1

Gevaar teen

Dagbreekkrater

2

Voorwoord

‘n Ou, onopgeloste plaasaanval waartydens twee ouerpare en ‘n

babadogtertjie vermoor is word deel van baie aksie wanneer die

vermoorde ouerpare se kinders jare later weer op die plaas,

Dagbreekkrater, aankom.

Hans Wessels het nie kom wraak neem nie. Hy het op sy erfplaas

in ‘n vreemde soort krater kom boer en as veearts siek diere kom

gesond maak. Maar moeilikheid wag hom in as hy na sy mooi Oos-

Vrystaat geboortegrond terugkeer, en hy baklei terug terwyl ‘n mooi

meisie boonop sy voete heeltemal onder hom uitslaan.

Hans veg soms teen ‘n oormag en hy besef eers later hoe groot die

oormag is, maar hy het getroue vriende, waaronder ‘n dapper klein

hondjie, Baksteen. Tog lyk dit soms of Duitse mitologiese

verbintenis van ‘n skaars grondstof met bose geeste die oorhand

kan kry.

3

Plaasaanval-statistieke

Met twee plaasaanvalle nou per dag

sou ons deeglike syfers verwag

Sowat tweeduisend is nou reeds vermoor

baie meer het hul besittings verloor

Soms liggaamlik tog ongedeerd

of “net” onsedelik onteerd

Alleen soms om trauma te verwerk

in opstalle soos tronke versterk

Dertig persent slagoffers is nou swart

Wat deel in hierdie pynigende smart

(Dit word al meer namate meer met grondhervorming gevestig

word)

Reeds twintigduisend wrede plaasaanvalle

Met sporadiese masjiengeweerknalle

4

Maar behoorlike syfers ontbreek

Terwyl die geweldspiraal hom wreek

Koue kliniese syfers kan in elk geval

niks nie wegneem van hierdie bitter-gure gal

5

Inhoudsopgawe

1. Moeilikheid sommer met die aankoms

2. ‘n Skaapdief kan seerkry

3. ‘n Mooi meisie kom te perd

4. Maar wat is onder die seile?

5. Dis so koud

6. Die myn

7. Die vlugtog

8. Tussen engele

9. Spoorloos

10. Die jagter word gejag

11. Al weer die mooi meisie op die perd

12. Kersfees

6

1. Moeilikheid sommer met die aankoms

Sommer met die intrapslag in hierdie pragtige wêreld was daar al

moeilikheid.

“Hans! Hans!”

Ek steek my kop vaak by die karavaan uit. Dit begin nog skaars lig

word, met slegs die vaagste suggestie van flou sonstrale wat by die

kraternek wil begin inskyn. Die donker rand van die krater ets af

teen ‘n hemel waarin enkele sterre nog vir oulaas vonkel voor hulle

voor die opkomende son moet wyk. ‘n Trop tarentale kom raserig in

beweging, oppad na die kraternek toe om waarskynlik buite teen

die suidelike hange, in die krater se koelte, te gaan wei. ‘n Trop

hadidas vlieg raserig oor ons koppe, ook by die kraternek uit.

“Wassit?” wil ek deur die slaap weet.

James is uitasem, na hy klaarblyklik ‘n hele ent baie vinnig

gehardloop het.

“’n Klomp skape is weg!” Hy hyg van die hardloop, en ek is

oombliklik wawyd wakker. En baie kwaad. Met ongeveer ‘n honderd

miljoen rand se vee wat jaarliks in die Vrystaat gesteel word, sowat

7

‘n kwart van alle veediefstalle in Suid-Afrika, is veediefstal te wagte.

Maar sommer die eerste aand al!

Van ons die vorige dag op Dagbreekkrater aangekom het was dit of

alles teen ons is. Eers het ek myself wysgemaak dat dit seker net

is omdat ons ‘n week vroeër op Dagbreekkrater aangekom het as

wat ons die vorige huurders laat weet het.

‘n Mens kan ook nie juis vreeslik welkom voel as jy by jou erfplaas

aankom, en selfs die oorspronklike ingang is toegespan asof dit

nooit daar was nie. Boonop is die plaas se grens teen die teerpad

met ‘n heining wat sterk aan ‘n veiligheidsheining herinner,

toegespan. En veral voel mens nie baie welkom as daar oral

bordjies teen die draad is wat enigeen wat betree met vervolging

dreig nie.

Ons moes toe noodwendig die draad knip om op my eie plaas te

kom, en met ‘n ou paadjie wat duidelik al jare nooit gebruik is nie

met die karavaan aansukkel na die kraternek toe.

“Meer gat as pad,” het ek gebrom.

8

“Jy praat nie so oor die nuwe Suid-Afrika nie,” het James gemaak

beswaard geantwoord.

Ek het nie die verwaarloosde toestand van die plaas verwag nie. ‘n

Paar jaar al sedert ek 21 geword, en volgens die testament kon

verkoop, het die huurders op my gesit om die plaas aan hulle te

verkoop. Hul seun boer op die plaas, ‘n buurplaas van hul eie, en

hy het al so lief vir dié grond geword soos vir sy eie, het hulle my

knaend deur hul prokureur laat weet.

“Hier is vir jare nie op geboer nie,” het James hier langs my

gebrom terwyl ons sukkel-sukkel aangekruie het in die rigting van

die kraternek.

Die ou landerye is heeltemal toegegroei van die onkruid.

“Laas wat hier geploeg is, het hulle nog ‘n Vaaljapie of trekos

gebruik,” het James hier langs my opgemerk. James is so oud soos

ek, en is as kind saam met my van die plaas af. Hy sal dinge min of

meer soos ek onthou.

“My gedagte ook. Toe ek sien hoe onnodig oordadig hulle die

grensdraad gespan het, het ek gedink dis seker maar om veediewe

9

van Lesotho uit te hou. Maar hier het in jare nie ‘n skaap of enigiets

op hierdie plaas geloop nie.”

Met dié het ek ‘n plaatjie water van ‘n vlak gronddam gesien wat in

my kinderdae veel groter was. Maar dit het ‘n bietjie water, en agter

ons het ‘n vragmotor op die ongelyke oppervlak gewip met die 20

skape wat ek saamgebring het om weer ‘n skaapkudde op die been

te kry. Ek het stilgehou, en die vragmotor het langs ons tot stilstand

gekom.

“Ons laai hulle maar hier af, maar as julle uitgaan, moet julle

asseblief daai plek waar ons die draad geknip het om in te kom,

mooi toemaak. Daai stoetram het my ‘n fortuin gekos.”

Ek kan sien die drywer en sy helpers is dankbaar dat hulle nie

verder op hierdie pad sal hoef te ry nie. Gou word die skape afgetel

en ek stop die manne ‘n ietsie in die hand. Die ryery het hulle laat

dors word, en dis ‘n entjie huis toe.

Die skape was ook haastig om in die geil weiding in te sak, en

sommer gou kon ons weer die “pad” na die krater aanpak.

10

Miskien was dit ‘n fout om die skape hier af te laai en nie in die

kraternek nie. Ek onthou my pa het altyd gepraat van die grond in

die krater wat so arm is – uitgeloog – en dat die wyding daar nie

veel werd is nie. Hierdie skaap het ver gery. En boonop, in die

krater self was daar maar altoos baie roofdiere, en ook meer as

genoeg skuilplek vir die roofdiere. Om nou die skaap daar te gaan

aflaai kan as't ware wees om hulle in die spreekwoordelike leeu se

bek te gaan aflaai.

Ek onthou nog goed hoe my pa vertel het van die slag wat my oupa

‘n luiperd, of tier soos hy dit genoem het, met sy honde hier in die

krater gaan jag het. Soos gewoonlik het hy nie ‘n skietding by hom

gehad nie. Sy honde jaag toe die luiperd teen ‘n oorhangende rots

uit, buite bereik van die honde, maar nie oupa nie. Oupa kry die

gedierte aan die stert beet en trek hom tussen die honde in.

Dis toe dat oupa sien sy honde is besig om slae by die tier te kry,

en hy spring in om met sy lang knipmes korte mette te help maak.

Oupa het glo maar naar gelyk, maar die tier was bokveld toe. Ek

onthou nog baie goed hoe ek na pa se vertelling oupa terstond op

die stoep gaan opsoek het om hom te gaan prys. Oupa was al baie

oud, maar toe ek van dié voorval herinner, blink sy ogies onder sy

ruie wenkbroue uit:

11

“My kind, daai tiertjie was nou nie veel nie. Dissie ystervark wat my

so gefarniel het.”

“’n Simpel ystervark!” het ek uitgeroep.

“Ja, ek ja die ding een aand met ‘n knopkierie uit ouma se

groentetuin toe dit skielik loop vassteek. Ek hol binne-in die ding in.

My been lyk toe kepleet soos ‘n omgedopte ysterswyn.”

Die nostalgie het hom al meer en meer van my meester gemaak

namate ons al nader aan die ou opstal gekom het.

Ons het teen die skuinste na die krater toe opgekruie. Ek en James

is kleintyd – skaars elf, hier weg na ons ouers en my baba-sus

tydens ‘n plaasaanval vermoor is. Hoe hoër ons wippend opkruie,

hoe slegter word die pad, maar ek het nie ongeduldig geraak nie.

Die grutonele van destyds toe op my ouers en kleinsus se

verminkte lyke afgekom het, het algaande helderder voor my begin

opdoem.

12

‘n Beklemming het oor my hart kom lê: “Sal ek wat op my wag kan

hanteer? Hoe goed het die huurders die opstal opgepas as dit hier

so lyk?”

Al die bloed teen die mure en op die vloer...my kleinsus soos ‘n

gebreekte pop – haar keel afgesny ... Ek het die herinneringe uit

my kop probeer wis.

Maar ek het besef ek sal dit nooit vergeet nie – veral omdat die

moorde steeds ‘n onopgeloste raaisel bly. Destyds is ek

weggeneem na familie toe wat my nooit weer naby hierdie plek

gebring het nie. James was my beste speelmaat, en sy ouers is

saam en net so wreed vermoor. Hy het saamgekom – eers moes

hy na die skool in die “lokasie” gaan, maar later was ons saam in

die klas. Ons is saam universiteit toe, Onderstepoort toe. En nou

kom hy saam met my terug plaas toe naby die dorp waar ek ‘n

aandeel in ‘n veeartspraktyk gekoop het.

Die viertrek-bakkie, karavaan agterna, het deur die nekkie na die

krater gekruie. My hart het in my keel gebons, want ons moes toe

nog net om die kraternek se holkrans ry, dan is ons by die opstal.

Aan die oorkant het die holkranse van die krater majestueus soos

13

reuse geverfde mure die hoogtes ingetoring en my kindertyd-

herinneringe soos ‘n rolprent voor my laat verbyspeel.

Maar toe het my moed in my skoene gesak. Waar die eens

imposante opstal met sy wye verandas gestaan het, is nou net ‘n

sandsteenmurasie. Die vrugtebome se oorblyfsels steek soos

uitgedroogde krom vingers stil grypend die lug in. Asof saam met

die tyd vasgevang vir ons om weer terug te kom plaas toe. Selfs die

ou karees wat op die werf gestaan het lyk verwaarloos. ‘n Paar is

ook tot niet, sien ek.

“Gelukkig ons het die karavaan saamgebring,” het ek oplaas

uitgekry.

James was ook verslae.

Omdat dit aand se kant toe begin staan het, het ons dadelik die

karavaan op ‘n gelyktetjie getrek wat eens die grasperk was. Ons

het die tent opgeslaan, en ons so gerieflik as moontlik ingerig.

“Ek gaan brandhout soek,” het ek vir James gesê en na ‘n reuse

holkrans daar naby begin aanstryk. Die dooie kareetakke op die

werf sou prima-brandhout uitmaak, maar ek wou eerder ‘n bietjie

14

wyd gaan loop as hier by die murasie rond waar die herinneringe

my opnuut gepynig het – veral noudat ek die verwaarlosing en

vernietiging kon sien wat die aanval destyds gebring het.

Ek voel steeds hierdie stappie het dalk ons lewe gered.

Ek het eers koers na die fontein toe gekies. As die fontein

opgedroog het, sou ons ‘n probleem gehad het om drinkwater te

kry.

Ek het deur die ouhout en later digte karees na die holkrans toe

gebeur, waar die watertjie altyd so lekker oor die oorhangende

krans gestort het, en ons kleintyd as dit warm was sulke ure se

plesier verskaf het. ‘n Entjie laer het dit in ‘n helder poel uitgeloop.

Ook hier kon ons speel en swem tot ons gôe behoorlik uit was.

Op ‘n afstand kon ek die water reeds hoor ruis presies soos my

kleintyd. Toe het die plaat kareebome voor my oopgemaak en ek

kon opkyk op na die holkrans se bokant waar die water steeds

lustig afgestroom het. Presies net soos ek dit uit my kinderdae

onthou. Dis nie ‘n groot stroom nie – amper meer soos ‘n sproei,

maar die holkrans versterk die klank sodat dit amper soos ‘n

ordentlike waterval klink.

15

Ek het verder geklim tot waar die water die onderkant van die

holkrans plassend tref, en het vir die eerste omgedraai om oor die

kareebome na die krater te kyk.

As kind het dit natuurlik nooit by my opgekom om te wonder oor

hoe die krater in hierdie sandsteenplato ontstaan het nie. Reg

rondom, in ‘n radius van ongeveer ‘n kilometer, loop die holkranse,

behalwe vir die nekkie waardeur ons ‘n uur of wat gelede ingekom

het. Daardie nekkie was ook die bron vir die plaas se naam -

Dagbreekkrater. My ouers het die opstal so gebou dat die

oggendson so vroeg as moontlik, veral in die winter, deur die

nekkie op die opstal sou skyn.

Dis verruklik mooi, het ek besef. As kind het die skoonheid hiervan

my nie werklik opgeval nie – van ek my verstand gekry het was dit

maar net daar, imposant, beskermend.

Beskermend?... Ek het ‘n wrang smaak weer in my mond voel

opstoot.

Geen wonder my oupa-hulle het die steiltes aangedurf om hier bo

in die krater te kom nesskop nie. Die oorspronklike opstal het ‘n

16

stoorplek geword nadat my pa die plek vir sy bruid se opstal mooi

bepaal, en die praghuis klaar gebou het. Later het James se ouers

gekom, en hulle het in die ou opstal ingetrek.

Dis eers later, toe ek begin oplees het lank na ek al hier weg is, dat

ek besef het iets met die krater rym nie. As dit ‘n vulkaniese krater

was, sou daar tekens van stollingsgesteentes gewees het – of

skeure deur die holkranse, maar hierdie krater is amper koeëlrond

en ongeskonde. Weens die hoër reënval in die Oos-Vrystaat is die

ysterklip-indringings meestal “weggeroes” maar mens sien tog die

oorblyfsels en ruwe puin maklik. Maar hier is niks.

Ek het effens geskrik toe ek sien hoe laag die son oor die krans na

die weste gesak het, en het gou ‘n klompie dik dooie Kareetakke

afgebreek. Toe het ek daarmee begin aanstryk na die opstal se

murasies toe.

Dis toe ek anderkant die kareebome kom, en weer ‘n behoorlike

uitsig na onder het, dat ek die gestaltes gebukkend na die karavaan

sien aangesluip kom. Hulle het amperse militêre uniforms

aangehad, en ek het opgemerk dat hulle met R-4’s bewapen was.

17

Skielik het die beeld van my vermoorde ouers in die opstal voor my

opgedoem. Ek het die houtbondel neergesit en tussen die ouhout

weggeduik, en so stil ek kon op die viertal sluipers afgepyl, terwyl

ek my rewolwer se magasyn nagegaan.

Ek het juis soos ‘n effense swaap gevoel om soos ‘n wafferse

cowboy met die rewolwer aan my sy te gaan hout haal, maar dis

darem somer en slange was in my kleintyd nie ‘n onbekende ding

om raak te loop nie. Destyds was ‘n kettie my wapen, en menige

slang het ‘n skoot weg.

Ek het my koers so aangepas dat ek die indringers teen ‘n

uitlopertjie sou ontmoet – ek bo, en hulle onder my. Al bekruipend

het ek die ontmoetingspunt bereik, en ook nie lank nie kom die

viertal bykans doodstil aangesluip, wapens oorgehaal. Ek het

gewag tot hulle reg onder my is.

“Laat val julle wapens!” het ek gebulder.

“Hau!””

Hulle het verskrik regop geruk, en die voorste een ruk sy R4

grootoog op om in my rigting te mik. Maar my rewolwer het gepraat

18

en die R-4 se kolf versplinter, terwyl die stukkende geweer op die

grond val. Die ander het dadelik vaal geskrik hul hande in die lug

gegooi.

“Wat de duiwel gaan hier aan?” het ek steeds gebulder. Ek het

takke hoor kraak soos James ook nadergestorm gekom het. Hy het

my oop en bloot teen die hoogtetjie sien staan, en mik gelukkig reg

op my af.

“Kyk net watter netjies weermag het ek gevang wat jou bekruip

het,” sê ek toe James langs my ingeval het.

James se oë was groot van verbasing en skok, en ek kon sien dat

ook sy gedagtes na tonele van die plaasaanval destyds teruggeruk

is...

“Haikôna,” het die leier geprotesteer. “Ons is die security en ons

het kom tjek toe ons sien hier het mense getrespass.”

“Trespass!” het ek kwaad gebulder. “Op my eie plaas! Is julle

mal?!”

Ek kon sien daar was vertwyfeling in die gewapendes se oë.

19

“Aikona,” het die leier nietemin volgehou,... “dis mnr. Jacobs se

grond hierrie. Julle trespass.”

Die van “Jacobs” het by my ‘n klokkie gelui. Dis die Jacobs Trust

wat al die jare die plaas gehuur het, en wat die plaas wou koop.

“Jacobs het die plaas gehuur, maar die huur het laasmaand al ge-

expire. Ek sou eers oor ‘n week plaas toe gekom het. Mnr. Jacobs

het seker net vergeet om vir julle te sê ons kom.”

Maar die uitdrukkings in hul oë het my nie oortuig dat hulle net

weens ‘n misverstand gedink het hier is oortreders wat verwilder of

aangekeer moes word nie. Daarvoor sou mens beswaarlik vier

wagte in uniforms en met masjiengewere gewapen stuur om mense

te bekruip.

“Gaan sê vir mnr. Jacobs Hans Wessels is terug op sy eie plaas,

en dat julle nie meer besigheid hier het nie.”

Die viertal het vir ‘n paar oomblikke besluiteloos rondgestaan, maar

toe ek die rewolwer lig, kamma om my kop te krap, het die leier gou

20

gebuk om sy stukkende masjiengeweer op te pik, en die viertal het

haastig deur die ouhout na die nek begin aanstryk.

Asof James my gedagtes kon lees, sê hy: “Vertrou nie die spulletjie

‘n minuut lank nie. Ons moet liewer wagstaan. Ek sal van

middernag af staan, sodat jy more lekker laat kan slaap. Jy het

bestuur.”

Ons het ‘n paar stukkies vleis op die kole gegooi, en ek kon ‘n

rukkie indommel voor James aan my kom skud het en beduie het

hy gaan inkruip sodat hy netnou die lang wagbeurt kan aandurf.

Dis was helder maanskyn, en ek het ‘n ent teen die skuinste op na

die naaste holkrans gestap, waar ek in ‘n donker kol met my rug

teen ‘n rots gaan sit het. Hier kon niks my sommer bekruip nie, en

ek het ‘n goeie uitsig oor die murasie en die kraternek. Ek het veral

die nek onder oë gehou, nie soseer omdat ek verwag om

kwaaddoeners te sien inglip nie, maar ek het begin beplan. Ek het

beplan oor hoe om die opstal nog beter te beveilig, sodat ek, as ek

eendag trou en kinders het, nie dieselfde lot as my ouers te beurt te

val nie.

21

Ek het besef ek kan ‘n taamlike groot dam in die nek bou. Die water

sal seker ook vir besproeiing onder op die gelyk deel van die plaas

gebruik kan word. Die pad sal effe verlê moet word om op ‘n

gelyktetjie bietjie hoër in die nek in te kom.

Skielik was of die aarde onder my liggies vibreer, en kort daarna

hoor ek ‘n dowwe slag.

“Wie sal nou dié tyd van die nag gruis skiet?” wonder ek. Maar ek is

nog aan die wonder toe die aarde weer vibreer, en nog ‘n dowwe

ontploffing volg.

“Iemand is roekeloos – iemand kan seerkry as al die ladings nie

gelyk afgaan nie,” het ek gedink terwyl ek dromerig oor die krater

kyk.

En weer het ek gewonder ek oor hoe hierdie krater kon ontstaan

het. Is dit werklik moontlik dat ‘n groot meteoriet lank, lank gelede

hier kon val? Amper presies in die middel van ‘n plato? Dit sou

darem ongelooflike toeval wees.

22

Ek het gemerk dis middernag, vir oulaas rondgekyk of niks beweeg

nie, en behoedsaam teruggestap na die karavaantent waar James

‘n slapie ingekry het.

“Nog niks onraad bemerk nie,” het ek gesê.

James het die slaap uit sy oë gevryf, en sonder om iets te sê vat hy

die 22 en begin aanstryk. Die maan was amper onder. En ek het

geslaap tot James my met sy nuus oor die skaapdiefstal kom

wakker skud het.

23

2. ‘n Skaapdief kan seerkry

Die viertrek spoeg klippies en sand onder die tollende bande uit

soos ek wegtrek na die nek om na die veeskade te gaan kyk.

“Ek het toe dit lig genoeg was deur die nek gestap en daar van bo

af die skaap getel. Hoef nie eintlik te getel het om te sien meer as

die helfte is weg nie,” bring James my op die hoogte van sake.

“Bel solank die polisie,” sê ek terwyl ek die selfoon na hom

aanskuif. In die krater het ek gister gesien, is geen selfoonopvangs

nie, maar teen die rant, oppad na die nek het ons ‘n sterk sein

gekry. As voorsorg het ek ‘n klomp van die belangrikste

telefoonnommers van Faureberg op ‘n papier uitgedruk, gelamineer

en teen die bakkie se nutskassie vasgeplak.

Die kraterrand is loshande die hoogste plek in die omgewing.

Hoekom sou die selfoonmaatskappye nie hiervan gebruik gemaak

het oom ‘n toring op te sit nie?

Ergerlik hoor ek die polisieman aan die ander kant, toe James

beduie waar, sê – vra: “Op die Jacobs-grond?”

24

Ek neem die selfoon by James. “Nee, die Wessels-grond langsaan.

Die grond met die krater.”

“Nou wanneer het Jacobs verkoop? Hy het daai grond so opgepas

en niemand daar laat kom nie – het nie gedink hy sal ooit verkoop

nie.”

Toe is die sein weg.

Van die twintig skape loop daar net ‘n agtal of so rond. Van die ram

is ook geen spoor nie. Hulle lyk vreemd met die rooi kolle op hul

boude. Ek het die skape juis rooi kolle op die boude geverf sodat ek

hulle maklik sal kan uitken as hier dalk nog van Jacobs se skape

sou loop.

Ek is woedend kwaad. Sommer die eerste nag al. En die stoetram.

Gun niemand my werklik om op my eie plaas te kan boer nie?

Dis maklik om die spore te volg – sommer reguit lyndraad toe, waar

‘n gat deurgeknip is. Hier lê voertuigspore in die sanderigheid langs

die pad. Dis darem baie blatante diewe – asof hulle ‘n mens wil

uitlag.

25

“Nou watter kant toe sou dit gery het?” wonder James.

“Daaikant,” beduie ek. Sommer met die blote oog kan ‘n mens sien

hoeveel breër die spoor van ‘n sekere punt af is, daar waar die

skurke vir die oplaai stilgehou het.

“’n Mens hoef nie ‘n Einstein te wees om die wegryrigting te bepaal

nie. Die breër bandmerke verklap die rigting.”

“Kyk net hier, sy een agterwiel het ‘n sig-sag patroon, maar aan die

binnekant is dit afgeloop met hierdie snymerk op,” lewer James ‘n

bydrae, baie bly om dit op te merk.

‘n Polisievangwa hou stil, en ‘n sersant en konstabel kom

aangestap.

“Hans Wessels,” sê ek en skud blad.

“James Maseka,” sê James en maak ook so.

Dit blyk kaptein Redelinghuys en inspekteur Nkosi te wees.

“Wanneer het jy die plaas gekoop?” wil die kaptein weet.

26

“Kaptein, ek het die plaas geërf toe my ouers hier vermoor is. Ek is

nou terug.”

“O, jy is die Wesselsseun,” sê Redelinghuys maar sonder vreugde.

“Dis reg,” antwoord ek.

“Weet Jacobs jy is hier?” Ek kan sien die kaptein verwens homself

dat hy so ‘n dom vraag kon vra.

“Na sy impi’s ons gistermiddag met masjiengewere bekruip het, en

ek hulle onderskep het, weet hy darem seker. Maar sy huur het al

laasmaand verval.”

“Ja,” sê kapt. Redelinghuys, “daai impi’s, soos jy hulle noem, maak

nogal baie moeilikheid...” Sy stem vervaag asof hy nou nie seker is

of hy dit behoort te gesê het nie.

“Hulle is daai kant toe,” beduie ek.

27

“Hoe weet jy dit? Gewoonlik gaan hulle reguit Lesotho toe – daai

kant toe,” en hy beduie onnodig oor sy skouer. Enigeen kan

Lesotho se berge oorkant die Caledon sien opdoem.

Ek beduie na die spore, en ek sien ‘n behoedsaamheid oor

Redelinghuys se oë trek.

