem orationis: Sapientum cftdire&or,

gubernator, proj-a &: puppis. Nam ftacim fubiungit, quod in manuiplius

fumus &: nos S^lermones noftri .

ciorum.

Inmanuillius, &c. ] Q^uamobrem etiam atfli&ioncs ac tribulationes no-

ftras, quas patim ur, ccrto D e i conlilio nobis accidere fapienter &: pati

enterftaruendum.Vndc Paulus i.Corinth. 1 1,51. Dum iudicamur a D o m 1-

N o (non temere ,cafu) corripimur >nccum hoc munde dsmne/nur.Et Chriftus

Matth. 10 . 19 . Luc. \ii.6. negat pafceres mori fine voluntate Patris: quan-

comin ushom incs, ad imaginem & fimilitudinem D e i (Archetypi)fo r-

mati. Mag num folatium hocChriftianoafflicto » tentato ac tribulato. V i

de verf.S4 . Omni*fapientia, &9perum,&c.] Omnis Prudentia; theoria

&: praxis:a& iones om nes , atque labores noftri,.in Oratorio&r Laborato-rio, imo in tota vita, pro S a p i e n t i a vera fructibufq; illius adipifeen

dis, Theo-Sophiceinftituci: Ergo & Lapis Philm. Summum Na tur x &

Arcis B o n v m , D e i Alti fl imi D o n v m. Vnde A udor comugii maflx

Solis &: L u n x : Hanc feientiam ncccflarium eft habere mentes purificatasD e orcum (Tt Do nu m & fccretorum fecretum D e i , & foror Philofop hix

& Philofophorum .-Qiiiahabeteftea D e o pcrinfpirationem. H ic & fic ,

Alchemif ta , difcc Lapidem quxrere Sapientum Bcnediftum» Catholi -

:> 1 r N am in manu Ipnus fu-Ipfius fu- | VcrC 16 I f f b i manu illius O* nos, (s*

mus tum nos, tuml erm o-

nes noftri, omnis ctiapru-

fbmones noftri, (SomnisS A-

p / E N r ; . i , g f operam S c 1 £ x-

T 1Ai ‘ D / S C I P l I N A.

M



S A M I K -

r u O o -M V J .

1S7

9 ° I N T E R P R E T A T I O N E S

con -, Ca tho lice , T heo-Sophicc; non particulariter, Sophifticc: ir Ca-

tholicifmo, nonparticula rifmo, qui folcrcifmus. Idem de Cabala veraq;

Magia iudiciurn cfto. Omne ditum optimum, & omne donumperfeflum idejw-

fum efl,defendensa Patre luminum, Iacob. 1, 17.

1 8 S

I ps f . mihi dedit <£3 v«c«7.

horum ejux funt / f S c i

e n t i a m veram.

JMshi autem dedit ‘D e v s ,

eorum qux funt tn Natura ve-

ram cognitionem.

I ? s t.mihi dedit.] Quis? D e v s : non diabolus, non fpiritus malignus,

nigromanticis familiaris. Omne enim ditum optimum, & omne donum perfe

ctum, defurfum efl, defer, dens a Patre luminum, lac. 1. vcrf 17 . non a principc

tenebrarum. Obtenebrat nebulo ifte mentem, non illuminat rexcctxat ,

&: videre non facit Veri tatem: quia pater cft mendacii, & fpiritus diuifio-nis, non Vnionis, vide vc rf 167. & 18 5. Horum queefunt] Entium , qua: re*

uera funt&rcxtant, hoce ft, Rerum Diuinarum &hu mana rum : Operis

de Mcrcav a, Sede Bcrc fith , vt loquuntur Hebr.Torum Mecubalim, id cft,

qui acceperunt a D e o » Scientiam veram. J Non opinionem , fed fcierti-

am ; a mcndacio erroreq; omni longe remotam. Eft enim omnium rerum

(vtftatuunt viri do&ijfub Carlo commorantium, non humanitus (vcrf 14 2.) quam vere Scientiam vocamus, fed opinio potius. Quapropter a-

pudfolum D e v m (Lc gea tqu cD oftr ina Amphitheatrj-huius) quxren-da ,abe o folo expc&anda. O pinanturp lcriq;; fciunt paucif.imi. Non fcit,

qui opinatur.

Harc, porro , q u a m dat D e v s

S a p i e n t i a xdificauit

do mu m f uam , cxcidit colu

mnas luas feptem:

Prou.p.

VerCi.S a p i e n t i a tdifcauit

fibi ^ domum3 excidit & co-

lumnasfeptem 3

Domum] Quarnam eft illa ? T k j v n a , videlicet. Primo, N a t v r a

atqueCR e a t v r A,hoccft,Mundusmaiortotus,cumcrcarurisSpiri-

tualrbus; & Corpus ac Spirirus Hominis, id cft, Mundi minoris: Secun

d o, M e n s ,fiuc A n i m a homini Diuinitus infpirata: Ter tio SS.2Scri

ptura; quod cft V E R B v m D E I Biblicc feriptum. Columnasfe'ptem.]Su-

per quas fundauitatqucexftruxit S a p i e n t 1 a domum fuam criunam:

qua’ Cime

C O R P V S

S P I R I T V S A N I M A

rMacro")Columnx ^ \ Cofmo. En columnas, S e x

tres,in /M icr o S

C O R P V S J v L J

S P I R I T V S

A N I M A

L 1 t e r v e , q u i b u s V E R B V M i n B i B L i t s feriptum, columna vna& f e p t i m a . Eccc, S e p t e n a r i v s f ac er .



f i St?

ipo

G R A D V S ' Q V A R T I . 91

^ r i m m o l a u i t v ic in ia s

(nas, mifcuic V i n v m , 2c

propoiuir m cnfa m fuam.

Vcifi . hnmolauit viElimamfuam,

mifeuit vinumfuum , etiam ap-

parauitm enfim fum.

Im mohuit vi f l im js. ] Id c f t , fponcc fuASc cx me rx L ib cra l i ta c i s fu x g ra

t ia, inuicat is omni bu s obculic 5«: offerr' , clc m en rc r la rg ir ig au de t •, potef t ac

vul c, B o n a Sc D o n a fu a in e x h a u f t a , t a m fp in t u a h a q u a m co rp o ra l i a , t e m-

p o r a l i a a r q u c x r c r n a : V c , n i m i r u m , r e pl et i N c & a r c D i u i n o , f icfi icurati

M a n n a S o p h i x C x l c f t i s , th cfa ur or um S a p i e n t i a in cx h a u f to ru m fi-

a n c p a r t i cip e s Th co - So p h ix a m a co rcs v e r i , f ide le s d i l cf t i o mn e s j in q u o

ru m n u me ro ( l a u s D e o ) 2c m cc f l j v e re f c io .Ha l l c l u ia h ; Hu l le l u ia l i : Ha l -

l c l u ia h . P h y d ia b o l o .

Mific puellas fuas, voca-

uic fuper fu mm icatcs cxce l-

(orum c i u i t a t i S j d i c c n d o ,

VerCj. / f Jl lifit Ancillas fuas, /JTvt

vocarent ad Arcem, ad moe-

nia duitatis.

A fifi t&nciU*si\ A n c i l l x S a p i e n t i a v e r x funt S c i e n t i a , Sc A r

tes b o n x o m n e s , p er c x c r c i t a c i o u c m c o g n i t x , c x p e n e n r i a m q ; p r o b a t * ,

a d f in em h o n e P c v c i l c mv ic x h u m a n x . I n b o n i s e n im Arc ibu s b o n a m de

D e o S c S a j J i e n t i a c ius f par fani c li cf .i ma m d o d a redlc c cn fu it A n-

c i qu ic as : p e r i l l a s e n i m n o b i f c u m a g i r d c m y f t e r i i s , f c c r ec i s ac q u c a rc a ni s

fuis . verf . 7 4 . Sc 16 1. A n n u m e r a n d x f i n t a u te m S a p i e n t 1 a v e r x a n -

c i l l i s , v lcra max im e v ficacas mult is pa l f im cog nitas acquc vu lgar es , adh uc

a l i x e x q u e ( c c re t io r cs , Sc q u al i v i rgin es cu b icu l are ? q u x d a m , ( q u a muis

p ro h d o l o r / fe re vc p e r o r ig in i s p e cca cu m in h o m in e D e 1 im a g o , fu d i f -

f im o fo p h i f t i cx cccno a d ia b o l o Sc o rg a n i s c ius f in ca / p e r fx a e f u m m e d e -

f c c d a t x j h x v i d c l i c e r , C A d a l a .( n o n h t e r a l i s il l a , v u lg a r i s I u d xi s , p u c a

Xotarickai, Gimelrix, Teuofrafche, verf . y . q u x inf er io r; fed rec ondi t ior i lla

Sc l o n g e iu p e r io r , fol i s D iu in i ca n cu m In f l u e n tia , L u m in c Sc Mo cu co -

g n i c a T h e o - So p h is ) M a c e i A .S ch u i c co gn a t x , P h y s i o c n o m i a ,

M e t o p o s c o p i a , C h e i r o m a n t i a , acquc D o & r i n a d c S 1-

c n a r t v r a R e r u m Na t u r a h u o m n i s : A l c h e m i a ; A s t k o l o -

c 1 a q uoq ue cu m fi lia fua G e o m a n t i a , Sc A l i a n o n n u l l x , D o -

m 1 n a f u x m i r i f i c x m i r a b i h c c r Scq ua f i mi ra cu l o s e f a b u l a n rcs a ca d min i -

f trau ccs. Ca u c c a m cn , o ro mi f ra te r, me n d a c ia p r in c ip i s Mu n d i h u iu s im

mu n d i , r ic ia q- .f iu c c r ro ics p fcu d o a ic i f i cu m ,q u x f i co r ib u s V .e r i t a t i s

mu n d a n i s n o n d u m T h e o - So p h icc l oci s a t qu e p u rg a r i s , h o c c ft , fa cu el li s.

it iftu ac voluncac e S a p r e n t i a v er x , pro V e r u a t e ( i h p urnam iu-

f l.am ac d ignam) fe le hbcnccrpr oft icu enrcs , Sc icn r i i sSc Arcibus i p f i s , per

fe n o n im mu n d is , f a l so impu ee s . S i c e n im p ro v i c iov i rcu s c r imin a fx p c

cul ic. Sa cra , v e re d ic it u r , p ro p h a n a n t u r , q u o n i a m a p ro p h a n i s p ro p h a n e vfurpantur . E t i a m b o n u m , c o n u e r f u m in a b u f u m , f it malu m. At mundis0-

muit munda , T i t . 1 ,1 J . R o m . 1 4 , 1 0 .E fflim us, quod diligent ibus D e v m , o

mniacoopcr.inturin bonum, R o m . 8 , 1 8 . vcrf . 161. O m ni a b ona funt ac mala^

1

1S5)

190

Co W V I

V I V M .

. f

A n c i l .

L A .



‘) l I N T E R P R E T A T I O N E S

u

IS>J

W

m

rclpcttuvfuqjdiucrfo. Nominet mihi,cjuarfo,aliquis vnicafiuc fcicnt iam

liuc Artem,m : -ta rerum Narura,quxnon tam abufum habeat fuu,quam

vlum legitimum ac probu. Et quo, obfecro vos, priuilegio exempta: fuif

fent prxfarx? Fiar ergo Iufriciajvnicuiq; quod luuineft,tribuatur,nemo

Ixdatur. Reformat D e v s hominem ex peccato deftrdatum ; reformanda: funt quoque Scieni ix & Artes fccrctiorcs confpurc atx : I p s a , tanquam MediaThcofophica,rctincndx,iisqucin D e i Tim ore fapien-

ter vrendum ; foph iftica&: impia rciictcnd.t. filiDt

nMfffjm/pitDnic^niitDcmviircmciitaDv^mivc^fifeuttcn. N cc tu,Calumnia.

ror,li quid nefeis, reliquis id feire negatum clt. Scio plauftra obic&ionutn

proferri pofle ex (acris,cx iurc canonico atqueciuih .cx patribus: f ddiilindlione vjus vcriarquclcgjt imiababufu,fufficiencer refpondcbimusad

obic&iones garrulorum omnino omnium omnes. Mifcns ignorantibuspeccatum eft condonandum, refipifcentia optanda. Vide vc rH .ij j, 187 ,

6:294. ^ w < « « / ,& c .] V r dcduccrcntjvt mediantibus illis perucm-

ren tTh coSophixama tores fidelesdilccbi, in Agnitionem,Cognitionem,

Vnioncm ac Fruitionem D o m i n a fux Diu inx , fierentquepartic.pes

thefaurorum S a p i e n t i a incxhauftorum, in domus fux triunius (Bi

blicx, Macro &: M icr oC of m tcx) arce, nurniis ignorantix acjlipcrfiuita

tum, propter hominum peccata altiflimis fortiter munitorum & abfcon

ditorum. Affirmant Sapientes, vix vnquam extitifiein operibus de Mer

caua & dcBcrcfith Sapientem, qui non obferuauerit D t vMColloqucntem fecu m, refpondentcm fibi fiuedocentem , medio alicftio fecreto,eu-

iusinteruentu methodo Th co Soph ica humanitus fciifiifct Diuina.

Quifquisc rt fi m p lex ,d e- Veir+-

elinet huc. Carenti cordc

dixit quoque

Paruuhu] Simplex, vt eft verf.3.

Venite comedite panem

meu m , bibite de vino

quod mi fcu i.

Veif. j.

Si quis efi & parimltts, ve-

niat ad M e : infipicntibus

lo quuta efi>

Venite, comedite panem

meum, Cr bibite V 1 x v m .

quod mifcui vobis.

Venite, cc. ] Sic S a p i e n t i a incarnata:Venite ad me omnes,qui labora

tu , 'goreficiam vos. Matth.ir , verf. 2 i . Si qnu fit it, veniat ad me, & bibat, Io

han.7,verf.j7.

Relinq uite (ergo ) infan

tiam, & viuite, &: ambula

t e ^ " per vias P r v d e n -

T i >C, ( Q u a s E g o f id c l ir c r m o n f t r a-

u i Sc p a t e rn e c o m m c n d o v o b i s.

Vc tf.6. linquiteftmplices v i a m ve

jlrAm, Cr rviuetis •*Cr incedite

peratam InteUigentia.

Per vias



G R A D V S Q V A R T I .

Per vidi Pruder.tu ] Vias P r v d e n t i a . 6c 1 n t k l l i c f . n t j a ,

hoc eft, Gradus C o g n i t i o n i s a c S c a l a m cum D e o V n i o -

n i s, per quam I e h o v a S a r i e n t i a (c ui delicia: c l l c c u m r il ii s h o

minum ) benigna’ voluntatis fua: clcmcnu.i dcfccndenrc, Nobis contra

vertitu Regenerationis Denario (pcrfc&ionis S i g n a t v r a ) pccni-tcntiaIiteramiftis,Thcofophiccalccndentibus, Spiritus fandi interuen-

tuapprox imamu s,coniungimur,& vnimur D EO>vt h ic &: inxcer-

num I e h o v a h fruamur ; vias, inquam, has vi-

defigura Amphi rhcatn huius

fecunda.

f J k infirMurfigurAgradus qumti.



‘ 9 4 !

>5>f

G R A D V SP R O L O G E T I C V S

QJV I N T V SE X P O S I T V S.

Bonus hauriet bcnepla-

citum a I e h o v a , Scvirum

malarum cogit ati onum co n-

demnabit D e v s .

Prou it

V c r f i .Q ui B o s v s cf l , / j r hau-

net gratiam a D o m i n o : qui

aute confidit m cogitationibus

|fit i s, in fif iens efi.

Haeriet gratiam i & c .j Quemadmodum Gratia D e i homines efficit

bonos j ita illos qui pietatis & timoris diuini funt domicilia , gracia D e i

fouet, multifq; gratia: Donis adornat. Sunt enim Donorum varii gradus.

Sicut radii folates vitrum obfcurum obfcure etiam illuminant; ii vero

paulo tucrit clarius, plus illuminant; li clariflimum pellucidum, clarifii-mc illuminant: fic animus humnnus, fi nliquo modo purgatus eft , illumi

natur quidem radio x tc m x Sapientix,fed fubobfcurejli magis avitiis pur

gatus cft, clarius illuminatur; Hcfi purgati/limus cft, oblitus ferme omni

um rerum,c lariflimcilluminatur, vifionequadam intima D e i,rcftcSal-

uatorc, Matth. f . veri. 8. P.cali mundo corde, quoniam ip/i D E v m videbunt:

Er Mchr.u , 1 4 . Sequimini(antlimor.iu* , fine quanemo 1 1debil D e v m. Qua

lis r.utcm hxc vi lio 'Cog ni tio fcilicct myfte:iorum Diurnorum,quam vocatPfaltes occultam D f . i Sapientiam, Pfal. j 1, 8. H an c nullus malarum

cogitationum vir hauriet a Df. o; fed tenebris interioribus & exteriori

bus replebitur: id quod vera cft condemnatio.

Viri mali non cogitant

iudiciur n: qui autem inqu i

runt Do m 1 n v m, an imad-

uertunt O m n i a .

Prou i S »ctf 5.

V ir i mali non intcUtgimt

iudiciurn: / j f quxrentes autem

I e n o v a m 3 intelhgunt 0-

mnta.


1 Aon m -



Non mteiiigunt indicium] Mulca in vita communi acc idunt,qux vere funt

indicia D o m i n i :at impii hxc non intelligunt,fed cafu quodam fieriputant, non aduerrentesadmirandam D 1 1 Prudentiam. Qui autem Sa-

pienrix Diuinx Spiritu prxditi funr, etiam illa diiudicant, qux homi

num aut (alutem aut perniciem portendunt: quin omnes omnin o horni

nut nad ion esiudicant.quem exitum fcu finemillx fint habiturx. Iudicia

D e i abyflus multa. Vuxrcv.tcsautem 1e h o v a m ,&c . ] M agna, (proli

d o lo r' ) humanx rationis caligo cft, qu x fine Diuinis Reuclationibus nul

lius operis D e i rat ionem, caufain & finem perfpiccrc poteft. Q u o mc-

—dio vero, quaque via ad iftiufmodi rcuclationcs ficperucnicndum,lucu

lenter Sapiens nofter aureo axiomate d o cet : Q uxr entes D o m i n v m,intelligent o m n i a . Exemplo cft Iofcph Patriarcha,Danicl Pro pheta,

& alii permulti. Memorabile eft illud lobi cap.3 2.verfl.7 . & 8. Sperabam,

quod xtas prolixior loqueretur, & annorum multitudo doceret Sapien

tiam. Sed vt vidcojSpiruus cft in hominibus,&: Infpiratio Omnipotent is,dat Intclligentiam.

G R A D V S Q V A R T I . 9 f

Bcncdivftioncs fun t fuper

caput iufti :os autem im pi o

rum operit iniquitatem.

Frou.io

Vcrf*.[ $ r~Bencdtclio D o m i x i

fuper caput luffi : os autem im

piorum operit in iquitas:

BertediftioD <*?mi N i,& c.] Olim Balfamo inungebantur Reges,&ftfm

mi Sacerdotes, &: conuiux amabiles: imponebatur etiam manus capiti

benedicendo : ita Sapientia Diuina Balfamo Spiritus inungit cultoresfuos,ornar conuiuas donis, tic manus imponit falutares capiti iuftorum.

Quemadmodum enim capurornam enrum &dccu scft hominis: itaDi-

uina S a p i e n t i a (qux cft corona capitis nugufti fl ima)ornatum homini addit longe pulcherrimum. Aflifte igitur aci thronum S a p i e n -

t 1 a , flexis genibus, &:Bcncdidion cm Spiritualem orc &' mente humili

indcfincntcr&rconftantertf llagita: &rdefccndec fucer caput tuum bene

dictio, inftar Balfami ftillantis. Sed os impio rum, quou ml nifiarrogan

tiam , fuperbiam , contumelias &: immunditiem fpumat, operiet con-

fufio.

Ab om i n a t i o I e h o v ^ e .

eft peruerfus: & cum Rc-

dlis fecr etum Eius.

Prou.j.

V c rf ) i.tAbominatio D o m i n i esi

omnis I J illufor, & ffcum S 1M-

? l i c i b v s / j T fermocmatio etus.

Jllafor] Peruerfus cordc &: bilinguis, declinans aD e o , deferens T imorem D e i . Propterea quidam verterunt,abominatur l e h o v a h dc-

fertore, hoce ft,qui abaltitudincDiuinaru contemplationu adionum q;

auetfus, vergit ad dccliua mundi huius immundi,quantumuis cum Spiritus S a p i e n t i a bonus erexerit in altum. Cum Jimplicibus ]

Cu m redis, integris , incontaminatis,probis, nihil limulati autdifiimu

1 <)C

Impiis ma-li-ihcctur,Pajjbcnc.



I N T H R P R E T A T I O N E S

lati habentibus, cum his, inquit Sapiens, The o-S ophic c loquitur I e h o -

v a h , v e r b o fuoBibl icc, Macro & Micro-C ofmicc Diuinitus feripto,

vlquein Oratorio &: Laboratorio,Cabalifticc, PhyficoM agicc& Phyfi-

co C hcm icc rcuelatatque communicat myftcria & fccrcta fua. H incP hi

lofophus:Si D e v s reperiret cor fidele, vt iqucrcuclaret ei veritatem fe

cretorum fuorum.Fclsxcui (ic 1 e h o v a h aConfiliis. Confulcquartam Amphitheatri huius figuram. Serrr.o:inatiociui\ O mirabilem D e i mi

rabilis fermocinationcm ! vox D e i in omnibus, per Om nia, dc Omni

bus, ad Omnes. Loquitur D e v s nobifeum femper Sc vbique. Placuit

D e o Bib licc ,M acr o& Micro-Cofm icc tari: incumbit nobis, ad imagi

nem Sc fimilitudincm D e i formaris,I f. h o v a m (ncTurdocanarjin SSa

Scriptura. Natura, ScNob.fmctipl is audire , videre, obferuare (onantem,

tonantem , loquentem Jc refpondcntcm, vt eft figura Amphitheatri hu

ius quartaordineannotatu m. Vidcvcrf l' 55,57. &-*342.

I p s e ^ d e l u d e t i l l u f o -

rcSj manfuetis dabit

gratiam.

V crf H- eTrofcSto illufonbits I ps e

illudit, Cr humilibus dut gra

tiam.

Deludet iliufores] Certe fanniones ipfc ridiculos reddit Lege talionis par

pari cis-referens.‘Dirident ifti S a p i e n t i a m ; deridentur vicillim ab

Ha . L e x hxc S a p i e n t i a incarnata: xquiiTima: Gadcm menfura,

quamenfurabitis, metientur vobis. Cum/ancVis fu n d u s ^ I e h o v a h ,

Sccum viro im macularo innoccns;cum electo,clcdus; cum peruerfo, per

uerfus,vt cft Pfal. 18,25 . OManJueiis] I lumilibus: hos enim exaltat; fuper-

bosdeponir. Humilitas lluc manfuctudo, &: fui 111 Timore D e 1 (coram

I ) e o )a b i( d io , eft fui, cum trudibus S a p i e n t i a in D e o gloriola

inuentio, exaltatio &:fublimatio .Nam humiles corde D e v s exaltat fub-

limcfquc reddit. Vide vcrf 202.

Abominabi le I e h o v

funt peruerfi co rd e: &pe i fe-cli via bcncpl acitu m eius.

Prou.n.

Y c i f :o .Abominabile rD o m i n o

iY corprauum, Cr voluntas eius ni iis qui [$[impliciter ambulat.

Corprauum] Hoc c ft , ftultus, vt ver fT. 5 1,20 1. Sc 105. Simpliciter atnbtt-

lani\ Imm aculatc , inno ccntcr , in integritate, probitate,incorrupte, non

vitiose; fed iuxta beneplacitum D o m i n i , S a p i e n t i a incarnata in

duti, A rchetypu m, adeuius imaginem &: (Imilieudinem formati , imitan

tes. D c quibus Pfalmus 14 7, 11 . Beneplacitum^ D o m i n o Juper timentes

eum ,cr in eis quifierint fuper mifericordia eius. His bonum velle, nofle, efle

polle, in omnibus adiombus fuis jnfpiratur a I e h o v a h ; non pelle dualicatistedis. Snnp licitciigitu rambula tuqu i.Oras, quiq; Laboras.

Qui peruerfi cordis

ef t ; non inuenict B o n v m ,

Prou.17 Vcrl.x».

l?erucrfus corde non inue-

ntt bonum: qui vertitur m

& q u i

19*

18*

»95



xoo

IO|

G R A D V S Q V 1 N T I. 97

&: qui vertit lin gu am , inc i

det in malum.

lingua fua j cadet in malum.

JVvrperuerfi cordii est] Peruertocordi coniun&a cft quoque peruerfa lin

gua,q uxeor dis thefaurum aperit, & exitii toucam fibi parat. Lingua erumperuerfi , patratrixeft proprii exiti; , itape ritimpius lingua fua. Er hine c

ruditi illi peruerf i,dc quibus naium prouerbium,Dic gclchrtcit/ Dicvcrfcttcn/

h. c. qui meretricem illam fa tuam , fto lidam, de qua fupra nobis formo fu

it, deperdite amauerunt, Sc ceuidolum etiamnumadorant. Q ui vero Re

d i funt corde &.'Simplicc',hi Spopfam fibinffumuntS a p i e n t i a m Di-

uiuam, Arcanam, Throni D e ia(lIftricem,Myftcriorum D e i , SS* Scri

ptura:, Naturx, Sc Artis O m n i v m v e r a m fidemque Dodbicem , &: ira

hauriunt Bonaac Dona S a p i e n t i a yF.tctnx, Vide verll. 187, 294.

£ T Melior cft pauper

ambul as in (implici tate (ua,

^ 3*qu am diuesin prauis iti

ner ibu s luis.

Prou.jS Vc t l . s .

T rxfianttoref! pauper, qui

ambulat m perfccttonc Jua ,

quam peruerfus njtis, f*l tpfe

dates.

Of(liorejlp.iupcr,&c.] Pa up er a dh xr er foli D e o S c S a p i e n t i . / * , fi

de f im ph ei , & 19 ( implic i tare fua fapient i l l imc amb ula t ; quia D e o pia

cct : p lacerea ’ ue in D E o J u m m a e l U c l i c tas, Sc v e r x di u Ui x . C o n t c n r u m

efle f ua fort e, nabere m en tem alienam ab auar it i a, a fu pe rb ia , a vanis ho

norib us, a voluptat ibus: in f im pl ic i utc Sc integri tate amb ular e , magna

fapient ix pars . JVujr/t diues, Scc.] Mu nd us im mu nd us auarus efl terre

narum opu m, qu x funt i r r i tamenta malorum, cor rupte lx animoru m, tol

les a rrogan t ix , Sc va n xg lo r i x , pului l li vo lu ptat um , Sc tan de m, p rxmi i

loc o , m ex it ium xtern um p rxe ipi tant o m n es , qui adhxren t i ll is.

Vt quid cft pretium in

manu f tul t i , v t emat S a p i e n t i a m cor no n cft ei .

Prou.17

ve t f 16.Q uid pro de[l $ fluito ha-

bere daatiasffcum S a r I E N '

r 1 a M emere nonpoffit f*

100

iCI

Stulto,& c . ] Stul tum vocat hoc loco Sapiens non tantum vacuum t im o

re D e i , v t v c r f 1 0 5 . V e rum e ti a m f upe rb um , a r ro g a nt e m , f i c fi ne ca uf a

ir ac un du m , (£iucn (hrrfifyftjjcn cu$en|muignt ^ u n t a p e n / vmD vnfciUigrn

poftcrcr / quantumuis etiam opibus valentem , <£* iji Docfj CUI “}7 arr urtD

ircnu n* nodj forcicfj von feuK&glncfjcn (jcacfjtct ircrc. Pau lu s in qu it

Gal. 6, J. Si quis exijlimat ,fc aliquid ((fe,cum nihilfu , ipfe/efcducit. Hocfacium

/lultiy ( inquit Cno)quosghri.i vexat manis. Prx t e rc a q u i c o g i t a t m a lum faccre , f tultus vocab itur , Prou. 24 ,8 . Vt Sc rcucra f tult i fun t , in co nl pc &u

D e i , impi i i rr i fores , quibus ncc D e v s ip fc , ncc L e c i s D i u i n x , n cc

V e r b 1 D e 1 (feripri Sc incarnati )myftcr ia,ncc N at u rx f ccrcta, vctc cor

di funt . I f t i , quantum uis eminentes aut Nobi le s exi f tant coram mun do

immu ndo, in iudici i tamen die non conf i f tent, fed fquia f tult i ) ignominia

af f icientur xrerna. Vi de ve rf 2oy. Cum S a p i e n t i a m emere>&c. ] S a-

O diuitemftulcum/

N



ie>i

10}


r i e n t i a non venditur pcjiiinia; ncc hxrcdicacccraniicad liberos .'precibus ex roto cordc ad I e h o v a m fufis oportet nos cam a BenignitateBenigni(Benigne vt mittar) petere ac impetrare. S v m m a : In Spiritu &

VcritatcproLaeft Orandum: proqjthcfaur isIpfius tc lici tcrcoofcqucn

dis, fapienter Laborandum. O r a t o k i v m igitur &: L a b o r a t o -

r i v m, iuxta Leges atque Do drinam Amphitheatri huius, fapientet in

gredienda. Vide vcrf!87. Nota: ftultus hoc loco potefl etiam intclligi pro

phane dodus : Et diuitix, ingemi dotes, fine Timor e D e i : ( f i l i 0 >)?l'ad}s

grirgrter itarrijcljcr 0 pracfjjjdc§rtcr/ litcratus flultus, non do

ti us.

^ T i m o r D o m i n i Di-

fciplina S a p i e n t i > £: &

gloria prarccdit Q f H v m i -l i t a s.

T i m o r I e u o v j e , eru

ditio S a p i e n t i a : Cr an

tegloriam humili tas.

Timtr D o m i k 1, Scc. ] Vt vcrf. 1 5 9 ,1 1 0 . Humilitas.] Animi. Manfue-

tudo, qux lenitas & facilitas morum: quemadmodum fuperbia cafum.

Contritionem prxccdit fuperbia, Prou. 16 ,18. Hinc in Cantico Beata vir-

go : D o m 1 n v s difperfirfupcrbos,mentecordisfui. Depofuitpotcntcs

de fcdc ,Sccxal tauit humile?. Luc. 1. veri. 51. Sc jz .

Quum venit fuperbia, venit Sc ign om ini a: & cum

humilibus S a p i e n t i a .

Prou. i*, verf j. Abominatio 1 1»-

11 ov/K cfl: omn is elatus cor

dc.

Prou xi. Vcrf .». I J Vbi fuerit fuperbi'p, ibi fuerit contumelia: vbi au

tem efl H umilitas, ibi & S a

P i E N T i a . Prou. 16 .vcrf. /.[ f A b-

ominatio enim D o m i n i efl

omnis arrovans.

ybifueritfuperLia, Scc. ] I e h o v a h abominatur fuperbos; fuperbi e-

nim rcfifluntmaicflati D iu in x; ideo D e v s fuperbis quoque rcfiftit, 1.Pct. 5, y. Q ui a humiles tantum pendenta Gratia Diuina.*ideo humilibus

D e v s dat gratiam. Superbi quia affedant folium D e i , ideo D e v s pu

nit cos aut errore confitiorum, aut infelicitate cuentuum, ita vt omnia

confiliaeorum Sceuentusconuertantur inipforumignominiam, confu-

fionem &: ruinam: c contra vero humiles ornat Luce, Sc Dono Spiritus

In telligcnt ix, confilii, fortitudinis, rob oris, cognitio nis, qu x dona funt

fontes felicium fucccffuum in gubernatione Sc adionibus humanis. Abo

minatio D o m i n i , Scc.] Vult D e v s vt nofcamus Sc confiteamur ore S:

corde, efle D e 1 BonaSc Don a, quibus fruimur in vita om ni: nccquic-quamadfcribainus prudentixaut viribus noftris. T on nobis Domine, non

nobis\ftd Nomini tuo dagloriam. Pfalm. n j, 1. CMelior eftpatiens arrogante. Ec-

clcf . 7 ,* .



G R A D V S O V I N T I. 99

cordc Prudentis

rcquicfci tS a p i e n t i a :

Sc indo&os quofqnc eru

diet.

P lOU. I 4 Verf }j .

In corde intelltgentis requie-

f i t S a ? 1 E N r 1 a : at m medio

fu ltoru m ipfc cogmfcitnr.

Insorde. ] Animo: qui a^ut?>;£/srvc! Sanctuarium S a p i e n t i ^ ; Mi -

ncrux templum MicroCofmicon. IcaProu. 17. verf. 24. Sapiens inquit:

Inficteprudtniishteei Sapienti*. Lic, Ecclcf. 8. vcrf. 1. Sapientia hominis lucct

in vultus cius : videlicet phyfiognomonite , metapofeopiec.

Qu i cum fapientibus Prou ij. vcii' tu. Qmgraditur cum fcpievti

grad itur , fapiens er it : a- bus , fipiens erit : fed qui efla-

micusfluitis , conteretur.micus flu lto rum (imilis efh-

cictur.

cumfipientibus, Szc.] Iloccft,cum iis,quifcquunturdoctrinam Li

brorum Natu rx, ScSS x Scripcurx, confciimtixque teftimonium proprix:qui hoc facit, is fideliter Orand o, fipicntcrq*, Laborando ,rc cl a Sccertif-

fima viaafcciuhtadfummam Diuinarum atque humanarum re rum fcien-

tiam vereque fapit. Ad leges &t cft im oim horum , O m n i a : fine qtulv.is

crubefcimus loqui V e r i t a t i s ftudioli. Quod fi animus tuus, 6 fili,

S a p i e n t i .4 i£ tc rn x radio, fic Cabalice fuent illuminatus; (cft enim,

fecundum Mercurium Trifmcgiftum, D e v s i p s e noft rxoc ulu sM en.

tis, fine cuius lumine (dico) manet ccecatam in Phyficis quam hyperphy-

ficis atque Diuini s; ncc vnquam videbimus liuc SSXScripturx, fiue Natu

rx Noftriqucipfius cognitionis lumenftunc huius tam incft.ibilis luminisduclu.per omnes errorum tenebras fccurc ambulabis: tunc citra Ixfionemlibere omniadifciplinarum genera, bona Sc mala (fuo mo do) fiuftuosc

penetrare pote ris: tunc Vlyilis inftar ( FI. C . A grippx vtar verbis , quem ,

ex feriptis fuis genuinis, noui bonum Sc Euaugehftam philofophicum,

quia verba prxiupponunt mentem Thco-S oph icam , non nigromanti-

cam) li Cyclopum fpccus ingrediamini, Scad inferos dcfccndcritis, re

migrabitis ill x li : (i ad Lotoph ago s,ad Syrtesaccefteritis, regrediemini fc-curi: fi Circes poculum biberitis, non perm utabim ini: fi Scyllam prx-

tcrnauigaucriti';,non periclitabimini: (i Sirencsaudieri tis,nonobdormic-

tis , fed eritis de omnibus indicantes, vt ait A poftolus, Sca nullo iudicati.

x fmicusfluiorum.} Ex omni omnium vitiorum genere comraftacolluui-

cs,a Sapiente noftro Sc Stoicis jgrauifiimis aflettoribus virtutis, ftultitia

vocatur • in (acris literis Malitia & Stultitia dicitur: itidem, vt omnibus fu

is numeris abfoluta Probitas, vtrifque S a p i e n t i a nominatur. Stulto

rum, jd cft, vitioforum aut malorum (vt cft ve rf 20 r. quorum, pioh dolor,

pleni ftarus, feientix Sc artes fere omnes) confortia fuge: nullum enim

venenum, nullapcftisperinde nocet, atque ift iufmodiflultorum diabo

licorum familiariras. In C ab a lx & M ag ixf tu di o, nigromantico s, (tanquam Diabolum ipfum,cuiusiftiorgana)deuita;in Alchcm ix,Sophifti-

N 2

104

ZOJ

%



o o I N T E R P R E T A T I O N E S

i c G

Ma l i t io i iinuiduf,SophixDi-uinx non

particcps.

1 oy

zc & diifcrcntcs & laborantes: quia ftulti funr.NoIi dicerccis/auc; nedum

familiares fint tibi. Contrah it peftem vicinus a vicino»

FideD e o fidus norulf fidito cante i

F.t belle ante vide,dignus at: illefide j.

Nam fidere mulcum,& vidiffc pavum, maxima damna parat, f ua, inquitIuucnalis>^;:^^74 liuoremdncitab vua. Ma gna vis confuctudinis aur con-

uerfationum m partem vtramque. Cu m paucis iisque bonis ambulandum. Ta lis vnusquifquccft, qualium conucrfationcdelc&atur. N am r.o-

fciiur ex comite>qui r.on cognof.ilur cxfcs. Socius (ocii vmbra. Malitiam

aurem (Sapicnt-7.vc rf.j0.) vincit S a p i e n t i a : in S a p i e n t i a igitur D e 1 ,caro facta,d c malitia triumphum referre queamus , fi modo in

ea fipucrimus, in qua & vincemus. V n v s igitur cfto tecum, at non lo-lus i quia in V n o : Triunus in T r 1 v no . Dicit S a p i e n t i a incar-

nara,vbifuntduovcltrcscongTcgatiinnomincmco, e g o s v m in me dio illorum. Mas &: fccmina, D v o : Corpus,Spiritus 6c Anim a, T r e s

dTentix diftinttx , in perlona Th co So ph ix ftudioh vna congrcgatx innomine I h s v h C h r i s t i crucifixi, S a p i e n t i a Patris incarna-

rx, v n v m funt: in medio huius horam qvî e r a t , q v i e s t , (^v 1

e r i t , D e v s ; D e i S a p i e n . t i a ; S p i r i t v s S a p i e n t i a

D i v i n a . Tunc rcttiusS: verius (quam Scipio)dices, nunquam tc

minus otiofum, quam cum otiofus: ncc minus.(olum, quam cum folus.

Et; Otiofum, tc plura faccrc. o otium beatum, haudquaûam ignauum!

quod mundus non capit immundus. H oc otio fruitur folus amicus D e i ,non flultorum,qui mundane &: prophane lapientes. H x c non capictho-

mo pcrfriftx frontis.

Etiam abfque Scicntia ,

defiderium non cfl: bo

num.

Prou.i*

VerC i.Vbi non efl S c j E N -

t 1 A A n j m je3non c fl b o

X V M.

VbinoneH\S c i e n t i a , & c . ] Vbi non funt moderata confil ia , ibi cau-fa male agendo corrumpitur. Docet igitur Sapientia amatorem &c ul-

torem fui fidelem, ommaconfiderate, prudenter, pic Em oderare agere,

&: finem femper rcfpicerc. Eco ntr a: Vulgus Sapie ntix expers, ruit in ne

gotia, fine omni timore D e i. . D e o non confulto, Sc rapiuntur flulti

(luitis confiiiis,tanquam a torrcrtceSc rapido fliiminc.Fcftinatio enim im-

prouida cft &:cxca, quam male regit & ad penimum exitum dcducit D e i

obliuio.

N cq uc vero cum co quiinuidiac ontabcfcit , i terha-

bebo : quoniam huiufmo-

di non erit Sapientix parti

ceps.

Sap.6. VcrC i j . Vêrjuc (etiam) cum inuidia tabefccjitc iter habebo ( inquit

Sapiens: ) qttOMXM tallS b0 M 0

non efl particeps S a r 1 e n -

t i f i .

___________________________ i

T eque



G R A D V S Q V I N T I . 101

S

Tfectuc cum iuutdia tabejcc/ste y&:c. ] N on communicabo; nihilcommu ne

habcix»; non ver fabor cum inuido. Nam mos Philo fophorum c ft , non in-

uiderr. Ideo n pereas efle debere Mufarum i .1 nuas, voluit pia vctuftas. Non

tamen line difcrirninc omnibus: Atquibus? Solis D od ri n x & Difcipli-

m* filiis. D £ 1 enim Donaca ndideachbcral ircr, non nili candidis ac libc-

ralib.isingeniis(nemargaricx proiiciancur p *rcis diabolo obfeflis, vcrf.544.) funt communicanda. R ed e dodilTinuis Zw m gc ru s in tabulis Hip-

p.K r.icicis, p )g. 57. Vetus h xc artium, inquit, fuit maiefias, vt non nifi ini

tiatis communicarentur, vel viua vocc, quosaK oarsf dixere, vndc Cabal ii lebixorum nomenhab.t-, vclfcripto, fcdcoobfcuio,quoprofanum

'vulgusarceretur, Sc folis intelligentibns (v crf . 45 .) arcanum communi

cantur. Ipfa nimirum proftitutio Artibus & aud oritarem , & proptercontemptum efiicaciam quoque fnfturari videtur. Flagris perinde digni

funt, qui artium arcana extens temere patcfaciunt : vti propter imiidiam

merito rcprxhcndcndi, qui nc initiatis quidem communicare volunt.Hxc il le . Ad h 11 n c f: n (u m prudenter interpretanda funt verba Sapientis

noftri cirata, S: ea, qux ver C1 47 . Obiic ics fortafiis, nafutc, inuidiam Phy-

f:co Chemic c Philofophant.um , fuper lunim o in Natura Sc Arte Bono.

\ mii Rofinum Plulofophum : D e i iudiciumcftjhancremfcientibusin-mdiam inucn irc , non proprer mundi auaritiam, fed ne mali percipientes

ho c, ad prophana agenda fiant promptiores, Scdj eorum peccatis red

dituri fine Philofophirationcs. lin, habes quoque veibis 2 wingeri iam

citatis,refponfumfacis honeftum, fufficicns,iuftum &cxquum. •

Dcriforcm ertteie vinum , *0 { f Luxurio f t res efi V 1

tumulruantc cfficit Scchar:

S: omnis qui fc oble&at in

ca, no n erit (apiens.

x y m , Cr ttwiultuofa ebrie

tas : q utcunque bis deleclatur,

non eritfapiens:

Lttxurtofa res V 1 N v m,Scc.] Heracl itus dixit: Jlultitiam c(Ure difficile

•jl\ m vino vero iwpojjib le. Cato: Vno excepto, nemo vnquam adeucrter.d.xm

tempub. fabrius acceJJJt. Plato: In vita parum fabri x Sapiens nemo efficitur vn-

qusm j moderatus vero mulio mitius. Seneca: CotfietucLne infanix durat a vitia vino concepta, ctism fnievhto valent. Sapientia igitur haurienda non cftex

poculis. Ex poculo vero lofcphi Patriarchx, Gcn. 44. vcrf. j. argenteo,

m quo prophetabat Sc vaticinabatur dc futur is, vtbibece tibi liceat, per-

oprabis. Sane, fummoartificioDiuino Magico, cx Elcdro philofophi-co, A ftronomicc conUanim fuilfc hoc poculum, quis ibit inficias ? Extant

qux Aureolus ab Hohenhcim Myftcriarcha, de Eledro illo pofteritati re

liquit.Tale poculum propinat Sapjcntiain C antico cap. 8 , 1. fuisamato-ribus, Sc inebriat cos Ncd arc Cx Icft i. lnH uen tixil lxC xlcf tcs,S c thefau-

■1 yderei, qui funt cuftodes omnis naturalis Sapientix, hbentiflime in-

.\uunt& dimittunt fefe in animas fobrias, Sapientix fitientes. £)ic ve(;

(cit unD (c Ifcn 2?arrcn aber feffe: Der fjimmcl riiflcfcr unD !Zclpcl bfeibeti.

N 3



T i m o r

D O M 1 S 1Hccl. i, 16. Pfal.no.


IO'

210

211

212

vctfi+ Cor tjuxrit S c i e n t i a M.* x3 osflultorumpa

faturftultitia .

Paft.tnrimperitia] Vere Eihnicusj Homineimperitonufc uimquiequamin-

lujlws, Hcil't citi ? iv.nv wic cr gcn\icf?fcti iff.

C o r Sa pie ntis q u x r i t D o

c t r i n a m : &: os i lu lto ru m

0 ? palc icur imp eri t ia .

^ T i m o r D o m i n i prin - |

c i p i u m S a p i e n t i a : S a - «

p i e n t i a m arq*, D o c t r i -

n a m f tu lt i dcfp ic iunt .

Timor J e n o v A pr in

cipium S c i e n t i a : S a ri

e n t j a M C* Eruditionem

ftulti defjftciunt.

Timor D o m i n i ] N on eft hic is T i m o r , quo nocentes cruciarum

formidant,Theologis didus s e r v i lis,eju i fuior & noccnris confci-

entix vermis,rodens quotidie,arque; vrens malam mentem,animumve

mali libi conlciu m: leddiuinus & 1. lucaris .i D e oipfo proueniens,dictus

f i l i a l i s, fu perior Sc excellentior amore, vt loquar cum Cabahftis. Sic

quoque verfl*. 212 .& 252. Stulti dejjiiciisni ] Srulti igirur funt, qui dclpi-ciunt A m p n 1 t h b a t r v m hoc n o ft r u m i ratio cft, quod cx fontibus

S a p i e n t i a (res ipfa loquitur) D o c t r i n a Kiuscmanauic.

T I M O R I E I I O V M v c l u t

ve lu t v e n a v ite , v t recedatur

a laqueis m ort is .

P'ou.14Vcrf 1 7 .

T 1 m o r D d*M i n 1 /jT fons

nsit*, '~ut declinetd ruma mor-

tis. r

Fons vitx] Quemadmodum inoboedientia & contcmrus D e i , amor

proprius & fupcibia,init ium &: fons cft mortis,omniumque calamitatum,

& vere ruina & laqueus mortis atque infer ni: ita Tim or IE h o v A , con-iundus cum fide &amor ediuino ,quidicirurfilialisv erccftfon s&:vcn a

virx; propterea quod Spiritus fandus,Spiritus cft Timoris D e i , hoc cft,

author Timoris D E I, in quo fando T im ore, D e v s fingularcm fuam tw-

$enela#& bcncplacitum habet, ita vtdc ledetur illo, tanquam pater filio v-

nico: rcuclcique ipfi arcana Sapientix: requiefccnte fuper ipfo Spiritu

Scicntix,Intelligcntix & Cognitionis.

Pr inc ip ium S a p i e n t i a .,

T i m o r I e 11 o v /E: & fcien-

t ia Sandtorum , inte l j i gen-

tia.

Prou.?. Vc rf .io.

‘T R I N C I VI V M S A’

p / en t 1 a T i m o r ‘D o -

m 1 n 1 : fetentia S anciorum

P RV DE NT I A.

P r i n c i p i v m S a p . ] VidevcrfT.2 1 0 . 2 5 2 . I o b . 28,28. Ecce T 1-

m o r D o m i n i ipfa eft S a p i e n t i a , &: recedere a malo, I n t e l -

l i c e n t i a . Timor D e 1 filialis ipfillimuscft A m o r : Timere D e v m amare cft. O fruduofif limam A r t e m a m a n d i hanc: quam fideliter

docet



G R A D V S Q V 1 N T 1. IOj

109 docet Amphitheatrum hoc noftrum. D i v i n a hxc } mundana,illaOui-dianaimmunda.

nc

P r o u . i j

V C1 C1 7 .D tm uletur cor tuum pec

catores . imo potius in T 1 m 0- r E I E 11ov Ai efto tota die.

211

115 N 01 1 (igitur)«cm u1c 111 r

cor tuum pc ccacor cs, (cd in

T 1 m o r n D o m 1 n 1 ci to

^ tota dic.

Non xmuUiur, S<:c.] K*x?£:A/I* Sc ftulta imitatio morum prophanorum,

'fcurrilium, volupratum, libidinum, deliciarum, fuperbia:, ambitionis, lu

xus ,vfurarum,iracundia*, dominationi?, &cc. multis attraxit extremum

exitium. Noli transformari in eiufmodi mundanam laruam, fed induc

Iefum Chriftum, & transformarem iplius imaginem. TotaMe] Tota vi

ta: omnibus diebus vitx tux : S cT v n c (non prius) S a p i l n t u defu-

per rorantem mannam, (vc cft fecunda huius Amphitheatri figura)fu-percxlcftifqucncdtarcam Scaqux (mentis vellere) Sc ignis (cordis ardo

re) pluuiam concipies, guftabifque An im x, ficientis veritatem, lingua,

quam fuauis&iuctindus iit D o m i n v s : erifque totus (Co rpo re,S piri-ru, 6: A nim a) tanquam l ignu m, quod plantatum cft fccus dccurfus aqua

rum , quod fructum fuum dat in tempore f uo, cuius folium non defluit: &

O m n 1 a quxcunquefacies(orabitenim & Laborabit I e h o v a S a i» i -

e n t i a tcc um , verf* 16 1.) profpcrabun:ur. (&fi cpcrue nics quoque ad

Lapidem PhikJophorum) Pfal. 1, j. Experieris quoque verifhniumefle,

quod Pictas ad omnia fit vtilis. 1. Tim. 4,8.

214 Quiarcucra cft mcrccs: v<cClg-

j dc (pes tua non fucci-

detur.

212

Q uia f f habebis fpem in no-

uiflimo, prxfloUtio tua non

auferetur.

Habebis in nottiff. ] Q n ii habitas in adiutorioaltiflimi, Scinprotedione

D E 1 Cx li commoraris. Dicis D o m i n o , lufccpcor meus cs tu , (afylum

meum) &:refugium meum , D e v s meus, fperaboin eum. Vidcp fd.jM.

torum. Plalmus hic quemadmodum alii pcenitentiales; Bcncdidori i;

Maledfdorii; Liberatorii; Vindidorii,Scc. ita,hic,dico, Antidotarius&:defenforiuscontraaduerfitates omnes. Obfcruarunt hoc Hc brxi j pro-

baucrunt Chrifliani; experieris tu ipfc, fi Pfalmos Dauidis, fingulis die

bus, Dauidiccoraucns. Ar magnum Serarum, Dauidicc orare/ Non in-

celliguntmfi m fchola crucis ac tribulationum probe cxcrcitati : hisfolis

P s a L t e r i v m cft promptuarium precationum inftrudif limum, Ca-tholicon. Lnus D e o , quodaliquantulum didicerim. Dc hoc fccrcro,lococom mod iorc, plura. Spes tux noxfuccidciur] No n decipiet tc S a p i

e n t i a ; caret enim omni fraude : fed veri fli m os , dulci/limos, xternos

fru du sa b illa percipies. Econucr fo, mundanafapientia, quiacft fraudi-bus.erroribus Sc incertitudimbus plena; nu!lum falutarcm frudum poft fc

relinquir; fed miferiam, dolores animi,errores, cruciatus, dcfpcrationcm& mortem.

5

21.;



Dcut 4 , 19 , ir. Paral. i j ,

4-Qu o m o d oD e v s q u * .rcn«ia j ,&

a quibus

iaucuiatur.


Sentite (o mortale?} ^ dc

D o m i n o in bo nit at e Sc (

in l implicitacc cordis qua:-

ricc illum.

\G

Sap.i.

Vcrfi .Sentite homines) de D o M l-

x o in bonitate* atque tn{im

plicitate cordis eum quante:

ii'

De D o m i No] Ktde Operibus, Bonisac Donis e i u s , iuxta volunta

tem veritatis fu xin S S .a Scriptura , Libro Na tu rx , rcftimoniifqueconfci.

enriarum vcftrarum. Infimpluisate] In limplicicatecolumbx, hoceft, in

integritate, imirando Archetypum: non in aftutiaaut callid»ratcdiabo-rlici (erpentis. SimplicitasSanda Ventatis S a p i b n t i / e yE.tcrnxami

ca. Nunquam l imula, nec mala tc malum efle cogant. Sis Bonu s, auxilio

Op tim i, in tc:ctia mli omnia mala circumcirca tc. Efto pruuens, nc fal

lar is, Sc fimplex , nc fallas, Mat th. io, 16. Confilium malum conjultonpejft-

mum.

Quoniam inuenit ur al? iis

qui non tentant eum, e>* tllis

patefit >qui ei non diffidunt.

Q u o n ia m inuc nitu r ab v<rfl*

his qui no n tent ant i l

lum: p y apparet autem i is ,

qui fidem ha be nt in iliu.

,Qui non tentant illuni]Haud fruftra monet Lex Diuina: i\lpntentablf D o

m i x v m D e v m iuum>\')cur. io. Matth. 4 , 7 . Lue. 4, 12. No n poteftterre iocum I e h o v a h , qui Zelotes . Huc refer canoncm dccimum,

partis Amphitheatri h uiusq ua rtx , in Ma geix re formatio neinftauracoria

acrenouatoria-, Sc con tra , Nigr om antix cxtirpationeer.idicatoria. Vbi

dc P r o p os 1 t r o ne agitur, Tuncmeintelhges. Vide vcrfT. 1 i j i .

Non tcntat D e v m qu iTh eo Sophiccconfulit;(ed qui temere, iocosearroganter, apparet nutem] patefit: quod verbum cognitionem

fignificat, qua D e v s piis fc patc ficitac declarat, aut cognofcendum cx

hibc r, quocunq; id fiat modo, media te, vel immediate, Macro vel Micro-

C o fi ni cc .S ic S a p i e n t i a x te rn a , manifeftata in ca rne, I 11 s v hC l l R l S T v s , apud Iohan. 14 , 21. d ic it , ipfpaurt* ifi<tvicv,tnanifeflabo ac

declarabo meipfum. Vide vcrll. 14 2. Sc 195. Eftoqucintclligcns.

bentt&rc.] Doc et Sapiens, rlw *m&uo, incredulitatem , impedimento efle,

quo minuscognolcatur veritas, &: D t 1 Donanancifcam ur. Incrcduli

tas (experientia edodus conftantcraffirmo) eft quafifiniftramanus, qua

D e i D o n a , qu x fponte fua nobis benigne offert, peruerse excutimus.Quemadmodum enim ianuamiraculorum,impecrandiquea D o m i n o

Bona Sc Dona mirabilia ma nus, eft Fides* ita diffidentia fmc incredul itas,

miraculorum amillio aut expulf io,ac ad magna Sc mirabilia a I r. h o v a h

impetranda, &: pernos (e ftcn im Th eo Sophus D e o id ,quod homini

liia manus) perpetranda, impedimentum. R ed e igitur vir nunquamiatis

laudatus Capniolib. dc verbo mirifico 2. cap. 6. Foedus cum homine, inquit,

D E v s percutit, non quocunque,fed cum eo,qui Sanctimonia, Pietate, Religione,

-

u t

potijfimum



G R A D V S Q V I N T I. ioy

>7

18

potijpmumverb c r e n v l i t a t i s fiiuciticUrcJut. Ecaliusdc v n i o n e

cum D e o mencali: Non D e v s hanc nobis»criminanoftra negant. Cri«

mc nm rcr cxter a,n oninfim um >incredulitas. Vc iuftus viuir l'uafi de; ita

videns videc fide. Nefeit fidentem deferuifle D e v s> canit poeta Chri-

ftianus. Morienus Philosophus:Omnis qui tonueritiiwveritatc non etiperfe.

Bus: Et maximopere Sapientem aliquid timere non decet. Nam (i timue

rit, citodeiperabit. Quod fidcfpcraucrit.cius animus vacillabir,nec vlla-tenus fux intentionis confequetureftechtm. Vide vc rf i6 j . Hic mentem

exerce. Clamemus igitur cum Ch nf ti difcipulis, omnes: D o m i n e , . i « -

ge nobisF i d e m. Fidas»vt videas. Sac dixi.

Pcruerfx enim cogi

tationes feparant a D e o :

probata autem virtus corripit infipientes.

Vc rC j. (optationes namque per-

uerjx feparant a U f . o > e-

lttjque potentia dum tentatnr,

mjtpientes arguit.

rcruuft agit itionesfeparant c . ] Ctfla D E v s<J\femeff, ca(la vult mentem

(Co rpo re, Spiritu, A ni m a)w f^ /,q ux ri, inueniri ac retineri. Nonporc-

itis,dicit Paulus, fimul efle membra (corti & Spiritus fandi. Ora D e v m ,

vr,fua gratia,c um odio vitiorum,amor m rcoriaturac confirmerur vir

tutum : hoc e (t ,T i m o r D e i . Ewfq c potentia,S l c . ] D e i videlicet;

cuius Potentia fine maximo periculo Co rporis , Spiritus Sc Animx, ten-

tari n onpotc i. Sunt autem hx c duo vitia (Sc lignaturx quali indicantes) infidelium; Vnum diffidcnt ix, alterum audacix ac temeritatis in

D e v M,fictenrandoeum. Hincdifcito,I e h o v a m ne rentes quxftio-

mbus hiuolisjpetirionibusfuperbis , tibi autproxioionoccntibus,Scc.-Vide vcrfu< J.

