syntaxis ‘romae aeternae’ · 1 syntaxis ‘romae aeternae’ capitvlvm xxxvi genus activum et...

18
1 SYNTAXIS ‘ROMAE AETERNAE’ CAPITVLVM XXXVI Genus activum et passivum Propositiones generis activi ad propositiones generis passivi traducere possumus his permutationibus: 1) verbum activum propositionis activi in genus passivum propositionis passivi; 2) Accusativus obiectum propositionis activi in nominativum subiectum propositionis passivi; 3) Nominativus subiectum propositionis activi in ablativum instrumentale (cum praepositione a/ab si nomen est hominis) propositionis passivi. Alti muri Romam cingunt = Roma altis muris cingitur Marcus Iuliam pulsavit = Iulia a Marco pulsata est Propositiones infinitivi cum verbis opinionis Iam bene scimus subiectum propositionis infinitivi casu accusativo scribendum esse, ut in Iulium dominum severum esse puto. Cum verbum principale opinionem significat, propositio infinitivi orationis obliquae est: Dicunt „Iulium dominum severum esse.’ Si autem opinionis verbum genere passivo scribitur, subiectum propositionis infinitivi fit subiectum verbi principalis, itaque casu nominativo scribitur, ut in Dicitur Iulius dominus severus esse. Sic ferme fit cum verbum impersonale plurale genere activo in verbum singulare genere passivo mutat, ut dicunt dicitur, narrant narratur, tradunt traditur, ferunt fertur. Medius, primus/postremus, summus/infimus His adiectivis pars temporis aut spatii significatur. Adiectivum medius partem mediam alicuius rei significat. Media Italia est media pars Italiae. Medius dies sive meridies est media pars diei sive hora sexta (ex duodecim horis diei). Adiectivum primus initium, postremus finem alicuius rei significat. Prima aestas est initium aestatis, postrema aestas est finis aestatis. Prima acies est prima pars aciei prae incedens, postrema acies est postrema pars aciei pone incedens. Adiectivum summus summam partem, infimus infimam partem alicuius rei significat. Summus mons est summa pars montis, infimus mons est infima pars montis.

Upload: lamcong

Post on 08-May-2019

237 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: SYNTAXIS ‘ROMAE AETERNAE’ · 1 SYNTAXIS ‘ROMAE AETERNAE’ CAPITVLVM XXXVI Genus activum et passivum Propositiones generis activi ad propositiones generis passivi traducere

1

SYNTAXIS ‘ROMAE AETERNAE’

CAPITVLVM XXXVI

Genus activum et passivum

Propositiones generis activi ad propositiones generis passivi traducere possumus his

permutationibus:

1) verbum activum propositionis activi in genus passivum propositionis passivi;

2) Accusativus obiectum propositionis activi in nominativum subiectum propositionis

passivi;

3) Nominativus subiectum propositionis activi in ablativum instrumentale (cum

praepositione a/ab si nomen est hominis) propositionis passivi.

Alti muri Romam cingunt = Roma altis muris cingitur

Marcus Iuliam pulsavit = Iulia a Marco pulsata est

Propositiones infinitivi cum verbis opinionis

Iam bene scimus subiectum propositionis infinitivi casu accusativo scribendum esse, ut

in Iulium dominum severum esse puto.

Cum verbum principale opinionem significat, propositio infinitivi orationis obliquae est:

Dicunt „Iulium dominum severum esse.’

Si autem opinionis verbum genere passivo scribitur, subiectum propositionis infinitivi

fit subiectum verbi principalis, itaque casu nominativo scribitur, ut in Dicitur Iulius

dominus severus esse.

Sic ferme fit cum verbum impersonale plurale genere activo in verbum singulare genere

passivo mutat, ut dicunt dicitur, narrant narratur, tradunt traditur, ferunt fertur.

Medius, primus/postremus, summus/infimus

His adiectivis pars temporis aut spatii significatur.

Adiectivum medius partem mediam alicuius rei significat. Media Italia est media pars

Italiae. Medius dies sive meridies est media pars diei sive hora sexta (ex duodecim horis

diei).

