1

KERPİÇ MALZEME İLE ÜRETİLEN YAPILARDA DEPREM ETKİLERİNİN TESPİTİ NAZIM KOÇU1, S. ZERRİN KORKMAZ2 ÖZET

Ülkemizdeki kırsal alanlarda yapılmış kerpiç konutların sayıca çokluğu ve kalitesiz inşa edilmeleri, depreme karşı şanssız bir yönümüzü oluşturmaktadır ki, bunun bedeli depremlerde can ve mal kayıpları ile ödenmektedir.

“Kerpiç malzeme ile üretilen yapılarda deprem etkilerinin tespiti” konulu araştırmada, Konya ve çevresindeki kerpiç yapılar çalışma kapsamı içine alınmıştır. Bu bölgelerin kırsal alanlarında kerpiç yapı malzemelerinin kullanıldığı yapılarda deprem sonrası gözlemler ve tespitlerde bulunulmuştur. Çalışmada birinci bölüm; giriş bölümüdür. İkinci bölümde; araştırmanın amacı ve kapsamı, üçüncü bölümde; kerpiç malzemenin özellikleri ile ilgili bilgiler verilmiştir. Dördüncü bölümde; kerpiç malzeme ile üretilen yapılarda deprem etkilerinin tespiti ve kerpiç yapılarda gözlenen hasar nedenleri açıklanmıştır. Beşinci bölüm ise sonuç ve önerilerden oluşmuştur.

1. GİRİŞ

Ülkemiz dünyanın en etken deprem kuşaklarından biri üzerindedir. Türkiye yüzölçümünün % 90’ı deprem bölgesi içinde olup, nüfusun % 92’ si

1 Yrd. Doç. Dr., Selçuk Ün., Müh-Mim.Fak, Mimarlık Böl., Kampüs, Konya 2 Arş. Gör., Selçuk Ün., Müh-Mim.Fak, Mimarlık Bölümü, Kampüs, Konya

2

bu bölge içinde yaşamaktadır. Bu büyüklükler malzeme-deprem-yapı ve strüktür sorununu ortaya çıkarmaktadır. Bu nedenle Türkiye’de yapılacak yapıların projelendirilmesinde deprem sorunları yanında kullanılacak malzeme, yapı ve strüktür sorunları üzerinde de önemle durulması gerekmektedir.

Kerpiç, killi ve uygun nitelikli toprağın içine saman veya diğer katkı maddeleri karıştırılarak su ile yoğrulup kalıplara dökülmesi ve şekillendirilmesi sonucu açık havada kurutularak elde edilen kompozit bir yapı malzemesidir. Kerpiç, insanoğluna yapı malzemesi olarak çok uzun süre hizmet etmiştir. Anadolu’da da tarihin ilk dönemlerinden beri hammaddesi toprak olan “kerpiç” ile oluşturulan yapılar vardır. Orta Asya uygarlıklarının beşiği Anadolu’da ilk yerleşmelerden bu yana yapılarda kerpiç malzeme kullanılmıştır. M.Ö. 5700-5500 yıllarına kadar uzanan topraktan üretilmiş kerpiç örneklerin en güzelleri Konya-Karaman çevresinde Çatalhöyük kazıları ile ortaya çıkarılmıştır [1]. Bu geleneksel toprak yapı malzemelerinin kullanımı günümüze kadar süregelmiş ve birçok yararlı yönleriyle yapılarda hala kullanılmaya devam edilmiştir.

Tarih boyunca deprem sonucu yıkılan yapılarda binlerce insan bir anda hayatlarını kaybetmiştir. Buna benzer deprem felaketleri yakın zamanlarda Afyon-Akşehir çevresinde tekrar yaşanmış ve Konya’da da hissedilmiştir. Son yıllarda ülkemizde meydana gelmiş deprem zararlarının özellikleri ve nedenleri göz önüne alınırsa, deprem bölgelerindeki uygulamalar, gerek “malzeme” gerekse “yapı strüktürü” yönünden analiz edilmelidir.