Quoniam in animam

mali t iolam non introibi t

Sapient ia , ncc in corporcpcccatisobnoxio habicabit .

V c r f 4. Quoniam {J in maleuo-

Iam animam non introibit S a -

p i e n t i a : nec bauttat in corpore fubditopeccatis.

In maUuolxyn animam non,Scc. ] Ratio efl, quod diflimilium nuHafit V-

N1 o. Q uid conueniret Luci cum reuebris: beneuolo cum malcuolo;

ventaticum mendacio; bono cum nnlo? Non fit ad Monadisfimphcita-

tem redudio,nifi reiiciarur Binarius : non cum I e /i o v a H.vnio,mfi

pr iu sa Tcipf o deuiatio, Sc tui abnegatio. Diucrte a malo Sc fac bonum,

Pfal. 34,v crf.iy . Difc cde a temctipfo deformato ,Sc, iuxta Lc^es atque

Dodrinam Amphitheatri huius, reformare ad Exemplar Archetypi;patienter fcquere,ScT heofophice imitarcS a p i e n t i a Mincaina

tam; tunc habitabit inte Spiritus S a p i e n t i a Hhochmahcl: Tunc

I e h o v a h Pater: I h s v h C h r i s t v s crucifix us, Frater ,S p i -

r i t y s s a n c t v s Amicus , introibit in te , habitabit atque fede-

bir, R e x,i n palatio aut throno fuo Mic roC ofm ico , t e m e t 1 p s o,tri-

O



x«5>

Zi O

IO 6 I N T E R P R E T A T I O N E S

uno ,rcnaco, vcrc catholico, vc cft figura Amphitheatri huius fecunda.

Lotione paenitentiali, Efaix \,\6. in melius tranlmutatus, coniungcris at

que vnicris D e o : radio Solis fupcrcxlcftis illuminaberis. Vidcbisque,mundus cordc. D e v m in te,&:tcin D e o j o m n i a in o m n i . Terre

na patitur, terrenus: mundana,a Principc mundi immundi, mundanus:

Spiritualia, a Spiritibus bonis, fub modo dclcgatx a D e o adminiftracio-nis, Macro ScMicroCofmicc, Spiritualis: Diuina, a D s. o ipfo , Diuinus.Q ui minus purus cft, quomodo audet il!c purum ateingerer DcSpiricua

libus atque Diuinis,tu terrene Scmundane, cenfcrc abftine. Iudicas de

iis,quorum dulcedinem nunquamguftafti, vccxcusdecoloribu s. Vide

vcrn!4<T.&TIJ7. Ccnfuifti mc & librum hunc mundanum immundum; V idcne nimis mundane. Q uxre vcrf.46. Subditopeccati*] Ncigiturpec

ecs, o fili S a p i e n t i a , nam D e v s ipfc videt (in omni enim loco ocu

li D o m 1 n 1 contemplantur Bonos &: malos, Prouerb. 15,5.) cur non vi

deret ? qui finxit oculu m: cur non audiret? qui plantauit au rem, Pfal. 94, vcrf.p. Angelus cuftos tuus,Pfal.<)i.vcrf .ii . D e i miniftcr,Pfal.io4.vcrl.4.

adftat: Con fcicntia( mille teftes) recla mar : diabolus (h oftis generis hu

mani acerr imus) accufat. Proponiro tibi, quxfo, mi frater, qui ad pecca

tum follicitaris, ante oculos Angelum tui cuftodem, omnium,qu x vel fa-

cis vel cogitas, afliduum fpeclatorcm ac tcf tem; D e v m infpe&orcm.cu-

ius oculis omnia patent, qui fedet fupra cxlos, & intuetur abyl los: Et tein

adeo fccdam,vchomuncionc tefte palam facere pudeat,non vereberis co

ram Angelo tibi proximo ,D e o.totoquc cxlitum C horo fpc&antc & exe-

crante faccrc i Phy quo laberis ?

Im o, fi ad intciligcntiam

clamaueris, &: intelligentia:

dederis voce m tu am :

Prou. ».

Vc rCj.Si enim S a t i e n t / a m

[ f inuocaueristnclm aneris

cortium T R V D i N T I / £ ,

lnuocAucru\ Vt pium eft Mifcricordiam implorare Diuinam,auxilium-

que O mnipo tentix D e 1: fic ipfiflima Chrift ianitas , pro S a p i e n t i a

ThcoSophice impetranda, inuocare S a p i e n t i a m I e h o v i

( H h o c h m a u e l ) ip(an),in vltimo fccu loin carnau m: quam Sapien*

noftcrinuocauit incarnandam.

Si quarfieris eamtaquam

argentum , &: ficut thefau-

ros ferutatus fueris e a m :

V c r f4. f f St quxficris Eam quafi

pecuniam,& jj f ficut thefauros

effoderis illam:

Siqutfierii] Si S a p i e n t i a Chri ft ianc poftpofueris mundi immun

di vanitates, quantumuis cciam fplcndidas aeque pecuniofas, & quxfieris

S a p i e n t i a m. At,dices, Vbi,quibus Auxili is, C ur,Q uom odo,

Quan do: Audi :pulfatofores S o p h i a fupcrcxleft is ,vcr f.4S .annota

tas, in Oratorio Sc Laboratotio, iuxta Leges atque Dodrinam Am phi

theatri huius, Sc ca m ,D e o annuente, inucnies. Sicut tbefeuros,Scc.] E

ii

3.1

terra



G R A D V S Q V I N T 1. 107

! terra Mundana, monciumquc faxofbriiin profunditatibus eHodiunturopes, iriitamcnra bonorum. S a p i e n t i a terra cft L 1 b t r tnunus,

Catholicus, pura, SS.X S c r i p t v r i atque N a t v r a . ^ M k n - '

t : s notha* Diuinitus illuminata*: huiusditillimx venas, fecundum Le

ges acquc Dodr inam Amphitheacri prafcntis, rimare, S a p i e n t i a m ,

1n h o v a h largicntc.inucnics: hanemde.licucrhclaurum,Cluifliano-Cabalifticc, D iuino -Ma gice,& Phyfico Chcmice ,eftodc, inque pedoris ferinio prudenter rccondc: aulim tibi polliceri,qui hxc redcfcnbo,

quod placebis D e o,hauries voluntatem a D o m i n o , impetrabisque

ab Eo. per Eam, in negoti is, conliliis ac laboribus tuis, bene velle, nolle,

cl le & pelle ,corp orisq ue,S piritus &: Anima’ lic elicies falutem. Nulla,

crede veridico , vnquam calamitas aduerfitatumvc hyems,lic extinguit h-

ducix,adhxrcntis D e o>hruduofcimpetrantcmardorem,quin,c x S a

p i e n t i a Lapide,quem reprobaucrunt xdificantcs, Pfal. nS,vcrf.2i.

poftetrcftitui. Petra, S a p i e n t i a carotada. I h s v h C 11 r i-s t v S j f c m i n a r i u m habens ignis c xleft is, & venas aqux viux,falientes

in vitamxcernam . A D o m 1 n* o tactum eft iftud ,& eft miraculum in

oculis noftris, d:cocum Pfalmifta.

U21 m o-

zii

V crC j . [ f Tunc intelliges T im o -

rem 7 ) 0 m i s / , Cr Scien

tiam D e 1inucnies.

Tu nc intcl liges T 1

R E M J E H O V i t , «Sc C O-

snit ionem D e i inucnics.o

Tunc] Poftcaquam methodo prxfata Theofoph ice q uxlieris,&fcru -tatus fueris S a p i e n t i a m. Mentes & manus fapienter admonentes,Dii (E L o H 1 M) adiuuant. T^onditur td M ufts currere Uta h o c e f t , mun

dane : nam lata via mundi via eft, Academica. Cogniuonem D e i ] Tu

fciole, qui parum Chrift ianc negas, D e v m a nobis cognofci nonpcflc,

litiga fuper verbis hifcc cum Sapiente noftro, o capita diabolica!

Nam noflfc t e , c o n -

fu mm at a cf t Iuft itia : «Sc

tuam imcllii

am , radix immo rtal i ta

tis.

igcrc potcnti-

Snp.ij. V c i f j .

NojJe enim t e ( 6 <D o -

m i s e ) confummata J v s t 1-

t 1 a efi, C r fcir e] v s t i t i a m

Cr Z S i r t v t em tuam radtx

efi immortalitatis.

Tftjfc t<u, &rc.l Agnitio D e i , folida, integra, vera & per feda cft iufti-

tia, qui in fefe virtutes comp lcd itu r omnes. Eft autem n o s s e D e v m ,

non folum de Natura Diuina ( liceat mihi cum Petro Epif t.i.cap.i.verf.4 .

naturam Diuinam diccrc)fapienter diftererc, verum quoque volunta

tem cius,qux in L e c e ( v o c e Iuftitix Diuinx)& V e r b o i p s i v s

paxfo/ aik{ci rsypiKus feripto, eft declarata, intelligcrc ac facere, hoccft, timere D e v m , & credere mifericordix eius. Sic enim Hierc-

mias cap.9. vcrf. 24. In hoc glorictur vir, noffe mc, quod fim D o m i -

n v s faciens Iudiciurn & Iu ft it iam, & mifericordiam ,hoc eft,p uniens

peccatores, &: ignofccns ( propter S a p i e n t i a m incarnatam, hoceft ,. _ _

2 1 1S-ientia

D n .

111




I h s v m C h r i s t v m, c ru ci fi xu m) a gent ib us posnitentiarti i & mi fe xi -

cord iamp rxf tanserg a cos ,qu i me t imenc ,mih iquc c redunt, i . Iohan . i ,5.

& 4 . In hoc ic imus , quoniam cognouimus cum ( D f. v m ) fi ma nd ata e-

iusobferuamus. Q u i d ici t fc nol le D e v m,Scmandataeius non cuftodir,

mendax ef t ,&i n hoc veri tas non cf t. S ic complc xus c f t fum ma m D odr i-

n x huius Pfalmus 147 , 1 1 . Rcnrplacuumcli D o m i n o fuper timentes eum,& fuper his,qutjj>erantfuper r/rfen,ordia eius. Et Chri f tus apud Io hannem 17 ,3 .

Hdf esi vita .cewa, vt cognofccti! tefclum D r. v m verum,& qu mnnftjh, I h

s v . m C h r . i s t v m. H i c l o l u s i m mo rt al i ta ti s r adi x. S a i» i f. n i 1 /E r c-

uera pars m ag na , noffc Cre atur am atque N a tu ra m ; maior, fc ipfum •, ma-

x i m a Scl u m n u . D e v m. R c d c f a n c , v c i c a c f ’ p i ei u cr di c tu m ab A u g u ft i-

n o: D a , D o m i n e , n o f f e m c & n o u c r i m t e . S . t q u o q u e am c re pe t it u m.

6 1 e h o v a H , ad i u u a& p c r f i c c m e u m ve ll e 1 A m c n . A d d o : T e 1 p s v m

autem cognofccs, quan do co llucente luce D e i f i c a , in fpcculo maie-

f taci s D i v i n a t tiun ius tr iuno ( quod c ft , v n i v f. r s v m creatum ,

V e r . d v m i c r i p t u m & in c a rn a t u m , A n i m A quc Diuinitus nobisinipi

rata. ) ocul is & corporis &: ment is ;T hc o So p hi cc , Ph yl ice , Phyf i coMcdi-

c e , P h v f i c o C h c m i c c , P h y f i c o M ag i c c , H v p e rp h v f i c o M ag i c c , G ab a l i

ce confp ic i s , in tucr i s , conten ip lar i sT c ip f i im. T u n c v ideb is qual is l ies,

v idebis n x u o s , m e n d a Sc m acu las c o i p o r i s , f pi ri tus & a n i m x : H abe b is

cur cum Pfalmographo Regio Pfaln. 51. pocnitentialiter clames ad 11

H o v A M: c J\ iifrerc mei D e v s , fccundum rnagriatn tnifirico t diam uum, £

fecundum multitudinem migrationum tuarum dele iniquitates meat, i /mpliut U ua me ab iniquitate mea, cra peccato meo munda me; & q ux fe^uuntur. Laua,

o D o m i \ E , q u o d cft fordidum: riga, quod eft aridum: fana, quo d cft

faucium: rege,quod eft dcuiuni. Tunc huaberis ifsi mundaberis: tunc>Th coSoph iccfic lotu satq acp urg atu s, nofccs D t v m: quia beati mun

di corde;hi enim videbunt D e v m. Matth. 5 , vcrf 8. Tuncquxfiuifti

inuemftiquc Reg num D e i ,&: iuft it iam ci us : t u u c extera o m n i a ( B o

na ac Dona Spiritus S a p i e n t 1 A,v crfu fequenti annotata,fiThcofo-

phicc Oraueris,&: fapienterLaboraucris)adiicicntur tibi: pi-

K exsT iiKuf') Beatus ergo Sc fapiens, qui fcrcdccognouit. Q ui Se atque

D e v m Nouerit,huic o m n i a notaeflepoliunt. Vide figuram Amphi

theatri huius fecundam. ScireJ Vndcnam i Ex Libris SS.X Scripturx,

Naturx, &Tcmctipfo,Diuinitatisradioilluminato.

Q u a p r o p t e r o p t a u i ,

prudent ia mihidataef t : in-

uocaui, & Spiritus Sapientia: ob ue ni tm ih i.

O p t a v i ] No n dedit operam liceris in Acade mii s,nc cau diu itGrx-

cos,Dia lccticos>Rhctoricos ,&:c .nccvfuscft methodo ftudendi,hodierno

dic vfitatiflima. Q ui philofophandi modusab ApoftoloPauloreiicitur,

r.Corinth.i.v.i5>,&:c. &C oIo lT.z .v.8. Sed Opta uit& inuoca uit,q uiS o-

vcfi' 7 propter hoc /jT o r t a v i ,

0 * dattu e fl mihi fenftis : Cr

i n v o c a v i , Cr *venit

in me S p i r i t v s S a t i

l N T J

P H I A M



G R A D V S Q^V I N T I. 109

p h 1 a m fuper C xlcftcm omnibus prxculic Mundi huius (olcnnitatibus

acquc chcfauris. Sapuit ccrtc. Aiig^tin usucia viddlblihiojikuiii-: raidUw.

in ore, Romani inflore, Chriftum in corpore. E*ro opLo niiliLp uilidercLapi iciu

PhiJafQphorum ,e oqu c tVui perfecte per annos vigint 17cuomuii* 1]'us|Y 11-xtibus acquc v cihcacjbus fuis: cunc vere fo r t u natus auj^hcxcus. d l 'cui, ram

mfucura, qiu m 111 hac vit a, Th eo -So ph icc co /i vccrcr. Oblcrtiandum : Animi primum in cooriturdelidcriumardens, quamobrem: (vcrf 144.)

deinde fequirin inuocario, fiuc prcccs. T ufa e limihccr; rccurrcin Tei-

jpfum, nihil fupponas ( e x & i n D t o ) in tc (auxiliaturi aeque auxiliancis

D e ipromiflioncs habes, vcrf. 10.) impolfibilc: Confidas in D o m i n o ,

^ XC hrift iano Cabaliftice obfcruando) imelligcs; velis Th co -So ph icc , &

confcqucris. Ex hoc fundamcnro cxccudum O r a t o r i v m Amphi

theatri huius no ftr um ; confirmatum Matth. <<,6. Vigilantia:ac confiden

tiae cft hoc Ch rif tia nx , non remeritatis audacis. Firmiter cred e; in Ti m o

rc D e i viuvj in S p ir it u i Veritate iciunans O ra, fapicnrcrquc Labora;

dabitur tibi fine mora: amicus D e i conll icucris, & S a p i i k t iAfru-du um qu e illitis particeps fies. Mens inebriata D L o videt, canquam in

ipccuto, D E v m in fc, & fcin D e o j im o, qux vulrauropiac O m n i a .

vcrf. ij jj. H x c Luna Cabahftarum Micro-Cofmicacrefccns, plena, dc

crcfccns;acccH'u,oppofirioncdiamccrali,declinarionc S o l i s Diuini.

Lunacref ccnce, iuflu D e i .aderunt Spiritus bo ni; Te m po re Plenilunii,

D e v s ipfc: dccrciccntc, ora D t v M,ne tenebrarum potcftaribuscenearisacfcducarisafcmira Veritatis reda. Venit tn r?ie. ] (Quando? Nonmfi

prius opcaucr^t &: inuocauerac. Non labo.r hic noctis aeque dici vnius. Su

dandum pro pr xm io( D e i grariaadipifcendo. v c rf ti 4 i. &: J4f .H icf ift cgra du m , & fuper hoc Harpocraticc medicare: eft vnum cx illis, q ux lilcn-

ciopocius, quamfcrmonealTcquunciir,laudamur,commendancur. S A*

p r e n t 1 a vera, non ex libris pcrfcSt humanitus vcr f 142. difc icurchar-

taceisj fed Diuinitus illabitur nobis, &: venit in no s: a noftris (ludiisnon, vccxtcrxScicncix,luccmrccipic,fedfccum aftcrt,£ ',: quafi dc fuo I p s a

promptuario in viros non indignos (vcrf. 145.) radiac acquc lucce. Liccra

per fc non prodeft qu ic qu am : S p i r i t v s s o p h i a fuperCxIeftis,

Diuinicus in nos veniens j eftqui inftru it, quidocc c, qui viuificac, qui il

luminae, qui librum cxplicac , incerprecacur, exponic. Dignus I h s v h

C h r i s t v s, ho ce ft,S a p i e n t i a Pacris,fo lusaccipe rcLi b r v m,

(pura SS x Scriprurx, N atur x & Mentis Diuinitus nobis infu fx)& fqluerc

fignaculacius. Hallcluiah. RedC dicitur: vbi Spiritu/fiinciigratia operatur,

tbi nihilprodent occultatio Philofophorum: nec mamfefiatio eorum, vbi eadem de -

efl. Vcriflimum hoc efle,Experientia edodu s, non femcl comperi. M em i

ni m e , iudicio adhibito, ponderantem fingula verba & emphafes locutio-

nura , aliquoties legiilc Philo fophos fecrcciorcs, aucorccenus contulifTc

cum quibufdam, & tamen non perccpilfc mentem eorum veram , quain-uisdixificnt vericaccm: pofteaaurem, fuorempore.dccradomihi(Mife

ricordia Diuina procul dubio omni) pcr-S-x-tU-EU-r-x r i i i T V M jg n o p nU.TV l^lr>iL l iivqnadranrrhnruliTi imrijp momfnrn .) fufpicor

infticucione Genii mei boni gracia D e i mihi adli ftcncis)jnc plusintcl-

JfYin> ]<tuam a n m <pa.nn.nn ni rni imc-Spirirus enim, Vbi &TQ uando vulc,

o l



Ipirat. Omnem fupcracrationem humanam >quod Dona D e i humili

bus dcobedicncibus (captiuato intclledu, vcrf. 307 .) per Spiritum S a p i

e n t i a conferantur; detrahantur & abscondantur argutis atque fubti-

libus mundanis immundis. (£pift jawafrr/CsJ V(rDnc(|cnucTj tvcfd jcnirdlfc.Haurit aquam cribro , qui fine S p i r i t v s S a p i e n t i a rcferacionc

(mediata vel immediata , verfT. 32 ,7 4 . Sc feqq. 1 S 7 .) vultdifccrc cx libro.Liber eft index duntax.it oftendcns, pro quibus fundenda: fint nobis prcccs ad I f. h o v a m , vt (iuxta liberrimam fuam voluntatem) reuclfctmy-

fteria, communicet Natu rx arcana, doceat fccrcta, infpircc veritatem

O m n e m Manet igitur firmumac ratum hoc , verf 167. pofitum, 65. re-

petitum, quod Philofbphiafit fpiraeulumD F. 1 , cr iUuflratio Diuina: Q uia D o - '

m i n v s dat S a p i e n t i a m . Quapropter nemo vnquam (quodetiam

Cicero obferuauit&rannotauit lib. 2. de Nat. Deorum) vir Magnus, fine

afflatu Diuino. Felix igitur, terquequaterque felix, qui I e h o v a m ha

bet a confiliis, quemadmodum eft in Oratorio noftro : is hauriet voluntatem , hoc c ft, bene velle , noflc,poflc&: cllc in omnibus actionibus at

que laboribus fuis, ;t D o M i n o. vcrf* 525?. Precor {'cum lohanncChry fo-

ftomo) ardenter, Scex imo pe do re, vt mifcricors & benignus D e v s ex

audiat preces & gemitus meo s, aperiat aures cordis , Arob/ignecin mc fi

dem , det mentem myftcriorum diuinorum capacem, fobriam ratiocina

tionem, & vitam plenam officiorum & virtutis, mihi, Scomnibus vera: Sa

pientix ftudiofi s fedatoribus, vtfemper cogitcmus, mcdit cm ur& cure

mus ea, q u x D e 1 funt, Sc nobis in omni vita falutaria. Amrn,dicat omnis

Sapien tix am an s, Arnen. S p i r i t v s S a p i e n t . ] HhCchmacLvcifT.

5 2. Sc 106. Qu i Mirabilis, & vere Diuinus. Nam crea t, Iob. 55,4. Spiritus

D o m i n i fecit mc. Pfal. 104,30. Emitus Spiritum tuum,& creabuntur. Suf-tiner, vegetat, viuif ica t& perficit omnia vbiq; diffufus , Pfal. 138,7 . Rom.

8,1 1,1. Cor. 2,4 . Sap. 1, 7. Spiritus Domini rcpleuit orbem terrarum. 1 o-

v 1 s o m n i a p l e n a , verf! 1*4. Sapientiam Sc loquendi facultatem

largitur, Ma tth.10 ,20 . Hinc Cyprianus: ?(pn difficile cft D e o ,conftf]'oriJ'uo

infpirare conflant iam & loquendifiduciam, qui >in Numeris, aduerfus Eleam etiam

afmam loquifecit. Miracula facit, R om . if . In virtute tignorum 'pro digio

rum, in virtute Spiritusfandi. Inueftigat profunda D e i , i.C or in th . 2,

10.Spiritu*omniaferutatur,etiamprofunda D e i. Bonadiftrtbuit,i.Corinth.

1 2 ,1 1 . Vnd e, omnium Bonorum atque Donorum diftributorcum fit be

nignus, apud hunc v num & folum qu xram usea, non apud ipiritum ma

lignum. verfL 185 i 205 , 251. & Phy fit diabolo, Anien. Filios D e i fa

cit, Rom. 8, 14 . Q uicunquc fpiritu De i aguntur, ii funt filii D e i . Sancti

ficat, Rom. 1, 4. Ecclefiamrcgitacminiftrosdcfignat, A dor, i j ,4. Efa.

48 . 1 t f . D0 M i n v s D e v s mifit me, ScSpirituscius. Gratiani tc pacem

largitur, Apocal. 1.4. luftificat.i. Cor . 6 ,11. luftificationcs in nomine D o

mi n i noftri I h s v h C h r i s t i , & in Spiritu D e i noftri. L iberos fa

cit, 2. Corinth. 3, 17 - Vbi Spiritus D o m i n i , ibi libertas. Regenerat,

Mouet corda ad bona opera 6c inuocationem. Hinc& Spiritus precum

dicitur ,Z ach . 12 ,1 0 . Eduxit populum cx /F.gypto, Efa. 63, 15 tc 14. Spiritus D o m i n i duxit eum quafi iumenxum. Remittit peccata, Iohan. 20,

23. Accipite Spiritum fanclum, quorumcunque remiferitis, quali dicat, Spiri

tus remit-

lio _________ I N T E R P R E T A T I O N E S



'M

tus remittet, non vos. Reuelat myftcria. Iohan. 16, ij. Vndc omnis lan dx

reuelationis ac vifioniscft &: dicirur a u d ^ r ; ablcoditarumque rerum ma-

g<ftcr. Fidem largitu r,i.Corinth . 6, 11 . Pios mot uscx citat, Rom. 8, 16.

Docecfidcles, Iohan.itf, 15. S v m m a : Virtute & allidentia S p 1 r i r v s

huius poteris O m n i a . Scruias tu ei Th eo -Sop hicc ; &: 1 p s e prjrerit t ibi

tui/que Catholice :i n O r a t o r i o &: L a b o r a t o k i o . S p i r i -i v s s a p i e n t i a cur Multiplex aut Multifo nn is dicatur, verf. 4 9 ,2 :

134. ex iam did is facis fuperqie probari poteft. Quare P-ulus i.Cor inth .12 ,4 . &c . D itujiones>i n q u' t , Griturumfwt , idem autem Spiritus. Ecdiutfio

nes miniftrationum funr, idem autem D o m 1 K v s. Et diuiliones opera

tionum funt, idem veio D e v s ,qu i operatur O m n i a in o m n i b v s.

Vnicuiqueaucem datur mamfcftatio Spiritus, ad vtilitatem. Alii quidem

per Spiritum datur lermo Sapientix: alii aurem fermo Scientia:, fccun-

dum eundem Spiritum: alteri Fides in eodem Spir itu: alii gratia fanita

tum , in vno Spirit u, alii operatio virtutum, alii Prophetia , aliidifcrctioSpirituum, aliigenera linguarum, ali» interpretatio fermonum. H x c autem omnia operatur vnusarq; idem Spir itu?, diuidens fingulis ptout vult.

Er i . Cori nt h. 7,7 . Vtiufquijqucp>opnum donum hOitcx D t o : n Ius quidem fic

tlitisverbfic:SitNomen I e mo v a L>'ntdtc1u m(c:ul fecnlorkm>Amcn. Addo;

Hic D e i S p i r i t v s lapientibus tripliciter F a m i l i a r i s . 1. Diui

nitus, immediate; Influentia, Lumine & Motu: Mediate, B:blicc,nccnonin carne humanaalfumpta. 2. Macro-Cofmice Natura (qux R v a c h e *

l o h i m , Gen. 1. aut AnimaMu ndi)C-itholice , hoc cft, vniuerfali virtute

ac operacioncrm Lapide Philofuphorumj Particulariccr.in fing. ilis Creaturis, tam fpi ritualibus quam corporalibus, & quxex hifce funt, per to

tum vniucrfumcreatum,5.Micro Cofmice ,in H omine, &: quidem ru et-

hoceft, corpora liter , fiue inconcreco, in corpore ac Spiritu, ratione

Efl enc ixq uin cx, limplic ter, Anima fiue m en te , qua: parti cula aurx D i

uina:. Accurate perluftra Amphitheatrum hoc cotum,rc pcries(morC Phi

lofophico) dchifce plura hinc inde. Phy d a b d o , cum fua familiaritate

pernitiofi llima ftrd flim.ique. Iterum Phy In D e o viuimus, moucmur

& fumus, vt docec Paulus cx A ra to , Ado r. 17 , v. 28. cuius &: genus lu-

mus: non igitur profanem usTcmpla D e i , qua: C h r i s t v s languine

fuofibiconfccrauit, fed Spiritus D e i habitetin nobis, i. Corin th. 3 , 1 6.

________G R A D V S Q V 1 N T JL______________ m

E t ^ T prarpofui i l lam re

gnis & (edibus, & diuicias

nihil efle duxi in compara

tio ne Illius.

VctCS.Sceptris nc folus illam ante-

pofui y prx e.xquc dimtuts pro

nihilo tjlim.vu.

Prspofui il/sm Regnis >Scc.] VideverfT. 4f , 517 ,518. &r $27. S a p i e n t i a

vera rebus atque negotiis mundanis nire cft anteponenda; quippe q *a vna fola Naturx fe creta pandae; chcfmros largiatur incxhauftos : Angelis

focicc beatis j D e o coniungat, vci eque felices effiuat acquc beatos. DatO m n i a : Bonisbona; malis(quia dignijmala.

4 Qi '«n 'opc-

rc 'abo-an»l*-mproS p cmia.

Ub. a8 , io



« J

m I N T E R P R E T A T I O N E S

V crf 9.%

9 {ec comparant illi [ f lapi

dem pretiofu m : quoniam omne

aurum, in comparatione llhus,

arena efl exigua, Cr tanquam

j j lutum ceftimabitur argen

tum in confpeclu Illius.

N c c vci o ei Lapidem pre-

t iofum comparaui , quoni

am au rum cum ea collatu m

arena pauca : &lutumxf t i -

mabi tur arg ent um , cum i lla comparatum .

Lapidempretiofuvi\ Poflct hic aliquis non inepte fufpicari, Sapientem

noflrum loqui de Lapide Philm.pi optcrca quod fequirur con iun dio cau-

falis, JVuoniam om«e aurum, Scc. Cuius Lapidis rite applicari virtus inccr

alias multas quoque efl:, transmutare metalla inferiora in fuperiora, hoc

cfl:, Argentum & Aurum. Luium] Proprie: quid enim (fublato hominum

errore) aliud cft argentum , quam limu s, cx terra &raqua ,a lbus : & aurum,

ex aqua & terra ruber; congelatus fixufquc redditus. Sapiens lapientis didu m h o c : Odit virtutis indolem , od:t honcftas atte s, quifquis admirator

eft auri.

Super Jalutem Cr fj-cciem 116

dilexi illam y Cr propofui pro j

L v c e habere illam : quoni

am inexttnguibileeflL vm e x

illius.

Supra fanica tem ac fo r- Vc,fl°-

ma: pulchritudincm dilexi

i l la m : atque ea malui quam

luce fru i, vt cuius fplcndor

no n poilic fupprimi.

rro luce bibere illam, Scc. ] Efl: enim Lux lucens in tenebris, veniens in

Mundum, quam mundus no ncognouit , Iohan. 1. Sapitcum Sapiente, qui

prolue e proponit habere illam : Vndc Svrach cap. v ltimo: Manus meas

extendi in altum, & in fapientia cius luxic anima mea, & ignorantias me

as illuminauit. Sis oro Hh ochm ael, S a p i e n t i a D e i lux &: lucerna

menti, manibus ac pedibus meis; i n Oratorio vtro que, (Micro ac Macro-

'Co lm ico )& Laborator io, meis. T u o lux gentium, lumen cordium, ra

dio illuminationis tuxd ignnre illuf lrarccormcu , tenebras abigere ignorantiarum mentis m c x ; dilponcrc adio nes atque labores meos, inHucre

iis benedidion em felicis fucceflus, arque in omnibus oftcndcrc m ih i&

impertiri veritatem >Anien. Vide vcrf. 78.

Sap. 6.

V crf ij .Facile perjpicitur ab iis qui

eam diligunt, & inucnitur ab

illis y qui illam quxrunt.

{$' Facile ( e q u i d e m ) vide

tur ab his, / f qui diligunt

i Ea , Sc £T inucnitur ab his,

$ qui qux ru nt i l lam.

Facite viUetur, & e.] O Vifioncm bearifliroam,im6 D e i-ficam,hanc, vi

dete S a p i e n t i a m in L :b :o SS x Scripturx; in Natura; mcntalitcrin

fcmctipfo/ Q uid iucundius? q.iid beatius? N on tamen hoc nifi mundis

cordc contingir. Soli Diis gemti porucre. Vide ve rf 5 2 ,1 9 5 ,1 1S. J id i*

~~ ligunt



G R A D V S Q V I N T I .

, iS

ligunieani\ Nam D e v s currentem rrahic. Vide verll' 145, \6o.lttucmiur\

IdcoSolomon Ecclefi 7 , ij.in ge m ifc cn sa it: Alta profunditas, feu, pro

funda, profunda, (iraenim Hebraice legitur)quis inucnict cani ? quali di-

ccret, oquamdifHcile eftinucmre S a p i e n t i a m, internotae tantas

ftultitias mundi huius immundi, a veritatis vix linea reda, leducentcs. Inucnitur S a p i e n t i a : quia Diuinitus magis illabitur, quam quod hu

manitus, (hoc cft, humana prudentia, ratiocinatione, phantafia, aut fpe-culationc) acquiratur. D o m i n v s dat S a p i e n t i a m , Prou. z,<>.&r,

Beati qtu inuemunt eam , Prou.3 , i j . Paucorum eft igitur inucnirc illam.

Quorumnam, dic quxfo? Sequitur Snpicns (apicmis rcfponfum. JVni

qusruntilUm\ Quomodo? In Timore D e i iciunantes Orando,Thco-So

phicc viuendo/Tapientcrque Laborando, fecundum L? ges acquc Dod i i

nam Amphitheatri huius. Inucnitur ab Ius qui inane vigdanr adeam, veri.i<fo. &: qui non tentant eam , vprf. i\6. D e v s enim O m n 1 a (vt habet

Prouerbium) vendit laboribus. Minus Thco-Sophice admoucntcs , 'Dii

(Elohun)adiuuant, verf pi. cum ;ltquot fcqucntilnts. Ncc tamen fuper

nosnoltris mentis aut noftra fand»tare, fed D o n o D 1 1 Mifericordiscorufcat tam venerandi Numinis S: Luminis fplcndor. Huc reter taput

Icfu Svrach vltimum totum, quod tibi dc meliori nota commendo.

Anteuerrcns fuisftudio-

fis fc

dam.

offert cognofecn-

j

Vcrf . 14. j(f Praoccupat qui ficoncu-

pifi unt , vt illis f i prior ofien-

dat.

Prxoccupat, S j c . ] Huius explicationem vide fupra, vcr f 144 .

1JO

/jTQm dc L v c e vigila-

uerit ad illam non labora

bit , /jf allidentem enim Il

lam toribus fuis inucnict.

V cr f ij . mani;fitrrexmt ad tl-

lam, non laborabit: ajfidentem

enim fitis foribus eam tnneni-

et.

<Vh'i de luce vigila rterit ] VrcltvcrfT $6 .& 1 7 O . & alibi paflimin Prologohocannotatum. jftdtnum futibus, &c. ] Quibusnam ? Senluum tuo

rum, Ration is, JnccJlcdusacMt ntis. Prx ltoclten im Mediate &i m mc

diate omnibus, qui optanc ac Ibidcnr eam audire, videre, oblcruarc lo-quentcmatqucdoccntcm.in L b r i s SS x Script urx,N aturx& : {emetipfis,

lege Amphitheatri huius. Vtinjm omnes lapientiam fibi allidentem, fc-

que eis offerentem fentirenc ac nollent, o quam bene cflet cis J

£ f Cogita re ergo dc illa,

fcnfus cft co nf um mat us : &

qui vigilaucrit propter illa,

cito fccurus erit.

V cr f 16. de il/a fitfiepta cogi

tatio , prndenti.t efi perfeci10 :

Cr qui propter eam rvigtlaue-

rit j continuoficurtts erit.

Cogittredcilla, &rc.] Vide ver (T. 1? S: 14 1 . Que T jdmodum quiconiu-



i i4 I N T E R P R E T A T I O N E S

V er

I

I

gium inire volu nt, a collo quio am ico initium faci unt: ita qui fapientia;

/Et ern x coniugium a mb iun t, pia s, fan da s, pulc herrim as, amabili f lhr.as

deeafufeipiunt cogitationes, Scante oculos mentis prop onun t fibi im a

ginem illam fapientia: formofiffimam, qualem fapicntiffimus Regum,

in prior ibus Prouerbiorumcap it ihusdepingit , &i nl ib . Sap. 7 . H xc og i-tationes dc fapientia: plenitudi ne f uTceptx, funt vinc ulum &:copula , v i r

tute m ag neti cac xlcfti prxdita: funtfe minaria alloquiorum &:(oliloquio-

rum Di ui nx Sa pi en ti x: vfque adeo enim blan da, famil iaris & human a cft

verafapientia, vt nunquam fine f uauif limorcfponfo amatorem dimittat:

fed voce interna, occult a, int el lcdua l i&mcH tal i refpondeat; interdum

etiam ofculo lu cu nd ita ds , &: motu diu inif limo , vt eft Cant. 1. verf. 1. ofeu-

letur me ofcu lo oris fui: nam fru dus cius dulcis gutturi meo.

Quj afcdi gno s ipfa qux -

rit circum cundo, atque in

viis bcncuolc fc il lis often-

dic,in om niqu e cogitationc

cis occurrit.

v«ni7. /»f Jguemam dignos S e , I

pfa circuit queerens, tn viis

ojlendet S e illis hilariter, (sr

m omni prouidentia occurret

illis.

Quoniamdignosfc , &rc.] Huiu s explica tionem vide fupra vc rf 145.

Initium ent.n illius verijji

rnae fl [f rD 1 s c 1 r l 1 n £

concuptfcentia.

Initium enim ipflus cft VetCl*

veriflima eruditionis cupi

ditas: curavero eruditionis

/ ^ a m o r .

D i s c 1 p L 1 N K coneupifcentia.] Q u i enim di ligi t d i fc ipl inam, hoc eft ,

admo ni t io nem, co rrc d io ne m, rcprxhen f io nem , &: deho rtat io nem a

via mala, a vita v it iofa, diligi t fcientiam; qui autem odit increpationes,

i nf ip ie ns cf t. P ro u. i2 ,i .T al is cft q u o q u c D r s c i r l i n a D e i , p e r tr ibu

lat ionem & crucem: quasideon obisDiuin itus immirr i t acpermitt i r, vt

vocent nos ad pccnitcntiam:cxperimur in his c onfolationcm Diuinam,cx

qua videm us nos a I e h o v a h diligi, doceri arque def end i, Dat vexatio

intclleclum. Efa. 2 8,19. Vn de P au lu s: TribuUtiopatientiam efficitfaticr.tt.ipro-

bationemM cft, agnitionem D e i erga nos volu ntat is.N on tentatus,pia re

de dixit Antiquitas, qual ia fcit? Exules Oratorio &L ab or at or io noftro,

tu qui refpuis caftigationem, annuntio tibi, quod nunquam euades in

Chri f t ianoCabal i f tam,Phyf icoMagum,aut Phyf icoChemiftam,manebisfophifta. Cr uc em patienter ferens fuam, ba iu la t& Ch ri ft i ; quo indutus,

eund em imitatur : hui c ianua aperitur virtutum , hic intromittitur ad

R e g n v m S a p i e n t i . € p e r p e t v v m : Difc ipl inam fugiens, ex

c ludi tur . Adaug ufta .per angufh . Opo rte t no s pr ius ei fe cum C h r i

s t o in O r c o , a nt eq ua m c u m e o af ee n di mu s in C x l u m . <sfmor. ] N o n

poteft f ieri con iun dio &: copulatio, nifi Jnter ucni enteam ore,f ando que

defiderio.



35

54

35

G R A D V S ( VV I N T I. «M

defiderio. Nam qui meretricio amore funtimburi, hoc eft, mundano, & vano,indigni funt coniugiocxleftisSapicnti x. Crede mihi qui terrena

volunt, cxlc ft ia nolunt. Et,quifquis amat, fitdignus amari. Iftc vero fan

dus amor Sapientix eft flammula Spiritus fandi, inccnfa precibus afli-duis. Ha c in cordibus noftrismicantejpatefitaditus ad Sapientiam cxle-

ftem primus. Nam Sapientiamam afle,prope parafle.eft. Adeofideli s cft

in amore Sap.*cntia Diui na , vt fandum fui amorem ferre nequeat, quin a-mantem redamet, &: (andum amoris defidcrium impicat.

A m o r autem obicrua-

tio legum ipfius: rurfum

legum obferuatio eil im

mortalitatis conieriiatio.

V cr f 19.f f Cura ergo D i s c i P L /-

N s£, dtleflio efl : Cr d decito cu

flodi.%L e g v m tUiusefl: cuflo-

ditio autem legum, confummatio

mcorruptioms efl.

CttrxergoY) i s c i p. ] Hincnpparct,qux,quales & quanta:fint T i m o-

r i s D o m i n i Vti litates fruduofif limx.

Porro immorta litas facit

vt proxime ad D e v m acce

damus.

Vcr f io. /j f Incorruptio autem facit

proximum ejje D e o .

lKcorrnptioficit,tec.\D e o,qui E n s xternum &: immortale,Homo re-

icd ion eB ina rii( ver f nS.)regeneratus ,fit proximus atque amicus,(verf.

299.) iungitur atque vnitur ; tam in vita hac,quam futura.Beatiquippe mutt- do corde: quoniam ipfiD E v M videbunt. Matth .5, tf.

Sapientix igitur cilpiditds ad

regnum perducit.

C o n c v p i s c e n t i a ita- Vcrfl1-

que S a p i e n t i a dcducit

1 $ ad R e g n v m p e r p e t v v m .

l ^ / R e c k v m p e r p . ] Hoceft, D e i . Quod(cuiu sinitiumin vita

hac,compleme ntum in fututa) fi primum quxfieritis,&: Iuftitiam ciu s,e x

tera o m n i a , hoc cft, S a p i e n t i /E thefauriimmenfi&: frudus infiniti, adiicicntur vobis. Regnu m hocSab bath um eftSabbathorum ,lobe!

vl tim us, (de quibus e x Cabaliftatum dodrina,nos in fecunda Amphi

theatri huius hgura) &: Te rra viuentium.hoc cft, immortalitas, qu x vita

xterna ; vbi dulcifiimis fuauiflimis perfruainur gaudiis,videndo de facie

ad faciem gloriam D e i,fruendovc D e o abxter no in xternum. Su m

ma: Catholice quxre primum Ca tho licon Tri un um (vt docet Am phi

theatrum hoc n o f t r u m ) hoc cft, Agnofccre D e v M , c o g n o f c c r c T c m e r -

ipfum,fummum que in Natura & Arte bo num, hoc eft, Lapidem Phi-

lofophicumaufim affirmare, quod tunc, fi Chrift ianc oraueris, fapienter-

que(prodiuerfisdiucrfimode)Laboraueris, fpecialia tc particularia o-

M n i a , in fcibili quouis,(fi D e o placuerit,vcrf i Jadiic ientu r tibi. A c

cipies Regnum decoris; & diadema fpcciei de manu D om in i: quoniam

P 2



No n temer£ apurlD e v m p r o -

nunciandu.

1)6

I I6 I N T E R P R E T A T I O N E S

*57

dextra (ua teget te,& in brachio fando luo(^)d efcnd ec te. Sap .5,17. Ha

bitabis in adiutoris Alti[fimi, inproteflione D Ei cxli commoraberis. Plalm.<?i,i

regeris D e i manu, vifurus mirabilia D e i.Sap.i^, 8. In omni tempore,

& in omni loco D e v s a d s i s t e t tibi, lbid .v.20.

In hac dom um meam in-

greflus con qu icf ca m : nul

lam enim acerbitate habet

Snp. 8. Verf 16. Intrans ( itaque) in do

mum meam}conquicfcam cum

Illa. O on enim habet amari

tudinem conuerfiatio illius}nec

txdium 'U itlus iHuss3f i d [ f U -

titiam fS gaudium. (Va-f.is.)

{J Circuibamquxrensyrutmi

hi Eam affumerem.

cofuctud o ipfius, ncc vllam

molcfham cius conui&us,

fed lxtitiam &: gaudium.

{Vcrf 18.) Ci rc um eu nd o qua:-

rebam, vt eam apud mc r eciperem.

Intrans in domum meam, & c.]S\ c &: Danicl ingreffus eft domum funm,Dan. 1,17. & cap. tf,10. No tandum: Omn ia S a p i e n t i a adiumenta,

aut funtpublica aut priuatajde publicisegithadcnus, nunedepriuatis:

indicans priuatam deledationem ,quam habet domi cum S a p i e n -

t 1 a , exercendo Meditationes fuas Sc foliloquia,ThcoSophiccin Ora torii domo,tam externi aut vifibilis>quod SacellumMonaft icum,a Mona-

de,h.c.Vnitate fic did um, quam interni ac inuifibilis, quodcftcordis pte-nitentia literdcpurati,mentisquc Diuinitus illuminata*. v<kf22$.Intransquoq uein domum Laboratorii PhyficoChemici. M oncm urh ic, quo pa-

d o mes noftra,a terrenarum rerum contagio fccrcta, per arcanas con tem

plationes D e o penitus adhxrcfcat , ita vt intra cubiculi lui penetralia fu

per Cxlcftibus, Macro Sc MicroCofmicisdelitiisrChriftianoCabahftice,DiuinoMagicc, &CPhyf icoChemice, perfruens,fecretum meum mihi, le-

cretum meum mihi cumEfaia24,itf.orcaccordc(ou ans)cIamitarepof-fit. Laiitiamdr gaudium] Gaudium inreriium,gaudium arcanum,gau

dium folis iis cognitum.quibuscontingit: quod denique cum Mundi gau diis ncccuancfc ir,ncc aufertur,fed cumulatur in gaudium xternum. Cir-

cuibamqu*rens,Scc.\ Vbinam? in L e g e D o m i n i , L ibro Naturx &: Me-

metipfo. At quom odo,q uxfb? Diligendo eam. vcrfT! 18 ,142 , Sc 14^ . Ti

mendo D e v m , verf 1 10 . vigilando ad fores eius, & obleruandoad poftes

oftii illius,vcrf 48.Fidem habendo in illam,vcrf 21 tf.Concupifcendo eam,

verf 2tf0.de Luce vigilando ad il lam,verf 229. Optan do,inuocando,vcrf

2.2.5.Sc 2ji. Proponendomihi,prolucehabercillam,vcrf.22tf.&:adducc*

re eam mihi ad conuiucndum,vcrf J07. Idem, Idem Nobis facientibus,feeundum Leges atque Dodrinam Amphithcarri huius, quoque aderit S a

p i e n t i a vera. Quxramus modo ThcoSophice Hanc ; prxoccupabitquicamconcupifcunt'. vc rf 144.

N e f c ft in esore tu o , n e

que c or tuu acccleret pro-

E cc lc f ; VerCi.

f f Ne temere quid loquaris, 15;

neque cor tuumfi t velox ad pro-

ferre




fcrrc verbum ance D e v m :

quia D e v s c ft in C x l o &

cu fuperTe rram ,iccirco f ine

verb a cua pauca.

ferendumfermonem cora D e o :

‘~D E v s enim m Qclo >O* Tu

fuper Terram ,• iccircofint pau

cifermones tui.

T etcmere quid loqu.trif'] Alloquium puri intimi Sc finceri cordis, feru ta-toreordium amat, vt cft Pfal. 19,15. Et erunt,vtcom placc ant tibi Eloquiaoris mei, Sc meditatio cordis mei in confpedu tuo femper, D omine adiu-

tor meus Sc redemptor meus. N afcatur igitur (crmo tuus, quo De v m al-, loqueris, in intimo cordc, non in labiis: Sc fatius eft tc fufpiriis loqui cum

D e o exinrim o corde profectis, quam verbis temerari is. Sufp iriacnim

piorum ex Spiritu fin d o procedunt,quando ille in nobis ge m it ; verba, vt

plurimum cx humana phantafia: Sc magnum cft diferimen ioccr verbaSpiritus Sc verba oris.

Quum voucr is votum

D e o , nc tardes reddere il

lud: quia non eft: bcncpla

citum D e o in f tult is : q u x

igitur vou cris redde.

V cr f j .(E i )Si quid vouifti D h o,

ne moreris reddere ,• diffluet e-

nim ei ifjfdelis & flui ta pro-

miffio: fed quodcunque njoue-

ris redde.

Si quidvouiQi De o,&c.] LoquiturSapiensmorcVeterisTcftarnenti.Solebant enim pii in anguftiis conftituti, D e o Sacrificia pro

mittere. Sicut Hanna i.Sam.i.vetf. ii. cum filium a D e o rogaret,vouet 6cpromittit, fc illum ipfum D om ino redditurum: ficut Sc lephrhe. Iudic.

11,30. Vouete Sc reddite Domin o D e o veftro,inquit Pfalmographus,P fa l. jt fj ii . Et,quod fcmcl cgrcfTumcftde labiis tuis, obferuabis,Deut.23.

v.25. Talia vota ex fummo D e i amore,landiflimodcfiderio,&:fiuceraanimi gratitudine proficifcuntur: fic reddenda funt D e o finccundatio-

ne. Sic Patriarcha Iacobcii in fomnis vidiftet fcalam cxleftcm,euigila ns

vouet D e o , fcin illo Iococonftruduru Dom um D e i, hoc eft, fc ibidem

propagaturum agnitionem Sc verum cultum D e i : Sc dod rin am dc Mef-

fiah. G cn .28,20. Nos inNou oTeftam ento,vou imus D e o votum obee*dientix filialis in Baptifmo,Sc reddimus hoc votum D e o, in fanditate

&:iuftitia,fide, patientia, humilitate. Definimus igitur, vo tu m N ou iT e-

ftamenti fic: Votum cft obligatio ad prxftandos culcus primx ta bulx , qui

funt Tim or D e i , fides, diled io, patientia, inuocatio, gratiarum adio,con *

feflio, prxdicatio Nominis Diuini. H x c vota omnino ab omnibus Chri-

ftianis D e o reddenda funt. Specialiaautem votafun t.cum prxtcr foli-

taerga pauperes Iiberalitatem, obligamus nosad peculiarcal iquod Sc fin-

gulare beneficium, quoaut honor D e i aut fidus hominum promouetu r:

idque fine omni hypocrifi, ncc temere, fed cx intima Sc fincera animi gra

titudine in hunc finem, vtacccptu m a D e o bcncficium,quodprccibus

impetrauimus, redundet quoque in proximum.

258 V O T T H .

Dcmcr. i j .

V c r f xi.




Ecclef j4.

t c i Cxf.

240

Melius cft vc no n vouc-

as, qu am vc voueas, no n

reddas.

Verf 4. Multoque melius efl non V o

V E R E , quam pofi V O T V

/ J promijja non reddere.

Promiffmonreddere] Qu oaffc& u vota fint facienda,>in verfu prxccdcnti

di&um cft. Iam hoc addo: (ivoueris D f .o aliquid, fiue fit cultus prima:

ta bul x. vr pfa l. il . vcrf.25. Narrabo nomen tuum fratribus meis. Item Pf.tl.

51,15 . doccboiniquos vias tuas: fiue iint opera M ife nc or di xf cc un dx Tabula* , ita vouendum &: reddendum tanquam teftimonium tuxgratitudi-

ni se rg aD E v m, £<figillum orationis tu x , quo fidem ingratitudinem tu

am D e o obftringis. Hoc fi fregeris &: fidem non feruaucris j u x D e v m

ad retra&andam luam erga re Beneficentiam &: liberali tatcm, Scad repo-

fcenda fua bona , commouebis.

Prou.tj.

Vcr f» . Af Viclimx impiorum abo

minabiles 7 >) o m 1 N o: VOTA

iufi1orumplacabilia.

Sacri f ic ium impiorum

cft abominat io I e h o v a :

O r a t i o aucem rectorum

bcnc plac itum Eius.

Viflimx impiorum dbominab.] No tat u r h i c d 1 feri m c n vc ro ru m & fa1for u m

cultuum.HypocritxofteruntD E o cxtcrnosfuoscultus>vcrbiauditum,

celebrationem fcftorum,facramcntorum vfum, preces prqUxas.fuperbas

Scputatitiasclccmofynasjfine omni fide Sc integritatebonx confcicntix.

Igitur omnia ipforum opera coram D t o abominabilia: quia cx cordc

pcrucrfo&: non purificato profici fcuntur. Veri autem D e i cultores, qui

cx fide finccra faciunt opera fua, vfque adeo in omnibus &: minimisope-

ribus D e o placent, vthauftusaq uxfrigidx, excharitateporrcdus, in

gentis thefauri loco a D e o habeatur, Sc ferinio ac gazophylacio D e i

reponatur.

Eruditus in V e r b o

reper iet Bo na : & qui S p e

r a t in D o m i n o , beatus

eft. Prou. 18. ve rf 1 5 . ^ Q u i S p e

r a t in D o m i n o fanabi-

cur.

Prou. i<f

V cr f 10 .Intelligens rem, inueniet bo

num Cr confidens in 1e h o

V A3beattUS efi. Prou. 2S.verf ,?/.

.Qui fidit I e u o v impin

guabitur.

Eruditt+sin V e r b o ] Sc ilicet D odrina Sapientix, quomodo per T i

morem D e i inueftiganda: quomodo precibus afliduis comparandarquo-

modo Am ore&:dcfidcrio copulanda &: vnienda. O prx cla rad od rin a, Sc

verbum Sand u m , plenum beatitudinc, plenum pinguedine Sc adipe o*

mnium bonorum temporalium Scxtcrnorum. t9 ui/ferat in Domino] H u ius fpei frudus cft perpetua felic itas, Pfal. 1 4 6>5. Beatus cuius D e v s Ia-

cob adiu torcius, fpescius,in D omino D e o ipfius: qui fidem feruatin

xternum



z59

G R A D V S Q V I N T I . n 9

: * z

xternum. Stult ilf imus& infclici flimuscft, qui tumet fiducia propria* fa-

picncix, ind udrix, dotum & op u m : recedenre enim Spiritu fapientia* arebus mortalibus, ruunt in intentum Scfiunt pedes pofl identium.

»

140

* 4 3

2 4 1

»44

Q u i fiduciam fuam ine o

habent, veritatem intclli-g en t: & fideles in charitate,

in co p er n it eb u n t : quoni

am gratia &: mifericordia cr-

<ra Sa n& os ciu s, & ratio c l c -C»drorum cius habebitur.

S:p- ?. VccC j.

C O N F I D V N T in il-

lo , /jf inteUigent V e r j t j -

t e M : Cr fideles m dtleclione

acquiefcunt ll/i: quoniam do-

num pax efl elettis eius.

InteUigentV E r 1 t a t e m] Sic S a p i e n t i a h xcin ca rn ata , Iohan.

8. verf. 31. Si vos manferitis in iermone meo,vere Difcipuli mei edis, Scco-

gnofeetis Veritatem. Veritatem ,inqu am,Om n e m ;in Theo Sophicis,luridicis,Phyficis,Phyfico-Mcdicis, Phylico-Chemicis, Phyfico-Magi-cis, Hvpcrphyfico-Magicis &: C hrid iano Cab ahd icis; e x & ;n SS.*S cri

ptura, Libro Naturx , acTcm ctipfo, olcoSpiritusS a p i e n t 1 1 Diui

nitusvn&o: Orando &L iboran do. O raD o M 1 N v m , v r a D o Mi N o

roret defuper atque dedille: in receptaculum Mentis tu x , pa:nitentiali-

ter lotx atque mundarx , guttulas S t i r i t v s S o p h i a fuper-Cxle-

d is : quo inebriatus, oblitus T v 1 , (hoc ed , prudcntix tux infipientis) fapienter fequaris ea, qux I p s e fuggerit tibi: V t , co adfidenre tib i, maneas

in veritate, ScVeritas maneat in re. Nam fine veritatis duftu xt crn x, ve

ritatem rerum Humanarum & Diurnarum nunquamgudabis, necfapi-enscris.

f f Longe cft D o M 1 n v s

ab impiis, ^ O r a t i o n e s

iuftor um exaudiet.

Prou.ij. V crf i? .

Longinquus efl1 e 11ov ah

ab impiis: fed orationem iufto

rum exaudit.

Longe efl D o m i n y s , &c .] Summa mifetiaed, D e i prxfentia non

frui: fummabeatitudo, D e v m habere prxlcntcm atque propitium. Im

pii frudranturexauditione precum fuarum, quo nihil cdmiferius infelicius. Quemadmodum fubditorum extremus eddefpe&us & perditio,

quando a facie Regis repelluntur cum fuis fupplicationibus: ita extre

mum ed exitium a D e o non audiri. Econuerfo fumma ed confolatio,quod Sapiens noderhiecum Pfalmo 1 55 , iS.cantar; propeed D o m i

n v s omnibus inuocantibus eum, omnibus inuocantibus cum in verira

te. Voluntatem timentium fc facie t, & deprecationem eorum exaudiet,&falu os faciet eos.

Q u i rcm ouct aurem fua,

nc audiat leg em , etiam ora

tio Eius erit abominabi lis.