“Ons neem net die verklarings vir die veediefstaleenheid,” beduie

die kaptein skielik kortaf. “Hulle is vanoggend vroeg weg na ‘n

geval op die Lesothogrens.”

Ek is steeds hoogs omgekrap na my groot verlies, en haastig om

die diewe vas te trek.

“Los dit dan,” blaf ek, “ek sal hulle self gaan aankeer. En julle bel

om die reste te kom haal.”

Die kaptein probeer nog keer en beduie.

Ek en James spring in die viertrek, en ek trek onnodig driftig weg.

In die truspieëltjie sien ek die kaptein sy notaboekie toevou en na

die vangwa hardloop. Ek verwag dus dat hy agter ons sou aanry,

maar dit gebeur nie.

28

“Seker om by die radio uit te kom,” dink ek en die eerste vlagie

onrus kom vou oor my hart.

Sommer by die eerste grondpad-afdraai weg van die Lesotho-kant

af, sien ons het die voertuig met my skape afgedraai. Dis ‘n

gruispad, en dis makliker om af en toe te kyk of die voertuig nog

reguit aangery het. Die pad kronkel tussen die sandsteenheuwels

in. En maak ‘n boog sodat ons nou seker omtrent reg agter die

krater moet wees.

“Oppas,” gil James skielik.

Ek het so aandagtig op die pad gelet, dat ek nooit ‘n groot

vragmotor op ‘n plaaspad sien aankom het nie. Die vragmotor skop

‘n groot stofwolk op en het duidelik ‘n baie swaar vrag agterop, wat

met ‘n seil toegetrek is, en dit is ook duidelik nie van plan om te

stop waar dit die gruispad moet kruis nie.

Die bakkie sleep op die gruis soos ek anker uitgooi, terwyl ek op

die toeter lê. Die bestuurder van die vragmotor kyk egter nie eens

in ons rigting nie, en jaag doodluiters reg oor.

29

“Bliksem!” gil ek vir hom deur die oop venster en maak ‘n vuis in die

lig. Dit, weet ek, maak niks aan die ander bestuurder nie, maar dit

laat my darem bietjie ontlaai.

“Jislaaik,” sê James toe ons weer op koers is, “daai lorrie is swaar

gelaai. Ek wonder wat ry dit aan wat so swaar kan wees?”

“Moet Jacobs se grond wees,” maak ek eers ander praatjies. En

toe daar kry ek hond se gedagtes. Ek bring die bakkie tot stilstand,

en gaan bestudeer die pad vir spore.

“Nes ek gedink het, daai spore is weg!”

Ons ry terug tot by die plek waar die vragmotor so wild voor ons

ingejaag het.

“Ek dink daai lorrie moes kom spore doodtrap. En dit beteken een

van daai polisiemanne het iemand laat weet om dit te kom doen!”

Ek is woedend.

“Stadig Hans, maak eers seker van jou feite,” paai James.

30

“Daai vragmotor het ‘n dubbel stel baie wye bande agter. Van

ander spore gaan nie veel oor wees nie.”

En dit is ook so. Maar die bakkie wat die skaap aangery het, het die

draai met die indraai bietjie gesny, en tussen die bossies kry ons

die spoor van die sig-sag band met die afgeloopte vlak en die lelike

snymerk.

Ons klim terug in die bakkie, en ek kry koers in by Jacobs se grond

in. Dieselfde bordjies wat aandui dis privaat en dat oortreders

vervolg sal word, begroet ons. James sit met die 22 gereed, en ek

het my rewolwer uitgehaal en op die sitplek langs my gesit. Op die

ingewing bel ek die polisiestasie.

“Sal jy asseblief vir kapt. Redelinghuys laat weet ek het nou pas die

gesteelde skape op die Jacobs-gronde gevolg, en ek gaan in om

hulle te haal?” vra ek die dame.

“Hoekom waarsku jy hulle jy kom?” vra James.

“Ons kan nie veel oorkom as te veel van die polisie weet waar ons

is nie,” sê ek, en ek hoop ek is reg. “Teen dié tyd weet

Redelinghuys beslis ons is hier.”

31

‘n Tweespoor-paadjie draai na links af, en ek hou stil. Die verdagte

spoor loop baie duidelik daarin. Hierdie paadjie slinger tussen

karees en natuurlike sandsteenklipstapels deur. Dan doem ‘n

plattdakgebou tussen die bome op, en eenkant staan die ligte

vragmotortjie – sonder my skape.

Instinktief skakel ek die bakkie se enjin af, en laat dit momentum stil

‘n ent nader loop. Dan klim ons stil uit, en elkeen met sy wapen,

loop ons onder soveel dekking as moontlik op die gebou se deur af.

Al geluid is dié van kloekende hoenders wat om die gebou skrop.

“Soveel vir gesondheidsregulasies,” dink ek.

Na ‘n ruk is ons by die deur, na ons gebukkend onder die vensters

verby is. Die geluid van vleissae klink maar wrang in my ore.

Sonder seremonie stap ek by die gebou in, waar ‘n lekker dikgat

besig is om vleis te sny. Die sifdeur was wel gesluit maar ‘n

goedgemikte karateskop laat dit tollend binne-in die slaghuis trek.

Die dikgat skrik hom om die een of ander rede asvaal toe hy ons

sien instap, en met sy dik lyf draf hy verbasend flink vir ‘n toonbank.

Ons is egter saam met hom by die toonbank, en ek slaan die laai

32

toe wat hy aan die oopruk was – met ‘n paar dik vingers wat

vasgeslaan word.

“Einaa!” gil die dikgat.

“Wat wil julle hê?!” huilvra hy. Hy is asvaal geskrik en baie bang, dit

kan mens duidelik sien.

“My gesteelde skape,” sê ek sonder seremonie.

Skielik is dit of die dikgat astrant wil raak.

“Ons slag net ons eie skape,” sê die dikgat met ‘n sweempie van

bravade.

“Nou maar dan moet my skape mos nog ongeskonde hier iewers

wees,” gesels ek skielik gemaak gesellig.

“:Maar wat sal jou skape by ons soek?” vra die dikgat, half astrant.

Ek hou nie baie daarvan dat mense sulke onvanpaste goed in my

geselskap lieg nie.

33

Ek gluur hom woes aan. “Ek sal hulle vra wanneer ek hulle kry. En

oppas as ek die verkeerde antwoord kry!”

Ek sien dikgat raak bleek.

James het egter intussen die koelkamers se deure een vir een

begin oopmaak. Sommer in die derde lê daar ‘n vrag rou velle, en

op daardie afstand bemerk ek ‘n klomp het rooi kolle op. Hulle het

waragtag vinnige gewerk met die gesteelde skape.

Ek is buite myself van woede.

“Jou bliksem!” gil ek, en gryp die dikgat aan sy kraag dat ‘n paar

knope spat. “Daai was my skape!”

Toe maak die dikgat die fout van sy lewe.

“Issie, dis losloperskape wat op ons grond anderkant die krater

geloop het!”

Ek weet nie of die dikgat al ooit in sy lewe so hard geklap is nie. Die

klap weergalm behoorlik deur die gebou.

34

“My stoetram op my grond is g’n jou rondloperskaap op jou grond

nie!” bulder ek buite myself van woede.

Die dikgat huil nou onbedaarlik.

“Bring daai velle!” gil ek onnodig hard op James.

Dis nie sommer vir gryp nie. Dertien velle met rooi kolle is meer as

een keer se dra, en ek kan nie hand bysit nie, want ek het dikgat

aan die nek beet en is oppad bakkie toe met hom. Nie dat hy

vreeslik vrywillig saamgaan nie. Hy hou sy bene lam, en ek is

verplig en vat hom met die een arm aan die kraag, en met my

sterker regterarm onder die broek se sit. Ek lig met my regterarm,

en hy verloor beheer oor waarheen ek met hom nou “bromponie”

ry.

“My pa maak julle vrek!” gil hy terwyl hy soos ‘n maer vark huil. Nou

weet ek ook sommer versterkings is vir Dikgat oppad.

“Gelukkig is jy ‘n groter teiken!” brul ek.

“En terloops, ek arresteer jou op ‘n aanklag van veediefstal.”

35

“My pa se prokureur sal jou ry!”

Waar ek die krag vandaan kry, weet ek nie, maar ek soek dit net

niks om oor my eie gesteelde skape met prokureurs gedreig te

word nie, en ek smyt Dikgat op die velle agter op die bakkie al is hy

boonop ‘n hele entjie langer as ek.

“Sit!” skree ek. Hy sit. Grootoog.

Dan trek ek weg, en Dikgat besef dat hy sy alie gaan afval as hy

nou probeer afspring.

Ons kom by die aansluitingspad aan, net toe ‘n bakkie wat van die

krater se kant af kom, begin spoed verminder het om in te draai

waar ons nou uitgejaag kom. Dadelik vermeerder die bakkie weer

spoed en jaag agter ons aan.

Agterop die bakkie kry Dikgat weer lewe en waai opgewonde vir die

bakkie, terwyl hy “Pa!, Pa!” roep.

Na ‘n rukkie draai ons in ‘n stofwolk en klippies wat skiet in die

gruispad af, en ek jaag vir die teerpad. Hoe meer afstand ons op

36

hierdie pad met al die stof in ons agtervolgers se oë kan kry voor

ons die teerpad haal, hoe beter.

Dit blyk egter nie heeltemal nodig te wees nie. Ek sien kaptein

Redelinghuys-hulle met ‘n hoë spoed van vooraf aangejaag kom,

en flits vir hom ligte. Dan begin ek die rem te trap sodat ek omtrent

langs hulle tot stilstand moet kom.

Die vangwa en die viertrek kom in ‘n groot stofwolk langs mekaar

tot stilstand, en ‘n ruk later sleep die agtervolgende bakkie ook tot

stilstand. ‘n Groot fris kêrel spring uit, gevolg deur van dieselfde

uniformmanne met wie ons die vorige middag swaarde gekruis het,

wat agter van die bakkie afstroom.

Die groot ou is briesend, en storm reguit op my af, sy vuiste gebal.

“Jou klein bliksem!” gil hy.

Ek is wel aansienlik kleiner as Dikgat se pa, maar klein is ek ook

nie. As ek my in my sokkies uitstrek is ek ‘n hele entjie oor die

outydse ses voet.

37

Dalk sou hy nog betyds tot sy sinne gekom het, maar Dikgat sit ‘n

snotpsalms in: “Pa hy het my geslaan!” huil hy.

Toe sien ek daar is net een uitweg. Die woedende man storm op

my af, en binne trefafstand laat waai hy met sy groot vuiste. Ek

koes met gemak want hy is gans te kwaad om ordentlik te baklei,

en laat loop met ‘n kort linkerhaak na die ribbes wat hom op sy

blaker laat beland.

Eers toe bemerk ek die “securities” se R-4s is op ons gerig, maar

uit die hoek van my oog sien ek James staan reg met die 22 op

hulle gemik, die kap van my viertrek tussen hom en die

skietlustiges

“Laat val julle almal jul wapens dat ons kan praat,” bulder kaptein

Redelinghuys. Ek is half verbaas om so gesag uit die selfde ou te

sien straal wat kort gelede nog op die toneel van die veediefstal so

slap voorgekom het.

“Wat gaan hier aan?” vra hy toe almal se wapen neergesit is.

Maar almal begin gelyk praat, en sommer te gil ook as hulle

agterkom die ander maak dat hulle nie gehoor word nie.

38

“Stil!” brul hy weer. “Of ek sluit almal op.”

Ons bly almal gedweë stil.

“Wat maak Piet agter op jou bakkie?” vra hy, en ek kan sien hy is

regtig verbaas.

“Ek het die spore van die voertuig waarmee my gesteelde skaap

weggery is, gevolg tot waar die klein hoender besig was om hulle

op te saag! Sy pa-hulle kon nie die spore betyds doodgetrap kry

nie.”

“Daai woorde sal soos musiek vir my prokureurs klink!” sis Jacobs

wat styf, styf op sy voete kom. Maar ek kan sien hy kyk nou met

meer ontsag vir hierdie “klein bliksem” wat hom so hard gewetter

het.

“Kaptein, sommer vir die begin, ek begin met ‘n klag van betreding

en van ontvoering. Arresteer hulle,” sê Jacobs.

“Hy het die slaghuis se deur afgeskop,” klik Dik Piet van agter die

bakkie af.

39

“En saakbeskadiging,” voeg die lummel by.

Intussen het ek na Jacobs gestap, en steek moedswillig hand uit.

“Ons het nog nie ontmoet nie. Ek is die eienaar van

Dagbreekkrater, Hans Wessels,” sê ek.

Dit lyk of ek ‘n slang aanbied, soos Jacobs my uitgesteekte hand

wegklap.

“Het jy vir Piet ontvoer?” vra Redelinghuys.

“Nee kaptein, behoorlik gearresteer. Daar sit hy kaplaks bo-op die

bewysstukke. Jy het self gesien my oorblywende skaap het sulke

rooi kolle op die boude. Daai velle ook. Ek sal sommer self DNS-

toetse doen om te bewys dis my skaap,” lieg ek.

“Ek het tydens my studies by Onderstepoort geleer hoe om dit te

doen.”

“Ek ook,” lieg James saam, wat steeds bietjie ver staan en nie mooi

gehoor het of hy saam by die fabel se bestanddele ingereken is nie.

40

As een of altwee hierdie geregsdienaars met Jacobs kop in een

mus is, is dit nodig om nou die hef in die hand te kry. Want is dit die

geval is en ek en James word toegesluit, is daai velle, en ons

eintlike bewyse, lank daarmee heen voor ons weer ‘n beweging kan

maak.

As ons natuurlik nie self spoorloos verdwyn nie. Om die een of

ander rede herinner my onderbewussyn my aan hierdie plek as ‘n

plek waar iemand spoorloos verdwyn het.

Skielik kry ek nog ‘n plan. Ek vroetel so onopsigtelik as moontlik

met my selfoon in my broeksak, en laat dit lui. Asof dit ‘n

inkomende oproep is, haal ek die foon uit my broeksak, en

“antwoord.”

“O hallo Japie,” sê ek gemaak bly.

“Ja, ons het veilig gery, maar sommer die eerste dag al skaapdiewe

gevang. Is nou juis hier besig om met die polisie te gesels. Ja,

kaptein Redelinghuys. Wou jy dalk self met hom gepraat het? O, ek

hoor gou.” Ek hou die selfoon eenkant, en vra vir Redelinghuys:

“Kaptein, Kommissaris Van Rensburg wil weet of daar iets

besonders is wat jy self vir hom wil vertel?”

41

Redelinghuys word bleek, maar ek sien ook dat insp. Nkosi lyk of

hy gaan beroerte kry. Ek kyk doelbewus nie na Jacobs nie – ek sal

wel netnou by James volledig verslag kry oor wat Jacobs en sy

seun se reaksie was.

Dan vervat ek op die selfoon. “Lyk nie of hy iets besonders het om

te sê nie....Beslis ‘n roetine-bewyslas. Nou maar goed, ek sal hom

vra om vir jou ‘n kopie van sy verslag na hoofkantoor te cc. ...O,

julle gebruik nog fakse. ...Nou maar goed, ek sal hom sê.”

“Wat nou pa?” huil Piet steeds agter bo-op die bakkie op die velle

waarop ek hom op sy blaker neergeplak het. Sy oor is bloedrooi

geswel. “Gaan ons tronk toe?”

“Sjaddap!” sis Jacobs. “Ons prokureurs maak gou maalvleis van

hulle!”

“Is daai maalvleis ook van vee wat julle gesteel het?” koggel ek, en

maak die meeste van die dilemma waarin die polisiemanne hulle

bevind.

42

Duidelik is die Jacobse nie die tipe burgers wat ‘n mens aan die

verkeerde kant van die tralies sou verwag nie – waarskynlik nie

soseer oor hul onkreukbare karakter nie, maar doodgewoon oor hul

statuur in die gemeenskap.

“Jy gaan *&^, mannetjie!” sis Jacobs vir my. “Jy het nie ‘n benul met

wie jy nou *&^ gesoek het nie. O bliksem, maar jy gaan *&^ en ek

gaan elke oomblik daarvan geniet!”

“Ag kaptein, jy het nou gehoor. Voeg sommer crimen injuria ook by

die klagtes,” koggel ek Jacobs verder.

“Gaan *&^ man!” gil Jacobs nou behoorlik buite beheer van

kwaadgeit. “Wie de hel dink jy is jy om klagtes teen my te lê?”

“Wessels, Hans Wessels’” sê ek deur hom kamma verkeerd te

verstaan, en steek weer my hand uit om te groet.

“Kom almal saam!” raas Redelinghuys oplaas, “ons gaan almal na

die Soep toe dat hy besluit wat om te doen.”

43

“Maar ek het baie werk op my plaas,” koggel ek Jacobs vir oulaas,

terwyl ek in die viertrek klim en agter die kaptein aanry. Eers toe

besef ek Groot Piet sit steeds agter op die bakkie en tjank.

44

3. ‘n Mooi meisie kom te perd

Dit was ‘n taamlike sirkus by die polisiestasie. Supt. Baleng het ook

kort-kort aangedui dat hy nou nie mooi weet hoe om verder te gaan

nie, maar sodra ek aanbied om “Komm. Van Rensburg” vir raad te

bel, weet hy skielik wat om volgende te doen.

Dit blyk gou dat saamgespeel is om tyd te wen vir Jacobs se

prokureur om te kom aansluit.

“Van der Merwe,” stel hy hom teensinnig aan my en James voor

toe ons voorgestel word.

“Uiteraard raai ek my kliënte aan om niks verder te sê nie.”

“Natuurlik,” stem ek skielik heel beskaaf en beleef saam, en

onderdruk die versoeking om weer ‘n dwars ding kwyt te raak. Die

man, blyk dit, is eintlik ‘n junior vennoot van Jacobs se eintlike

prokureur te wees, en hy lyk heel beskaaf.

Die uiteinde is dat die velle met die rooi kolle goed gefotografeer is,

en toe as bewysstukke in ‘n slaghuis se koelkamer toegesluit is.

Jacobs en Groot Piet se vingerafdrukke is geneem, en hulle is op

45

borgtog vrygelaat. Die “securities” is op waarskuwing vrygelaat, en

sal dalk later staatsgetuies word.

Met die uitstap uit die polisiestasie “bel” ek “Japie” weer, en ek

verseker hom dat alles voor die wind gaan. “Die skelms is

gearresteer, hul vingerafdrukke is geneem – hoewel, verduidelik ek

– ek nie so mooi weet of die dikke se vingerafdrukke iets sal wys

nie – en ons is nou oppad... O, jy gaan laat kyk vir vorige

veroordelings? ...Ja, ek sal nie van die skadevergoedingseis

vergeet om die vee te vervang nie.”

Ek en Jacobs trek gelyk weg, en dié keer is Groot Piet by sy pa in

die bakkie en nie meer agter op die viertrek nie, en ek wuif

opgeruimd vir hulle. Jacobs vererg hom amper in ‘n ander

bloedgroep in, veral toe hy sien van sy “securities” waai terug. Dis

nou manne wat so ver hulle kan nou hul brood aan albei kante

gebotter wil hê. Hulle is nou glad nie so seker wie eintlik die hef in

die hand het nie.

Toe ek in die teerpad indraai, is Jacobs al lankal skoonveld. Hy het

seker nog nooit in sy lewe so vinnig teruggery plaas toe nie.

46

Ek ry eers by die koöperasie aan om ‘n stewige hek te koop om in

te sit waar die oue toegespan was. Ek en James sit die nuwe hek in

voor ons weer die slegte pad teen die krater uitneem.

“Ek het gisteraand iets soos ondergrondse dinamietskote voel en

hoor afgaan,” sê ek vir James. “Sou Jacobs iewers gruis myn? Dis

seker wat op daai lorrie was, maar hoekom gruis met ‘n seil

toemaak? En waarheen is die lorrie toe met daai gruis?”

“Soos ek jou ken, sal jy nie rus voor jy gaan kyk het nie, al weet jy

dit gaan weer die weerlig op jou trek. Moet ons nie maar omdraai

en gaan kyk waarheen daai lorrie is nie?”

“Ek het ‘n beter idee. Ek gaan sommer daar by die nek teen die

platorand opklim, en om die krater stap en kyk wat aangaan.”

“Is die agterkant van die krater nie op Jacobs se grond nie? Dan

soek jy mos skoor.”

“Nee, die hele plato is op ons grond. Soos ek op die kaart onthou,

is daar wel ‘n uitloper of twee tot op Jacobs se grond. Ek dink hy

moes dit seker juis as die toegangsroete na Dagbreek gebruik het.

Dis seker ook hoe die wagte hier gekom het.”

47

Ons kruie oor die slegte pad die nek in, en anderkant uit. Dan sien

ons ‘n gesig. ‘n Meisie op ‘n perd, reg in ons pad, en sy gaan ook

nie padgee nie. Ek hou stil en klim uit.

“Wat soek julle hier!” roep sy astrant uit.

“Ons woon hier,” sê ek droog, wel wetend dis nie die antwoord wat

sy soek nie, en voeg dan moedswillig by: “Maar is jy nie bietjie

astrant vir ‘n betreder nie?”

Ek kan sien sy word wasbleek onder haar hoed. Sy is woedend

kwaad. Die familietrekke met Dik Piet lê duidelik op haar gesig.

Arme meisie, want andersins is sy heel aantreklik.

“Dis ons grond,” blaf sy vererg. En julle moet trap voor my pa julle

hier kry!”

“Ag wat, ons het hom en jou vetgat boetie klaar ontmoet en in die

tronk gehad. Vir betreding onder andere. Hulle het darem borgtog

gekry,” koggel ek.

“Julle het wat?! En julle leef nog?!”

48

“Ja,” sê ek weer droog. “Hulle leef ook nog, hoewel ek altwee

ge*&^% het. Net liggies, maar hulle was so broos, hulle is amper

bokveld toe.”

“Jy lieg!” sis sy, en gee haar perde spore, en jaag by ons verby.

‘n Rukkie later sien ons haar op die kraterrand, waar sy haar perd

driftig aanspoor, oppad na die agterkant van die krater.

Ons kyk of alles by die opstal en die karavaan reg is. Ons stoele is

wel omgekeer soos deur iemand wat vies vir betreders was, maar

verder is nie juis getorring nie.

Ons gaan skep water uit die poel ‘n entjie onderkant die

watervalletjie, en ek maak ‘n fles vol om die kraterrand aan te durf.

My asem jaag teen die tyd dat ek bokant is, en ek besef as ek op

hierdie plaas wil boer, sal ek moet sorg dat ek behoorlik fiks is. Dan

kies ek koers al op die kraterrand langs waar die merrie van netnou

so driftig weggery het. Die perd ook.

49

“Ag nee, hier kom sy al weer op daai perd van haar,” dink ek toe ek

op ‘n afstand ‘n perd teen die buitekant van die kraterrand sien

opkom. Die ruiter en perd slaan eers koers in op die anderkantste

rand, maar dan gewaar sy my en kom omgery na my toe. Ek stryk

maar aan en begin my woorde agtermekaarsit vir ‘n ordentlike

skrobbering oor ons omgekeerde stoele.

Maar dis nie die Jacobsmeisie nie, sien ek toe sy naby genoeg kom

dat ek gelaatstrekke kan begin uitmaak. Trouens, dink ek, ek yl

seker van die moegheid en die hitte hierbo, want ek sien ‘n engel.

‘n Pragtige engel op ‘n baie mooi perd.

“Hallo!” roep sy toe sy seker is sy is binne trefafstand. ‘n Klein

brakkie langs die perd blaf opgewonde.

“Hallo!” roep ek terug.

Sy ry tot by my, en klim van die perd af, en steek haar hand uit: “Ek

is Marisa du Plessis.” Sy is nog mooier as wat ek op ‘n afstand

gesien het en sy is lank, sy kyk my met haar amandeloë amper

waterpas in my oë. Haar lang rooibruin hare swiep liggies in die

effense trekkie wat oor die kraterrand sluip. Haar brakkie spring

50

nou teen my been op en af, en verplig my om hom oor sy kop te

streel.

“En dis Baksteen,” sê Marisa. Baksteen, dink ek, is heel gepas vir

‘n baster worshondjie.

“Hans Wessels,” sê ek en verwens my kurkdroë verhemelte. Ek

neem ‘n sluk water, maar my mond is opslag weer kurkdroog. Dis

nie van dors nie – ek voel soos ‘n tienerseun voor sy eerste

afspraak met die skool se mooiste meisie.

“Ek het gehoor die Wesselsseun is terug,” sê sy. “Na jy en Jacobs

by die polisiestasie was, het die nuus oor die plaaslyne gegons,”

verduidelik sy toe ek verbaas lyk dat die nuus al so getrek het.

“Toe die storie boonop by tannie Wysie kom, toe is dit so goed dis

oor Radio Faureberg uitgesaai....” Sy lag liggies en haar stem klink

soos Alpeklokkies wat musiek maak.

“Ek hoor jy het hulle bietjie getik,” sê sy effens geamuseerd. “Maar

hulle gaan nou vir jou baie moeilikheid maak – dis die soort wat

hulle is. Hulle het baie kontakte.”

51

“Plaas ek het hulle harder ge..., ge...timmer.” Ek praat gewoonlik

nie grof nie, “... maar Vet Piet het klaar so gehuil, en sy pa se wind

was ook sommer van ‘n skrams houtjie uit.”

“Nou toe nou, Simson.”

Ek wil my tong afbyt. Heng, die meisie het ‘n uitwerking op my dat

ek aanhou die simpelste goed te sê, en vir seker nog gaan sê. En

ek ken myself, as ek eers verbouereerd oor sulke ding raak, raak

ek heeltemal die kluts kwyt.