2. AMAÇ VE KAPSAM

Kerpiç malzemesinin yapımında kullanılan killi toprağın her yörede bulunması, uygulama tekniğinin kolaylığı, kırsal alanlarda yaşayanların tarımsal etkinlik dışında kullanılmayan emeklerin değerlendirilmesi, ekonomikliği gibi nedenlerle halen yaygın olarak kullanılmaktadır.

Kerpicin deprem etkileri karşısındaki davranışlarının tespit edilmesi konusunda ise bilimsel çalışmaların henüz yetersiz düzeyde olduğu görülmüştür. Kırsal bölgelerde kerpiç malzeme ile yapılan yapılarda deprem konusunda gerekli önlemler alınmadıkça can ve mal kayıpları kaçınılmazdır. Bu nedenle yapılan çalışmada “Kerpiç Malzeme ile Üretilen Yapılarda Deprem Etkilerinin Tespiti” nin araştırılması amaçlanmıştır.

Yapılan araştırmada Afyon-Akşehir ile Konya ve çevresindeki kerpiç yapılar çalışma kapsamı içine alınmıştır. Bu bölgelerin kırsal alanlarında kerpiç malzemelerinin kullanıldığı yapılarda incelemeler yapılmıştır. Ayrıca

3

depremde hasar gören kerpiç yapılarda gözlenen hasar nedenleri konusunda tespitlerde bulunulmuştur.

3. KERPİÇ MALZEMENİN ÖZELLİKLERİ

Kerpiç, çok eski dönemlerden beri insanların barınmak için yararlandıkları malzemelerin başta gelenlerinden biridir. Bu gün de yer yüzünde yaşayan insanların büyük çoğunluğu, topraktan yapılmış kerpiç yapılarda oturmaktadırlar.

Kerpiç malzemenin kullanıldığı konut yapısında subasman kotuna kadar (60 cm.) taş malzeme kullanılmıştır (Şekil.1). Çatı yükü ise kerpiç duvar üzerine konan ahşap hatıllara aktarılmıştır. Birinci derece deprem bölgesinde yapılmış olan kerpiç yapıda kirişlerle çatı yükü köşelerden düşey olarak zemine kadar inen ahşap (ardıç ağacı) dikmeye verilmiştir (Şekil.2.). Böylece yükün bir bölümü kerpiç duvarlara da aktarılmaktadır. Sarsıntı ve deprem etkileri karşısında kerpiç duvarlar yıkılmamıştır.

Şekil 1- Kerpiç malzeme ile üretilmiş konut yapısının görünüşü

Şekil 2- Kerpiç yapılı konutun çatısı ahşap dikmeli strüktürle desteklenmiştir

Yapı malzemesi olarak iyi kerpiç üretebilmek için dikkat edilmesi

gereken husus bu iş için uygun toprak türünün seçilmesidir (Şekil.3). Toprak malzemenin en belirgin iki sakıncalı yönü, basınç dayanımının az, rutubete karşı duyarlılığının fazla olmasıdır. Ülkemizde bir çok yörede kerpiç için yeterli ve iyi kalitede toprak bulmak mümkündür (Şekil.4).

4

Şekil 3- Konya - Beyşehir yöresi kerpiç toprağının alındığı bölge

Şekil 4- Kerpiç malzeme için seçilen toprak görünüşü

Kerpiç duvarlar Konya çevresinde dış duvarlarda 60 cm. iç duvarlarda 30

cm. olarak kullanılmıştır (Şekil.5). Kerpiç duvarlarda kullanılan agregaların çapı maksimum 45-50 mm.‘ye ulaşmaktadır. Kerpiç içerisine katılan agregalar yörenin ve kerpiç hammaddesinin alındığı bölge özelliğine göre farklılıklar göstermektedir (Şekil.6.).