P r o a i S

V c i C? .[ f jQui decLnat auresfitas,

ne audiat L e g e m 3{J Or a

t i o citu erit exeerabilis.

142

*4 J

* 44



J I O I N T E R P R E T A T I O N E S

m ;

: 4r,

Quivero declinat, &c.] Q u i aures habet ad audien dum , audiat, quid di

cat hliis ho minu m Spiritus V e r i t a t i s ; dcclinet amalo , & factat bo

num; T i m e a t 1) t v m , &:operetur iuftit iam; obtemperctquc bene mo

n e nt i , alias n ihi l i mp et r ab it au t ef fic iet b o ni , fiue i n O r a t o r i o fi ue

m L a b o r a t o r i o . Q ui cn im dc cl in au cnt au res f ua s, neaudiat S a p i e n t i a m loquen tem,docentem & ad mon en te m i n SS .aS c r i p t v .

r a , L ibro N a t v r a , & S e m e t i p s o . Oratio eius, Scc. ] Oratio

qu x D e o acceptum debet ef le f i cn nc iu m , pro f ic i fcaturcx co rdc pa ni

tente , contr i to Sc humili •,alias i ) l o e f l abominabilis. Si enim arbor dif-

pl icct, qu om odo frudus placere poficc. Qu in vita fancta imm acul ata, to

ta e ft ap ud D e v M o r a t i o , l a c r i h c i u m ac c c p t i bi l e ,c u l t u s D e o gratilli-

mus. Oper e ipfo coram D e o loqui dtbes, non verbis : fi (ecus, oratio no-

ftraf ic in pe cc atu m , Pfal inoio j? , 7.

jQui abfcondit fccleraftia,

I non diribetur: qaiautem con-

| fejfus fttcrity fc Cr relinqint

ca, M i s e r i c o r d i a m co-

\Jeqiet:ctur.

Q u i tegit fcclera f ua , v«t«j

nuncjua ager profpc rc: qui

vero co n ficctu r, ^ d e r e l in

quit , mi fcr icordiamconle- j

quetur.

Ei relinquit ea."] Omnino nfcefTc e ft , inconucrfione, &rvcrx Sapientixinucftigatione, deponere dch da contra confcicntiam, purificare cc r, a

nimam.fp iritum, corpus: (i debeat fieri vas Mifericordia1^' G ra ti xD e i,

habitaculum Spiritus fandi, Organum falutirc D e i . L a v a m i n i ;

mundi cftotc; procul cite prophani; nemo pollutus introeat; nemo con

taminatus ad monrem D 1 1 propinquet: fandificate vos , cras videbitis

gloriam Domini . Sic Efaiasnon line caufa incipit fuam prophetiam cap.i, if>. Lauamini, mundi crtote, auferte malum cogitationum veftratum a

oculis meis, quiefeir-agere peruerse, Scdifcite benefacere, tunc tandem

venite adme: fi fuerint pcceara vcftra vt coccinum, quafi n ix & lana dcalbabunrur. c u x w i ^ a i t Apoftolus,Tcr«as5,»{#

iyiec, i.ThefT. j . vcrf. 1 5 . &irerum, Rom. i_’ . vci i. i.obftcro vosper D e i mi-

[tricordtxm, vt exhibeatis corpora vcftra hojliam vuunicm finciam, D E opla-

centan , Scc. . •

/ f Mifericordia &: verita-

tc red im itu r iniqu itas •, & in

T i m o r e D o m i n i d eclinatura malo.

Mifericordia veritate re

dimitur iniquitas: C i» time

re I e u o v /E receditur d malo.

U\ tiferico rdi.l (jr ver tati] Mifericordia fignifi^at, eum D e i mifericor

d iam c rga no s, t u m a I. b n «>f r ram, c rg;i p ro \ sm u 1 n >C han t n tc m. E ll q> vc -

ritas hoc loco cor verax, de D e o rede fenr iens, veritatis laudem ei Coli

tribuens, quod iuxta promifliones fras nobis, in fpiriru&l vcritatcinuo-

cantibuseum,igno(eat,adfir,opeiiiferar,fecrcca communicet; myftcria

rei tlcr:



*47

- 4 9

250

G R A D V S Q V I N T I. m

rcuclcr: Bona& Dona largiatur innumera &: infinita. Dcclinarc a malo

doccrSolom on illos, qui timent D t v m ( timore filiali, qui ipfiffimusa-

mor, v erf uo.)qui credunt ei &: in cum : qui cx cordc diligunt proximum.

Sis ergo mifcricors & verax erga proximum i vt Mifericordia implearis ac

veritate a D e o diuina.

Nonne crranc cosiican-Oecs malii ? mi fc ri co rd ia au -

ccm vcricas cogicacib us

b o num.

Prou.14 VcrC n.

Errant [igitur ) J J qui 0fer ari'

turmalum,M i s e s i c o r d i ^

autem Cr V& R / t a s prxparat

bona.

JVui operantur malum. ] Frudus non potefl eflTeprxftantior fuo femine:

Quic quid feminauerit ho m o. hocetiam meter. A rchelaus R ex Mac edo

nicus, cum tres legitimos hxredcs interfccifTer, &: regnum inuafiOet, ran •

dem interfectus cftab ado lcfce nte , quigladium ipfiusepati infixit: ideo verfus dc co fadus e ft: Struens alteri malum, ft:uir fuo epati malum. Mifc

ricordia &: veritas dux funt pedillequx&: comites fideles, omnibus qui

pietatem&:Timorem DEicolunt.

P r o u r i .

Veri'. 1 1.Qui p flatur mjlitiam Cr

mifen cor diam, inueniet vitam,

tuflitiam Cr gloriam.

/ f Q u i {ago) (equitur I v-

S T XT I A M & M I S E R I C O R -

d i a m , ini&nicc vitam, iu-

ft ic iam & f loriam .

J)ui/?quitur iuflitiam>&Tc.]Qui feminat iuftitiam.iuftitix frudus metet;

qui funt,gloria, hono r, felicitas, gaudium bo nxcon fciencix,& : vita: Ex

iniuftitia vero & impietate, nihilnifi ignominia, infelicitas, morfuscon-

fcientix, & fa 'd a mors nafei poflunt. Id quod & Com icus Ethnicus feri-ptum reliquit: Virtus prxmiu m cft optimum: Vinus omnibus rebus an

teit :pro fcd o Virtus omniain fehabetbona.

Puer aucem cram/jfin-

gc ni ol us ,& forcicus (um a-

n i m a m b o n a m .

Sap.8.

Vcc f. l* .Eram autem puer, eximia in-

genii indole prxdittts, bonam que animamfortitiu.

Ingeniofm, & c.] Bona indole natus, fiue Natu ra non mala prxditus, &:

vocatione interna ad S a p i e n t i a - ftudium vocatus, dJQvia, (qux vox

hoc loco legitur) naturalem fignificat ingenii animique bonitatem , qu x

indoles a Latin is folct appellari. N on enim c x quouis li^no fit Mcrc ur ius ,

fcdcon ucnicntcaptoquc nato. Obccdicnriilltncfcquarur, fuadeo, qui iic

Diuinitus vocatur, quo Fata trahunt, ne , repugnando ordinationi Di ui

nx ,excitet contra fc furorem D o m i n i Vide vcrfi. p 6. & 17 0.

Im o vero cum eflem bo- j j Et cum ejfem magis botuts,

*47

2 48

24 0

ISO

Q



Sapicntir , 2

fcire cuiusHonum fit

S a M I N -T l A .

Sapientia

erg£> vera

precibus Sc vo ti s afli-d-mc^litu;

cft acccrfi-tu».

112, I N T E R P R E T A T I O N I i S

nus, in corpus introiui im

pollutum.

/ J veni ad corpus incoinquina

tum.

Veniadcorpuseiirtqumdfum]StudmCo rpori s, Spirirusac Anima: puritati) qux nos maxime facit familiares A ngelis; &: fpi ritus San&i capaces. F.t-

enim a nullo prorfus vitio fic rcfiftit Spiritus ille Hhochmacl,puritatis aina-

tor, vt impudicitia:: nufquam arque conquiefcit ac dclitiatur, vtin menti

bus,lotione Theo-Sophica ,virgineis. Eft enim I p s e S a p i e n t i JfcSpi-

ritusincoinquinatus, verf. 154. Vide vcifT. 15$. & 118 . Mane veftiti faciem

abluimus, nc quid fordidum hxrca t: quanto maiore eft cura abluendus a-

nim us,v t hunc amabilem &formo fumoftera mus D o m i n o .

Q u u m autem intcl lexif - VeiCM*fem, mc non aliter ciu?

compotem fore , quam f i

D Evscam daret ,qu od ipfum

erat Prudcntix, intclfigcrc

cuius hoceffetbeneficium,

a d i i D o m i n v m e u m q ; o -

raui^ac dixi toto cordc meo j

Et vt fi iu i 3 quoniam aliter non pojfim ejfe contineris, nifi

D e v s deti C r hoc ipfum [ f e

rat Sapientia, fiire cuius ejjct

hoc donum: Af adii *2>om J-

x v M, {f Cr deprecatus fium

Illum , j j Cr dixi ex totis pre

cordi is meis.■v

Olfenon aliter eitu compoumfore, &rc. ] Q u o d no n al it er po ti re r S a p i

e n t i a ; q u o d vi is , me d ii s ,m o d is a I ii s (c u iu fc u n qu c no m in i s) c on fe q ue -

rer ,adipi fccrcrau t po f l idcrcm cam nul lis. N on cx libr is Ethn ice phi lo fo

ph ant i um , ncc Nigro man t ico rum c oniurator i is ; non a d iabol ico fpiri tu

famil iar i ; n cc humanitus , ingenii acumine, rat iocinat ioncfuperci l iofa ,

autab vl lo al iquo ho min e mundan a fapientia inf ipicnre rurgenre: feda

p ud v n i c um D e v m o p t . m a x . q ui fol us ( v rd o c et A m p h it h e at r u m

h oc totum) T h c o - S o p h i c c , q uan do &: cui v u lt , dat S a p i e n t i a M ; aq uo om n e donum pcr f c dum , Iaco b . i . vcr f 1 7. Not a t e h ocq ui f ini ft rc q ux-

ritis L ap id e m Phi lm. M o t v m p e r p e t v v m , c xt c ro lq ; S a p i e n -

t 1 /E vera: th ef au ro s; & ([toties monit i) rcfipifcice ali qua ndo . Fr ate rne in-

feruiam fi li is D o d r in x Amphitheatr o ho c m eo : fi t v ic if l im apud eos me

moria mei femper in benedidionc. Erat S a p i e n t i a >/circcuiMt& c.]

Rcuera S a p i e n t i a. ef t , feire vbi nam q ux re nd aS a p i e n t i a , apud

q u em , q u ibus auxi l ii s , cur , q ua m et hodo aut v ia : Q uo d t am en (D t idu

d u) a nobis (abf i t vaneglor icr) in Amphith eatro h oc noftro (rumpan tur

ilia Momis)Thco-Sophiccatque fuft icientcr cft dcmonftratu m. Sit nom en I e h o v a benedidumin feculorum fecula , quipof t longas innu

meras , laboriofas fumptuofasque vanitatum &: txdio ruin am ba ge s, )ver f

187 . )a fa l f i ta tum &: errorum tenebris randem in portum mc a l iquantu

lum dedux it cog ni tion is D e i , Na t ur x , M ciq uc ipf ius; n orm a ver it at is

S S 1 S c r i p t ur x , L ib r i N a t u r x , &: t c ft imonii conf c icnt ix propr ix re d x , f e

c u n d u m C o r p u s , S p i r it um & A n i m a m ; in O r a r o r i o , T h e o - S o p h i c c O -

randoi in Laboratorio, fapienter Laborando: D i u i n i tu s , M a c r o & Mi-

croCo-



G R A D V S ( VV 1 N T I. 12-5

cro C olmice. HeIJeluiah, Hallclui.ih>HaIlcluiah. Phy diab olo , &fq ua-mis cius. Sapiens nihili facit mundum immundum. Spiritum lanftmn

tuum nc auferas a mc , o D o m i n e ; redde milii Ixtitiamfaluta ris tui; Si

Spiritu Principali confirma mc, Gabalillice, M ?g ic c& Phvficochcmice, vt lemper videamlumeu veritatis m luminecuo, l' la l. 51,v.15. <yfdii D o

m 1 n v m.] Non homines, non Pfaidophilofophantium fcholas, necSpiritus malignos,quantumuis quali 111 Angelos lucis ille transfigurantes,non diabolum \’\\un\,t f/ljro/byKcrith,Fi0r0nt(phv) Ai phojinpbiloSyB.-ir-

ro Rcwiffestnon furores hrcid x F ir d x fordas bcflias pcflilentifhmas, eiuf

denique fari nx ncquillinix omnino omn es, non (p er fe & f impliciter)Creaturam vllam, iiuccorp oveaea iit, vel Spiritualis, fed vnicum & folum

E n s illud S p i r i t v a l e , a t e k v m , s a p i e n t i s s 1 m v m , o -

P T I M v M : P O r E N T I S S I M v M , 1 N F 1 N I r V M , 1 E M O V A M E-L o h 1 m Z e b a o T h , Creatorem Spiri tuum, C x l i , Terra-, Maris, o

m N i v M , q ' i x c u n q u c i nfc

c o n t i n e t Vmucrium creatum.Huius S

p i r i

t v s vnici atque i o l i u s a b i n i t i o Mundi f v 1 t , n u n c & r f e m p c 1 r s t ac

e r 1 r d.uc S a p i e n t i a m ,nullius alrcr ius ;nil ilubmodo dclc" J tx a

p r i*vio adminillrarionis. Gloriam enim l ua m alteri n o n dat ipsE,Kfa i.41 , S. q ui a Fortis ,Zelotes :no n p :t.*ll ferre p a r e m . htclr'<recAni<fu,/id-

/«wJConueuit D o m i n v m Th co fop hrx ama torlludiofillimus: D evm ,

inquam, Altiffimum, totius Vniuerli Crea toiem Omn ipotentem acccfiit

vnicum «x* folum,al ium neminem. At qi^m odo,diccs,quamethodo,qua

v i a : Oran do; no nnigrom an ticejioc ell.diabolice & fuper Htiosc conlc-

crando,exorcifando,ad aut coniurando.vtpfcudocabaliflx faciunt. Ora

tio in Spiritu ac Veritate fufficicbar fola. Abear in malam rem, cum fuomagillro,difcipulis,totaquc Ichola pellilenciflimajNigroir.nntia: cuius

abolitionem cxtirpacoriam verxque Mageix miferrimx detormatx re

formationem ac infl.uir.itioncmduratoriam, Amphitheatri huius figura

quarra pofui Chrif lian oCa balillicam ; quam accurate contemplare. No -

ta: S p i r . i t v m quidem optat, citat,vocat adfi ltcntix atque familiarem

S a p i e n t i a verx fntdiolus: fed quem aut qualem? Reucra haud alium,

quam Hhochm ahcl ,hoccft,S a p i e n t i a D e i I e h o v a ipfiusverf.

1 15 . TuHli, fac fimiliter, & fapiens eris, vide vcrf l'iS. &: io<>. Et dix i ex

prxcordiii vicis~\ Non fupcrhcialitcr, non tranfcurforieautofciranter, (orefolo,cordc longe remoto, vc folcc blaterare mundusimmundus) vetum

in Spiritu ac Verit ace(t otus ,hoc efl, Co rp or e, Spiritu Anima refor

matus ad exemplar A rch etypi; fermoneacvitacum rcprxfcntan s)cordc

toto.mcncc elcuataacfublimarain D e v m , aliud nihil cogitans, prxrer

D e v m ^ S a p i e n t i a m eius. Modum hic &: ritum obferuaThcofo-phicum Orand i,Sapienti noftroaliisqucfuifimilibus (vtpofliim probare

ex facr is) in magnis & arduis vfitatum; quo in I h s v h C h r i s t o cru

cifigendo, &: crucifixo non frultra adoriabatur I e h o v / a m pia vetu-

flas:is innotefeet tibi,li acute intueberis & pi&uras &: feripturas figurarum Amphitheatri huius primx,fccundx&:quartx. C l a v e hic opus

cflctfecrctiflima. Dicam tamen quid: cap. 19. dc lo.I ib.j .d c verbo Miri

fico do&illimi Capnionis mente contemplareTheofophicc purgata, te

non pornitebit. Noluit vir pius 2cdodus (ob dcrilorum Sc flultorum le-




O r a t i o

Salomonispro Sapien

ciahabcn-

H a i D t o.

r .

l S1

254

uitates) arcana velamenta &r fecrctillima fymbolain aoram fpargirc, Icci

magis do& rinx fili is inaurem infufurrarc. Sunt certe adumbrata: fupero-

tum imagines, ligna, noca ac lymbola, quibus mouemur ad cogitandum

def upcrCx lcft ib. Spiritualibus fubftantiis, virtutibus & operationibus

quod.un tramite abftra&ionis, vclaflimilationis via , vclaha quadam ra-tioncac mo dis , nobis carnc indutis, pollibili. Sufficiant hxc Sapienti.

Sap. 9. VcrC i.

D e v s Patrum ac D o-

M i N E Alifericordix, qui o

muia. creafn verbo tuo>

D e v s P at ru m m e o r u m ,

& D o m i n e Mifcricor-

A ix , qui fccifti O m n i a

V e r b o t u o ,

D o m i n e Jl-tijcruordia.] D e v m Mifericordiximplorat Mifericordiaegens j Iuftitia, Iuftum •, Potent ia, Omnipotentem . Vos ig itu r, quibus cft

ea foll icitudo , ea cura , & qui mirabilium conficiendorum auidi cftis, o-

culis&: animo petluftratc N o m i n a D e i , fig. Amphitheatri huius pri

ma a mcannotata, ( poliunt cx Sacris coiligi plura) cligitcquc cx ho ccon -

nenru.de tali exercitu, ex hac ferme Nom inum Sacrorum legione, quo fitpotilliinum in ciufcemodi operationibus, quibus operam datis, pie vten-

dum : Thco-Sop hice enim poteft ilia Diuinitatis fymbola G alcftium ingens chorus fequi. Quia nullus Deorum aulit >iuxta Homeri verfus, in fu

is fcdibus permanere, moto I o v e . Diuina No m ina, quanquam Hebraica , Scproptcrca nonnullis parum cognita , tamen multum y rodeflc, cre

dendum cft , a quibus (impliei &:fincerafidepuroquc aftcdu vel dicuntur

vclaudiuntur: Angelofqucquiadfunr atque inrelligunr, ad opem feren

dam iis inuitari. Vide vcrf. 17 4 . P lu ra de hi (c c( D E o annuente) loco et

iam fuo. ‘

At qi h om in em tua Sa- Vctfl

pientia cffccifti , vt rebus

abs t c conditis domi nare

tur ,

V t dominaretur creatura, &c.] Etiam Elemen tis, vt rc d e & Phyfice Io- !

quuntur Chemic i. Ita enim fieri oportu it, vtq uia d D e i imaginem (in ,

luftitia&fanditatc vera, Ephef. 4 ,1 4 .) &fimilitudmem (vnus,pcrfona; ‘

trinus, Eifcntiis, Cor po re , Spiritu, A nim a, tribus diftindisj Homo for

matus, multipotentia dominationis fux reprxfentarct Archctypum O

mnipotentem.

Etadminiftrarct Mundii

inSan&itatcac Iuft i t ia , rc-

ctitudineque cordis Iudici-

umcxerccrct .

V c i f j . {J V t (lijpon.it orbem Ter

rarum m A iquitat e & lujlitta,

& in direEUonc cordis tudict

um iudicet.

151

Et S a t i e s t 1 a tua con- -j>

flituijli bommem, /Jf '-ut domi

naretur crcaturx, qux dtefacla

esi.

Vtdtfponat



1G R A D V S Q V I N T I . n *

Vt difpor.u orbem lerrtr . ] No n rantum iuxta Legem D e c a l o g i feri-

pram .veru m quoque Conlc icnt ia : ( qua* fcintilla Iuftitia* D iu in a ) ho mi

nis Diutniuis inditam,a b Ii l o h i m c o n d i t o r e l u f t o . T c f t i m on i u m I m a

ginis D e i .

l ) a m i h i ^ l e d i u m t u a r u m a l l i l l r i c c m S a p i e n -

t i a n o l i m c r e p r o b a -

r c p ’ i p u e r i s t u i s :

Vcrf*.

Da mihi affidentem thronis tlt isS A P I E N T I A M ^H C

me numero fertiorum tuorum

fnmmoueas:

f ).Rcg.,. Vcrf?.

i

Sedium tttirum/tfpflricemS A p . ] S i quis h a be t labo r ibus fu i s ad f i f te nrcm

( cd iui n D e i af li ftr ic cm S a p i e n t i a m, q u o m o do , q ua f o ,p o t er i ti s e r

rare f Eft a u t e m ( ed es I e h o v a a b a*ter n o , q u a r e & f ol ii g l or i a: c i us al ii -

f tr ix ,h oc c ft , S a p i e n t i A , (d e qu a in P r o lo g o h o c S ap ie ns n of tc r) at er -

n a : a l ia s ,( v t r e d u n d a tu r , l i c l o qu i c o g o r ) D e v s , q u c m ( d i a b o l c ) n o n ncga s x t e rnt i m > a bx ccrno fu i l l c t i n f i p i cns , fH i l c i i s > & i na l £ (a nus. S i h o c , q uo

m o d o p o t ui t i n f i p i e n s a li q u a n d o c r c a r e S a p i e n t i a M ? I n c r c p c c t e I e-

h o v a H , q u i a n fa m p r a b e s h a c c o g i t a n d i , n e d u m l o q u e n d i. pueris

tuis J C u p i t n u m e r a r i i n r c r D e i p u e r o s , Re g i s f i l i us ; ( c r u o s , S a p i e n

t i a a m a n s ; m i n if t ro s , R e x , v n n o m n i b u s (a p i e nter fer u ia t D e o : q u a

re & S P I R 1 T v M P ol lu la t S A P 1 E N T 1 /L.

>

1Q u o n i a f t r u u s t u u s f u m

e g o , & f i l i u s a n c i l la : t u x ,

h o m o i n f i r m u s . &: e x i g u iL

t e m p o r i s , , ^ - T m i n o r a d

i n t c l l c & i i i n d i c i i & L c i r u m .C?

Vcrf 5. Quoniam ego femus tuus

fu m , acfil ius anciUx tux , ho

mo imbecillus, ac vitx breuis ,

x3 minor quam Vt iudiciurn ac

Le es poffim mtcl/igere.

156 Pfal.-n.iij. Ve rf16

M inor adiutcllecInitiyZzc. Omim ho mo f tultus , nif i S a p i e n t i a pra-

f i: ei . Om nis hom o m enda x,ni l i ver itas Diuinai l luf trct ac regat cum;

qua nt um ui s e ti am m a gn u s cor a m m u n d o i m mu n d o . C u r a , v t I e h o -

v a h tibiacon(iii :s .

N a m e t i a m fi q u i s f u er i t

p c r f c & u s i n t er f i li os h o m i

n u m , t a m e n (i S a p i e n t i a a b -

f it t u a , n i h il i x f t i m a b i t u r .

Verf. tf. f f E t f i quis confiummatus

inter filios hominum, fiab illo

abfuerit S a p i e n t i a tu a ,

m nih il computabitur.

* f 7

E/ fi quis erit covfuw malus, &:c . ] Quaf i d icat :quamuisf i ta l iquis(( iuc in

aula ( iuein caula narus)mundana lapientia fumme praditus, vulpecula

auhcaaftutaiM fallax, autfophiftafallacibus contcntiofisqucconclufiun-cu li s, fciens Sc cont ra con(cicn tiam lu den s; a ttam en ftultus &: nullus e f

fet, imomv&xhov, i nc on fp ci lu D e i, cu in ab fi t ab co S a p i e n t i a D o -

m i N i . V i de q u a fup ra dc muliere extranea &: al iena .

C L 5




i.Pjral.i,*».

T u m c clcgii li regem p o- Vcif 7'

puli tui ,& iudicc m liliorum

tuo rum , ac filiarum.

/}j i u clegifti mc Kevem po-

ptdo tuo y c r tudicem filiorum

tuorum filiarum.

Prou. 8, 12.

Ioh.i ,} .

Tu dcgifli me Re* en ,*cc.] Ad imitatione Orationis huius, quiviis T h e o-S o p h i a a m a n s & : ftudiofus mutatis tamen (p ro vocationis vniuscu-

lufque diret (itate) mutandis, formaro quoque poteft ac debet fuas prcca- |tiones: V.g. T u ,D o m i n E . e o n f t i t n i f t i m c Theo logum , lurcconfulttim,

Medicum,Phyficum,Gubcrnatorem„Schol.:ftjcum,Mechanicum,&c. &

lufifti mc «dincare Ecclefiam ruam; docet e iufta j fanare argrotos j per-

contaii Natura: librum*, ius &; iuftitiam adminiftrare ; informare iuuentu'

tcmjprx pa rare hoc vel illud,&:c. da mihi S a p i e n t i a M,vt ,&c .

In montefintto tuo ] Olim non line myfterio in monte, nunc in Spiritu

vult adorari Pater.Spiri tuum. Sui fum corda, in t e vt ty ibeamus,benigne largire nobis o D o m i n e ! vcque per V e r b v m tuum Biblicc, Ma

cro &: MicroCofmice feriptum, unquam per fcalam Iacob ad & in tc

mcntalitcrafccndcrc queamus. Anien.

uouit opera tu.r] O m n i a enim per V e r b v m f S A P i r . N T i s *

s i m v m , verir .iy^. &; 162 .) facta fu n t : & fine ipfo factum cft nihil, qu od

fa&u m cft. Iohan. 1 ,3. N ot a: C u m cuiuis art i fici f i tered endum in fuaar-

t c ; O M N 1 a autem pe rS a p i e n t i a m f i d a f in t: Qua p rop ter eam p ro

p ra c ep tr i c c in o m n i fcibili bon o, tibi elig ito; huius vmu s ac folius D o-

C T R i N y E fide m a dh ib et o. H a c , L c g e & D o & r i n a A mp hi th ea tr i h u

ius, tcded ucct in ver i tatem Phyl ico Chcm icam,M agicam ,Cabal i f t icam ,

o m n e m. tS ideffet fLci tum] C u r non ? E l i en im S a t i e n t i a P a -

t r 1 s , f c d ium c i ufdc m a l l i f t r i x , & c on f i l i a r i a y Ltc rn ia bx te rn o .

Et dix ifti m e x d if ic a r c T c - Vcrf *• Ju jfifi i m <edtficarc tem-

prarparaftiab initio.

H a n c



-V-G R A D V S Q ^ V I N T I . r i 7

ff l M itte i llam /»Tde Q elis

ftnclis tuis, ( y [ f afede M a-

gnitudinis tux, 'u t mecum

S i t mecum L a b o k e t , r t

feiam quid acceptum J it apud T e .

H a n c demi tte c (andtis Vcr ,e

Cxlis , atc juc a (ol io glorix

tu x eam m itt e , vt prxiens

mecum laboret , a tque in-

telligam quid acce ptum fitapud tc.

c MitteiUdm!] Dat Sc mittit S a p i e n t i a m D e v s ; non homo, aut

libcr('humanitus)vllus: inucnitur apud D e v m , non hom ines, vel crea-

turamaliam vllam. verll*. 16^7. & 18 7 . Influentia, Lum in c& M ot u Solis

Diuini nobis communicatur. Clamcmusigicurcxcotocordeomncs: Ro

rate Cx l i Diuini defuper, &: nubes S a p i e n t i s s i mi pluant S a p i

e n t i a m : aperiatur terra Mentis m ex, &: germinet hominem nouum;

qui reformatus ad exemplar Archetypi viuat in xternum.

DeCxlUfmclis/w/V.] M o s e h , VeracilTimustotius Natura’ hiftoricus :afoloenim V e r a c e , influentia, lum inc& mo ru S o l i s v e r i t a

t 1 s duftus Sc dp&us, inquit Gen. i, 1. Inprincipiocreauit E 1. o h i m c a

l v m. H o c , a Natura & fubftanria fua, Hebraice appellationem pro

prie habet S c h a m a i m , quafi E s c h V a M a i m ; 1 c n i s & A ( ^ v a ;

Ignis Aqucus vel Aqua ignea: Gr xc e a i o h p , quafi ctijztre,cxcuQv,ardeo &

drp , fpiritus ; S P I R I T V S A R D E N S : ©ft WijJCS UMjfCr, £ III

fcr i^r fc ircr ^tT@ci ( l ;v i : i n fm' f r i i5C6©ci| la 'a fTcr ; L . a t e x Al t h e r e v s :

quicquid Anftc/tcles incptiflime repr ihcnde ns al ios, vt fuas de mundi x

ternitarcftabiliretfalfitates, contra garriat. H o c in cotum V n i v e r -

s v m Mundanum tripliciter diftribuic E l o h i m.

P r i m o , 1 n f e r 1 v s , indidit T e r Aq^v je , vt ibi effer non

tantum fcd cs& vehiculu A s 1 m /e Mun di , verum quoq ^M e d i v m con .

i un gc ns Sc V i n c v l v m c o pu l an s at qu c vni en s d uo e xt re m a, qu a- fu nt ,

M a t e r i a prima , &: F o r m a , ho c e f l , H y l e nec non A n i m a

M v n d i j N a t v r a , R v a c h E 1. o h i m : vt latius videre eft vcrfT.

162. &: 187 . &:f igura: Amphi thea tri huius tertia: Qu xfti oni bus 5. Sc6. T o

tusgl obus inferior plenus cft S c h a m a i m , C x ! o , Sp ir it u / E i h c r c o . o-

mnia enim corpora penetrauit maf lx lublunaris , voluntate D e i uif fu-fum per &: in O M N 1 k ; nec qui cqu am ( Exper ientia tefte) reperitur in to

ro orbe Ter raru m ambituque Oce ani tot ius , qu od e iusfcint i l la carcat.

Mi xtu m h ic habitat ,reperitur atque verfatur cum Elementi ' : fru&ibufque

eoru nde m; coagulatum Sc congelatum j in nonnull i s et iam f ixum. H o c ,

Ignis G gas Na tu rx iudicans f ingula , a v inculis coagulat ionum f ixario

numque Phyf i co-C hem ice re laxatarqucre fo lui t in S p 1 r i t v m ad

fpc&abilcm fcnfibufquc obuium omnibus-, feparando, a f i ipcrfluitati-

bus ei admixt is , de pu ra t , &: primordia l i f ic reft itui t l ibertat i . H o c ,

C i t L V M i N F E R i v s . p r i M v m : cuius fcinti lla A/coo/vini,quod Spir i tus , Aqu a & Ignis . Ex re om ni , quam dare potes , Laboratoria Phy-

f i co-Chemicorum mani fe f tanr Sc exhibent S c h a m a i m fiue CjE-

l v m , arti ficio Phyfi cofophi ft i s haudquaq uam cogni to. F ren u m , fo-

phi fta , qui legis ve l audis hx c , l in gux ini ic i to rux petulant i , &c Phyfi-

c o - C h e m i c e ( p r i u f qu a m r e p r xh e n d a s q u i d f t u d e r e m e m e n t o ; n e (q uo d



nS I N T E R P R E T A T I O N E S

non cft Sapientis) dicas aliquando', nonputatAm. Non pudeat tc carbonum. Ncc enim D e v m i p s v m pudebit Ignis, temporcvltimiiudicii;m quo Cxli magno impetu tranficnt, Elementa vero calore ioluentur,Terra autem, & qux in illa funt opera, exurentur, 2. Per.jjio.M v n d v s

P h y s i c o - C h e m i c e hodie i v d i c a t v r o philo(ophis,&:T h e o - S o P H I C E I V D I C A D I T V I I i c n e die vlrimo.. a D e o i p s o.

Secundo, S v p e r i v s , non mixtum Elementis eorundemque fu-perfluitatibus, fcdp cr&in fe(an imatum tam cnN AT v r A ) co n g e l au i t ,

iolidauit, corpus durum ac (olidum conftituitatquc effecit, hoc cft , fir-mauit. Nam V e r b o D o m i m c a l i lirmati funt , & S P i R i t v oriscius [Ruach Eiohim * Emanatione Diuina >verf. 137.) omnisvirtuseorum',Pfal. 55, 6. SpirituseiusoriiauiiCxlos, Iob. 16,15 . Dixircnim D e v s ,Gcn.i,tf. Fiat R a c m a (hoceft, extcnliofiueexpanfiofolida,firmat

compafta;) Vndc Latini Fi r m a m e n t v m

, Germani cilic &c|?crectedixerunt: namquou sx re & adamante eft durior &: durabilior-, Cxli loli-

diflimi, quali arrcjfufi fu nt, Iob. 57 ,1 8 . quare ncc Lucis aut ignis lui calore, ncc motus pernicitate imminutionem patitur, nedum, ante diem no-uifltmum D o M 1 n i , confumntnr. Extendit I e h o v a h Cxlos folus,Efa. 4.4 ,24 . &£4 y. 12. J 9uiextendit vehit nihtlurv cxlos, & exp.ndit cosficut tn bernacul.iit:tnhxbttanAum. Ef.40, 12. ProprieEfaias 54,4. Etrabcfcct,inquietis, omnis miluii (ornatus)Cxlorum,& c o m p l i c a b v n t v r ,

tPCrDcif ufvillimcn croUcf / ficut L 1 b e r ,hnc eft, cortex interior ligno ad-hxrens, C m : & o m n i s militia eorum di fluet, (ficutdef],yit folium devi.nca&deficu)inmcdio aquarum,(quoddam intcrftitium & di(!crimen inter aquas) Scdiuidar aquas ab aquis. Et fecit D e v s Firmamentum, (vt iittanquam (irmillima fornix, quam D e v s fubiccir aquis, & per quam retineret eas in fublimi) diuifitque aquas, qux erant fub Firmamento, abhis qux erant fuper Firmamentum. Et faftum eft ita. VocauitqueDE v sFirmamentum ( R a c h i a , Extenfionem , Expanfioncm) C a l v m .

(hoceft, Schirr.tiim; a Naturale fubftanriaaquarum ignearum: ficut Ra-chia, a quantitate & qualitate externa, hoceft, extcnfione&r firmationeinatcrix.) Dubitet nunccrgo omnium nemo, Aquas verasefie fupra Firmamentum. Bcnedicite'c^uxothr.es, eux fuper C l o s fiirty D o m i n o .Dan. j ,t fo. Extendens C a l v m (Schamaim ,didum Firmamenturo)fi-cut pellem: qui tegis aquis fupcriora(fuperficicm extimam) cius, Pfalm.104, j. Laudate D o M i n v m Cxl i ca lorum :Sc Aqux,qux funtfupcr c x los C videlicet primum &: fecundum) Uudcnt N o m e n D o m i n i, Pfal.1 4 8 , 4 . Qualesfint autem A q ^ a : s v p e r c a - l e s t e S ; cuius generis, fubftantix atque naturx,nobis Thcofophicc percor.tandum. Inftu.entia, igitur ,LumincS: Motu S o l i s D i v i n i doctusacdi-itus, in N o mine D o m i n i dico, A q v a s s v p e r c a l e s t e s efle vnius eiuf demque generis &:fubftantix,cuius erat L a t e :: illcxthcreus incom-buftibilitct ardens, repertus, patrum noftrorum memorn, Patauiiin Ita-lia,in monumento vetuftiliimo.intra vrnulam fictilem, iQtraduas;altc:ra exauro, altera ex argento ampullas,cuius liquoris puriiiTmi virtute per plurimos annos lucerna hxcarlit , vr annotarunt in fuis antiquarum inferiptio-numcollcctancis Petrus Apianus £cBar:holomxus Amanrius. Meminit

huius



huius rei etiam Hermolaus Barbarus in corollario in Diofcor idem, vbi de Aquis in commune agit : Eli & Cxleihs aqua, inquit, fiue potius DiuinaChcmiftaruni, quam & Democritus Mercurius Trifmcgifhis noiiere,modo Diuinam aquam ymodo Scythicum laticemappellantes, modo 7n&p*, hoc eft, Spiritum cxxthcris Natura, & Edentia rerum Quinta; Vndc Aurum potulentum, fciadatus ille necdum inuentus(a Chcmix-Sophill isputa, quorum proh dolor, plena tere funt omnia, necin perpetuum abillis inuenictur: dcThco-Sophiscontrarium futHcienrer demonflratumcfl in Amphitheatro hoOPhilofophorum Lapis,& fabulum conflat. Hocgenus laticis, vt arbitror (ioquit idem )fignificat Epigramma nuperrimein agro Parauino, iuxta oppidulum Ateflxinucntum, opere lateritio acperinde fragili, per imprudentiam manus ruflicx ptofcindcnris ibi terram, corrupto. Hxcille . ConradusGefnerusMedicusTigmimispag. 5.de Lunariis herbis & rebus noclu lucentibus Epigramma prxf .uum , Eth-niciflimum vctuflillimum redolens, lic refert:

Plutoniftcrummitnm ne attingitefuret,(Quatuor Ignotum efl vobis hoc, quod in vrna lutet.Elcmcra- Namque Elementa ar&ui claufit dio cfl a labore r iusqua- * ** m t j . . ■ 1 •cuorclc- a' e> modico Alaxtmus Olium*.mcncaric ^yidftifecundo cujlosJibi copia cornu,

loquitur ) pretium tanti depereat laticis.

Intra hancvrnam alteravrnulareperra fuit, cum infcriptione verfuum

horum: de quibus vide quoque prxfationem Libri dcfccretis RemediisEuonymi Gefneri Philucri:

K^bite hinc pejjimifures.Vos quid voltis cum voflru oculis emijfttiis ?

csfbttehinc voflro cum Mercurio pe ta fato caducrettoque, miaxum us Maxumo donum Plutoni hoc f aerumfecit.

Hxc ibidem. Grauitcr huius aqux veritatem comirmar Audor yctuflusin ApocalypfiS v 1 r 1 t v 3 M v n d i s e c r e t i , fande inrcraliaaf-• ;mans> fpiri tum hunc QSchamaitn, Cxlum ,) xthereumincorporeaquo-fo pluiquampcrfede glorificato exiflentem, fenfibiliter arderein lampade artiuciofo, fine diminutione aut confumptione fui, inpcrpctuum. No-flra quoquextate huiufmodi lampades, fine affufione nutrimenti nouiperpetuo ardentes lacicexthereo tragrantiflimo refertas, in monumentis&: antris vctuflilfimis Germanix lnferiorisac G rxcix fuifle repertas, (cimus reflari hillorias & viros fide dignos. Tantx tam mirabilis, imo qua

fi fuperNaturalis conditionis cfl Ignis laticis huius fupcrCxlefl is, vt ardeatvafeardiffime claufo,cxtinguatur flamma eius ab 8c in aere nofl ro , va

feaperro. <£oi(?$arcm<m&crn\*|]ci* vn&fcivcr/ abpnfcrc gcmcincwaflcrviifcfetver. Hinc Philofophi Phylico Chcmici: Aquanoflraignisell; (Efte-nim Schawaim, dc aqua ignea fuper- C x lc ll i) corpora magis comburens,quam ignis vulgi. Hancaquam vere mirabilem & mirificam C r e a t o rE l o h i m Omnipotensordinauitatq-,conceflit(cui?foliSapienti; haudquaquam Phy(icofophiflis)inuenirc,etiam in regione hacElcmcntari. V-binamvero ?In Vnicaccrtc folaq; S a p i e n t i a Miucra,quxMagncfi.aSapientu, Materia Lapidis Phtl.dc bitaaegenuina ; in quam I e h o v a h

________ ‘ ________ G R A D V S Q V 1N T 1. n <,

R



D e v s non cantum pofuit.fapientcrque referuauit Cxlum, verum c r i a 11 •

Terram &: Aquam,hylin nimirum aut femina Mundi huius totius,in (latuprimordiali catholico adhuc hodieexiftentia, animata A n i m a M v n

o i fcinti llaC atholic a;(f ig. Amphit.huius $.Quxll.7.)vcinde,canq am

m & cx fubicdo MacroColm ico Catholice fynoptico, i hy(ic<-.Chcn,:ccprxparancio,nccnonChiillianoCabih(licc tta&andoeam,Cathol cc' indagarcteruerctq» cognitionem Creatoris,& quem mifit I h s v h C h r is t 1 crucifixi; Naturx & Creature omnis, ac per confcquens(cd enim veritati confentaneum, eorum quoq; qux funt fupra Cxlos ( primum videl.atq; fecundum) hoccd, Aquarum fupcrCxlcdium. Schamaim. Aquarumignearum vel Cxli tertii,tabernaculi D e i &: Sanctuarii Angelorum; necnon fuiipfius: innotefcerctquc lic,ex Libro Naturx (ynopticc Catholico,ThcoSopho,quxna fit mira Creatoris Sapicntia,Potetia,Bonitas. Cau(as

Vs vs Lapidis Philofophici ChriftianoCabalidice Di v i n i (fig. Arrphir.huius quarta, vbi de V r i m & T h v m 1 m ) c x hifcc facillime oftendere pof-fem (utlicientes.fi fisdlVtfigillu trangercCxlcde &:occultxrcuctationis,myfleriaqucdiuulgare D e i . Sufficiant filio Dod ru xfcu ius meditationiTheofophicxct iaa liquid ind>gandu relinquerecefui)in prcfentiaca qii£paflim fuppeditat Amphitheatrum h o c , q u o d oflcndcrim ( no enim dcCxlorum tantum vs v,verum etiam Subllantia,Ellentia,&: Natura philo-fophariThcofophumdecet, A q v ^ a s s v p e r c j e l e s t e s eire,(repeririq;a Sapiente in rerum Natura infenoru; puriflimas, fubtilillimas, igneas, lu-

cidiilimas,plufquampcrfedas,quarc incorruptibiles,perpetuo in fc fixas,hoc e(t,permanctcs,liquidas tamen &: fluidas, mflamabiles, minime com-bullilcs: inv s v m hunc,vtin regione fuperfuprema(int atq; conflituantSchamaim,fiue Cxlum Tcrtiu; quodm fupcr/icie citima aqucumedjexri -ma,igneum,ignis Hagrans,aqua ardens. Quid r Hiccc, in hifcc putainfe-rioribus(quauisin folo MacroCofmicofynoptice C atholico) Aqua contra communem Itylum ac rationem extat tam nobiliflima, ignisvc aqueusram mirandus,fuperCxledis fubdantixatq;Naturx,reperiturq;afoloSa-piente fapienter; quato magis in regone (upcrfuprema,hoc ed,fupra Fir

mamentum,in Muiidofob vfum (ic dido Diuinum)hyperphydeo. Ni hoc;Minera S a p i e n t i a typo rcalt haud reprxfenrarct Catholicon Ma-croCofmicon. Abfic, inter PhylicoChemiccSapientescontratiumcogitare,nedum ll.i tuere vel loqui. P e r c o : ln C /L l i , V e r b i I E ho vjb. virtutc tanqua prxhenjionc quadam & cochlea, in altu fublcuatione F i r mame nt iq^vtdidumJconditutionc.confcdinMnox & c vedigioatq;fimulextitit fpatium quoddam magnum altumveintcruallum, inter Cxlum &Tcrram,quod ed &: dicitur L o c v s : vt enim ncc mons line valle i aut ma- |nus primum iundtx, podeavcrodifiundlx&feparatx.finc (patio inter eas jmedio j ita ncc Cxlum &: Terra, (acta hac feparationis, deductionis, fe |cretionis a fcinuiccm fublimatione,abfq;inter(litio &:di(lant:a efle potuerunt. Ezech.S,$. Elcuauit me Spiritus inter Terram & Cxlum. Locum v a c v v m quidem primum extitifle oportuit, podea vero humoribus a-qucis,£c vaporibusexhalationibusq;continuis (meteororu variorum materiis Jc regione inferiore dietim euaporant bus furfumque tendentibus,nccnon terrenis corporibus innumeri?, vt ibi effent, in longum&Iatum

,5o 1N T H R P R E T A T I O N £ S _______ |

crcfccrent,



crclccrent, fpirarenc Sc mouercntur, impleri. Mirabile D t 1 MirabilisLaboracorium Macro Cofmicon,Natu rapnslidcntc aut Laboraiue,perpetuum, Catholicon, D i x i t praicrca D e v s : Vtarrt Luminar ia in Fir -

| manento Cth , (hoccft, Rachu Schamatrn ,111 expanfione C x l i , line Ipintus

.Ttherciaquei (innati) &diuid<ni dumacnoclem: Ofwt infignzcr Tempora;Crdies cr Annos: l 't luceant in Firmant uto Ctlt, cr illuminent Terram. Etfacium cfl ita. FecttqueD E v s duo luwinaria r/mgn.t : fu minare maius, vfpr.c j]et diei:c" luminare m in u i/prxcjfts nocii,(j?JhlUs.Ei pofttii e» tn F 1 r m a m l n to C / E -l i(hoccft,in Kachia,cxtenlionc,(iucexpanfione Schamaimhrmata)vtlucercnt (uper Terram , & prxellcnt dici ac n od i, Scdiuidcrcnt lucem actenebras. N o t a : Quomodo, A s t k a fint in ligna,fHeb. A o t ) hoceft* fignaindicantia, Sc Alphabetum quafi in tomo Libri Mundi maiorisCarlefti, quibus D e v s(noftri curam paterne habens)de vanis ac magnisuobifcum loquitur; futura qua* funt dc imminent, antequam cucmanr, o-flendit, pronuntiat, prxdicit; alibi ( D e o conccdente) latius declarabo. Vide verfl’ 35. &T3J3. H o c , C/E l v m s e c v n d v m ; (ublimc; Regiopure xtherca. H o c , Solem, Lun.vm 6: Stellas habet i reucra etiam P x i.m v m & Inferius (luo inodo)aftrafua: idquod fciunt atque tcftantutSa-pientes. Motu harmonico fiue fympathico (erga fcmuiccin) moueturv trunque: idquodinferius.ficut idquodcft fuperius, & contra. Qui motus, certitudinem fuadet (quam dixi) indicationum. D e v s Mirabilis inoperibus iuis.Suma:ConfluxibiliarCon(pirabilia,con!cnticntij,Oxi n 1 a ,

Micro&:Mado-Cofinicc. Dcmq;FirmamentumC.vli, teftc Efa iaji ,6. (refolutis I c n e coagulationum vinculis) ficut fumus Jiquelcct. Reducetur enim in id , quod erat ante fui congelationem, folidationem ac firmationem, hoc ef t, fit S r 1 r 1 t v s l.ber.

T e r t i o , S v m m e , fupra R a c h i a S c h a m a i m » h o ce f t , F i rma

mentum Car l i^Sc h a mai .m n onE leme nt :s (vc i ’nmum)mifcui t, mul to

minu s fupcrHuitatibus eoru nde m exc rcm cnt ini s inquinaui t j necp in co r

pus fol idum (vt Secu ndum ) aedur um congc lauita tque firmau it ; verum

(v ir t ut e fu a Om ni pot cnt e ) pcr &: i n fcp l u fq u am pe r ti c icndo , A q v ^ a s

s v p e r c / e l e s t e s confti tuit tales, quales paulo ante d oc ui mu s, Sc

in perpetuum P e r m a n e n t e s ; m an ife ft an do que i^ ncm earum, in

fuperheie ext i ma citra confum ptionem fui fem perar dent es, Sc Une fum o

luce candi di il i ma fp lc ud cn tes : H o c . C ^ l v m E m p y re u m , lucidifti-

mum ; imo, L v x , quam(tanquam rem Diuinitat iconf cncan eam)D e v s

m h ab i t a t inaccc f l ib i l i s> i.T i m ot h . t f , i t f . Q r t m idcir co in ignea e f l e Ef-

fenna Diuini tus P latoab Jndoru Brachmanis d id ic i t , Quintamq; EHen-

tiam Diuin itati sftat uitma nfio nem. Eo d em , tortafl is, (cnfu i hornas dc

Aquino» quamuis A u & o r Aurora! Ph il ofophorum contrarium cenfeat

cap. 19. abfq ucbla fphc mia dixit , D E v m & Angelos fuos carc rc no n polle

igne aqua: ardent i s , fedcoindics vti . Carcrc non poteft , quianolu i t j V o

luit Su m m e, Supe rius, Infer ius ea v t i , pro fedeae thr ono Maieftat is fua: ,

Mcdio q; in vfus varios conuenicnte. Placuit f ic D o m i n o ; placeat idem

tibi. H o c , C jf. l v m vel C a L 1 (Sch amaim) C /s. l O r y m , Dcut. i o ,

14 ,5 . Re g . 8 , 27 . P fal . u j , K T .Nch ci n . 9,6. refpcftu du oru m, inferioris &

infimi, T e r- t i v m , ad quod Paulus 2. Co rin th . 12, 2. tractu Magne tis

_________ \_______ G R A D V S Q ^V I NT I . 131

R 2



1 i >i I N T E R P R E T A T I O N E S /•

/

Diuini M cn tc raptus, in quo arcana audiuic verba >qux non l icet homini

loqu i : Immcnfum ,fummnnt, Dc ur . 4 >$ 2. VlUmnm non enim vltcr ions aut

fuperioris meminit SS.* Scriptura. c. Sa ud ua nu m Ange lo

rum noftrorum, faciem D 1 1 P a t r i s noftri femper videntium, Matth .18 , io . Paradvfus fe lici tati s fum m x; lcd es& Thr onu s beatarum menti

um. Op rxc lar u m di em(Chr if t i ane v tar verbi s C i ceroni s deScn cd. J cu m

ad i l lud animarum conci l ium ca tu m q ue profici fcar ; Q ui d ? D o M i

n v s D h s i p s e ( h v ) i n C a: lo fu rf um ,D cu t. 4, 39 . A d q uo d & f upe r

quod D . N . I h s v h C h r i s t v s crucifixu* quadragel im o a Relu ire-

6l!onediCafccndit,iI^ijAo7c^(^- x£pvuv,/ubltm!or Cxli*factus, H e b r . 7 , v . 2.6.

x^ifetndens fupra omnes Cxlos, E p h e f 4 , v .i o . Sedens ad dextiram D E 1 Patris,

indeventurnsest, Ador .» , 10 . Matth.26,£4. indicare viuos& mortuos. Matth.

2,5,51. A do r . 10 ,4 1 . &S cc u lu m per i c n e m. E fa i x 6 6 ,15. 2 . Per .5.7 . Dehilce C Jt l i s s a n c t i s , Pfal m. 10 2 , 20 . in quibus D o m i nt v s D e v s

i p s e fur fum, Deutcr .4 ,39 . Io lu x 2 , 11 . Ecc le l . 5, 1. dc ho c San duar io luo,

de excel lo hoc Cx lor um habi taculo,Dcutcr . 16 , 15 . 2 .Paral ip .5o .27 . San-

d o , S ol io g lo r ix f u x , E f a i x 6), 1 5 . d e D o m o f a n d a f u a , I5aruch. 2 , i t f .de

Te m pl o land o g lo r ix fux, de T hr on o regni fui, Danic l .3 ,53 . pet it a i e-

11 o v a h fibi mitti S a p i e n t i a m T h eo f op h us nofter R e g iu s : Peta

musab e 0 &rnos, in O r a t o r i o T h e o s o p h i c o no l tro , in Spi

r itu ac Veritate,mittetur rcu cra , mod o Ti ic oSo ph ico, etia m nobis . C o-

r 0 l l a r 1 v m : S c h a m a i m , h o c cft, C ft l v m , D cd r i n a hac no-ftrage nuine expolitum,fAlubcrrimc tcd occb it ,v ndc quid f .t L v x , ( H c

braicc , A 0 r ) Gen. 1 ,3 . Au thr ix lp lcndorisarque il luminat ionis ,necnon

( d i f p o l it i o n i sm o d o ) D 1 E 1. v crf .1 39. Q u c m o d o . i T E N E b r i s , i . C o r

4,6. (erat enim Schamaim, f iue Cx l u m , Sc, perconfequens, C h a o s v n i

uerfum, ob Lu cem fuam igneam internam Diuinitus nondum manifefta-

tam,tenebrofum Sc non conf pic uum ) vi iufli Diu ini rati ac firmi,fplendu-

crit ( non fccus atque in tcnebrol o loco ex Spiritu vini manifeftatur ign is)

DiF squ ee xo rtu s ; ob euius L v c 1 s abfent iam vc lcarcnt iamignotuin &:

obfcurum nobis futuru erat Vniucr fum D e i opus ho cim me nfum : Q u o

mo do quo tidie naturaliter liat Sc arte mani felletur V r fiue I g n i s ; Q u i .

cum ablque calore efle neq uea t,Ef fed um fuum femper exhibe t arque de-

moftrat C a l o r e m : h i c , c erte, in O m n ib u s( e xr at cn im i n Om nib us

Schama im animatum N a t v r A)tot ius Fo rm x ac Speciei e ft cuftos ,Na-

; turaliumquc in Rebus a di on um Sc Reru m gercndarumacprodu ccnda-

rum ftimulus, cepc*1***que (tam ex ter ne qu am interne) Naru ral c &: Art ifi

ciale Principiu,&:impulf iuum,fcux»j j2fvir,aut c*tcyril*^> a D e 0 conftitu

tu m,ac A n i m JE ,qu xl i c (mcdi antcScham ai m)dotcs fuas fv ti nf i nt )mu l-

tiformiter largitur Rcbus, inftarobfte tricis cuiuldam fideliflimx M ic ro dc

M a c r o C o f m i ce a tt ri bu tu m: C u r , vel q uo rc fp ed u C a l o r lit a tq ue d i

catur Diuinus ;Cx Icfti s; E le me nt ari s; Naturalis, infitus fiue innatus, p ro

port ione quadam fol i fiderumquecalor i refpondcns; Vn de ad ion cs ho

rum (1 p s 1 v s) ta m diue rfx; Q u o fcnfu (mi nim e vulgari ,artr ibuendov-

nicuique|fuum)intcrpretandx phrafcs , Phi lofophorum h x : C je l v m

eft animatum-,Influentia, L um in e Sc Mot u agir in inferio ra;C xlu m cft po-

tiflima caufa,cur Eleme nta,qu amuis fuapte Natura cotraria, pcrmil cean-

'

turatque



cur atque inuicem coniungantur; Ad primam materiam eandem, quam vir ad libi dilectam coniugem, obtinet rationem-, Res adamat inferiores;in Terram non fecusac Mas in termina femen transfundit fuum.Corpor*gignit inferiora; Omnium clt parens-, Inllrumcntumcfl.quo D e v s agitnobifeum; Efl caufaomnium, qua- gignuntur; Confert Formam & Spe

ciem in materiam apparatam imnnttit ; Regit omnia»qua: hiccontinctMundus -, tu.c undae femina; Omnis facunditas a C a l o fpargitur; A-l 1 a que hifcc limilcs: T v n c r e c t e p h i l o s o p h a r i p o t e

r i s d e n a t v r £ s e c r e t i s . Bene docet fic difeit, qui bene diltin-guit. ^ ftdcm.igmiudinistux. ] Dicic D o m i n v s Efa.66,1. Cxlum fc-des mea. Pfal. 1 0 3 , 1 1 ? . D o m i n v s in Casio parauit fedem luam. Pfalm.i i j>i<^Adu Umbo oculos jhcos,qui bibitas mc.<Us. Pfil .io, 4. D o M i N v s,/»CfiloJcdeseit#.Wtt[\\.6,<). Pater nojler qwcsin c.tlu. Notandum: A thronoccllitudinis Diuinx, nil nifi Diuinum,.xternum ;S a p 1 e n t i a (Emana

tio Diuina, v.137 Ji git ut non creata non formata,no orta aut tacta vt creatura*» led genita ab yEtcrno Patre Diuino Diuina /£ terna -, modo nobismente fideli potius Chriltiane credendo, quain fanatica imaginationecomprchcndcndo. U\1(curnJit,S£c.] Vt mihi lit prx lloS p i r i t v s f am i l i a r 1 s ; v .i ij . Ora D e v m O p r. M a x. vt Tu,q ui ad exoptatumoperis tui Phyl icoChemici finem peruemre cupis, vt tibialliflat Sp i r it v s a s s i s t e n t i a bonus, qui opus non cantum ab infenlillimohoftediabolo.omnisconfufiomsciuctorc,q amfiddiflime cuftodiat; verum quoque a 1fapienter Laborandum tc adhortetur; Sc.ncin aliquo de

linquas,vndc operi nocumentum accidere pollit. dehortetur. Non certefcurrileexiitimari debet, prxefle Laboratorio Sapientum; fed illud, vclutuv rcucrenter ingrediendum «inque co ita laborandum cft.ncge

nium tuum bonum,Tc,& Opustuucuflodientemoitendas.Sucs mundani hoc minime intclligunt; Philofophi mente meam Sc fenfum percipietfoli.eumqucfcqucntur. Vt& m ih ifi t S p i r i t v s a s s i s t e n t i a mecumOret.mccu Laboret: Mente, Intcllcclu, Ratione,Cogitationes &: fenfus,

Actionesacq; Labores omnes fapieccrinltiruac, dirigat, difponar,adiuuec,promoucat,fortunet,bcec, vcrll.28,145.15$. 181 .6c 29 1. Myftciiu hoc magnum,a perpaucis obferuarii.finc quo Lapidem Philofophorum ad finem

optatu(quamuisin SccxPrincipiis Naturalibus,iuxea Nar ur< methodum,attificialitcr recte progrediaris ftuq ui Chriftianu ce proficeris, nunquampcrduccs.vcrf 151 .Elio,vita & factis,qui vis videri,dici ac cfl*c PhilofophusChriftianus. Donum D e i d l ; c u i u s fecretum Hermes £ alii habueriitexinfpirationcDiuina; MacroColmicc collans Corpotc,Spiritu8c Anima:luper quo ctia Nobis MicroCofmice.fecundu Leges atque Doctrina Amphirheatri huius,Corpore,Spiritu fic Amm.i.Thcofophice Orandum,Cabalice.Magicc.PhylicoChcniice fud.mdu vel laborandum. Vt I e h o v a h

Triunus,cooperando Tibi triuni tuisq, Laboribus,in Opere PhylicoChc-

micoCatholico criuno confequcnJo, infpirare,darcatej; largiri digneturbene vclIe,noirc,efle & pofTe, Theofophicc operari rnemeto. Qui poteftcapere,capiat,fit dixi. ObJertwScicmix 5c Attes quxda bonxintetdu lunt8c vocantur 1 n c e r t a , non quod pec &:cxfemccrcxillarfinc,aut non-nuqua male nolTenc eas cra&arc fibi hoc prxfumcces; Verum quod d e s i t

—

_________ \ ______G R A D V S Q V I N T 1.______________ 155



54 I N T E II P R E T A T I O N’ E S

iGl

16

artifici operanti v o l v i i t a s D e i . 2tu0OltCO0C^<ni|Cf allcegdcijai.