Dan vervolg sy: “Dis ook hoekom ek dit hier kon waag. Van Jacobs

die plaas begin huur het, is ons verbied om selfs naby die krater te

kom. Ek was destyds toe...ek was nog maar baie klein en het nie

regtig onthou hoe dit hier lyk nie, behalwe dat dit verruklik mooi is,

en kon nie wag om weer te kom kyk nie. Ek hoop nie jy gee om

nie.”

Net ‘n swaap sal omgee dat so ‘n mooi meisie op sy plaas kom,

dink ek. Maar ek sê:

“Natuurlik nie, glad nie. Jy is enige tyd baie welkom.” Of dis wat ek

probeer sê terwyl my tong so teen my droë verhemelte vaskleef.

52

“Waarheen nou?” vra sy die logiese vraag. Ek was immers na een

kant oppad, en sy na ‘n ander.

“As jy nie omgee nie, ek was kleintyd laas aan daai kant van die

krater. Ek wil graag iets gaan kyk.”

“Natuurlik,” sê sy. Ek stap saam...as jy natuurlik nie omgee nie.”

“Natuurlik nie,” probeer ek klokhelder uitkry, maar die rafels van my

stem in ‘n kurkdroë mond met my tong wat aan die verhemelte

vasklou, klink my poging vir my aaklig.

Ons stryk aan. Ek het die waterbottel in ‘n jiffie leeg, maar my keel

bly kurkdroog. Toe onthou ek van grasspriete kou, en ek doen dit.

Dit gaan sommer strate beter.

“Ag ekskuus, nou het ek die waterbottel leeggedrink.”

“Toemaar, lag sy, ek sal netnou by jul plek water drink, en dit sal

my darem tot by die huis hou.”

53

Baksteen het oënskynlik onuitputlike energie. Hy jaag als wat roer,

en ‘n paar keer kry ek kou rillings as hy naby die kraterwand na

skoenlappers hap. Ek eis as ek dink wat sal gebeur as hy ‘n haas

moet skraap en die haas gaan gooi ‘n es teen die kraterwand. Dan

moet Baksteen seker na Plaveisteen herdoop word want hy gaan

nog platter as nou wees.

“Dis verruklik mooi,” sê Marisa en beduie oor die binnekant van die

krater.

Ek knik net kop. Die son skyn helder op die oorkantste holkranse

wat met hul voete in soel kareebome staan. Die oorblywende paar

skapies het intussen instinktief deur die nek koers gekry, en wei

nou soos wit spikkels in die groen kom van die krater. Wit spikkels

met kleiner rooi spikkels op hul boude.

Ons stap omtrent in die middel van die kraterrand. Ek kan voel my

voete word nog yskoud as ek na-aan die kant kom. Ek moet eers

weer hierdie hoogtes gewoond raak.

Ons is besig om die plek te nader waar ek wil wees. Ons gaan sit

elkeen op ‘n groot klip naby die kant en kyk oor die uitgestrekte

Oos-Vrystaat met sy talle sandsteenkoppies.

54

“Ek glo nie,” sê Marisa, “daar is nog so ‘n mooi plek in die wêreld as

ons wêreld nie.”

Dis op die punt van my tong om te sê dat dit in hierdie mooi wêreld

is waar plaasmense vermoor word. Na my ouers, en veral die

afgelope klompie jare, was hier verskeie voorvalle in die omgewing,

en dit lyk of dit meer word. Ek het onlangs in ‘n verslag van

Solidariteit gelees. Plaasaanvalle trek nou al amper op twee per

dag. Ek lees alles oor plaasaanvalle. Ek hoop om eendag my ouers

se plaasmoord op te los. Iets rondom die plaasaanval op my ouers

rym egter nie – nie dat die vreeslike wreedheid waarmee

plaasmoorde gepaard gaan enigsins met enigiets rym nie.

Maar ek knik net my kop. Dit is regtig mooi. Die klipkoppies lyk of

hulle geverf is, en tussenin, tot doer ver. Geen wonder hulle noem

die hoë holkranse hier anderkant Golden Gate nie.

Reg voor ons is nie ‘n holkrans aan die buitekant nie. ‘n Uitloper

daal geleidelik na onder, wat dit heel gemaklik vir ‘n viertrek of perd

sal maak om hier uit te kom. Dik Piet se sus is seker ook netnou

hierlangs af. ‘n Entjie verder aan begin die holkrans weer, maar net

55

‘n kort entjie, en dan is daar weer ‘n uitloper. Dis die een waarlangs

Marisa gekom het.

“Daar in ons huis – tussen die hoë bome,” beduie Marisa na ‘n

opstal met ‘n rooi dak ‘n entjie anderkant die verste uitloper.

“Ons grens loop eintlik reg bo-op daai uitloper tot amper bo by die

kraterrand, beduie Marisa. Maar die Jacobse het so ‘n

dominerende aard dat ons nooit naby daai grensdraad gekom net

nie. Selfs nou het ek maar soveel afstand tussen my en die

grensdraad gesit as wat ek kon om nog bo uit te kom.”

Ek knik van verstaan. My woorde steek nog in my mond vas, maar

ek het genoeg van die Jacobse ervaar om te weet hulle sal maklik

iemand geïntimideer kry. Iemand wat nie lus het om te karring waar

mens jou neus kon uithou nie. Dis eintlik hoe ek ook is, dink ek,

maar hulle het sommer met die intrapslag my verkeerd opgevryf,

veral deur dit so duidelik te maak dat hulle my glad nie my erfplaas

gun nie. Die erfplaas waarop my ouers so wreed vermoor is.

Ek verstom my aan die aantal vreemd gevormde klein koppies aan

hierdie kant van die krater, amper soos brokstukke wat uit die lug

op ‘n gladde oppervlak geval het – soos spatsels amper. Dit maak

56

die wêreld interessant, en veroorsaak dat die paaie wat mens hier

sien – ook die plaaspaaie, tussen hulle en die talle kareebome deur

moet kronkel. Op die horison dans ‘n paar stofduiwels.

“Dit het die afgelope winter ’n paar keer nogal goed gereën. Dan is

dit al asof dit maar taai is om te reën as die somer begin water

trek,” sê Marisa.

“Ek dink nie ‘n skilder sal ooit hier kan sit en in sy leeftyd alles wat

mooi is klaar vasgevang kry nie. Veral nie al die inspirasie vir

kunswerke wat hier in ‘n mens se gesig kom spring nie,” sê ek

steeds stom van die mooi gesig.

“Skilder jy dan?” vra sy duidelik effens verras.

“Nee,” sê ek eenvoudig. “Daai talent het nooit na my kant toe

gekom nie. Al kuns in my is dat ek ‘n banjo kan speel wat ek by my

pa geërf het.”

Intussen kyk ek of ek ‘n gruisgroef kan sien. Ek volg die pad wat die

vragmotor wat so voor ons ingery het moes gevolg het. Na die

krater se kant toe verdwyn die pad naderhand tussen uitlopers van

die kraterwand. Die gruisgroef is seker teen die berghang self, en

57

buite sig. Nog voor ek die spoor kan begin volg om te kyk

waarheen die lorrie met sy vrag gery het, hoor ek ‘n vragmotor se

gedreun amper reg onder ons, en besluit ek ek gaan hom self met

die oë volg wanneer dit in sig kom.

“Al weer een van daai lorries,” sê Marisa.

“Al weer?” vra ek.

“Ja, hulle trap die pad vreeslik uit waar hulle oor daai gruispad

gaan,” beduie sy na die plek waar ek en James vanoggend amper

afgeskryf is.

Intussen het die vragmotor in sig gekom, en stadig na die kruising

begin ry. G’n niks van vanoggend se gejaery nie. By die kruising

word stilgehou, gekyk of die pad skoon is, en dan oorgery. Die

lorrie verdwyn vir ‘n rukkie tussen die koppe, en kom dan weer te

voorskyn. Skielik besef ek waarheen die lorrie oppad is. ‘n Ent

verder krul ‘n treinspoor, en by ‘n halte is ‘n skuins oprit ingerig, met

‘n ertslaaier wat reg bo ‘n wagtend treintrok wag.

Nou krap ek kop. Dit kan mos onmoontlik nie lonend wees om gruis

nog met ‘n trein te laat wegry nie. En hierdie lyk na ‘n

58

langtermynbedryf – nie soos ‘n tydelike groef vir wanneer

padherseelwerk in die omgewing gedoen word nie.

“’n Tiekie vir jou gedagtes,” ruk Marisa my uit my bepeinsing.

“Jy is seker geleerd,” kom ‘n lomp gedagte in my kop op, en dadelik

voel ek weer soos ‘n swaap.

“Ek hou skool,” sê sy half stomp.

“Ek is jammer. Ek is..net...verskriklik lomp met woorde...by ‘n mooi

meisie,” stotter ek.

Sy bloos, en staan op. “Kom ons gaan haal die water,” sê sy bloot.

Die keer ry sy op die perd, en ek stryk half agter haar te voet aan.

Sy sit gemaklik soos ‘n ervare ruiter op die perd, met haar lang

hare wat nou nog meer deur die kwalik bewegende luggie geskep

word. Die hare vonkel behoorlik in die helder sonskyn.

Later is die ys darem weer gebreek, en val sy langs my te voet in.

Ons volg nou die oorkantste kraterrand.

59

“Wat het alles van jou geword na..., na die ding met jou ouers?”

Ek dink diep, oor waar om te begin.

“My ouers se testament het ‘n trust gevorm, en ek het by my tannie-

hulle in die Boland gaan bly. Liewe, goeie mense. My saam met hul

eie kinders soos hul eie grootgemaak. Maar ek het om die een of

ander rede nooit heeltemal gevoel ek pas nie. Dalk maar die

trauma. Dalk omdat die land nog nie reg was nie...dalk nog nie is

nie...dat jou beste maat swart is. Na skool het ek en James vir

veearts gaan leer, en toe ek kon, uit die trustgeld hier ‘n aandeel in

‘n praktyk gekoop. Ek wou terugkom na my eie plaas.”

“En hier loop jy jou in Jacobs vas.”

“Ja, ek was gelukkig. Tot dusver was dit elke keer hy wat hom in

my vasgeloop het. Maar hy het duidelik mag en baie mense in sy

sakkie. ‘n Mens gaan nie elke keer so gelukkig wees nie.”

“Glibberige ou daai, en sy seun...die is al agter my aan...”

Ek voel hoe die bloed in my kop opstoot. Ek is op die plek

verskriklik jaloers. Maar terselfdertyd antwoord dit my

60

onuitgesproke vraag. Sy is nog nie aan iemand verbind – gekys of

verloof of so iets nie.

Dan is ons by die nek, en klim ons die steilte af. Kort-kort neem ek

haar aan die hand om haar by moeiliker plekke af te help, en betrap

myself dat ek dan haar hand onnodig lank vashou. Sy maak of sy

dit nie agterkom nie. Dan stryk ons aan na die murasies en die

karavaan, waar ‘n heerlike braaivleisgeur in die lug hang. Toe eers

besef ek hoe honger ek is.

Baksteen het vooruit koers gekry, en toe hy James by die

kosmakery aantref, vreeslik aan’t blaffe gegaan. “Hiert, Jaws, siejy

wegbly, voertsek basterbrak,” hoor ek James sy man teen die

tanderige aanslag probeer staan.

“Baksteen!” roep Marisa en oomblikke later kom Baksteen

aangehardloop, blaffend om ons te kom waarsku teen die “gevaar”

daarvoor.

“Dis James,” stel ek Marisa voor. “James se ouers is saam met my

ouers .... e, oorlede, en ons is sedertdien beste vriende.

“Marisa,” stel sy haarself voor. James glimlag van oor tot oor.

61

“Jy jaag net die een meisie weg, dan gaan haal jy vir jou ‘n mooier

een. ‘n Baie mooier een.”

Ek wil James middeldeur kyk, so verleë het hy my. Marisa bloos.

“Kom ons gaan haal water,” sê ek om die verleentheid te breek en

gryp ‘n groot emmer en waterkan, en begin sommer aanstryk na

die poel. Marisa val agter my in, en na ‘n rukkie help ek haar weer

aan die hand waar die helling begin skuins raak. Ons tonnel deur

digte struike, ouhout, en later in die digte bosgasie wat die ou

karees vorm.

Dan gaan die takke voor ons oop, en die towertoneel van ‘n helder

poel teen ‘n agtergrond van water wat oor ‘n holkrans ruis vou voor

ons oop.

“Verruklik!” roep Marisa uit.

“Teen baie van die holkranse is Boesmantekeninge,” sê ek van

onthou. “Hier moes ‘n taamlike gemeenskap gewees het. Maar

hulle is, as ek reg onthou, later deur die Korannas verdryf.”

62

Ek skep die emmer en die waterhouer vol water, en sit dit eenkant

neer. Dan sak ek op my maag langs die water neer, en drink gulsig

uit die poel. Ek wil die droë gevoel nou vir eens en vir altyd uit my

kop mond kry, al moet ek die poel leegsuip. Ek was my gesig, druk

my hele kop onder die water. Later, as Marisa weg is, sal ek onder

die waterval kom stort.

As ek regop kom, sien ek Marisa het die prentjie half geamuseerd

gade geslaan. Dan staan sy op.

“Gaan jy my ‘n rukkie privaatheid gee?” Sy lyk regtig skaam – so

skaam dat ek verbaas is dat sy ooit so iets sou vra.

“Natuurlik,” brom ek, my verhemelte weer kurkdroog. Ek gryp die

waterhouers, en kies koers eers deur die biesies, en dan die

Kareebome. Dan hoor ek ‘n harde plas, en ‘n geplas. Ek gaan sit in

die koelte van ‘n Karee, en staar oor die krater in die vlakte onder

my uit.

“Verbrands mooi,” brom ek, en maak myself wys dat ek van die

holkrans-omsingelde krater praat. Ek kyk na die karavaan waar ‘n

lui rokie die lug in trek, en geleidelik teen die oorkantste kranse

63

verdamp. James ken die kuns van kos maak, en ek is amper seker

ek kan die kos tot hier ruik, so honger is ek.

Ons sal ‘n kragopwekker moet gaan koop, dink ek. Dit gaan lank

neem om telefoonlyne hier te kry, en die selfone se batterye gaan

ook nie vir altyd hou nie.

Ek moet oor ‘n week by die praktyk gaan inval. Dan moet ek darem

respektabel lyk.

Hier is so baie werk...

Dan kraak takke agter my, en ek besef die geplas het stilgeraak.

“’n Tiekie vir jou gedagtes,” sê Marisa hier agter my. En vervolg:

“Dit was nou lekker”. Haar nat hare kleef aan haar nat kop.

Baksteen het ook geswem, en gewag tot hy by my kom voor hy die

water behaaglik uit sy pels skud.

‘’n Waternimf,” sê ek.

64

Sy lyk weer verleë. “Ons het net nie so ‘n skoon swemplek by ons

nie. Ek is dol oor swem – Vrystaatkleure gehad. Ek kon die

versoeking na die ryery in die warm son nie weerstaan nie.”

Dan lag ons altwee en begin aanstryk na die karavaan.

65

4. Maar wat is onder die seile?

Die volgende twee dae werk ek en James soos esels. Ons probeer

oral gelyk aandag gee. Ons kyk watter dele van die opstal ons die

gouste bewoonbaar kan maak, die waterdam by die skape moet

reggemaak word dat dit na die volgende reën ordentlik kan water

kry. My trustfondse begin steier onder die aanslag van aankope –

‘n trekker, ‘n dieseltenk, ‘n skrop, ‘n kragopwekker, sement,

sinkplate, en uiteindelik, oë toeknyp, ‘n klein vragmotortjie.

Twee dae later is verskriklik baie gedoen, en ek en James is

pootuit.

Dis ook Sondag.

“Ek gaan vandag vir Marisa kuier.”

“Bravo, nou eers,” terg James.

“As ek ‘n perd gehad het, het ek elke middag hier oor die krater

soontoe gery.” Ek staan op en stap met knieë wat bewe na die

kraternek om buite ‘n selfoonsein te kry om te kan bel. Met een van

die besoeke op die dorp het ek haar ouers se telefoonnommer

opgeslaan.

66

“Frans du Plessis,” antwoord Marisa se pa. Ek voel weer soos die

skoolseun wat ‘n meisie bel vir die eerste afspraak.

“Dag oom,” stotter ek. “Is Marisa daar?”

“Wie moet ek sê wil met haar praat?” brom die ou stroef.

“Ekskuus oom, Hans, Hans Wessels.”

“Nou my magtag, sê dan so,” raas die ou, maar duidelik heelwat

vriendeliker. “Ek dag dis weer daai Vet Piet wat lol.”

“Pa!” hoor ek Marisa op die agtergrond raas. En dan is sy self op

die telefoon.

“Marisa hier.” Sy klink opgewonde.

Skielik sit my tong weer aan my verhemelte vas.

“Ha-hallo. Dis Hans wat praat.”

“Hallo Hans, hoe gaan dit.” Sy klink vriendelik.

67

“Sal jy met my trou?” Dis nie wat ek gesê het nie, maar ek is so

senuagtig, dit kon net sowel gewees het. Wat ek wel gesê het was:

“Kan ek vanmiddag kom kuier?” Sonder enige aanloop.

“Natuurlik! Kom eet sommer vanmiddag hier.”

Ek voel soos ‘n skurk toe ek James alleen los, maar hy lag my met

die hand weg. “Iemand moet hier oppas. Onthou, iemand het slae

gekry en iemand soek wraak. Anderdag is jy getroud en sit by die

huis en kinders oppas, dan kerjakker ek die wêreld vol.” Dit laat my

beter voel.

Van die plaaspad se afdraai af na die opstal loop die pad deur ‘n

eikelaning. Die opstal is ‘n imposante sandsteengebou, baie soos

ek my ouers se huis uit my kleintyd onthou. Om die huis is egter

ook groot eikebome, heel ander as die immergroen kareebome wat

by ons huis gestaan het.

Die huismense wag vir my op die grasperk voor die huis, en toe

Baksteen sien dis ek, hardloop hy verspot twee wilde draaie om die

opstal voor hy teen my kom opspring.

68

“Dis my ouers, tannie Wanda en oom Frans,” sê Marisa. Ons groet

en ek merk iets in die ouer mense se oë – ‘n bedagtheid dalk?

“My ouma het uit die Boland gekom en baie lief vir tuinmaak,”

verduidelik Marisa die eikebome na ons gegroet, en haar ouers die

huis in is..

“Kyk, as jy hierdeur kyk sal jy sien – pure Boland.”

Ek kyk soos sy beduie, tussen twee akkerbome deur na die berg

daaragter. Met die skuinste van die een uitloper, en die kort stukkie

plat rand voor die rand weer agter ‘n ander eikeboom verdwyn, kan

mens maklik dink dis ‘n Bolandse toneel.

“Jou werklik,” sê ek. Ek weet want na my ouers se dood het ek

immers ‘n Capie geword.

Ons stap die soel voorvertrek van die opstal in, en ek verstom my

aan die helder kleure wat uit die skilderye teen die muur straal.

“Claerhout,” dink ek instinktief, maar dan is die lyne te fyn – “Stefan

Ampenberger.” Maar nee, ook nie, hoewel die Oos-Vrystaatse

tonele onmiskenbaar iets van die gemene delers van die bekendste

69

Oos-Vrystaatse skilders dra. Ek stap nader om die handtekening te

kyk. Verras sien ek dis Marisa se handtekening.

Sot. Toe sy my daar op die berg vra of ek skilder, vra ek nie vir

haar nie, en sy sê ook niks.

“Ek dag dis Stefan Ampenberger-werke,” sê ek egter, en as ek die

teleurstelling op Marisa se gesig sien, is ek dadelik spyt – “Ek grap

net, maggies maar jy skilder baie mooier as Ampenberger,” sê ek.

Sy is skaam, maar sy geniet die kompliment.

“Jy weet iets van die Oos-Vrystaatse kunstenaars,” merk sy op.

“Ja, ek het nooit my belangstelling in my wêreld verloor nie,” sê ek.

“Ek het nog so gehoop om by Claerhout uit te kom, maar hy is dood

voor ek kon kom.”

“Jy het ‘n wye belangstellingsveld,” sê Marisa na ek haar skilderye

eers almal mooi bekyk het, en oppad is na die sitkamer. Ek sê dit

nie – nog nie – maar elke skildery is ‘n venster na haar siel. Die

sonskyndae in haar lewe, maar ook ‘n episode van donker klowe,

helder kleure teen die lug ten spyt.

70

Daar is ook ‘n paar skilderye van mense en dié keer bemerk ek iets

van Jana Reinecke. Ook hier straal die oë iets van die siel uit.

“En jy het weer talente – ek sal moet uitvind wat dit alles is voor ek

my voet weer in ‘n ding sit.” Sy lyk effe verleë by die aanhoor van

die kompliment.

Dit raak ‘n onvergeetlike dag. Die tannie raas wel kort-kort omdat

sy kort notisie gekry het om behoorlik vir ‘n gas voor te berei, maar

ek voel of ek ‘n koningsmaal geniet. Al kan James kos maak en al

is hy lief om lekker kos te maak, kom niks darem by ‘n boervrou wat

haar storie ken nie.

“Volgende keer sal ek nog korter kennis moet gee, tannie Wanda,

anders is daar te veel disse waarvan ek iets eenvoudig moet eet.

Dis darem alles te lekker om iets oor te slaan, en soos ek nou voel

van die baie kos...”

Skielik moet ek soek na woorde. In die koshuis en by James sê

mens sommer mens is nou lekker dik geëet, en nou moet my

geheue vinnig blaai om by die regte sêding in hierdie geselskap uit

te kom.

71

“Ek is baie lekker versadig tannie. Baie dankie vir die koningsmaal.”

Ek en die oom gesels ook lekker, en ek kry waardevolle

boerderywenke. Boerderyomstandighede in die Boland, waar ek

by die familie gebly het, verskil drasties van dié in die Oos-Vrystaat.

“Ek is jaloers,” brom hy op ‘n kol, dat dit jy en nie ek was nie wat

daai twee Jacobse so afgeransel het. “Maar ek hoor so met ‘n

ompad hulle probeer baie moeilikheid vir jou maak. Hulle ken

invloedryke mense.”

“Ai oom, moeilikheid het ek nie kom soek nie. Maar ek is nie

skatryk om sommer van dag een af so besteel te word nie.”

Na die ou mense bietjie gaan skuins staan het, neem Marisa my by

die agterdeur uit. Baksteen, glo ‘n baster worshond / Jack Russel

glo die uitstappie vind spesiaal om sy onthalwe plaas, en hy storm

al blaffend vooruit. As daar ‘n leeu daar voor is, is ek bevrees is dit

klaarpraat met vuilbaard, so met oorgawe snol die brak vooruit.

Marisa neem my tussen ‘n plaat treurwilgers deur tot waar ook hier

die blarekrans oopmaak op ‘n skildermooi dam wat aan die oorkant

deur ‘n fontein gevoed word. Anders as die poel op Dagbreekkrater

72

is hierdie water nie helder nie, maar smaraggroen. Spierwit eende

swem tussen die waterlelies.

“Is dit nou hier waar jy op jou maag gaan water drink, en ek jou dan

vir ‘n paar minute privaatheid vra?”

Sy bloos, maar is nie op haar mooi mondjie geval nie: “Ja, maar

sodra jy in die water is kom ek koekeloer.”

“Dan weet ek ook wat om volgende keer te doen,” korswel ek terug.

Weer bloos sy.

“In elk geval is ek nou ver te vol geëet om op my maag te kan lê en

waterdrink.” Ek tel ‘n plat klippie op, en laat dit oor die water spring,

weg van die watervoëls sodat hulle nie gesteur word nie. Die kringe

begin uitkolk van die plekke waar die klippie op die water gespring

het.

“Maar op so ‘n mooi warm dag is dit ‘n sonde om nie bietjie te

swem nie,” sê Marisa.

Skielik suis my ore, en ek verloor heeltemal kop. Voor ek my kan

keer raap ek haar in my arms op, en spring met haar al gillend by

73

wat klaarblyklik die diepkant is, in die water. Baksteen kom al

blaffend agterna, en plons agter ons in die water. Die ding lyk

kapabel en kom vang my.

Die water is yskoud, en skok my tot oombliklike soberheid. Sot!

Raas ek met myself. Ek wil nie weer my kop bo hierdie water

uitsteek nie. Maar so stel ek net die kwade oomblik uit, en ek beur

skoorvoetend na die oppervlak. Skaars is my kop bo die water, toe

sien ek ‘n ding deur die lug gevlieg kom, en ‘n vlietende oomblik

later tref Marisa se skoenplakkie my met ‘n slag teen die kop. Ek

sien net sterretjies. Dan is Marisa by my, en sy roep besorg uit:

“Ekskuus, was dit seer?”

Ek glimlag. “Daai een het ek dubbel en dwars verdien. Ek is

jammer, ek weet nie wat het my besiel nie.”

“Kom,” sê sy ernstig. “Ons moet ernstig praat,” en sy swem kant

toe. Ek swem met loodvoete agterna. Wat het my nou al weer

besiel?

Baksteen klim ook uit die water, en skud hom behaaglik droog.

74

Marisa gaan sit druipnat op ‘n lappie gras, en beduie ek moet langs

haar kom sit. Ek maak gedweë so.

“Hans,” begin sy afgemete en my hart krimp nog kleiner – as dit

enigsins moontlik sou wees. “Ek en jy is nie een meer kinders nie.”

Sy aarsel, soek ook woorde. Ek wag soos ‘n veroordeelde op die

finale uitspreek van die doodstraf.