Şekil 5- Kerpiç ile 60. cm kalınlığında dış duvar örülmektedir

Şekil 6- Dış yüzeyde kullanılan iri agregalı kerpiç duvar görünüşü

İçinde şist ve ince kum tanecikleri bulunan killerin su ile

yoğrulduklarında gösterdikleri plastiklik özelliği yüksek değildir. TS.2514’e göre iyi bir kerpiç toprağının yaklaşık % 40’ı 0.063 mm.lik elekten geçmeli ve toprağın içinde 3 cm.’den büyük taşlar bulunmamalıdır [2].

Kerpicin ana maddesi olan toprağın içindeki kum ve çakıllar iskelet, kil de bağlayıcılık görevi yapmaktadır. Kilin türü ve bulunma oranı, kerpiç özelliklerinin büyük ölçüde değişimine neden olur. Toprağın işlenmesi için önemli etken su ile kıvamı arasındaki ilişkidir. Kil tanelerinin boyutu küçüldükçe plastiklik özelliği ve plastiklik sınırı artmaktadır. Yüksek kil rötre çatlakları oluşturmaktadır. Kaba kum ilavesi rötrenin azalmasına, suyla yıkanma direncinin artmasına sebep olmaktadır [3].

5

Topraktan, kerpiç olarak yararlanmak ancak onun granülometrik, mineralojik ve kimyasal yapısının bilinmesiyle mümkündür [4]. Kerpicin bağlayıcılık görevini yapan kilin özelliklerinin ve tane büyüklüklerinin oranı önemlidir.

Yapıda kullanılacak kerpiç malzemede incelenmesi gereken en önemli özellikler, basınç mukavemeti, atmosfer etkilerine karşı dayanıklılık ve suda çözülmedir.

TS 2514 ‘de kerpicin ortalama basınç dayanımı 1 N/mm2, TS 537’ de çimento katkılı kerpicin ise 1-2,1 N/mm2 olması gerektiği belirtilmiştir [2].

Genelde kerpicin basınç mukavemetini; kerpiç toprağının cinsi, su miktarı, bitkisel katkı oranları, kalıplama yöntemleri (sıkıştırma), kurutma süresi, bağlayıcı olarak kullanılan madde miktarı değiştirmektedir

Kerpicin çeşitli kargir malzemelere kıyasla fiziksel özellikleri belirlenecek olursa, ısı yalıtımı ve hafiflik açısından olumlu, su etkisi altında çözülme açısından ise olumsuz sonuçların elde edileceği görülür [2].

Konya ve çevresinde, kerpiç ile barınmanın giderildiği bölgeler için sürekli üretilen kerpiç yapıları yaşatan etkenler şunlardır: ekonomik etkenler, iklim etkeni, işlevsel etkenler, geleneksel etkenler, teknolojik etkenler, kolay elde edilip kullanılabilen bir malzeme olmasıdır.

4. KERPİÇ MALZEME İLE ÜRETİLEN YAPILARDA DEPREM ETKİLERİNİN TESPİTİ VE KERPİÇ YAPILARDA GÖZLENEN HASAR NEDENLERİ İlkelere uygun yapılmış kerpiç, kurallara ters düşen en gelişmiş

malzemeler ile oluşturulmuş yapıya oranla daha dirençlidir. Duvar öğesi blok ve harcın toprak kökenli olması nedeniyle homojen bir kesit ve özellik gösteren bu duvarlar, yağmur ve don etkilerinden yeterince korunabilmiş ise moloz taş yığma yapı duvarlara oranla daha dayanıklıdır. Kerpiç yapıların depremlerde moloz taşlı, çamur harçlı ve düz damlı yapılardan daha iyi dayandıkları görülmektedir [1].