Adiectivum primus initium, postremus finem alicuius rei significat. Prima aestas est

initium aestatis, postrema aestas est finis aestatis. Prima acies est prima pars aciei prae

incedens, postrema acies est postrema pars aciei pone incedens.

Adiectivum summus summam partem, infimus infimam partem alicuius rei significat.

Summus mons est summa pars montis, infimus mons est infima pars montis.

Page 2: SYNTAXIS ‘ROMAE AETERNAE’ · 1 SYNTAXIS ‘ROMAE AETERNAE’ CAPITVLVM XXXVI Genus activum et passivum Propositiones generis activi ad propositiones generis passivi traducere

2

Verbum curare

Propositiones subordinatae verbo curare fiunt et coniunctione ut et gerundivo. Itaque

scribere possumus vel Caesar curavit ut Curia aedificaretur vel Caesar Curiam

aedificandam curavit.

Quando et quamdiu

Casu ablativo significamus quando aliqua res fiet. Est ablativus temporis.

Casu accusativo significamus quamdiu aliqua res fiet. Est accusativus temporis.

Itaque si Iulius nocte dormit, nescimus per quot horas, sed scimus quando. Sin

autem Iulius sex horas dormit, nescimus num die an nocte dormit, sed scimus quamdiu.

Page 3: SYNTAXIS ‘ROMAE AETERNAE’ · 1 SYNTAXIS ‘ROMAE AETERNAE’ CAPITVLVM XXXVI Genus activum et passivum Propositiones generis activi ad propositiones generis passivi traducere

3

CAPITVLVM XXXVII

Iussa

Iussa gerundivo significantur, ut in Dominus „Davum vocandum esse‟

dicit. Quoque verbo iubere uti possumus, ut in Dominus Davum vocari iubet. Infinitivo

passivo scribitur, quia gerundivum sensum passivum habet; ergo vocandum esse in

vocari mutat.

Ablativus absolutus cum participio praesentis

Ablativo absoluto cum participio praesentis aliud unà cum alio accidere significamus.

Itaque vel Ariadna dormiente vel dum Ariadna dormit vel cum Ariadna dormiret dicere

possumus.

Iam verò recodari oportet aliàs participium praesentis munere adiectivi fungi, ut in

angues oculis ardentibus vel angues oculis qui ardent.

Ablativus absolutus cum participio perfecti

Ablativo absoluto cum participio perfecti aliud ante aliud accidere significamus. Itaque

vel hostibus victis vel cum hostes victi essent vel postquam hostes victi sunt dicere

possumus.

Coniunctione cum vel postquam significatum, nomen ablativi absoluti aut subiectum

verbi passivi aut obiectum verbi activi esse potest. In priore exemplo nomen est

subiectum verbi passivi vinci; hôc autem in exemplo est obiectum verbi activi:

Augustus, cum Antonium vicisset, Ianum clausit. Quod ablativo absoluto significatum

est: Antonio victo, Augustus Ianum clausit.

Participium praesentis

Participium praesentis varias res significare potest:

1) Aliud fit eodem tempore atque aliud: quidquid id est, timeo Danaos et dona ferentes.

(=cum dona ferunt)

2) Propositio relativi: angues oculis ardentibus (=qui ardent) Troianos prospiciunt.

Ablativus separativus

Ablativus separativus cum motûs verbis et praesertim cum urbium nominibus locum aut

motum unde significat.

Româ venio.

Anchises loco se movere recusavit.

Etiam a quo aliquis separetur significat.

Page 4: SYNTAXIS ‘ROMAE AETERNAE’ · 1 SYNTAXIS ‘ROMAE AETERNAE’ CAPITVLVM XXXVI Genus activum et passivum Propositiones generis activi ad propositiones generis passivi traducere

4

Romani hostes moenibus prohibuerunt.

Brutus populum Romanum regno liberavit.

Verba haud motûs nonnulla, ut carere et egere, ablativum separativum exigunt.

Ulla putatis dona carere dolis Danaum?

Iam non telis egemus, sed auxilio deorum.