“Ons het halsoorkop verlief geraak,” sê sy oplaas. My mond val oop

en ek gaap haar aan. Sy druk haar slanke wysvinger voor my mond

om stil te bly – asof ek in elk geval ‘n woord sou kon uitkry, want my

vervlakste tong sit al weer vasgesuig teen my kurkdroë verhemelte.

“Toe jy my die eerste keer daar op die platorand gesien het, het ek

geweet aan die manier waarop jy na my gekyk het, dat jy op die

plek dolverlief was.” Sy giggel: “Soos ‘n lomp skoolseun.”

Sy lees my soos ‘n boek, besef ek.

“Ek het dieselfde gevoel.” Hoekom gebruik sy die verlede tyd, dink

ek benoud, maar my hoop bly hang aan ‘n draadjie. Vandag kruip

ek op my knieë as dit dan moet. Vir net nog ‘n kans.

75

“Ek moes net in my eie kop uitmaak of my gevoel vir jou nie iets te

make het met die tragedie wat jou as kind getref het nie,” vervat sy.

“Ek wil nie liefde met jammerte verwar nie. Ek het al...”

Maar dan is sy in my arms, omhels sy my, en ek omhels en druk

haar. Dan soen ek haar vol op die mond, my keel steeds so droog

soos ‘n stuk kladpapier wat in die woestyn warm gebak het.

“Ons het gou tot hier gekom,” sê Marisa op laas. “Ek weet nie hoe

jou liefdespaadjie tot hier gekom het nie, maar ek het seergekry.

Baie seergekry.”

“Ek het juis gewonder hoe ‘n meisie soos jy nog nie aangekeer is

nie,” en ek wil weer my tong afbyt. Sy is darem nie ‘n skaap of iets

wat ‘n mens aankeer nie.

“Ekskuus,” mompel ek verleë.

Marisa lag net effens. Sy is nou ernstig. Sy het iets om van die hart

af te kry, eens en vir altyd, sien ek.

“Ek was onderwyseres in die stad. In Bloemfontein. Ek was verloof

aan iemand wat ek op universiteit ontmoet het. Die een aand was

76

ons nog saam uit, die volgende dag hoor ek hy is die oggend

getroud met ‘n meisie wat hy swanger gemaak het.”

Ek raak yskoud – ek kan dink hoe verpletterend dit moet wees.

“Gelukkig het ek al bietjie begin twyfel, in my agterkop vermoed hy

is dalk nie heeltemal wie ek gedink het hy is nie. Dit het nie

heeltemal as so ‘n groot skok vir my gekom nie. Anders weet ek nie

hoe ek dit sou gemaak het nie.”

“En nou wil jy nie ons verhouding haastig verder neem nie,” sê ek,

en ek begryp as sy saggies knik.

“Ek het ‘n pos hier op die dorp gekry, en terug plaas toe gekom.

Maar hier het Vet Piet sy attensies op my gerig, en hoewel ek hom

probeer afsit het – eers ordentlik maar later sommer blatant – laat

hy hom nie afsit nie. Dis of hy enige potensiële mansvriend bloot

weggeïntimideer het.”

“Toe moes jy maar die wit perd, al was dit nie ‘n wit perd nie,

gebruik om my te kom haal,” sê ek en is dadelik weer vies vir

myself.

77

“Lyk nogal so,” lag sy darem toe sy sien hoe ek al weer soos ‘n

lomp skoolseun nie weet wat om met my tong te maak nie.

“Plaas die ding sit soos gewoonlik aan my verhemelte vas as ek

naby jou is,” brom ek verleë.

“Ek het self nie teerpad langs tot hier gekom nie,” sê ek oplaas, en

ek besef ek het letterlik met nog niemand hieroor gepraat nie. Van

Anja.

“Noudat ek daaroor dink, Anja het my seker kom jag – in my

tweede jaar op Onderstepoort. Ek was lomp en sy het die pas

aangegee. Toe ek besef waarheen die verhouding oppad is, het ek

dit duidelik gemaak ek beplan om hier te kom woon. Miskien het ek

toe al iets vermoed – dat sy nie planne gehad het om iets anders

as ‘n stadsmens te wees met ‘n man met status nie.”

“Mevrou dokter,” giggel Marisa, maar tog terughoudend.

“Ja, Anja het elke keer as Dagbreekkrater genoem is, bloot gesê

ons praat later daaroor. En dan bloot aangehou om plekke in die

oostelike voorstede te noem waar sy graag eendag sal wil woon...”

78

Omdat ek nog nie hieroor gepraat het nie, sukkel ek om my storie

mooi agtermekaar te kry. Dis nie asof dit pynlik is om hieroor te

praat nie, meer asof dit ‘n verleentheid is.

“Op ‘n dag vererg ek my oor sy my aspirasies anders as om my

studies klaar te maak so blatant ignoreer. Ek het op ‘n dag toe sy

my praatjies weer net so onder die mat wou invee,

vasgeskop...gesê nee, ons praat dit nóú uit. Sy was geskok – pure

klatergoud. ‘n Leë dop. Ek is daar weg...”

Ek is nie lus om verder hieroor te praat nie. Die res was

onsmaaklik. Maar ek kon in Marisa se oë sien sy wil weet of dit ‘n

finale breek is, of ek nog rowe oorhou...waarskynlik of ek skuld

gehad het en dalk weer iemand kan seermaak.

“Sy was nie hartseer nie. Sy was woedend kwaad. Ek het haar tyd

gemors, het sy vir almal wat wou en nie wou luister nie vertel. Dat

ek van haar kon verwag om na die simpel Vrystaatse platteland te

moet trek. My eie gewaarwording was dat ek uit iets naars ontsnap

het.”

“Eendag het iemand die storie aangedra dat sy weer uitgepak het,

en onder meer afgegaan het omdat sy seker is hier is nie eens

79

selfoonopvangs nie. Sy het ‘n gewone telefoon as ver benede haar

waardigheid beskou. Wonder wat sy sou doen as sy agterkom daar

uit die krater moet sy met ‘n slingerfoon regkom?”

Ek kan nie help om effens te glimlag nie.

Marisa se arms druk weer stywer om my. Om Anja se bluf te roep,

besef ek, was die beste ding wat ek kon doen.

Toe ons ‘n ruk later hand aan hand huis toe stap, sien ek die ou

mense is op en sien ons deur die kombuisvenster aankom.

“Siestog, julle het in die water geval,” hou tannie Wanda haar dom.

“Dadelik elkeen in ‘n warm bad.”

“Die keer elkeen in ‘n eie bad,” sê die oom, en ek sien Marisa vir

die soveelste keer bloos. Sy lyk nog mooier as sy bloos.

In die bad staar ek ‘n rukkie na die plafon. Dis ‘n staalplafon, met

patrone. Dis net soos dit in my ouers se huis was, maar daai

plafonne is lankal flenters en vergaan, en mens kry dit nie meer nie.

Ek sal aan iets interessants vir nuwe plafonne moet dink.

80

My hart sing toe ek sterk skemer huis se kant toe ry. Ek het die

lieflikste meisie in die wêreld en sy is dolverlief op my!

Met die groetslag, het oom Frans my half ongemerk effe eenkant

gedruk en gefluister: “My kind het baie seergekry. Moet asseblief

nie met haar mors nie.” Hy het amper desperaat gelyk. Ek kry hom

en die tannie oneindig jammer. Ek wens ek kon iets doen om hulle

te verseker dat ek hul dogter nooit, nooit sal seermaak nie. So ‘n

mooi, vrolike meisie hoort nie in daardie donker klowe van

sommige van haar skilderye nie. Sy hoort in die sonskyn, vrolik

plassend in helder water – ‘n nimf.

Die tannie meen blykbaar daar is hongersnood in Dagbreekkrater,

so het sy kos ingepak. Beskuit, biltong, koue soutvleis, vrugte. Alles

sorgvuldig in pakkies...pakkies liefde dink ek.

Skielik onthou ek hoe my ma graag pakkies van die plaas af na

vriende en familie gestuur het. As sy maar verneem het van ‘n wiel

wat iewers heen gedraai het, het sy gebel om te hoor of daar plek

vir ‘n pakkie vir iemand by die bestemming sal wees. Ma het

blykbaar baie oorredingsvermoë gehad, want nie lank nie dan stryk

pa brommend met die pakkies aan bakkie toe, en ‘n ruk later ry hy

by die kraternek uit daarmee. Met vandag se brandstofpryse, besef

81

ek, het dit amper uitgesterf. Die petrol wat uitgery word om die

pakkie by die rygeleentheid af te laai, of wat die ontvanger weer in

die stad moet uitry om die pakkie by die rygeleentheid te gaan haal,

is baie duurder as die pakkie se fisiese inhoud.

Maar hoe meet mens nou ook die waarde van liefde in geld? En dis

maar alles liefde in daardie pakkies verpak.

Intussen nader ek die plek waar Jacobs se vragmotor so amper

korte mette met my en James gemaak het. Ek ry stadiger, en op

die ingewing van die oomblik draai ek in na die halte waar die gruis

gelaai is. Vandag gaan ek die geheim ontrafel.

Die pad kronkel, presies soos ek dit van die kraterrand af gesien

het. Dan is ek by die haltetjie, en stap na die laaitregter.

“Medellin,” lees ek op die haltetjie se naambordjie. “Die destydse

SAS en H sal my seker altyd verstom met die mooi name wat hulle

vir die klein haltetjies gegee het,” dink ek. Soms baie gepas, soos

as mens van Parys – die een in die Vrystaat – met die trein na die

hoofspoorlyn ry. Eers kry ‘n mens Calais, en dan sluit die syspoor

by Dover by die hoofspoorlyn aan.

82

“Medellin,” dink ek. Hoe gepas. In Columbië word Medellin onder

meer ook met mynaktiwiteite geassosieer – smaragde.

In die lig wat vinnig minder word soek ek na iets wat van daardie

vragmotor kon gekom het.

“Smaragde?” Ek glimlag vir my eie verspotte gedagte.

Uiteindelik kry ek stukkies ligte klip, amper wit, en tel dit op. Dis

swaar. Dis g’n gewone gruis nie. Dis ‘n swaar metaal.”Kobalt?”

wonder ek. Maar wat sou kobalt hier soek? Die naaste plek waar dit

gemyn word waarvan ek weet is die Kongo.

“Dan was dit ‘n meteoriet,” dink ek. “En dit verklaar sommer die

eienaardige los koppies aan dié kant van die krater. Dis natuurlik

die oorblyfsels van puin wat die meteoriet losgeruk het toe dit die

plato getref het. Maar so presies? Miskien was dit toe nog deel van

‘n groter plato – het die hitte van die meteoriet die rots hier onder

harder as dié verder gebak? Ek wens ek het meer van geologie

geweet, maar dis duidelik dat die meteoriet skuins uit Lesotho se

kant gekom, en die puin hierdie kant toe laat spat het. Dis seker

ook hoekom die meteoriet of sy stukke puin naby genoeg aan die

oppervlak is om te myn, al is dit dan van die kant af. Hy het seker

die aarde so skuins getref dat hy deur die rotse wat nou die

83

kraternek is geploeg het. Dan is dit seker teoreties moontlik dat die

meteoriet of sy brokstukke so vlak lê dat ‘n mens dit met

mynbedrywighede kan bykom.

Ek prop dit in my sak en stryk aan na my bakkie toe. Op ‘n afstand

hoor ek ‘n voertuig se gebrul aankom, en instinktief weet ek dis

weer die Jacobse wat oppad is. Teen dié tyd sou die plaaslyne

geloop het, en Groot Piet sal erg gekwets voel dat hierdie

minderwaardige skepsel sy hand by die meisie wat hy in die oog

gehad het, in die as geslaan het. Dis Sondag, en ek lus g’n baklei

nie. Dit kan ook net die hangende sake bemoeilik.

Ek draf na die viertrek, en spring agter die stuur in. Stadig ry ek na

die naaste punt van die oopte waar die pad aansluit, en wag met

die gedagte om verby te jaag as die aankomende voertuig ingejaag

het.

“Oppad iewers heen?”

Sonder om te kyk weet ek al wat om te verwag. En dit is ook so.

Een van die “securities” het asof van nêrens getree en sy R-4

teen my kop gedruk.

84

My kop werk oortyd. Los stukkies van ‘n legkaart begin in mekaar

pas. Ek onthou skielik hoe die Jacobse skielik, kleintyd, by my pa

kom neul het hy moet die plaas aan hulle verkoop. Pa wat

vasgestaan het, met geen plan hoegenaamd nie. Toe die vreemde

plaasmoorde, wat nooit opgelos is nie, al was dit destyds ‘n

seldsame soort insident.

Kobalt, ‘n dringende plaaskoop, die plaasmoord, die teleurstelling

dat daar ‘n trust geskep is wat enige opsie dat die plaas verkoop

kan word gevries het tot ek mondig is, en toe ek eers mondig is, die

hernude aandrang op verkoop.

“In Duits word kobalt mitologies aan ‘n bose gees gekoppel,” het

ons Chemie-dosent eendag gesê. Ek wens ek het meer opgelet.

Een van die kobalt-vorme onthou ek word vir die behandeling van

kanker gebruik. Maar dis omtrent al wat ek weet. Dit, en dat kobalt

gewoonlik, soos goud, in neerslae voorkom en in die reël nie in

meteoriete uit die buitenste ruim val nie.

Skielik weet ek wat ek moet doen as ek aan die lewe wil bly! Ek

moet hier wegkom voor die Jacobse hier aankom!

85

Ek maak of ek iets uit die nutskassie wil haal en begin vooroor buk.

Die “security,” hoop ek, dink ek wil ‘n skietding bykom.

“Hoi, hoi,” maan hy my om nie te probeer nie. Dis presies wat ek

wou hê. Skielik ruk ek my kop en lyf agtertoe, en toe die skoot klap

is dit voor my verby. Terselfdertyd ruk ek die deur oop en die

“security” slaan soos ‘n os neer toe die deur hom met volle mag

tref. Met een sprong is ek op hom, en ruk die vuurwapen uit sy

hande. My Sondagskoen tref hom moordend teen die slaap, en hy

lê slap.

Met die masjiengeweer oorgehaal oor die stuurwiel, wag ek vir die

aankomende voertuig wat nou baie naby brullend aankom. Die

volgende oomblik blits dit verby, en ek trek met volle vaart weg,

agter hom verby en terug na die kruising toe. Die viertrek brul om

die draaie van die puinkoppies en dan, skielik is daar iets in die

pad...

Ek rem, maar dis te laat en die vertrek se bande sleep en vang die

voorwerp wat die neus skuins die lug in laat trek. My laaste

bewuswording is van kos wat deur die lug trek, uit die pakkies liefde

waarin dit so sorgvuldig gepak was...

86

5. Dis so koud

Die newels begin stadigaan plek maak vir die vreeslikste pyn. Ek

probeer vasstel waar ek seer het, maar los dit toe ek besef dis

maar oral. My kop, my kaak, my lyf, bene, arms – niks is ontsien

nie. Dis donker, maar die reuk van geslagte rou vleis hang swaar

om my.

Ek is in ‘n slaghuiskoelkamer, besef ek. Maar hoekom is ek nie

doodgemaak nie?

Dan begin die besef tot my deurdring. Hulle het hul vingers een

keer met ‘n testament verbrand. As ek sommer net dood is, kan hul

planne weer in ‘n jare lange boedelstorie afgee. My terugkeer na

die plaas het immers reeds gewys hoe kompleks ‘n saak kan wees

waarvan al die los drade nie behoorlik vasgeknoop is nie.

Nee, besef ek, hulle gaan my eers probeer maak verkoop. Soos ek

hier in die koue lê, word die dokumente ook opgestel. “Oor my

dooie liggaam,” brom ek.

Maar die verkoop van vaste eiendom gaan nie so vinnig gebeur

nie. Sal hulle my werklik op ‘n manier aan die lewe probeer hou tot

87

die koop deur is? Maar hoe gaan hulle keer dat ek met die sak

patats vorendag kom? Ek sal g’n nooit so doodluiters sit en wag vir

die koop om deur te gaan, net om dan vermoor te word of

eenvoudig te verdwyn nie.

Wonder of Marisa my al sou begin soek het? Of James?

Net daar word ek yskoud. Natuurlik! Hulle sal iemand vir wie ek

omgee vir afpersing gebruik. Skielik is ek doodbenoud. Hier moet

ek uitkom! Gou ook sodat ek weer die troewe aan my kant begin

kry.

Ek strompel regop, met elke spier in my lyf wat koud en seer is. Dis

pikswart donker binne, en dus het ek ook geen idee van na watter

kant die deur is nie. Vaagweg onthou ek hoe James die deure

oopgepluk het, die karkasse wat in rye weg van die deur af gehang

het. Voel-voel kry ek ‘n idee van in watter rigting die karkasse hang.

Dan sukkel-sukkel en na die een kant toe. Dit kan net sowel die

agterkant wees, besef ek, maar daar is net een manier om uit te

vind.

88

Dit is toe ook die agterkant, besef ek toe ek die hele afstand teen

die koue muur afgelê het sonder om ‘n deur te kry. Nou anderkant

toe.

Uiteindelik is ek teen daardie muur. Nog voor ek ‘n deur kan kry,

voel - voel ek iets anders teen die muur. Dis ‘n skakelaar! Ek druk

die aankant, en skielik is die vertrek helder verlig. Vir ‘n hele ruk is

ek heeltemal verblind, maar dan raak my oë aan die lig gewoond

en besef ek dis eintlik maar ‘n dowwe lig.

Die lig bring ook slegte nuus. Die deur se slot is, soos ek verwag

het, aan die binnekant verwyder. Maar ek bly loop, sodat ek darem

bietjie bloedsomloop kan behou. As hulle my wil lewend hou, sal

hulle my ook nie te lank hier binne los nie. Miskien kan ek vir hulle

‘n lokval stel. Maar hulle sal dit seker verwag – hulle het my immers

nie vasgebind nie.

Dan gewaar ek iets wat ek regtig nie gedink het ek sou sien nie. ‘n

Trollie. Een van daai swaar staaltrollies met die staalwiele waarop

karkasse verskuif word. Met daardie trollie, besluit ek, gaan ek uit

hierdie koue hel breek, kom wat wil. Maar waar is die beste plek?

Ek beweeg reg om die koelvertrek en klop met my plathand om te

voel waar die muur die dunste klink. Die gevaar bestaan natuurlik

89

dat ek deur ‘n symuur in ‘n ander koelvertrek kan breek, en daar

maar net so toegesluit sal wees as hier. Voor, glo ek, sal

“securities” wees. Agter dus, al is dit ook dan die dikste muur.

Dié muur klink ook maar aan die dik kant, maar dis nou al kans. Ek

pak ‘n paar swaar karkasse op die trollie, en gaan maak gereed om

die agterste muur storm te loop. Lyk gelukkig nog half afdraande

ook soontoe – seker maar bietjie desperate optimistiese

verbeelding.

Ek skraap al die krag wat ek kan opdiep bymekaar en begin teen

die trollie te beur. Maar ek is te swak en dit roer nie. Ek skep asem,

en buk weer oor die trollie.

Dan kom die trollie op die gladde vloer in beweging. Verbasend

glad bou dit lekker spoed op na die muur toe, en ek moet later

uithaal om by die donderende gevaarte by te hou. Ek wil eenvoudig

my eie gewig en bietjie krag agter daai trollie hê as dit die muur tref.

Die trollie hardloop nou amper vry, en ek moet aandag skenk aan

die stuurdery dat dit die muur vol tref. Die afstand na die muur

begin vinnig korter en korter word. Sal ons genoeg impak hê?

90

Dan tref ons die muur met ‘n donderende slag. Daar is ‘n gekraak

en ‘n gebreek, en die volgende vars, warm lug en ek en die

karkasse trek saam met die trollie deur die lug. Gelukkig val ek die

trollie mis, maar beland kaplaks tussen die hardgevriesde

karkasse.

“Nou toe nou, wat het ons hier?”

Dis Jacobs. En agter hom nog ‘n paar gesigte. Groot Piet,

Redelinghuys, die moeilike dogter, en nog ‘n man.

“Ai, ai, spaar ons die moeite om jou te gaan uithaal.” Dan minder

gemoedelik. “Bring hom Piet, dat hy gaan teken.”

“Ja pa.”

Vet Piet buk oor my om my te begin optel. “Jou vark, jy vat mos my

meisie,” sis hy.

“Sy hou nie van sissies nie,” sis ek terug. “Sy sal nie aan jou vat

nie, nie eens met ‘n kastreertang nie,” en kry ‘n goeie meet vir ‘n

hengse oorveeg in, presies op daai oor wat nog lekker geswel is.

91

“Einaaa!!” gil Vet Piet, en gaan opsluit soos ‘n baba aan’t tjanke.

Maar dan kry ek Jacobs en Redelinghuys se stewels gelyk in die

ribbes.

“Jy wil maar op die harde manier doodgaan. Plaas jy het toe ons

jou plaas wou koop die geld gevat en uit ons lewens gebly.”

“Al spook ek by jou, bly ek waragtag nooit uit jou lewe nie,” snou ek

Jacobs toe.

Redelinghuys pluk my aan die kraag op, maar is bietjie onverskillig,

met die gevolg dat ek ‘n voltreffer-skop teen Jacobs se kop kan

inkry. Hy tol en slaan soos ‘n os neer, heeltemal buite weste.

“Jou bliksem!” gil Redelinghuys en hy pomp my geniepsig met die

knie in die rug. Ek gebruik die effense momentum van die

kniestamp om verder om te swaai en ‘n voltreffer op die polisieman

se neus te plant. Sy kop tref die waentjie, en ook hy bly doodstil lê.

“Dis nou genoeg sport vir een aand, mnr. Wessels,” sê die

onbekende man bedaard. In sy hand hou hy ‘n pistool, en die

pistool is op my gerig. “Jy gaan nou hier teken.”

92

“Of?” vra ek. “Gaan jy my skiet as ek nie teken nie?”

“Nee, sê hy bedaard. Karien gaan jou uiteindelik skiet, maar nou

gaan jy eers teken of jy gaan spyt wees.”

Ek het van Karien – so dis die moeilike merrie se naam – vergeet.

Dan besef ek hoe amateurs hierdie mense eintlik is – Karien staan

reg agter my, waarskynlik met ‘n vuurwapen, en reg voor my staan

hierdie cool jafel ook met ‘n vuurwapen.

“Wie de hel is jy!” snou ek die onbekende toe.

“Jan Barnard, ‘n prokureur van Faureberg,” sê hy half bedaard.

“’n Kroekereur!” sis ek minagtend. “Dan moet jy mos weet dit help

niks ek teken en julle maak my nou van die gras af nie. Dan is daai

grond eers weer boedel toe. En die verkoop niks werd nie.”

“Skoenmaker, hou kou by jou lees!” sê hy half geïrriteerd. “Ons het

lankal die nodige dokumentasie, en ‘n hele lot is al reeds in die

proses. Jy sal nogal verbaas wees hoe lank terug jy die grond al

verkoop het.”

93

“Nou vir wat soek julle my handtekening?”

“Man, vir ingeval iemand ondersoek instel en hulle ‘n knap

handskrifdeskundige kry. Iemand moet net vir ons sekere

dokumente waarop jou handtekening vervals is omruil, en daarvoor

het ons reeds seker gemaak.”

Ek moet nou reageer, voor hulle hul fout agterkom en Karien en

Barnard so beweeg dat ek nie meer presies tussen hulle is nie. Ek

maak of ek na links gaan duik, en die volgende oomblik is ek so

laag ek kan op my hurke en duik na die man met die vuurwapen

voor my. Een dood gaan ek sterf, en as dit dan nou vandag moet

wees, dan sonder dat ek daai vorm geteken het.

Ek hoor twee skote gelyk klap, en dan hoor ek Dik Piet eers

histeries gil.

Nog voor ek die man tref, weet ek hy is morsdood. Die bloedkol op

sy bors het net te vinnig so groot geword. Ek gebruik dus so veel as

wat ek kan van my momentum om kant toe te rol, en om te kyk.

Maar Karien lê ook uitgestrek, roerloos.

94

“Security. Security, waar is julle?” roep Groot Piet pateties uit.

“Soek jy dalk na hierdie manne?” vra James skielik skuins agter

my, waar hy met drie “securities,” hande bo die kop en sy 22 in sy

hande, om die gebou gestap kom. Die “security” wat ek by die

spoorweghaltetjie bygedam het, makeer. Baksteen draf opgewonde

saam, en toe hy my sien, kom hy uitgelate nadergehardloop en

spring teen my op. Groot Piet gaan jammerlik aan die ween.

James het na ek en Marisa van die poel op Dagbreekkrater af

gekom het lewenslank vriende met Baksteen geword toe hy die

brakkie braaivleisbene gevoer het.

“Jis James, ek is bly om jou te sien!” roep ek regtig baie bly uit. “Het

my hande hier half vol gehad, maar ek sien jy het self ‘n handvol of

twee.”

‘n Onrustigheid begin egter in my nesskop – wat maak Baksteen

saam met James?

“Ja,” antwoord James so droogweg soos hy soms die meester van

kan wees. “Ek kan darem nie dat hulle jou van die gras af maak

voor jy kans gehad het om behoorlik te groet nie. Vanoggend is jy

95

so verlief daar op die Dagbreekkrater weg dat jy nie gegroet het

nie.”

Ek weet ons is besig om bog te praat om die spanning te probeer

verdryf. Ons is immers nie aan ‘n lewe van daaglikse doodsgevaar

en skurke wat jou bloed soek gewoond nie.

Ek en James werk vinnig om Jacobs, Groot Piet en Redelinghuys,

asook die veiligheidswagte vas te bind. Groot Piet huil steeds

onbedaarlik.