Kerpicin birçok olumlu yönlerinin yanında deprem etkilerine ve suya karşı direncinin zayıf oluşu gibi bazı eksik yanları da bulunmaktadır. Ana malzemesi killi zemin olan kerpicin özelliklerini iyileştirebilmek amacıyla toprağa bazı katkı maddeleri katılmaktadır. Daha iyi, yani basınca daha dayanıklı, rutubete karşı duyarlılığı daha azaltılmış, suda dağılmayan, yüzeyleri düzgün ve toz üretmeyen kerpiç elde etmek maksadıyla, toprağa çimento, kireç, alçı, bitkisel artıklar, bitümlü maddeler, sodyum silikatlar, puzolanlar ve diğer bazı katkı maddeleri katılmaktadır. Böylece, kerpicin

6

basınç mukavemeti artırılmakta, rötre miktarı azaltılmakta ve suya karşı direnci yükseltilmektedir.

Normal kerpiç atmosfer etkilerinden büyük ölçüde zarar görmektedir. Geçmişten günümüze ulaşmış kerpiç yapıların azlığı bunu kanıtlamaktadır. Bu nedenle, az da olsa ayakta kalmış kerpiç yapıların atmosfer etkilerinden korunmasına özen gösterilmesi gerektiği açıkça ortaya çıkmaktadır [2].

Kerpiç memleketimizde sadece insanların yaşadığı konutlarda değil, kırsal alanlarda tarım ve hayvancılık işletmelerinde kullanılan yapılarda da geniş bir şekilde uygulama alanı bulmaktadır. Konya çevresinde inşa edilen konutların % 27’ sinde kerpiç malzeme kullanılmıştır.

Depreme dayanıklı yapılmayan, hatılsız, köşe bağlantıları iyi olmayan, ağır toprak damlı yapıların ağır hasarlı olduğu yada yıkıldığı görülmüştür (Şekil.7.). Kerpiç malzeme ile üretilen yapıların depreme karşı mukavemetsiz oluşu sadece malzeme hatasından değil, gereken detayların uygulanamayışı, su nem ile ilgili sorunlar, en önemlisi yapının strüktürü ile ilgili sorunlardan kaynaklandığı tespit edilmiştir (Şekil.8.).

Şekil 7- Konya-Akşehir yöresi kerpiç malzemeli, ağır toprak damlı yapı

Şekil 8- Deprem sonrası strüktür sorunu olan kerpiç duvar görünüşü

Toprak malzemeli yığma yapılar; gerek kırsal alan kerpiç yapım tekniği

ile gerekse yığma yapıda kullanılan çeşitli tuğla örneklerinden oluşan yapılar olsun, depreme dayanıklılık için gerekli kurallara uygunsuz yapılmış ise sonuçta yapılar depremde yıkılacaktır. Deprem etkilerinin olduğu bölgelerde taşıyıcı duvarların dışındaki çıkmaları taşıyan kat döşemeleri uygun hatıllarla güçlendirilmelidir. Yapım kurallarına uygun üretilmeyen kerpiç yapılar deprem etkileri karşısında yıkılmıştır (Şekil.9., Şekil.10.) [5].

7

Şekil 9- Konya-Akşehir yöresi kerpiç malzemeli yapı

Şekil 10- Deprem sonrası strüktür hatası olan kerpiç yapılar yıkılmıştır

Deprem bölgelerinde yapılacak olan kerpiç taşıyıcı duvarlar ile

oluşturulan binaların boyutlandırılması, yürürlükte olan standart ve yönetmeliklerle birlikte aşağıda belirtilen kurallara göre yapılmalıdır [6]. • Kerpiç yapılar ile ilgili deprem yönetmeliğinde açıklanan bilgilerin

özellikle kırsal alan konutlarında uygulanması konusunda gerekli önlemler alınmalıdır.

• Kerpiç binalar bütün deprem bölgelerinde, bodrum katı hariç olmak üzere tek katlı olarak yapılmalıdır.

• Kerpiç tek katın yüksekliği, döşeme üstünden döşeme üstüne 2.60-2.70 m.’den fazla olmamalı, bodrum kat yapılması durumunda ise, bu katın yüksekliği 2.40 m.’den fazla olmamalıdır.