20f*iil !iiu$ mtdj Dat 01 itcf w» ©?tt gatau Cur enim,obfccro rc, I e h o- v a h Ommpocenjjli veller malcdidione (ua diuina tc punire, aut detrahere (ol> peccata) donum illud fuum, vel thefauris tc trudibus Sapientia:

tepriuarc>cur,inqu. m, non pollet Ille,quiOmnia creauit,qui cuamin-uertit, cum vulr, ordinem Natura'j quemadmodum ad voluntatem lofuxSol ilerit m medio C x l i , S c non feftmauit occumbere fpaciovnius diei. lol.10,13. Ad petitionem Ezechix, D e v s reduxit vmbram per lineas, quibusiam defecnderat in horologio Achnz, retroifum decem gradibus. 4. Reg.20,11. Viri tres Hebrxi,Sadraeh, Mefech & Abcdiicgo, mifli in mediumfornacis (Babylonica:) ignisardentis,ignc non tadi fucrunt.Danicl.5,2iA*feqq.ErhxchuntpcrOmn ipotentiamD e i,quihabetNaturaminmanufuaomnipotcnce,eamque regit ficut vult. V e l l e igitur D e i nobiseftimpetrandum. Ide fibi voluit magnus ille Picus Miradulx Comes/quamuis propter hanc vocem inique laccretur a viro quodam magnxaudoritatisjeum dixerat: Fntjlr/i NaturamAati,qut P a n a ('hoc eft, D e v m totiusNatur x non atiraxeru: Quodfccundum Leges atque Dodrinam Amphitheatri huius,D e o annuente,in OratorioTheoSophicc Heri potefl,vcrf.190. S v m m a : Incerta: furit &: manent Scientia: ac Artes fccrctiorcs,nifi fu Ixl elega ce a s v m m o ;unda nobilioris operationis virtute jmfi inquam, v i r t v t e D i v i n a animentur aut roborentur. Hoc idem cft.

quod dixit Soloraon, ( v*3 i p j haurire voluntatem a D o m i n o ,& inhabi-carecum S a p 1 e n t 1 A , v e r f . 3 0 0 . <r

Nouit enim ac inrcllierit

omn ia, ac m c deducet in a-

&ionibus meis moderate,

attjj in glor ia fuac uftod ict.

Vc tf t1. $ clt enim lUa O MNI A ,

Cr mtel/igit, Cr dcducet me in

opertius meis fiobne, cu

J l odiet me in fu irVotcntia.

Scit enim illx o m n 1 a] Quare, fadaamica, foror & fponfatua.de omni-bus te fapienter inftituere poteft ac vult: quia promifitv. 187. Cuius iuftilermoncs omnes: non eft in cis prauum quid, ncquc pcrucrfum, vcrf.4 2.

Sobrie] Non folum fine ebrietate.; fed etiam dextre ; fapienter j fuper li nea veritatis reda.

i Et erunt accepta opera

mea, ac recte populu tuum

diiudicabo, croquc dignus

folio Patiis mei.

VcrCu f f E t erunt accepta opera,

mea, Cr dtfionampopulum tu-

um mfle, isl ero dignus fidium

'Patris mei.

Et erunt axccepta. &c.] Quando, Non nifi S a p i e n t i a fir, Orauerir,Laboraucri: fecum. Sic 5: nos in D e o fapienrespo/1'umus o m n i a qux

Volumus; volumus auccm^ThcoSophixftudiofi .qux D e v s i p s e .Qua

propter, quxeunque, iuxt \ Leges atque Dodrinam A m p h i t h e a t r i huius,faciemus,profperabuntur,vt eft Pfal.i.

16

16

tf Quis



\ G R A D V S Q ^ V I N T I . ij*

/tf Q uis en im hom inum

poter i t fc i rcCof i l ium D e i ?

aut quis poter i t cogi tare ,

quid ve li t D ev s ?

Vcrf. 15 Quis entm homo confilium

7 ) E / inteUigit ? aut qu idyelit

' D e v s annuo comprehendet ?

264 Efa. 4 3 , ij.

Kom.ii, 54.1- Cor. i,i«.

JVuis hominum y&.c.~\ Obie&io eadem, qux infra vcrf! 2577. Ad quam vide vcrf ztfS.rcfponiioncm.

'1 *^ T C o g i t a t i o n e s e n i m

mortal ium t imida: ,Scincer

ta: p ro u id en tix nortra:.

Vctf 14 2{a m cogitationes mortali-

um tim dx ju n t , ac noftrz opi-

niones fallaces.

16$

Cogitationisnoflrt, Scc.] Quatenus noftrx per fc , cV abfolurc, cx nobis,

quoad noflrxdunraxat innitimur Prudcntix, opinamur, non Icimus. Cogirationes» fpeculaciones, raciocinationcs, inuennones & opcrar.oncsnollrx omnes incertxfunr, n«(i vcnraris acquc virtonsDiuinx inlpiratio-neanunentur ac roborentur. 0cit|t(VpnDc$phanc.Uii\

\6C Corpus en im cor rupt io

ni obnox ium aggrauat ani

mam , ac terrenum do m ici

l ium plenum curarum me

tem deprimit.

VcfC ij ! f fo r pus enim 3 quod cor -

rum A t ur , aggrauat Animam ,•

j\ f C" terrena inhabitatio de-

prim it fenfum multa cogitan-

tem.

Corpus quod corru*npifury5cc. ] Siccciam Paulus externum hominem <p% pcfA/jo,dicit, qui cum deftderiis fuis corrumpit &: corrumpitur. B i n a r i v s ergo rciicicn Jus. Viderig. Amphitheatri huius lecundam. Terrena inb br.atio dfpriw t, &:c.] Mens nollra in corpore hofpicans propter peccatum corruptib ii atque morrali , quali in carcere quodam renebrolo tenetur reclula, ita, vtncc D e v m rede agnofeere, Naturam is: fcipfumcognofccre queat cx 5c per fe homo. Quamobrem orandus D e v s , vt

cxcrcirioin D e i amore Theo-Sophico ( pcrniccntiahtvr viciis ac fupe-ratisaflvclibuscarnis)adDininarum, Spiritualium6: Naturaliumrap-a-rur contemplationem atque traclarioncm, & quafi de profundo carcerisDiuinitus cxcra&a furfum, in cacuminc domicihi collocetur: hinc quxprius in imo polita videre non poterat, ccrncrc iam m epia t, luo modocolloquio fccrctc fruatur dulciflimo I e h o v a fpiriruumqiic bonoruma D e ©fubdelegatorum;inebrkcurNc£larcDiuino» licqueperuematadcognirioncm &: fruitionem totius V n i v e r s i. vcrf. 1 4 j. H oc, non nifi(ludiofus Amoris Diuini lidclis lntclligit.

■ . ..

i6 y Af Et difficilc xftimamus,

qua: in Terris funt: & : qua:

in confpc&u funt i nue ni-

Vccf 16. tAc v ix qux tn terra fu n t,

conieUura ajfequimur , qux

tn manibus njerfantur , cum

2J7

•



S p i R I T V S

S a p i i n -

t i Jt mitti-tur.

2.6 $


mus cum labore, qux au

tem in Cxlis funt quis inue-

ftigabit ?

Difficile aflimtmiis>&c.] Vide vcrf. 187.

1

1labore inuenirnus : quis autem

ea pcruefli^abit qu& funt tn

I Calis?

Scnfum autem Tuu quis

f c i c t , ^ " N I S I T V DE DE -

R I S S I M R I T V M S A N C T V M

D E A L T I S S I M1S :

Ycif 1 7 - Confilium autem tuum quis

nottit, nifi tu dederis S ^ P i -

£ N T / a M , ac dc altiffimis

/tf Spiritum fiinttum tuum J\T

miferis ?

Nifi tu dederis S p i .] Ad ob ie &i on em verfT. 26 4. &: 29 7. fapientis ipfius

lapiens rcfponlio. S olus enim D e i S p i r i t v s , & : cui I p s e patefacit

f iue reuc lat , noui t arcana D f. j , inquit Paulus 1. C o r in t h. 2 , 11. D e v s in

C x l o c f t re u el ansm yf te r ia , p ro f u n d a& ab f c o n d i t a , Da n . 2 , 2S . S v m m a :

In S a p i e n t i a D e i fc im us, intel l igimus & poflumus (\ e h o. v a h

vo lente)0 m n i a . E t , cum vnufqu i lque fit optimus verborum fuorum

interpres , vn de qu xf o cert ius & verius Natura: , SS * Scri ptura, & Tui ipf i

us cognit ionem veri fl imnm hauries , quam ab ipfa veri tate . Q uo m o do autem D e v s (qui ipf if l imaeft Veritas) fiat nobis a Conft li i*, , The o-S oph i-

ce docet Amphitheatr um hoc noftrum, Ibi Pythagorice (ludere mem en

to ; nef is f il ius ante pa tre m : fraterne moneo . UHifiriii] H uc refer verba

figura A mphit heatr i huius fecundxrde cebit vos igitur prius pie lotos,& c.

& q u x f e q uu n t u r . Spiritum tuum fin clum .] S p i r i t v m S a p i e n t i a ,

verfl' 225. & 16 1. N o n d iab ol i cum , m al um ; dcalt if l imis , non inferni pro

f un di s; M e d i a t e e t ia m , & q u id em vel per An ge l um l uc is , n on be ft i

am t e n e b raru m ; v el pe r O r c a n a Naturalia aut Artif ic ial ia, (ag't c-

nim D f . v s pe rvar ia M e b 1 a nob i feum ,ca qu cmirab i l ia, q u ia ip le Mi

rabilis) S a p i e n t i a v e r x i n fc e n a M u n d a na h ac fideliter a nc il la nt ia ,

q u o c om m o di u s D i v i n a h um an it us pe rc ip ia mu s , no fc am us & :i n te l-

l ig am us . S u n t e n im S c i e n t i a * Arres b on a' m i n i f l r x aut Ap o f t o l x ( l i

ceat mihi docendi caufia f ic loq ui) qux dam S a p i f n t i a , quas m ifi t 111

M u n d u m , v tp r x d ic a r e nr d e D o mi n /e fux mirifice chrfuiris mrx hau -

ftis Eu mg cl iu m, id ef t, nunt ium l atum ac bonu m, fili is Difc ip l i nxa tquc

D o d t n n x , S a p i e N t 1 a. hxredibus fidelibus dilettis.

Et fi corrcetx fint femitx

eorum qui (unt in Teni s, &

qux T ibi placent, didice

rint homines :

Vztf.18. T f $(am ita v ix eorum qui

Terram incolunt, dire fio: fu e

runt , acqu* t/b/placent, didi-

cerunt.

Nam 'ita vix earum] V ide ver/T! 2 ,8,7 4 , 1 f 7 , r f 8 , 1 8 7 . & 294. Q u o d cum

ita fit , vt i t a , ho ce ft , hac m eth odo , hac via d idicerint a li i, V. G . Sapiens

1 “noftcr,



\ G R A D V S Q V I N T I . '57

nofter , imo vero Sapientes omnes, ( nemo enim vnquam vir magnus fineafflatu Diuino) etiam Nobis eritinfifteiulum vcftigiis eorundem, vt eodem modo fapienter difeamus ab eodem S a p i e n t i a ; S n M T v , aquo illi, fapientefquefiamus. Quxcuiiquccnim funtferipta, adDofhi-nan» feripta fune nobis.

Verf. if . Etfunt Sa t / e x t / .i conferuati.

Nam per Sapi en t i am

(anati fuut Tquicunqi pla

cuerunt cibi D o m i n e a

Principio.

JVuicunqucpUcuerttJU tibi, &c .]Cu m autem nemo placeat 1) k o , nifi quicum S a p i e n t i a inhabirar. Verf 300. Theo Sophicc nobis Audendum, vtcum Ea inhabitemus: Etruncplacebimus D f . o , dilidemur ab

E o ,impetrahimufque,fecundum Leges acquc Dodrinam Amphithcatiihuius, Orando & Laborando, infide vera, O m n i a . EfHcacillima resmente pura Eidcs firma.

Duo pollulaui ace, pro

hibeas a mc, antequam mo

riar. Vanicacem& verbum

mendax rer.iouea mc: Pau-

percaccm & diuicias ne de

deris mihi: alcmc cibo qui

conucnitmihi:

Prou jo

Ver f. 7.

VcrfS.

ffD r o(wfnf*r)rovani Ti> nc deneges mihi antequam moriar : Af vanitatem (S [J verba mendacia longefac d me. Mendicitatem Cr diuitias nedederis mihi: tribuetantum vicini meo necejjana.

D v o rcgjuiT e.j Intei iorcm&r exteriorem hominem &: vitam confi

derans Rex fapiemiflimus, vcriufquejpubernarionern a D e o petit. Animx, cuftodiam a vanitate &: mendacio : corpori, vero, mediocritatemfortunarum o p t a t i precatur. Sibi enim (oli relictus homo, labitur in tenebras fc errores mentis, & externam quoque felicitatem &rfucccfTusa-mittit. Ex pietate enim & timore Do mini, qui fons cft Sapientix, fluit to

tius corporis di externx vitx incolumitas. Hinc (it homo lignum illud,quod plantatum cft fecusdecurfus aquarum, quod frudum fuum dabirin tempore fuo, cuius folium non defluet, dc omniaquxeunque faciet,profpcrabuntur, Pfalm. 1, 3. Vanitatem.] Quidell vanitas, nifi lapientiamundana immunda, q ux eft fatua, ccrca, temeraria, fuperba, ignara De i ,fupeiftitiofa,!dololjtrica,contcmpmx D e i , leditiofa.crudclis,fangm-nolcnta, audax, inhumana, epichxrccaca, inquieta, hypociitica, phiIonica, impudens, incontinens, truculenta,auara,calumniatnx,mendax, dcceptrix , fal lax, arrogans, bilinguis ,do!ofa; & in fumma, nihil nifi ferpentina illa aftutia malitia homini naturali congenita: & lapfus il

le protoplafti deplorandus, & ruina horribilis adexitium xternum femper vergens di pergens. Verba mendacia.] Mendacium opponit verx D E 1 Agnitioni &Inuocationi: Agnitio enim & Inuocatio D e i funt fontes x -

ternx benedictionis &:bcatitudims: mendacium vero, id cft , ignorantia

S



«58 1N T E R P R E T A T i O N K S

De i ,idololatria, fuperfhtio,comctus De i dc inuocationis,abyflus cft ma-

ledittionis, tcporalis& it cr nx. Diuicias & paupertatem non optat: namLuxuriant animi rebusplerunque fecundii :

Fulgida lux A tundipauperFeftuerat.

[ f Nc forte fatiatus illici- Vcrf?-

ar ad negandum, & dicam,

quis cft D o m i n v s ? aut c-

geftatc compullus, furcr, &

pcriurc N om enD ei mei.

^ (efo rte f.ttter, (jr abne-

gem ,dtcam que quis efl J e ji o

v a h ? ne forte efficiar pau-

per, & jurer,affumaw que m

>mmnomen 1 ) e /mei.

va

TiefortefatiatuSy&ci] Mediocria commoda virx Sapienti optanda funt-Diuicias &: oycs}irritamcntanjalorum>\ocM. Poeta. Pharao in fummafuaopulentia & potentia imprudenter dcarroganter hac vocem edidit, QuisI e h o v a ? Diuitixigiturnimixipfum pelfumdedere; quia fuperiorem,

dc potentiorem Dominum in mari rubro expertus eft , quemtotprodigiis fupematuralibus & plancdiuinis, induratus mente, reuereri,timereagDofcere noluit. Errant igitur, qui in phi lofophianoftrafecret ior i tantum aureos montes qu xrun t ; Infipicntis, non Sapientis, h o c cft. Sapientia enim D e i cultrix &amarrix eft,non auri. Expers hxc SponfaCxlcft iscft omnis auaritix,Iuxurix, fuperbix>fafhis,&incedichabitufimplici,vili,honcfto tamen dc mundo, veiturque rebus fecundis modcfte, dc prxparatfe ad ferenda aducrfa:imo, vtthefaurum colligat Myfteritrum Diuino-

rum&Naturalium;paupertatem,onera,labores fuftinct,ncc facile ad-ucrlis cedit:

T amcfue bonos nec blanda inflant,ncc a[perafrangunt-,Sed fidei innicUgtudu vera iuuant.

At / f excellentia redifi-

cationis cft Sapientia.

Eccl.io. V cr f io .

. T o /7I NDV STRIAM (h.wc

ver* udem)fequiturSA n e n t ia !

F.xcellentia reclifica tionis, dcc. ] Quam diftorta dcdeprauata fit Natura humana ; quotidianx infirmitates, hallucinationes, tenebra', errores, fatis tc-ftantur: ideo re&ificatio &: emendatio naturx peruerfx, lingulis momen-tis,inftitucnda: cuius ‘ tTmvopQuosuf & rc&ificationis noftrx finis eft Sapientia. Omnium malorum fummum nokifcum nafeitur, cui omnes veniamdant, ncc cius emendationem defiderant; philaucia fcilicct & amor proprius, quo vnulquilquc fibi amicus cft natura, 5c luis opinionibus dclecta-rur. Sed reucra hic morbus, quo finguli nimium fibi placcnr, fons cft o-mnium errorum & dehftorum invica. Proinde rexdificatio naturx Sca-moris proprii fumme eft necclfaria,fiad S a p i e n t i /e verxL v m e n

afpirare cupis,Sapientix cultor.

Verum, tu D o c t r i n a fili, qui I e h o v a gratia,ficadcptusesS a p i e n t i a m Eiulvc D o-

Na quxdam lingularia.

Da




Da(quoquc) Sa pient i oc ca-

f ! o n e m , & a d d e t u r c i S a p i -

e n t i a : docc iu f t u m ,

feft inabicaccipcrc.

Troa. 9.

VcrCp.D a Sapienti inn rptutouem, C 4

Sapient lor erit: doce iujlum}&

addet Doclnnam.

i 75

Etfe(linabitAccip:re.\ Etiam cum gratiarum actione ingcntc,.dcbitaquclaborum renumeratione. H x Sic . n a t v r a hxredum S a p i e n t i a

fidelium dilcdorum. Qui autem oblcuifcunrur benefactorum,aut filii mc

pce volunt cllc ante patrem, Dap Cu* (£9 and fliujcr fcpil DcilII Mf fccilllf 1ii in-gratifunr.aquorumdomononrccedet malum.

Signatura

Sapientis.

Inau r ibu s f t u l t ine loqu a-

r i s : quia contem net Pru

dent iam e loquiorum tuo

PlOU.XJ

VcrC?. Inauribus (Anum ) in/ipl-

entium ne loquaris: quia d e fi -

cient Doclnnam eloquii tui.

17 6 V b i& c u rSapienti

non lotjuc-dum.

rum.••

In .turibus injipientium, &c.] Prxccpti huius nc obliuifcaris, fraterne moneo. Non enim apud omnes, ncc omni tempore, ncc omn ia, (fe D e i , Hominis, Spirituum, Narurxquc Myftcriis,arcanis atque fccrctis fnriacphi-lofophari conuenit ac par clt, nec omnino tutum; fed cft (quemadmo

dum iamfxpius didum)quibus, quando, &: quantum. Loquendum interdum vt multi, ftatuendum vc pauci. Infcruiendum tempori, loco &pjecfonis. Caue quoque, vc bene monuit vir quidam Rcl igiofus, Saturnusaliquis adfpiciat libros cuos arcanorum teftcs; ne boum calcibus (quodplerilquc prxccpti huius immemoribus contigit ) ignominiose fubiicia-ris&: conculceris. Vcinam ipf jfempcrmcmorhuius/Margaritas, porcisdiaboloobfcflisnonobiicico. In tcmpo ic&:lococacuiilefxpc profuit.

Ex ultat gaud io Pacer iu-

fti: /jf qui Sapientem gcnu-

ic , la :cabicurinco.

Y«fi4. Exultando exuitabit Pater

infii : generans Sapientem}

Utabitnnn eo.

177

SApicntcmgcnnit, &:c.] Nonfolum cx femine fuo filium genuinumcorporaliter, verum etiam Do&rina, inftitutione, prxccptis falutaribus, Doctrina'&: Difciplinxfi lium, Sapienter, Videvcrfl'34. Hincphrafis, apud Sapientes viicatiflima, hx c : 0 fili m i, m i fili.

/jf Auris qua: audicincr c-pacioncs v it x , in m edio Sa

pientum commorabicur .

Prou.ij. VcrC j i . tAuris qtu audit increpa-

tionem vitte , in medio Sapien-

tum commorabitur.

1 7 S

icturisq u x audit, &c.] Sicut per odium aurium intrauit inoboedientia& malitiam corhominis: itaaudiendo voccm admonitionis &: caftigatio-nis,Sapienciainrracin mentem. Et, licut audiendo voccm diaboli, totumcor hominis corruptum &: inquinatum cft, itaaudiendo voccm D e i , in

S x ----------



140 I N T E R P R E T A T I O N E S/

Libro S9fcScripturx, Natur x, & fcmetiplo, cor hominis a corruptionc,foeditate diabolica &: ignorantia liberatur. D e v s enim ornat &rcompc:i-fat ftudium fapientix>in hac vita, maiori lucc,intclligcnria,fcicntia,cognitione rerum fpirituali &: naturali, coniilio, robore fidei, confolatione,

lucceftu, in gubernatione publica &: domeftica ,& poft hanc vjtacn prx-cniis immortalibus.

Qui ncgligit Difcipli

nam, fpcrnit animam fu

am: fed qui audit increpa

tionem, poflidet cor.

V c r f j i . Jfh ii allicit f f D i s C J P L /-

N a m , dcfficit Animam fetam :

qui autem acquiefcit increpatio

m b u sp o ffiffor eft cordis.

Difciplinam,icci]Quemadmodum qui ncgligit medicinam,odit & fper-nitfanitatcmcorporis, &hoftis eft vitae huius corporalis: ita qui ncgligit

difciplinam, quxeft medicina animx, efthoftis &: homicidaanimx fua:.Et, quemadmodum fanitas vmbilico, & irrigatio oflium, cis qui timet D ominum , &: a malo declinant, Prou. 3 , 3. ita in contrario, inueteratio, lang u o r i tales, vermis confcientixrodens,eisquiTimorem Domini & difciplinam defpiciunt. Pfal. 52,3 . PoffefforeflcordH.]hoc eft,dominus eft fuo-rum afle&uum, irx, odii, gaudii, triftitix, metus, voluptatis: quos affedusfi regere &: moderari rede quis didicerit; nx ille in omnibus rebus agetprudentius, & cum poifeflionc&modcrationccordis fui, gloriam & honorem poffidebit. <>.

Paupertas &: ignominia c-

rit deferenti corredtioncm:

fcdquicuftodit incrcpatio-

nem,honore afficietur.

Prou. 13

Vcrf . IS. f f Egeftas tal ignominia ei ,

qui de ferit D i s c i p l i n a m :

qui autem acquiefcit arguenti,

glorificabitur.

Egftas & ignom:Md,&c.] Hominem naturalem, qui a verx Sapientix viis plane exorbitauit, innumeris corregionibus corrigit indefinenter IpfaSapientia, vr in viam cum reducat, &: ab innata & congenita ftultitia libe

ret. Sicorrcftioncm hanc admittit homo Sapiens, ornatur a correclriccSapientia piulcis prxmiis ,inrcrqux etiam funt opcshoncftxaclegitimx,item honores: fi vero refpuit homo fatuus Difciplinam, rccedit ab illo Sa-pientia, &: fuccedit paupertas & ignominia, filix impietatis.

Qui enim erudit dc-

riforem, ipfc fibi iniuriam

facit: Sequi arguit impium,

maculam fibi generat.

Prou. 9.

V e t f . 7 .Corripiens der ifirem, acci

pitfib i ipftignominiam: & in-

crepans impium accipit macu-

lamfiam.

^f>r«<£/<&r//2 w»,&c.]Caute igiturc ircumfpic iendum,qualcs fint ii,quibus concredimus myftcria, arcana, fccrcra: nc diabolus fulciret cuculum ingratum.

1 8 1

T N ol i



G R AI) V S Q V 1N T I. 14»

^ N o l i arguerederiforc

nc oderit tc; argue Sapien

tem, & diligee ce.

Vccf 8. Vêjncrepei ighur der i forem ,

ne forte odio habeat te : mere f a

Sapientem, & diliget te.

7 >li arguere de1forem, &c.] Laterem enm vel /Erhiopcm Iauabis. Co

gica Germanorum illud . JjatimcfjWn Der^cuffffmrtârrcittcfcîflVn.âinuftr aud)(in(rvi( 1 uthunMai/i>crallc%wcnfoltc[(uQtuacf)(n. Hos de-uica. Nolite fandum dare canibus. Epicurei &: athei fiunt funofiores increpando: ar pii dociles & timentes D e v m , pioficiumin Sapientia &:multis aliis excellentibus donis.

Quxricdcrifor Sapiend

am, & non inuenit: ac Scienciaincclligcnci cft facilis inucncu.

P r o u .14

Vcrf.• /t? JQuxrit (quidem) derifor

S a ? i e n t i a m , & non inue nit:Doclnna prudentiufacilu.

Quatit derifor, &:c.] Ingenium fcopticum & nafutulum, nequaquam vera: Sapientia; capax cft. Simplicem enim, &difcendi cupidum animumS a p i e n t i a amat, fauo&: meile cibat,& ncdareSapicntixincbriat. A nima adeognitionem apta, ait Ptolomxus, veri plus ailequitur, quam qui,fupremumin modum, (e in Scientia exercet. Aptitudo ycrohx c ingenii

cxlcfte donum cft, & Orando acquiritur.

[ f In facie prudentis lucetIn confpc&u intclligencis

a p p a re t S a p i e n t i a : & : oculi

ftulcifunrinexcremoccrrx.

S a p i e n t i a ; oculi f i ultorum

i>2fimbus Terrx.

Infaeieprudenti*) &rc.] Hoceft , vultui Sapientis cft modcftus, arocuhftultorumcircumuagantur inconftantes, &funrlcuiratisindices: vultusenim eftanimipidura. Quomodo in aquis i efplendet vultus pro fi cie n

tium, corda hominum manifefta fnt prudentibus, Prou. 27, 19 . E r , diligenter agnofee vultum pecoris tui tuofq; greges confidera. Ibid. veK 25.

Sapicntiahominislucetin vultu eius,&porcntijfimus faciem illiuscomu-tabir, Ec clef 8,1. Ergo, Metopofcopicc, Phyfiognomonicc, Cheiroman-tice, explora homines,difcipulos,vti Pythagoras.per dies aliquot. Que madmodum enim omnes resconditx, certis a K rura notis & (ignis, p id x&rcxornacxfunr,diuinifqueNaturxcharadeiilmisir;(ignirx;ccrta nimi

rum proportione, figurat habitu: vndede inte.no&larentefpirituoc-

cultifquc rerum proprietatibus iudiciurn fieri poreft: in.o ipfa proprietas rerum occulta & fpiritus latens fcipfum prodat certis qmbuldam notis & fignis externis^ pro natura ac indole fua,talem effingit fignatu-ram,figuram, proportionem tc habitum, qualis a Sapicnt-bus vult co-gnofei: qux Signatura Magtx Naturalis initium, & quafi alphabetumprimurtiquc elementum cft. Ita prxeipue hxc pidura m hominis vultu&: habitu cognofcenda eft. Concurrit enim toiius Naturx lignatura inMicro Cofmo. H ic (haradcrcsN aturx,& notxhicroglyphicx, cerrum

. _ _



‘41 I N T E R P R E T A T I O N E S

8 6

P r o u i o

Vcrf . xi./jf E x ftudtis fuis intcUiqi

turpuer>f i munda Cr rcciafint

opera eius.

cfliciuncfenfum & fententiam, quxaSapientibus& huius fcripturxacli-tcraturx naturalis gnaris probe intclligumur. Ncc enim mentitur Natura , aut falfum de fe ipfa prxbecrelt imonium: non decipit indagatores fui,modo Scripturam hanc probe difeant intclligcrc. Cxlum habet fua figna.Ignis, Aer, Aqua ,Terra ; Vegetabilia, Animalia, Mincralia ,Metalla, fu-

as habent lignaturas: Angeli habent luas notas: omnes Prophctx, omnes Apofloli , ornnefque Sandi: imo Saluator ipfc habet fignuiri Filii Homi

nis Crucis figuram.

Etenim operibus fuis co-

gnofeitur puer,an mundum

& an rectumfi c opus eius..

Ex [ludiisfuis] Ex adionibus, tanquam charaderifmo naturali, vel fi-

gnatura. Nota : Tribus modis viri magni & pr.xclari excitantur. I. inficifunt prxclaris ingeniis igniculi Diuinitus, quibus impelluntur ad res prx-clara,>agendas, quifubmde fefeexerunt &:cmicantab ineuntexcace, vtin Iofepho Patriarcha apparet, in Dauide, Sclomone, Daniele, lofia,&c. Hiab vteromaterno feledi funt prouidentix Diuinx inftrumenta,Sc operum D e i organa. 11. Naturalis aftrorum influentia, Sc aftrorumfrudus,quandocunquead maturitatem perucnerunt, mundo beneficium aliquod naturale exhibituri, &cxthc(aurisfuisproduduri, (cftenim

omnis naturalis fapientia in aftns) tale ingenium a prima conceptione in

clinant, vnde varii, variis in rebus & facultatibus, prodeunt artifices.Hinc canit Poeta:Ingenium cxUflefuis velocius annis

Surgit , (r ingrati fert maledimna mor/t.Tertio Cxlum aliquodeft internum in Hom ine, quodilluminaturS.

San do,& Donis Spiritus fandi fingularibus,F i d e & O r a t i o n e ac-quifitis. Hic latet Spiritus Cabalifticus Sc fchola philofophix fagacisTheophrafticx. ^

Q ui ambulat fraudulen

ter, rcuclatarcana: 0 *qui

autem fidelis eft, celat amici

commiffum.

Prou ii .

V c rf ij .

Q ui ambulatfraudulenter ,

reuelatfecretum: fidelis autem

ffnritu , celat rem.

*>u:fidelis cfl , &:c.] Fide, oratione Sc taciturnitate multa acquirunturmyfteriacxlcft ia&ai cana naturalia.ProptcrcaEfaias Propheta canit cap.2.4. verf. 16. Secretum meum inibi,fecretum meum mihi. Et Dauid Pfalm.51,8.incerta&:occultaSapientixtuxmanifc(laftimihi. Hincctiam ApoftolusPaulus, In Cbrifla ihefu om:usthefaun S.ipientix&Scienti xfurit abfconditi. Co-

lofl*. 1,5. Igitur petite,quxrite, pulfacc.Hxcfunt v e rb a il la a ^ ^ j ineffabilia paradvfi& tertii Cxli,d equibus Apoftolus, 2.. Cor .12, 4.

Eximia efl virttis,pr.tj}arcflentia rebus

At contra grauis efl culpa, tacenda loqui.

Q ui reue-



G R A D V S Q V I N T I .

l f jQuireuelat myflerta

ambulat fraudulenter: ZjS di-

latat labia fiia , necommtfcea

rts.

Q u i rcuclac fccrc t u m , i n- i’™ - 107 ^ . * Vcd.19.

ccdit fraudulenter: &cumco

qu i allicit labiis fuis, l ie m i-

fccas tc. J 9uircuelatwyflerli, &c.] Quicunquead (ccreciora liuc diuina,fiue na

curalia afpirac, necefTc cft, vt ad Conltanciam, Grauicatcm & Taciturnitatem feaftucfcat. T alejcu mlint Myftcriorum reuelatorcs Angeli boni ,procul fugiunt omnes inconftantes, leues & garrulos: extreme inimiciiunt omnis inconftantix, leuitatis &:garrulitatis. Igicur tu quoque, fili Sa-pientix fugias ciufmodi homines leuesgarrulos, nc tibi ipli exitiumacccrfas.

287

M ultitudo hominum prxdi-cat 'vniufcttiufqi ?nifencordiatn :

virum autem veracem quis inue

nict?

M u l ti ho m in e s m i- VcrC*-

f c ri c or d cs v o c a t u r , v ir u m

autem f ide lem quis (facilc)

i n u c n i c t ?

rjilulti homines miftricordes, &c.] Hoceft multi homines &ha bcntur& vocantur fancti.fed vere bonum 6«: fidelem quis inucnict?Solus enim Deusintuetur corda hominum & difeernie omnia fucata &: fimulata a finceris

atqueveris. Cautiflimc igitur cum hominibus verfandum. Nullnctiamin amicitia pc')is cft maior,quam adulatio,blanditix Sc aflentatio. Qiiamuis enim multis nominibus, hoc vitium eftnotandum: leuium hominumatque fallacium, ad voluptatem loquentium omnia, nihil ad vericatcm.Cic.in Lxlio.

N c (igitur) m o 1 i a r is a m i-

c o t u o m a l u m , c u m i l l e i n

tc habe at f iduciam.

Trou.i.

V cr l l i?.

Nc moliaris, &c. ] Mens vera imbuta Sapientia, Sophix filius, Medicus eft humanx foaetatis , non euerfor. Animus enim gencrofcSapicn-tixcapax, amans veritatis&iuftitixeft, inimicus veroomnis fophifticx&: iniuftitix. Inprimis autem vtituromni in tegendis &: emendandis arcanis deliciis proximi, tantum abeft, vt nouis inlidiis, noua mala eidem ftruat. Nullum eft crudelius vulnus, inquit Sophocics , quam falli ab amico: fcpitD DiCnccfjftcn Dic

Eli c o n f la t o r i u m a r g e n t o , Sc

c a m i n u s a u r o , / » fa t p r o ba t

corda I e k o v A H .

r r o u . 1 7

VetHj.(enim) reddit mala

pro bonis, non recedet malum

dcdomoeiuj.

J^uireddit mdia, &:c.] Sicutgracicudocomplc&iturvcritatcm &iuftiti-am, quas D e v s amat; itaingratitudo conHataeft ex mendacio Sciniu-ftitia. Haspeftescum D e v s acerrime oderit, maximeque detcftetur,

18S

5\V cogitcs contra amicum

tuum mtlttm , quum ipfe habi-

tet fecurc tccum.

1S9

1 9 0



VI. GRA-

144 I N T E R P R E T A T I O N E S f __________ i

non dubium cft .ingratos ii D eo puniri. Eft & illa vox Xenophontis mc

moria digna: Homines nen ajfucfatti adgratitudinem erga bene meritos ypoflea

fiunt ingrati aduerfus D e v m. i_yft probat corda I e h o v a h ] I c N E quoque crucis ac tribulationum ferutatur corda <Screnes. Nam I g n i s pro

bato m k i a . Et fi D e v s rcpcrirctcorfidclc,vtiquercuclarctcifecretafua,aclargiretur ei Donaac bona fua: (£rUMp1P0f/

uhuu vnD\vocr feli feguen cDcrInnDcrcn.

Hic inferaturfigura fextt grtdw.



T r i a l u n c .q u r p ri m o r d i j r c o n f t i t u u n t M v n d v m ,

i .

M « i i m:i . T er r a t r A Q j f A :

Terra vnrtuoli/ cnra.tenjx& glutineia, Aqua circu m& IvPT ltuCi ; Vt IX du- l'u>u.r. . u —. ...... n\ , .1

I I u m e s, antiqui/ limiS a v i e k t e s : l. l o n t v s :ditium,Infctius.

I’ H | l f H I

TAiiicm.

h>(c<fclcmenru ( lic di6u,..quafi Hyn. i*tu) A quei.11. S H « , E k s primum,creatum. triunum catlmiftw>lc<.\ num ramum C o r ] ul'»‘n,catlioljc<

r v s tunc extares.

5. C i fUM .

C\ .c- 6.fr Am

flil.l/ umilt/ iu.)

) R v a c H E i o ii i m, h.e.Spiritus f>i i incubant A-qa\j,Cro. i. ;»idcVcif iCt.

& Qu rrt quatram, figui aiu

Am h.fiumtcttix.)

i . S f l M T V J ;

Mundi, xthcccut, qm cftcorpus Spirituale, &. Spm-tu* torpoiahs,omnia per-means. Supcnui.

J . A K I M A !M undi:qux viriditas bcnc-<i:<}a . res eundas facicmpeinnnaic.Lcovii.di$;U>-encdi vuidc.

a. M

Quod cft.qsn 'corpus,(td quafi u.TtP-nj >liuc

lOS.

M;

qi afi non Airameorpu.A-.-iiduotxticmi. H-pi: f nfuit Arii cs (pri.oatus ) (ua

r-luoi piotrtbJlItmM.caufa.

,& ij j ifi

i r.nci-

j. F o L .

trri:

C O R O L L R . l v M.

P h r t i c o c mi mici.

i. S v i p h v r & S a iN a t v r a :

b.c.Tanfingait, ^qmfn(t,ntn

iuttttif*

mmm,SU & Lura Htrntlir.

i . M u r v m v i .h. e.

Spiritu? xtheteus, onerans pioNatura fcint.Harum N a r v r aquibus comunj-uur :ad limihtu-dinem Plancc J tn in fismamen-tn, qui Naturam habet variamSi oinnino vctlatilcm, eum calidis,caln! j«, cum frigidi» etiam fugi-dus c(l,fcqititur cnimN acuti c*ius,cui eoniutigitur

}. N A T V R. A.E llcntia.

Hifcc accommodari poliunt<vv ArvoR£imtN.

T I ST AR V M

'• 1 f R Ra & A

*• An&lcuu,

E S J * N T I A

<li;iNTA,

Silurum liium r R I MOR v mc**4'thtnn JiMtrfr t/ rjfti. P/»i: >}, ter.f:.l r luiru r tlftfl t, d- guiJ tu ftimi

wlfofi,M iinhnmm’xl*, J /«4!jli*0*ivtl*nu'>t i. J W ./ »/«»<■;(L llcnim Sulphuri cxcremcmunipingue,fuhp nofom:S>h.tertafutda,.V mn., McJoia.J 4 -.tU iili,ttufiu-

xt/i;tn r/ jf».'j r* fi i t f t f : f **-'1 tiu fli trium fd ut to ft tn u /e^i

txux vt. H tr.pt,D®i».| NA.



G R A D V S S E X T I.

VI .

G R A D V SPROLOCETICVS

S E X T V SE X P O S I T V s.

Ssp.7. V c i f u .

«AcceJjerunt autem mihi

bona, fim ul omnia cum illay dt uittxqueper mantes tlltus innu-

merabiles.

V E N F . K V N T m i h i

(Vic fapiens at tc f tatur ) O M N I A

d o n a p a r i e r c um ( S a p i

e n t i a ) i l la , & i n n u m e r a b i

l is | l ioncitas per m anu s

Illius.

Venerunt nutem mihi,& c.] Vide vcrfT 5i4.5i^-554 - 358. Fer manus it / iui\ Per labores S a p i e n t i a manuales Theofophicos in Orarorio&:Laboratorio, fccundum Leges atq, Doclrinam Amphitheatri huius: non

negotiationemundanaimmunda. verf.317. VndePfalmus 128, 2. Labores manuum tuarum manducabis. Torrens redundans vena,(eu fons S a p i b n -

Tii€,Prou.i4,4.

E : lxcatus fum in om ni

bus: Sc quoniam antcccdc-

bacme illa S a i ' I f . n t i a , & :

ignorabam quon iam AT ho

rum om nium maccrcit.

V crC it . Litatu s autem fum in omni-

bus, quoniam eorum authorefl

Sapientia: ego vero ignorabam

eorum ipfam ejfi matrem.

guor.i.tm antecedebat Qua fi diceret,Quoniam mecu erat theo-rice & practice: mccum Orabar,mecum Laborabat.vcrfT.jitfi.&rjoi. Ho-rum omnium mater est.] Summa fummarum: Qui filius D i s c i p l i n anoneft,hoccfl:,T i m o r i s D o m i n m s S a p i e n t i a m veram (matrem omnium Bonorum aeque Donorum D e i)nonhabctfororem, nonfponfam: Cui hxc nonamica,fruftra Orat>fruftra Laborat j quia non hau-fitfalutemS: voluntatem a D o m i n<3>verf pcrccnfequens.non

T



I N T E R . P R E T A T I O N E S

Am ic it ia(, cum D i. o.

erit haeres Thcfaurorum S a p i e m t i j i infinitorum. Quare in redudio-icad Monadis [implicitarem cflo rotus: tunc confequeris. Vide Verff.ij 7. i$S.& i i j . &: fecundam huius Amphitheatri figuram.

Inexhauftus enim homi

nibus theiaunis cft: quo qui

funtvfi amicitiam cumD e o

coierunt, propter Dona Di-

fciplinx commendati.

Vcrf .r4. Infinitus enim thefiurus

eH hominibus : quo qui njft

font,participesfaelifnnt jj f A

mtcittx *!) e i , f f propter D i

s c i p u n /F. dona comendati.

Infinitus theCaurusi &Tc. ] Qu ia i pfa a:ter na, I m men fa, Om n i potcn s>I n fi •

nita; cuius propterea thelauri inexhaufti &: infiniti. Ab initio Mundi icm-per dedit, dat hodie, nec deficit ei vnde in omnczuum large dare vult acpoteft. ^Amiciiix D e i ] Ita, vt finiti fint, D e o Paterno, Fraterno, A-mico; B o n o Summo. Vide fecundam Amphitheatri huius figuram. Adhoc enim creati fumus, vt fummum illud B o n v M,cxfacrolan&a Scriptura, Libro Natura: Confcientiarque propria: teftimoniocognofcamus,contemplemur, amemus veneremur: in hoc redempti fumus, vt eofemper fruamur. Hoc vnicum, hominis animum alias infatiabilem, abunde explere poreft. O amicitiam fru£tuofiflimam hanc! Nota: Ami

corum omnia eum fint communia,quid non impetraret a L5 e o homo factus D e i amicus? Theofophice annitere, vt D e i fias amicusj tunc inSpiritu Veritate ieiunans Ora, tunc fapienter in iis qua; docet Amphitheatrum hoc Labora : & I e h o v a h aderit tibi,dabitquc fine mora.Haufifti enim falutem Sc voluntatem abamico,D£o:ab amica,S a p i-f. n t i a. Eft S a p i e n t i a conciliatrix amicitia: cum D e o inftituen-da.’ :quia hominem in Timore D e i iungit D e o : quo facto, impetrat inmvftcriis Diuinis Naturarque fecretis( Diuinitus, influentia, lumine &■notu; aut per Magiftrum Sapientem, quem tibi mittit D e v s ^urteei,

vcrfji^benc vcllc,noflc ,dre& poflea D E o. VideverCty}. rropierDi/ii.f , & c . j Propter T i m o r e m D e i : q u i in i t iu m S a p i e n t i > e,vci f

i l o . c o m m e n d a n s n o s D e o .

Mihi enim dedit D e v s ,

eorum, qux* funt in Natu

ra veram cognitionem, vt

Mundi c6rtitutionem5vim-

q u e Elemencorum intelii-

V crf 17. I p s e enim dedit mihi ho-

rumy quxfunt S c i e s t 1 a m

'veram >/.,* njt fetatn { J d if

poftionem Orbis Terrarum

/ j f virtutes lilementorum.

I p s e dedit :nibi~\ Vide fupra vcrf. 187. Vt fetam] ( Iu x, Qualia, &Quanta ? Non Diurnorum duntaxat myfteria, verum etiam o m n i a ,

19.

ficuti



G R A D V S S E X T I . 147............... ... . - 1 ------------------------------------------------------------------------------------------ -------------------

icuti cx fequentibus patebit. At qu om odo ? i terum quxre s. Immediate,

refpondeo, &: mediate, iuxra D e i l iberr imam vo lu nt ate m; Et qu id em ;

T he oS op hi ee ; P hy f ic e; P hy f i c oMedic e •, P h y f i c oC he m i c c ; P hy l i c oMa -

; e iee ; Hy p c rp hy f i c oMa gic c ; C a ba li c e ; Lege a tque D ot t r in a A m p h i

theatr i huius tonus. Sunt vocabula , qu x rccenfui ,pauca,attamen eorum

fenfus l at if l im efe fedi f tundi t. D ef in icion es p et i s : r c f te : do. T h e o s o -p h i a eft Theologia, in ternario^ hoc c f t ,B ibl ice ,Macro &: Miei oC i lm iec )

Catholica,\h h o v yE Lfoitabilts mirifica,(vctC.if 7 . V ox D E 1 in Omni bus,

per O m n ia , de O m m b is ,a d O m ne s. ( v c rf 3 5. ) P h y s i c B V / / Mundi 'viriufquejwc etf%rJ \ Utor is t ottu:,( j ‘J \ [tncris^Cccu n d u m Co rp us & Spiritum,

qu.x habet ex Macr oco fmo ) Traditione, litu ra & Arte, Vniuerfaht(r,cx & in

facrofancU Scriptura, Lapide rhilm. <jr Nciisipfis; Particulariter ex & in partibus

virorum ; cognitio & traclatio. P H Y S I C O M E D I C I N A ^ ars cognojcendt

Librum ?{atHr*( Ma cro &: Mi cr o C of m ic c) magn um : i ta, vt legere pofl is

( ta vn iueria hter . qua m p a i t i c u l a r i ter ) Tc m c t ip fum m M un do m a io rc ;contra Mun du m maiore in T cip fo :ad humani corporis fanitate tuenda,

m o rb o sq u e pr o fl ig a nd o s( v .i t ?7 . ) P h y s i c o c h l m i a elt ars,methodo

T^turje Cbe/n/ceJolutr.di,depurandi & rite reu?)icr.dt Kes Phyficasjniue’fale(Mn -

croC ofm ice ,Lap ide Phi lm.M icro Cof mic c corpoi i s humani partes :abf»t

tamc calu mnia dcprift ina f igura reddenda) & partieuhres,globi in fr ,o ris ,o j

m n e s . M a c e i a yetufttffimcruSipientii(qui Perfis7 vlagi ,Gr<jcisPhilofiphi,

Latinis Sapientes,Indis Gyrr.nofophifl.c, G r x c e & Brachmancs, JE g y ptii' S cer

dotes & Mekttbalis, Hebr.cis Propheta &: Cab^hflx, Babyloni is.ncc no Aflyriis

Chsld.ti,Gall i" ,Celt is Druidi,& Bardi .^wM^/^/appel labaturj V n i v t - rs a l i t e K/umta,idem quodJludium apud HebrxcsCtbaUfimrnepetffitnn &

abfolutum, cum in Diurnorum cultu, Spintttakrtm traclationc atque cum iis cono er

fatione,crNaturalium inue/ligatione ,pic acfip ientew.fi/lcret: Qu amu is hi , in

vno eo dem que f h d i o , D u c e benigniore, longe p rxeu rrerent ill os. At,

P h y s i c o m a c e i a (opus tanrum de Ber di i h , hoc eft , Sapient ia K a

tu rx ,v cr f . i 6 i . )c f t Natura li a rt i ficio ( Macr o & M icro Cof mi ce ) miri f ica

pra&ica ndi ratio. H y t e r p h y s i c o m a c e i a (refpeftu Naruralis

& D o d r in x caufi , f ic dicla ) cft cum Angel is bonis , f lammeis D e i mini-

f tr i s , fu bmod odclcgat xa D e ondmini f tra t ionis . tam v ig i ladoq ' jam dor-mie nd o)mc di ate & immediate,pia f icvti l isconuerfit io . C a e a i. a eft

Di u in x reuclationis , ad fa luti feram D E i , & Mafch iah agnitionem ; For

marum feparararum, Na tu rx ( in Ma cro & M ic ro C o fm o ) nof l riq ; ipf ius

cognit ioncm , vn io ne m , &: f rui t ionem; necnon SS .* Sc r ip tu rx intcl lc-

d u m v e r u m ; ve l i m m e d i a t e , a u t m c d i o c o n i i e n i c n t e j q u o D i u i n a h u m a -

nitus fenti re pof l im ns)ta m Vniuer fal i rer quam Par t icula r i ter ,T heoS o

p hi cc fo rr it a. Sy mb oh ca R e c e p t i o . E n habes. E xp of it io ne s n cc e f

far ias &: fufl ic.entes, fg p ^D E o Ju u an te ) te mpore, fi li is D o d r in x abun

danterexhibet Amptvnoc^nolFrum Phi lo foph iccexpl icatu m. Hi f ce , inp rxfc r . t ia , c on ten tus e f to : n ec c a l um n ia re , qux n efc is . D e Ma g e ia , A l

chc mi a,C aba la, Vi r alias in Dif ciplinis co mm unio rib us facis doctus, (no

m en re t i c eo , v t hon ori ip f ius c on fu l a m ) a dm odum ic iun ec c n fu ic in fu i s

po cm at ib us .Q in jfDcr iudicirtronfmtmDmgctrifcrfiJpcrfTchct. Ta le s mi-

fcr icordiam potius merent ur,qu am rcprchenfionem. Nihi l enim fcom

H j c p e i t »

(icc Signatura.

Diuinum

Cabjl Audium.

T 2..



i4tf I N T E R P R E T A T I O N E S

.nata illorum derogant veritati; cum potius tangant abufuin (qui non tol-icrei (ubflantiam )quam vfum legitimum ac verum, quafi opificis detectus tendere debeat in arris indignitatem. Eodem modo poflet etiam (fedquonam iure ?) inuri nota hxrefium SS* Scriptura:. A d d o : Qjuxrata-

liqtiis: Vndenam habes, qua: in Amphitheatro hoc tuo nobis proponis ?