Dis Jacobs wat eerste begin bykom.

“Jou miserabele misgebak, maak my dadelik los!”

“Of wat?”

“Of jy sien jou geliefde Marisa nooit weer nie.”

Ek word weer yskoud.

“Wat bedoel jy Jacobs?”

96

“Ek het hulle in ‘n veilige plek gebêre, net as versekering as jy nie

wil saamwerk nie. Lyk my nou na ‘n gawe versekeringspolis wat ek

uitgeneem het.”

“Jou luis, jou lae luis. Ek los jou net hier onderstebo opgehang in ‘n

koelkamer en gaan soek haar.”

“Dan moet jy maar gou gaan soek, anders is dit koebaai met

Marisa en haar liewe ouers. Tragies.”

“Nee pa,” huil Dik Piet. “Nie Marisa nie, ek is lief vir haar.”

“Jou banale gek! Sy verafsku jou!” brul Jacobs.

“Is dit nie genoeg dat Karien dood is nie?!” huil Piet.

“Karien dood?” Jacobs is werklik geskok. Hy woel om, en sien haar

stil lê op die gras.

“Jou uitvaagsel! Ek hoop jy kry Marisa nooit betyds nie. Jou

uitvaagsel!” gil hy woedend op my.

97

Dan bars rou snikke uit die groot man en lê hy op ‘n patetiese

bondel. Amper kry ek hom jammer.

Ek luister egter nie meer nie...ek hardloop. James val agter my in.

“Waarheen hardloop jy?”

“Na die myn toe, teen die krater.”

“Dis te ver, kom ons vat ‘n ryding.”

Dit maak sin, en ons vlieg kortom. Baksteen lê egter steeds die

rieme neer in die rigting van die myn – en verdwyn keffend tussen

die bosse in. Nou is ek doodseker ons gaan op die regte plek soek.

Voor die slagpale staan ‘n hele paar voertuie – myne ook maar ek

dink nie dit sal geloop kry nie. Die kajuit is sleg ingeduik, en die

regterkantse voorste wiel is ver na agter gedwing. Wat op die aarde

sou ek daar in die pad getref het?

“Soek een met ‘n sleutel in,” sê ek vir James. Ek self pluk die

naaste, ‘n duur sedan, se deur oop, en sien die sleutel in die

aansitter glim. Ek spring in om te kyk of ‘n immobiliseerder dalk nie

98

die wegkom in die wiele gaan ry nie, maar die kar se enjin is

dadelik aan die werk.

“Kom!” skree ek vir James. Hy spring en ek trek so vinnig ek kan

weg.

“Seker die kroekereur se vuurwa,” sê ek met die wegtrek, “ maar ek

dink nie hy gee om nie.”

“Watse myn praat jy van?” vra James toe ons op spoed is.

“Kobalt of titanium of so iets, dink ek,” sê ek. En hulle myn deur na

Dagbreekkrater toe, dink ek. Dis hoekom hulle die plaas so

desperaat soek, en waarskynlik ook ons ouers destyds vermoor

het.”

James fluit deur sy tande. Hy is hoogs intelligent en van klein tyd

hoef ons nie baie tyd aan onnodige verduidelikings aan mekaar af

te gestaan het nie.

“Maar hoe kom sulke metale hier?”

99

“Ek dink daai krater is deur ‘n meteoriet gevorm. En ek dink dis daai

meteoriet wat hulle so lekker myn.”

James fluit weer deur sy tande.

“Sulke skurke.”

“Maar hoe het jy geweet om so betyds te kom help?” vra ek.

“Ek het besluit ek wil ook ‘n slag gaan kyk hoe lyk dit op die

kraterrand.” Hy giggel ondeund. “Dalk het daar vir my ook ‘n mooi

meisie op ‘n perd aangery gekom.”

Ek pomp hom gemaak ergerlik in die ribbes, en keer in die proses

die kar amper om. Die kopligte swiep, swiep onheilspellend heen

en weer oor die kronkelpad, voor ek alles weer onder beheer het.

“Ek het juis hier bo afgekyk, toe ek sien hoe jy na die halte afdraai,

en hoe hulle jou toe volg. Boonop het Baksteen by my aangekom –

pootuit. Toe snol ek te voet hier af. Baksteen het my reguit na die

slaghuis geneem – lyk my hy dink jy is belangriker as sy eie mense.

Die res ken jy.”

100

“Ek wonder hoekom het Baksteen eers vir jou gaan haal voor hy

slaghuis toe is, en nou eers oppad myn toe is?”

“Dalk het Baksteen net geredeneer dat ek dalk meer aan sy mense

se lot kan doen.”

Hulle moes dus reeds naby Marisa-hulle se huis weggekruip het

toe ek daar weg is, dink ek. Koelbloedig – eers versekering in die

vorm van ‘n sagte teiken uitneem voor hulle my takel.

101

6. Die myn

Die klofie waarin ons nou ry, draai skerp en raak baie nou. Dis hier

waar ons Baksteen op vol vaart in die pad af sien hardloop, ‘n

stofstrepie wat in die motorligte onder hom uitslaan. Ek ry tot langs

hom, en hou stil.

“Kom Baksteen, kom spring in!” roep ek. Die brakkie gooi ‘n es, en

kom spring blaffend in. Sy tong hang tot waar. Ek trek weer met ‘n

spoed weg.

Dan doem ‘n swart gat teen die berghang voor ons op. Ek aarsel ‘n

oomblik, en ry toe so vinnig soos ek kan waag in, terwyl ons baie

laag in die kar lê vir ingeval ons ons ‘n koeëlreën vasry. Niks

gebeur egter nie, en dis net ‘n gang wat nou taamlik skerp na onder

loop. Die motor se ligte priem in die gitswart donkerte af. Ek het nie

die vaagste benul oor wat om te verwag nie.

My gedagtes is ten volle vasgevang oor Marisa en haar ouers wat

dalk daar onder iewers vasgemaak sit by ‘n plek waar die volgende

ladings moet afgaan. Dis al waaraan ek kan dink toe Jacobs gesê

het hulle gaan teen ‘n bepaalde tyd sterf.

102

Dis James wat my aandag kortstondig aflei.

“Hoe sou die Jacobse uitgevind het van die titanium – van die

meteoriet?”

“Kobalt,” sê ek.

“Oukei, kobalt.”

“Al wat ek kan dink is dat die hitte aan die onderkant van die

meteoriet gasse laat opbou het, en rots gesmelt het sodat dit

iewers ‘n tonnel gemaak en iewers langs die kant van die berg

uitgeblaas het – iewers aan hul kant. Gewoonlik veroorsaak groot

impakmeteoriete ‘n ontploffing. Ons ry dalk juis nou in die tonnel

wat groter gemaak is vir die vragmotors om in te ry.”

Dan is ons in ‘n groot ruimte binne die berg. Ons is nou opsigtelik

by die plek waar daar teen die oorkantse wand in die meteoriet

weggekalwe word. Selfs in die beperkte lig van die motor wie se

ligstrale nie die hele meteoriet op een slag kan verlig nie, slaan die

omvang van hierdie knewel my asem weg. Dis duidelik nog net

deels oopgekap, maar die sigbare deel is maklik 50 meter hoog en

103

net so wyd. Ek hou stil, en ons spring uit. Baksteen is soos ‘n

weerligstraal oor my skoot by die kar uit, keffend die donkerte in.

“Marisa!” roep ek benoud.

“Hans!” hoor ek haar antwoord, duidelike blydskap in haar stem.

Ons hardloop in die rigting van waar haar stem gekom het, en waar

Baksteen nou opgewonde blaf, reguit na die gitswart wand wat voor

ons opdoen.

“Waar!” roep ek weer.

“Hier!” kom haar en beide haar ouers se stemme weer.

Ons hardloop nou in die rigting van waar ons meen die stemme

gekom het. Teenaan die rots merk ons ‘n holte wat ‘n ent in strek.

“Is julle hier?” roep ek.

“Hier!” roep Marisa, haar stem amper teenaan ons. Baksteen tjank

nou liggies.

104

“James, gaan trek die kar sodat die ligte hier skyn. Ek sal solank

kyk wat ek in die donkerte kan uitrig.”

Ek voel-voel in die donker, en raak aan iemand. “Wie is dit?” vra ek.

“Dis ek seun,” antwoord Marisa se ma.

“Hoe is tannie Wanda vasgemaak?” vra ek.

“Om ons bene met ons hande agter ons rûe vas. Dis vreeslik styf –

dit maak seer,” sê sy pateties en my verligting om hulle te gekry

het, word met ‘n verskriklike woede vervang.

“Ons het julle nou los,” sê ek so gerusstellend soos ek kan.

Ek voel af na die enkels, en voel hoe dik growwe tou ongenadig

styf vasgebind is. Dit gaan nie sommer losgeknoop word nie. Iets

skerp om dit mee deur te sny sal help. Dan val die ligte op ons, en

ek sien hoe die gesinnetjie in ‘n patetiese bondel saam vasgebind

sit. Hul oë is styf toegeknyp van die skerp lig wat nou op hulle val.

Marisa lyk vir my wasbleek en baie na-aan breekpunt.

“Wat het hulle met Baksteen gemaak?” vra ek.

105

“In die wasgoedmandjie geprop,” sê tannie Wanda. “Hy het seker

daar uitgekom en julle gaan soek. Ek kan net dink hoe gaan die

wasgoed lyk wat saam met hom in die mandjie was.”

James val langs my in en begin om die knope van die toue

waarmee Marisa vasgebind is, los te probeer woel.

“Jis, dit sit vas,” kla hy. Moet ons hulle nie buitentoe vat nie?”

“Kan nie,” sê die oom. “Ons hande is aan ‘n staaf vas wat in die

rots vasgeslaan is.”

“Sulke bliksems!” sis ek deur my tande.

“Hans, nie sulke vuil taal voor Marisa nie,” raas tannie Wanda.

“Ma!” raas Marisa en oom Frans gelyk.

Hierdie Afrikaanspratery laat my bietjie van die ontsteltenis vergeet

en dan werk ek beter. Maar as dit die tannie so ontstel – veral as sy

Marisa se ma is - moet ek maar my woorde probeer tel.

106

My oë het intussen op nog iets onheilspellends geval. Ek weet nou

waar hulle ‘n gat gekry het om die staaf in te druk. By ‘n ander gat

steek ‘n dinamietkers uit, en daaraan vas sit ‘n tydmeganisme. Ek

besef skielik duidelik wat Jacobs bedoel het met die tyd wat hulle

nog het om te lewe!

Amper uiter ek ‘n erger woord as dié van netnou wat tannie Wanda

so ontstel het.

“Hoeveel tyd?” wonder ek benoud.

“Kom ons probeer eers die hande loskry. Dan kan ons hulle

minstens na die kar dra en uitry,” stel ek so gelykmatig as moontlik

voor. Ek wil nie nou groter paniek saai as wat nodig is nie.

“Gaan jy solank aan. Ek gaan kyk in die kar of daar nie ‘n snyding

is nie,” sê James.

Die keer sorg ek dat ek heel eerste die toue wat Marisa se polse

aan die staaf vas het, bydam.

“Werk eers met my pa se toue,” sê sy egter. Hy is sterker as ek en

sal beter met die res kan help.”

107

By die motor hoor ek James swets. Hy is duidelik hoogs gespanne.

Dit beteken, besef ek, hy het ook die dinamiet gesien en is nou

gefrustreerd omdat hy niks kry om sake te bespoedig nie.

“Kan julle dit nie losskiet nie?” vra die oom.

Ek aarsel voor ek antwoord, want ‘n skietery so na aan

dinamietkerse aan tydsmeganismes klink nie vir my na ‘n baie

gawe gedagte nie.

“Oom, hulle skiet dinamiet hier onder. Ek weet nie wat dalk hier

rondlê nie. Dalk is hier metaangas in die myn. Ons probeer dit as

laaste uitweg.”

James het intussen langs my ingeval, en hy takel die toue van die

oom.

“A!” sê hy. Hier kom iets los. Ek het self nog g’n duit gevorder nie.

James werk soos ‘n besetene, en een na die ander begin die een

lus op die ander meegee en loskom. Uiteindelik kan die oom sy

hande styf, styf voor hom uitstrek, en begin rondswaai om weer

108

genoeg bloed in sirkulasie te kry. James het nou na die tannie se

toue versit. “Ek dink ek het nou die slag!” sê hy met nuwe moed.

Die oom begin intussen kyk wat hy met die toue om sy enkels kan

uitrig.

Dan voel ek die eerste lus in die knoop van die tou wat Marisa aan

die staaf vas het meegee.

“A, ek vorder ook nou!” Ek is regtig baie verlig. Marisa begin van

verligting te huil.

Die tweede lus begin meegee, en daarna gaan dit makliker. Net die

laaste lus sit weer verbete soos Marisa self in ‘n poging om los te

kom, dit erger vasgewoel het. Maar dan het ek dit ook los. Ek begin

terstond die toue om haar enkels los te knoop, wat ook aan James

meer beweegruimte gee om die toue agter die tannie se rug los te

kry. Met meer ruimte, en sonder die ander toue se belemmernis,

maak James ook nou weer vinnig vordering.

Dan is Marisa se toue almal los, en ek geen haar ‘n vinnige druk

voor ek haar pa met die toue om sy enkels gaan help.

109

Maar dis nie meer nodig nie. Hy is nou flink besig om die laaste

lusse los te woel, en ek begin solank met die tannie s’n.

‘n Rukkie later is almal los, en ek omhels Marisa verlig voor ons na

die kar aanstryk. Dan begin Baksteen verwoed in die donkerte in te

blaf.

“Hoe aandoenlik!” klink Jacobs se stem skielik uit die donker. Ek

vries yskoud. “Al die moeite en dit puur verniet,” gaan Jacobs voort

asof hy nou met ‘n gemoedelik verhaaltjie besig is.

“Is Karien se dood nie vir jou genoeg nie?” sis ek.

“Inteendeel,” kom Karien se stem uit die donker. Die aanname dat

ek dood is, was bietjie oordrewe. ‘n Borshangertjie het die koeël

gestop, ek was net katswink.”

“Ek het altyd vir Jan gesê hy gaan nog seerkry om met daai soort

pistool met ‘n sewe komma vyf te skiet,” lewer Dik Piet nou ook sy

bydrae. “Daai fabrikaat soek ‘n nege mil. Dan sou die hangertjie dit

nie gestop het nie.”

“”Sjaddap Piet,” byt Jacobs. “Dan was Karien bokveld toe.”

110

“Ja,” sê Karien, “en dis ek wat julle losgemaak het.”

Nou is Piet doodstil.

Jacobs is egter hier vir dringende sake.

“Gaan jy nou teken, Wessels? Of by wie moet ek begin om te

skiet? Sommer by Marisa?”

“Hierdie meteoriet lê op my grond en kyk hoe het julle hom

weggeskiet! Julle steel al lank!” blaas en van kwaadgeit.

“Meteoriet?” spot Jacobs koggelend. “Pêl, daai ding is ‘n ruimteskip

wat hier geval het.”

“*&^% man” blaas ek terug. “Van waar nogal?” Ek hoor tannie

Wanda weer haar stem intrek by die aanhoor van sulke pront

Afrikaans. Sal tog my woorde moet begin tel.

“Suit yourself,” antwoord Jacobs nou skynbaar ongestoord. “Ons

kon nog nie deur die ding kom om die ruimtemannetjies te vra nie.

As hulle na ‘n miljoen jaar of so natuurlik nog leef.”

111

“Nou hoe dik is die wand dan kamma?” wil ek steeds heel

ongelowig weet.

“Nuuskierig vir iemand wat nounou bokveld toe is. Die seismiese

toetse dui hier aan die voorkant omtrent 25 meter. Langs die kante

soos om rondom tonnels geskiet het heelwat dunner, maar daar is

die allooi so hard ons kan nie eens ‘n gaatjie in kry om ‘n

dinamietlading in te kry nie.” En dan vervat hy op ‘n heel ander

trant:

“Nou skiet ek vir Marisa net om te wys ek maak nie speletjies nie.”

“Nee pa!” huil Piet al weer. “Nie Marisa nie! Ek is lief vir haar!”

“Sjaddap Piet!” kry hy ‘n koor antwoorde. Ek heel vooraan, besef

ek. ‘n Mens kan amper nie dink dat net twee ordentlike klappe van

Vet Piet – wat glo altyd ‘n opperste boelie was, so ‘n Vet Piep kom

maak nie.

Piet ween weer saggies.

112

“Nou net om te wys ek maak nie speletjies nie, skiet ek sommer

nou vir Marisa!” herhaal Jacobs bulderend, en lig sy pistool. Marisa

se gil ruk my tot aksie.

“Ek sal teken!” gil ek, maar die pistool spoeg vuur, en die slag klink

oorverdowend in die grotsaal.

Ek het nooit kon dink Groot Piet kan so vinnig beweeg nie. Jacobs

klaarblyklik ook nie. Maar toe die skoot klap het Groot Piet reeds

voor Marisa ingespring, en oombliklik is sy hemp voor rooi gekleur.

Karien gil.

“Piet!” gil Jacobs. “Wat het jy nou gedoen?!”

Binne twee treë is Jacobs huilend by sy seun wat stil op die grond

neergesyg het.

“Jou onnosel. Wat ‘n onnosel ding om te doen!” huil hy.

“Nie...onnosel...slim ding...ek het haar lief. Een keer regte ...ding...”

en dan is Groot Piet heeltemal slap.

113

Ek besef dis nou of nooit. Redelinghuys, weet ek, is iewers in die

donker, en hy is nou die enigste gevaarman, want Jacobs en

Karien se aandag is vir hierdie vlietende oomblik by Piet. Ek glo nie

die securities is hier nie, want daar was net nog een rybare ding

by die slaghuis – ‘n bakkie. Ek meet die afstande, en dan beweeg

ek!

Terwyl ek met my een oog so goed moontlik na beweging in die

donker soek in die rigting waarin Baksteen nou blaf, om te probeer

vasstel waar Redelinghuys is, gryp ek na die rewolwer in Karien se

hande en swaai terselfdertyd met die regtervoet om die pistool uit

Jacobs se hande te skop. Dis net ‘n breukdeel van ‘n sekonde,

maar dit voel kompleet asof alles in stadige aksie gebeur. Toe ek

die beweging in die donker sien, en Karien se rewolwer begin lig,

voel dit vir my Redelinghuys het al eeue tyd gehad om dooierus

korrel op my te neem.

“Wag, moenie skiet nie!” kom Redelinghuys se stem uit die donker.

Iets in die stem laat my aarsel. Iets wat ek nie kan beskryf of

verduidelik nie.

“Ek sit my wapen neer,” vervat Redelinghuys. “Ek kom lig toe...ek

kom verduidelik.”

114

Dan kom die polisieman, hande omhoog, uit die donker.

“Ek is nie regtig kaptein Redelinghuys nie. Ek is eintlik

superintendent Jans Bezuidenhout van die Interne

Ondersoekeenheid.”

Ek merk die geskokte uitdrukkings op Jacobs en Karien se gesigte.

“Laat sak jou hande Bezuidenhout. Maar jy het bitter baie om te

verduidelik. Hoeveel moorde moes nog gepleeg word voor jou

cover geblaas sou word?” Ek is ergerlik.

“Ons moet hier uitkom!” gil Jacobs skielik. “daai ladings gaan nou

enige oomblik ontplof!”

Hy spring ook sommer op en begin na die donker gang – die pad

na buite, te hardloop, gevolg deur Karien en ons ander. Net Groot

Piet se groot dooie liggaam lê hier, ‘n selftevrede trek op sy gesig –

‘n man wat sonder integriteit geleef het, sonder selfrespek, maar

wat met beide gesterf het.

115

Ek, Marisa en haar ouers spring in die motor, en Baksteen peul

behoorlik saam in, maar toe ek dit wil aanskakel sukkel dit. Die ligte

het die battery al kwaai pap gerem. Ek skakel die ligte af, wat ‘n

woeste en luide protes van die hardlopendes ontlok wat nou

heeltemal in die pikdonkerte hul weg moet voel. Ek draai weer die

sleutel, en dié keer brul die kar aan die gang. Ek skakel dadelik

weer die ligte aan, en jaag so vinnig ek kan by die harlopendes

verby. Bo, in die ingang, maak ek ‘n handremdraai, sodat die ligte

terug in die tonnel, maar bo teen die dak skyn. Dan is ek en my

passasiers uit die kar, en hardloop weg voor die tonnel se ingang.

“Val plat!” skree ek onnodig.

James is die eerste wat uitgehardloop kom, en hy hardloop ook

skuins die donkerte in. Dan Jacobs, wat sommer dadelik net buite

die tonnelbek platduik, dan Redelinghuys, en dan Karien. Maar

Karien in nog in die middel van die myn se opening toe die eerste

slag afgaan, gevolg deur nog een. In net ‘n oomblik lyk dit of ‘n

groot onsigbare hand haar en die motor oplig en weg van die

tonnelbek slinger, voor ‘n groot stofpluim hulle verswelg. Die aarde

onder my ruk en tril.

Dan is daar ‘n gerammel, en dan stilte.

116

Ek hardloop na die tonnelingang. Die motor se ligte is nou dood, en

‘n mens het nou net ‘n effense sekelmaantjie om in die donkerte te

kan sien. Vaagweg merk ek die kar onderstebo lê, en halflyf steek

Karien se bolyf onder die kar uit. Ek voel haar pols.

“Dood?” vra James wat langs my ingeval het.

“Ja, die berig oor haar dood was toe nie so heeltemal oordrewe

nie.”

“Waar is Jacobs?” vra Marisa se pa heel prakties.

“Hy het daar ingeduik,” sê ek heel skaapagtig, wel wetend dat ek

tyd mors om hom nog daar te gaan soek.

“Vervlaks,” brom ek.

“Nou het ons ‘n baie gevaarlike man hier iewers om ons los. Maar

gelukkig ongewapen,” sê James verlig.

“En Redelinghuys. Of Bezuidenhout liewer?”

117

“Ag, laat ek julle nie te lank in die duister hou nie,” kom

Bezuidenhout se stem uit die donker. Ek is verlig. Maar dan

verpletter hy alles met sy volgende sin.

“Ek en Jacobs het nou heelwat opruimwerk om te doen,

beginnende daarby dat julle nou maar jul handjies in die lug steek.

Ons is altwee gewapen. En seergemaak, en kwaad.”

“Ek dog jy is van die Onafhanklike Ondersoekeenheid?” blaf ek vies

terug in die donker.

“O, maar ek is. En dis wat dit so maklik gaan maak om die spore

dood te vee. Want niemand sal my sommer verdink nie. Nie as ek

my werklike klere wys nie.”

“Nou hoekom het jy my dan nie daar binne geskiet nie?” vra ek,

steeds erg onthuts en deurmekaar.

“Man, om die waarheid te sê, jy was te vinnig vir my. Seker maar

die harde slag teen die trollie wat my so stadig gemaak het. Jy het

my amper bokveld toe gehad daar. En as ons ‘n oomblik langer met

cowboys en crooks verspeel het, was ons nou almal bokveld toe.”

118

“Ons gaan julle almal vrek maak, en ek gaan elke oomblik geniet,”

brom Jacobs ook uit die donker. Julle het my kinders vermoor, jul

varke.” Sy stem is gebroke, en ons weet almal hy bedoel presies

wat hy sê.

“Nou weet jy hoe ek voel oor jy my en James se ouers vermoor

het,” sê ek vir die donkerte. Ek hoor hoe Marisa en haar ouers hul

asems geskok intrek.

“Business is business,” koggel Jacobs uit die donkerte.

Ek besef die hopeloosheid van ons situasie.

119

7. Die vlugtog

“Stap aan!” beveel Bezuidenhout, en bedui met die pistool wat nou

dof in die effense maanlig glinster, af in die pad.

Gedweë draai ons almal om en begin aanstap. My voete voel soos

lood.

“Ek is so jammer ek het julle in hierdie ding betrek,” fluister ek vir

Marisa hier langs my. En ek bedoel dit.

“Moenie laf wees nie,” fluister sy terug. “Jy kon dit mos nie voorsien

nie. En ek is baie lief vir jou,” sê sy en gee my hand ‘n drukkie.

“Ek sal ons hier uitkry, ek beloof,” fluister ek. “Ek is hopeloos te lief

vir jou om jou te laat seerkry.” Ek druk haar hand ook.

In die donker doem ‘n bakkie op. Dis seker hiermee wat Jacobs-

hulle ons na die myn agtervolg het.

“Klim op,” bulder Bezuidenhout agter ons. ‘n Gevoel van vreugde

spoel onverklaarbaar oor my. Hier gaan ons kans kom. Een sal

moet bestuur, en een se aandag sal op ons moet wees.

120

Maar ook hierdie vreugde is van korte duur.

“Jy grinnik verniet Wessels. Jy bestuur, en as jy iets snaaks

probeer, is Marisa op jou gewete.” My moed sak in my sokkies.

Ek skuif agter die stuurwiel in, en Jacobs kom sit langs my en ek

gril vir die groot man. Maar weer kry ek ‘n tikkie hoop. Die vyand se

aandag gaan verdeeld bly.

Die ander klim agterop, en oom Frans tel vir Baksteen saam op. Ek

trek weg. Dis ‘n sterk dieselbakkie, eerder vir die plaas as die

grootpad gemaak, en hoog op sy wiele. Jacobs sit aandagtig langs

my, sy pistool in my sy gerig. Die groot man is buite homself –

binne die bestek van enkele minute het hy beide sy kinders en sy

myn – sy hele lewe verloor. Hy is hartseer en woedend, emosioneel

baie deurmekaar. Hy het geen planne om lewend gevang te word

nie, en as hy dan moet gaan, neem hy soveel as moontlik mense

wat in sy pad kom staan het saam.