• Kerpiç binalar planda dikdörtgen olacak ve taşıyıcı duvarlar, ana eksenlere göre simetrik veya simetriğe yakın biçimde düzenlenmeli, kısmi bodrum yapılmamalıdır.

• Temeller, bodrumsuz binalarda en az 50 cm, bodrumlu binalarda ise en az 60 cm. kalınlıkta taş duvar olmalıdır.

• Temel derinliği, don derinliğinin altında olmak üzere, en az 120 cm. olmalı, temel duvarları, dış zemin yüzeyinden en az 50 cm yukarıya çıkacak şekilde yapılmalıdır.

• Temel duvarlarında harç malzemesi olarak çimento harcı veya çimento takviyeli kireç harcı kullanılmalıdır [6].

• Taşıyıcı duvarlarda kullanılacak kerpiçlerin üretimi TS. 2514’e göre yapılmalı ve duvar yapımında dinlendirilmiş kerpiç harcı kullanılmalıdır.

• Normal kerpiç boyutları, cm olarak, 12x30x40 (ana) ve 12x19x40 (kuzu), ya da 12x18x30 (ana) ve 12x25x30 (kuzu) olabilir.

• Taşıyıcı dış kerpiç duvarlar en az 1.5, taşıyıcı iç kerpiç duvarlar ise en az 1 kerpiç boyu kalınlığında olmalıdır.

8

• Herhangi bir taşıyıcı duvarın, planda kendisine dik olarak saplanan taşıyıcı duvar eksenleri arasında kalan uzunluğu, 4.5 m. yi geçmemelidir [7].

• Bina köşesine en yakın pencere veya kapı boşluğu ile bina köşesi arasında bırakılacak dolu duvar parçasının plandaki uzunluğu 1.0 m. den az olmamalıdır.

• Bina köşeleri dışında, pencere ve kapı boşlukları arasında kalan dolu duvar parçalarının plandaki uzunluğu 1.0 m.den az olmamalıdır.

• Pencere veya kapı boşluklarının her iki kenarına ikişer adet 10x10 cm kesitinde ahşap dikmeler konulabilir. Konulacak ahşap dikmeler pencere altı hatılına ve pencere üstü lentosuna bağlanmalıdır.

• Bina köşeleri dışında, birbirini dik olarak kesen duvarların arakesitine en yakın pencere veya kapı boşluğu ile duvarların arakesiti arasında bırakılacak dolu duvar parçasının plandaki uzunluğu 0.50 m. den az olmamalıdır.

• Kapı boşlukları yatayda 1.00 m. den, düşeyde 2.10 m. den fazla olmamalı, duvara dik olarak saplanan taşıyıcı duvarların eksenleri arasında birden fazla kapı boşluğu bırakılmamalıdır.

• Pencere boşlukları 0.90 m. / 1.20 m. den fazla olmamalıdır. • Toprak damlı olan, deprem bölgelerinde yapılan binaların planının yalın,

kare veya dikdörtgen olmasına çalışılmalı, fazla girinti ve çıkıntı olmaması sağlanmalıdır. Deprem etkilerinin az olduğu yörelerde kullanılabilir, deprem bölgelerinde kerpicin bir ahşap iskeletle takviyesi yararlı olur. Planda enine ve boyuna taşıyıcı duvarlar tertip edilmeli, bu duvarların sürekli olmasına özen gösterilmeli, şaşırtmalı yapmaktan kaçınılmalıdır. Düz dam yapılacaksa, tavan kirişleri duvardan en az 40 cm. taşırılmalıdır. Burada belirtilenler dışındaki hususlarda kerpiç yapı standartlarındaki (TS.2514 ve 2515) kurallara uyulmalıdır [7]. Konya, Akşehir, Beyşehir çevresindeki depremde hasar gören kerpiç

yapılarda gözlenen hasar nedenleri ile ilgili olarak aşağıda belirtilen tespitlerde bulunulmuştur.