Cum Sapiente noftro ingenue refpondeo, (&: quidem eo lubentius, vt fa-cisfaciam Ariftarchisquibufdam, nec tamen quicquam a me arroganterdictum volo , de quo in optima &: folenniori iutis forma p»orcftor)M i h i ,

(omnium Philofophorum minimo) D f . d i t D e v s : a D o m i n o a c -

c e p i : tam immediate, quam mediate. Atquomodoquxfo, iterum i n q u i

es.1 Dicam. Audifti antea, nimirum, Theo Sophice,Phyllee, Phyfico-Medice, &c. vt fupra. Nam Ego, adfciutandas res altiflimas ardore in-gente, igne Diuino inflammatus, Philofophorum variorum populorum,tam vetuftiflimorum & veterum,quam Neotericorum monumenta,Svmboliceaut mvfttce, hieroglvphicc, figurate,xnigmatice, parabolice, nllegorice, arcane, fecretevcl manifcftc, fcnlpta, pi£ta, feripta (domi &foris)egoiple&:per alios(emptione, commutatione,)&rc. proutfieri potuifle tempus &: occafio concedebant, conquifiui, perluffraui: LibrosTheo-Sophorum, Cabaliltarum, Magorum, Phyfico Chemicorum, hoccft, vere Sapientum,necnon Ethnice Philofophantium non illuminatorum aur Snphiitarum euolui, relegi & iterum legi.-fufpiriis vorifquc Chri-ftianohcitisarqueconceflisoptaui, inuocaui, oraui, aperuit ( res ip a lo

quitur) qui folus dignus I h s v h S a p i e n t i a P a t r i s , non folumhofce, quos dixi, verumeriam Librum D fci in ternario C^holicon, quieft,SS.aScriptura, & Mundus vrerque, maior &: minor,remouitq; figna-culacius,(vcrf 213 .6c figura Amphitheatri huius fccund.i)ita, vt Liber Li-brumadhuede dieindiem explicet atque interpretetur. In officina Vulcani, ab anno inde vfque a‘tatis mexdecimoquinto >indetcfse laboraui,fumptibns(ccrte)non exiguis, tamen (gratia D e o ) propriis, lolus & cumfociis, fidelibus mihi ac infidelibus, iam dextre, iam fini (tre : quomodo c-nim bene,qui nunquam male ? Docuerunt, quxnocuerunt. O bferuaui,

qux Natura (obfterricantc Arte) docebat: ofruttuofiflimam CabalamPhyfico-Chemicam hanc ! fermones, labores, cum meos tum aliorummcntifquc prifagarconceptus,fcduloannocaui. Quando vos pigri patresftcrtiftis,egolaboransvigilaui. Mcditatusfumgnauitcrdieacnoctefuperhifce qux videram, legeram, audieram, didiceram; ftans, fedens, deambulans, recumbens, ad Solem, ad Lunam, ad ripas, flumina, in pratis,montibus, fvluis, nemoribus, etiam ad lampadem fiue candelam ceream,in camera (ad recreandum fpiritus animales cerebri) luffumigata, pathe(ice me mou entem: vixi ac contuli (a quouis enim difeendum non inepte

rebar)cum fenibus, iuuenibus; Religiolis fclaicis ; (non loquor puerili/er, aut aniliter, fed fcientifice )cum Principibus alto ftemmate natis;dodtis atque indo&is; (implicibus, & pelle vulpina te&is; prudentibus;mfipientibus; rufticisacidiotis, cumdiuitibus, pauperibus,cumThco-Sophis atq; Theo-Sophift is; bonis, malis; albis, nigris: (obfeientiam fal-tem cognitionis, non approbationis: non enim fcientia mali, fed vfus da-mnat(cum theoricisautcontemplatiuis exercitatis, prafticifqueexper-

/ ’ tisjeum



G K A D V S SE X T L »47

tis;cum mechanicis,quorum officinas frequenter vi(itauij0 o it>cl illtt DCI1ircitVIIDticjfjjclchrtcil.lioc elt,nautis aeque montanis, (credendum enim v-nx iuqu cm iuoarte perito Iwcf^dchrtcn. cum lu dais , Cluiftianis, fenariis, imoatheis ;audmi omncsdpemebam nullum; Bonum tcci vultum N(mxta Raimundi conlilium vriliilimuir») iis,qui vadunt per mundum; nam

| non pauca bona reperi apud nonnullos: lujj purpura,fcrico ,&holoferi-

co( fatear veritatem ) interdum lature ftulritiam,contra,fub pallio lordi-do nonnunquam Sapientiam, non femcl (uni expertus. Non pudeat tepauperis Sapientis,aut male vefhti,l<iadco: Succurre egeno,te non pceni- /tebit. TheSophice coniului D e v m,&ob(eruauieum loqucnteniacre-(pondentem 111 SS.aScriptura, Natura, Memetipfo. cuius Sp i r i t v sfandi monitis ac ductu habebam donum diicrctionis S pirituum, Q.Co-rinth.i2 ,io .)& fenfum ac dijcrctionem boni ac mali, (H ebr. j, 14.) vt Bonum ( quod propo no ) retinueram, malum ( quodexpurgaui) rejeceram.Sum diu peregrinatus; inuili ahos.quos experientia aliquid fcireaciudi-

ciovalcrecon(icmatoautumal)jm,necfemperfrul}xa:nam I e h o v a h ,mihi benigno,corda eorum lic moucncc,di(ponente ac inclinanto,demvfticis, arcanis, fccretioribus Couantes nonnulli (e nadtos Doctnnx h-lium, attentum, & veritatem fit icntem)abfquc velamine mccum amice

I difputarunt ac contulcrunt: Mufxa & Bibliothecas perlufti are, Labora-toriacontcmplari,laboresafpiccre,non inuiticonccfleiunt ;.quxfumpti-bus magnis laboribusque Herculeis plurimos perannos indagaflent,fraterne manifeftarunt: Prxparata,f inter qux I ) e i , D e v m te(tor,ordinatione mirabili , ab vno habui L e o n e m v i r i d e m Caihohcon , &S a n g v i n em L e o n i s, hoc e it , A v r v m non vu lg i, fed P h i l o ,

s o p h o r v Mi oculis vidi meis,manibus tetigi.linguaguftaui,naribus ol-fcci: o quam mirabilis D e v s in operibus filis i ^prxparata, inquam, do no dederunt, quibus apud proximum meum egenum, in calibus defpera-tinimi.tjfrviCtuoiillimefum v(us;f icmodosprxpirandi^ lE h o v a inftin-Ctu mifencordis)finccre reuclarunt. Ita oportuit, iuxtaPauli. i.Th ef fy ,i\. do&rinain, omni 1 probare ■, qux /rena tenere. Ica oportuit me difeere,addifccre, philofophari : nam pars minima horum in Vniuerfitatibus Academicorutn docetur difcitur. In Vniuerfitatc D e i Peripathetice, hocelt,circumambulatorie nobis Ptudcndum atque difeendum. Hxc me

thodus mirabilis; qua, dedit Mihi D e v s Mirabilis; hxc via , qua, (vt(cirem,non opinarer^ambulaui. ( vcrlf. 28 ,Sz 15 7 .) Q ui' dedit ? Solus, inquam,D e v s, immediate &: mediate: fubdelegate tamen N.ntura,Ignis, Ars,Magiftri tam viui, quam muti; corporales fic fpirituales boni,vigilando ac dormiendo.(vertf. 3 2 . 1 5 7 . ) Quapropter in humilitate Chrilliana,cum Virgine beata animo graro iure cano: Fecit mihi magni>quipetens est, Luc.i, 49. Dicoque cum Propheta Regio: M i fer itor & Mi fer icors Do mi -n v s, Longanimis & multum Mtfer icor s. Non in perpetuum iraf:ctur> nec in x ter-num commm.ilntur.Nonfecundum peccat a noflrafecit r. obii,sequefecundum intq "i

tates noflras retribuit r,obit. Quoniam fecundum altitudinem Cilia Tcrraycorrobo rauit Mifericordtamfuarnfuper timentesfe.,Quantum diftat ortus ab occidente.lon- gefecit anebis iniquitates nojlrxs. Quomodo mi feret u r pa terf/iornrn, rmfericors est D o m i N v s timenti bufje: quoniam tpfe cognouttfigrre>tUim roflrum. Recordatus

r 3




cit,quoniampulmsfumus. Pfal.ioj.v.8,& feqq. Verum & certum efle hoc firmiter credc.quod timentes I) e i nomen non amittatis,qui per poenitentiam Chriftianam ( qux e(t,timere D e v m , & recedere a malo,vcrf 159.)apeccato femper refurgit. Si quem, forte,oftendunr,qux hic feribo doceo-quc,is fe conferre poterit ad Laboratoria Philofophice in(tru£ta,ac vide

re labores Arris atque Naturar,&: inde fornias,cllcntias ac proprietates rerum intueri,priufquam, inuidia crCpans,incptillima quxquecontraArcana D e i, Sc Lucem veritatis,feribat.

C o k o l l a r i v m : Rex Cebcr(vt videre eflexeiushbroDiuinita*tis)poft multos & varios in Alchimia fniftiaacvaricexanthlatos labores,tandem Lapidis Philofophici Catholici vnici(poflont quidem e(le tot Lapides, quod Res,attamen particulares: ex fpeciali,non nififpecialeicxparticulari,non nili particulare; Vniuerfale ex vniuerfali: particularifmuscftfo la.cifmus:) materia vnica, in triumtatecatholica, vera,Prxparandi-que modo legitimo, vifionc fomniivniusfquod facere D e o facillimum,

ic impetrare credenti Theofophiccque Oranti &: Laboranti non impof-fibile) Diuinitus fuit infhtutus. Ructor Rofirii magni depinxit totum o-pus vfquead complementum,licet tum temporis vlterius non viderit, nifi

vfqueadL e o n e m : fcio, inquit. ('Influentia doftus Diuina, Luminequcduduv Naturx)quia de neceflkate Opus ad talem perucniet Naturam. Etimpoiribileefthocfciri,nifiaD e o fciatur,aura Magiftro.quieam doceat.Bernhardw Comes Treuifanusvfus eadem difeendi methodo, qua ego,artemcallebat biennio antequam laboribus ablolucret eam. Bonus Lombardus Ferraricufa Margaritam fcripfit pietiofun nouellam, priufquam Lapidem

Catholicon Benedidum plenarie praparadet,dicens cap.i f .operis citati:Sapientum plurium libros vidimus,&: mxta polle noftrum & modicum in •genium ftuduimus, quamuis operationi & labori fuimus raro dediti, &c. Vidcipfum. Sic,DionyfiusZachatius,aliiqueplurcsin eodem ftadiocur-rentcs,/3£$c6fi»K, (Diuina fauenre Clementia) acceperunt. Oporrctenim, vt in hoc ftudiododrinaexperimentum prxccdat.non contra: ExemplaRhafis, Auiccnnx aliorum philofophorum lequamur, qui feripto nobisprodiderunt, hx c ipfis cognita fuille,ante cxpcrimenturo,cum cogitatione fubtili vehementi &: longa. Methodo qua dixi ( veritatem abfque glo

riatione cur non faterer ?) dedit mihi ,qux fcio &: feribo, D e v s : I l l e ,qui operaturO m n i a in Omnibus, dedit mihi S a p i e n t i a m , vtfei-am aliquid demyfticis, arcanis atque fccrctisSSvScripturx, Mundiquc

vtriulque: & quamuis non in gradu fummo, tamen ineo, pro quo habeocur humiliter gratias agam D e o . (vcrf 4.) Vnicuique enim, inquit Paulus,Rom. 12,7. datur mamfejlatio (piritus ad vtilitatem, &c. H xc autem omniaoperatur vnus atq, idem Spiritus, diuidens fmgulis prout vult: cuius N o m en (it Benedictum in feculorum fecula. Omnia habent tempusfuumXcc\e.3,1. Tempus hactenus fuit, methodo prxfata, difeendi: Tempusnunc e(t,

v: inferuiam memorix mex, fcribendi, pingendi, annotandi: Tempus( De o volente&:dante)inpofterumcrit)OMN 1 a in Oratorio &:Labo-tatorio ad finem completum perducendi,vfumquetriunum,videlicet Di-uinum, Macro & Micro- Cofmicum, perfecte transferendi. Phy diabolo.FaxitD e v s. Arnen .Dijpofitionem orbis terrarum.] Mundi conftitutioncm;

___ quomodo



G R A D V S S E X T I .i ' i

quomodo tattus lic Mundus, Vid cv cr f 150. cum aliquot fequennbu$. SiKn s Cacholicon criunum primum, dequofig. Amph. huius tertia, riteconfideraic^ciufqucrcliquiasTquas D e v s Catholice potiiirarquecon-cluiicin malfam peculiarem, rcferuauitqucin vfus Theo-Sophicos Sapi

enti , Phyfico Chemicc (eircs tr«clarc in Laboratorioxadiaii i^Oicemm voluit 6cordinauic D E v s , experientia tefaOtibi appareret Mundi E l o -

H I M C U X A T n k 1 f a r n h p i i m r ^ i v f t m ^ H j j - j f n<»n d lC O^ c r c a n d i ) l lU l a .-

biletocum. Mine noflcdilcico, qux iit M a g n e s i a Phil. Phyfico-Chc-micorum Catholici fui Catholica. Vnum fi per totum noucris,cciam alterum. Tuncintelliges,quxannotaui verlT. i S , 157 quarta Amphitheatri huius figura, vbi de Lapidis Philofophici egi vfu triuno. H xe videre, eft non nifi Sapientis. Propter mundi ingratitudinem inuitus cogor{ 'D e v Mteftor)digitocompefccrelabcllum. Aeramen filiis doctrinxfigu-

ris Amph. huius fecunda &tcrria fideliter infcruiui,inferuiamq; fcquenti-bus hifce. Nam * * Virtutes Elementorum] Et fru&uum eorum, quosproduxerunt, Gen. i. Hos te quoque docebit vius Phyfico-McJicus,ana-

lyfi Phvfico-Chemica prxparatoria prxmiila.

I nitium, exitum, mecii-

umque temporis, * (oifti-

tiorum viciilicudincm , ac

^ 3 tcpeftan(im varietatem,

vcrf«8. yy InitiumC* confummti

tionemc7 *medietatem tempo

rum, yiciffituA inumpermuta-

ttones confummattor.ei temporum,

Initium & eonfttm.] HocexAftr is, t:nquam Alphabeto Cxlc fti, aMagiftroexercitato Aflromon.&: Aftr.lcgi ac fciri potcft.Suntenim infigna,Tempora, Dies Annos, Gen. 1, 14 . Sotjliiiorumvieijjitudir.es.] Verlio-num murationes h. c. Solisconuerfionc', qux funt dux-, vna hybcrna,quaad nos accedere incipit: alrcta xfliua,qua non vhra progreditur,fedad inferiores circulosfdocendi caulfa excogitatos) rccedcre incipit. Solftitia

duo appellantur j , SolU verfiases, &: nuncupantur. Tempe flattimvarietatem?] Commutationes temporum. Huc refer Ephemerides Acris perpetuas Mizaldi;fic Prognofticon Meccorographicon perpetuum

Sculteti. Item, ^aiitrcrn practica &: obferuaciones. 0 ic fcfclcn iiicfjt alfcjcit.

f f Anni curfus, ftclla-

rumdifpofitiones,

Vcrf. 19.V

I f Morum mutat tonei , cr1

(itmfones temporum, Annorum

circuitus, ac[itusflellarttm:

UMorum mutationes, Scc.] Temperamentorum humanorum corporum,quxaddifpofitionem Scconlticutionem Cxli&conftellationum variantur, mouentur, inclinantur. Imoa&ioncs hominum aut redduntur iifdemdifficiliores aut faciliores: quiaomnia, qux fub Sole lunr,fuum habent peculiare tempus certis dcftinatutn a&ionibus. AnnicurJUf.] Annorum circulos , fiue circuitus, ac fiderum pofitiones. Eam Solis repetitam conucr-fionem, qux annos conficit, vulgo annorum reuolutionem appellant.

29|



I X T F. R P R E T A T I O N t S

*97 <£T Naturas animaliu,5c Vcrfto-

/ / iras bcltiaru,$r & vim vc-

corii, & /\T cogitationes ho-

minu,/ jf,diftcrenrias virgul

torum$ virtutes radicum.

fa tu r a s Animalium, traf 7

qtie bejitarum fuentorum vim ,

$3 cogitationes hominum, dif-

ferentias plantarum, radicum

quefacultates.

Natur as avirmlmm, ] Confiile fcquentia. Iras bcflitrnm, ] Impetus ferarum iracundos. Quidam aftcctus vertunt, accipientes gen u'pro fpecie.Nam uaccilUi, eft illa pars in bcftiis atque hominibus, m quacft fedes iracundia:, itaque vim irafcibilem inbeftiis intclligit. lin/venionm] Generationes,proprietates,vircutcs ac operationes ventotum: Actisfalubri-

tatem,& infalubritatem. Cogitationeshominnu^ 1locciiamuoflra a.are(teftor S a p i e n t i a m ipfam ) a S a p i e n t i a vera, per pedillequasluas fideles dilettas, hoc eft, Scientias Sc Artes bonas fccietiorcs(vcifi.74.

& i9o.)Theo(bphica5>conccfiuni fuiiTe hominibus nonnuIlispus&: bonisinter quos columna Imp. R o m .) mihi non ignotis,fed admodum familiaribus,probare poflem tcltimoniis veris ac certis nili loco referuarenturcommodiori: C l a v i forcaflis fecrctiflima: Amphirli. huius. At,inquies,(vt etiam v.264.) D 1. v s (olus,qui (alia li:it? Veru clt. Sapiensipfe fapienrcr tibi rtfpondcr, vcrf 268. Differentias virgulto* um,dcc. ] Do

ctrina de S i g n a t v r a Rerum Naturalium (q ux A r s s i g n a t a )

plurimum hic locum habet: Signis enim indicantibus Dfuinitus ifcim*prellis atque annexis cum hominibus colloquunrur, vires faculratcsquedcclarant, feque quales fint, magnifice exponunt. Hacfcient.a ductus Adam,pi imus omnium noftrorum parens,impofuitcunftis animantibjsTcrrx&v niuerl is volatilibus Cxh, nomina fua EllentialiaSc propria, Gc-nef 2,19. Ancillante hac Salomon fiuce Natura; in fL-cxorta)difputarepotuit fuper lignis aCedro, qua: eft in Libano, vfqueadhyllopum,qua:c-greditur de pariete, & di(Tereredciumcntis& volucribus & reptilibus, &:pilcibus. j.Reg.4,55. Hoc A L p h A b e t v M in Natutx libro P n y s i

c o m E d I C v m , quod qui ililcere refpuit, monoculus manebit & claudicans in Medicina. Hoc Philippus ThcophraftusParacellus(icueraGYr-

muniens < /{(clrpiadesy\t\ veriflime de eo te Itatur Varw Rawm)a tenebris ob -Imionisin lucem fruftuoliflimc reuocauit: Iohan.Baptifta Porta Neapolit. in Phytognomonicis aliquo medo explicuit: Ego(polt Paracelfumprimus omnium, Phytognomonicis Portx- in Germania nondum extan-tibus nec vilis(ex confiho &: decreto ampliflimi Collegii Medici in Bafile*

enlium Academia pro Dodtoris gradu in Medicina confcquendo, I e h o - v a h fummo iuuant ,Thcfibus aflixis viginci o&o, publice docui atquedefendi, AnnoGhri fti 1588. die 24. Augulli; defendamque pro viribus inqloriam atque honorem D e i Mirabilisfauxilioeiufdem)donecvixcro.Non funt nug.u, qux Phvficus de rerum Naturalium S 1 c n a t v r 1 sprofitetur: nug.r funt, <JUX migiuendu!u<quidamconrra nugatur. Vir-tutes radicum] AnalyfisPhyficpChemica multum in hocadiumcntiproritare poteft.

O m n i a



G R A D V S S E X T I . '53

> Omnia denique qux fune v«cCm*

recondita S: aperta cogno-

ui : nam omnium Artifex

Sapientia me docuit.

f f E t quxeunque fiw ta b fi

confit impromfit, d td io :{ J 0

mnium enim tArtifex docuit

me S a t i e s t i a .

Q uu un qu eftir.t alfion/a,6cc.] Myfticc.arcane.fccretcjn SS.aScriptura,in Natura, & denique in vita communi. Omnin•»tmmarttfexdocuit, &c.]Tam mediate quam immediate, per fpccula; & dormiendo ac vigilando,

etiam per lbrtes. A t quibus,quxfo auxiliis,vel quomodo ? Rcfponfum fuf-ficiens accipis paflimin Prologo hoc,figuraque Amphit. huius quarta.Doce me,obfecro, Ruach Hhocbmabel, Spiritus S a p i e n t i a D e i

verflj.& 223.^ te fo lo( in poltcrunvjicur hactenus) erudiri, infhtui ac informati cupio, (itio, opto. Vos qui eHis myftcriorum D t i percontatores

iecretorumque Natura: reconditorum inueltigatores,imOomnium qua?(untabfconfa& improuifa,vos,mquam,fraterne ad noneo,vc nequaquamaccedatis Nigromanticos,Spiritus malignos, familiares diabolicos in Angelos lucis fe transfigurantes,i.Cormth.11 ,14 . fogite,fugite (fuadeo)i(tos:cumS a i’ 1 e n t 1 j € verx ftudio venient vobis o m N 1 a Bona (vcrf. 1 9 1 . )

Hanc Lege & Doctrina Amphitheatri huius quarnte vnicam,hancauditefolam: Nigra cum fuo magiftroorco linquite. Daniclicedifcitotererumablconditarum reuelationes qusterc apud D e v m , cuius methodum repedetis Dan. 2,17. &fequentibus. Item,Fig. Amphit.huius quarta.

Jfhttwi nutem ZJnicafit, 0

mma potesi: in fieipfiaque ma-

nens innouat o?nnta3 acfingu

las per xtates in fiviclrjfie trafi

ferens anim aj, amicos rD e i3

''Prophetasque efficit,

Et Clim (S A P I E NT I A) f i t Vctft7>

/ JTvna ^ o m n i a poteft:&:

in le permanens omnia in-

nouat: & / f per nationes in

Animas Saetas fe/ f trasfert.

fftk Amicos D e i & Pro

phetas conllituit.

}'/;a ] Vnius D e 1 omnipotentis vnica, vere catholica,hoc eft, vniuerfa-lisjquamobrem o m n i a poreft in o m n i b v s ,& in o M n i a . Res mira, obieruatuquc digna,quodproptcrea poflit o m n i a , cum fit v n a ,

vel vnica. omirumfuperomni mirum, T r i v n v m o m n i A j v e r f j o j .

Per Actiones, 8cc.] Non eft D e v s acceptor perfonarum, fed m omni gente , populo aut Natione, qui timet cum & operatur Iuflitiam (hoc cfl:, declinat a malo,&: facitbonum, P fa lm .3 7,17 .) acceptus eft illi. Actor.10,34.& 35. Ha c Religio Catholica,verf. i$4-Hoc omnis homo,Eccl. 12,13.Huicqui nomen dederit fuum,ctiamfi 'olim non circurocifus,ncchodiebapti-

iatus(de iis loquor, qui vixerunt &: viuunt extra ccctumEcclelixvifibi-lem: non Cnim priuatioSacramentorum damnat,fed contemptus: eftqucBaptifmus non tantum fluminis, verum &: flaminis, hoc eft, Ignis SpiritusD e 1 Mirabilis,cuius vi.Timperfcrutabiles,admirandus: nullique ad Imaginem & iimilitudinem D e i formato inuidedus) Amicus fit D e i , & par-

Myftica ar-ca na , A: fc.

cteta tcuc-

l a t S a p i s s -

T u D i i . <

V




ticcpsS a p i e n t i A vera; efficacia S a p i e n t i a /£terna:,Omnipot sutis* Mifericordis (o li m ) incarnanda, & ( in plenitudine temporis )in-carnatz, hoceft I e s v h C h r i s t i crucifigendi & crucifixi, SaluatorisCatholici in Omnes. Exemplo fune non Ethnice, non impie, quamuis

inter Ethnicos fcu impios viucntes innumeri. Qui,fi O s i amici non fu-ifTcnt.haud quaquam S a p i e n t i a thcfaurosinexhaufrosfquorumpallim in hoc Prologo Ht enumeratio ) ex gratia Diuina pollediflent. Se tr.xnsfert] Rccte igitur cft(vc fupra ex Capnione allegauimus) Spiracu-lum D e i &: Illultratio Diuina datur a D E o , mittitur, non difeitur artequadam humana,fcu humanitus: quamuis pro ea a D e o impetranda ceremonias qualdaniTheoSophicas,non damno, h.e. Diuino-Magicas, dequibus publice fari r.efas fummum. ^yfmicos D e i ] Amicus cum iit,quemadmodum rede dixit Ciccro de Amicitia, tanquam alter idem, ve

rum quoque elt CapnionisJib.de Verbo Mirifico, hoc, quod homovni-cus D e o, fiat quali D e v s humanus,vel quali homo Diuinus. Videveif 295. Potetis,mi frater, amicus factus D e 1 , Influentia, Lumine & MotuSpiritus S a p i e n t i a repletus,illultratus& ductus,fieriatqucclVe(ablitinuidia dicto) tuus ipGfilmus vel Hermes Trilmcgiltus,autBczeleel.A-chaliab,Pythagoras,Socrates, Plato, Democritus, Hippocrates, Gcber,Calid, Haly, Morienus, Parmenides, Homerus, Virgilius, Ouidius, Ray-mundus, ArnoldusjIfaac.VlmannuSjBcrnhardus.ParacelfusjZacharius,&zc ita,vt haudquaquam egeas auxiho vel confiliohbrorum chartacco-

rum eorum,\pios antea, ob ignorantiam tuam, fueras admiratus. Bibis cnimex vnoeodemque S a p i e n t i a Occano ,c quo Sapuntcs omnes: vnde,ficuti tuha&enus fecutus fui Ai alios, ita pofteri te lint fecuturi. A Pimandro.h.e.Mente Diuina: potentia: {SiMaSUxus) infti tueris,vtdice •repofliscum Dauideexcap.23. lib.i.Sam .vcrf 2. Spiritu* Domini locutus est

per me, &fermoeiutper Itngnam meam. Non funt Philofophi auctores, fedinterpretes duntaxat Na tura:, hbrique illius magni, (^iwrafrcrfurtCflfrcITcrtroffen / Dami DcrnuDcrc/vJin/cDcr iwcfyfcuicmdono. Etiam fi amiili e fient li-bri charracei omnium omnino omnes; tamen (cienda: 5: artes Methodo pofient reftitni hacThcoSophica . Nam qui primum docuit, is &tc ,amicum fibi factum, amice docebit ; quia vult, promifit enim: femper dedit, nccei deficit, vnde femper dare poteft. Et fi,vt fcripto quodam peculiari docuit vir doctus & pius Michael Neander, iuuenis vel homo fcdc-cimannorum,methodo lua humanitus potelt inftitui, vt euadatinPhilofophum perfectum Acadcmicum: quanto magis hoc pra’(tare poteritille,a quo omne bonum, qui clt donorum largitor,methodo fua Chriftia-no Cabaliftica.acDiuino Magica,vteuadas{quemadmodumdocentcx

emplamulta)inTheclophum perfectum feuabfolutum. VideverlT.io.542»O I l h o v a S A p 1 e n t i a , Hhochmahel,cui dc\it'\x c(Tc cum l\ liis hominum,\’cti.ijj.Liuame(v<*vC.&iz.)tfrmundalrortc({oir\ihiiift molx-rare mentique te iunge me.T,vt amicus fim Df. i,lxtcrin te, &:tranfmi-grem totus in D e v m . Prophetas eonflituit] Reuelationes Diuinas patientes, earundemque interpretes futura prxdicentes, proprie Propheta:aut V.itcs dicuntur. Imbuuntur autem Propheta: ad prophetandum, per Angelorum apparitiones &:inftitutiones; per vifiones;xnigmata,figuras;

verbo



JOO

j o t

G R A D V S S E X T I . 155

v e r b o claro cxprefTo;intcrnoaftlatu Spiritus D e i , tam vigilantes quamdormientes, immediate & mediate, oracula D e i accipiendo. Vide cap.Numeri u . &: figuram Amphitheatri huius quactam. Dices: Spiritu* quo-modo di/ccruaml Audi: Donum D e 1 cft difcrctio Spirituum, 1. Cor. 10,10.S i* 1 r 1 t v s Boni nota: funt V i r i t a s , quaomnialuafigillatD e v s.

(Eftenim Em e s . V e r i t a s , D e i iigillum, fig. Amph. huius pi ima; &P 1 e t a s,cumadobleruantiamvnius De i v e r a : pietatis(ludiumquof-uis inducit: Mali , M e n d a c i v m & S f . n v c t i o a D e o v e r o : &:

quamuis interdum fuadeat, dicat vel faciat vera,non tame pugnent(quodad vfum & finem ) cum lege Diuimcus tradita in SSa Scriptura, Natura &:Confcientiis noftris. De hoc vide &: lege cap. 13. Deuteronomii. Quic-quidagis.Theo-Sophiceage, &:rcfpiceD e v m , Proximi Charitarcm ,&confcientiam propriam: hoc prudenter agere, rcfpieerequc (inem. Obii-cis ; Bonisfemper(efc immifeetnequam ille verfucus, qui (etransformatin Angelum Lucis , &: (educit incautos &(impliccs. Refpondeo, Scimusex verbo D e i , officiorum Angelorum D e i Bonorum clle, defenderepiosfiue De v m timentes ab holhbus fuis, accufiodircabomni malo.Pfal. 34. ver f -S. Immittet Angelus Domini in circuitu timentium eum, cr eripiet eos. Pfal. ver (i 4 , f. & 6. Confundwturcr revereantur , qucrentes animam nnam. A/tcruntur retrorfum& confundimur , cogitantes mihi mala. Fiant tan-et nam puluis ante faciem venti, & Angelus Domini coartans eos. lia t via illorum

tenebra& lubricum: & Angelus Do mini perfeq uens eos. Et Pfal. 91. v e r i . 10. &rfeqq. T^on accedet ad te tnalutn, cr flagellum non appropinquabit tabernaculo tuo.

Quoniam A n ilis fuis mandiuit de te , vt cuflodiant te in omnibus viu tuis. In ma-

nibus portabunt te: tieforte offendasad Upidem pedem tuum. Hifce co 11 filus aggrediouD e v m orando, obleruans D e v m mihi refpondcntem.

N eminem enim diligit

D e v s, nifi qui cum Sapien

tia confuecudinem habeat.

Vcrfig. V^eminetn enim diligit

‘Z>£ v s, m jitusn3 qui cum S a -

p i e n t i a inhabitat.

feminem diligit D E v s , nifi, & c . ] P e r c u K i r ( D e v m re f t o r ) a n i m um

m e u m , d u m l e g e b a m , V o x h . r c S a pi e nt i s. D e v s bo ne , q u i d h o c e ft ? ne

mi ne m d i l i gere D z v m , n i f i e u m , q u i c u m S a p 1 e n t i a i nh ab ite t i n h ab it at a ut em c u m S a p i e n t i a , n o n n il i in viis cius qui a m b ul at ; q ui

D e v m e x t o to c o r d c a m a t , & P r o x i m u m f ic ut fe ip fu m- , q ui p r i m u m &

a nt e o m n i a q u x t i t r e g n u m D e i j qui t imet D e v m , S c operatur iuft it i -

a i n , h o c e ( l , T e o s o p h v s «qui folus v e r x S a p i e k t i j e i n c o l a , d o-

m i n x ( u x m i r i f i c x o b e d i c n s > e i q u c ( oh t ot us ( C o r p o r e , S p ir i tu &: A n i m a )

d e di t us a c l e ru ie ns : a ut l a l t em i ta f l ud e ns , ve r i. 1. T o t u m re q u i ri t h o m i

ne m. N o n po t e l t q u i s d o mi n i s i n fe ru i re d u o bus ; S a p 1 E N t 1 a / Etcr-

n . r , & mu nd o im mu nd o. (£‘ * ( j ri | t in ( ludio hoc tam pio tam (anclo , tam

honeftef ructuolo , & p r o x i m o , 2c n o bi l m ct i p fi s : M u n d u s greurtD/ D e v s Acilii)/ & c o n t r a . I a c o b . 4 ,4 .

/ f Cum placuerint D o- i Proa“ I $uti placuerint I e h o v a

300

5 0 1

V t d i li gatnos D i v s ,

q u xram u s

S a p i e n

t i a m .

V 2



Omniadat S a p i -

t n t i a .

»5* I N T E R P R E T A T I O N E S

V c i f 7. vi £ viri, etiammimicos citu pacatos reddet ei.

m i n o v i x h o m i n i s , i ni m i

cos qu oq ue cius conuertet

ad pac em.

Cum placuerint, &c.] Vt placcas D o mi

N o ,in viis S

a p ir.

n t i a(vcrf.7.) ambula: neminem enim diligit D e v s , niliquicum S a p i e n t i a

inhabitat, vcrf 300. Et runccogct D o m i n v s inimicos tuos paccm in-irctecum: auteofdcmdifpcrget per Spiritum virtutis fti.T, vtcftSap. 11. vcrf. 21. Quare Achor dux liliorum Ammon,!udirh.f ji/ .&X;? . T^cvfit, inquir tqut infuluietpopulo if li , ttiji(tuavdo rcctjftt a cultu D O M 1 N 1 1) L 1 fui.

Quoticfcunqucautem pccnitucruncfcrccclUflcaculUiD e 1 lui, deducis

D t v s virtutem relidendi.

5°3

5 04

Eft enim perita Scientia:D i i , atq-, ci initiata, ciufq*,

operum cicatrix.

Sap. S.

Vcrf.4. I ff Doctrix (etiam)efl 7>/ -s c i p l i s a D e i , & elccifix operumilhitj.

Dfciris, &rc.] Doctrix, elc<ftrix,&inucntixScientixopcrum D e i , &

quafiqujcdamSacerdosatqucMjgiftraartificiofiflima,tammyfteriorumSS*Scriprur«, Naturxquc (ccrctoruminueftigandorum&'inueniendo*rum,quainDis c i p ' l in a , h. c. T 1 m o r i s D e i. vcrlf 14, j . &: 15J>.

Quod (1 di uitiarum eflin Ncrfj- Et/sf fi dittiq* appetuntur vita poffeflio delidcrabilis: invita}quid Sa p ien t i a lo- quid Sap i en t i a, omnia cupktuu> f f qnz operatur 0- operante, locupletius? mn i a ?

Sidiuitixappetuntur, &rc.] Non tamen vt inde fuperbias, aut reni faciasmundane mundanam; fed vt honcftc viuas, fisque EIccmofynarius D t i ;in hofpiriali hoc magno,fubueniens Proximo tuo egeno.Si in hunc finem

optas diuitias, fapienteradi S a p i e n t i a m veram: dabit ex laboribusmanuum tuarum S a p i e n t i j e in L a b o r a t o r i o Sapientibus,

vnde tu quoque dare poteris, vice De i . Vide vcrfT. 291,517.6Cji<?. Diui-t ix , per S a p i e n t i a labores, Donum De i , verf. $2.6. Qua operatur O m n 1 a . ] Quiacft O m n 1 a in Omnibus, & in Omnia, vc rf 2pp. ver-

borum horum paucorum fenfus eft latiflimus, imo infinitus. Mentis labo-res, iuxta Amphitheatri huius do&rinam ,h ic Thco Sophfcc cxcrcc; experieris mirabilia. Vide vcrf. 137. Ex cognitionc, poflcilionc &: fruitionehorum, Philofophi veri mundum contcinpferunt immundum. Hinc vr xMorieni Romani : Omnes qui O m n i a fecum habent, alienis auxiltUmnindi qtnt. Et Philippi Thcophrafti Paracclli: Alterius non fit, q'nfuuseffepottfi. Aurea libertas.

T Si autem fenfusope- I Velf f- I Si autem Prudentia agit, ratur: quis horum qua: funt,I Iatque opera efficit: quidtllatn

magis



G R A D V S S h i J7

magisquamlllacft arti

fex?rerumnatura artificiofitts efl ?

Si autem(cnfits, &c. ] Si fcnfu, ratione, prudentia, intelleftu, arte aliquidprxftariautetfiei potcfhqmd I l l a (quxdat, fcit, intelligit&opcratur

C) m n i a ) in rerum Natura artificiolius eft, autreperiri poteft? Artifex.]Eilenim(comprobanrcExperientia)crfc&rixeorum omnium, qua:funt

nefiunt Bona» aiu in Naturi, aut vita. Hjnc,igirur,prxfic iasTibiip li, nec

non Oratorio ac Laboratorio tuo :v t tibi prariit Spiritus familiaris, te do-cear, ducat, cuftodiat.bencque nolle, velle, cf ie& polle largiatur in O-M K I I I V S .

Si vero I uftitiam quis di

lidit: labores huius virtutes

funt: T emperantiam enimdocet>Sc Prudentiam, iu

ftitiam ac fortitudinem qui

bus nihil c(t hominibus in

vitavtilius.

v « c 7. Et I r s t 1 t / a mquis di/ igit i labores huius magnas

habent virtutes: JffSobrietatemenim P rv d e st i a m

docet, fy l f 1 vs r i t r a j j &

VtRTVTE m, / J quibus vtilius nihil ejl mvita hominibus.

Si luflitiim quis diligit, tec.] Si amat quis id, quod eft iufttimaexquum(vcrf. 81.) hiediante S a p i e n t i a poliidebit; vtv erf docetur;^, ficali-quotfequentibus. Vcrfaturenim I l l a in conformandis quoque homi

num moribus atque virtutibus comparandis, Decalogo cos conformes viu-re fludentes faciens. Sobrietatem.] Qua: ianua eft omnium virtutum.

Anima (icca,prudentillima. Mensobcefa, tendens deorfummonfurfum.Crapula (quam Diabolus concacat in bibulorum cerebella) fcediusquidomnibus latrinis, vcrf. 757. Audi Paulum adEphef J, 18. Tmolite, inquit,ir.cbri.xri vin o , in quo eft lux uris >f(d implemini Spiritu fanato , loquentes •vobijmtt

ipfn in p/ilmiSy cr hymnis, & cantici* Spiritualibus in cordibus vejlris D o m i n o :

gratias agentcsfemper pro omnibus in nomine D o m i n i no(Iri I h s v h C h r i -s t i , D e o & Patri. Hxcille. Iciunium Chriftianc inftitutumcumabfti-

nentiaa nimio cibo & potu illicitifque voluptatibus, cum lu &u& humilitate animi, pcccatorum confcflione&: precatione Diuinam Clementiamfimpliciterambiente.eftinftarfcoparum.quibuseuerrimur atquepurga-mur pro aduentu SS*‘ holpitis, in templum fuum Catholicon (figura Amphitheatri huius fecunda, &rverf u8.)t riu nu m, Microcofmicon, reno-uatum. Domat enim I e i v n i v m carnem-, humilitatem pari t, fugans te meritatem; Caftitatis lumen accendit; Intelle&um acuit; eleuat Mentem ; falubriaconfiliaadminiftrat; fugat morbos; &: impetrat (ex gratia)gratiam Diuinam. Iuftitiatn.] Illam, qux virtutes in lefecomplettituro-mnes. 'Quibuinihilvtilius, &:c.] Nam ita viuenres, amici conftituimurD e i ; alias nequaquam: quoniam in malcuolam animam non introibitS a p i e n t i a, vcrf 218. Nec vllum diligit D e v s , nifiquicumS a p i-e n t i a inhabitat, verf 500.



30 6

i jS I N T E R P R E T A T I O N E S

507

Pra:tcrca fi qu is mu lt a- Velfs*

rurn vfum rerum defidcrar,

h x c antiq ua nouit,6c futura

conie &at , fe rmo num verfu-tias atque xn igm atu m ex

plicationes incel ligit , f igna

& prodigia prenofeit , cucn-

tusq; tempcftatum ac tem

porum.

E t { f f i multitudinem S c 1

E N r 1 A de fiderat quis : fc it

praeterita} c T de futuris x f l i

m at: fcit njcrfutias fermo num 3 tsi f f dtjfolutioncs argu-

mentorum : { f figna mon

f l r a fc it antequam fiant i ( jr

[ J euentus temporum fic u

lorurn.

Si multitudinem Scienti* ,&c.] Si autem etiam Scientias rcconditas, Artes

fccrcta<,&: Experientiam multarum rerum defiderct quis, Icit i i . i a prx-rcrita,prxfentia&: futura*, neque folum Ipfa talia lcire vult,verum quoquefuxihidio(ogermano,ideft,fidelidilccto,mediantibusancillisfuis fidelioribus aut virginibus quali cubicutaribuf,(verll !74.& 17 0 .) Scientiis puta& Artibus fecretioribus bonis,iuxta Leges atque Do&rinam Amphitheat r i huius Theofophice reuelare,communicare, dare &: fortunatoinfpira-rc fuccelTu Labores eius, virtuose pot( It, libenter vult ,arque amicegau-der. Scit verfuti/cs fermnnum] Fallacias orationis,&: foluriones xnigmatum ; qux funt obfcurxarqiieimplicarxfententix,qualesSolomoni pro

ponebar Regina Auftriaur S.iba,$.Rcg.io, 1. & z.Paralip.9,1. Irem Parabolarum, Allegoriarum,Metaphorarum & figurarum aliaiilm.verf. j. Dif- f l u i ioncs Argumentorum] Quia V e r i t a s eft; cuiadftipulatur Experientia,rcfuransfyllogilmum(ophifticumomnem. Signa<jrmonflr*,&.ci\Nontantum Ipla fcit,led etiam C' tiamdidum) hominibus aperit. Quomodo?

Annuntiatione virginum fuarumcubicularium,&:mihiffatcarvcriratem)quoquenonnunquam famihariutn: Chnftiane Chriftiano. Euentus tem-

porum crfecul. ] Proptcrca Prophctas(v. jo 5 .) con^*cucl'c potcilarqucconftituit.

<y Propofu icrgo h a n c

'J r ad d uce re m i h i ad co n u i -

uendum / > ic iens quoni

a m / j f m e c u m c o m m u n i c a

bit de b oni s , & er it a l locu

tio txd ii mei.

Vcrf* . Itaque hanc decreui mihi ad

'vfum 'v ita ac confuctudtncm

adiungere, certo fciens eam bo-

norum confultricem mihi fore,

curarumque ac jnoleflix confo

latricem.

rropoirui,&.c.] Diuinum propolitum hoc,&: fumme beatum.Propofuifti

idem in me mini,6 Hhochmahel, inque co firmum &: fixum me vt reneas.oro.Amcn. add ucere m ihi Sororem, Amicam, verf.io*». Spon-fam, vci f. 14 6. eam aftumere mihi: allbciarc mihi, vt veniat in me Spiiituscius familiaris, vcr f iz j . In hortum delitiarum vel Paradyfummetismcx.Sciens] Cerro fcicns,non opinans. Diffidentia, de S a p i e n t i a fibiaili.ftcnda,non cad.it in S a p i i n t i a ftudiolum: alias fruftrabitur fine pro-

p o f i t i



G R A D V S SE X T I .

joS

309

politi boni opta to. vcrlf . 1. 116. Alecum <orr.munic&bu dc bonis, &:<;.] S c i

ens S a p i f. n t i a M all if lr iccm fcdium D 1 1 (vc rf :) iam f ictam A-

mic am m eam, mihi( D 1 1 A mico} futuram m meditat ionibus 6c foliloqui-

is(vcrfl ’. 28 , 15 8, 1^ 2, 17 0 , 536.& c j d c S a p i e n t i a labor ibus (ap ientcr

6: f ruduosc inft i tu cndis , Conf i l iar iam Sapicnri f l imam, & confolatr icem

(imu! curarum arqu emo lclti arum : f idelifl imam. El i enim in labore requies, in xitu temp enes , in fletu folatium,dulce refrigerium, que ma dm od um

redte canit E<?clcGa. Sci en s, qu od in dubiis &c o nf il iu m bo num datura lir,

& folatium in curis mol cftii fque gr.it um.I ntcll igcn thxc non nil i f ideles &c ex pe rt i ; quibus , fopit i sknl i bus atfc&uol is &: rat ione nude hu m an a, L v-

m e n m e n t i s D i u i n i tu s a cc c nl u m ca d it l up e r In t e ll e ct u m ,m o u c ns l i

be ram c re de ndi v o lu n ta t em : q u x N o n 1 L 1 s s 1 m a n o t i t i a v i a .

Q uo dd e l i rer is f cr ip f i tprxc larc M. T ul i ius , Ora r ion cpro A rc h ia , longe

x q ui o rc r at io ne ad S a p i e n t i a v e rx l tu d iu m tt as fe rr id eb ct ac po cc ll ,

vbi l ic inqu it :Hxc fludia adolejcentiim a!unt, fencclutem ohIcFI ani, fecundas res ornant, a duofis perfugium ac Jolatiumprxbcnt: dclecidxst domi, non impediunt

foris ypernoclanl nobifium^ peregrinantur , rufiicantur. Quodfirpft hxc nec at tinge reyneaite fenfu noflroguflarepo//’ mus, tamen ea mirari debemus, etiam eum in aliis videmus, ir lxc i l le. Felici f l im us, i g i t u r, qui cum S a i>1 e N t 1 a inhabitat,

&:cum quo I l l a .

/ if Habebo propeer H an c Vfrr,a

claritate ad <#urbas, &: hono

rem apud feniores iuuenis.

Qloriarn in rvuhtis propter

banc adipifcar , & honorem a

pud[etuores iuuenis.

Habebo propter hanc claritatem, &c.] R atio ef t, quod ignorantia fit materadmuatioms;admiratioautemparitclaritatem,gloriam,honorcm. Ignorant enim illi, quodru notis. Deinde . cum S a p i e n t i a ipfafitclara, vcrf 1 4 1. Prxclaros quoque reddit Do&rinx& : Difciplinx filios hxrcdcsfuos fideles dilectos, (quorum initia in vita, complcmcntum in futura) fi-ue iuuenes ii fint, fiue xtate fenes* vcrf 21. & 27. tam apud plebem, quampopuli feniores: ob Dona ac BonaS a p r e n t i a , benigneiisconcefla.

Sunt enim hi in De

o1 p

s o , - q V i e r a t , e s t , e r i t

om n I a

inOmnibus, vera G l o r i a &: victoria noftra.

Acutus inucniar in in

dicio, in confpc&uq, po-

temum cro admirabilis.

V c rf II. E t f f acutus inucniar in in-

dicio , m confjcclu potentium

admirabilis ero, factes princi-

piim admirabuntur me.

AcutusinueniAr , &:c.] Quis iuftius, quis acurius iudicabit ?q u a m is cui

S a p i e n t i a Ie h o v a aconfiliis. In conjpcclu potent.} Felices t e r q u equaterque felices Potentes, fi mirentur, audiant, a m e n t Sapientes, obe-diantque eis. tortn ftcjcf c*w c i fic. Nam Sapientes fiunt Reges Sa-pientumconfuetudine. vcrf. 74.



I 6u I N T E R P R E T A T I O N E S

1 0 Mctaccnteexpc&abunt,

loquentcmq; attente audi

ent, atq-, dum pluribus dif

feram, ori luo manus apponent.

Vcrf . n l f Tacente mefuflinebunt,

d lo queutem merefpicie?it, o 4

fermocinanteneplura > Jtm a -

nus orifuo imponent.

;io

Tacentemmtfujlimbunt, &c. J Cumexpe&ationcfumma attendent, vte^o loquar,fpc&antes aliquid hngularc. Noli cogiurc .quidego proteram Angulare, cum nihil pollit dici, quod non lic di&um prius: o tc miferumldiftidcntixtuxatquepigritixinfignehoceftargumemum. Quafi Spiritus S a p i e n t i a cflet exhauftus, vt non xque in tc , ac in aliis veteribusetiam hodie poflitaut velit inucnire noua Se antea inaudita. Quamdiu visellc alterius iogenii mancipium ? Mantis ori imponent.} Significathxcma-nusadosappofinoarq; admatiofuimnum ftudium voluptatemque, qux(p^.yy/ix, Grxcis appellatur/faciunt enim audientiam, qui ita filent, & fi-lentium fummum.

Propter banc, immortali-

tatem obtinebo, ac relinquam

memoriam pojleris fempiter

nam.

Prxterca habebo per Vcrf -sJ.

H a n c immortalitatem •,

memoriam xterna his qui

poli mc futuri funt relin

quam.

Habebopropterhancimmortalitatem enim S a p i e n t i a claritatemx t c r n a m. E t , fi v e r u m , q u o d d i x i t E r h n i c u s, D ign u m la u de vir u m Ii lufa ve-tat mori, quanto magis hoc Sapientis noftri : Memoria «nim iufti cum laudibus: nomen impiorum putrefcct. Pro. io, 7. UUcmoria Sapientiffemper in benedictione.Sunt enim libri va fimcm orix , Sc fama perpetua fapientum. Amphitheatro hoc(laus D e o )& - ego Henri'usKhunrath. Lipf.Med.Doft,TheoSophixamator memoriam poftcris relinquam honcftam &: bonam

apud bonos: etiam in dcfpe&um diaboliiquamarunoqucipfius. Et quam .*uis fucum dicendi non fim fccucus> (ciatis ,caufr veritatem potius, quamlocutionisornatum mequxduifTc. Gratias autem ago D e o meo, quodhoc virtutis fignum voluerim (D e i gratia) oftcndetc. Sap. j , 14.

3*3.

Populos gubernabo, na-

tionelque mihi fubditx c-

runt.

Vcrf If^Difyonam populos:

/ f nationes mihi erunt fubdi-

tx.

DffJ/finamp^pnlos, &'c.j Tam do&rinalitcr, quam politice. A rationestm hierttnlfitbdiu^ Quia Rex.

/ jf T imebuntmeaudicn-1 v<rn,J-

tes Reges horrendi; < Tin I

Tyrani formidabiles quum

audierint > meextimefient, in

multitu-



G R A D V S S E X T I. 1 61

b o -

* «4

3'5

3 1 6

multitudine bonus videbor, in

bcHoJlrcmws.

m u l t i t u d i n e v i d e b o r

n u s , & i n b c ! 1 o t o r t i s .

Tt>ncbnHi n ', 6:c.] I Ioftibus& inimicis meis formidabilis cr o ;& terro

rem cis S a p i k n t i a (qux mccuin) iniicict, a D o M 1 N o pro (ponfamihi concclla. I» /uulttiudinf,£ccK] lu \ ul^us bonus apparebo tempore pacis, propter I v s t 1 t 1 a M , c x q u a v i r i b on i appellantur: & tortis , tem-poicbclli,propcerS a p i e n t i a m , q u x melior q u a m vires, vcrf Cy

hftcapudm e reputas,fiim

maque antmi cura perpendens,

ejje immortalitatem m cogna-

tione Sapientia,

f j H xc cogitas apud me, Vclf ‘4*

fic commemorans in corde

meo, quoniam immorta

lis elt in cogitatione S a p i -E N T I /H.

H.ec cogii tr.s apud me, &:c.] Non obiter, non fuperficialitcr, fedftudiosc

aefol!iciteiucordcmcohxc,idcrt, S a p i e n t i pl thefauros, labores,fru&us&r vnlicatcs, animi lancc perpendens. Meditationem &: ftudiumconumxit Sapiens nofler, cum laboribusde S a p i e n t i a fulccptis, inquoetiatn anobiN ftudioscimitandus: O rando& Laborando(imul. Non

laborandum abfquc (ludio &: meditatione in Oratorio, thronum immor -tahsejl, £\Te.] Svnopfmhicinflicuitvtilicatum S a p 1 e n r i a , dcquibusinprxcedentious prolixe.

/*f E f in amicitia IU ups de-

legatio bona, & m operibus

manuum illius honejhtsfine de-

fectione,& m certamine loque

U llliius S a P1 ENTI A,&pM

clar itas in communicationefir

montim I r s i v s .

Et bonam in amicitia il- Vccf*8-

lius delegationem, diuiti-

afque inexhauftas in labori

bus manuum cius, atque in

cogreilione collocutioneq;

ciu idem Prudentiam, atq-, in

communicatione (crinonu

floriam.o

£/ ;» 4iw/^V;4/7/;//;,&:c.]TriahicSapicntixfiliocommcndantut. 1. Ami

citia Sap-entix /Eternx; deinde Labores cius, demum colloquium. Laborum vero eius & colloquii nemo potcil: fieri particcps, ni fj contradapriusficma&inuiolabili cum cadcm amicitia: quod non niGrchctd&: repudiata mundana Sapientia immunda fierfpotcft. Tum demum rcra&: fincera

djle&atioex Amicitia /Etcrnx Sapientix hauriri poteft. Exlaboribus cius, honeftxdiu itix : cxcolloquio, prudentia & gloria.

/ j f Beatus homo qui inuc- Prou }-

n i t S A r 1 l n t 1 a m , & qui af

fluit P r V D E N T I A. (Legitur &,

effluit Prudentiam.

Beatus homo, qui mnemt

Sapientiam, t*> homo qui pro-

ducit in lucem intclligentiam.

Fruftusfi: Vtil iutcs

Sa p u n t i a ve r* .

'o ft< //»*

S a im i n n *

laus.

X



S A VI EN'

T I /C Ho i ia ,

/<f rudui .

3*7

i ^ i

j i S


Bea itu homo, qui, &:c.] Q u i v i , quxfb, beatius co, qui inuenit S a p i t N-

t i a m . 1 Cumintoro Vnmcrfo nihil fit pixftantius, excellentius, vriliusS a p i e n t i a . Ratio eft, quia dat D e v m ; Semctipfam ; Amicos facit

D e i ■,Prophetas conftituit; dat longitudinem dierum; honores; diuitias;o m n i a . Viile verlf. 514. &. j i j . Quis ergo,mortalium non qu.xrcrct.tota-que vira amaret eam? Occupet vitimum magna fcabics,exulctquc c limine Mundi.

Melior eft aequificio E-

ius l f negotiatione auri &

argenti, / primi Scpuriflimi

fruduseius.

VcrC 14- jVuia melior eft negotiatio

citis negotiatione argenti: c'T

auro melior esi prouentus euu.

7{egotiatione /turi,&:c. ] Negotiatione mundana, qu i finantiaria,faner ato W/rlpjrtifcii/^ap/W4,&c.omni;infticiica<exercicioindefeAb, propter fo-las diuitias pecuniarias,aurum & argentum. S a p i e n t i a acquiriturpraxi tantum ThcoSophica mcntali,cx infpiratione Diuina,in Oratorio

vtroque; S a p i e n t i a e fructus non infimi nancifeuntur negotiationel iborum manualium Sapienti,in Laboratorio. Hermes cap. 1. Intam longa sinte, inquit, nen de(liti experiri, nec Anima a Ubore peperci, artcmcrhanc fcien tiamfoliut D e 1 viui in juratione habui, qui mihifamulofuopandere dignatus efl. Et paulo poft: D e o grati** agite, qui hanc/cicnuam vos docuit(mediate & immediate )gratos enim diligit. Trimi & pvnfl& c.] B o N v l(, enim s v M-

m v m , ( D e 1 d o n v m ) Homini ad Monadis fimpliciratem redu&o, re-ducivcTheoSophice ftudenti, confert, videlicet, Agnitionem,Cognitionem,Cognationem,Vnionem & Fruitionem I e i i o v ^ . C r e a t v r a. atque N A T V R i t , H o m i n i s q ; i P S i v s,hoc eft,Catholice o M n i a :

in quo tertriuno, plufquapcrfc&a, vera, fumma, Catholica, hic &: in xter-num fru&uose duratura,confiftit B e a t i t y d o . Omnia namque D e i

mvfteria ( q u i nos fcire vult) Naturxque fccreta,omnis morum Sc Legumratioiuftarum,omnispnteritorum, prxfentium &: futurorum notitia, cxS a p i e n t i a xtein»,foliusveri,fonteincxhaufto,fcaturiunt,emanat&derinanrurinnos,pcrcIoquiaeius LibrorumSS.* S cr iptu n,M ac ro&MicroCofmi mirabilia,mirabilircrrcuelautur& traduntur nobis,audiun

tur,videntur.obleruantur,a Do&rinx &: Difciplinx filiis.Non cuiuis facile adire Corinthum, nedum S a p i e n t i a gazamlThcoSophice Oran-du, fapienter Laborandu: ChriftianoCabaliftice, DiuinoMagice, & Phy ficoChcmicc,iuxia Leges atq; Do&rinam Amph. huius, currendu fudan-

dum in Oratorii & Laborarorii ftadio. Vi&ori quod eft, viftorixpr imium, deccrnitur; non fomno vitiorum dormientiaut pigro.

Prctiofior eft eundis o-

pibus-, Zcffiomnia quxde-

fiderantufjhuic non valent

Vcrf i j . ‘Tretiofior eft margaritis,

omnia defiderabiha tua non

aquantur ei.

comparari.Omnia] Mundana ,quorK gloria vana: Sapientia enim propter fe ipfam

cognofcitur atque inueftigatur; quia in ea eft res interna, Aurum &Ar-

31$

gentum,



Ij?

G R A D V S S E X T I. iCTj

gcnttim, ix' non externa, &limul vcriratisinquilitio. Laboribus cnnnSapicntix, h. c. ChrittianoCnbnlilticis, Diuino-Magicis, Sc Phyfico-Chc-micis acquiritur Lapis Philofophorum, qui dat Solem Sc Lunam per &c* f c: c u m c x c c r x a rt es omnes addifcancur non prop:cr feipfas, fed propter, a u r u m & argentum, extranea. Quare S a p i e n t i a ex fefc,cxfon-

tc Benignitatis fuxpcrenm, largillimc donat(modo, quo di&um)opesinnumeras, thefuirum infinitum: Bona & Dona Animi, Corporis atqueFortunx,didta .\ridcvetlV. 4 5 ,2 24 . 6^527.

Longitudo dicru in dex

tera il lius: & in finiftra illi

us, diuitix &: gloria.' * o

Longitudo dierum in

dextera Ei//s>& infinifira Wi

k s diuitix i j gloria.

Longitudo dierum, &c.] Mcdiantecmm P h y s i c o-C u E M i A , (qux

S a p i e n t 1 /E verx, inhocfeculo, pediflcquaefl fidelis, & virgo qualiCubicularis a (ccretis Naturalibus,) f i l i o Difciplinxinduftrio, D o m i n a

benigne largitur Vegetabilium, Animalium partiumque eorundem, Mi-ncralium, Lapidum, Gemm arum , Margaritarum , & Metallorum Eflcn-tias prxtiofas, fubtilitatcfq; falutaritcr cfficaciflimasrimo , & L a p i d e m

P h i l o s o p h o r v m , rcftaurationisac confcruarionis noflrx vcnlli-mam Medicinam Catholicam: cx quorum vfu legitime Medico, longitudo dierum. D i v i t i * , vero, ex Lapidis catholici prxfati bcncdi&i vi mi.rifica, qua Metalla inferiora in fuperiora,hoceft,in Argcnrum S: Aurum,rcucraconucrtuntur, &ineirc&:informa fruduofiflimc traufmutantur.

G l o r i a denique, cx vfu Lapidis plufquampcrfcdi ChriftianoCubali-ftice Diuino. Vide figuram Amphitheatri huius quartam. Obferuandum:

quo dextra dignior finiftra, eo longius prxtcrendusdiui tiis pecuniariis fa-nus &Iongxuus vitxftatus. Vide verfl' y~6.

5*5>

1$Vire cius pulchrx, &

omnes femitx I llius pacifi

ca:.

Vcrf . 17. Vix eius y vix dele fla biles i

& omnesfemitx eius pax.

Vix eius pulchrx.] Tota pulchra eftS a p i e n t i a , foror mea, ob veritatem in Doctrina &: Laboribus, vtilitatemq; ex frudibu s: Pacific* , fiue Pax, quia animi irrequietudinem a D e o ipfo homini immi/lam, etiam fupcrPhyfico artificialibus (de qua tertia huius Amphitheatri parte, fub numc-roi. Probat. 5.) fru&uoscfedat,de(idcriumardcnsfuflicientcrimplet;&:hominem totum tranquillum, quietum ac verapacc( vcrf 23.) in te rnetexterne, pacificum reddir.