Page 5: SYNTAXIS ‘ROMAE AETERNAE’ · 1 SYNTAXIS ‘ROMAE AETERNAE’ CAPITVLVM XXXVI Genus activum et passivum Propositiones generis activi ad propositiones generis passivi traducere

5

CAPITVLVM XXXVIII

Qui demonstrativum

Pronomen relativum qui, quae, quod quoque munere demonstrativi fungitur, cum ab

initio propositionis locetur prioris orationis nomen referens.

Iulius est vir severus. Quem (=eum, Iulium) servi verentur.

Pronomen reflexivum

Pronomine reflexivo se, sibi, suus subiectum significatur. Comparemus:

Aemilia cum Iulia colloquitur.

Aemilia: “ego pulchra sum.” Aemilia dicit „se pulchram esse.‟ Aemilia suam

pulchritudinem laudat.

Aemilia: “tu pulchra es.” Aemilia dicit „eam (Iuliam) pulchram esse.‟ Aemilia eius

(Iuliae) pulchritudinem laudat.

Cum inversum

Cum inversum dicitur quia ordinem propositionum invertit:

Cum nautae haec falsa narrarent, Arion repente intravit.

Nautae haec falsa narrabant, cum Arion repente intravit.

Coniunctio cum initio utriuslibet propositionis locari potest. Si initio primae, primae

propositionis verbum coniunctivo scribitur; si initio secundae, primae propositionis

verbum indicativo scribitur. Verbum secundae propositionis non mutatur.

Cum inverso casus repentinus significatur.

Page 6: SYNTAXIS ‘ROMAE AETERNAE’ · 1 SYNTAXIS ‘ROMAE AETERNAE’ CAPITVLVM XXXVI Genus activum et passivum Propositiones generis activi ad propositiones generis passivi traducere

6

CAPITVLVM XXXIX

Complementa adiectivorum casu genetivo

Quaedam adiectiva complementum casu genetivo, qui ‘qualitatis’ vocatur, recipiunt.

Sunt dubii (dubius, incertus, trepidus), cupidinis (amans, cupidus, studiosus),

possessionis (potens), scientiae (memor, peritus), ignorantiae (ignarus), copiae (plenus)

inopiaeque (inops): cupidus pecuniae, amans patriae, viae ignarus, et cetera.

Ablativus limitationis

Ablativus limitationis dicitur quia nomini fines statuit. Ablativo pars nominis qualitatem

vel sensum accipiens designatur.

Hostes numero superiores sunt: numerus hostium superior est.

Nero mente sanus non erat: mens Neronis sana non erat.

Vir nomine Iulius Romae vivit: nomen Iulii viro Romae viventi est.

Ut/ne finale

Coniunctiones ut et ne cum coniunctivo sensum finalem habet, in aliis.

Aliàs subiectum propositionis finalis est subiectum aut obiectum propositionis

principalis, ut in:

Aeneas arma cepit, ut (Aeneas) patriam defenderet.

Aliàs subiectum est aliud, quod in propositione finali apparet:

Venus Aeneam nebula circumfudit, ne quis (=ut nemo) eum cernere posset.

Coniunctione ne finali cum indicativi futuro perfecto imperativus negativus significatur:

Ne dubitaveris! (=noli dubitare!)

Iussa genere passivo

Iam vidimus in capitulo XXXVII iussa gerundivo significata in infinitivum passivum

mutari cum verbo iubere utimur:

Dominus „Davum vocandum esse‟ dicit: dominus Davum vocari iubet.

Sic, cum genere passivo utamur, significamus quid alius ab alio fieri iubeatur, id est,

aliquem aliquid alicui facere. Sed quoque verbo iubere genere activo significare

possumus aliquem aliquid facere, neque alicui.

Caesar Gallos arma ponere iussit: Galli arma ponere iussi sunt.

Page 7: SYNTAXIS ‘ROMAE AETERNAE’ · 1 SYNTAXIS ‘ROMAE AETERNAE’ CAPITVLVM XXXVI Genus activum et passivum Propositiones generis activi ad propositiones generis passivi traducere

7

CAPITVLVM XL

Num/an/quin

Propositionis affirmativae dubii verba ut dubitare propositione subordinata

coniunctione num vel an orsa cum coniunctivo comitatur, negativae coniunctione quin:

Dubito num/an hoc verum sit: non credo hoc verum esse.

Non dubito quin hoc verum sit: credo hoc verum esse.