Kerpiç malzemeli yapılarda strüktür elemanı olarak kullanılan ahşap dikmeler, payandalar ve kirişlerin bağlantı noktalarında hiçbir geçme tekniği kullanılmamış, basit çivileme yöntemi kullanılmıştır. Deprem etkisi sonucu ahşap malzemeler kolaylıkla ek yerlerinden parçalanmıştır.

Toprak damlı kerpiç yapılarda, 40-60 cm. kalınlığındaki çatının ağır toprak yükü kerpiç duvarlara taşıttırılmıştır. Deprem etkisiyle dağılan kerpiç duvarlar ağır toprak damın yükünü taşıyamamış ve can kayıplarına da neden olmuştur .Kerpiç yapılarda subasman kotuna gereken özenin gösterilmediği

9

tespit edilmiştir. Kerpiç yapılar inşa edilirken proje dahilinde yapılmamıştır. Yöresel malzemeler, bilgi ve tecrübelerden yararlanıldığı görülmüştür.

Kerpiç malzemenin kullanıldığı yapılarda, genellikle zeminden kılcal yolla yükselen su, zeminle temas halinde olan ahşap malzeme ve kerpicin bozulmasına neden olmuştur.

Kerpiç yapıların duvarlarında deprem etkisiyle görülen çatlamalar, pencerelerin köşelerinden duvarların dış köşelerine doğru açılım göstermiştir. Pencere altı hatılları ve pencere üstü lentolarına gereken önem verilmemiştir.

Ahşap arası kerpiç dolgulu yapılar genellikle iki katlı olarak yapılmış, kerpiç malzemenin su ve nem alması nedeniyle ahşap malzemelerin çürümesine neden olmuştur.

Kerpiç malzemelerle birlikte taşıyıcı strüktür malzemesi olarak bazı yapılarda suya ve neme dayanıklı olmayan, kısa sürede çürüyebilen (kavak) ahşap malzemelerin kullanıldığı gözlenmiştir.

Kerpiç malzemenin kullanıldığı iki katlı yapılarda zemin kat genellikle malzeme deposu, ahır, samanlık gibi kullanıldığından yüksekliği 3,5 m. ile 4 m. arasında değişmektedir. Bu tür duvarlar depremde yeterli mukavemeti gösterememiştir.

Deprem karşısında kerpiç malzeme ile üretilen kırsal alan konutlarının sorunları çözümlenemez bir konu değildir. Deprem engellenemez ama can ve mal kaybı en aza indirilebilir. Geleneksel mimarimizin yaşatılması açısından iyi bir örgütlenme, ciddi bir işçilik ve yapılacak bilimsel araştırmalarla sorunlar en aza indirilebilir. Ağır hasar görmüş geleneksel kerpiç malzemelerin kullanıldığı kırsal konutların yerine depreme dayanıklı yapı adı altında kültürümüzü yansıtan kompozit malzemeler ile birlikte gerekli detayları çözümlenmiş mukavemetli, çevre ile uyumlu yapıların uygulanması konusunda gerekli girişimlerde bulunulmalıdır. Kerpiç yapı malzemesinin kullanıldığı hasarlı yapıların bakımı, onarımı ve güçlendirilmesi konusunda bilimsel araştırmalar yapılmalıdır.

5. SONUÇ VE ÖNERİLER

Konya çevresindeki kırsal alanlarda bulunan yapıların ve mimari kültür varlığımızın birçok örneği kerpiçtendir. Kerpicin bu kadar çok kullanılmasının nedeni şüphesiz yörenin birçok yerinde kolay elde edilip üretilebilen yapı malzemesi olması sayılabilir. Diğer sebep ise bu yapı malzemesi ile insan sağlığına en uygun mekanların kurulabilmesidir.

Bütün dünyada olduğu gibi ülkemizde de kerpiçte yaşayan belirli bir nüfus olmakla beraber kerpiç yapı malzemesi, sağladığı bütün avantajlara rağmen yapı sektörünün dışında kalmıştır.