“Stadig man, wil jy ons verongeluk?” wil Jacobs weet toe ek die pad

terug na die slaghuis toe aanpak. Ek is half verbaas – kan iemand

121

regtig so selfgesentreer wees dat hy aan sy eie verkeersveiligheid

dink net na sy laaste gesinslede dood is?

“Man, half om’t ewe vir my hoe ek omkom, dan nie?” In die effense

lig van die paneelliggies sien ek die paniek in sy voorkopplooie –

dis nou te donker in die bakkie om sy oë te sien. Maar ek beplan

nie om dood hieruit te kom nie, en ook nie dat een van my mense

iets oorkom nie. Ek het ander planne. Eers moet ek hom nog

kwater maak sodat hy alle redelikheid verloor en sy waaksaamheid

verslap.

“Dik Piet was ‘n beter mens as jy,” sê ek. “Al was dit ook net omdat

sy lyf te dik was vir die koeël om dwarsdeur te trek en Marisa seer

te maak.” Dis ‘n lae hou, en ek skaam my daarvoor, maar dit het

die gewenste uitwerking.

“Wessels jou vark!” gil hy op my. Dan is ons in ‘n draai.

Om die draai, waar groot kareebome ‘n donkerte teen die effense

maanlig in die pad gooi, kry ek my kans. Die oomblik toe die bakkie

‘n effense knip vang, en die pistool na onder ruk, kap ek Jacobs se

pols met alle mag met ‘n karatekap uit sy hand. Dan vlieg dieselfde

122

hand na Jacobs se keel, en terwyl ek hom regop hou, druk ek sy

gorrel toe.

Ek druk, en die krag van jare se seerkry oor my ouers en sussie

kom in my ystergreep bymekaar. Die groot man spook maar my

skielike aanslag het in ‘n ommesientjie te veel skade aangerig. Hy

het reeds krag verloor. Of het hy regtig reeds soveel krag verloor?

Dat hy maar eintlik besef sy laaste oomblikke te midde van groot

alleenheid het aangebreek, dat hy niks daarby gaan baat om hom

nou meer te verset nie?

Ek het Jacobs se gorrel oombliklik verwoes – al los ek nou sal

Jacobs nie weer asem daardeur kry nie. Maar my greep verslap

nie. In die donker maak Jacobs patetiese flou beweginkies met sy

hande. Hy het hom volkome aan sy lot oorgegee.

Teen die tyd wat ons uit die donkerte kom, hang Jacobs se arms

slap langs sy lyf. Van agter, besef ek, lyk die situasie nog

onveranderd. Nou nog net met Bezuidenhout plan maak.

“Maar wat van die securities?” wonder ek.

123

My volle aandag is nou in die truspieëltjie en ek ry nou ook baie

stadiger. Nou moet ek vir tyd speel om ‘n waterdigte plan te

beraam.

Met die bakkie wat stadiger ry, besluit Bezuidenhout dit gaan

gemakliker wees om op die bakkie se kant, in die regterkantste

agterhoek, te sit.

“Vervlaks!” Nou is hy reg agter my en sal ek hom nie so in die ry

met Jacobs se pistool kan afklits nie.

Maar tog, dis nie baie slim om daar op die bakkie se kant te sit nie.

Ons nader intussen die afdraai na die slaghuis, en ek weet die tyd

loop uit. By die slaghuis sal Bezuidenhout heel waarskynlik die

“securities” weer kan opkommandeer om vir die verlies aan

mannekrag op te maak. Sal ek in die draai iets probeer?

“Nee,” besluit ek. As daar nou een plek is waar Bezuidenhout

bedag gaan wees dat ek iets probeer, is dit by daai einste draai. Ek

sal voor die draai iets moet doen. En dan weet ek wat ek moet

doen. En ek gaan dit by daai einste draai doen!

124

Ek het intussen weer geleidelik spoed vermeerder, en ek kan in die

truspieëltjie sien Bezuidenhout het nou ongemak om sy sitte te

behou. Hy moet kort-kort met sy hande vervat.

“Jacobs,” brul hy, “ sê vir die &^% hy moet stadiger!”

Dis my oomblik!

“Jacobs se moer!” brul ek deur die oop venster, en toe is ons op die

draai. In plaas van rem trap en links draai, trap ek petrol en swaai

regs, die veld in. Bezuidenhout trek soos ‘n vrot vel die lug in toe

die bakkie se stert oor die pad se hoë kant wip, en die bakkie se

bak gly met tollende wiele onder sy sitvlak uit, al wippend die veld

in. Baksteen gaan oorverdowend aan die blaf.

Vuurwapen in die hand wil hy nog met die afkom ‘n skoot skiet,

maar dan tref sy voet die bakkie se kant, haak ‘n oomblik en ruk

hom agteroor, sodat hy kop eerste in die veld neerstort.

“’n Mens praat nie so voor dames nie!” gil ek in die verbyry op

Bezuidenhout. As hy nie buite weste is nie, moet ek hom so kwaad

as moontlik maak dat hy kop verloor en foute maak.

125

Intussen het die bakkie klaar geswaai, en ek kry weer koers na die

pad – dié keer jaag ek tot ek in die dorp, en tussen mense kom.

Nou is ek instinktief moeg vir goed wat sonder getuies gebeur, of

dan voor getuies in die verkeerde kamp gebeur.

Skielik besef ek ook Jacobs se teenwoordigheid hier langs my,

walg my. Al is hy so dood soos ‘n mossie. Die jammerte wat ek in

sy laaste patetiese oomblikke vir hom gevoel het is opeens weg. Ek

hang oor, pluk se deur oop, en rol sy reuse karkas by die deur uit.

Dan klap ek die deur toe en ry! Ek wil buite gevaar wees teen die

tyd dat Bezuidenhout tot verhaal gekom en na die “securities” toe

gehardloop het. Hy sal desperaat wees, en ten alle koste probeer

verhinder dat ons die dorp haal.

Ons haal die teerpad sonder enige teken van agtervolging, en ek

hou vlugtig stil.

“Tannie, Marisa, kom sit voor by my!”

Hulle laat hulle ook nie tweemaal nooi nie, en ons kan sekondes

later weer wegtrek. Marisa sit styf hier onder my arm, en ek vou my

linkerarm om haar skouers. Ek voel sy bewe – dit raak selfs in

126

Desember soms saans goed koud in die Oos-Vrystaat. Ek draai

ook my venster toe.

Die bakkie se enjin brom saggies terwyl dit oor die teerpad

voortjaag, die kopligte wat helder bane in die rigting van Faureberg

werp.

“Waarheen stel julle voor moet ons jaag? Waar daar genoeg

geloofwaardige getuies is as Bezuidenhout en sy sekuriteitsmense

dalk opdaag? Hy is seker met die polisievangwa agter ons aan, en

ons gaan maar baie verdag lyk deur vir die polisie weg te jaag.”

Ek onthou ek het onlangs van ‘n Oos-Vrystaatse boer gelees wat

veediewe agternagesit het. Die veediewe jaag toe reguit

polisiestasie toe, waar die boer die diewe aankeer toe die polsie die

hek nie vinnig genoeg kon oopsluit nie. Die helfte van die

veediewe, blyk dit toe, was polisiemanne wat die stasie as basis

gebruik het.

Skielik giggel Marisa se ma.

“Ma!”, raas Marisa, “dis nie die tyd vir grappies nie!”

127

“Nee,” sê sy, maar dis so ooglopend. Dis Sondagaand, en nog nie

nege-uur nie. Daardie een kerk het so laat ‘n aanddiens en

vanaand na die diens ‘n kerkraadsvergadering – ek kan nie aan ‘n

plek met meer geloofwaardige getuies dink nie.”

“Al is dit ouderlinge,” giggel Marisa. Die senuwees knaag duidelik

nog erg.

Dan lag ons al drie. Eers sommer soos effense gekke, en dan

histeries. Ja, besef ek, ons is histeries en die spanning is besig om

te ontlaai.

Maar dan verstyf ek. Doer ver agter is daar nou kopligte wat nie

netnou daar was nie. Sou dit Bezuidenhout-hulle wees wat oppad

is? Ek trap instinktief die petrol nog dieper in, maar ek voel hoe die

pedaal niks verder wil meegee nie. ‘n Dieselbakkie wat vir

plaaswerk geskik is, is nou maar te ene male nie opgewasse teen

‘n polisievangwa nie. Marisa kom iets agter, en kyk om.

“Dink jy dis Redelinghuys?” Sy het immers met hierdie naam

vertroud geraak.

128

“Ek weet nie, maar ek wil in die dorp wees voor hy ons inhaal. En

hy kom vinnig nader?”

“Gee Jacobs se skietding om vir jou pa-hulle,” vra ek. “Hulle kan dit

dalk net handig gebruik.”

Die tannie draai die venster af en roep. Dis James wat reageer.

“Hier, vat hierdie skietding!” roep sy in die wind.

“Ek gaan dit nie maak nie,” kondig ek aan. “Ons sal ‘n ander plan

moet maak.” Ek draai die venster af, en roep agtertoe.

“Hou vas julle, ek gaan stilhou!”

Ek sien in die truspieëltjie hoe hulle platval. Dan jaag ons om ‘n

draai, en ek rem skerp, soek ‘n opening, en toe ek stadig genoeg

is, sien ek ‘n piekniekplek langs die pad, skakel die ligte af, en draai

in, maar swaai terselfdertyd die bakkie se neus terug pad toe. Dan

trek ek die bakkie so ver terug as wat ek kan, sodat dit nie sommer

van die pad af gesien sal word nie.

‘n Paar oomblikke later jaag die voertuig wat ons so vinnig ingehaal

het by ons verby. Dis duidelik nie Bezuidenhout-hulle nie. Dis ‘n

129

gesin in ‘n Gautengse motor. Verlig wil ek net weer die bakkie

aanskakel, toe ons ‘n tweede stel ligte sien aankom. Ook hierdie

voertuig kom volspoed aan. Instinktief weet ons dis nou

Bezuidenhout-hulle, en hulle kan maklik dink daardie gesinsmotor

is ons. Daardie mense kan in gevaar wees! As Bezuidenhout nie

met die vangwa ry nie, sal van die sekuriteitsmanne agterop die

bakkie wees en met gewere wat op die kap rus oor ‘n lang afstand

begin lostrek.

“Sit ‘n stomp in die pad,” stel James voor.

“En as dit nie Bezuidenhout-hulle is nie? Dan verongeluk ons dalk

onskuldige mense.”

Dit is egter Bezuidenhout-hulle, en drie van die “securities” lê met

gewere oor die bakkie se kap. Dis ‘n vinnige bakkie – waarskynlik

‘n ongemerkte polisiebakkie wat vir die injaag van oortreders

gebruik word – merk ek op. Ons het geen hoop om vir

Bezuidenhout en sy skietlustige impi’s weg te jaag nie. Ek skop die

bakkie se koppelaar in, kry hom in eerste rat, en trek weg agter die

bakkie aan, maar skakel nie dadelik die kopligte aan nie. Ek wil

eers dink oor wat om te doen.

130

Stomp in die pad? Ek herkou steeds aan James se voorstel.

Minstens weet ons nou waar Bezuidenhout-hulle is, en kan ons nie

met manewales nou per ongeluk onskuldige mense verongeluk nie.

Dan skakel ek my ligte aan. Ons het reeds baie afstand verloor,

maar ook nie soveel dat hulle nie ons ligte wat skielik agter hulle

aankom, sal bemerk nie. Ek sien Bezuidenhout se remligte

aangaan, en toe afgaan. Hy is nou in vertwyfeling. Ons sien ook

reeds die glans van Faureberg se liggies. En dan skiet ‘n ysige

gedagte my te binne. Wat as Bezuidenhout veilig speel – eers met

die onskuldige mense voor hom afreken, en ons dan inwag of

injaag?

Ek flits dus die bakkie se ligte, en wens ek het die Morse kode

geken om Bezuidenhout te kon tart. Ek hou dus maar aan flits. Die

remligte gaan weer aan, en die volgende oomblik swaai hy om. Ek

het dit geantisipeer, en reeds baie stadiger gery om te kan

omswaai. Vir die tweede keer dié aand maak ek ‘n handremdraai,

die keer vir die eerste keer in my lewe op ‘n teerpad. Amper-amper

keer ek die bakkie om. Toe jaag ek terug na die piekniekplek, haal

dit terwyl Bezuidenhout nog ‘n ent weg is, en gil:

“Gooi daai stomp in die pad!”

131

“Watter stomp!” roep James verbaas. Tyd vir redeneer is daar nie.

Ek het aanvaar James moes ‘n stomp gesien het toe hy flussies

voorgestel het die ding moet in die pad gegooi word!

“Kyk wat is in die vullisdrom,” gil ek . Daar is ‘n kartonboks in, en

ek skraap ‘n lekker groot klip wat ons in die boks pak. Dan, met ‘n

kleiner klip in die hand, spring ek in die bakkie en trek ek weer weg.

James en oom Frans bly gewapen by die piekniekplek staan.

‘n Derde keer die aand maak ek ‘n handremdraai, sodat die bakkie

nou reg in die rigting van die aankomende Bezuidenhout kyk, en ek

skakel die ligte op volsterkte na vore. “Spring!” skree ek, en Marisa

en haar ma spring uit. Dan sit ek voet in die hoek, die koppelaar af.

Met die petrolpedaal plat teen die bakkie se vloer, rol ek ‘n ander

klip wat ek opgetel het op die pedaal, en begin die koppelaar los.

Die bakkie se bande skreeu soos dit begin wegtrek. Dan los ek die

koppelaar en spring uit. Ek voel my kop die deur se kosyn tref, sien

duisende sterretjies, en dan is dit gitswart voor my.

132

8. Tussen engele

“Hy roer!” klink dit my hoor ek deur ‘n tonnel.

Instinktief lê ek weer doodstil – maak of ek dood is. Nou moet ek

eers probeer uitvind wat aangaan voor ek probeer baklei. Maar dan

dring die gewaarwording deur my kop – as die ou ding net nie so

seer was nie - dat ‘n sagte handjie my hand gerusstellend vashou.

‘n Engel, seker. Dan hoor ek die engel, soos van ver af praat:

“Hans, kan jy my hoor?” Daardie stem ... wil – wil vir my bekend

klink.

“Lyk my hy is steeds buite weste.” Dis ‘n bekende manstem.

Die greep van die sagte handjie op my skurwe klou raak amper

krampagtig.

“Hans, Hans, dis ek Marisa!”

“Marisa,” hoor ek my stem skor prewel. “Is jy saam met my in die

hemel?”

“Die sewende hemel!” hoor ek haar bly uitroep.

133

“As ons in die hemel...die sewende hemel is...waarom is my kop

dan so seer?”

“Hans!” raas Marisa. “Jy was amper bokveld toe, en nou maak jy

grappies!”

“Ek sal gou ‘n beesspuit by die praktyk gaan kry en hom iets teen

pyn en twakpraat inspuit,” hoor ek James korswil.

“Uit, uit!” hoor ek Marisa gemaak kwaad vir James uit die kamer

boender.

Ek begin my oë geleidelik oopgeforseer kry, en sien ‘n erg

bekommerde gesiggie voor my. Ek sien ook met ‘n oogopslag ek is

in ‘n hospitaal of kliniek.

“Jy is waragtag die mooiste ding wat ek in drie dae gesien het,”

sukkel ek die woorde uit.

“Jy was vier dae bewusteloos, dus het ek nie veel kompetisie

gehad nie,” korswil sy terug en soen my op baie seer lippe.

“Wat het gebeur?” vra ek.

134

Marisa reageer onseker: “Moet jy nie eers rus nie?”

“Ek sal beslis ook nie rus kry voor ek nie weet wat gebeur het nie –

of alles nou opgelos is nie.”

“Wel, alles het min of meer verloop soos beplan is. Die bakkie het

Bezuidenhout lank genoeg verblind na jy uitgespring het dat hy met

sy bakkie teen die klip in die boks vasgery het, en hy het van die

pad af gejaag en die bakkie omgekeer. My pa en James was gou

by om te keer dat hulle verdere moeilikheid maak.”

“En toe?”

“Wil jy nie darem eers weet wat van jou geword het nie?” vra

Marisa.

“Natuurlik,” sê ek haastig, toe ek die afgehaalde toon van haar

stem hoor. Eintlik is ek haastiger om te weet wat van Bezuidenhout

geword het. Ek weet immers ek is in die hospitaal, en dat Marisa en

James veilig is. Maar as Bezuidenhout nog daar buite is....

135

“Ek dink die bakkie het baie vinniger weggespring as wat jy verwag

het. Met die uitspringslag het die kosyn jou kop hard gestamp, en

die bakkie is oor jou enkel. Dit het die klip van die petrol af laat

spring, en die bakkie het net ‘n entjie daarvandaan tot stilstand

gekom.”

Goed, nou weet ek hoekom my enkel in gips en so vervlaks seer

is. Die seer kop het ek vermoed want ek onthou vaagweg hoe ek

die kosyn getref het.

“Twee van die sekuriteitsbeamptes het hulle bewusteloos geval toe

Bezuidenhout die bakkie omgegooi het, maar die ander een was

nie erg beseer nie. My pa en James het hulle sonder moeite

aangekeer.”

Gaan ek dan tot heel laaste moet wag om te hoor wat van

Bezuidenhout geword het? Maar dan vertel Marisa: “Bezuidenhout

het baie seergekry. Hy was in sy bakkie vasgegordel, en het met

die rollery baie stampe en houe weg. Hy lê onder polisiebewaking

hier langsaan.”

“Gelukkig dat die bakkie wat jy gebruik het, so min oorgekom het.

Ons is met ons vrag gevangenes en beseerdes reguit na die

136

kerkraadsvergadering, waar daar gelukkig ook twee dokters

teenwoordig was. Almal het mooi gehelp, en dadelik begrip gehad

dat ons nie weet hoeveel polisielede kop in een mus met Jacobs-

hulle is nie.”

“Het hulle al ‘n idee hoeveel?”

Marisa skud haar kop: “Nee, hulle pluis nog uit. Maar iets is nie

pluis nie –daar is stories van koppe baie hoog wat aan die rol is –

selfs in die kabinet.”

“Maggies, oor ‘n onwettige myn?” sê ek verbaas.

“Nee, daar is iets baie groter agter die storie, maar daar is ‘n digte

kombers van geheimhouding oor getrek. Ek dink nie die owerhede

verstaan mooi dat niks tussen plaaslyne en tannie Wysie lank

geheim bly nie,” giggel Marisa weer.

Ek dink weer aan Jacobs se kafpratery in die myn – ‘n ruimteskip.

Sou daar dan dalk iets in wees? Ek skub my kop. Onmoontlik.

Sterrestelsels is net te ver uitmekaar.

137

“Wat het van die vierde sekuriteitsbeampte geword?” vra ek. “Die

een wat ek by die spoorweghaltetjie omgedop het.”

“Hy is ook hier in die hospitaal. Hy het baie sleg seergekry –

skedelbreuk en baie ernstige inwendige beserings,” sê Marisa.

“Maar hy is nou buite gevaar.”

“Maggies,” skrik ek. “Ek het nie besef ek het hom so erg verniel

nie.”

“Nie jy nie. Dis Jacobs-hulle wat oor hom gery het toe hulle jou by

die haltetjie wou gaan vastrek. Toe los hulle hom net daar vir

dood.”

Ek begin uit die bed opsukkel.

“Waar dink jy miskien gaan jy heen?” vra Marisa opstandig.

“Vir Bezuidenhout kuier, natuurlik,” sê ek. “Ek glo hy het al kwaai

begin verlang.”

“Jy doen niks van die aard nie!” raas Marisa. “Jy lê hier tot die

dokter sê jy kan opstaan. Jy het baie erge harsingskudding weg!”

138

“Wat nou?” vra ek na hulle my iets vir die pyn ingejaag het.

“As jy hier uitkom, kom sterk jy by my en my ouers aan...”

Gaaf, dan is haar ouers ook veilig, dink ek verlig.

“En Baksteen?”

“Piekfyn, hy verlang hom net dood na jou. Hulle wil hom nie in die

hospitaal toelaat nie.”

“Dan sal ek hulle ook nie in die dierehospitaal toelaat as hulle vir

hul troeteldiere wil kom kuier nie.”

Dan oorval die newels my weer en ek sak in ‘n baie diep slaap weg.

Die volgende dag hou Faureberg begrafnis. Die drie Jacobse word

gelyk begrawe, terwyl die prokureur, Barnard, ‘n uur later ter ruste

gelê word. Die twee predikante wat die dienste lei, kry swaar. Hoe

begraaf jou nou sulke opperste skelms vanuit ‘n kerk? Hul dubbele

lewens, wat moord insluit, het feitlik die geloofwaardigheid van

139

enigiets moois in die kiem gesmoor. En daar is nie ‘n siel in die

omtrek wat nie reeds weet presies wat aangaan nie.

Nie ‘n enkele van Jacobs se befaamde vriende in hoë plekke maak

hul opwagting vir die begrafnisse nie. “Operasie spore doodvee,”

verduidelik Marisa.

In daardie selfde begraafplaas, dink ek wrang, is my ouers se

grafte. En ‘n piepklein graffie van my babasussie.

Dit het boonop via Bezuidenhout, wat nou soos ‘n kanarie sing, aan

die lig gekom wat van Jacobs se vrou, Marie, geword het. Sy het 14

jaar gelede spoorloos verdwyn. Dis Marisa wat die verhaal aan my

kom vertel.

So vyftien jaar gelede het ‘n prospekteerder by die Jacobse

aangekom. Hy is vriendelik ontvang, en genooi om by hulle oor te

bly, en van hul kothuis op die werf as basis en verblyf gebruik te

maak.”

“Jacobs was toe al ‘n harde man. Tannie Marie weer, was ‘n

kunstenaar en sensitief. In die prospekteerder het sy ‘n geesgenoot

gevind, en ‘n baie hegte vriendskap, wat later in ‘n verhouding

140

omgesit het, het tussen haar en die prospekteerder ontstaan.

Jacobs het geweet, maar hy het stilgebly – hy wou eers seker

maak of die prospekteerder nie iets waardevols vind nie. Toe reeds

het hy – as hy onverwags binne hoorafstand gekom het –

agtergekom Marie en die prospekteerder praat van iets groots wat

hy gevind het. Hy het ook ander dinge gehoor wat hom ontstel het,

want die plaas was tannie Marie s’n. Sy eie kuiery op die dorp by ‘n

onderwyseres was toe al bekend, en hy sou min of meer met sy

klere van die plas af trap as hy nie voorsorg tref nie.”

“Wel, en op ‘n dag is Marie en die prospekteerder net skoonveld.

Hulle het saam weggery dorp toe, en niemand het hulle of die

bakkie waarmee hulle gery het weer gesien nie. Volgens

Bezuidenhout is hulle vermoor, en in die grot na die meteoriet

versteek. Jacobs-hulle het die grot naby die bek opgeblaas, en die

tonne rotse het die bakkie met sy dooie passasiers begrawe.

“’n Paar maande later was die aanval op jou en James se ouers, en

het mense se aandag baie gou van die vermiste tannie Marie en

die prospekteerder weggedwaal. Die aanval op jul ouers het

trouens gehelp dat Jacobs sy vrou gouer dood kon verklaar – daar

was immers moordenaars in die omgewing – hoewel ‘n paar

141

omgekoopte amptenare ook gehelp het dat hy baie gou die plaas

op sy eie naam kon kry.”

“Dus, toe hulle met die werklike mynwerk begin het, kon hulle die

bakkie met die dooie passasiers stelselmatig verder en verder

opblaas, en so mettertyd die reste in die vragte begin inwerk,” sê

ek.

“Presies,” sê Marisa, maar aan haar stem kan ek hoor dat sy

behoorlik gewalg is deur die koelbloedigheid daarvan.

“Ek het nie geweet meteoriete is van kobalt nie,” sê Marisa.

“Ek dink darem hierdie een is ‘n uitsondering – dalk van ‘n ander

sterrestelsel. Normaalweg, as ek reg onthou, is sommiges klip en

die ander yster en nikkel.” Ek het eendag opgelees, maar dit was

lank gelede.

Dan onthou ek ‘n onlangse praatjie op die radio: “Daar is mense

wat beweer die goud van die Witwatersrand, die Klerksdorp-

omgewing en die Vrystaatse Goudveld is afkomstig van die

meteoriet wat vir die Vredefort-koepel verantwoordelik is. Hulle sê

goud ontstaan wanneer ‘n ster die einde van sy leeftyd bereik. Dan

142

klink dit vir my logies daai meteoriet moes ook van ‘n ander

sonnestelsel gekom het. Ek dink kobalt is normaalweg net soos

goud ‘n neerslagmetaal.”

Ons sit ‘n rukkie, elkeen versonke in sy eie gedagtes.

“En nou kry die moordenaars ‘n behoorlike begrafnis, terwyl die

slagoffers fyn en flenters geskiet en stukkie vir stukkie saam met

erts weggevoer is. My ouers sê destyds, by die roudiens, het almal

die twee Jacobs kinders so jammer gekry – hoe hulle dit moet

verwerk om sonder ‘n ma groot te word. Nogal ‘n ma wat sonder

taal of tyding uit hul lewens geloop het.”

“Ja,” sê ek. “Lyk my die Duitsers het ‘n punt beet om die naam

kobalt aan ‘n bose gees te koppel.”

“Hans, moenie sulke praatjies maak nie.”

“Dink jy hulle het ooit geweet hul pa het hul ma vermoor?” vra ek.