Dativus possessivus

Dativo possessivo cum verbo esse aliquem aliquid habere significatur.

Quot liberi tibi sunt?: quot liberos habes?

Aemilia mihi uxor est: Aemiliam uxorem habeo.

Partes exclamativae

Partes exclamativae sunt quam, quantus/a/um, quantum, qualis/e, quot, qui/quae/quod.

Quam significat quam multum adiectivo vel verbo: o, quam beatus sum! = o, quam

multum sum beatus!; quam queritamini! = quam multum queritamini!

Quantus/a/um significat quam magnum/am/um: quanta urbs! = quam magna urbs!

Quantum significat quam multum substantivis innumerabilibus vel verbo: quantum vini

potavit! = quam multum vini potavit!; quantum plorat Iulia! = quam multum plorat

Iulia!

Qualis/e significat quantam qualitatem (vel bonam vel malam): qualis miles est

Aemilius! = quam bonus miles est Aemilius!; quale monstrum! = quam horrendum

monstrum!

Quot significat quam multos/as/a numerabilibus substantivis: quot liberos habes! =

quam multos liberos habes!

Qui/quae/quod qualitatem substantivi amplificat: quo dolore afficior! = quam magno

dolore afficior!; quos gemitûs dat! = quam stridentes gemitûs dat!

Genetivus obiectivus

Genetivus obiectivus non est possessivus, sed dat obiectum alicuius rei, cui aliquid fit.

Romani timor hostium spernebant: Romani spernebant eos qui hostes timebant.

Lydia amorem mei habet: Lydia me amat.

Pronominum personalium noster et vester genetivus est nostri, vestri:

Ne nostri oblivisceris!

Verba misericordiae et memoriae genetivum obiectivum exigunt:

Miserere sui!

Page 8: SYNTAXIS ‘ROMAE AETERNAE’ · 1 SYNTAXIS ‘ROMAE AETERNAE’ CAPITVLVM XXXVI Genus activum et passivum Propositiones generis activi ad propositiones generis passivi traducere

8

Verba impersonalia: pudet, taedet, paenitet

Verba impersonalia sunt quibus desunt personae praeter tertiam singularem ut licet,

oportet, pudet.

Verba impersonalia pudere, taedere, paenitere personam, quam pudet, taedet, paenitet

accusativo significant; rem autem, cuius pudet, taedet, paenitet genetivo vel infinitivo:

Didonem vivere/vitae taedebat.

Page 9: SYNTAXIS ‘ROMAE AETERNAE’ · 1 SYNTAXIS ‘ROMAE AETERNAE’ CAPITVLVM XXXVI Genus activum et passivum Propositiones generis activi ad propositiones generis passivi traducere

9

CAPITVLVM XLI

Coniunctivus hortativus

Coniunctivo hortativo quid agendum sit significatur:

Feras pacem!: ferto pacem!: tibi pacem ferendum est!

Orator coniunctivo hortativo se ipsum hortari potest, aliter atque imperativo:

Vivamus, mea Lesbia, atque amemus!: nobis vivendum et amandum est, mea Lesbia!

Participium perfecti

Participium perfecti e themate supini et terminationibus adiectivi -us, -a, -um constat.

Munere adiectivi sensûs passivi aut verbi fungitur.

Adiectivus: vixit anno CCC post urbem conditam.

Verbum: Remus captus (=postquam Remus captus est) Numitori deditus est.

Etiam verbis deponentibus participium perfectum licet:

Romulus Albam profectus (=postquam Romulus Albam proficiscitur) regiam oppugnat.

Adiectiva relativa-indefinita

Adiectiva relativa-indefinita aliquem vel aliquod incertum personam non recipiens

significant et in propositione cum indicativo sunt. Quisque pronomini competit:

quicumque, quaecumque = quisquis

quodcumque = quidquid

quocumque = quoquo

quicumque/quisquis es = non interest qui sis

quandocumque = quocumque tempore

ubicumque = quocumque loco

Page 10: SYNTAXIS ‘ROMAE AETERNAE’ · 1 SYNTAXIS ‘ROMAE AETERNAE’ CAPITVLVM XXXVI Genus activum et passivum Propositiones generis activi ad propositiones generis passivi traducere

10

CAPITVLVM XLII

Adiectivum relativum-finale

Adiectivum relativum qui, quae, quod cum coniunctivo finale dicitur, quia propositionis

principalis finem significat.