320

' [ f L ignum vitx eft his qui

apprxhcnderint Eam:& qui

tenuerit Eam, beatus.

Vcrf . 18. Hxc lignum vitx efl appre-

hendentibus eam: & qui tenent

eam, beati.

r*

X 2




3“

3*3

5*4

Lienum vit*^ Secundum corpus, Spiritum &: Animam: in vita hac atque futura. Potcft etiam hic per Lignum vira: intclligi cognitio D e i , fui-ipfius, & Naturx : funt enim hx tres cognitiones frudusS a p i e n t i a .

Ab eftcdu ergo &rconfct]ucnti (tanquam fignaturaindicante) iudican-

dum quoque & concludendum, quod Theo-Sophi, S a p i e n t i a Labores (puta,Chrilliano-Cabalifticos,Phyfico-Magicos,&: Phyfico Che-micos) /apienter cxerccntes, (hi enim S a p i e n t i a m cum frudibus E-ius apprehendunt tenentque»)fint etiam immatriculati in album iudo-rum.Nam frudus iufti lignum virx.Prou.n>3o.Pai]iuc & Adiuc.MagnumfolariumhocCabalx, M ag ix & AlchcmixTheo-Sophicc operam danri.Ccrtificatio vocationis dniinz.

Quon iaSapient ia os m ucorum aperuit, linguafq-, in

fantium fceit difertas.

S.ip. io.

V cr f xi. / f S AT i A n t i a (FJemm)A peruit os mutorum, linquas

infantiumfacit di fertas.

S a p . aperuitos, &rc.] Eloquentia vera cum Sapientia coniundacd; &nafeitur e x multarum rerum infallibili cognitione. Vbi enim res ipfx deficiunt,c x veris Sapientia:theiauris,Spiritualibus, DiuinisautNaturali-bus depromptx, ibi hxc rerum inopia, autobmutefeere facit hominemin rebus arduis, auccftunditfc animus, in ineptam,vanam &: flultamgar-

rulitatcm & vaniloquentiam, D e o , Angelis & hominibus inuifem. Fal-facloquentianafcitur exferpentina illaaftutia, 6: opus ha^et multis verborum lenociniis, coloribus &: perfuaGonibus, ad fallendos animos hominum.

Mccum (vlceriusinquit S A - y*™'*"

P I E N T I A I I' S A ) e f t C O N -

s i l i v m & q v i t a s ,mea

eft P r v d e n t i a , me a eft

F o r t i t v d o .

f f Penes me confilum i*>

Sapientia, Ego fim bitelligen

tia , mea fortitudo.

i.Tenesme eflConf. & S a p . ] Non penes fapientes huius mundi immundi

infipientes,pafliminflatu Ecclefiaftico&Politico,diabolicaaftutia,impie rcgnantcs:autinfcholisquibufdamEthnicc,hoceft, contra S a p i -

e n t i a m veram ( in & cxSS*Scripturx, N aturx& Mentis purx libris,aut Fheo-Sophice, velPhyfice, Phyfico-Chemicc, Phyfico-Magicc, 6cc.

vtfupra annotatum, fimplici veritateveracique (implicitatedocentem )fecundum Ethnicorum quorundam deliria fupercilibsc&( proh dolor)impuneiuuentutemfeducentes. S a p i e n t i A. yEtcrnxfoliusefl Con-lllium, Sapientia, Prudentia, Fortitudo: fine cuius Spiritus afflatu nemo

vnquam vere Sapiens, Philofophus.Conf ilio valens, Prudens, Fortis : fine cuius infpiratione, & illud ratione, dodrina nulla vera, folida aut fana.

Per m c R e g e s re gn an t, &: | Vcrf- | J f Per me reges regnant, &

Principes

3*3

3*4



•

G R A D V S S t X T I. >5* |

Pr inc ipcs dccernunuul l i r i - I Legum conditores tujla decer-

am . i nunt.

/ Y ; - » » f A ' c . ] Per Legem meam,qua: fcintiilaS a p i e n t i a iuftiti.xque’

me.T: &: proptereaconformis mihimee ipfi. Ego ipfa Lex mca,Iufticia, Ve-ricas, Salus & Anima Regni. Ego inihcuo Magiftratus , & muto imperia,

pro mea voluntate.

•Per m c Pr inc ipcs d om i

natu r,&: principes & om nes

iudiccs Terra: .

Vcr f |6. ‘Ter me Principes impe-

rant y e r potentes iufta decer

nunt.

3M

Prinsipesimperant.] Ad verbum , principabunt, id eft, officio Principum,

Dominorum aut Imperatorum funguntur. Heb rx i, inter Germanos hodierno die viucntes,Germanice vertunt, > c r g c f u n u An vero Principes omnes per S a p i e n t i a m regnant? Non,(ed

n laltem, qui (vt eft vc rf 16 0.)diligunt eam, &: qui mane ad eam vigilant:non qui diligunt comcflationes & potationes, quorum D e v s venter eft:qui Deos fimulant, &: Bacchanalia viuunt.

-M ec um fune diuitia:

Sc g l o n a , t pe s l u p e r b x &

iufticia.

Vcrf. iS. <Z>tuitu & gloria ?necum

funt , fubftantia ftabtlis, tu

ftitia .

3 16

I)/ ///>C>''<g/^;4)&:c.]Subftantia multa & magna: opes non tantum femper &inxternum duratura?,verum quoque pecuniarix&tempora lcs.Vn--de patet, etiam diuitias non (impliciter efte damnandas -, cum c x S a p i -

e n t i a laboribus, fingulare S a p i e n t i a fint Donum. Contemplamini >qua:fo, vniusfaltemoperisPhyfico Chemici,Catholici, (de Caba-lifticis & Magicis iam lubens taceo) vfum fru&umve tranfmutatorium,tertia &: quarta Amphitheatri l^iius partibus veraciter annotatum; mirabimini S a p i e n t i A i n N a t u r a ( p c r a r t c m ) v i r c s a t q u c f c c r c t a , &: c o n

firmemini in veritate de veritate Thefaurorum S a p i e n t i a xternx.Naturalium, vosS a p i e n t i a vcrxtheoriccacpra&iccftudcntes. V i

de ve r lf . 30 , 314 >315* &V9

/

• .s*? M elior eft frudlus meus

auro f teobrizo : &prouecus

me u s a rg cn co c lc& o .

Vcrf i*. /jf £\ielior eft fru ttu j meus

auro O* Lapide pretio/o: & ge-

nimina mea, argento eleSlo.

j*7

'JUelioreft, &:c.] Tcftimonio D e i ipfius, lib. 3. Rcg .j , 11. Vbi fic legitur:

Dilexit autem SolomonD 0 m 1 N v M >ambulans inprxcepiti DauidpatrisJuiyex cepto quod in excelfs immolabat, (jr accendebat thymiama. apparuit autem D 0-m i N y s Solomoni in Gabaon perfomnium nocle, dicens, poftula quod vi* , vtdem tibi. Et ait Solomon; Dabis ergo[eruo tuo cor docile, vt populum tuum tudicare poffitt

X 3



,z8

Finis Sapienti*.


JJo

C? dtfccrnere inter bonum & malum. Plicuit ergo ferrno coram D o m i n o , quod Solomon po/lulajfct huiuf/nodtrem. Et dixit D o M i N V SSolomoni, qttiapofiuU it verbum hoc, & nonprtiifii tibi dies multos,r.ec diuitias, aut anima* intmUomm uiorurn, fedpoftulajlt tibi Sapienti im> addtfccrnendum tudicium: ecce,feci libi fe~

eundam ftrmones tuas, & dedi tibi cor fapiens & int fligens, in tantum, vt nullus ante iefur. ilis tui fu erit, nccpofl tcfur rectu rusfit : [ d & hac, qu.t nor: poflxlifli,de di ubi, iltuiti.es (cili'ct, & «litum , vt nemo fuerit ftmilis tui in Regibus, cunciis re-tro diebus. St tutem ambultueris in viis meta, cr cuflcdrcrispr.tcepla mea, & m'in-dita mea ,fient ambulavit p iter tuus, longosfaciam dies tuos, fgiiur emgilauit Solo-mon, cr intellexit quod/(fit (omnium: cumque veniffet Itrufalem, flettt coram arci

foderis D o M i N i, (jr obtulit holocaujla, & f it t v i(innaspacificas, & grande conuiutum vniuerf/s firrwlitfui*. Omnis S a p i e n t i a /f.ccrnx f rudus bo-nus:Optimus,qui Diuinus:pcrdurans in omnexuum. Vide vcrf 45 .& 214 .

[ f Vt dite diligentes me, Vcrr “•

6c thefauros eorum re

pleam.

Vt diligentes me bdtreditare

faciam ejfeperpetuum, the-

fauros eorum repleam.

Vt ditem] Corpore , Spiritu&: An ima; Bonisac Donis Corporis , Animi &: Fortunx, communi voce d id is: In tempore, &: in arternum duraturis. Thefauros] C orporis , Spiritus, Mentis,didofijuc Fortuna:. Internos,Se extei nos: corporales ac Jpiritualcs.

Q uimcinucnerit, / jf in- VctCtf-

ueniec vitam, 6c [ f hauriet

falutcmaD o m i n o .

V^am qui inucniet m e, in

uemt vitam : & baunt volun-

tatem al BHOVA H.

Inucniet vitam ] Eft enim fon s vita:, fi quis fit it, veniet ad eum, & bibat , Johan. 4 , 1 4 .Eia. 55,1. Apoc. 11 >6. Nec xternamfoium inucniet j verum& in hoc mundo temporalem longiorem, ex frudibus S a p i l n t i a la

borum Phylico Chemicorum. Nam longitudo dierum, in dextera eius. Vide vcrf 519. Haurietfalvtem>&.ci]G\2i\A cx\iD o M 1 n o, vrfauorceumprofequatur, & impleat, in omnibus adionibuslaboribufq; fuis.bencdi-dio ne: ita, vc obtineat fiucaflcquatur voluntatem a I f. h o v a h , hoceft,Bene velle,nolle>e l f e & p O f l c ; iuxtavolunratem luam in omnibus, qua:Orando & LaborandoTheo-Sophice vulcautoptat. Summa: D o m i n v s

ci erit promptuarium, exquoaccipier ,quicquid fibi placuerit. Vide v. i8r.

V c t f j* .Q ui autem pcccat contra

me, Ipernit animam fuam:omnes qui odio habent me,

dilieummortcm.

[nmepcccsuerit.] In S a p i e n t i a m .xternam grauiterpcccat, crimenq;IxfeMaieftatis Diuina: committit, qui Legem, Dodrinam &: admoni

tiones

Jgui autem [ f in me pecea

uenty Udet animam fuam . 0 mnes qui me oderunt, diligunt

mortem.



G R A D V S S E X T I . 1 6 7

tiones cius cam fideles atque amicas, fcurriliter derider, conrraquc con -fcicntia:teftimoniumfccuvc fpcrnit: citque (diabolo exccccatus) iniuriusfibiipfi; quia opprimit fc cocum, expolians Corpus ,Spiricum Animam(Macro &: Micro-Cofmice) Bcnedi&ionc Diuina.

331 ^TPcrmc(vcr6)muItipl i-

cabuntur dies tui , & adden

tur tibi anni vitx .

331

353

P r ou . 9.

V c r f 11.Per me enim multiplicabun-

tur dies tui, fjy addentur tibi

anni vitx .

rerme, &:c.] Per Bencdi&ionem meam , fru&ufque laborum manuum

(meo ductu) tuarum, in Oratorio &: Laboratorio, de quibus in Prologohocpaflim.

Prou.j.

V c r f i i .Fili mine recedant htc ab 0

culis tu is: cufiodi Legem & co-

gnationem .

Fili m i , (iterum paccmc admo

net Sapiensnofter) nc effluat llXC

^ ab oculis tuis. C uf to di

L t g e m atq, C o n s 1 l 1 v m .

^yib qchI u tHis.] Ance oculos non cantum uorpor is, verum & Mentis diu

no& uq; t ibiobucrlentur . Lege.]\n qua doctrina fana vcrit afqjipf aquicfci c.

>Et erunt vi ta anima: t u x , j VctCu Et erit $ vita zAtiimt tu*,

&: gratia g utt uri tuo. gratia faucibus tuis.

Vitsanimxtn*.] Lege verboqj D e i , anima: morienci Chrift iane cefti-tuicurvica, D e v s : quam mori, infelicitaris excrema?. Quare vt Animatua fit femperviuens, c u f t o d i Lcgcmr.tqucConliliumS a p i e n t i a viux.Quid aliud eft viraanim.Tjqua.n D e v s fonsvirx, verbum Patris,Luxtc vica hominum,&: pacris & filii Spiricus; fide viuificans animam noftram.Quid aliud eft mors animi:, qu.im fcparacioa D e o , foncevitx, amiflio

verbi viuificancis, priuatio Lucis fpiritualis, cuifuccedunt tenebra: fpiri-tuales, in quibus habitant fpiritus tenebrarum, fccum vehenteserroics ,&: horrores infernales: qui funt carceresanimx, &: vincula mortis arternx.

334 Tunc intel l i^cs iuftici-oa m , i u d i c i u m , & re c t i -

tudines, Sc omnem femi-

tam bonam .

Prou. i.

Vcrf*.Ir jT u n c ifitelligcs Iv s t i t i

A M & I V D I C I V U ^ s E q V I -

t a t e / t f o?n nemfemitatn

bo7ia? 7i.

Tunc.] Cum videlicetS a p i e n t i a m Sapienter qua:fieris quafi pecuniam ,& ficuc thefauros follicitc Eam feruratus fueris &: effoderis. v. 120 .Solem prameneris, &:ad Orientem lucis adoraucris. v. 170 . Omnemfimi,

um bonam] Tam in corporalibus, Naturalibus, humanis & fecularibus;quam fpiritualibus, hypcrphyficis, D.uinis atque 2:ternis. Vcntruntmibi O m n i a bonaparitercurnilla, inquit Sapiens, vcrf 191.

Sroucnti.bui verbu

D i : . & ciu sconfiiium,oni uapro-

fpcic polii-cctur.

Fruf tus «Jc

Vt il it3 sSA-

p t * N r 1 .t.



535 Tunc ambulabis fi-

ducialitcr in via tua,& pes

tuus non impinget.

Prou.5.pfoo.5;.

Tunc ambulabis cum jldu

cta viam tuam3(?pes tuus non

impinget.

>;6

Tunc ambulabis fidite.& c.] Si D e v s,v ita noftra, pro nobis, quis contranos? Si ille fuflinct.quis deiiciet? Tu modo vidtorix votum toto pedoreChriftianc concipe.Tu modo cura,YT membrum (is S a p i e n t i a D e iincarnata: viuum, TheoSophice imitans Archetypum iuxra Lcgcm acDoctrinam Amphitheatri huius: &ficTu in corpore,omnia poteris incapite. In teipfo quidem nimises imbecillis,in illonihil non vales. H ?cgloria, hxc victoria noftra. H xc via ThcoSophica impetrandi bene vcllc,nofl'c,efl'c&polle, a I e h o v a H,in Cabal;fticis,M.)gicis,Chemicis, o-

M N 1 A I N O M N I B V S.

Si dormieris, non time

bis: quicfccs, &c luauis

critfomnusruus.

V' crf i4 . Si accubueris3non timebis: 356

quum quiefees 3fuauis erit fo

mnus tutis.

Su suis erit f mmu] Et dormiens, in Mentis virg incx,hoceft, a peccatorum fordibus,pcenitentixlotione mundatx,fpcculo, Viiionibus Diuim-tus admoneberis,doceberis, inftitucris,dodrina lxt ife ra(olcne refertis.Mens fecuraquafiiuge(perpetuum)conuiuium. Prou.15,15. Hinc Augu-

ftinus: Dt/i?sin confcicntisfecurior dornu in ierra,qu'tm dittes in purpura. De Vi-lionibus hvpnoticis,aut Rcuelaeionibusfomnialibus, fiue infomniispix-iagientibus atque Diuinis,hoc tibi Lnconice habeto: A N 1 M A , a curarum vituperandarum mole libera, fobriaacfanain corpore/ano,vitiorumDominaartccluumque Regina, fui compos ac f»bifc(cTheofbphiccinh-nuata, totius Vniuerfi creati (quia D i v i n a , C r e a t o r i s Vniuctli,particula aurx)iureaggrediturartequi&exponercfecretaiiungi Spiritibus bonis i vetera recenfcre;Noua contemplari ; prxfagirc futura: denique parentem parentisque (irradiationc parentis) tanquam in fpeculo,Dimnitusrcprxfcntaremyftcria. S u m m a : S p i r i t v i S a p i e n t i a

De i i unda Mens noftra.pornitentialiter lota atque mundata, TheoSo-phiceclcuata alis, & fublimaca, igne amoris Diuim, in dyia^^<a, hoc eft,Santluanum Spirituum bontrum, fiuc D e r Angelorum,(quod fieri potcllhomine tam vigilanrc, quam dormiente) Spiritualia, Cabalice recipien

do,patitur jfuperexlcftia contemplatur,Phyfica,ex & in hvpcrphyficis(non folum per (c,verum etiam fenfibus &: fenlibihbus intermedianti-bus) videt multa: Viribus autem fopitis &:abforptisinferiojibus,hoc eft,incxftafi,(iueexceiHiautraptuin D e v m fummo, patitur fumma.hoceft,Diuina;videt apprchcndirqueincffabilieero m n 1 a . 'Mercurii Trifme-

gifti (qui Spiritu afflatus Dmino^exordium Pymandri,ob Dodrinacxcel-lentiam.hilce lubuit apponere: Cum> it:quit,de rerum Natura cogitarem, ac Altntif aciem ad fuperna erigerem, fopitis ixm corporis feytftbw,qucmtdtrcdum arri-

dere folet iis, q.vio b /.ituritat em, vel dtfitigaligat tonem,Jornno grati Alt fu nt ifubila

mihi vifmftttn cerncre quendam imtnenf* magnitudine corpori* , qtti me nomine vo -

cans,in



G R A D V S S E X T I. i6p

caris, m hunc mu htm clamaret: .Quidefl , o Mtrctiri, quoddjcere cr inicl/igerccu- pit? Sum ego Pym.tndrr, Mens Dinint Potentis, vide quid velis: namttbtvbiquc adero. At ego, cupio rerum Naturam difeert , D e v m q^v e cogncficre. A dh.ee Py r,j wder, tua me Meti te complectere, cr ego in cunclis,qtts optaris, erudiam. Cnmbtc

dixij/ct, rnutauiiformam, & vniuerfi fubtlo reuelauit. D. Cyprianus hb. Epift.p. Epiil. 9. Memini, inquit ,quidrmhtfit ofenfum quid mihi inter csteru re udare dignattufit D o M 1 N v s , nec ridicula illa, (Jr vtjioncs tnepi.t funt htbtndx,

ficut de lojephjiat resJui dixerunt, ecce JornntAtor venit. H xc ille. Et fratrum dcfratre tudicium hoc ? Sat (commaticum: Non mirum , li iudicium fratresmundani de mcid ;m prxpoftcie ferant. Vrut (it, certum tamen maner,in-ctr vanos fomniatores non habendos,quibus (Huc mediate,(iue immediate) D e v s reuciat. Cicero : Ejl quiddam in nobisprsfigiens cr Diuinar.s. Quid

illud.5Mens; prxlaga boni vel mali. Exempla tam aratis noftrx, quam ve-cudatis plura, in locum reiicio commodiorem ; cui multa, cum hidorcdc-dudione, ftudios£rcfcruauimus. Colophonis loco lulti Cxfatis Scahgcri,exlib . Epidorpidum addam hoc ,dc femniorum veritate:

Q ui vera neg n/omnia ,Jbmni*n<profatur: Nam non /ernd mnenimus, cr nimis frequenter.Per raraque nox pr dttent abfqne (ctfione.

Hxc veritatis (cicntidimus, non mei , IcdThomiftarumcaufla,adduxi.O quid folutis eft beatius curis/

Vcrf i*. | p (tuetis repentino ter -

rore, irruentes tibi potentias

impiorum.

N o n t in ieb i sapauorc re-

pet ino , a defo latione im

piorum , quu m venerit .

T^cpatic/u] Non terreberis, & dormiens Se vigilans, fpc&rorum laruis,quod viris coram mundo immundo magnis &: multis (etiam nodro tempore) accidifie fcio: nec Confcienrix malx furiis ftimulabcris. Magna vis

Confcienrix. Bona, dulcis nutricula fenc&utis; mala, medullitus voratmifcllos. Nu'ladceft voluptas, vbi hxcadcft tranquilla: nulla triftitia, vbiea mala. Animx tranquillitatehomini nihildulcius; Lege Sap. cap. 17. verir. 10. & 11. cap. 18. vcrf. 17.

557

verr. 16 Quia I e i i o v a h eritfidu-

cia tu a, O 4cuflodietpedem tu-

um d captione.

D o m1 n v s en im erit

in latere tu o, & cuftodict

pedem tuum, f f n c capiaris.

D o m 1 n v s er':t, &:c.] Eft enim I e h o v a h murus, hoccft» C 1 r c v-

l v s Thco-Sophorum 'gneus, (valeat ille pleudomagorum fictus&pi£tus)incluiioncdefenioriacircundans umentes cum.-excludens hoftiumrcrriculamcnta,fuganfqueproculpartesaduci fisomnino omnes. Angelus D o m 1 N 1 in circuitu timentium eum. P/.dm. 34. vcrf 8. capiaris.] Aducrlariorum vi,aftutia,aucdodrinafalfa: nec (educeris fophifticis diaboli captionibus a veritatis linea rcfta. Quapropter D o m i n i D e i O

mniporentis confilium &: auxilium implora,vt te faciar Op ra de Bcrcfuh

538

Y



Tob.4,7-Iuc.r4.1j.

f

55?


54«

&Mcrcaua ,id eft, rerum humanarum &: diurnarum cogm rioncm,(quxPhilofophia aeque Theologia)in Oratorio &: Laboratciio , fupcr lineamredam, ( cum Morienoloquor) hoccft, viam veritatis linearemabfquc o-mni dcuiationc fclicitcr adipilci. Rcdc fiet; modo ipfc rcdc velis. Prout

ipfe credis, Oras & Laboras; tibi ftet. Diccs tandem, Mifei icordix D e i tuit,quod non abforpti fumus.

V er f .7 I S A T J E K T J A 1)0$ qui fi ob

I feruarnnt, a doloribus Itberautt.

Cultores fuos Sapientia

arrumnislibcrauit.

JEmmnislibtrauit ] Primum enim multarum rerum diurnarum & humanarum cognitionc Sapientia mentem imbuit &: ornat, vndeanimus fuauireficitur gaudio: Quo enim altius mens hominis in cognitioncm D e i

Naturxquc afccndit &: cxurgit,eo maiore lxtitia,&: (uauirate perfunditur:

vnde & amore Creatoris animus magis magilquc inflammatur, D E oque v n i T v r : vnde tranquillitas & ferenitas oritur confcientix. Deinde cuitorem (ui Sapientia cx xrumnis ita liberat,\ t Iolephum excarcerc, exquocum radii Sapicntix,pcr interpretationem fic expolitionem fomnii Regiiemicarent &cft'ulgcfccrcnt,carccrc l iberatus,in regiam digniratem cre-dus &eu cdu s eft.

i / o n o r a j z i i o v a mdediHonora(erg*) D o m i -

n v m de tuafubflantia,& de

primitiis omnium frugum

uitiis tuis, de primitiis o

m nium prouentHcm tuorum.tuarum.

Honor* D o M i n v m ,& c. ] Non diabolum,mundane viuendo. Animograto agnofcec/Tc D e i DonaacBona,quxtibiproucniunt,quxacccpi-fti,accipis, accepturus cs. Nam id fignificatum ritu offerendarum primitiarum, Dcut.it f. Et (Icgrariarum adiocftad plus dandum inuitatio; tamin Spiritualibus, quam fecularibus. Hoccx fundamento Corollarium extruicurfigurx Amphitheatri huius tertixfecundum, dc D e c i m a . H onoras D o m 1 N v M,fi,Elecmofynarius exiftens D e i in hofpitali hoc magno, dc Bonis ac Donis, Diuina faucntc Clementia tibi conccflis, Operacum gratiarum adione hilarique &: vultu inanimo exerces Mifcricordixin Proximum egenum. Da omni: finon Chriftianitati aut Religioni, (altem humanitati: in hoc imitaberis Archetypum Opt.Max. qui tam malis quam Bonis exoriri facit Solem, datque vidum &: amidum o mni s vs,eundis,fmgulisa'cvniueifis. Hilarem datorem diligit D e v s,i .Cor.p,7.Pios ama in Chrifto,impios propter Chriftum:qui nos adhuc inimicos (icdilexit prior,vt fe totum nobis redimendis impcnderir.lllos complcdcrc,quod boni (int;hos nihilominus, vt bonos reddas. Vitiaqdi/Tcoportet,

non hominem. Q_ui obturaucrit aurem fuam ad clamorem pauperis, &ri-pfcclamabit,& non exaudietur. Prou. 11, 15 . Qua enim mcnfuramcnfu-rauerit,eadem &:ci menfurabitur. Match.7>&.

Et implebuntur^ lior- VerCl°- E t implebuntur horrea tuafa

rea tua, Sc vino torcularia

tua redundabunt.

turitate , rvino muo torcula-

ria tua fefc rumpent.

5*7

541

Horrea



H 1

H er re* tua, &c.]Dcfcendere facict D o m i n v s ad tc Bcnedidionis imbrem (crocinum, &: rorem matutinum, vt impleantur arex horreorum tuorum Macro &cMicro-Cofmiccjfecundum corpus,Spirituin &: Animam-,Exccrnc & Interne. Conft iruccqueccD e v s,ficuti Ilracl, fupcr excclfam

terram: vt comedas f rudus agrorum, v t fugas mei dc petra, olcumque dcfax« durifTimo. Butyrum de armento,& lac deouibus cum adipe agnorum&: arietum,&: hircos cum medulla tritici, & fanguinem vux bibas racracif-fimum. Dcut.

/ j f Bibe a qu am de ci fter- Bibe aquam dc cifierna tua ,

na tua , & f luenrapuce icui . 'fluenta de medio putei tui.

Bibe aquam, &c.] Quafi dicat, vtere Bonis ac Donis tuis, non tantumexternis, verum quoque internis, a D e o benigne tibi conccflis : nec lismancipium autfimia, opinionum alterius, vtiurare velis in verba &fen-tcntiasalicuius Magi ftri, a veritatis femita redadeuiantis, hoc eft, infipi-entis ; Theologi, Iureconfulti, Medici, Phyfici, Chcmici, Ma gi , Cabali-ftx , fiec. vtut etiam vel antiquitate vel audoritate coram mundo valentis.Magni, crede, viri, magnos committunt errores. Qi'in SQfauil /

nc e f<iOc P< rcp 11 / WMfodtgreai/ Dicwrfcgrrcn. 0ohiffftaucfj2(Ucrfur^or^rttnicfjt. Cum cuiuis Diuinitus illuminato, libertatis Philofophicxpotcftate, cancellum fit Thco-Sophice philofophari, vtatur & fruaturquiuis Genio ac ingenio Tuo: audiat, videar, obferuet vnufquifq-, I e h o- v a Mloquentcm, docentem fierefpondcntem in SS.1 Scriptura, LibroNaturx, &:fcmetipfo. Vt nemo vnquam vere Pythagoricus fuit, teftantc

viro quodam dodilfimo, qui nonDcos(£^/.wz>)fcnferit: Sic , dico, nemoDauidicus, qui non audierit D o m i n v m loquentemin fe, Pfa lm .8 ;,? .nemo vere Chriftianus, quinonguftauerit in fevndionem Spiritus S a -

p 1 1 N t i;e Sandi. N o n D E v s acceptor eft perfonatum, fed (iuxta Religionis Vniuerfalisdodrinam, verf. 184. & 304.) cx omni genteacccptuseft illi, qui timet cum, operatur iuftitiam. Ado r. 10,35. Non igitur diffi-

das, fili m i, in fpiritu & veritate Orans, Thco-Sophiceq; viucns, de T v 1,hoc eft, per fonxtux, a Spiritu fando vndionc. verf ro. Vnufquilqucno-ftrum, Diuina Gratia operante, influente, dante, cognofcerc debet acpoteft (modo Chriftiane ipfc velit, vcrf. 157 .) Dodrinam veritatis, vt admonere atque docere cx D e o fcipfum&aliospoft it, nec alienis tantum

videat oculis, auribufqueaudiat. Vtquc prodeft Vkumqucmquc, pro corporis fui &: ftmi lix fuftentatione, domi habere repofitum vidum, ita conducit vnumquemque inpenumentisfux Diuinitus illuminatxhabcreinpromtu Veritatis Dodrinam, vnde libi &: aliis confulcrcqucar. Eccc vel

lit mihi aurem Genius, dc lacerationibus &: vellicationibus mc prxmo-nens llultorum nafutorum. Quid faciam? Reticcrene debeo veritatem?abfit: Scio enim, eam cfle veritatis conditionem, vtfemper habeat anta-goniftas, a diabolo fufeitatos, veritatem prementes, ac non opprimentes. A^Jtuxftultos magis infatuabit.

G R A D V S S E X T I . i 7 i

Y z

Proprii» la

boribus

vul t nos yi-ucrccofq,

aliis impar-

cici.



u

171I N T E R P R E T A T I O N E S

45

Di (pergam fc(e tomes Vcifltf-

cui foras: in plateis, riui a-

quarum.

/ f D em en tur fontes tuijo

rdsy c'? in plateis aquas tuas di

uide.

545

Detinentur fontes, &c. ] Dc fructibus laborum tuorum opera Charitatisin ProximumChrifrianccxcrcctoegenum. Lazarincobliuifcaris. Datz& dabitur vobis. J$u id habetis, quodnonaccepifiis t

Sint tibi f i l i , d non alienis M4

tecitrn.

/ jf Habccocasfolus, ncc Ve,Ll7*

fuit alieni participes tui. •

Habeto e.tsjolw.] Omne Bonum quidem communicntiuum, fed non, fi-

ncdifcriminc, cuiuiscommunicabile: quia omnibus omnia non conuc-niunt, clt quibus, quando &: quantum, vt cx Nazianzenou m fx pc $c rc-cte allegamus. Obtcruandum Talmudicumhoc: Sint tibi amicorum plui es,ircanum vero tuum vix e millibus vnireuela. Etiamarecubantc in finu tuo,oftia cuftodioris tui: ncconrrifteris incraftinum, quod nefeis,. quid vehat dies. C h r i s t v mimitare, qui dicitdifcipulis(difcipulis dico) fuis:.Vobis dat umejlnojfe myflcrium regni D e i , c^irris autem in parabolis, vt videntes non videant, cr audientes non initii gant, Lue. S, io. Prxcepti huius memor

Morioius Romanus, Philolophus Chriftianus, difecflurusa Rege Ca-

lid,Natura: &: Ai tis Bonum (ummum quidem perfeci r pcrfeftumque rcliquit Scientiam vero Sc Artem ei non reuclauit. Hinc Alanus: |Yf?CDircincil uter / Dctltc^miinDce/ fiir Die bitfer. Quapropter (i & ego defecrc-tioribus quibufdam fccrcteloquar, noli irafciinihi: non dccet Philofo-phum prxccpra tranlgrcdi Sapicntum, nevilefeant arcana, nequeexcirer contra femaledittionem Diuinam.

Bonorum enim laborum

eloriofus eft: frudtus: nec ra-odix Prudentix dccidic.

Sap j.

Vcrf.15. f f Honorum (enim) laborum

glori ojtis ejlfn tftu s, & qua non

codidit radix yS a p i e n t i a .

Bonorum] Hominum, puta eorum, qui ad Monadis (implicitarem . S a

p i e n t i a I E H o v A ducente ac doccntc, reduci pro virili ftudent. Hifunt tanquam lignum quod plantatum eft fecus dccurfus aquarum: quodf. uctum fuum dat in tempore Tuo, & tolium cius nondeHuet: i V O m x i a ,

quxeunque faciet, profpcrabuntur. VidcPfalm. i.rotum. Horum (nonftulrorum)actiombus,laboribusatq;opcribusinfpiraturbene vel le ,nolle,cfle £c polle, a D r. o : quemadmodum (deopere Phyfico-Chcmico Ca

tholicoagens)paucisinnuiefenior Zadith filius Hamuc!: nosautemaliquanco clarius explicuimus, paflim in huius Prologi expofirionc. Qui po-

reft capere, capiat. Ingens hic latet arcanum, apaucillimisobferuatum. Vtinam admonitione mea, tam lideli,

fapcrentftulti.

J lie inferaturfigurafeptimigradus.

545

VI I . GR A-



Sene&ucqu*honoranda.

‘74 I N T E R P R E T A T I O N E S

H5>

5 P

rum reda videatur; exitus tamen eft calamitofus: voluptates enim breuesfunt & momentanex, ncc vnquam flneerx; fcdfemper commiftimo-leftiis moriibus confcicntiz, rclinquuntque poft fe rnerrorem animi &

morbos corporis.

ludorum autem (cmita

quafi Lux iplcndensproce-

dit, &: ciefcit vfqucad per

fectum diem.

vetCii' t ^trnita autem iuflorum ve

I luti f f i lux luciferi: progreditur

illuminatur yfque ad per fe -

cium diem,

Lux Luciferi.'] Phofphoros ille in cordibus piorum exoriens eft Chriftus

Iefus, lux vera illuminans omnem hominem venietera in hunc mundum:hic caligincm mentis expellit; accendit lumen fidei, flammam charitatis,fpeiradium, humilitatisfydus, manfuetudinis fulgorem, pietatis fplen-dorcm,timoris diuini igniculum, orationis Lucem,patictix inuidx iubar,mifericordix ftellam, iuftitixfulgur, donec noxillatenebrofacarnis eua-nefeat, & dies fiuc lux noui Icrufalcm illuceicac tota.

KfVia impiorum tenebro

f i i 3 nefiiu ntvbi corruant.

Via autemimpiorum ficut Vcrf l9-

caligo: ncfciuHt in quid impingant.

VU impiorum tenebrofa.] Sicut igitur lux in piis crefcit: ita in impiis crc-(eunt tenebrx & furores. Tota enim vita impiorum eft nox plena ignorationis D e 1 & permanentium bonorum, adeoque totius vitx illius no ux,qua homo Lux fit in Chrifto Icfu. Ex his igitur tenebris >erroribus furoribus impiorum nil nili perpetux ruinx, &: inopinatx quidc fequi poflunt,

vfqucad extremum exitium.

Honorata enim eft fene-

<5tus,non diuturnam adepta

vitam, neq, numero anno

rum definita: vcrf.?. Sed cani

ties hominibus Prudetia eft,

&xtas fenedtutis vita nulla

labe maculata. Prou. ic . vc rf $1.

Corona gloria eft canities: in

via iuftitix inucnietur.

Sap.4. V«C».

f f S e n e ctvs(qmdcm )ve

nerabilis efl3 non(t*mcn)dintur

na\neq3annorum numero com-

putata. { f (anities autem funt

finfu s hominis.vcrf 9.Et atasfi-

neelutis vita immaculata. Prou.

16. vcrf. 31. J f Corona dignitatis

fienettut, qua in viis I v s t i

t 1 a repentur.

Seneclus autem venerabilis, &c. ] Dignitas audoritafque fenedutis diuturnitate vitx aut longo annorum fpatio haudquaquam xftimanda venit, verum potius Sapientia atque Prudentia, in quibus illiusxtatis ornamentum conftitutum: & vita criminum nulla enormium macula de

formata , hoc eft, pura &: integra, pure caftcquc ada. Ita duo funt, qux fc-nedutem veram conftituunt, hi fenedutis annorum ornameta, videlicct,

P r v d e n -



G R A D V S S E P T I M I .

P r v d t n t i a fc V r r A i n t e g r i t a s , fiuc puritas. Ncquc veroiunioripfaarcas prohibet, quili pollemus xque bene,vel mchufcule inter-dum,quam femores aliqui incptienccs difccrncrc: fiquidem non xtate,fed ingenio infpiracioncquc DiuinaproiienicIncclIigentia .Non numerusannorum &mulcicudodicrum dane Scicneiam veram,fed Ingenium , cx

litus infufum a Spiricu D ow i s i ,prxllac S a p i e n t i a m, etiam paenulis: quod in libro Inb c.$z. v.S. plui ibusrationibusatteftaturHeliu filiusBaracluOl Buzytcs. Samuclcmn elfct pulillus, accepit Spiritum Do mi -

■n i,i.Sam.3.HcroicaSapicncia,vircusactclicicasin Dauidc,eranteffedusfpccialisprxfcntixSpiritus S a p i e n t i m , peculiarcs operationes Spiritus find i. Non cn imNa turx tantum dona fuerunt; fed erat in menteLux Filii D e i, & in voluntate ac cordc ardens motus Spiritusfandi. Quinecdum annos natus viginti , iulfu D E i aSamuclc vngitur ,& Spiritu fan-doimpletur; (i.Sam.lo.v.ij.) vbi,IiadftitiircntSamucliomncs mundi huius immundi fapicntcs>haud dubie iudicaftcnc, maiores natu inter filios

Ifai ad gubernationem magis idoneos fore, quemadmodum Sair.uclipfcexternafpccicinitiodcccptus fuit ;fcd DJe v s necxtatis,ncc nacur.T,nccalterius prxrogatiuqcarnalis rationem habens, Dauidiadolefceci regnumtradidit, hunc cucxic,muniuie,cuftodiuic,adiuuie, exteris fratribus poftha-bitis, quorum xmulacioncm Dauid patienter tulit. Hic dcfcipfo inquit z. Sam. 1 5, i . Spiritus Domini locutw e>tper me,& firmo eius per linguam meam. E tPfalm.H5>. v. 99. & ioo. Super omnes dor entes me intellexi: quia re/limonia tua, meditatio mea .it . Superfines intellexi* qt/ii mandit a tua qu.tfuu. E t vcrf. 150. De-claratio (irmomtm tuorumilluminat,<&intellectum datparttuln. Solomon in i u -

uentute acccpit S a p i e n t i a M.3.Rcg.j,i£. Damcl puer duodccim annorum, Spiricureplctuscft fando. Puerisquacuor, Danicii,Ananix,Mifa-cli, & Azarix , (Danicl. 1,17.) dcdic D e v s Scientiam &: Difciplinam ino-mni libro & Sapientia: Danicli autem incclligcntiam omnium vifionum& fomniorum. Ec omne verbum Sapientix & inrclledus,quodfcifcitatuseft ab cis Rex, inuenit in cis dccuplum fupcr eundos ariolos & magos, quierant in vniuerfo regno cius. Dicit Syrach,cum adhuc iunior eram,priuf-quam aberrarem, quxfiui S a p i e n t i a m palam in oratione mea; a iu-

ucntuteinucftigabam eam. Eccl.vlr.v.18. Paulus Apoftolus non vult T i motheum (quialuuenis) Ipcrm propter iuuentutem, i.Corinth.i<»,ii. Et

Icrcmias audiuit a D o m i n o , noli diccrc, quia puer fum ego : quoniamadomnia,quo mitram tc,ibis : &:vniucrfaquxcunqucmandaucro tibi, loqueris, Icrem. 1,7. Et E cc lc f 4,1 J. dici xwxiCzulior est puer pauper fyier.s re-

ge fine dr (ltilio,qumefcit piouidei einpoflerurnXi\\xzc\a\Ae: ex fonte SS.* Scri-pturx petita funt cxepla. Quod fi ad alia quoque cxpaciare libercc, D e v sbone, quantus hic fefe nobis dicendi campus aperiret ?Sed aliqua duntaxacin medium proferamus. In Alc xandro(rc&: nomine) Magnoiuueneadhuc mirandam Nacurc vim fuifle,qua fapien ciflimo* quoque fenes con-filio vincebat,proptcr ingenii fagacitatcm,qua diiudicarc res prxfcntesoptime poccrac,&rprofpiccrccuencusfururos. Veneti cum ad Imperato

rem Orientis imberbes mifjfTent, & indignaretur Tyrannus, quafi in <*pprobrium mifli cfTcnt, eorum alter intrepide refpondic :Ex folaxracedehominibus &: eorum dodrina iudicium non cfle ferendum: hoc enim fi



1N T E R P R E T A T I O N h S

fieret,hircorum quam hominum condicioncm mchorcm fote. Quem autem virtus extolht,coiplo quod eft iuucms, non eft abiiciendus. Q u x &

quanta eram noftris temporibus magni illi bellorum duccs ,OUuritiui Na(fnnu4 ,Srg’ /rnundus TranlJyfuantss, Doni Johm a Anfina^bi c. cx fingulari inrtwcnria ad ut nari.prariliccrinc iuuenes contra fenes,nemini oblcurum cf-(c poteft,mfi qui cognitionis hiftoricx prorfus ignarus cxi/lit. Summus e-nim Mundi Monarcha D e v s Opiimus Maximus,quando aut flabili reauttransferre conftiiuit mundana regna,cmfmodiorganac£$irar,quibusauftoricacem hoc eft, Tm iorem ,Iu flinam, Sapientiam,conlilium,'felicitatem fucccffuum: quorum conatus nemo mortalium, licet poten-tiilimus,impedire poteft. Induuncurenim & armantur ilii heroes,roboreinuicto &: fupernaturali. Horum autem res gcfl x&Nom in a cxlodunta-

xat corruptibili inferibuntur: vnde periri Allronomi ( non vulgares illoscalculatorios circulatorcsputo; fed qui Magorum cx Oncntccallcntar-ttm )cmnes res vere prxclarcgeflas, petere, & literis denuo, multo maiori fide, mandare poffunt, etiam fi omnes hbri hiftorici interiiflent,quodignaris incredibilc videri poteft. Coti a vero Nomina & rcsgcftx HeroumEcclcl ix,quorum virtus in iuucnilixeaec& corpore fefc potenter exercuit, vt lofcphi, Samuelis, Dauidis .Solomonis, Daniclis, non in cxlocorru-ptib.lijfedartcrno/cnbuntur; vbiabommbus elcdislegi porcrunt. Nonergo requiritur numerus annorumabindole bona: ncccxpe&arur artas in

co,q ui& virtutibus fu lget , & manibus pollet. Hucappoficequadrar illud V alcrii Max. 1i b.3 .c a p. i . Iniquum esi c u m honori nondum tcmpffl.ntsm videri,qui iam v irtu ti maturus itt. E1 noftraxtas exemplis no prorfus defti tuitur. Suntenim ( D e olaus) & reperiuntur ctiainnum hodie nonnulli, quibus ingenium & rerum prudentia velox ance pilos venit,vteeeinit PcifiusSatyr.4.Iuuenescorporemente, ftnes. Econtra Germani d icunt: SDton fin&rt alte £ § e ;rcu flUtfj/ prxfertim cum ftultorurn plena fine omnia. lcem,3Mf(r htlfft flirtf)Crl%;t iu'cf>f.Er, bis pueri fr ie s : quare r quia crefcircum fenio delirium, vteft in prouerbio. Canities autem funi/enfus,&c .] Aurea funt verba hxc , &

notatu digna, proiicicndaquc in barbas fenibus ftulcis prolixas iuuentu-rem TheoSophicc Sapientem & Prudentem fcurriliter dcfpicienribus.Qui donis heroicis mftrucli funt,ante anno? animum & curam virilem gc-runr. Corona dignitatis faiccht^ &c.] Vcrillinium hoc,ctiain apud Ethnicos : nain,vt inquit Ouid.6. Faftor.

(J)U gnafuit quondam capitis reuerenlia cani,

hiqttcfifO pretio ruga fenilis erat.

Cuiufnam ? Refpondct Sapiens: Illius qux in viis iuft itixreperitur. Duoilli,apud Danielcm in viisiniuftitixrcperti,quamuis fenes,digne lapidabantur. Quid commodiaftcrtfenium ?nifi probitatem Sccouflantem vi-t.t integritatem adderet: ni homines cum probitate & Sapientia fenefee-renr. Eft quidem,fateor,raraauis,iuucnis vere fapiens; attamen repertusefljrcperiturhodic & reperietur.

Proucrbium cfi , A - j Imbue puerum tuxtci viam

dolcfccns iuxta viam fuam, ! fuamyetiam quum feriueritynon

' etiam

35



G R A D V S S E P T I M f. 177

355

554

etiam cum fcnucrit, non rc-

ccdcr ab ea.ibicUr.v.u.Si con-

tuderis (Iuleum in pila qua

li ptifanas,fcricntc defuper

pilo , non auferetur ab collulcitiacius. Siquidem Ecclcfi.

v. ij. pcrucr(i difticilc corri

gantur, & ft ultorum infini

tus fit numerus.

recedet ab ea. il>ui.2?.v.22. csjt f i

contuderis finitum in mortario

m medio triticorum contufio

rum pifiillo , non recedet ab eo

fiultttia eitfs.SiquidemEcclef.t.v.i/.

peruerfitm non poteft dirigi, &

defectus non poteft numerari.

K_yidolefti r .s iu x ta vn tzn ] S p i r i c u s n e q u i t i a r u m , v e r f u r i a r u m . d o l i . p e r u e r -

( i ca ri s, m e n d a c i i , f u p c r b t . r , l i b i d i n i s , i r a c u n d i a : , b l a f p h e m i . c , i n u i d i x . c a l u -

m n i . r , a f t u t i a : , i n f c f t a n t p u c r i l i a i n g c n i a a b i n c u n i c a : c a t e . N : i i ; g i t u r b o n a

d i i c i p l m a , i n p i e t a t e & t i m o r e D o m i n i , e d u c e n t u r , r c i i n e n r f p i n r u s i l l i

m a l i g n i i m p e r i u m & : ( c d c m f u a m i n a n i m o i n f ip i e n t i . I m o p c v i p ( a f c a n -

d a l a & r o f f e n d i c u l a m i g r a n c &: t r a n f e u n t i n a n i m o s p u e r o r u m . V n d e S a l -

u a r o r n o l t e r M u t t l i . i S , 6 . d i r i s d e u o u c t , q u i o f f e n d i c u l a p r a b e n r p uf i l l i s .

S i c u r i e n i m c c r t i f l i m c v i o r a t i o n i s a b i g u n t u r m a l i g n i S p i r i t u s c x o b f d l i s ,

p r x f c r t i m (i in i n t i m o c o r d e v n a o r e t & f u f p i r e t o b i e f T u s : ( n e c e n i m t i s le m

v i m & f p i r i c u m p r e c a m c m d i u f e r r e p o r e f t ( p i r i t u s t e n e b r a r u m : ) i r a i c u c -

r a e x c r c i t i o p i e t a t i s & t i m o r i s d i u i m , p Vic r i p r a m u n i u n t u r a b i n fe f t a r i o -

n c h o l t i l i f p i r i t u u m m a l i g n o r u m . I g i t u r o b n i x e / o l i s v i r ib u s o p e r a m

d a n t , v t f e d e m i n h o m i n e p r i m a m o c c u p e n t f p i r i t u s i m p o f l o r c ' & i n p u -

r i , & i n v o l u n t a t e , n a t u r a l i v i t io & : l a b e o r i g i n a l i c o r r u p t a , a t q u e i n i m p u

r i s a f t e c l i b u s r a d i c e s a g a n t , a n t e q u a m v i s f u p e r i o r , c a ' le f t i s & p i a e d u c a

t io a c c e d a r . D e i n d e f i c u t f e m i n a i n a g r i s q u o t i d i e c r c f c u n t & a d o l c f c u n t ,

d o n e c i n f l o r e s S c f t u & u s a b c a n t : i t a f e m i n a v i t i o r u m n a t u r a l i u m , n i c o -

l i b c a n t u r , J i e i i m c r c f c u n t & c u m x t a t c c o a l c f c u n t . E o d e m q u o q u e m o

d o , H ( e m i n a p i e t a t i s & t i m o r i s D e i , r e d a e d u c a t i o n e , a n i m i s i n f e r u n

t u r , i l l a q u o q u c c r c f c u n t , S : i n f lo r e s p i c t a c i s & f r u c tu s b o n o r u m o p e r u m

a b e u n r .

Af I llufor non audit cum Prou i j .

VcrC i.Dcrifornon audit increpa

af^uitur. 1 1tonem.o • •

7/ / * r / ? r , & :c . ] S u b f a n n a t o r , f c i o I u $ p r x c o x , m u n d a n u s i m m u n d u s , q i r

e c u r u s T i m o r e m f p e r n i t D e i , D e i q v e a m a n t i u m o n r c f t i o n e s f id c -

c s , l c u i t c r p r a ' f c r e n s i i s ( c o n t r a L e g e s S c h o I x T h e n S o p h o r u m ) m u n d a

n c v i u c n t e s . R a t i o , q u i a v ir i m a l i n o n c o g i t a n t i n d i c i u m D u . q i o d t a m e n

l o r r e n d e & ( i u c i t o { q u i a fa r b e n e ) a p p a r e t i l lw l b r . b u s , i u f t t i i m q ; a d m i

n i f t r a t , e t i a m i n h a c v i t a , c o n f c i e n t i x v c r m c e o s a c r i t e r r o d c n r e .

£f Rcfponde igitur ftul-

toiuxtaftultitiam fuam, nc

bifapicnsefic videatur.

P m » Vcrf- j.

r~Rcfj>oud? fluito fecundum

fiu ltitiam j tofti, ne forte fit fa

ptens i/t ocula fiiis .

>54



I N T E R P R E T A T I O N E ST

355

35*

Rtfpondefluito, &c.] Cum probabilescaufxfuadentvtrefpondeas, mo-

deftc opponi poteft refutatio, qux res vtiles, piis Icdoribus & auditoribus

falutares contine at, vt aliqui vel confirmentur vel fanentur. Conuici:s au

tem cum aduerfariis non eft con certandu m, & ita non refpondcas ftulto

de ftultitiacius, nc fimilis ei videaris: nec enim vi&or iain calumniis fitaeft , fed in veritate. ■

357

Occurrcre vrfx o rbatx

fatiuscft v iro ,quam ftulto in

ftultitiafua.

Prou.17

V cxCi t . f f Expedit [eme) magis rv r fi

occurrere fatib us raptis} quam

fatuo cofideti fibim jlu ltitia fu a.

Expedit m*gis,Zcc.\Contentionis quam veritatis cupidiores,fententiam

fuam pertinaciter defendunt, &: diftenticntes odioiiifnne criminantur.Memineri s ergo inferuire tempori :

Dumfuror in cur fu eft, cur ren: i cedefurori:DifficiUs aditus impetus omnis habet.

3 5 S

V ia ftulti re£ta eft in ocu

lis cius: S : qui obtemperat

co nfil io , fapienscft.

Prou u Vctf i f

fjfV ia flu lti retia in oculis

eius: qui autemftpiens eft, au-

dit confiha.

it yidjlultiretia, &rc.] (Sinemjctwi gcfcllf(WnPo(6cfi trof/ D^runibifiMctrdf

•^iUrcnroU. <5B a 6 fo(cljfr (rufe vnwrflanDC ir.cfjt gemef; ifl/ mup fc/;crcp rnt>©tirccljf frpn. 3 a fcilicet. Sapiensabfque tcftimonio SS x Scrip turx, Libri

Natura:,& confcienti^ re&x,eru befci t loqui.Quifquc fuis blanditur vitiis,

opiniones fuas animo conceptas , vt fimia catulos fuos, ampleftitur.

Q u i (iuftc) corripit ho m i

nem, (mcrirA) gratiam (quandoque j pofteainueniet apud eu

magis , quamil le/ jTquipcr

lingux blandimeta dccipit.

Prou.xS Vcrf. i j .

JQui increpat hominem re-

trocedentem, gratiam inucniet magis q uam is q u i blanditur hn

gua.

per lingux bbndim. &c .] Alexander Magnus difeernens adulatorem

a fideli miniftro, dix it : Hephxftionero ciTc<p^a\t£cuJ)>cr> amatorem A le xandri; Craterum vero <pi*c@a<n*.tct,amatorem Regis. Etquanquam He

phxft ionem dilexit , tamen Craterum in maiori honore &:pretio habuit.

Ille enim propter blanditias diligebatunhic vero propter virtutem dignushouoreiudicabatur.

V i r o , qu i corripien- I j V ir increpatus qui indurat

tem durac cruicccc temn it , I I ccruicem , repente conteretur ,

355

>5*

5 5 8

repentinus



-*T

35?

jtfo

$61

G R A D V S S E P T I M I. »79 |

rcpctinus ci lupc rucm ct 111- necmtuUfinitas.

tcr i tus ,& cum ( imitas non

(cquctur.

J^/ti corripientem, tcc.] Liuius I* L>. 2. Decad. 5. Stpecgo /wditd , i nquir, cum primum e(p virum , (juiipje confutat, qu;d tu rem (it; fecundum, esm, aut bene rr.o r.cr.ticbadtat: q-i net tpf confoto e , >«<■/*/ eri partre fcit, eumextrerai tngeniteffe. Nobis quoniam primaanimi ingeniique negata forsef t, fecundatn acme

diam teneamus, &: dum imperare di fcim us, parere prudenter in animuminducamus.

Qui ambulat in rc&icudi-

nc fuajtimet I e h o v a m , fed

pcrucrccnsvias(uas, dcfpi-ciccum.

Proo.u Vc if . 1.

/ jf ^Ambulans reflo itinere,

C'sr timens D e v m , deficitur

abeo qui infim i graditur njia.

yjtmbuUnireRo itinere, & c j Hocc ft, timens Dominum, rede tc fapien-

terinfticuitviam & vitam fuam, contemtor vero D e 1 viam & vicani fuam

perdit, &: excremo periculoobiicit. Cu m pacer Tel am on Aiaci dix iilc t, vt pugnarer quidem ftrenuc, fed victoriam .1D e o peteret: refpondirA-

ia x , vt homo amens & fupei bus ,cir.im ignauosndiutoreD e o vincerepcfft ,/e vero velfine D e o : ita autem peruertit viam, &:euertit vitam fuam, vt pro

prio incubuerit dcfpcrabundus ftudio.

Abominatur iufti virum

/ jfimpium: & abominantur

impii cos qui in reda (une

\wa.

Proa.19 V eif i? .

Abominatio iit florum ejl v ir

iniquus:abominatio autem im-

pii ejl recius Via.

Impium.] Impius eft,qui Acognitione D e i alienus eft, contemptor D e i

aut hypocrita , inconftans in tidc. liia. j 7. ver/’. 2.0. Impii quafi mare fer-

ue ns , quod requiefeere non poteft. Impius eft, qui fide, vita & motibus at

quea nim oa verbo D 1 1 alienus eft. Huncabominatur viriuftus &piu s,donatus illuminatus vera fide, transformatus in imaginem Chi ift i, vi

ia , mente & animo. Quemadmodum enim extreme pugnant fibique ad*

uerfantur Imago D e i , & imago diaboli: ita vir iuftus, qui gerit Imaginem

D e i &: C h nft i, aduerfatur impiu m, in quo eft imago fat ha nx : &:ccon-

uerfo.

Pcrfc&io rc&orum dedu

cit cos: peruerfitasautepra:-

uancatorum perdit cos.

Proa.n.

V er i j .

[ f Simplicitas iujlorttm di-

riget eos: V) fupplantatio per -

uerforum vaflabit illos.

Simplicit/uiuflorum, & c. ] Huius fententix explicatio luculenta eft Pfal-

mus 37.quemlegeintegrum .

\C 0

$61

Z 2.



I N T E R P R E T A T 1 O N E S

Fortitudo pcrfc&oeft via

I e h o v * ; : & pauor operan

tibus iniquitatem.

5*5

564

Prou 10

Vcrf i f .Fortitudofimpheis via Do-

ti i n i : c'sr Jjf pauor illis, qui

operantur malum.

5 6 1

5*5

r.intr:lli<qni,&c.~\ I labesh icdifcri mc nbona: & m alxcon fcient ix.Cic.pro M ilon e: A leo na vis ejl ce nfacnti.t in vt ran/que partem, vt neque sim eant, qui

nih il cov/w :f rint, a *w !<rnpcr a}:te oculos vt rj\ri cupiant, quipecca rint. Visconfcienri.c &v is Y. fUwiy i iucJaw&tf inhominc,nunquamexanimode-

la i aut penitus cxemguipoifunc.