Marisa lyk half verskrik dat ek so iets kan vra. “Hulle was dan

amper skaars uit die doeke,” sê sy oplaas.

143

“Maar tog was hulle bereid om koelbloedig saam met hul pa te

moor. Jy dink nie hulle is as jong kinders sielkundig geknak oor dié

affêre nie?”

“Dit kan wees,” gee Marisa toe.

“Dit laat my nou dink aan iets wat my lankal pla. Hoekom het die

Jacobse so ‘n groot slaghuis op hul plaas aangehou?”

“O, soos ek dit verstaan,” sê Marisa, ...”het die Jacobse so een

keer per maand ‘n groot groep onwettige arbeiders uit Lesotho

gekry om los erts in die myn op te ruim. Om te keer dat hulle in die

omgewing rondloop, is hulle goed van kos voorsien. Baie goed.”

“Die uitvaagsels,” brom ek. “Hulle maak goed geld uit iets wat nie

hulle s’n is nie, en dan bespaar hulle nog op oorhoofse kostes ook

deur ander mense se vee te steel,” blaas ek. My stoetram wat nou

iewers koud in een van die koelkamers hang spook steeds by my.

“Dit was vir geldwassery ook,” sê Marisa. “Hulle moes op ‘n manier

verduidelik hoe hulle so baie geld kon hê. Alles is onder

dekmantels gedoen. Hulle het tot ‘n regte gruisgroef uit dieselfde

myn bedryf.”

144

Nou hoekom het Jacobs dit nie soveel makliker gemaak en

doodgewoon ‘n ooreenkoms met die trust vir mynregte gekry nie?

Nou gaan dit lol, dink ek bitter. Al ontken die regering dit ook hoe,

hulle het in effek grondeienaars se mineraleregte gekonfiskeer.

Maar ek sê dit nie hardop nie. Ek sal wel later by oom Frans hoor

wat hy hiervan uitmaak.

“Terwyl jy geslaap het, het ek deur jou Bybel geblaai wat James op

Dagbreekkrater gaan haal het,” sê Marisa skielik en ek kan sien die

trane lê vlak. Hierdie gedig – het jy dit self geskryf?”

Sy begin lees en ek lê woordeloos terwyl emosies deur my spoel.

Sy lees dit aangrypend – dis duidelik dat sy dit al ‘n paar keer

deurgelees het.

Gebed by die graf

(Volgens die melodie van Psalm 40, 1936-beryming)

Heer hoor nou ons stukkende harte huil

want woorde in ons monde stol...

Woeste emosies ons koppe tol

Haat om elke hoek van ons wese skuil...

145

- Met woeste wreedheid en haat

In plasse bloed doodgelaat

Gekom gemoor gegaan

‘n gesin weggeveeg

‘n klein kind wees laat staan

lewe wat aanbeweeg

Om vyf oop grafte staan stukkend ons nou

Stomme trane oor ons wange rol...

Sal vergifnis ooit ons harte vou?

Nou is ons harte van rouheid vol

- maar nou eers Heer gee ons krag

asseblief nou dag vir dag

tot ons eers sterker is

troos in ons harte lê

tot ons weer weerbaar is

moed vir more kan hê

My hart verstar, my woorde stol, daarom bid ek uit u Boek (Psalm

40:4 – effens aangepas)

Net om u wil te doen soos in u Boek

- die wonderskrif wat nooit vergaan –

146

dit klaar van ons geteken staan

dit wil ons Heer, van ganser harte soek –

ons bied U hart en hande

in wil’ge offerande –

al wat ons is en het:

diep in ons ingewand

waar liefdeˆen ywer brand

draag ons u heil’ge wet

“Het jy dit self geskryf?” vra Marisa weer met trane wat oor haar

wange rol.

Ek knik net. Jare lank bêre ek al die blaadjie in my Bybel.

“Jy is vol raaisels. Het jy ander gedigte ook geskryf?” Ek skud my

kop – een keer alles in woorde uitkry op aanmoediging van ‘n

sielkundige, was genoeg. Niemand verstaan die trauma van ‘n

plaasaanval-slagoffer nie.

Daardie selfde nag gaan kuier ek by Bezuidenhout. Ek was toe al

moeg van vra om dit te mag doen, en elke keer te hoor daar is net

geen manier dat ek toegelaat sal word om by die polisieman voor

die deur verby te kom nie.

147

Gevolglik raak ek en die konstabel aan diens die aand in ‘n ligte

meningsverskil betrokke. Die sakie word gou vriendelik in der

minne geskik. In die proses is die stoel waarop die konstabel gesit

het vreemd genoeg flenters, en het dit stukkende sitgedeelte soos

‘n halssnoer om die konstabel se nek beland. ‘n Paar potplante

raak omgekeer. Hierna was hy baie begrypend oor hoe graag ek

die pasiënt wou gaan besoek.

Ek ruk die deur oop en skakel die lig aan. Bezuidenhout kom half

regop, asof in afwagting, en dan word sy oë gewoond aan die

skielike lig, en skok sprei oor sy hele bakkies. Dis nou die dele van

daai bakkies wat onder die lappe uitsteek. Rondom sy bed staan

druppe wat die indruk skep die man is steeds sleg siek.

“Wessels, jou bliksem! Ek moes daai tyd jou en daai klein k%^&

saam met jul ouers vermoor het.”

‘n Koue woede sak op my toe. Ek het al geweet Jacobs het die

opdrag gegee dat my ouers vermoor word, en ek het

noodgedwonge met hom afgereken. Maar wie die sneller getrek

het, het ek nog net vermoed. Nou weet ek, en Bezuidenhout se

vals bravade walg my net meer.

148

“Ek wou juis kom verneem het na jou aandeel in hul moord. Dankie

vir die eerlike antwoord. Het jy persoonlik ook my babasussie se

keel afgesny?” Ek wil stik van die naarheid wat in my opwel. “En

neem nou maar hierdie eerlike belofte van my: As jy eendag uit die

tronk kom, moenie weer jou voete in die Oos-Vrystaat kom sit nie.

Jy gaan so spyt wees die doodstraf is afgeskaf. Om weer die

omgewing met jou vuil karkas te kom besoedel gaan

lewensgevaarlik wees.”

“Gaan bars Wessels! Jy het nog geen benul van waarin jy jou

ingelaat het nie. Jy het geheime internasionale kontrakte in die

gedrang gebring. Net omdat jy ‘n week vroeër opgedaag het as wat

jy gesê het. Hierdie ding is myle bo my en jou koppe.”

“Ag, hoekom maak ek nie sommer nou die joppie klaar nie?” vra ek

ernstig en kom met my uitgestrekte hande doelbewus op sy gorrel

afgestap.

“Eintlik wou ek maalvleis van jou maak en vir Baksteen voer, maar

hulle wil die dierasie nie in die hospitaal toelaat nie.”

149

Vir ‘n oomblik sien ek paniek, maar dan is hy vol bravade as hy

besef my hande is eintlik afgekap. Ek sal nooit hiermee wegkom

nie.

“Ja, dit was tog te lekker om daai lem so heen en weer te trek!”

Ek verloor selfbeheersing en pyl weer op Bezuidenhout af. My

hande maak oop om die gorrel, en ek sien die moordenaar se oë

rek wyd van vrees. Maar my vingers vries net om sy keel.

“Ag siestog, spinnekop maak vir baba bang,” koggel Bezuidenhout

uit sy bed. En amper veroorsaak dit dat Bezuidenhout met bed en

al ‘n verdieping laer in die tuin beland. Die polisieman voor die deur

het egter intussen versterkings gekry, en dis hulle wat soos een

man by die deur inbars en ‘n stokkie voor Bezuidenhout se vlieëry

steek en hulle sleep my van die monster af. Die wag het intussen

van sy onaansienlike halssnoer ontslae geraak, en hy is nou net

erg parmantig

“Gogga maak vir baba bang,” help ek Bezuidenhout vir oulaas reg

voor ek by sy kamer uitgeboender word.

150

Met die uitstap, draai ek vir oulaas om: “Ek sal vir James sê wat jy

hom noem. Hy sal binnekort kom kuier en verduidelik dit was nie

mooi nie.”

“Gaaf, dan ‘n tweede getuie teen my wat hulself as staatsgetuies

diskwalifiseer!” koggel hy.

Die polisieman met wie ek die onderonsie gehad het stamp weer

onnodig, en boonop venynig aan my. Sy maats sien hier kom

moeilikheid, en ruk hom net – net betyds voor my plat handpalm

weg. Amper-amper het hulle ‘n ligte werkie gehad om ‘n polisieman

met ‘n gebreekte neus se sitvlak uit ‘n potplanthouer se bek los te

trek.

“Hy het erken hy het my ouers vermoor! Hy het my babasussie se

keel afgesny! Wat het sy aan hom gedoen?” brul ek die hospitaal

wakker.

‘n Halfuur later is die dokter by my bed: ”As jy sterk genoeg is om ‘n

fris konstabel se stoel oor sy kop te trek, wil ek jou nie meer in my

hospitaal hê nie. Ek het Marisa reeds gebel, en sy en haar ouers is

oppad om jou te kom haal.”

151

“Baie dankie dokter!” sê ek opreg. “Nie een van die nursies kom in

elk geval naby Marisa nie.”

“Jy is waragtag baie sterker as wat ek gedink het,” glimlag dr.

Jansen, en staan op. “Jy moet my verskoon, ek het more vroeg

werk anders as jy wat nou ‘n paar dae se sorgvrye vrywerk op

hande het. En o ja, Marisa se ouers bring vir die konstabel ‘n slopie

biltong saam. Dis al waarmee ek hom kon oortuig om nie ‘n klag

van aanranding teen jou te maak nie. En jou strafwerk saam met

die vryery gaan wees om die stoel reg te maak. Die ding het ‘n

inventarisnommer op – dis nie sommer vir van vervang nie.”

“Kan mens nie sommer sê dis matrone Lombard wat op die stoel

gaan sit het nie?” brom ek nukkerig terug. “Daai stoel sou nooit...”

Maar dan wuif die dokter, en hy is by die deur uit.

“Pas Marisa mooi op...sy verdien die beste,” sê die dokter vir

oulaas voor hy weg stap.

Byna dadelik stap die rede vir die dokter se skielike verkassery,

matrone Lombard in. “Wat hoor ek van die stoel en ek?”

152

En ek is dadelik baie bly dat Marisa my kom haal.

153

9. Spoorloos

Marisa en haar mense het hulle voorgeneem om my die volgende

oggend behoorlik te laat uitslaap, maar vroeg hoor ek die

plaastelefoon lui. Marisa se ma antwoord ...dit was dus hul lui, en

dan gee sy ‘n ligte gilletjie. Ek hoor Marisa se stem:

“Wat is dit ma?” Ek hoor die tannie antwoord, maar dis te dof om uit

te maak.

Ek is net besig om my gipsbeen uit die bed te swaai, toe Marisa,

gevolg deur haar ma, die kamer instorm. Ek het nie geweet

Baksteen het by my op die bed kom slaap nie, en hy kry ‘n stuitjie

vol gipsbeen onder die stert sodat hy tjankend deur die lug trek.

Marisa en haar ma is baie ontsteld: “Bezuidenhout is skoonveld,

weg uit die hospitaal!” sê Marisa driftig.

“Ek het nie gedink ek het hom só groot laat skrik nie,” begin ek

myself verweer.

“Magtag, hou op so selfgesentreerd te wees,” raas die tannie. “Hy

het hulp gehad! Jacobs se sekuriteitswagte het ook voete gekry.”

154

Toe skrik ek eers en die implikasies tref my stuk-stuk. Al wat vir

Bezuidenhout oorbly is wraak, en hy het boonop hulp ook!”

Baksteen sluip op sy pens terug na my. Die brakkie is duidelik erg

afgehaal, want hy het homself as die sieke se bewaker aangestel

en nou kry hy hierdie behandeling!

“Jammer brakkie, jammer man.” Ek vryf die hondjie op sy kop. Hy

was behoorlik uit sy vel toe ek gister op die plaas aangekom het.

Van origheid moes sy mense hom ‘n ruk in die kombuis gaan

toemaak, van waar hy ‘n aandoenlike weeklaag ingesit het. Toe ek

die vrywery los spring hy teen my uit. Alles vergewe.

Ek dink aan ou Jas, my hond tuis. Groot dierasie met lang hare,

maar hy was al te oud om saam plaas toe te kom. G’n mens weet

waffer soort hond Jas is nie – hy is vermoedelik met alles wat groot

en harig is gebaster. Ek weet my tannie-hulle wag vir net vir ‘n

geskikte oomblik om ou Jas uit sy ouderdomsellende te verlos,

maar skielik verlang ek na die ou gedrog.

“Die polisie is oppad. Ons gaan voltyds bewaak word.”

155

Ek swets in my binneste. Dis nou heeltemal anders as die baie

alleentyd met Marisa wat ek my voorgestel het. Nou gaan elke

beweging wat ons maak, dopgehou word. Dalk nie net deur die

bewakers nie, maar iewers uit die randjies, dalk reeds met ‘n

verkyker deur die een wat nou maak dat ons bewaak word.

Die polisie kom gou genoeg, maar hulle bring nog slegte nuus ook.

Bezuidenhout was in sy jong dae deel van die spesiale magte, en

hy kán in die veld oorleef. Goed oorleef.

“Ek en Hans was ook in die Spesmagte,” sê James. Ek weet hy

breek hierdie nuus om die huismense groter gerusstelling te gee.

“Nou wanneer?”

“Ek is eers na skool polisie toe,” sê ek. “Ek was nog nie seker wat

ek wou doen nie, en het gedink ek kan net sowel kundigheid

opdoen wat my dalk eendag kan help om my ouers se

moordenaars op te spoor.”

Net daar besluit ek, sodra die helikopter-soektog afgehandel is,

gaan ek self jag maak. Ek gaan nie ‘n oop teiken wees nie, en nog

minder wil ek dat Marisa en haar mense ook ‘n teiken sal wees.

156

Hulle het nie gevra om betrokke te raak nie, en het reeds amper hul

lewens verloor. En nou verkeer hulle weer in gevaar. Intussen moet

ek voorsorg tref.

Kort na die polisie weg is, leen ek ‘n ou bakkie by Marisa se pa, en

ek, James en die konstabel wat aan ons toegewys is, vertrek na die

Jacobse se grond. Ek sê ek wil net in die dag mooi gaan kyk hoe

lyk die omgewing. Marisa bly by haar ma om te help om vir die

polisie en James bykomende slaapplek in ‘n buitegebou in te rig.

Dis nie al nie. Sommer vroeg was dit reeds bedompig en toegetrek.

Dis duidelik dat hier ‘n ordentlike donderstorm oppad is. As dit eers

gereën het, is al die ou spore en wat n mens daaruit kan leer

daarmee heen.

Met die uitstap merk ek half geamuseerd – die stukkende

hospitaalstoel wat ek aspris in die hospitaal vergeet het, staan in

die portaal. Dit moes saam met die polisie gekom het. Seker

matrone Lombard wat seker wil maak ek word bietjie gestraf vir die

simpel opmerking wat sy gehoor het.

By die afdraai na die slaghuis, waar ons Bezuidenhout so

onsagkens afgelaai het, soek ek tot ek duidelike afdrukke van sy

157

voetspore kry. Dit het die afgelope paar dae niks gereën nie, en ek

kry maklik ‘n paar voetspore wat ek deeglik bestudeer – die grootte

teen my hande gemeet, die hoeke waarteen hy trap, die afstand

tussen se voetstappe...alles wat ‘n mens kan wys word.

“Ek sien jy tender weer vir moeilikheid,” sê James, wat agterkom

wat ek doen.

“James, sê ek afgemete. “In die hospitaal het hy jou ‘n k&^%

genoem.” Ek sien die mededeling tref James soos ‘n skoot koue

water in die gesig. “Trouens, hy het gesê hy moes my en die klein

k*&^ saam met ons ouers vermoor het.”

James se gesig is met afgryse vervul.

“So, hy was die moordenaar, nie Jacobs nie.”

“Jacobs het die opdrag gegee, maar Bezuidenhout het die sneller

getrek.”

“Na soveel jare...”

158

“Hy is ‘n gevaarlike, goed opgeleide moordenaar. Net omdat ek

gelukkig was en hom ‘n paar keer koudgesit het, maak hom nie

minder gevaarlik nie. Trouens, dit maak hom meer gevaarlik, want

hy voel nog afgesit omdat hy so aanmekaar aan die kortste ent

getrek het. En hy gaan ons ook nie weer onderskat nie.”

“Nou wat wil jy doen?” vra James.

“Nie ek nie, ons,” sê ek.

“Jy weet ek is by jou. My ouers is ook vermoor.” Hy klink effens

gebelgd dat ek dit nodig kon vind om dit te sê.

“Met al die oorhangende kranse hier, wat dink jy is die kanse dat

hulle Bezuidenhout met ‘n lugsoektog sal kry?”

“Niks,” gee James toe. Ons het immers saam as kinders die wêreld

vol gespeel en ons weet hoeveel wegkruipplek is daar, veral

wegkruipplek vir iets wat uit die lug na ‘n mens soek.

“Presies. Bezuidenhout kan in die veld oorleef. Maar hy ken nie

noodwendig dié veld nie.”

159

“Ja, maar ons ken dit nog minder,” sê James.

“Ken ons dit werklik minder as Bezuidenhout? Ons twee saam?

Ons het as kinders daardie krater en die wande vol gespeel.”

“Maar dit was lank terug, en ons was nog klein.”

“Maar op ‘n manier was dit in ons geheues ingebrand. Ek dink die

moorde het dit dalk nog dieper ingebrand. Ons het net die paar dae

nodig gehad om weer ons geheues op te skerp. Ek dink ons hét ‘n

voorsprong bo Bezuidenhout.”

“Maar wat laat jou dink Bezuidenhout is hier iewers?”

“Omdat al wat vir hom oorbly wraak is. En omdat die krater die

meeste holkranse en kareeruigtes teen lugsoektogte bied. Hier is

ook heelwat stroompies en poele waarmee mens polisiehonde die

spoor kan laat verloor.”

“Maar wat as hy net gevlug het? As hy elders ‘n nuwe begin gaan

maak het?” vra James die logiese vraag. Die vraag irriteer my, nie

omdat ek dink dis ‘n dom vraag nie, maar juis omdat dit so ‘n

logiese gevolgtrekking kan wees. Maar my hele instink skop

160

daarteen. Iemand wat die Spesmagte se oorlewingskursusse

deurloop het en lank aan hul operasies deelgeneem het, so iemand

hardloop nie sommer weg nie. Veral nie as hy met haat vervul is

nie.

“Kom ons ry na die skagingang,” sê ek bloot. Ek kon by James

verby sien hoe die weerlig flits, en ek kry ook reeds die reuk van

naderende reën.

By die skagingang groet ons die twee polisiemanne wat aan diens

geplaas is. Hulle moet toesien dat niemand ongemagtig in- of

uitgaan nie. Die myn self is klaarblyklik van hoek tot kant deeglik

deursoek. Trouens, daar is myninspekteurs in die myn.

“Jacobs het al die jare die voorreg gehad om hul werklike inkomste

uit die myn te verdoesel. Noudat ek in die prentjie kom, is die

owerheid soos ‘n bloedhond daarop om seker et maak die staat kry

sy pond vleis,” brom ek.

“’n Hele klompie kilotonne vleis, klink dit my as ek so na die

inspekteur se relaas gisteraand geluister het,” sê James.

161

Dis egter nie net myninspekteurs wat daar is nie. Daar is

astronomie van Kovsies se Fisika-departement, geoloë, argeoloë,

en selfs ‘n paar mense van Kaap Canaveral af.

“Wonder wat soek hulle hier?” brom ek teenoor James.

“Jong, dalk het Jacobs nie sulke twak gepraat oor ‘n ruimteskip

nie.”

“Ag twak,” hou ek halsstarrig vol.

Ek loop in die veld rond, hoofsaaklik uit nuuskierigheid om te sien

of ek hier ook Bezuidenhout se spore tussen die ander kan uitken.

Ek kry dit ook maklik reg, maar as ek die spoor vir ‘n entjie volg,

word ek yskoud. ‘n Paar baie vars spore loop skuins oor die ou

spore. En dié vars spore is presies so groot soos Bezuidenhout se

spore. Hulle is teen dieselfde hoeke getrap. Hulle het net growwer

veldsole aan. Dit ís Bezuidenhout se spore. Ek wink James en die

polisiemanne nader.

“As julle gewonder het of Bezuidenhout gevlug het of teruggekom

het om wraak te neem – daar is jul antwoord,” en skielik kry ek

yskoue rillings langs my ruggraat af, kompleet of ek ‘n geweer se

162

teleskoop teen my kop voel korrel neem. Die gevoel raak so sterk

dat ek amper voor die versoeking swig om skielik weg te duik en

dekking te neem. My logika hamer egter daarteen. Bezuidenhout

sal hom eers wil ingrawe, en ook wag dat die helikoptersoektog

afgelas word. Moontlik sal hy ook eers verder wil aansterk. Ek dink

nie hy is meer hier reg bo ons nie.

Die polisiemanne laat weet dadelik met die tweerigtingradio dat

Bezuidenhout se voetspore – vars voetspore, gekry is. Binne ‘n

ommesientjie sirkel die helikopters oor die area, en ‘n ruk later daag

lede van die honde-eenheid met hul honde op. Hulle het egter

skaars die berg begin uitklim, toe die eerste groot druppels van die

weer wat al die heel oggend opgebou het, begin uitsak. Ons haal

net die ou bakkie voor die sluise van die hemele behoorlik

oopgetrek word, en ons weet alle spore, sigbaar of reukspoor wat

die honde sou kon volg, is uitgewis. Dis ook nie lank nie, of ons

sien deur die toegewasemde ruite hoe die honde-eenheid druipnat

van die berg afkom.

Terwyl ons terugry na ons gasouers, sê James: “Met daai voet in

gips sal jy nie te gou kan begin jag maak op Bezuidenhout nie.”

163

“Die gips kom more af, maar jy is reg, die enkel sal nog ‘n paar dae

nodig hê om sterk genoeg te word, veral vir bergwêreld.”

Skielik swaai ek om, en kies koers Dagbreekkrater toe.

“En nou?” vra James verbaas.

“Ons paar oorblywende skapies,” sê ek. “Ons moet hulle ook na

Marisa se pa-hulle toe bring. Anders het Bezuidenhout darem te

maklike kos ook nog.” Maar dis nie al rede nie. Iemand het

Bezuidenhout na die Jacobse se plaas gebring, iemand met ‘n

voertuig. Ek weet die voertuig sou lankal spore gemaak het, en dat

alle spore nou weggewas sou wees. Maar net dalk, net dalk merk

ek iets op wat ‘n leidraad kan wees.

164

10. Die jagter word gejag

Die spreekwoord lui: “Aanval is die beste verdediging.”

“Almiskie,” reageer Marisa se pa. “Maar soms laat val ‘n mens die

bal, of nog erger, dit word onderskep en daar is ‘n drie teen jou

span agter die pale.”

Ek oorweeg dit ‘n oomblik, en protesteer dan: “Ja oom, maar

iemand met ‘n goeie geweer en teleskoop kan omtrent net wanneer

hy wil iewers uit hierdie koppies op ons losbrand. En ons weet

steeds nie wie hom help nie.”

“As hulle net nie die kommando ontbind het nie,” raas oom Frans

net om die aandag af te lei. “dan het ons hom lankal gehad.”

“Moet oom-hulle nie dalk in die getuiebeskermingsprogram gaan

nie?” vra ek besorg.

“Gaan probeer dit nou in Marisa en haar ma se koppe kry?” brom

die ou. Dan hét hulle al daaraan gedink!

165

“Onthou, ons weet nie wie vir Bezuidenhout help nie. Help niks ons

is in ‘n getuiebeskermingsprogram en hulle snuffel ons uit nie. Het

al gebeur, weet jy?” sê-vra oom Frans. Ek knik van ja.

**************************

Drie dae later het die reënweer opgeklaar, en vroeg die oggend laai

‘n helikopter vir my en James saam met ‘n gedugte span van die

polisie se spoorsnyers en Spesmagte, en ‘n hele klompie proviand,

op die kraterwand af.

Die afgelope drie dae was groot dae. Ek en Marisa kry vir die

eerste keer werklik tyd om te gesels, en mekaar te leer ken. En hoe

meer ek van Marisa te wete kom, hoe liewer word ek vir haar, het

ek besef. Daar is niks van Anja se klatergoud aan haar nie. Sy hou

van klassieke musiek omdat sy daarvan hou, nie omdat dit van ‘n

mens verwag word om in die oostelike voorstede se haai

sousaaietie in te pas nie. Sy deel boonop my liefde vir Grieg se

musiek, besef ek verbaas. Maar ons deel veel meer ... ons

waardes. Ja, ons het ook lang en diep gesprekke oor godsdiens,

die ware Goud.

166

Ek het my enkel deeglik verbind, en het stewige stapstewels vir die

operasie op die kraterwand aan. Van my planne om die enkel nog

‘n paar dae kans te gee kom daar net niks.

“Enigiets om nie eers die stoel reg te maak nie,” brom oom Frans

kamma gebelgd.

“Ja, en hy moet nog vir my daai slopie biltong wat ons vir die

polisieman moes gee terugwerk,” speel tannie Wanda saam, maar

ek kan die kommer in haar stem hoor.

“Hoekom het jy ons nooit gesê jy was self in die Spesmagte nie?”

wil oom Frans weet.

“Ai oom, so baie gebruik dit om te spog en te beïndruk,” sê ek.