Roma legatos misit, qui (=ut) pacem peterent.

Adiectivi casûs munere plures res quam coniunctione ut significantur:

Roma legatos misit,

quos pacem peterent: ad pacem ab legatis petendam.

quibus pacem peterent: ut per eos pacem peterent.

Adverbia loci

Adverbia loci ubi, quo, unde significantur:

Ubi es? Esne hic an illic? Ibi (=illic) sum.

Quo vadis? Vadisne huc an illuc? Eo (=illuc) vado.

Unde venis? Venisne hinc an illinc? Inde (=illinc) venio.

Priusquam/antequam

Coniunctione priusquam et antequam aliud factum esse ante aliud significatur.

Cum indicativo verum factum significatur:

Legatos misit priusquam bellum indictum est: primo legatos misit, deinde bellum

indictum est.

Cum coniunctivo factum praecipitur:

Legatos misit priusquam (=ne) bellum indiceretur.

Consilium et voluntas

Quomodo Latine consilium et voluntas significatur?

1) ut et coniunctivo: legatos misit ut pacem peterent.

2) qui et coniunctivo: legatos misit qui pacem peterent.

3) ad et gerundivo: legatos misit ad pacem petendam.

4) supino (cum motus verbis tantum): legatos misit pacem petitum.

5) gerundivo/gerundio et causa: legatos misit pacis petendae / pacem petendi causa.

Page 11: SYNTAXIS ‘ROMAE AETERNAE’ · 1 SYNTAXIS ‘ROMAE AETERNAE’ CAPITVLVM XXXVI Genus activum et passivum Propositiones generis activi ad propositiones generis passivi traducere

11

Gerundivum adiectivum

Gerundium substantivus, gerundivum autem adiectivum cuius numerus et genus idem

atque obiecti est, sed casus obiecti idem atque gerundivi.

Gerundium: Sabini convenerunt studio novam urbem videndi.

Gerundivum: Sabini convenerunt studio novae urbis videndae.

Cum praepositione tantum gerundivum licet:

Legatos misit ad pacem petendam. (non „ad pacem petendum‟)

in, sub, super

Hae praepositiones accusativum aut ablativum recipiunt.

In cum accusativo motus, in cum ablativo situs significatur:

Laocoon hastam in latus equi misit, (motus)

sed illa in firmo robore stetit. (situs)

Sub cum accusativo motus, sub cum ablativo situs significatur:

Orpheus sub terram iit. (motus)

Pluto sub terrâ est. (situs)

Super cum accusativo motus et situs et tempus significatur:

Puer super gremium (=in gremio) maternum sedit.

Cum Iulio super cenam (=inter cenam) collocutus sum.

Super cum ablativo situs et res significatur:

Nubes altae super monte (=altiores monte) manent.

Dido super Priamo (=de Priamo) rogavit.

Page 12: SYNTAXIS ‘ROMAE AETERNAE’ · 1 SYNTAXIS ‘ROMAE AETERNAE’ CAPITVLVM XXXVI Genus activum et passivum Propositiones generis activi ad propositiones generis passivi traducere

12

CAPITVLVM XLIII

Ut consecutivum

Ut consecutivo propositionis principalis consecutio significatur. Consecutio adverbio

(ita, adeo, tam, sic, et cetera) aut pronomine vel adiectivo (is, talis, tantus, et cetera) in

propositione principali praecipitur.

Domus Neronis ita auro splendebat ut „domus aurea‟ nominaretur.

Tanta erat Roma ut peregrini mirarentur.

Propositio consecutiva negativa non coniunctione ne, sed ut et parte negativâ

significatur:

Rex Saturnus tanta iustitia fuisse dicitur ut nemo serviret sub illo.

Sol flagrans agros siccos adeo torrebat ut nec herbam nec frumentum ferre possent.

Pronomina et adverbia dualia

Pronomina et adverbia dualia duo homines aut res significant.