/ f Q ui timet hominem,

cito corruet: qui lperat in

Domi n o, fubleuabitur.

Tirnor homi:: is ponet laque-

um: zsr qui fid i 1 2 e i i o v /Z3ex

altabitur.

Jûi timet hominem, c/10, & c . ] Lege Pfal mu m 1 $ 6. totum.

[Jf Omnis(cnim)fermo Dr.i

ignitus clypeus ell fperanti-

businfe.

P r o i u o

Vci f . j .Omnis firm o 7 ) e / velutigne $64

purgatus, clypeus ejljjicra nti-

biis w f i :Omni'frrmo D e i ,& c .] Hicobfcrua, difec&intimo in dorde repone:

Sermonem 1) 1 1 tibi ci fc cl yp eu m , &: Fidem niti veritate Se promiliis Di-

uinis. Diferreautem inquit , Termonem D e i ignitum fcu purgatum cilc,

hoccft >effe fine fc or iis ,fin c d olo , fine fal.fitatc, &: certo pr.xftarc viclori-

amcredentibus. Ex cmpla habes Hebr. 1. Hm cPla lmu s iînfigncd ccan-tat Elogium Verbi Diuini, verf. 9. tuflvi* Domini recti, tu i f cantes corda,

prxccplttm Domini lucidum, tllumin :ns 6 culos. Io. 'Timor Domini(anchu, perma-

nens 1 n fecula m f culi, iud: ci1 Domini vera, injhficata funt. ver f. 11. D c fide ra b 11iafupcr aurum multum & lapidem prctrolum, &: dulciora fupcr mei &fa-

uum. verf. 11 . Etiam feruus tuus cuftodic ea, in cuftodicndis illis retributio

multa.

'eaddits quiequam verbis

illius, Cr arguaris,iniitniarijq;

mendax.

Nc addas verbis eius, nc Vcrr<5-

forte incrcpct tc, Se mendax

deprehendaris.

7\c add.ts auicqâm, &c.] Ratio cfl,qnia omnis homo mendax: /olus

D e v s ventatis tons il limis : ideo L c x D l i immaculata,conucrte-nsani

ma s: celHmonium Domini fidele, Sapientiam prxftanspatiiulis. Pfilin.19. vcrl. 8. Verbum D e 1 .<ternum, abster no, verum a vtr/.ntc ivjk, irbp>,chen

fibile recreat animas credentium. Complc&itur enim.Ai;nitioni*m D e i &

Saluacoris, quxagmnoelt vitaa’tcrna, lohan. 17,5. Eftqueredte viuendi

Regula & no rm a, immaculata, f ine ■*•>, integra, pcrfe&a, nihil iniqui, ne-

que vani continens, comiertensanim. errortbus,au ocansa malo,in-

ftaurans



G R A D V S S E P T I M I . 1 8 1

ftaurans Imagi nem D e i , eft f idele, non fal lens, quia D e v s ftatpromif-

i»s: rudib us, indoct is , & , iuxta mu nd um , llult is ( i. C or . i . ) p r x l h r S a p i

en tia m ,& co nf ci cn ci am cranquill . i t: monftrat veros D e i culcus,promif-

l iones infal l ib i les , cum luis Sacrament is , f id em , fpc m , di lc di on cm , hu-

mil icatem,pat ient iam,inuocat ioncm &N om in is Diuini g lor i f icat ionem.Sc i t o : Qu ot i es legebam, a pr ima f lar im xta tul a , verba Prologi prxfat i

in l ibris Regi i fapient is , femper animum me um (pro culd ubio monitu vo

c is D e i inmcloq uent i s ) fub i i l f ecogicationcm hanc : Sunt qu id em ma

g na & fe re non cccdcnda h x c , q u x d c S a p i e n t i a t ru dibus atq; the-

iauris hic legis i minim e tamen hil fa, f id a, auc ement i ta . A h : quo mo do

ad horum cogni t ionem pcruenics?D e v s icit , dicere non polium, quan-

copcrc f i t iucrim veritatem. I nuocaui igitur D e v m , mihi vt oftenHcrci

V e r i t a t e m: ded uxit m c R v a c h H n o c h m a t L , S v i u i t v s

S a p i e n t i / e D i v i n j e , m eth od o, q ua d ix i t vcrf. 29 4 . in v c r iu t e m

E o r um O m n e M . d e q u i b u s a g o i n A m p h i th e a tr o h o c V n iu c rf o , G l o .i u

D e o in c x oe l fi s, q uo d ma n if c ft a uc r ir t al ia T h c o S o p h i x a m a t o r . b u s , S a -

p i e n t 1 a. yE tc rn x, lol ius v e r x , hxted ibus f idel ibus di ledis .

C o l o p h o n e m hifc e pau cul is,

c x S a p 1 e n t 1 s doctri

n a , i m p o n o :

fliciio ejl.

Finis verbi totius auditus v" r iy

e f t: D e v mt ime, 5c Manda

ta Ei us cu fto di , quiahoceftomnis homo.

Finem loquendi pa ri-

ter omnes audiamus. *2> E v M

tim e , & M a n d a t a E ius ob jerua: hoc enim ejl omnis ho-

mo.

Quia omne opus D e v s

adducet in iud ici um , q uod

erit fupcr om ni oc cu lto , fi-

ue bo nu mf ic, (iue malum.

Vcrf 14. F t cttncla qux Jiu nt, addu

Q u am ob re m , o mortal is ,

2 3




Melius eft ire ad dom um

iuctus,c]uam ad do m um c6-

uiuii in illa enim finis eun

d o ru m adm onem ur Iiomi-.

tium: viucns ho m o cogi

tet, quid futuru m fit.

Vanitas (igimr) vanitatum

rcftc dixit E C C L E S I A S T E S : vanitas v a n i ta tu m & O mn ia

vanitas j

Melius eft ire ad domum In-

citu , quam ire ad domum con

uiuii: eo quod eft finis omnium

hominum, O* videns ponet il-ludfupcr cor fuum.

% o

Vanitas vanitatum, 'vere

dixtt Ecclcfiaftes: vanitas va-nitas vanitatum, omnia va-

nitas:

j Ecd.7-I Vcif. j.

A

oF.ccl. i.

Veri! i.

I

Dico,c um f iliis D o c t r i n a fidelibus omn ibu s, cuctis &: fingulis ,ct-

i n m I i g O H e X R I C V S K H V N R A T M L l P S E N S . T n E O S O P H I i t ’

amato r f idel is , & M e o i c i k a vtriufc]; D o e t o r , E a , ni m i r u m , O-

M N' i a , q u x ci tra S a p i e n t i a m ^ . t e r n a m , folam veram, Eiufq;

D o c t r i n a m or t h od oxam , & S t v p i v m T h c o - a c P h i l o S o p h i cu

M o c , vkjuam gentiu m fun t,r cp cr i un tur ,cx tan t , legunt<:raut f iunt .

D I X I .

A D D O .

N

V n c , ig itur, C or os i dis loc o, hi kcficprxfatis , Vos, o

mortales, vos inquam obficro, qui I tu ov a mcolitis, quibus S a-

! r i e n ti a aliquantulum cordi eft, Sati enti j e AZt e r n /e,filius

vera, D oc tr i na .v,in SSa Scriptura Biblica, Lib ro Natura : Ma -

c r o C o f m i c o , ^ L e g e in cordibus noftris Diuinitus(criptafundatam,

cumfiinam tumfalutarem, d <211e T n e o s o r n i je amatore acfilio(ab-

fitiniudia dicio)fideli dilcclo, inftinfftt Cr gratia D e i (cui hucvfquejm,

Laus I zuov j£, adhucfiam, ad Opus prxfins id, quod homini manus)

m Amphi theatro hoc , Catholicifino V er i tat i s Simplici Cr

fimphcijmo Ve r i t a t / s Catholico, C uri st i an o-K a b al i ce ,

D / v i n oM ac, ice,nec non P h t s i c o-C ii e mj c e, in Scriptura

pi ct u ra, nonfiphifticcficia aut impudenter ementita,fid talibus,quas

fiwcic, grauiter atque irrefragabiliter confirmantSSa Bibi ica S cri p t u-

ra,Natura: libcrvniucrfius, fS>C o n fc i c n 11 ahomini Diuinitus mfufit,

methodo



methodo triuna tali, qua hattcnus ante med nullo, (fine gloriatione ina-

ni cur V e r i t a t e m fateri mihi non liceret r*) orthodoxe ac graphice ex-

hibita, toties moniti haud temnit a ficdA d d I s A mr 111 r n f. a t r v m

i p s i v s s a p i e n t i s ipfiim , hmufque P o r t a m, perS c a l a m

G ra d u u m fcp tcm fuam, nunc Thcofophice afcenditc\ m illud yL e -

G r m ibidem ajfixarum «Septem obfiruantiffimi , deuotionenon hypo

critica ingrediminiy& Ea. m3oculis tam lentis quam Rationis ac Corpo-

ris cum pcemtentialiter tum d ruditatum phantafiarumque jfiritu s fid u

fftonis firdibus rite repurgatis, accurate contemplamini i tu quefit

lutemvcfiram3( ? temporalem d& teinam 3Sapienccr

[equim ini,tA me k.

D I X I .

/

B O N A M I T I N E R I S P E R P L E X I P A R T E M

C O N F E C I T , Q V I V I A M R E C T A M

* P R O B E D I D I C I T .

__________________G R A D V S S E P T I M I ; ____________ 1851

: f Or.it j . £■.

S.luft

Magna tfl vu con/i.-r*

/•rf.QjiiuiI i b . j c a . X .

tnna mtl i i

teftts.

Cic. pr*

1



i«4 I N T E R P R E T A T . G R A D V S VI I .

A D M O M V M & Z O I L V M .

£ ( u t>cn :

MeopH&ai facile eft cumis>durum que pipUScu,

Jdtixqttefeqm nefeit, carpere q uisque poteft.

^ u f r u 6c f | c r / c i ) f o u t a c f k & c f f c t * / t > n b j c i ^ c c ^ a u f f :0 0 D u c £ f c a u n r r $ t / f w l l > i ; D i ? o c f > 6c | J c r t r o f *

f c i t haft/ a f e t w m t a f c e i c c r f r i<v5 m e t ^n c : C n & D c f l c u f o f f t i t n i f c f j i j c *

g e n O i r u o c f > D a u c f b a rf i u D m *

Inciuilc cft,cx vna libri alicuius particulaiu dicared c

tot o}ni(i prius toro libro bcncp erfpc- * cto , Sc rite cog ni to .

jF / E N T { I C V S K H V ^

R A T 11 L tpfi T l l E OS O-

v 11 1 m amator fidelis , d

e d i c i xY JE ‘vtrittfque ‘D OC T OR.



I S A G O G H I N I. A M P H . F 1 G V R A M . 185

p f i j ? u n i j ? t t f i i j ?

r n i N 3 i : n i n »r n- •/

QV l E RAT ; QVI EST,

Q V I E RI T .P L E N I S V N T C yE L I , P L E N A E S T

O M N I S T E R R A M A I E S T A T E

G L O R I 1 E I V S:

• : n n S S n s r v i S S r il_> T - T *•

^ m S S nT —

I

LAVAMIN I , MVND1E S T O T E .

I I .

nirv V N V Mr : ,

O M N I V M E F F E C T O R E M ; C E T E R A S

P O T E S T A T E S M I N I S T R A SH A B E T O T E .

____________________ \

A a •



\ $6 I S A G O G E I N I. A M P H . F I G V R A M

m _. * • •

I I I .

A DP R I M V M

V O T A P R E C E S Q_V E

A D

I N F E R I O R E S

H Y M N I S V N T O .

I V.

QVOD/ SI FORTE,P E T I T I O A D I N F E R I O R E S,

P R O C E SSE R I T , N I SI

S V B M O D O D E L . E G A T i ,\

a P R I M O

A D M I N I S T R A T I O N I S ;

I N T E N T I O N O N

E S T O .

I IS A G O.



i $7

I S A G O G E,

fiue

I N T R O D V C T I OIN F I G V R A M

A M P H I T H E A T R I

fccundam,brcuis.

E c e b i t N o s , igitur, prius pic lotos arq^ pccnitcn-

tialiter pur gato s, offerre, fupplicefquc, fide fmc c-

ra, commendare Deifica: Lu ci , & tun c, i l lam S a-p i e n t i £ St e rn ar , defuper rorantem mannam ,

fupercxlcftifqi ne&aream , & aq u x & ignis, pluuia m, ficut fti l-

licidia ftillantia fupcr te rr am, in c o r d a , an im as , vires mentefq-,

noftras, hoc eft in Corpus, Spir itum S: An im am , f iue T e r -

k a r i v m M i c r o c o s m i c v m renatum dcfcen dcntcm , prx-

clufis (enlibus feditiofis, men te quieta aff e& uq ue om ni puro ,

f ixe durantibus, tam immediate qu am mediate, iuxta e d o r mientes ac vigilantes, patienter c xp e & ar e : & (ie, D i v i n j t v s,

accendi-, illultrari-, i l lum inar i ; fan&if icari ; flJIV F r u i j D i -

v i n a r a t i ; imm o, in D e v m, incftabilitcr, rapi; quafi D e i

f i c a r i . Laudantes inter dum 5c adorantes (in S o l i l o q^v i i s

pr xf cr ti m , iifque quotid ianis , atque, vt plurimum, matutinis)

i d P e l a g v s M i s e r i c o r d i ^ i m m e n f u m , 0 c e a n v m q v e

B o n i t a t i s omnis infinitum,- e x Q v c , n on tantum V e r b i

miri fici niWV x p i s t o t C r v c i f i x i , & facrortim njD» n o

minum atque verborum omn ium (qux, quo ad nos, manfiones

funt fcnfibilcs Diuin itatis , ncc non memo racu la nos docentia:

ft imulantia quoque, adiuuantia&clcuantiaappctirum A n i *

m / E , M e n t i s q v e in N o b i s , operationem admir andam , in

A a i



i38 I S A G O G E I N F I G V R A M

nofmet ipfos & ext ra nos ,v i r tuosc promoucnt ia) N v m e n de-

l ign and um & f imul exhibent ium •, verum et iam mirabi l ium o-

m niu m (fa cit en im rPTV mirabilia (olus) ad nos vfq ued eri uan -

tur rad ii, dcftillant fiuenta, &: diu inilli mi emanancri ui. O felixterquequ aterqu e fe l ix, in admirat ione m, m editat ionem, amo -

r em & per ce pti o n em H o r v .M,qui ra pi tur, N v m e n , 1ic, fum -

m um , real irer prx fens fent iemus , n j i ? m ira bi lem ,& in N o-

r, i s , & in N a i v r a , tk in S c r i v t v r a , mirif ice loq uen tem ,

veridice a udiemus, fufticicntcr v id e b im us , f ru ftuosc obferua-

bimt is *, A n g e l o s b o n os , nobis amice a f l if tcntes , nos f ide li

ter mo nent es ,n i JV iuf lube nigno fami liari ter doccntcs ,a tque

invi is noftr is ruto duc ente s , f ine fa llacia exper iemur. H u m i,ig i tu r ,p ro c i d cn t ib i i s N oB i s , h ic hym nus , aliiq-, huic non ab-

hm ile s , Ionico modu lam ine & accentu, facris animi concitan

di cauf la , d eb ito , proferendus eft :

* 1\ei omnis generator que optfexque,

Superum rex , genii lu x , hominum fpes,

Tremor vm bris tenebrofi Phlegethontis,

e Amor incredibilis edteo larum, ' *

ePauor inuincibtlis tartareorum

Celebris religio terrigenarum,

v: r t - ;

BetcnAdCf, UoLviiKoJiTU , Xlpon$n9>iC(,

D e v s v n u s , D e v s i d e m , D e v s alme,

V e n ie n s deluper, il labere n o b i s .

T V, T V , T V,

Ffuc fedeto ;

Immota commoneto;

jQu* fa lft funt moneto ;

£hix <verafmt, docet 9:

L E X



A M P H . S E C V N O A M. 189

L E X 1 N T R O D V C T O R I A

V.a r r e a o 1,

A N OBI S, AD nin»' •r

E T I N D E , A D N O S, V O L I T A N T E Si

R E V E R E N T I A T R E M O R QJ / E

S V N T O.

VI .E R G A I L L O S

S E C V N D V M N O T A M P R O B A T I O N E M ,

J V C V N D A O B O E D I E N T I A

E S T O .

VI LS A C R A ,

Q V O R V M M Y S T E R I A,

SI C T R A C T A T V R 1

V E N I T I S /

P A L A M D I G N I S

C L A M P R O P H A N I S

S V N T O.

Porro •,n in ’ N O S C E ,

ex

SS.* S c r i p t v r a ; C r e a t v r a ?cn.tincx S e 1 p s o ; & (julilcm,

luco fua, inmcncc-tuijimm cdjjrc ob orti;

ThcoJophice;Nacur.ilircr;Cabalicc.

T E I P S V M N O S C E ,

E X L I B R O

SS.*$crip'ur £ ; Nitur*to'ius Vnmerfi,quicii(jrf*ax.3cx3Tu(fr ldttu,&f.4jj^e-

fm c tutpfe fecundum & totptu& Sptrtiutn tuum;

denique&M E N T I S tu*. D E O tvwut.clx

'ihcoSophue; Phyjice; Phy f i tmedice; Phyftc*chemct j Pky/icemagicr, Hyperphyjicomagice \ C*b lt e.



»-190 I SA G O G E I N F . I G V RA M

I S A G O G E,

fiue

I N T R O D V C TI OIN F I G V R A M \

A M P H I T H E A T R I

tertiam, breuis.

N A T V R A M N O SC EV N I V E R S A L I T E R t

&

P A R T I C V L A R I T E R - ,

ex L i b r o

SS.r S C R I P T V R / £: N A T V R ^ I P SI V S,

qui eft, & Mundus maior, totus: & Mundus minor,

h.e. homo,puta,fecundum&:corpus&

lpiritum fuum:

denique

aut mediare, cx A n g e l i s bonis,-aut immedi ate,

in fpeculo mentis tu arpur gatx,

ex

D E O I P S O ;

Theofophice -, Phy f i cePhyficomediccjPhyficochemiccjPhyficomagicci

Hipcrphyficomagice*,

• Cabalicc.

I. LAPLS



A M P H. T E R T I A M.

I .

LAPIS PHILOSOPHORVME S T : H V N C , e n i m ,

X p e r j e n t i a , rerum o m n iu m , etiam fola, fuffi-

ciens, m agm rain hllib il itc ratte ftatu r: cui refraga-

i r », nonne eflee plufcjuam (tuitum? H u n c (abali is

tamen prrrparatum ) virtuose efficacem vidit, &

P o n t i f e x II o m a n v s , & C / e s a r e a M a i e s t a s : vidc-

runt & Reges, orbis terrarum, non p auc i: nec non Imperii R o

mani Elettores non null i : v iderunt & Principcs a l iquot, C o

mites, Baron es, No biles , & ( propter v irtutem atque do& ri-

nam) a nobil ibus proximi, D oc to re s: im mo cx omni gente,

Iudaica, Et hn ica , 6: Chrif tian a, etiam Turcica, ft .uuquc ac or

dine, palluft, multi •, tam L cc ld ia fti ci q ua m Pol iti ci, literari pa

riter arqucilliterati, oculis (obfliipclccnces N at ur x, per artem,

miraculo) viderunt, mam bidq ; tetige runt, fuis. Sciens loquor.

Ho s omne s cito telles: tu phylicochcmia'mafti>:, cos interro

ga, infubfidium veritatis, veritacis amantes, remitahabere,

tella buntu r lubentes.

i . R a t i o , vera & c er ra, dux fida Sop ho rum , graui ter

con firm at: quam ,anguftia loci huius addere impedit \ alius Seamplior , promtil l in:am,admifit .

3. S a pi e n t e s, rotae tanti, anciores grauiffimi, (quo

rum hac dc rc , pa f l im exranrmonumenta)vno,harmonice ,

orc ,ct iam iur ci ur an do San &i ll im o, non temere aflcticrarunt:

qui omnes vcridicuquia viri do & i & boni)tamdiu tc f u n t & h a

ben tur, don ec dc cis con trari um, fufficienter, fuerit prob atum,

at qua nd o ? Cumq-, artifici cuiuis in fua arte Iit c re den du m , curnon p otius, ca i nr e, f ides erit adhibenda il lis, qua m ignora n

tibus ? om niu m enim artifices, & optim e & veriilim c, dc (ui o-

peris rat io ne , diiTercrc, loqu i & iudicarc fci unt.

4 . N a t v r a , D e i , inhuiusm a c hina M undi , nunqua m

otiofa minif tra, m ul tis , in operationibus f uis , ( vt tradiderunt



195 1 S A G O G E I N F I G V R A M

Th eo So ph i &: confirmarunt experti) viis ac m o d is , diu no &u -

q u c nobis f ideliter fuadct, f id em qu c, dc co , facitf irmam. N a

tura parens , dc filio Qxtholko, catholice tcftatu r, fuo.

5. M e n s ; huma ni animi fcintilla aldor & lucidior, Diui

na ac immortalis , quam D e v s id generis dota ucr itcon dido -

n c , vt cx infito f ibi N at ur x lu x d cfidcrio , quibufcunquc poffit

v i r i b u s , ad fumm a optim a tendat, indcfincntcr aopctit: que j

appetitus boni(cft enim a D e o) ftim ul um , qua m animi(fciunr

nonn ifi experti) irrequictudincm, q uo d dcfiderium ardens,

L a p 1 d e m P h 1 L.mha be nd i, fi in rer um , natura non cflct,

D e v s i p s e , etiam i i s, (devi tiof is fermo hic non eft) qui pru-

den tio res , fapicntiorcs Sc religiofi ores aliis funt, aut fu er e, fruftra mdidiflct. A tq u i nihil fruftra!

6. C o n s e n s v s T y p 1 c v s , vere admira ndus, (in Natu -

ra)L a pi d 1 s h u i u s , c u m S S / T r i u n i t a t c D iu in a i cum toto V -

niucrfo creato, necnon acy» D e i incarnato, h. c. Mafchiah

promiffo dc miffo,rcl igionifquc Chrift ian x Sacramentis atque

myfteriis tam altis &: pr ofu nd is, verum elle, credere ac fateri,

omne s fana: mentis, iuftc compelli t. Si loq uo r abfqu c veritate,

crubcfcam. lu dice nt, non niii feientes. A m c n , amen, dico v o

bis-, fi v n u m , etiam alterum.

7. Denique , (cum C r e a t o r , etiam cx C r e a t v r a, rc-

f t c D . P a u l o , a d R o m . 1 . vc l i t cog nofc i ) D E V s & p o t u i t & vo-

lu i t ( vc l l c tc f ta turexper ienda) organ is fui s , qu ibu fdam , (no n

e n i m vn i d at e u n d a D e v s)inde v f quc a Mundi init io , benigne

largiri, dc adhuc v u l t , (quo niam in x t e rn um mi fer icordia cius)

vc n im ir u m , q u x n a m fit mira C r e a t o r i s Sapientia, pocen-t ia inf in i ta ,ben ignitas imm enfa ,6 :c .h .e . qualis fi t D evs i p se ,

typo mir i f ico, ex C r e a t v r a , n o n q u i d e m , ex M u n d o m a i o

re , p cr fc f o lu m vc l f im pl ic i tc r ,& par tibus e ius, pa f f im3 part i

c ul ar i c o g n i t i o n c , v c r ii m q u o q u e , cx Mund i maior is F i l i o ,

(a rt is , h. c. P h y s i c o c h e m i ^ inter pretamento) in f ub ic ft o

ca tho l ico , ca thol ice, abundant ius & expl ica t ius , hu m ano ge

neri, coram , i nn otef ean t : indeq* Hin» T r iun um, a u d o re m tan

ti boni ac doni, c larius difeat agnofeere, admirari dc venerari

fo lum , an im o co llaudare g ra to , p ro fundius medi ta r i , ip f iquc

infeparabi l i ter comungi , dc reuniri. E r g o , q u em a d m o d u m

HJTT SapicntifTimi erat , v iam han c , q uam iudicau i te f l c ,adfe

patefaci-



patefaciendum, maxime commodam j cligcrc & inuenire: ita

noftrumelt, quamiple elegit, comprobare, amplc&i fequi,-

atque cx naturx filio, ftyloPhyficoChemico hoc,D e o ( i c or-

dinante,in L ibro &: Speculo N a T V Ryt(quod,certe, catholi-con habemus, in L a p i d e Phil.mac (plcndidillimum) nobis a

D e o propofitis, i p s vm (ficuti 6: in Filio fuo,intcrpretamcnto

SS, Scriptura:) falutarircragnofccre*, M v m d v mquoque, ficu-

tiinfinefeculihuius, perignemrenouandum,ita, &quomo-

do, &aquo, in principio, conltru&us fit, per ignem vtiliter vi

dere acmtclligcre, denique &: N o sm e t i p s o s fructuose co

emo fce re.o

_________________ A M P H . T E R T I A M._______________ i£*

I I .

Q V I D E ST L A P I SP H I L O S O P H O R V M ?

L A p i s ’? h i l.^ eft 0’n bx n n R v A c H E l o i i i .m , (qui incu

baba t aqui s,Ge n.i. ) Ciclo medi ante (HliT folo,ex,mera bo

nitate fua, ita volen te) concep uis, & corpus, verum ac fub fen-

fus cadens, faclus, in.vtcro nfJjonxv (x a e o l c reat i) M und i ma

ioris vir gin eo ,T e r r a , nimi rum ,vacu aatqu eina ni, & A q_v a :

natusin lucem /uvcpatgx^ filius, afpedlu ( cora m infipie ntc) vilis,

def orm is, &: quafi in nouiifimis:.confubftantialis,t amen ,fimi-

l isqj parenti ,Mundus pat uu sjd c ho mine, aut a i iquo fumto,cx

vc lab c o , nihil tibi imaginare) catholicus, triunus,

vi f ibi l is,-ta&u,auditu, o l fa&u &guft.u fenfibilis, localis atque

finitUs: manif cftat us,rc gcncrat oric, a femetipi o, artis phyfic o-

ch em icx obftetricia m anu »in corpore, fu pj/cm clafrum to,glo

rificato : ad co m m od um fiue y s v:$, prop em od um infinitos, &

mi cr oc ol mo &: ma cr oco fm o, in triunitate catholica, mirifice

falutares. A pa ge fis,fili perditionis ,tu, tute, u/jcei^oy y S o m n i a

tecum ,qua: cx tete,vt ut eti am, mangonicc^prarparata.Pcccato-

ris es typ us ,n on Salu ator is: feruari poterisac de bes,no n ferua-

re. Figura es medi atoris ad error em, interitum Se mo rte m, non

bon i illius, ad veritatem, incr em en tu m & viqam. Rci;n,auit,re

gnat & regnabit in naturalibus,naturaliter &.vniuerialjf:cr,Na-

r“ ~ H b



cura: filius, cathol icus, S a l ( Ic i to) S a t v r n i,- fufibili modo

fuo jfe mp cr & vbiquc, in Na tura cx fcmetipfo,permanens*, &

ortu &: virtute, V n i v e r s a l e . Audi atque attende : S a l a n-

t i q v i s s i m v m L a p i s . Myfter ium! Cuius nucleum,in D e

n a r i o , Harpocratice, file. Q u i poteft capere,cap iat*, Dixi.

S A L ,n o n line caufa graui, a Sapientibus, cogno mine ,orn atus

eft, S a p i e n t i /e : Q u o , & S o l e , nihil vtilius dixerunt cfle in

Mundo. Hicf tude.

194 I SA G O G E I N F I G V R A M

m .

Q V A R E D I C I T V R LAPI S ,E T C V R P H I L O S O P H O R V M !

L

A p i s ,curpropr ie dicatur ,quodquenomencius ,quoapu d

vulgus, oculis v identibus c xc u m , auribusque audientibus

furdum, nomin atur.D e vs i PSE,obcau(ascertas,inferiptisSa

pientia: antift itum traditas, grauiter prohi bui t cuiuisreuelare.

Q ua m ob re m & eu n d i phi loiophi ci tius mori voluerut, quam

hocdiuulgare Eft en im,iu ftoD e i iudic io,fc mpcrf uit,&: (njn*

1pfo,cuftod c forte atque zelote ) erit, ( f imul & folutio eius ) Se-

cretum A r t i s anathematis fulm ine ,a Sapientibus,

erga ind igno s,m eri to in'uidis,iure figillatum. Adduc am,ta me,ipfos philofophice ioquentes: quia, inquiu nt, vt lapidum ,eft

quo que generatio & regeneratio cius: exhu mid o,n imir um ,vi-

i co fo & g lud no fo , & terreo ficco. E t : quod co dio ne fua (qux

incraflando procedic).in lapidem permane nter fix um ( quiqu e,

vc lapis,teratur)indurccur. Alphidius.-Silapis proprium nomen

haberet,lapis eflet no m en eius. Alii; lapi* no n lapis. H xc ,p hi -

lofophice,philofophi. Rcfponfumclariusymancat,altamente,repoftum,- ned iuin um, contra nos, excitemus furorem. P h i -

l o s o p h o r v m, Lapis occultus,eft, no nin fip ien tum dc idiota

rum i non impioruni jacjco ntrac onfcic ntian ^vitiofo rum. Phi*

lofo ph us, auc em , h.e. Sapientia* ve rx amator,quifir,:cxpar ce,

Amphit . huius, fccundapcrfedcdoceris . Axiomata, d uo ,hxc ,

cibi cofiderada,fraterne re li n q uo : Ex finecuiusqj intetion isre-

fulcat pnncip iu cius. Et ,cum,al icuius rei,latent cauf?,a (ignis dc

ef fedibus,a dearuinu eft igat ionem ,itur . Hifce,concetusefto.



AMPH . T E R T I A M . m

. 1V.

Q VI D E SiT tzrnb^nnRVACHE L O H I M , Q V I I N C V B A B A T

A Q J I S ? Gcnef. i.

D\nVNnvi R v a c h E l o h i m , eft S p i r i t v s , S p i r a c u l u m,

anhelitus njn’ fan6li ,(andus; Vaporvir tutis D e i omnipo ten

tis at qu e o mn i tenen ti s, & E m a n a t i o q u x d am , c m il li ov c ,

fac und itati s vitalis, primi fumm ique m ot or is, viuifica atque v ir tuofa,eprofundif l imo,Diu initatis fuxreccfTu j I d e a r v m,

v idelicet, f iue,Exemplarium,Specierum,Rationum feminaria-

ru m , primordial ium & radical ium, voluntatum opif icum &

caufarum efte&ricum., i n A R C H E T Y P i ,opi ficis fummi, mente

(npDnHhochmahin S a p i e n t i a , Bon itat e eius, caufantc eas)

conceptar: ! atque prxexiften tium,reru m omn ium , iri Mu nd o,

pofteatuturo,producendarum&:f icndarum.Q^v,£(E l o h i m,

creatore Sc co nd ito re ,V e r b o fuo,diccntc ac prxeipient e. Ge-ncf.x.)res omnes,q uas extare volu it, in ho cT he at ro Mun dano ,

produxerunt,efleq*, fecerunt :in g lo bo fublunari, v e f t it x T e r -

r a & A q^v A,vA>} i iuc Mater ia prima, co m m un i & vniuerfali,-

C ^ l i interuentu. A dd o: R v a c h E l o h i m eft f iue

F o r m a , r e r u m o m n i u m , in t e rn a , «m ^ & e ( T c n ti a li s : M u n d i

A n i m a vniuerfalis : V irtus fubftant ialis, per fe fub(iftcns,cau-

fa omni crea turx, Mu nd i huius fubfiftcndi: E s s e n t i a (quia

increatus)vcre q _ v i n t a : & ( vt vo ce di cam v fit ati fli ma) ipfiffi-mafubft antificaque rerum N a t v r a . D e i N v m e n , &: Diui

na R at io , toti M u n d o ciufque partibus, in fi ta, parens rerum que

haru m opifex. V n v s (cflciitia &: nu me ro ) hic D e i Spiri tus eft;

vna-, Vniuerfitatis c o n f p i c u x & :corpo rexhu iu s vn iu s , Anima

catholica, «AvotikiA©» tamen , h .e .m u lt if or m is (S ap .7 ,i i. E p h e f

3,10.) va ri x cius radii atque S c i n t i l ia l , per totius in gen

tem, materiei pr im x ma(Tx, mol em , hinc inde difperfx ac difli-

p a t x : inque mundi partibus,di f iua&is etiam,& loco &: corpo ris mo le,ne cnon cifcumfcriptione,poftea feparatis,difiun£lim

B b r



&feparatiminnumerx,vniusAnimx vniuerfalis fcin cilionum

etiam inhabitantes.

,9* I S A G O G E I N I . A M P H. F I G V R A M___

V.

QVI D EST C jELVM?

G JE l v m, eft S p i r i t v s y £ t h h r e v s corporalis, vel cor

pus xthereum fpiritualc,corruptioni non obnoxiu, totius

Mundi machina permeans: fuperius,V e r b o D o m i n i , firma

tu,hinc F i r m a m e n t v M; inferius, mallx fublunari,toti incor

poratum : Vnius eiufdemc]ucdceffentix dc(ubftantix Cxlum

vnum,idquod inferius,& id,quod fuperius. illud,tamen,labo

re Phyficochemix fagaci, in vfum hominum, ad fenfum poteft

manifeftari atque traclari.

V I .

Q V O M O D O t = j » n S « n n R V A C HELOHIM, C^ELO MEDIANTE, CONCEPTVS,

e r corpus verum, ncfubfenfus cadensfafttts cft3 in <utero

( x a e o 2.i puta creati) Mundi maioris virgineo, T e r r a

nimirum r vacua atque inaniy& c A q v a ?

E X t r e m a , (inc medio, coqucc onuenicur e, coniungi, co

pulari atq-, vmr ino npo lTc ,cf t vnanim is v erep hilo fop han-

tium voxatq-,conlen(us. I I y a c h E l o h i M,Spiritus(eflentia)

Di uin us, increatus,(mii>liciflimus, omnis co rp or ex molis ex

pers,fpote dc per (e m o b i l i s , e . m u l t i f o r m i s aut for-

maru plenus, i m m o ipfifl ima reru F o r ma : Et A b ys s v s tene

brofa, triuna,vi dcl.C/EL v m , T e r r a.inanis dc vacua, dc A q v a ,

E n s , a D f. o i p s o (cuius folius eft pro pr ium creare) ex

n ih i lo , h.c. de nullo fubftantiali,aut per (cexiftcnte materiali

pr inc ipio ,pr imum C r e a j v m,corporeum,confuse mixtum,

M a t e r i a ad mot um ,p er le,inefficax: rcuera, fi quid , extrema

’—“ funt.



A M P H . T E R T I A M. 1 97

l u n n C j t L i , i g i t u r , M e d i i , extremorum amboru m, fuo mo do

(quia corpu s Spirituale & Spiritus corporalis) participis, (H in *

folius voluntate benig na) intcriedhi, R v a c h E l o h i m ( de-

fccndendo de mitte ndoq ue f epe r circumferentias partesq; ab-

diti fl imas om ne s,& difpcrgendoin im um vel meditul l iu,Scin

tillas radiosve fcccunditat is fux) ad C e n t r v m vfquc penetra

bat,in E n s illud C r e a t v m, rorum: maflamqueil lam feu m o

lem ingentem, rudem ( X a o s ) confufam atque informem,

Mun di futur i feminarium,uAia/ fiue materi am l uto fam , V 1 r g i -

n e a m, ( no nd um enim neque conceperat, neque produxerat

anrca)Fok m A((cmetipfo)hcinformauit,& A n i m a animabat,

imp rxgna batqu epur ii l ima: permeabat,replebat,calore infundebat, viuif icabat & fcccundabat,quod cra tT oh u v aBo hii j va

cuum atque inane : i l luminabat, qu od erat tene br ofu m; diftin-

guebat, confufum: orn abat, rude ac im po lit um : ordinabat in

d isertum ac incom pof i tum imi juc x i iLsA^r x juxJ ix -Ct N r r o

(cuius Sc totu m adhuc hodie mo uc t, fuftenratatq; conferuat)

in tim ov ef Spirim m-herro, CLyr ra vi de), vt dictum, interme-

d i a n te )c oc ip iebi t u r, & cor p us01 iuc j^)ipoxa ii Jt id i] s^ at^_ciin-cretus eft. Myft criu in iam obferua admirare typic um i con-

ccptio ncm, inquam , Scruatoris Saluatoris vtriusque ScMun-

di maioris &: M un di mino ris,fiue generis h umani. De hoc,fcri-

ptu m, le gi m u s: 11m dt-id e illo, Caba la, fci-

mus: R v a c h_E L.o h 1 m, cnrpus flictus.cit. E t , D e vs manife-

(latusincarnc: S p _i_r_i t _ v _^D » t manijeftatiis in corpore. Hic ,

fil ius M un d i maioris. D jq '_ s creatura, cath ol ic u s : illc filius

D E i , f t ^ g ? ® « , h . c . D e v s & i l i Q i n o i V n u s d n vrcmMundi-ma-

ions*,alter,in vtero Mu ndi-m inor is: vte rque V i r g 1 n e o,con-

cepxus.Enfophl E n fo p h : profunditas profunditat um &: altitu

dinum altitudo! Abfq; blafphcmia dicod h s v h C h r i s t l cru-

cifixijSaiuatoris totius generis human i, l.dcIt^Mudi min or is jn

N a t v r /eL i b r 0,6 ; ceu S p t c v l o , typus cftyL Ar.i s_P h i l.'"

Seruator Mu nd i maioris. Ex lapide, C h r 1 s t v m , naturaliter

cognofcito & cx C h r i s t o , L apide m, Th eo fo ph icc difeito.L ib ro SS .tt S c k i p t v r £ hic nihil detraho. Placuit, D e o mi

rabili,mirabilis doccn di &: difeendi modu s; placeat idem & mi

hi tibi.C hriftian a,quxfo,iu dicct fratcrnitas.Et ego Chrif tia

nus fum ,De iqu cgra tia ,& cf le ,& permanere,volo.

B b *



I SA G O G E I N F I G V R A M

V I I .

Q Y O M O D O, ET VBI N AMN A T V S I N L V C E M , M A K P O K O Z M O Y

F j l i v s , afpeSlu (coram infipicntc) njilis, defo rm is,^ qu afi in nouijji

m is: confubftatitialisfimilisque parenti,M undus Pa r mu (non ho-

rno,) catholicius, triimusy i(u a<p^Jit& , rufii?ilis, taciti,

auditu, olfa clu & gujlufenfibilis, localis

atque fin itus f

V B i ? In terra catholica fandia, quam etiam nunc feliciter

inhabitat,in Saturnio regno. M a k p o k o s m o t F i l i v s j c

femine &: fanguinc parentis formatus,& cx vtero ciusin lucem,

naturaliter,exclu(us. A sp e c t v (coram infipiente) v i l i s , d e -

f o k m i s , & q v a s i i n n o vi ss i M i s : mundoque ludibrium:

inconfpc&u tamen Sapientis eft: prctiohdimus.l h sv h C h r i -

s t v s non alium,in N atura,requirebat typum. ' C o n s v b -

s t a n t i a l i s s i m i l i s q v e p a r e n t i : quia e femine & fub-

I lantia parentis. C a t h o l i cvs: fecundum corpus,Spiritum

& Animam: etiam virtutes ac operationes. Co r p v s habet Ca-

tho!icon,quiacft dc icminc M undi, de effentiaScfubftatia Ma-

terix prim$ catholice, particula deuAr primordiali Sc vniucrfali,

terra vidcl.S: aqua,in principio crcataru: in ftatu adhuc vniucr

fali,non vt (D Eoficvolcntc) rcru exterarum globi fublunariscorpora omnium fpcciali aut particulari,a radiis atque fcintillis

A mmx Mundi fpccidlibus,h.c.fpccialis particularisve proprie

tatis fiue Natura-,fpccificata,&:(vt ita dicam)particularifata. V -

niucrfalis quoque conditionis eft eiusS p i r i t vs, Vniuerfalis

A n i m a , qux fcintilla AnimxMundicatholicx,Catholica,

h.e. V niucrfalis Naturx,proprietatis operationis.Catholici-

fmushic folus loeu habet,particularifmus eft (olcccifmus. Ca-

t h o l i c o n PhyficoChemicorum,non nifi cx catholico. O -

mne enim fimile a fuo fimili producitur. Et, Quale lemen, tale

germen. Valeant igitur &: diicedant procul hinc (vitra montes

Cafpios vfque)matcri 9 fpccialcs huc particulares omnes cuiuf-

cunque fint ordinisnominis atque virtutum. Catholicon re

quiri-



A M P H . T E R T I A M .

quiritur, particulare reiicitur. Fruftra,igitur,&falfoquxrimus

in multitudine particulari id, quod habemus in triunoVniucr-

(ali. Verum eft,quod dicunr,T oT l a p i d e s q ^ v o t REs:fub-

intclligcndum, P a r t i c v l a r e s i E x (olo,Mundi maioris,fi

lio Vniucrlali, Lapis iolus Vniuerfalis. L a p i s , quoque, E x o -

m n i r n*, particularis, fcilicet, ex particulari: Vniuerialis,cxV-

niucrfali. I n o m n i b v s , (fuomodo)particularitcr.-in chao

noftro v n o , C a t h o l i c o , catholice'. A d d o : Hanc vni-

cam folamque ob cauGm,quod vidclicct conllat cx iis,nude &

/ Impliciter catholicis,ex quibus.in prima creatione,totum hoc

confpicuum atq; corporeum V n i v e r s v M,cum partibus fuis ;

ideoque per & cx (e,potenseft,Sc folus fufficicns, (regeneratus,camcn>po(lpaflionem fuam)in frudtus,huius E nt i s creati pri

mi, fpeciales atq-, particulares tanquam in confanguineos ( fuo

modo) fu os, vi res exercere mirificas, catholice, fuas,& numero,

fnnul, omnes. Q ux virtus tam mirectficax,fcintillx, Animx

Mundi, Catholicx, vniuerfalis, propriadcpeculiaris, in corpo

re,non nifi catholico,a vereSapientibuSjbcnccenfctur. Q ua

propter & C a t h o l i c i , L a p i s nofter,iure meruit nomen:

O m n i A <vve rite appellari poteft ac debet. T r i n v s : V n v s ,

in compofito, fiue in toto: Et, quod, extra vel citra hunc,non

fit alius, in virtute mirif ica,huic iimilis.TR i v n vs, ineflentiis

<Scfubfiftentiis: conftat enim Terta dcAqua,corpore vno:Spi

ritu xthcrco,quod C xlum eft,medio copulante: & Anima, A -

nimx Mudifcintilla animatus catholica :hypoftafibus'aut fub-

nftentiis tribus,diftindis atq; diucrfis. Vnde Lapis nofter T ri

nus cxiftit 6cVnus,h.c.T riunus, videlicct, TcrrcftriSjCxlcftisarque D i v i n v s. V e g e t a b i l i s , quoque, A n i m a l i s &

M i n e r a l i s eft & dicitur; quiaefti llua idem, in fubftantiadcin cfle,cx quo Vegetabilia,Animalia & Mineralia, h.e.Tei rena,

Aquatica, dcfubterrenaomnia, ortum traxere fuum, quemad

modum S:pauloantecft oftcnium. Et,quod proptcrca,inilla,

mirifice operari pollit. Er,quod illa nutriantur ac conferucntur

iifdcm,cx quibus Lapis: L apis,contra,(iuomodo)cxquibusipfa.D cniq;,T r i v n v s eft, quodS a l e , M e r c v r i o & S v l -

p h v RE,fubftantiis tribus diucrfis atque diftinclis,in Lapidem,

fitcompofituSjT r i v n v m . Summaritcr: Vna eft dc Trina,L a

pidis huius, tam mirabilis, materia certa & propria; exqua o-



\ xoo I S A G O G E I N F 1G V R A M

V

(I/

mnes Philofophi,magifterium certum5verac iter prxp arant :in

trinitate catholi ca,( non particulari)fua,non peregrina aut fpc-

ciali fine fpccificaca) vni ta: in vnitatc ,vniucr (ali, triparti ta.Por-

r o : R c & c veteres cenfuerunt & colle gerun t,vnu m efle D r. v m,quia vnus eft mun dus : contra; vn um efle mun dum , quia vnus

eft D e v s : neque SS;aScripturaaltcriu s meminit •, qui ii eflent,

certecommemoraflc t. Inde ,non abiurde ,col l igo : f i vnus c f t f

Mundus, etiam vnus eft Lapis Phil.',l catholicus, catholice rc-

prxfentans Mundi vnins vniucrfum vnum , ciuiquc creato

rem ac conditorem vnum. Si quxris,cur vnus tantum iit M u n

dus, &: c ur vnus tant um Phil .,n cathol icus Lap is : Re fp ondeo •>

Qu i a DE V S plurcsnoluit. Ra tio eft - ,quxcunque voluit , fecit-,

Pfal. 115,3. Cur vero noluerit, tu quxre ab co,ipfe folusnouit.

E p m a 41 p 0 a i t 0 x : hguram acurc contemplare prx len tem , re-

fponf ioncmlcgcs&vidcbis fuf f ic icntcmiCxtcra^quxicquun-

tur, per fc iunt iatis clara manifefta. Dc exteri s, in defi nit io

ne , ve r ba p r x fi ipp on u n t m e n te m.

V I I I .

Q V A R E M A N I P E S T A T V S ,

R E G E N E R A T O R 1 E A S E M E T f 1>.S O,

Cr quomodo artis VhyftcoChermcx obftetricta manu, tn

corporefiuo, fim el ajfumpto, glorificato ?

13 E s p 0 n s 1 0 nem , de primo , ex prxccdcntibns, pe-

X V tere poteris, plenariam. H o c reftat: J^ m o do,artis Pby/ico

cbemicx, obftetrictamanu,in corpore,glorificato ? in R e g r m i n e, fci-

t o ^ R i v x 0. 1. I n P r i mo, namque,operis PhyficoCh emici

catholici R e g i m 1 n E,diucrf is dc laboribus &inftrumentis ,

manuumque dc Ignis arte varia, cx A d r o p^ qu od ; in fua lin

gua, Saturnum fonat ,)h.c . P l vm b o S a p i-e n t vm, S a t v r n i

C 0 R-.vincuhs coagu lation um dextre relaxatis,D ve n e c h v i

r i d e ^ V i T R i oL V M V e n e r i -S(debita., Lapidi s Be nc dicl i,

matcria)adcritnoftrum. L e o v i k i d i s ,ab(canfus &:latens,e

mon tis (qiSaturnini cauerna^ illecebris ac bl andimentis , natu

/

r x f u x

i



rx lux conuenient ibus, e li ciendo manifef ta tur. S a . \ 6 V j s , c

vulneribus Leonis, lancea acuta transfofli ,craIfus, &: copiose

eff luens, dil igenter coll ig itur, omnis , t a h .& L 1 l i , L 1 mvs,

T e r r a, madida, humid a, vliginofa Sd ut of a, A d a mi c. a, pri

ma creationis Mundi maioris , noftri i pf i us , & Lapidis vigorofinoftr i,mater ia,confpi cua redditur. V 1 n v m, (quo d (anguinem

ccrrx nominarunt Sapientes ,) ex VnaPhi l '0Cathol ica , Ray-

mundi R v b r v m, ob rubo rem (colorem virtutis)cra(fum, den-

fum &: atr um , nigrum nigrius nigro di & u m , erit prx l lo. V 1 n-

c VLVM,quo An im ac um corpore eft col ligata, & in vnam maf-

fam coadunata, rel axatur & dif lo lu i cur. S p-i- 8.' 1 t v s & A n i ma

(fpiritus animatus) a corpore fenfim di (c cd un t& pedetentimleparanrur-.hocdum fit, f ixum redditur volatile, & corpus im

m un du m , de dic in diem , corru mpit ur, deftruitur, moritur,

nigrefeir atque incincratur. Cin ere m hu nc , 6 fil i , nc vili pen

das, d le n im diadema corporis tui -, latet f i i b co p yg m xu s no-

Iter, v incens ac v inciens g igantes . I I . In R e g i m i n i : s e c v n -

d o , (qu od opus eft mulie rum , & ludus puerorum) in V a s e

criftal l ino, circulari , & materiei quantitati iuftcap proportio- i

nat o, vn o, arti ficio phyf ico magic o, Herm ctice, nec non a

The ofo pho ,cab alic e iigil lato; F v u n o Athanoris vno; I g n e

vno. C o r p v s , S p i k i t v s & A n j m a , diligentia accuratiffi-

ma, Hcr culc i(q uc laboribus, externe lota, mu nda ta &: purgata,

itcrum qucco mpo fita,com mifccn rur,p erfe putrefeunt, & f ine

manuali cooperation e, iolius N at u rx laboribus,foluuntur, dc-

ftiUantur,fcparantur,fublimaritur,coniunq;untur,rcmifccn-

tur, copulantur & rcu niu ntu r: f ixu mq ue , (Tc, plenar ie, f it v o latile: per fe qu oq ue coagulantur, di uer fimo de colorantur , cal-

cinantur, f iguntur; E t, i ta , volati le, redditur f ixu m ,M un du f-

que rcnou atus& nouusconft ituitur. In ho rum , infupcrf ic ic ,

f iue externe,depuratorum, iuxta N at ur x & pondera propor

t ione m, mixtione, fccrctum C o m p o s i t i o n i s triplex,^>au-

cifl imis notum, quam diligentifl ime obferuare, &: adhiocrc

me me nto : al ias fpiritus animatus corpori nop ote ftco niu ngi ;ncc, contra, corpus fpirituircuniri. Q u o rite peracto, C h a o s ,

N at ur x ca tho licx , aderit , ex priore, Mu ndi noui futuri , no-

uu m : explicatur, (eparatur: feparata ex or na nt ur , h. c. N at u rx ,

interni &: radicalis atque centralis, Diuina : manuum labore

A M P H . T E R T I A M.______________ 201

C c



7.01 I S A G O G E I N F I G V R A M

adhibito nullo: hanc fa&am.efle, cum perceperis, motum, in tc,

experieris internum, & ,oh,gaudio lachrymabis! Quia pecca

tum originis,igne Diuini amoris,in regeneratione,& corporis,

Spiritus & Anima:, diuinitus auferri & leparari,certo inteiliges.N on feribo fabulas..Manibus tra&abis, oculisquc videbis tuis,

AzoTH,h. e.$.'“Phil.,nCatholicon: qui cum Igne interno &

Externo, harmonia tamen fympathica,cum I gne Olympico,

ob necefiitatcm ineuitabilem, Phyficomagicc vnito, ad Lapi

dem noftrum confcquendum,(olus tibi fulhcit. Q uod, Vulca

ni, fccrctum,profundi(T imc,abfconfum,ni(i probe lciucris; co

que,aut abartificc,aut v(u crcbro,aut D eo i ps o,morc Cabah-ftico,tc inftrucnte,in furno tnuno, fphcricc rotundo,rite vti di-

diccris,fruftra dcin vanu(quamuis in debita matcria)laborabis.

T e n e b R / K apparebunt, fupcr facicm abyili :N ox,Saturnus,

&A ntimonium aderunt Sapicntum: N igredo, caput corui,

Aichimiftarum in hora, coniun&ionis, varia, omnes Mundi

colores,apparebunt: I risquoquc, D e i nuncia;&caudapauo-

nis. Myftcria nota, qux dc iride, &: in veteri, & in nouoTcfta-mento. Denique, poftcaquam tranficrintcolorcijieritius,al-

bedo & flaucdo,videbis,L a p i d t m P h i l . " R e g e m noftrum,

& D o mi n v m D ominantium,prodire,cx (cpulchri vitrei lui

thalamo ac throno, in fccnam mundanam hanc, in corpore (uo

glorificato,hoc eft, R e g k n f. r a t v m & P l vsqv a m i>e r f e-

c t v M,videl. Carbunculu lucctem,(plendoreTcmpcratif fimu,

Se c uius partes (ubtiliflimx,ac dcpuratillimx,c6cordi miftionispace, in v n v m, infeparabiliter funt I igatx,fummxqj xqualcm:

Diaphanon,vt Criftallus; compa&um & pondcrohilimunr, fa-

cillimxfu(ionis,in ignc,vt rc(ina,&antc hydrargyri fugam,fic-

uticcra^attamcnablq^fumo, fluentem,-corpora, (olida &clau-

fa, ingredientem ac penetrantem, (icuti oleum papyrum: in li

quore quouis diffolubilcm dc liqucfccntcm,ciquccommifcibi-

lem,friabilem,vt vitrum: in pulucrc croceum, in malTa vero integra, inilar rubini, rubentem: ( qux rubedo, pcrfc&x fixionis,

&: fixx pericdionis, eft S i g n a t v r a ) pcrmancntcr coloran

tem aut tingentem : in tribulationibus examinum quorumuis,

etiam {ulphurisaduftiui&: aquarum comcdcntium tentationi-

bus,ignisqucpcrfccutionc vehementidima, fixum, femper du

rantem, &: incrcmabiI em,acSalamandri inf tar,p e r m a n e n -

t e m , I



A M P H . T E R T I A M .

T t M , o M N i A Q v t ( e f t , enim,fuo modo, o m n i a inoirm ibus)

iuftciudicantcm; clamantem >Eccc,Renouabo omnia. 111. In

R e g i m i n e t e r t i o,fitL a p i d i sPhil/ 1cum Mundo maio

re in partibus cius infcparabilis V n i o : qux ef t edicitur, F f. r -

m e n t a t i o,Myfterium harmonicum nota : Q uod,inC aba-Ia,cft hominis ad Monadis fimplicitatem redudi,cum D e o , V -

. n i o :idinPhyficoChemiaadLapidisnoftri plusquamperfcdi

& gloriofi,cu Macrocofmo, in partibus cius, F f. r m e n i a t i o.

E t:Sicutihomo, vnitusD e o , ratione D r. 1, fu quali Deus hu- ;

manus, aut homo D iurnus, h. c. quafi D e i f i c a t v r ; & pro-

ptereapoteft,quxvult;vult,autem,quxD e v s i p s f : I ta & L a

p i

s Ph

il . " '

Mundo maiore, in partibus illius, fermentatus, ratione fermenti, transformat fe, in quodeunque voluerit, opera-

turque,pro naturis omnium diuerfis iucrf imod omniajin o-

mnia,& coa'quat fe omnibus,ciidis,(ingulis ac vniuerfis.Hinc,

fili dodrinx,aliquantu!unofl'c poteris,curPhilofophi A z o t h I

fuo,nomen impofuerc, M e r c v r 1 1 , qui corporibus adhxret.

Q uod f i, pcrfede,noris, es ille, dc quo vere poteft dici; D imi-

| dium fadi, qui bene coepit, habet. Fermentatur autem L api s

j Phil.m, non lolummodo fimpliciter cum Terra vel Aqua, verum etiam cum harum frudibus, vegetabilibus, puta Animali

bus ScMincralibus, hoc eft, cum Medicinis, ex Vegetabilibus, j

Animalibus &: Mincralibus,arte Spagyrica,prxparatis: vr, ni

mirum, exaltentur in virtute, S: a D iuino L ap i d i s huius Bc-

nedidi igne Catholico,ad Se in adum,a potentia lua,etiam

plusquampcrfcdc deducuntur. Fermentatur, quoque, cum

Metallis, videlicet,L a p i s, in albedine exiftcnsfurnma,

cum argento puro, ad album. L a p i s, vcro,f in-

guineus,cum auro obryzo,ad rubrum.

Eftquc, opus hoc, trium

dierum-



104 I S A G O G E I N F 1 G V R A M.

« ox ,\ .

I X .

Q V O D EST C O M M O D VMI L L V D , E T , Q V I N A M V SV S , P RO P E -

modum infiniti, Cr <2Vhcrocofmo d Macrocofmo} tn

triunitate catholiCiX}mtrifc€'fiilutares ?