10

Türkiye’nin a) kerpiç mirasının korunması, b) enerji kaynaklarının korunması, c) sağlıklı iç mekanların yapılabilir ve sürdürülebilir olması, d) yöresel malzemenin, insan gücünün değerlendirilmesi gerekmektedir.

Geleneksel mimarimizin yaşatılması ve ekonomik açıdan geri kalmış Anadolu’da yapısal sorunların çözümü için kerpiç malzeme kullanımı ön plana çıkmaktadır. Kerpiç malzeme ile üretilen yapıların ciddi bir örgütlenme ve kurallarına göre yapıldığında deprem bölgelerinde yapılması durumunda bile yıkılmadığı can ve mal kayıplarına neden olmadığı tespit edilmiştir. Kerpiç yapılar, toprak harçlı, moloz yığma duvarlı yapılara göre deprem etkileri karşısında daha iyi dayandıkları ve yıkılmadıkları görülmüştür. Bu nedenle kerpiç içerisine bağlayıcı malzemeler katarak ve yapım tekniği ile strüktürü konusunda doğru çözümler geliştirildiği taktirde deprem etkilerinin minimuma indirilebileceği yapılan incelemelerle gözlenmiştir.

Deprem bölgelerinde kerpiç malzemenin kullanıldığı duvarlarda hem yatay hem düşey yükler için yapı elemanlarının boyutlandırılması standartlara ve yönetmeliklere uygun olmalıdır. Kerpiç malzemeli yapıların strüktürünün güçlendirilmesinde ahşap malzeme kullanılmıştır. Kerpiç ile birlikte kullanılan ahşap dikme, payanda ve kirişlerin nemden etkilenmeyen veya uzun süre dayanabilen malzemeden olması gerekmektedir. Konya Beyşehir yöresinde ahşap dikmeler kerpiç duvarların köşe bağlantıları yanından düşey olarak aşağıya indirilmiştir. Böylece düşey ahşap dikmeler doğal olarak havalandırıldığından nem ve rutubetten de etkilenmemektedir. Çatının duvarlara gelen ağır yükü, düşey ahşap dikmelerle zemine aktarılmaktadır. Bu dikmeler saçak altında kaldığından yağmur sularından da korunmuş ve deprem etkileri karşısında yapıların yıkılmadığı görülmüştür. Konya-Akşehir yöresinde ise ahşap arası kerpiç yapıların yoğunluğu dikkat çekmektedir. Duvar bünyesinde ve zeminden yükselen nem etkisiyle kerpiç içinde kalan ahşap dikmelerin çürüdüğü gözlenmiştir.

Yapılan araştırmada, hatılsız, köşe bağlantısı iyi olmayan, ağır toprak damlı kerpiç yapıların deprem karşısında ağır hasarlı olduğu yada yıkıldığı görülmüştür. Kerpiç malzeme ile üretilen yapıların depreme karşı mukavemetsiz oluşu; gereken detayların uygulanamayışı, su-nem ile ilgili sorunların çözümlenmemesi, kerpiç üretimi içerisine giren malzemelerin oranının ayarlanamaması ve en önemlisi yapının strüktürü ile ilgili sorunlardan kaynaklandığı tespit edilmiştir.

Kerpiç malzemelerin yapım tekniğinin yanında deprem etkileri karşısında strüktürünün mimarlar ve mühendisler tarafından araştırılarak ele alınması gerekmektedir. Bu amaçla S.Ü. Müh-Mim. Fakültesi laboratuarında yöresel malzemelerle oluşturulan yapı modellerinin deprem karşısındaki davranışları