Uter est pronomen interrogativum duale quo rogatur quis aut quid ex duobus:

Uter rex bellicosior fuit, Romulusne an Tullus?

Uterque est pronomen indefinitum duale quo duo homines resve vel simul vel super

alterum alter significatur:

Uterque rex (et Romulus et Tullus) bellicosus fuit.

Neuter est pronomen indefinitum negativum duale quo nemo aut nihil ex duobus

quibusdam significatur.

Neuter rex pacem servabat. (=nec Romulus nec Tullus)

Alter est pronomen indefinitum duale quo unus ex duobus significatur.

Romulus et Remus gemelli erant; alter primus rex Romae fuit. (nescimus quis eorum)

Si alter bis scribitur primo primum paris membrum, secundo secundum significatur.

Romulus et Remus gemelli erant; alter primus rex Romae fuit, alter a fratre necatus.

Alter quoque pro numero II sumitur:

Capitulum alterum et vicesimum (XXII) perlegi.

Pronomina dualia tantum numero plurali scribuntur ut globos significent.

Romani et Etrusci in Italia habitabant; utrique potentes erant.

Page 13: SYNTAXIS ‘ROMAE AETERNAE’ · 1 SYNTAXIS ‘ROMAE AETERNAE’ CAPITVLVM XXXVI Genus activum et passivum Propositiones generis activi ad propositiones generis passivi traducere

13

Adverbio utrimque ex utraque parte significatur.

Bellum utrimque omnibus viribus parabatur.

Oratio recta et obliqua

Oratione rectâ alicuius oratio sine interprete significatur:

Horatius: “Ad populum provoco.”

Oratione obliquâ alicuius oratio per interpretem significatur:

Horatius dixit „se ad populum provocare.‟

In oratione obliquâ orationis rectae subiectum nominativus in accusativum, indicativus

in eiusdem temporis (vel praesentis vel prateriti vel futuri) infinitivum vertitur.

Tempora verborum propositionum condicionalium

Futuro perfecto in condicionali, futuro in principali aliud factum iri si prius aliud fiat

significatur:

Si regem salvum invenerimus, Italiam petemus.

Coniunctivi imperfecto et plusquamperfecto in utrâque propositione condicio

impossibilis significatur; imperfecto praesens, plusquamperfecto praeteritum

significatur.

Si alas gererem, per caelum volarem. (nunc)

Si patrem audivisses, non erravisses. (tunc, sed iam erravisti)

Si linguam Latinam didicissem (tunc), Latine scirem. (nunc)

Page 14: SYNTAXIS ‘ROMAE AETERNAE’ · 1 SYNTAXIS ‘ROMAE AETERNAE’ CAPITVLVM XXXVI Genus activum et passivum Propositiones generis activi ad propositiones generis passivi traducere

14

CAPITVLVM XLIV

Coniunctivus in orationibus obliquis

Iam vidimus orationibus obliquis modo infinitivo uti licere, coniunctivo autem post

pronomen relativum (qui, quae, quod) et coniunctiones causales (quia, quod) utimur.

Tempora sic post pronomen relativum et coniunctiones causales ex rectâ in obliquam

vertuntur:

actio synchronica → introductio cum praesente vel futuro (dicit, dicet): coniunctivi

praesens; introductio cum imperfecto vel perfecto vel pluscuamperfecto (dicebat, dixit,

dixerat): coniunctivi imperfectum

actio anterior → dicit, dicet: coniunctivi perfectum; dicebat, dixit, dixerat: coniunctivi

plusquamperfectum

actio posterior → dicit, dicet: coniunctivi praesens vel participium futuri cum verbi esse

coniunctivi praesens (e. g. amaturus sim); dicebat, dixit, dixerit: coniunctivi

imperfectum vel participium futuri cum verbi esse coniunctivi imperfectum (e. g.

amaturus essem)

Actio synchronica:

Marcus: “Iuliam pulso quia acerbe cantat.”

Marcus dicit „se Iuliam pulsare quia acerbe cantet.”

Marcus dixit „se Iuliam pulsare quia acerbe cantaret.”

Actio anterior:

Augustus: “Marmoream relinquo urbem quam latericiam accepi.”