LApi s regeneratusficplusquamperfcclus,operaturinTRi-

v n i t a t e c a t m o l i g A ,h .e . fc c un d u mCorpus,SpiritumS: A nimam, (catholica) in Corpus,Spiritum Se Animam (ca

tholice) Mundi 6c Minoris Maioris, quemadmodum tradi

derunt fapientcs,& artishuius(qua , in percontandis N a t v k m

fecrctis,non£igaciorvlla)artificcs (quibus credendum )cxper-

tiflimi: tam immediateq u a m mediate. V t Virtus,in actione,(ic

v s v s, L a p i d i s huius, i i i P r o i [ C t i o n e ( termino vtar, dc

phyficochemicis,phyficochemicorum) confiitit.

Eftqud

D I V I N V s i

Eft enim DH1» V-

r i m ,per quod,prefen-

tc,& T H V M M I M .n 3n ’t e r m a x . dc maximis

& abftrufis , Caba liccdat Theo Soph o rcfpo

fa, loquitur & vocem e-

mittit fuam: Ec fimili-

cudo aptiflima C r e a

t i O N I S M VNDliFoR-MAT I ONIS quoq-, Ho-

m i n i s , maris ac fa m i

lia: : L a p s v s q , e o ru n

dem miicre dcploradi:

Exemplar M a t r i m o -

niipulchri , p udi ci, pii,luculcntillimum : T y -

P v s I N C A R N A T I O -

N' I S A O T O T D l V l N l ,

Rcdcpcoris & Saluato-

ris cocius humani gene

M I C R O C O S M I C V S }

F A X Catholica N A-

T V R J E L V M E N (dr externe & interne rite adhibitus ) in hominis men

te, mirifice accendit. Cur non? Cumipfeipftfu lux N itura, corufcans in tenebris Mundi. tQuo in orto, Creatorem ex creatu - ra cogti»fces,nec nonc J\ lef-

J iih promijjitmpia ac reli-gioft antiquitati \ intelliges,quid M o t vs fit SapientumP E R P E T V V S ,

.ib infipientibus iamdin infipicntcrqiisfttusy at no- dum inucntusynec in omne anum, ab eu, aut fic, inue ■niendus. S p i k i t v s

malignos yab obfeffts, expellit cr arcet. jOuidni?

M A C R O C O S M I C V S ;

M E T A L L A . r i c c t c r

mentatus, cranfmucar

inferiora in fuperiora,

&: in forma &: in cfle,fo

cudum vericaccm, cumlucroingcnre. Hincd i-

uiciarimmcn^spauper-

cace fugantes,fieotnnia

q uqau ro at*] u c a rgen co

paratur,haberi poliunt.

G e m m a s ex f*licibus

non fophillicas, fed ge

nuinas ac veras facit:

cxcr iilal lo, rubinu car*

bunculumve lucentem

lplendoremagno: V i

r v m mallcabile &r po-

cabile reddit.Ex marga

ritis multis vnam arti fi

ciose collicuit. A z o t h

Lapidis huius, h. e.

ris,h.e.



A M P H. T L R T I A M.

r i s ,h.c . Mund i minoris,

q ui c o c c p t u s c f t d c S p i

r i tu fan&o,in vtcro be a

ta: Virginis , inena ira»

« / / P a s s i o n i s inno

centijjimx , M o r t i sS A L V T I F E R ^ j S E -

p v i. t v r >€ ho nor an

da*; D e s c e n s v s a d i n -

ferosfolat i ip ler . i ; R E-

S V K R EC T lOM I S Vi-

«ftoriofaj cum corporc

in vtcro vi rg ineo inter

nis a f l u m p t o , i n c x l u m

a.v c e n s i o n i s glo-r i o f x : d e n i q u e s e ss to-

n i s ad dextram D e i

Omnipotent i s . Experi-

mentum I v d i c 1 1 y L

l i m i , atque t remendi in

viuos & m o r t u o s , & in

M u n d u m t o t u m , p er i -

gnem infal l {b i le ;Exem-

plum R e m i s s i o n i s

P E C C A T O R V M . & l i bc-

tionis a ccnebvarum im

puritat ibus, c lemcti i l i -

m u m . T e f t i m o u i u R e -

S V R R E C T I O N l S C A R

N I S N O S T K £ , & q u i

d e m c u m m a g n a i n n o -

uation c ac glo ria , vi-

u u m. N c c n o n c o N-

I V N C T I O N I S v n i u s -cuiufque A n i m a , c um

f U 0 & S P l S J T V & C 0 R-

p o r e propr io , in x ter -

r.u indiflo«ubilis, vera-

c i f l lmum.Formula R e -

c e n e r a t i o n i s f cSp i -

ritualis & corporalis no-

f t r * , p e r f c & i l l l m u S p e-

culu S AEB ATH I SAB-

B a t h o r v m , q u o d e f t ,

bc acitudinis xte rna : ,

clariiTimu : I m a c O m y f

SS-T. T r i n i t a t i s

Sunt ir. Natura potenti*

particuli) es, quibus ce

dunt mahgnx potefiates:

cur non & vniuerfali ?

T ec / oiesi auctor ccr.fu

ponis ferre fjmntcirtam.I N c E N I v M (vfu me-

dico ) acu i cr nobilitat:

fic & M e m o R i A M

fublimetn,ic P r v d e n -

T I A M conciliat. H I -

l a r i t a t e m perpe-

tuam, (.ibfente violentia

extern* ) cr A v d a -

c i a m honefian) ( qux ^Animi Fortitudo esi )

mire excitat. R e s t a v -

R A T I O N 1 S ac C O N -

S E R V A T I O N I S no~

Ihx cH veri fim a M e

d i c i n a , catholica:

M o R b o s que tam ex-

ternos quam internos fiue

corporis fn t,fiu e Spiritus,

fiue Mentis, D tQ coepe-rante , omnes etiam il-

los t qui pfudom ed cii

funt incurabiles, virtuose

propellens,cr h o m i n e in

totum ( prsd'(pofitum)

v/qxe ad vitx terminum i l ) E O Jib i p rx d'(l ina-

tum, cr ingenio & corpo•

rt veg etum 4; valcn*rem , confer

nans.

cri i ind iuid ux vnionis

i v i N i t viua.

P h i l m . C o R p o r a in

primam mater iam re

d u c i t ; f ef t e n i m m a t e

ri a prima forma ca th o

lica animata ) & m E-

t a l l a . ( v t i p f c v id i)C r i s t a l l v m , G e m

m a s , P e r i , a s , S i

l i c e s , ac L a p i d e s

( e t i a m M i c r o c o f m i ) o -

m n e s, n c c n o n M i n e -

r a l i a , vere potabi lia

reddit. A n i m a l i a s

morbis l iberat ; inque

v igo re virtutis f u x e o nferuat. V e c e t a b i -

l i a , fere em ort ua , ef-

fentia / implicium fpe

ci f ica fermentatus , & :

mcthodic£ e i fdcm ap

p l i c a t u s , viuifica t , f (fo-

ciHat que h umi du m illis

( hum ido permanente

c a t h o l i c o ) cvrroborando

n a t i u u m , & a b i n t e r i t u

( in hac in fcaut ia) v in

dicat imminen te. In

lampade conucnicnte ,

4g.v.teius permanensarti-

nc iosc acccn fa, in per

petuum permane :er4 r -

det. E t ( v t p auc i s multa

conclu dam )eft icax eft ,

in fru£lus g l o b i inferio-r i s jnc c D onS p i r i tus fub-

lunares ,miraculose , 0

m n e s . O m ni a en im

h x c ; L a p i d i hu ic ,

ob caufas fuas graues,

• naturaliterob-

cediunt.

Cc 3



I S A C, O G E I N F I G V R A M

S V M M A R I T E R.

L A i>i s P h i L .mMateria,obie&um&fubie&um ef t mirabi

litatis omnis,qux in Cxlis in Terriseft, magnificu. NecnonT h f a t r vMiniraculorumacfecretorum,totius Vniucrfi,

amplifiimum atque miraculofum, Libros SS.*Scripturx & N a

tura: rcaliterexponens.Ex cuius contemplatione,accurata,tan-

quam per gradum fiipinumatquealtum,'in HJJTAgnitionem-,

pronum Sc obuium in N a t v r £ n o s t r i i ps i v s cogni-

tionem penitiorem, veram atqj pcrfc&am/ Theofophicc con-

fcendimus, & Naturaliter ac Scnfibili ter trahimur. Pclasuscftn •eft enim Bonitatis a:terna:,Sapientia: atq-, Omnipotcntix D l i

lufti ac Mifericordis, immenfum, magnum Benignitatis fuxin

nos tcltimonium. E n\habes v s v m,catholice T riunum,D i v i-

n v m, videlicet,Microcofmicum,&: Macrocofmicum: qui fub-

diuidunturinphyficum, phyficcmedicum, nimirum, pro ho

minibus,'Vegetabilibus, Animalibus, Mineralibus,Metallis-, A-

quaticis atque Subterraneis, omnibus: Phyficomagicum quoque *, H vperphyficomagicum, Theofophicum &.Cabalifti-

cum.

POTESTNE LAPIS PHIL.m(vt eradunt) M V L T I P L I C A R I ?

PO t e s t . Et quidem, in qualitate ac in quantitate. Eftque

L a p i d i s Phil.mM v l t i p l i c a t i o , nihil aliud, quam

oper is Phyficochemici, Catholici, cum lapide glorificato, ante

f e r m e n t a t i o n e m , i n fontina fua catholica, h.e. A z o t h , iterum

(o lu to , per regimen fecundum,reiteratio. Q uoque fxpius rei

teratur Multiplicationis opus, eo citius quoque per-fcctius opus in virtute abfoluitur.- idque

fic in infinitum. v

C O R O L -



A M P H . T E R T I A M. 2 0 7

C O R O L L A R I AQ_ V A T V O R.

1 T^1 X P E X s /E totius operis huius ufijue a d fermentationem com J l_ j picti ( ' t jiilu, d amiHu exceptis) ad'fimm um non excedunt c a lo -

rem 30 talerorum:fiien s loquor, iifcientefraterne edoflus. Errantficus

flatuentes.

2 Quemadmodum honorum mundanorum pars decima folct impen

di *D e o,in caufispiis ,•nouem vero vfiti mundano: itayin contrario, Thco

Sophum decet,decimam duntaxat Lapidis huius partem ,y(ibus impende-

re mundanis ; nouem vero r eliquas, fio li D e o >in proximis, egeno. Quod

eleemofynarii D e i yin hoff?itah hoc magno,efl proprium .

S J n s v n C h r i s t i crucifixi, Saluatoris totius humani generis,

td efl, M iiJid i minoris, inV^atur* libro d ceu ffcculo, typus eHferitator

<?Mundi maiorisyhoc eft, Vhilm. L a p i s : Quare, ex Lapide hocy C u r 1

s t v m natur A l i t e r dgnofiito; d ex C u r i s t o , L a p i d e m rVhilm.

Theofophice difiito: Ita, A ntiquitas pia d reagiofa,dc t&Mufihiabpromif

f i , etiam airfm d ex Natura, e fl certior fa c ia. Sic Ethnicus, aut Turea,

SS .mScripturam ( ‘D e v s I ) ?uhih <cftimans, ex V^aturx libro, adfinfium Cr rationem potefl conumci veritatis■, atque (Diuina cooperantegratia )

conucrti adChriftianifmum. Sic d Judaeus.

4 Q ui m yfieria SS.< Scripturx pro be didicerit quoque legere in libro

Naturx, ac Semetipfii c'T coi.tra : Is S a p i e n t i a JEternt thefiauro

um erit inuentor mirificus. Liber enim explicat librum. 'Tlacuit D e o

mrrabih mirabilis hic C r dicendi d docendi modus:placeat idem d mihi,

Cr tibi. Enfiph ! Enfiph ! Enfiph /

£ N I G M A.

O M x i a in omnibus primum, o m n i tertio tradidit [ex o m n i primo

fecundo ) o mn i a in o m X 1 B v s primum fecundum , v t inde o M N 1 a

in o m n 1 B v s, Cr o m n i a (catholice) dgnofceret, cognofieret>ac

poffideret. Quodno?nen eiu s,finofii? Confihum audi: zAmbubitn

rv iis 'DoElrina. atque Legum Amphitheatri huius,

n inj o m n i a paterne

/ docebit.

S l C I L L V M N a T V R £ ET A R T I S S l M P L l C l T A S ,

Dixi.

J ±



I S A G O G E I N F I G V R A M

I S A G O G E,

fiue

I N T R O D V C T I OIN FI G V R A M

A M P H I T H E A T R IQuartam,breuis.

Homo T O T O C O R D E , T O T A A N I M A ,

O M N I B V S V I R I B V S. E T O M N I M E N T E ,M*

. f - "V - D I V I N A G R A T I A •• ~

S T I M V L A N T E E T M O V E N T E ,

( e f t enim D e i mifericordis donum)

S T V D E N S

n in» A G N O S C E R E ,S E I P S V M {cognitionefui) A B N E G A R E ,

E T M V N D V M

(cognitione quoque luminis naturx)

C O N T E M N E R E I M M V N D V M.

i.

L A i n t c g r i t a t i s C h r i f t i a n a : c a n d i d A j i o c e f t ,

^ iT,p ^ c *c‘i t c >rc(^ o ^ : P ro ^ tac c>fan ^ am *< L,s'> v c “Diuina: Z o n a lumbis tuccindis A v r e a ,

m m Sc S c e 1»t r o C h r i s t i a n /E libertatis imperato

rio, mundo videlicet,diabolo ac carni* concupilccntiisatque

affectibus dominando, in haricice;ia mundanam progrediens:

A n n v -



A M P H. Q V A R T A M. 1 0 9

1 . A n n v l o a s s i s t e n t i g r a t i x D i u i n x a d m o n i t o

r io ,v i r tuo fx v ide l icet ,cathol icxqucprom ifT ioniS jab 1 p s o , in

cuius ore non inuentus fui t dolus, da tx , dicentis , Arnen, am en

dic ov obi s, fi quid petieritis P a t r e m in N o m i n e m e o , dabit

vobis ,pet ite & acc ip ie ti s : dig ito annulari dccoratus.

3 n,vcre ' catholici f ignatura, M i t r / e , aut L a m i n a a v -

re > € S a c e r d o t a l i s , C o r on>£VC R e g i / e I o c o , h o m i

nis inter ior is f ronte , diuinitus notatus, & ceu ob ted Us atque

ornatus .

4 A q v a l a ch r ym a r u m p o c n i t e n t i a li u m & n o u X o b a d i -

e n t i x B e n e d i c t a , A s p e r s o r i o crucis ac tribula tionu m

vere hyfTopico,Chrif t iane afpcrfus.

5 Cu i ante menti s fux , D r. o c o n iu n d x atque vn i tx , oc u

los c co l lo depend et , i n T a b v l i s cordis fui, a lethiferis pec

cator um fordibus puri ac mund i ,ver e A v r e i s , f lagranti ihmi

a m o r i s D i u i n i C i n a d r i o , f ide i f incerx P e n i c i l l o indclc-

b i l it e r d e p id u s , n e c n o n M a l l e o fpei f i rm x fortiter impref*

fuS X P l Z T O L , D E VS & H O M O CrUCifixUS^

»"nn; ipfiff imus C h a r a c t e r , & F i g v r a paternxvznfurtw, fi ue f ub f i f t cn t i x : S 1 g 1 l l v m Patr is , I m a g o non

t an t u ,v c l e i k a n , f e d & : v e r u sg lo r ixP at r i s fp lc n -

dor, D e i V e r b v m , D e i V i r t v S j & D j i S a p i e n t i a in-

carnata . E n S i G N A c v l v m , v i n cen s ac f ugan s par tes aduer -

fasi P e n t a c v l v m & q u in q u e literarum ac v ulnerum , V k r -

b 1 m ir if ic i m i r i f ic u m ! A l m a l d e l v ir tu o fu m t

6 C i r c v l o H i n * igneo, G l a d i o verbi D iu in i ancipi-ti, c a nd id x & v i u x fidei 111 C h ri ft u m M a n V j D e o ea m m b -

uente Sc regente, d u d o , inclufus •, co qu e contra portas inferni ,

tu tore Exo h i m Z e b a o t h om n i pote n te , i n u i d i f l i m e m u

nitus.

7 I v r a m e n t v M , o b F o e d v s & P a c t v m conuent io-

nis, cu m S p 1 r 1 t v Sapicnt i fT imo,Opt imo,Potent i iT imoJnf i -

nit o, Ze lot e, qu o ei triuni , fe triunum totu m,corpore,fpiricu &

anima , ma nc ipa ui t , in perpetuum indi f folubi le, C e r e m o

n i i s f andi f f im is , in bapt i fm ateChr i f t iano, iuxta S : f luminis

l o t i o n e f acr iaquofa ,&f la tus v n c t i o n e f ac ro f an d i o l co f a ,

(ernei fa nd e pr xl i itu m ,f id el i te rfe ru an s: data.mque i ll i ipf i f i

dem, qui f anguinc cum redemit fuo( cu i tu , inq ua m , chi ro-



IO I S A G O G E I N F I G V K A M

^rapharius debitor (anguine vicif l im obligatus tuo) nefarie

nonfoluens .

S L a m r a d e atque C a n d e l i s , lum inisdc lum ine xcer-

uo, femper ardentibus, in mente (ua Diuin itusac cenf is , i l lumi

natus. "

9 H o l o c a v s t v m , q u o d nin* S p i r . i t . v m o p t . 'm a x.

non dcfp ic ic t , (p i r i tum contr ibulatum vide l icet , & cor con

tr i tum , i ll i e ide m, pia: deuotion is orat ionisque ardentis , ad

D e v m vo lan tium , S v f f v m i g a t i o n e , lot is an imi & l in

gua: M a n i . b v s , patienter facrificans.

10 P r o p o s i t i o n e d e n iq u e , non tem ere 'q ua u is je -

u i, fcurr il i aut i n an i , ve rum l i c i t a ,h on e f ta ,& propterea D e o

non aducrla , f ib ique ipf i, aut prox imo fu o , maxime vti li necef-

(ariave, meriti fupplici a lethiferis pec ca tor um fordibus pee-

nitentialiter defxc atar , ( q u x vera C h a r t a V i r g i n b A,pu-

ra & m u nd a , T h e of op h o ru m , n o n c ac om a go ru m ) C a l a -

m o cog i ta ti on um i n teg ra tum i m ag i n at i on um q ue re d aru m ,

ex def ider ii f eiendi C i n a b h i o ardenti fGmi, f irmiter in(cr iptav

& A i. t i s s i m o,eleuat ionis in EVMannuntiat ione, fubmifseo b l a t a ; i n 1 e i v n i o C h r if t ia n o , ta m a c o n c u p if c e n ti i sa f lc d i -

b us v e v it io fi s, q u a m a f up er fl uo c or po ri s c ib o , G e n v b v s &

cordis dc c or po ri s h um ili te r f l e x i s ,d eq u e o pt at o ( Diuina

clementia)beate' im pe tra ndo ,ind ub ita nte r (perans: in S a c e l -

l o fiue A d y t 0 , 0 r a t o r i i, m on a ft ic o ,a u t qu afi e re mit ic o,

ad m rv p ro S a p i e n t i a f a n d a , M a n e v igi lans , & o re ac c or

de Cr

v c if

or m

it e r ,

h o c eft,in S p i r i t v & V t-r i t a t e , (inc inter miflion c.

O R A N S



__________________ Q R A N S,___________^

r A V D I T , V V D E T , O B S E R V A T ,

nirv MI RABI L I S, voccm mirificam, mirabiliter ionantc, tonantem & loquetcm,

I N

SS.\S C R I P T V R A; n X i m m T a ; S E M E T 11>S O;

y& i fUK{cyaj(UKu'g; Secundum animam, in

Th co fop hic e •, mentis, D e o iuncia, aut

Phyficc-, luce Diuina illuminat* ,

Phyf icomedice ; ffeculo :idque tam dormt

Phyf icochcnncc ; cndo}qudm vigilando: u t

Phyficomagcicc-, tejles quoque confcientix

Hyeprphyl icoma- proprU mtUe , veritatem

gice; perbibentes, mxta Legem

Caba licc •, in cordibus noflris, Diuini-

feriptam.

per C i E l v m , per T e r r a m, per A q v a s , per A e r e m , ftellas,ignc$,nubes,ventos;faxa,gemmas,lapides,mineralia: per A n i

malia, terreflria,aquatic a & volatilia: per vegetabilia omnia,

per herbas, femina, lingua, virgulta, fru dhis : per numeros,lite-

r a s ,p u n d a ; p c r H o m 1 n e m , fecund um C o r p v s & corporis

partes, & S p i r i t v m , qui ( & in corp ore &: fine corp ore ) natu

raliter F a m i l i a r i s , H o m v n c v l v sq u e S o p h o ru m eft per

L a p i d eMPhil. m& dum prxpar atum, & quand o regeneratione glorif icat us eft:. Imo, per C r e a t v r a s o m n e s , etiam inuifi-

bil es, ho cc ft, no n phy (icas,vt funt t o t x carlcftis & infernalis ex

ercituum fpiritualium milit ix, A n g e l i videlicet boni acmali :

& pero m n 1 a , q u x a vifibilibus,hoc eft, phyficis orta funt crea

turis, fiue per (e ea funt naturalia, fiue artificis manu induf triofa

ntfabre elaborata: tanquam per m e d i a , nobis apte inleruicn-

tia, quibus Diu ina huma nitu s fentiamus. O qu am mirabilis

vox D e i in omnibus,per omnia, ad o m n es ! In vs v m hunc, vtHliT. volu nta tcm jdc prxter itis,p rxfcn tibus atque futuris (iuxta

D e i vol unta tem ) q uib ufe unq ue, fine fallacia redlc fciamus,

cognofcam us ac prxuidcam us: Et, in Naturaconftituti , fupra— -

________________A M P H . Q V A R T A M . _______________211

Hijlorice i/iite

Liter aliter i

£Morahter;

Tropologice i

<tAnagogice;

'“Phyfice;

Typice;

(libalice;

TheoSopbice;



l Naturam (D eo duce) nos ipf idom inemur: Resqucipfashaud

difficile efficiamus & peragamus, qua rum ca uf e ( fxp ifl ime et

iam naturalcs)a Sapientibus mun di huius ignor anru r,ob ldquc

peritiffimisin propha na phi lofoph ia viris etiam admirandas, &non crededas, S a p u n t i / E yEtcrnx cul tor ibusatquealumnis

fidelibus dilec tis,fo lum cogn itas dignas. In fum ma : poteft

l Thco Soph us , qua: vult*, vul t autem, q u x D e v s ip sb . In D e o

poteft omnia. En Secretu m,vbi,q uibus Auxiliis, cur ,qu om o-

go ,quando C k e d e n t i n i l i m p o l l i b i l e !

E T , \

T H E O S O P H V S ;

i C v i eft M e n s fana, nec nego tior um curaru mquc m un

danarum immu ndar um mole opprella, in C o r p o r e f a n o :

i C u m Sophift isquibufcunque non ambulans, fed S a p i-

e n t i / E > £ t c r n x & : S S . * V e r i t a t i s cathol icx femitx f i rmi

ter in fift ens, inqu e ea, anim o conftanti, ad finem vfque im pe

trationis, perleuerans ,D e i enim zelotis donu m hoc.

3 Cu ra ru m temporali um vanitatibus & phantafiis fplcn-

didisve mundi huius immu ndi fapie ntix mife rx mi feriis, & ve

re nugis ac fabulis cito tranfitoriis, haud implicitus, ver um in

S a p i e n t I/ E xt er nx medita tion ibu s &: labori bus diu no<Stu-

que totus.

4 Amicus nirv fa£tus :ab ho cq j folo prx cep tore om niu mfapicntum cath oli co : dierum AntiquiIl imo,candidif lnno, ncc

non f i d e l i l l i n i O j i u x t a voluntatem fuam l iberrimam, recte cdo-

! Ctus, idqj vel immed iat e,vel mediate, qu od eft>pcr Magif tru m,

fpiritualem aur corporeum,nuntium Hin» bonum : Et, perli-

bros,puta,SS.xScripturx, atque Na tu rx , etiam N at ur x inter

pretum chartaceo s,quo rum,q uinam authentici fint,folus,cum

Ignis examin e,D e i Spiritus, in eo , dextre iudicans, fit ce nf or o-mni um xquif tim us.

5 Man cipi um alioru m, prx fer tim hifce bonis ac donis in

digno rum,a rbitri i & pc cu nix non cxiftcns,verum per fe vtcun-

que diues, vt dc vidtu & am id tu non fit folicitus honcfto. N a m

impoOibile, ind ige ntem , aut no n liberu m, polTcphilofophari.

Ars l ibcra,libcrum & totum vult hominem.

I 6 PraCticus manualis in Phyficochcmix laboribus, mul

I S A G O G E I N FI G V R A M ____________ j

tum



A M 1>H. Q^V A R T A M .

tum exercitatus arquc expertus. 7 Nat ura m,m aicf tatis x-

te rn x ac inciTabilis.in huius mu nd i theatro fpcciofi(1imo,mi-

niftram nunqua otiofam ,ducem Sophis omnibus f idam a D e o

benigne coft itutam,vtThe oSophia: amator, h .c .plnlcfophus,

no fce ns ,& oboedienter obferuans.

8 Eam q u c b1an dc', (q u ia m i n i ftc r) & 1c n tc (q u i a a d i o ei uslcntiiTima) duce nd o,no n vi olcn:ia iracunda (vthoftis) cogcn-

. do ,in principiis na turalibus, arte ilu dio fa, prudenter imitan s.

9 Con flan tia induftriofa dc patientia labor iofa, l aborum,

S a p i e n t i ive ra s f ructus , qui non ni li ment ibus d iuinis dan

tur, pro po fit o firm o Sapienter cis 8c pie vtendi, ho c eft, riuulos

fraterne' emittendi , fontem,in.t imore D e i , folus retinendi,

(quod eleemofynarii D f . i , in hofpirali hoc magno,eft ofn-

cium ) hi lan qu c &: an im o, & vultu fereno (mIH’ nutu) patienterexpedlans.

1.0 N o n fccrctarius publicus, (cd Har poc rat es ffxiftens-,DEO-

que imm ort ali , pro bonis ac donis tantis ac tam paternis, qu ie

to dc gaudio dc (ilentio ( ne fibi ipfi periculum ac cc rf it , aliisque

maleficii anfa m pra;bcat,&: prop terca ira Hin’ mi fer cco nfu ma-

tu r) gratia^ immor tale s agens.

C O R O L L A R I A D V O .

/ J n s v h C h r i s t i crucifixi, S aluntor is totitu humani generis»

id eft yM undi w inoris, in Viatur a: libro d ceu ffeculo, typus eft feruntor

M undi maioris yhoccft, Vhiim. L a v 1 s : Quare, ex Lnpide bocyC n r 1

s r v M naturaliter agnofiito; d ex C u r i s t o > L a p i d e m rPb:lm.

Theofiphice difiito: Itn,Antiqu itas pia d rcligiofa,de M afihiab promifi

fioy etia?n abyin d ex Natum , eft certior fa cia. Sic Ethnicus, aut Turcn,

SS. ™ Scripturam (7 ) e v s ! ) nihili aflimanSy ex Statu r* libro, adfinfium

C'sr rationem poteft conuinci veritatis, atque ( Dmina cooperante gratia )

conuertiadChrifiianifi/mm. Sic d J udatis.

2 Qui ?7iyfieria S S / Scriptura probe didicerit quoque legere in libro

Naturx , ac Sem etipfii C r contra :Is S a p i e # t j £ ALterna tbefixuro-

rum erit inuentor mirificus. Liber enim explicat librum. ‘Tlacutt D e o

mirabili mirabilis hic Cr dicendi d docendi modus: placeat idem d mihi,

C r tibi. Enfiph ! En fiph ! Enfiph !

D d . 3



£ N I G M A.

0 m N’ i a in omnibus primum, o m n i tertio tradidit (ex o M N i primo

fecundo) o m n i a in • m n i b v s primum fecundum , v t w d e o m s i a

m o M x l B v s , & o M N l a ( catholice) agnofeeret, cognofceretyac

pojjideret. Quod nomen eiusyfin o f!i? Confiltum audi: Am bula tn^uiis

cDo£lrin* atque Legum Amphitheatri huius, fc^njIT. o m n i a paterne

docebit.

\

!2.»4 I S A G O G E I N I V. A M P H . F I G V R A M

O M N I A ,ad

n i n > D E I O P T . M A X . S O-L I V S H O N O R E M , L A V D E M acG L O -

RI AM, POTE NT I AMqsSAP I EN T I AM

&B ONIT AT E Magnofeendam atque celebrandam: <•

P R O X I M I E G E N I , & P R O P R I O S V SV S,

tsr in tempore Cr in x ternum innumera-

biliterfalutares:

D i a b o l i y c ro , iftiufquc fquamarum putidarum

dcfpe&umfurnmumacdcceftacio-ncmxccrnam.

H allclu- jah : H allciu- jah : H allclu- jah:

Ph i, Diabolo.

E P I L O-



£ P I L O G V S,

-i, fiue

C O N G L V S I OO P E R I S

T O T I V S. V d i v i s t i s nunc o mortales . S p c & a -

i t or es op ti m i ,p er R eg iu m S o p h i a :

S v p e r c j j . e s t i s p r x e o n e m fapien-

ciilimu,ciu(q;,MR,interpr etem T h e o -

s o p h i Ai A m a t o r em f i d e l e m , i m o a

S a p i e n t i a / Et cr ni y Et er na i p s A,fo-

lavcra , Q uid fi t S a p i e n t i a-, Qual i s&: Q u a n ta ; Qu a: cum Ea pugnantia- ,

Q u i Thcrauri ,Vfi is ,Efte<5hi s, F ru dlus , Q u an to p e re ,Vbi , Q u i

bus auxi li is , Cur , Q u om o do , Q ua nd o, Omn ibus , Cundti s ,f in-

gulis ac vniuer( i>, pro i p s a Thef aurisqu cIl l ius inexhauftis fe-

l i c itcrconfcc jucndis , Orandu m & Laborandum-, Q ua qu xr cn -

da Me th od o aut via-, Cu i , C u i non, i Q u o , Sc in Q u em finem

detur. Vidiftis A m p h i t h e a t r v .\i ip(um. O vtinam (le gen

do D o c t r i n a m A mphi the atr i m P rolo g o, P ro lo g i v i den doin Am phith eatro) ludos Amphitheatra les ipe&aculaquc Am-

p h it h ca tr i ca S a p i e n t i . c v r . R £ C hr if H an o C ab al if ti ca , Ma -

gc ic a& Phyf icoC hcmica f jp icntercoccm plat i fu if let i s, dextre

intcll igcrct i? ;in O r a t o r i i s & L a b o r a t o r i isVcftris fi

dcliter vos ipfi cjuocjj ageretis, exerceretis, Th co fo ph ic e im ita

remini. At vereor e mil l ibus vix vnu m. N o n enim contingit

cumis , credite veri dico, p ort um appellere veri ratis i ncc eft cu-

iufuis B i b l ic c , M ac ro & M ic ro co fm ic e iri C a t h o l i c i s m o

T r i v n o , N o f l e D e v m , que m mifit i h s v m C h r i s t v m ,

S e m e t i p s v m , & M v n d v m m ai o r e m , & qu em d e d i t , cius

5 A O-

. T C -



i A (jtiointeJhgaturiStmphtthearrttm

boc.ayno

non.

1

Otuits ti.C requiratur

L c[}or,slfi ditor, Ccn- templuor,

Index.

Ombxon' munictlt- dnm S9*~ phithe.tr,H

hoc, qtthtii notu

. . 6 E P I L O G V S S 1 V E C O N C L V S I O

F i l i v m, M a g n f s i a m Philofo phoru m. Soli Diis (E l o h i m)

' genici potuere: ho c eft ,ii ,q ui (vt ef t figura fecunda) reiicicn-

do Binar ium ,Tern ariu m per Quate rnariu m reduxerunt redu-

cereve «id Monadis (implicitarem ( Di uin aco op era nte gra tia )ex dnimo ftudent. N o n fatu um i fed vatem vobis dixifle Icitote,

eum,qui pccnitentialitcr nondum lotus atque purgatus-, qui

non Ignis, partem Libri N a t v r>e. inferiorem Phyf icoC hc mi-

ce expl icant is,D e i profefToris in Vniu crfit atc M un di huius au

ditor lndcfeflus ,•qui non Bib l ice , Macro dc Microcofmice Ca

tholicus ; q ui S p i r i t v S a p i e n t i £ n o n illuminatus; i llum,

inqu am, medullam & N e d a r Amphitheatri huius haudgufta-

turum. Impurus ; in fchola crucis ac trib ulat ionum pie no n ex

ercitatus no nP hy fic oC he mi ce vulcanicus jfop hilia , pfeudo-

phyficusj cacomedicus; labyrintheu s\ circumforcntialis-, de

ceptorie particularifta,prxftigiator{eu diabolicus,dc D e i my -

ftcms Naturxque fecrctis quid veri intclligcrct, folidi fciret,

q ui d fi uduof i: tr adaret ? Qui mi nus D i s c i p l i n a atq-, D o-

c t r i n^- huius tam landa; i llius, abeat, &Th eoSo phice 'difca t,

priulquam de Amphitheatro hoc ccnfcat. L cd o ic m p o fc o, Auditorem volo,Contemplatorem defidero, ludicem requiro

in Thc oSop hiciSjPh yficis^h yficoM cdicis, Phy ficoChemicis,

PhyficoMageicis, HyperphyficoMagcicis, Cabalifticis, Bibli-

c c , M a c r o dc M icrocofmice E x erc i t a t um, O rt hodo xum , Ca

tholicum i Influentia,Lumine dc M otu S o l i s D i v i n i irradia-

j tum,illuminatum, acccnfum &f tim ul atu m in charitate ad B o

num-, Pythago ricum; non fi l ium , ante patrem , prx co ccm ;

Thcofop hicc,hoce ft ,ad Le gem &T cft im on iUm SS . ,TScriptu-

rx , Libr i Na tur x Confcient ixque re d x , non Ethnice aut pro

phane difputantcm atque philofophantem. Tal isa dfi t le do r,

aud itor , con tem pla tor , iudex ; no n alius. Procul hinc abcfte

prophani. Vigilanter ergo circumfpicicndum, Qu i, Quales dc

Quan ti f intproci Amphithcatrihuius, Sci e h o v a HThcoSo-

phicc confulcndus, quibus concredamus P h i l o s o p h i am

v e r . a m, Catholicam , Tertr iunam , P h i l o s o p h a n d i queMethod um vere dc Catholice Sapientibus vfitatam. No n,c er

te, in omnem aurem pereg rinam,aute onfeientiam polluta m,

hx cc c temere funt proferenda. N a m ficuti, dicente Greg orio

Na zia nzc no, non licet femper dcpubl ice de D e o di fputarc; ita

<

)

nec



T O T I V S O P E R I S . 217

ncc cucum prorfus, dc D e i N at u rx q u e myftcriis,arcanis atque

(ccrctis: fed cit Cu i,Q ui bu s <5c Qu an tu m . N eq ue en im ira vilis

cftS a p i e n t i £ fermo, vc I d i o t i s (a lto quamuis ftemmate

natis)mundane immunde viucntibus,et iamfi Chrift ianonomine cenfeantur,inepte pateat, cum nihil omnino fapienter

(ublimei ntelli ganc, capiant aur f ap ia nt jc um indoc iles fine, &:

per terram repentes hom unc uli, fuoque cerebello phantaftico

om ni a peruerse metiantur. Perinde eflet, ac fi quis ftcrcori N e

ctar infu nderet, aut margaritas obi iccre t porcis, leu afi no fub-

fternerer rofas. Ar can a public ata vilefeunt i grati am proph a-

naca amittunt. L e v i bvs , Sc hom inum vocabulo minus dignis, inconftanribus, vita fordidis, Termone ob f c x n is , menda

cibus, l i i f tr ionum, morion um, equ orum canum vccu ram S a-

p i e n t i /E Legi atque Do<Strinx prx fer cnt ibu s, quibus Secre

tum om ne fabula eft, necnon alia mundana im mu nda admi-

rant ibus ,Gazophylac ium pandere A rcano rum , honeftumnc

factu (it nec nc,iu requ xro? Catcgoricc rc lpon dctc ,quxf o, D o

mini mei. Sacril egiu m,m eafe nten tia,c omm ittit, qui hoc facic.P r o p h a n i s , hoc c f t ,a f tud io Sc Amore S a p i e n t i a v e r a

prorfus alienis, qui capti onibu s vanis quafi aranearum telis fe -

mctipfos cu aliis infirmioribus fimplicioribusqueillaqueanc;

qui Dialc&icorum obferuacioncs contra veritatem pueriliter

cfiuti unt; qui, garrulitate fua fup erba, ingenia imped iunt bo

na, ne rite inueft igent percon tentu rqu e reconditiora-, qui,(icut

feruentes eq ui 5: inquieti facere (olent,ceruicesfubmictcre no

lunt V e r i t a t i duras,fed auriga n oit ro , ho c eft , T i m o r e

D e i in Charitatc Chriftiana , lafciue ac petulanter excuffo;

procul aS a p i e n t i A fcm itis deuiant,lincaq; V e r i t a t i s t c -

Ctaccntrove v e r i ad circumferentiam mendacii lubentcscua-

gantur-,ad hoc vnum fpe&antcs acque profpicicntes, fi quid

forte in qu xfti oni bus (eductorie captio lis al l i ge nt , aut (im

pliciter ac fideliter didla peruerse diflol uant: His , inq ua m, S a -

p i e n t i a offerre thefauros, nonne cfTecturpiflimumiimul-

que inutile ? Pr xf cr ri ni , cum P h i l o s o p h i a v e r a Chri-

l l ian xqu eC hari tati s nonnam ignari (inc, quam in im ici acerri

mi. Q u id fieret (i accufatoresatque adeo Iudices,h oc in ne go

tio, confticucrcnturtales>n onne defcin til l is D o c t r i n a fa-

n x non rcctx intcllectx,aut f iniftreinterprecatx,ftatim mgen-

i D 1OT i.

fo(*fenterfufj

QftofVljrt*(CU.

L t v n s.

pROPffA NI.

E c



D I S C I P L 1”

N / € AtijHC

D O C T R I

N A . / / »».

V v l c v s .

Lupis Lj~

d/HtVf R:-

t a t i s .

; jS________F. P I L O G V S S I V E C O N C L V S 1O__________

ida niterentur inflammare calumniarum incendi.i,qux ad ex

tremos vlque Indos difFcminarcntur Cxlumque raperentur?

j Kapiatcos G e n i v s bonus ad me nre m meliorem. Impofiibile,

hos pura mente ac vcrolenlu vel verbum vnum dc myfteriis

D h i ,N at ur xq ue fecrctisaudire,iudicarcve poi lc.Q uon am igi-

i tur, me conucr tam? apud quo s talentum hoc me um digne de

p o nam r N o n ni fi apud iol os D i s c i p l i n a a tque D o c t r i- '

n /E filios, hoc ei }, cos ,apud qu os ft u di u m S a p i e n t i a v e r a

H oc , in Tr iu ni ta te Cathol ico, in pretio eft ,-Quibus exa nim o

in dclitiis. Floreas modo>6 A m p h i t h e a t r v m,partus ( D iu i

na obftctricantc gra tia ) ingenii mei Diuini tus infufi, inter vere

Sapientes. V u lg u m non curo prophanum . V v i. g v MCgo non

loco,icd pe ctore metior. Vu lgu s iunt.q uicunqu c inanes rerum

imagines pro veriflimis rebus demirantur-, fint etiam cuiuieun-

que velint Status, Ordinis, Conditio nis. N o n ideo aliquid vel

verum vel rc& u m puta, quiaieniores, quia p rimores, quia ma

xima pars ho m in um ftatuit vel facit, (edita de mu m aut verum

aut rectum eft fi quadret ad regulam V e r i t a t i s Cathol icam,

Tr iunam,videl icet , Legem atque Dodrinam SS.X Scriptura:,

Natura: , & Confc ien tix teft imonium purx acrectx. Imo, hoc

iplo tibi, mi frater, fufpcctum qui d effe oporte t, qu od plurimis

placct. Pellimus cnim iam ol im tu m viucndi tum fendendi au

ctor vulgus eft. Ne qu e enim vnqu am, proh dolor! ita bcnca -

clum clt cum rebus humanis, vtnon pcllimaplacucrinrpluri-

mis j interdum ,edam contra Confcicnt iam,cmincntior ibus .Cauc l ic cogites: hoc nemo non ftatuit ,his vcftigiismaiores

mei funt ingrefli ,hac in fententia eft ille tantus Philofophus,

tantus Th eo log us , tantus Gub ern ato r,& c. Sic docetur in Aca-

demiis*,hoc Profcflorum om niu m do gm a; ita docet Ecclcfia-

ft ici ; i ic fcndunt &; iudicant Polit ici , hi , p ro fe do vulgus non

funt. O Sa tanicum illum philoiop hadi mo du m, qu i (e(e extol

lit fupra V e r i t a t e m S a p i e n t i a D e i omnem., qui (anedignus eft catcnisin rartarum prxeipitetur. O m n in o nihil re

moucant ingentia nomina. Pcfti icntif l imum.audoiitatc inni-

ti hom inu m. A d Lege m Te ftim onr um SS. * Scriptura:., L i

bri N at ur x Con fcie ntix rcctx examinat, probat , iudicat ,

T hco lo p hu s o m n i a . H o c qui non faciunt, auroram non vi

debunt V E R i T A T i s , i n quo cu nq uc vis (cibili . H ic Lapis Lv-

dius V e-



T O T I V S O P E R I S . 21*

dius V e r i t a t i s v n ic u s jh x c norma Veritatis T r iu n a ; hoc

Archctypum fiue Exemplar C a th o l ico n ,T r iu n u m ,fo lu m au -

: thcnticunv, vnde quif qui s vel vngucmdifceflcrit m in im um , a

f r e d o ,a vero di(ccdit,curritque extra viam. Anim us i gitur tuus,mi frater , qui ad V r. r i t a t iscu lmc n anhelas, a vulgi tumfa-

d i s tum opinioni bus q uam maxime diflentiat. Fall itur&: fallit,

vulgi q ui pendet ab ore. Solus mihi placet Sapiens,- placcbit ei

de m Amphitheatrum S a p i e n t i a v e r a noftrum : prxlcr-

tim vero l edio ric ei ufd emcr ebro repetita, contemplationeq-,

deeo T heoSophicelulcepta , ncc no nD od rin ai l l iu s , in Ora

torio S: Labo ratori o, ad viumfapienter translata. Q uo d, (i P a r-

t i c v l a r i A m c omi fifle c onqueratur quidam multa, fciatillc

ve l im, A m p h i t i i e a t r v m ho c cfle C a t i i o u c o n fiue V-

n i v e r s a l e : fecundum Leges atq-, D o d ri n am eius T hc oS o-

phice ingrediatur O r a t o r i v m, fapienter L a b o r a t o r i -

v M',reuclabitatqjdocebitD e v s ((i placuerit fib i, & pro derit ti

bi) ChriftianoCabaliftice;D iui noM agi ceJ &: Phy ficoChcmic e,

P a r t j c v l a r e o m n e . H ui i nonnecrabrones i r r i to ,&for -

taflis cuculos ingratos? uf> nmc^c Di c} ?an cn toKc/iwD jagefacp^mufafrciif tuDcruiicf ; in£anufcf>. A t q u i , S a p i e n -

t i a S p i r i t vauxil iante,non deerit mihi aliisqueP h i l o s o *

p h i a v erx alumnis, claua V e r i t a t i s Cathol ica , Tr iuna,

qua adultus iftorum, tam publice qua m priuatim,repel lamus

coerceamusque petulantes. Q ua nt um vero V t i l i t a t i s ha

beat Amphitheatrum hoc noftrum, non tantum cx oratione

mea,fed reip{a, (qux per fc fufhcicnter loquitur) xft ima ri volo.

Ma rtia l is : V id ur us Geniu m debet habere l iber. G e n i v m

habet A mp h i t h e a t r v m, b o n v m. © t c f e £ ‘J t J c r c f lobf ( ® 0it

fcy Dancf) fcmctl S K d f m v tM ^ icf>* R id ic ulu m dc fere arde-

lionicum Ciceronis il lud lib.4. Tufcu l. Q ux ft io n. Qjuid enim

ei, dicc ntis , videatur mag nu m in rebus humanis ? cui xternitas

omnis, totiusq ue Mu nd i nota fi t magnitudo? C 0 n t r a Th c o -

Sophicum hoc noftrum: Qu id non ei videatur magn um, in lu

cis huius vfura, cui Biblicc, Macro & MicroCoimicc notusD e v s i p s e /Etcrnus, noraque N a t v r a & C r e a t v r a 0 -

mnis ;cu i non folum Mathcmaticc (quemadmodum fortaft is

Ciceroni) nota fit totius Mu nd i vtriulque ma gnitud o, verum

quoq ue Phyfice, Phy f icoMcdice, Phy f icoC hcmi ce, Phy fico-

SoliS/<piru-ti pizccht slmphtt1e

Atnitnhoc.

P a r t i -

C V L A P . i -

v M CPgy.i

r:o tjftomo do xdipijcc' tU.

V t i l i t a s

s4n;pkuhetttrihntM.

1: e 2



' . I O E P I L O G V S S I V E C O N C L V S I O

I sidmcnitio ■ frater/U.

rjltocbin* dtxboh im

pcdih.auo

rum.

yimpbitbc

irum hoc

IHYCXtTtt

ff/tw.

Mageicc, HyperphyficoMagcicc, Cabalicc, Thcofophicc Na

tura,Proprictas,&: Qualitas omnis. Ad hoc enim,6 homo,Cre

a t o r te plafmauit, Saluatorrcdcniir, Spiritus fandus fandi fica-

uit,S A C R O S A N C T V M T R 1 V N V M V t l lo f c a S C A T H O L I C O N,

coque inT riunitateTheoSophica, hic &ina:tcrnumfruduo-

fa, Sapienter fruans-,Creatorem Mirificum dcCreaturam cius

mirabilem in humilitate admircris. Q uo profundius in con

templationem creatura:,nedum Creatoris dcfccndit Sapiens,

co plus anfa: fibi pra:betur,cur S a p i e n t i a m, B o n i t a t r. m

dc O m n i p o t e n t i a m J e h o v a digne miretur. Hoc, A m

phitheatrum noftrum. H ic,Catholice o m n i a , £)tci’-

Mlf} iffein fecretioribustllif Nrt>cvgc6tli& Moneo

autem vos,fratres chariflimi, D odrina: filios, vt fanda,iuxta

Leges atque D odrinam Amphitheatri huius, fande tradetis,-

nc apud vulgus imperitum, vel in publico,mylleria propha-

ncntur,vosq*,ipfi boum calcibus conculcemini. Vetuit D o m i -n v s & Maciller nofter Sacrum dare canibus:dctantum Difci-C?pulis dixit, V o b i s(non vulgo) datumeft nofTemyilerium re

gni D e i , c a t e r i s autem (vulgo) in parabolis, L uc.8,y. 1 0 .

Inter vos dema<rnaliis D ei fraterne conferatis; in ccctuTheo-O —

Sophorum,hoc eft, V e r i t a t emS a p i e n t i a v e r a cx ani-

moamantium, fidentium atque fcquentium,ctiam indcfpc-

dum diaboli iquamaruinquc illius. Bone D e v s ! quot dc quantis impedimentorum machinis annis multis me aggreflus

eft diabolus, iioflis V e r i t a t i s (J ah tcftor Summum, fe

re innumeris) quibus deterrerer a propofito meo tam pio, ab

opere laboriose fumptuofcquc fufcepco, ncfcilicctextrucrcm

A m p h i t h e a t r v m hoc ,crigcrcmquc in co S a p i e n t i a ,

O m n i p o t e n t i a dcB o n i t a t i } e h o v a , Monumentum

honoris,laudis, gloria: infigne,- P r o x i m o Cha-ritatis,- M i h i i p s i Memoriale,labili inferuiens memoria: j

mex; D i a d o l o Tcftimonium odii publici, & phy fempi-1

ternum ;D e vs bone, inquam, quotmcfedudionum &ccn-

tationum machinamentis aggrcffuseft tenebrio i lle! obiiciens

modo fummitatem D odrina:; iam ingemi imbecillitatem-,

mox, iumptuuin copiam laborumquc difficultatem-, nunc,no

tam aftedata* nouitatis aut fingularitatis iterum, calumniasprophane philoiophantium ; obloquia propter Scientias &

i



'j' O T 1 VS O P E R I S. 211

Artes rcconditiorcs fere infamia; inuidia fratrum in facul tate

i cv ftudio (imili fa lto ru m; im o aliquot myriades ho rum :a tta -

( men roboratus ce animatus S p i r i t v S a p i e n t i a & F o r-

j t i t v d i n i s D iu in o , Cui mentem , vt meditatus fuerim, il-luminauit; confidentiam veram, vt (criplerim, dedit-, os, vt

loquutus fuerim , aperuit , «S: vt iam loq ua r, a p e r i t f c q uu -

tus fum quo Fata vocabant-, duci u que & virtute S p i r i t v s

huius in zelo pcrfcucrans pi o, machinas illas Th co So ph ic e

fupcraui om nes , ita vt fu pp cd ir jn te J e h o v a h facultates ac i

vires,tandem per tx d ia , impedimenta, infortunia , tanquam

per mare rubrum, feliciter cransgrcfiiis, cx iabyrintho erran

t ium (alu us& inc olu mi scuafer im. EcccxT e r r a ai v ideo!

Q uapropter o J e h o v a h , E n s S p i r i t v a l e , T r i-

v n v m , t e r n u m , Sapicntiil imum , O p t im u m , Potcntifli-

m u m , E 11 i n it E s e u. E h i e h , J a h , J e h o v a h, E i o-

h i m, E l , E l o h i m G i b o r , E l o h a i , J e h o v a h

Z e b a o t h S c h a d a i, A n o n ai M e l e c h , Terribilis, V c-

rax ,Fo rt i r ,Z e!o tcs , Juf tc , Longanimi* , Mi fcncors , multa Bc-

! ni ^ni ta te, o m n ia vi den s, P a t e r , F i l i , S r i r i t v s S a n

c t e , CreatorCar i i, Terra :,Aquarum O wn i v m qua* totum

conunct V n i v e r s y m Co ndito r , ego H e n r i c v s

K h v n r a t h in Sapientia, Bo nita te , JuJlitia, V eri ta te, Sa n-

i di ta te , Multip oten tia, Immortalitate (in A d A m protopla-

fto, ficuti ho min es om ne s) ad Imaginem ; Vn us vero in perfo-

na,Trinus in E(Tentiis,ex Corpore nimirum terreno,Spiritu

Ca ' Ic i t i (S c h A m a i m ) & An im a Diuinitus infpirata,ad (imi-

l i tud inem tuam, H o m o formatus ; cx gratia in C h r j -

s t o , reformatus;gratias ago tibi Alti iTimo hum ill ime ing en

tes iii m ma s, qu od clementer exaudieris prcc cs, lachry-

mas, vota & fufpuia mea, ab iuucntuce prima pro S a p i -

I e n t i a v e r a impetranda, ad t e poenitcntialitcr Ixpifh-

mc fu f a ; & qu od cx mera benignitate tua milii of tcndcris

V e r i t A t e m eorum , dc quibus agit Amphitheatrum

Tcrtr iun um,C athoIic on,pra: lc ns. O ro cx toto corde M i-

s e r i c o r d i A m tua m ,vt mittas mihi dc Ca:l is fa nd is tuis

R v A c h H h o c h m a h - e l , S p i r i t v m S a p i e n t i a

tua*, qui mih i familiaris femper ad fi ft at , mc 'dextre regat,

E c 3



121 L P 1L. S I V E C O N C L. O P E l< I S T O T i V S.

•

1

//

Sapienter inoncat, do ce ar: niecum fit, Orer, Laborer-, mihi der

bene vcllc. nofllv, cfle &: pofle in Phyfi cis, Phy dc om cd ici s, Phv-

ficoChemicis, P! ;yficoMa"cicis,-HypcrphyiicoMagicis,Caba-

licrs,ThcoSophicis qmbus cunqj, o m n i b v s .-in omni vi tx mea:

a&io ne-, ncer rem a via Vcrirac is,& Iuftitix L umen lucear mihi,

S c S o l Intcll igenti x oriatur mihi in mente ac corde meo. Vrt i

bi,o Ii h o v a H,in Boni s ad Bo na fim id,q uod homin i fuacft

manu s -, S a r i e n TiA t u x vn icc f equar V h r i t a t e m Catholi-

cam,Tertriu nam, Biblicam, Ma cro & MicroCofmicanv, inque

G a z o p h v l a c c o f . i v s Catholico,Tcrtriuno, Libris nimiruSS*.* 4 e . - .

Scripturx,Narnrx 3c C o n lc ic c ix p ur x ac rc ch r, S a p i e n t i a m& : P } l I I . O S O r H l A M V E R A M P H I L O S O P H A N D I cvv E mod u

lecritimum 'amicus Ldtus De Oleciti mc vcncr.lnflu cntia.ob fe-

ero, Lumine & M otu S o l i s t v i s v p e r c a l e s t i s mc totti

bea. Benigne mihi con ccd c,qu xfo ,vt mente fm a in corporc fa

no mihi fuppccant facultates & vires pcrduc cdiad finem per-

fct lc completum ca , quoru m Theoria &cPraxin veras mih i mi-

rabilircr notas fec ifti ,- cu m frwfhi atq; lib er rime , don ec vixero,iis vtar, in T ui hon ore m,l aud em & gloriam,- Proximi(iuxta v o

tum meum C hr if tia nu m) Meiq-, ipfius vti lit atc ho nc lla m, dia

boli vero fquamarumq-, illius ph y xter nu . Sit , o D o m i n e , mi

hi a dextris & finillris, ante,retro, furfumatq-, deorfum ,i m6 ci r-

culariter, A n g e l v s meus, mini fter tuus flammeus, bonu s,qu i

f u b m o d o d c l c g a r x a T e admi niftr ation is, latrones in acris re

gio ne latitantes fcu fpiritus fuget nia lig no s, malit iam illor um

coer ceat ,mequ e a leone rugiente circu mcuntc defendat, nc mc

deuoret, & malo deniq; circumdatum, nc percam, moneat, cu-

ftodiat. Libe ra m c , o D o mi n e, a malo O m n i » vtq;(ic, concc-

d c , tranfeam per temporalia, nc interim amittam B o n A y£rcr-

na ; f ru arq ; l e h c v a ii Paterno, Fraterno atq-, A m ic o , ad folutc

Cath ol ica m, hic & in om nem yEtcrniratem fru&uofi f l imam:

Per&r pro pt crS a t i e n t i a M P a t r i s incarn ata,D .N.I h s v ;i |

C h r i s t v m c r v c i f i x v M,-qui in T r i v n i t a t e viuis &: re

gnas D ev s in feculafeculorum, Amen . E xM u Ix o noft roan

no x r x Ch r if t ianx 1 6 q z .

H e n r i c v s K h y n r a t h

L l v s. T H e o s o p H 1 A. A-

m a t o r fidelis, fic Medie, vmufquc D o & o r .

«

1



C A N D I D O L E C T O R I S.

T ;V calce expojjtirr.um cuiuslibetgradus,candtde LeFlor per errorem irrepfermil Xhxivcrb^ Inferatur hgue apr im i2 . j . 4. y. C.f ept imigradus. Keccmmfiwn gradi u fingul. u habentfigUra$. Sed fmphithe.vrum ipfum fui) ctxjlat(ituris Jum habet Introdndionx, quod te monere volui>ne operideejfe tiltqutdputes. V tle

a

H A N O V I A

Excudebat Guilielmus Antonius,

M D C I X.

C u m S “ Cxfarex Maicftatis Pri-uilegio ad dcccnn ium d prima

imprcffionis die.



1 M A S HEU H*N rxK EL N LICHT

ODE» DK 1EN.

j $0 DIE i.EVT NICIIT SEHEN

WO LLFV

i



N ^ r w v

A/V*

W N j ^ ,

a * a a ^ * V

khunrath, amphiteatrum sapientiae aeternae, 1609 latin ocr

Documents