11

incelenmektedir. Kerpiç malzemeler ile kompozit malzemelerin, detaylarının ve projelerinin geliştirilmesi kapsamında öncelikle fiziksel, mekanik, kimyasal araştırmaları yapılmalıdır. Yenilenebilir, çevreci, çağdaş bir malzeme olan kerpicin deprem etkilerine ve günümüz teknolojisine uygun olarak geliştirilmesi konusunda bilimsel araştırmalarda bulunulmalıdır. KAYNAKLAR 1. Çelebi, R., (1979), “Kerpiç Yapım Yöntemleri ve Kullanımı Üzerine Bir İnceleme”, Doçentlik Tezi, İDMMA, Mimarlık Bölümü, ss. 176, İstanbul. 2. Eriç, M., Anıl, Ü., Çorapçıoğlu, K., (1980), “Kerpiç Malzemenin Türkiye Koşullarında Rasyonel Kullanımını Sağlamak Amacı ile Kalitesinin Yükseltilmesi Konusunda Bir Araştırma”, İ.D.G.S.A. Mimarlık Fakültesi, No:1, Mayıs, İstanbul. 3. Kafesçioğlu, R., Toydemir, N., Gürdal., E., Özüer, B., (1980), “Yapı Malzemesi Olarak Kerpicin Alçı İle Stabilizasyonu”, TÜBİTAK, MAG-505., No:87, İstanbul. 4. Reman, O., (2002), “Toprağın Bağlayıcı ve Diğer Katkı Malzemeleri ile Kullanımı Üzerine Bir Araştırma”, I.Ulusal Yapı Malzemesi Kongresi ve Sergisi, TMMOB. Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi, Kongre Bildirileri-I, ss. 208-223, 9-11 Ekim, İstanbul. 5. Akıncıtürk, N., (2003), “Geçmişten-Günümüze Yapıda Toprak Malzeme Kullanımı”, III. Uluslararası Pişmiş Toprak Sempozyumu, Haziran , ss. 204-210, Eskişehir. 6. Çamlıbel, N., (2000), “Yapıların Taşıma Gücünün İyileştirilmesi”, Birsen Yayınevi, ss. 258, İstanbul. 7. Kafesçioğlu, R., Gürdal, E., (1985), “Çağdaş Yapı Malzemesi, Alker”, İTÜ., ss. 40, İstanbul. 8. Işık, B., (2000), “Türkiye’de Kerpiç Yapı Kültürü ve Alçı İle Stabilize Edilen Kerpiç-Alker Yapılar”, III. Ulusal Alçı Kongresi, Bildiriler, 1-2 Kasım, ss. 3-25, Ankara. 9. Anonim, (1997), “Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik 1997 Deprem Yönetmeliği”, T.C. Bayındırlık ve İskan Bakanlığı, Ankara. 10. Korkmaz, S.Z., (2003), “Kırsal Konutlarda Deprem Davranışlarının İrdelenmesi”, S.Ü. Fen. Bil. Enst., Doktora Semineri (yayınlanmamış), Konya. 11. Ersoy, H.Y., (2001), “Kompozit Malzeme”, Literatür Yayınları, No: 66, İstanbul. 12.Çınar, K., Koçu N., Korkmaz S. Z., (2002), “Yapı Malzemesi Olarak Kerpicin Konya Evlerinde Kullanılması”, İpek Yolu, Yıl: 15, Sayı: 171, ss. 32-39, Konya. 13. Gürdal, E., Koçu N., (1999), “Kerpiç ve Kerpiçte Eskime Yenileme Sorunları, Konya Alaeddin Köşkü Örneği”, Yapı, Sayı:142, ss. 78-82, İstanbul. 14. Toydemir, N., Gürdal E., Tanaçan L., (2000), “Yapı Elemanı Tasarımında Malzeme”, Literatür Yayıncılık, Birinci Baskı, İstanbul. 15. Eriç, M., (1983), “Eski Eserlerde Tahrip ve Koruma”, Yapı, Sayı: 47, İstanbul. 16. Acun, S., Gürdal E., (2003), “Yenilenebilir Bir Malzeme: Kerpiç ve Alçılı Kerpiç”, Türkiye Mühendislik Haberleri, Yıl:48, Sayı:427, ss. 71-77, Ankara.