Augustus dicit „marmoream se relinquere urbem quam latericiam acceperit.‟

Augustus dixit „marmoream se relinquere urbem quam latericiam accepisset.‟

Actio posterior:

Augustus: “Latericiam accipio urbem quam marmoream relinquam.”

Augustus dicit „latericiam se accipere urbem quam marmoream relicturus sit.‟

Augustus dixit „latericiam se accipere urbem quam marmoream relicturus esset.‟

Verba deponentia cum ablativo

Quinque verba deponentia ablativum exigunt: uti, frui, fungi, potiri, vesci:

Qui arat aratro utitur.

Otio fruor.

Regis muneribus fungar.

Helenus regno Epiri potitus est.

Polyphemus carne et sanguine hominum vescitur.

Page 15: SYNTAXIS ‘ROMAE AETERNAE’ · 1 SYNTAXIS ‘ROMAE AETERNAE’ CAPITVLVM XXXVI Genus activum et passivum Propositiones generis activi ad propositiones generis passivi traducere

15

Infinitivus pro indicativo

Aliquando infinitivo pro tertiâ personâ indicativi praesentis utimur ut narratio pingatur.

Hic infinitivus historicus vel descriptivus vel adumbrativus vocatur.

Hostibus undique decurrere (=decurrunt), tela in vallum conicere (=coniciunt); nostri

repugnare (=repugnant) neque ullum frustra mittere (=mittunt) telum.

Dativus possessivus

Iam bene scimus dativo possessivo cum verbo esse quis vel quid possideat significari.

Etiam quid possideatur dativo possessivo significatur.

Filio Aeneae nomen est Ascanio. (=Ascanius)

Ablativus limitationis

Ablativo limitationis erga quid verbum actionem agat significat; id est, ablativus verbi

actionem finit.

Romani et Etrusci bello (=erga bellum) pares sunt.

Nec quisquam iuventutis Romanae ullâ arte (=erga ullam artem) cum Servio conferri

potuit.

Page 16: SYNTAXIS ‘ROMAE AETERNAE’ · 1 SYNTAXIS ‘ROMAE AETERNAE’ CAPITVLVM XXXVI Genus activum et passivum Propositiones generis activi ad propositiones generis passivi traducere

16

CAPITVLVM XLV Dativus commodi

Dativus commodi indicat cui aliquid bono sit; saepe adest cum dativo finali.

Ariadna Theseo auxilio venit: Ariadna venit ut Theseum iuvaret; auxilio est dativus

finalis, Theseo est dativus commodi, nam Ariadna auxilium ei affert.

Iuno est dea cui coniugia curae sunt: Iuno est dea, quae coniugia curat; curae est

dativus finalis, cui est dativus commodi, nam cura est Iunoni.

Genetivus et ablativus qualitatis

Genetivus et ablativus qualitatis indicat genus vel modum substantivi. Distinguere

oportet genetivum ab ablativo: cum ille qualitates inhaerentes significet, ut mensuram,

hic tamen non semper.

Fratres gemini eiusdem aetatis sunt. (mensura)

Troiani profugi classem viginti navium aedificaverunt. (mensura)

Sabini aureas armillas magni ponderis gerebant. (pretium)

Ibi confugiunt viri omnis generis. (genus)

Venus est dea mirabili pulchritudine. (genus)

Ad hoc, genetivus qualitatis nonnumquam iudicat, ablativus autem certam qualitatem

significat.

Vir summâ sapientiâ: vir sapientissimus

Vir summae sapientiae: vir, quem sapientissimum esse iudico.

Ablativus absolutus cum nomine

Ablativus absolutus ex nominibus tantum (sine participio) componeri potest, et varias

res significare:

Tempus quo aliquid accidit (quando): Romulus rege = cum Romulus rex erat

Tempus quod aliquid accidit (quamdiù): Ascanio puero = inter Ascanii pueritiam

Qualitas (qualis): servi udis genis = servi complorantes; patre praesente = coram patre

Instrumentum (quomodo): auctoribus patribus = cum auctoritate patrum

Ablativus absolutus fit simul cum propositione principali.

Passivum impersonale

Passivum impersonale est verbum generis passivi cui desunt personae. Tertiâ personâ

singularis (-tur) aut, thema supini si se praebet, terminatione generis neutri (-um)

significatur.

Ex omnibus locis in forum curritur = homines currunt

A nostris fortissime pugnatum est = nostri fortissime pugnaverunt

Bibendum est! = Bibamus!

Page 17: SYNTAXIS ‘ROMAE AETERNAE’ · 1 SYNTAXIS ‘ROMAE AETERNAE’ CAPITVLVM XXXVI Genus activum et passivum Propositiones generis activi ad propositiones generis passivi traducere

17

CAPITVLVM XLVI

Quo anno et quo die

Ut indicemus quo anno aliquid factum est, adiectivis numerabilibus ordinalibus casu

ablativo utimur post substantivum anno:

1980: anno millesimo nongentesimo octogesimo.

Addendum est tempus a quo computamus. Latine sunt quattuor:

- ab urbe conditâ (a.u.c.), id est, ab Romae conditione

- post reges exactos (anno CCXLIV a.u.c.)

- ante Christum natum (a.C.n.; Christus natus est anno DCCLIII a.u.c.)

- post Christum natum (p.C.n.)

Ergo ut 1980 indicemus, scribendum est: anno millesimo nongentesimo octogesimo

p.C.n.

Cum consules imperium annuum haberent, quoque casu ablativo eorum nomines

scribere possumus ut indicemus annum:

K. Fabio et T. Verginio consulibus = anno CCCCLXXIX a.C.n.

Ut indicemus quo die aliquid factum est, kalendis et nonis et idibus (kal./non./id.)

utimur ante mensis adiectivum:

Iulius Caesar necatus est idibus Martiis (id. Mar.)

Roma condita est ante diem undecimum kalendas Maias (a.d. XI kal. Mai.)

Page 18: SYNTAXIS ‘ROMAE AETERNAE’ · 1 SYNTAXIS ‘ROMAE AETERNAE’ CAPITVLVM XXXVI Genus activum et passivum Propositiones generis activi ad propositiones generis passivi traducere

18

INDEX

Ablativus absolutus

cum nomine 16

cum participio praesentis 3

cum participio perfecti 3

Adiectiva

medius 1

primus/postremus 1

qui (relativum-finale) 10

quicumque (relativum-indefinitum) 9

summus/infimus 1

Adverbia

dualia: utrimque 12

ubi, quo, unde (loci) 10

Coniunctiones

cum inversum 5

num/an/quin 7

priusquam/antequam 10

ut consecutivum 12

ut/ne finale 6

Consilium et voluntas 10

Dies 17

Gerundivum 11

Infinitivi propositio + v. opinionis 1

Nomina

ablativus limitationis 6

ablativus limitationis (II) 15

ablativus separativus 3

ablativus temporis 2

accusativus temporis 2

dativus commodi 16

dativus possessivus 7

dativus possessivus (II) 15

genetivus obiectivus 7

genetivus qualitatis 6

genetivus et ablativus qualitatis 16

Oratio obliqua

coniunctivus 14

recta et obliqua 13

Partes exclamativae: quam, quantus,

quantum, qualis, quot, qui 7

Praepositiones

in, sub, super + abl/acc 11

Pronomina

dualia: uter, uterque, neuter, alter 12

qui demonstrativum 5

se, sibi, suus reflexivum 5

Verba

condicionalium propositionum

verborum tempora 13

coniunctivus hortativus 9

curare 2

deponentia + ablativus: uti, frui,

fungi, potiri, vesci 14

genus passivum 1

infinitivus historicus 15

iubere + infinitivus activus 6

iubere + infinitivus passivus 3

participium perfercti 9

participium praesentis 3

passiva impersonalia 16

pudet, taedet, paenitet (impersonalia) 8

Capitulum XXXVI 1

Capitulum XXXVII 3

Capitulum XXXVIII 5

Capitulum XXXIX 6

Capitulum XL 7

Capitulum XLI 9

Capitulum XLII 10

Capitulum XLIII 12

Capitulum XLIV 14

Capitulum XLV 16

Capitulum XLVI 17

Ioannes Paulus Ferdinandi Fluminis sive Murgensis

hoc textum composuit

Hoc opus consignatum est sub Creative Commons diplomate