Dis egter ook net ons ervaring van die Spesmagte wat maak dat ek

en James toegelaat word om as deel van die amptelike

soekspanne na Bezuidenhout te help soek. Ek en James is formeel

as reserviste ingesweer, sodat ons darem bietjie meer van die reg

agter ons het.

167

“Jy moet jou goed oppas,” het Marisa vir oulaas gesê terwyl sy my

styf vasdruk voor ons in die helikopter geklim het. Oor haar skouer

het ek tannie Wanda iets vir my iets met die mond probeer beduie,

want die helikopter se geraas waai die klank weg. “Pas jou mooi

op, my kind. Marisa sal nie nog ‘n seerkry oorleef nie,” lyk dit my

het sy aan my probeer oordra.

Op die kraterrand verdeel ons dadelik in twee spanne, een wat een

kant om na die nek sal beweeg, en die ander wat anderkant om sal

beweeg. Beide spanne bespied met verkykers deurlopend die

binnekant van die krater, veral die holkranse aan die oorkant, en

ook die buitekant van die krater. Ek en James het elkeen ook ‘n

koeëlvaste baadjie by die polisie gekry. Hoewel ons

tweerigtingradios het, vermei ons radiogesprekke want

Bezuidenhout sal byna verseker ook ‘n radio hê. En so ook wie

ookal hom help.

Ek self is deel van die span wat die kraterwand aan die kant waar

Marisa-hulle woon aandurf. As Bezuidenhout soontoe is, wil ek

seker wees ek het die kans gehad om sy spore te sien.

Maar dit is een van die San-spoorsnyers in ons groep wat

Bezuidenhout se spore die eerste opmerk. Trouens, ek moet mooi

168

kyk waar die Boesman in die gras wys voor ek ‘n spoor kan

uitmaak. Ek meet dit – dis ongetwyfeld Bezuidenhout.

“Hy is hierheen af,” beduie ‘n kollega, en beduie by ‘n rotstregter af

wat ‘n ent ondertoe ook op een van die uitlopers uitloop. “Die spore

helle kom ôk nie treg nie.”

“!xi t!wa, (is so)” sê ek – die enigste waarde in die betrokke Santaal,

wat ek van my Spesmagte-dae onthou.

Die spoorsnyer kyk my half verras aan, terselfdertyd geamuseerd

oor my krom en skewe uitspraak. Maar in sy gesig kan ek sien hy

sal my deur dik en dun volg. Ek het ‘n gedugte bondgenoot.

Ons hou kajuitraad, en moet noodgedwonge die radio inspan.

Enersyds moet ons die polisielede by Marisa-hulle waarsku dat

Bezuidenhout moontlik in hul rigting op pad is, maar ook om die

span aan die ander kant mooi op die hoogte van sake te hou. Die

spore gaan ook gevolg word, en die boodskap moet oorgedra word

sodat die wagte by Marisa-hulle se plaas nie dalk op hulle skiet nie.

Ek wag tot die radio afgeskakel is. “Ek gaan aan na die kloofnek

toe, en soek ‘n paar manne om saam met my te gaan.”

169

“Hoekom?” wil die bevelvoerder verbaas weet.

“Ek kan nog nie my vinger daarop lê nie, maar ek het net so ‘n

spesmaas Bezuidenhout stuur ons op ‘n dwaalspoor.”

“Nou maar reg,” stem die bevelvoerder in. Maar net een

spoorsnyer, en een hondeman. Die manne is te moeg na dae in die

veld om nou onnodige draaie te loop.”

“Baie dankie, sê ek en beduie met die arms so goed ek kan na die

oorkantste wal, wat gelukkig nog taamlik naby is, vir James dat ek

aangaan. Verlig sien ek hy doen dieselfde, ook gevolg deur twee

manne.

“Kom ons hou aan die binnekant van die kraterrand,” sê ek skielik .

Ons sal elke nou en dan so onopsigtelik as moontlik oor die

buitekant gaan loer. As Bezuidenhout ons op ‘n dwaalspoor

probeer lei, sal dit help as hy nie weet sommiges is nie op die

dwaalspoor nie,” sê ek.

170

Sommer gou is dit duidelik dat Bezuidenhout glad nie sy spore

probeer verdoesel het nie. Hy wou hê ons moet weet hy is daar by

die tregter af. Maar wat sou die man se motief wees?

Stadigaan begin my jongdae se herinneringe iets uit die

vergetelheid terugdwing. Ek het geweet daar is iets belangriks wat

ek moet onthou, maar ek kon nie presies onthou wat dit was nie.

Toe dit weer ‘n slag my beurt is om stilletjies die buitewand van die

krater te gaan bespied, kyk ek lank met die verkyker teen die

helling onderkant die holkranse af, om te probeer onthou wat dit

was.

Skielik onthou ek hoe ek en James eendag met ons spelery ‘n

versteekte klein gaatjie gekry het wat van die holkrans binne die

krater na die een buite deurloop. Ek het pas begin Trompie-boeke

lees, en ek was baie onder die indruk dat ons – ek en James – nog

nie ‘n geheim gedeel het waarvan die hele wêreld niks geweet het

nie. Dit sou ons geheim wees!

Maar dis nie dit nie, hoewel ek weet dit moet iets met die berg en

sy kranse te make hê.

171

‘n Dowwerige streep wat amper halfpad teen die helling af al met

die kontoer loop, laat uiteindelik die geheueklokkies lui. Ek was nog

klein, toe ek en James eendag by een van die uitlopers af was. Dis

toe dat ons ‘n tweede, veel minder opvallende, rif sien wat so ‘n

tweehonderd meter laer as die imposante holsteenkranse, al om

die berg loop. Dié tweede rif bied ‘n roete om die berg, terug na die

kloofnek toe, wat nie voetspore sal maak nie. Maar dit gaan g’n

spoorsnyerhond flous nie. Behalwe...

En dan tref die briljantheid van Bezuidenhout se plan my. Onder die

holkrans, net langs die uitloper, is ‘n fontein waarvan die water in ‘n

vlak stroompie bergafwaarts vloei. Bezuidenhout sou stellig van die

uitloper na die stroompie beweeg het, en met die stroompie terug

na hierdie tweede rif beweeg het. Die spoorsnyers sal in alle

waarskynlikheid aanvaar Bezuidenhout is met de stroompie langs

af om die spoorsnyers te verhinder om sy spoor te volg. So kan hy

terugbeweeg na die nek en ‘n uitgedunde mag aan die oorkant, wat

my dalk insluit, inwag en onverhoeds afmaai. Daar is net mooi geen

skuiling teen die nek se helling af van die plato af nie.

Ek is opeens haastig. Met my lang tobbery terwyl ek die helling

bestudeer het, het James-hulle al ‘n taamlike voorsprong gekry.

Ons moet wikkel om Bezuidenhout, as hy hulle inwag, onverhoeds

172

te oorval voor die oorkantste klompie daar aankom. Ek beduie met

my hand wat afwaarts swaai dat hulle stadiger moet beweeg, en

uiteindelik verstaan iemand in daardie groep. Hulle gaan sit dadelik,

oënskynlik om bietjie uit te span. Intussen wikkel ons ook nou,

maar nou hou ons eerder aan die buitekant van die wand, sodat, as

Bezuidenhout reeds in posisie is, nie ons vordering kan sien nie.

Intussen probeer ek my kop gedaan dink oor waar teen die helling

van die kloof Bezuidenhout stelling sal inneem. Waarskynlik taamlik

laag, besef ek, sodat hy vinnig na die oorkantste wal sal kan

oorbeweeg en stelling kan inneem om weer enige manskappe wat

van hierdie kant afkom, maklik in die visier te kan kry. Maar dis baie

ruig daar in die nek en daar is meer as genoeg plek om lokvalle te

stel.

En dan?

Waarskynlik by die nek uit, gesels ek met myself in gedagtes. Hy

sal nie weer met die holkranse langs, of selfs die tweede rif kan

beweeg nie, want teen daardie tyd sou iemand wel per radio laat

weet het wat gebeur, en sal daar polisielede van alle kante af aan

die toesak wees.

173

Maar hoe anders sal hy van die nek af by Marisa-hulle kom? Sou

daar dalk aan hierdie kant ook ‘n grotingang wees, wat dalk by die

myn aansluit? Dis onwaarskynlik maar nie onmoontlik nie, dink ek,

maar my gevoel sê vir my dis nie die plan nie, want die myn se

ingang word goed bewaak.

Hoe ver sou die nek na die pad wees wat om die berg loop, en wat

uiteindelik by die pad na Marisa-hulle se plaas loop? Dalk wag sy

meeloper of meelopers met ‘n voertuig vir hom. Van Bezuidenhout

ontsnap het, was daar nog nie ‘n spoor van die “securities” nie.

Intussen nader ons die kloofnek, en ons begin die rant baie

versigtig bekruip. Ek het aan die spoorsnyer en die hondemeester

gefluister wat ek dink Bezuidenhout in die mou voer.

Versigtig loer ons oor die rant, elkeen so goed versteek as

moontlik. Dit is ruig en digte bosse skep ‘n onderdringbare skild

teen bespieding. Maar hierdie kinders van die veld het instinkte wat

ons nie verstaan nie. Hulle kan ‘n persoon wat in ‘n lokval wag

opspoor sonder om hom te sein. ‘n Voëltjie wat swenk in sy vlug

maak, ‘n insek wat nie raas waarvandaan mens hom verwag om te

reageer op ‘n maat se geraas nie. Alles werk saam om ‘n

radarprentjie in hul koppe te vorm. En ja, ek het ook al dikwels

174

gesien hoe hulle ‘n skelm aan sy reuk uithaal. In die veld kan ‘n

naskeerreuk ver trek, en vir hierdie veldmense nog baie verder.

Een, onthou ek, is gevang omdat hy tande geborsel het.

Ek kyk en probeer na hierdie veldtekens let, maar word op die

aarde niks wys nie. Elke keer as ek meen ek sien ‘n brommer

iewers draai, loop ‘n sweepdruppel een van my oë. As ek my oog

klaar gevee het, is alle tekens van ‘n brommer of insek weg. Vererg

besef ek dis die sweetdruppels wat ‘n ooghaar effens af druk, en

wat dan binne sig kom wat die brommer-effek daar onder gee. Ek

vryf my ooghare so ver moontlik terug.

Ek staar weer stip. Die “brommers” is nou weg, maar so ook enige

teken van enigiets wat iemand se teenwoordigheid daar onder kan

verklap. Tog sê al my sintuie vir my Bezuidenhout is daar onder

iewers. Ek oorweeg dit om bloot blindelings is die digste boskasies

te begin inskiet. My twee kamerade sal dieselfde doen, weet ek uit

ondervinding, en hopelik sal ons dan Bezuidenhout se vuur trek, en

kan agterkom waar hy wegkruip.

Maar dan beduie die spoorsnyer iets. Hy beduie en beduie na ‘n

plek, maar ek kan niks uitmaak nie. Oplaas beduie ek aan hom dat

hy moet skiet. Versigtig druk hy sy R4 in posisie, terwyl ek dieselfde

175

doen. Ek korrel ook na die plek wat hy beduie het, hoewel ek

absoluut niks verdags kan uitmaak nie.

My gewete hardloop diep spore deur my brein. Aan die een kant

voel dit of ons koelbloedige moord gaan pleeg deur iemand sonder

eens ‘n waarskuwing te skiet, maar aan die ander kant is dit ‘n

selferkende moordenaar wat ‘n lokval gestel het om nog mense af

te maai.

Die skoot uit die spoorsnyer se geweer blaf donderend in die kloof

af, en ego herhaaldelik teen die holkranse binne die krater. My oë

is egter steeds vasgenael na waar die skoot getrek het, en dan sien

ek ook ‘n ligte beweging. Ek trek ook ‘n skoot af. En weer weergalm

dit deur die krater se holkranse.

Ek sien hoe James en die manne by hom oorslaan en volpas

hardloop na die kraternek. Die hondemeester is gly-gly die nek af

na waar Bezuidenhout vermoedelik lê, sy hond blaffend agterna,

maar hy hou nogtans soveel as moontlik dekking tussen hulle en

die plek waarheen geskiet is. Ek en die spoorsnyer wag bo, met

ons wapens steeds versigtig op die plek gekorrel waarnatoe ons

flussies geskiet het.

176

Uiteindelik is die hondemeester by die plek, hy kyk rond, en beduie

dan skouers opgetrek na ons. Die teiken is skoonveld! Die hond het

egter ander planne en trek al blaffende op ‘n spoor af. Ek beduie vir

die spoorsnyer hy moet ook af, ek self sal nog ‘n ruk hierby bly en

alles onder oë hou.

Intussen het die hondemeester onder verdwyn, blykbaar agter sy

blaffende hond aan. Skielik klap daar ‘n skoot – ‘n ligter skoot soos

van ‘n pistool, en terwyl dit ook deur die kranse ego, hoor ons die

hond tjank, en dan is hy stil.

“Bliksem!” Ek is kwaad. Nog iets wat aan die hand van hierdie

gewetenlose moordenaar dood is. Ek kyk nou na die plek

waarvandaan ek die skoot gehoor het – as ek nou daar beweging

sien, maak ek die magasyn leeg, besef ek. Maar ek sien niks.

Dan bereik die spoorsnyer die plek waarnatoe ons geskiet het, en

ook hy verdwyn uit sig. Ek staan op, en begin versigtig teen die nek

afklim, my wapen steeds op die plek gerig waar ek die skoot

vandaan gehoor het.

Uiteindelik is ek ook by die plek waarheen ons geskiet het, en die

rede waarom Bezuidenhout so maklik kon verdwyn het is opeens

177

glashelder. Lank gelede moes die Jacobse tog hier laat beeste loop

het, en hulle het paadjies soos tonnels al saam met die kontoere

deur die ouhout en karees getrap. Hierdie paadjies sou seker al

lankal toegegroei gewees het as wildsbokkies, ystervarke en selfs

tarentale dit nie ook begin gebruik het nie, maar nou is hulle steeds

relatief maklik begaanbaar, mits mens baie laag hou. Ek begin ook

instinktief daarlangs hardloop. ‘n Paar bloeddruppels wys ons het

inderdaad vir Bezuidenhout gekry, en dat hy raakgeskiet is.

“Tarentale!” Natuurlik, dink ek, dis wat vreemd aan die klofie was.

Gewoonlik raas die tarentale nou luidkeels soos hulle uit die krater,

deur die nek na die veld onder trek om te gaan wei. Vandag was

daar niks in die kloof te bespeur nie. Net, onthou ek nou, ‘n soort

verontwaardige gesnork van tarentale wat gesteur word van in die

krater.

Hierdie paadjies is egter geneig om te vertak, en sommer gou

besef ek ek is nou in ‘n paadjie waarlangs daar nie onlangs

mensspore geloop het nie. Ek beweeg terug, maar kry net nie weer

die paadjie waarlangs Bezuidenhout en sy agtervolgers is nie. Ek

breek dus uit, en beduie vir James-hulle aan die oorkant dat ek nie

weet waar die ander is nie. Hulle sien my egter skaars raak soos

hulle probeer vasstel waar Bezuidenhout is.

178

Skielik maak die bosse by my oop, en ek ruk my wapen in daardie

rigting. Dis egter die honde-spoorsnyer wat met sy gekweste hond

uitgestap kom. Die hond tjank liggies terwyl hy sy baas swakkies

deur die gesig lek.

“Die hond soek die dogter. Jy is die dogter,” sê hy eenvoudig.

Hy plaas die hond in my arms, en draai om om verder na

Bezuidenhout te gaan soek.

“Daai vuil poeliesman gaan *&^,” sê hy weer eenvoudig.

My aandag is nou by die beseerde hond, wat saggies agter sy baas

aan tjank wat weer tussen die bosse in verdwyn het. Die skoot is

deur die blad, van voor in en agter uit. As ek die bloeding kan stop,

is die hond lank genoeg buite lewensgevaar dat ons hulp kan kry.

Op ‘n afstand hoor ek juis die doef-doef van ‘n helikopter

naderkom. James-hulle het seker laat weet wat aangaan.

Ek maak my sakdoek repe, en verbind die wond so goed ek kan.

Ek onthou ons het as kind die een of ander boom of struik se

takkies op snywonde gesit wat dadelik opgehou bloei het, wat dan

179

sommer gou gesond geword het. Maar watter plant sou dit wees?

Ek onthou net James se ouers het ons hiervan vertel.

Ek tel die hond op, wat my nou ook deur die gesig lek, en stryk aan

na die enigste naby plek waar die helikopter kan neerstryk – dit wat

die grasperk was van die ou opstel. Die helikopter sirkel egter eers

om te kyk wat hulle vanuit die lug kan wys word van waar

Bezuidenhout hom mag bevind.

Ek is doodmoeg as ek by die gelykte kom. Die hond is swaar, en ek

is na die paar dae in die hospitaal beslis ook nie naastenby fiks nie.

Miskien kry ek nog van my veeartsmiddels of selfs net die

noodhulpkassie in die karavaan.

Vaagweg hoor ek opgewonde gille, en toe klap skote. Ek is verbaas

– dit klink na skote buite die nek! Sou die “securities” nou by die

bakleiery aangesluit het?

Dis duidelik dat iemand deur die karavaan gesoek het, maar

gelukkig is nie veel skade aangerig nie. Ek kry nog heelwat middels

en verbande om die hond mee te verbind. Ek werk instinktief aan

die hond, wat spoedig buite gevaar is. Wanneer ek klaar is, is ek

180

gefrustreerd. Ek hoor nog die helikopter en skote op ‘n afstand,

maar het geen benul wat aangaan nie.

My oog val op iets. Dis ‘n kettie wat ek in die aande voor ek by

Marisa-hulle gaan kuier het, uit harde kareehout gekerf het. Ek het

spesiaal haasrek hiervoor saam plaas toe gebring – heel laf wou ek

weer soos in my kinderdae ‘n paar sorgelose skote aftrek.

Ek hang die kettie om my nek. Dit mag dalk nie veel van ‘n wapen

wees nie, maar in ‘n uiterste noodgeval darem beter as niks. En dis

minstens iets waarmee ek nie sommer misskiet nie.

“’n Wapen is ‘n wapen,” het die kaptein tydens opleiding gesê, “of

dit nou twee stywe vingers wat hard in die oë gedruk word, of ‘n die

handpalm op die neus om die harde been agter die neus in die

brein in te druk.” ‘n Kettie kom baie verder as twee vingers en ‘n

harde handpalm by.

Dan kom James en ‘n paar van die spoorsnyers oor die gras

aangestap. Hulle is uitasem.

“Wat gaan aan?” roep ek.

181

“Bliksem het ‘n toegegroeide paadjie by die nek uitgeneem, en al

die tyd ‘n perd daar buite versteek gehad. Toe hy by die perd kom,

het hy weer daarmee na die pad gejaag, waar ‘n kar onder ‘n

kamoefleernet weggesteek was. Hy jaag nou dat dit bars, met die

helikopter agterna.”

“Waarheen?” vra ek benoud.

“Nee, darem nie na Marisa-hulle se kant toe nie. Hy jaag terug dorp

toe. Maar hulle skiet uit die helikopters op hom, en hulle sal hom

seker ook voorlê.”

Gefassineer luister ons oor die tweerigtingradio hoe die gebeure

hom ontvou.

Die hondemeester vryf sy hond, wat steeds lui aan sy hand lek.

Ons hoor hoe die polisie met mekaar kommunikeer, en ons hoor

skote klap. Maar iets pla my. Die rit klink vir my eenvoudig te veel

na ‘n selfmoordrit. Sal iemand soveel moeite doen om weerwraak

te kom pleeg, en dan so wegjaag?

Skielik is ek op my voete, en hardloop geweer in die hande na die

nek.

182

“Wassit?” hoor ek James, wat agter my ingeval het.

“Ek dink nie dis Bezuidenhout in daai kar nie,” roep ek oor my

skouer. “Ek dink dis een van die securities in daai kar!”

“Bliksem!” skree James. Ek hoop die spoorsnyers, of minstens

sommiges van hulle, kom agter ons aan. Toe ons met

Bezuidenhout slaags geraak het, het die helikopters al die

grondmanskappe opgepik. Daar is nou niemand om te keer as

Bezuidenhout na Marisa-hulle toe oppad is nie!

My logika sê vir my daar is geen manier wat Bezuidenhout by oom

Frans-hulle kan uitkom voor die Spesmagte hom met die helikopter

gaan inhaal nie. Maar ek wil geen kanse waag nie.

Dan hardloop ek by die nek uit, maar sny half na bo sodat ek onder

die boonste holkranse uitkom. As Bezuidenhout nie hierlangs is nie,

dan is dit darem afdraand na die onderste rif om daar te gaan spoor

soek. Maar skaars onder die naaste oorhangende krans, sien ek

dis nie nodig om laer af te gaan soek nie. ‘n Bloeddruppel verklap

dat Bezuidenhout hierlangs is.

183

Ek is uitasem, en die spoorsnyers is soos blits by my verby. Hulle is

soos bloedhonde wat ‘n spoor gevat het! Ek breek my pas, en

James val hygend langs my in.

“Hoe het jy geweet?” vra hy steeds verbaas.

“Ek het nie regtig ‘n idee wat my lont laat ruik het nie, maar

Bezuidenhout is oppad na Marisa-hulle toe!”

Miskien was dit ‘n hadida wat verskrik opgevlieg het, wat in my

onderbewussyn ‘n klokkie laat lui het, maar ek kan nie so iets

onthou nie.

“Is jy seker?” vra James.

“Waarheen anders?”

James bly my ‘n antwoord skuldig. Gelukkig behoort een van die

spoorsnyers met ‘n radio teen die tyd te laat weet het dat

Bezuidenhout in ‘n ander rigting op koers is.

“Kan hy dit maak? Ek bedoel na Marisa-hulle toe? So gewond soos

hy is?” vra James.

184

Ons kry gereeld bloeddruppels. Hy is dus steeds besig om te bloei.

“EK dink nie hy dink meer rasioneel nie. Ek weet nou nie meer of

hy ooit rasioneel gedink het nie. Dalk het hy afgespreek dat die

securities hom hier iewers ontmoet – dan het hy weer hulp. Maar

ek weet net hy is nou mal van woede, en al wat hy dink is wat vir

hom oorbly waarmee hy my nog kan seermaak, en dis om voor ons

by Marisa uit te kom. En ek wil nie ‘n kans waag nie.”

Die helikopters sal hom darem seker afsny lank voor hy by Marisa-

hulle kom,” sê James. Maar ek voel nie heeltemal gerus nie.

185

11. Al weer die mooi meisie op die perd

Ons stap so vinnig ons kan. Ons asems jaag, en ek hyg behoorlik

na asem. My enkel gesels nou al lekker saam, en pyn behoorlik tot

by my knie.

“Hoor daai stemme!” sê James skielik.

Ek luister, en ek hoor. Dan raak ek yskoud, as ek ook ‘n vrouestem

tussenin hoor.

“Los my vark!” Dis Marisa se stem, gevolg deur ‘n waansinnige

gelag.

“My enigste kaartjie hieruit, nooit gesien nie my liefie!”

Hul stemme trek helder al langs die holkrans af.

Ek dink nie twee keer nie – ek is reeds op my sitte, en skuif die 100

meter of so af na die rif ‘n ent ondertoe.

“Wat maak jy?” roep James uit. Ek beduie met my vinger voor my

mond hy moet stilbly, en beduie dan hy moet solank aangaan. Dit

186

lyk nietemin of hy snap ek voer iets in die mou. Die buitenste

ronding van die krater maak dat ek vir Bezuidenhout-hulle buite sig

is.

Ai, hoekom het Marisa nou, amper letterlik, ‘n mal perd opgesaal?

Of moes sy juis hierdie roete kies terwyl sy tog gewoonlik die

makliker roete op die kraterwand volg?

Ek tuimel behoorlik oor die rif se wal, en val ‘n goeie twee meter tot

op die soliede rots. “Vervlaks!” Dis hoër as wat ek gedink het. Ek lê

‘n oomblik om tot verhaal te kom. Ek het my wind behoorlik

uitgeval, en my enkel weer heel van voor af opgekoffie. Maar dan

trek ek my skoene uit, maak hulle met hul lussies aanmekaar om

my nek vas, en draf hinkende pink op die harde en taamlike gelyk

rotsvloer al onder die boonste holkranse langs. Ek wil skree van die

pyn in my enkel. Terselfdertyd luister ek aandagtig om te probeer

vasstel wanneer ek onder Marisa en Bezuidenhout verby hardloop.

“Ek hoop jy het van jou veearts-goed by jou Wessels!” hoor ek

Bezuidenhout skuins bo my teen die holkranse af roep, na waar hy

meen ek is. As die mal mens nou net nie dalk op ‘n antwoord

aandring nie!

187

“Julle het my gekwes!” roep hy weer. “Ja, julle skiet mos op my

soos op ‘n hond! Dan is dit mos reg dat ‘n veearts my moet dokter!”

Ek is so in die versoeking en skree terug: “Dis ‘n veearts se plig om

‘n hondsdol-dier uit te sit,” maar ek weet dit sou pure malligheid

wees.

Ek is onder die stemme verby! Nou moet ek net ver genoeg kom

om die ronding van die krater te kan gebruik om weer ongesiens op

te klim na die holkranse toe. Nog so vyftig meter, en dan is ek

seker ver genoeg. Maar nou jaag my asem behoorlik. My keel en

longe gloei behoorlik van die pyn.

“Wat makeer Wessels? Het jy jou stem verloor?”

Die blikskottel. Hy verwag reaksie van my. Hoe lank kan ek nog

stilbly voor hy iets aan Marisa begin doen? Teen my beterwete in

hoop ek hy probeer my net tart om my kwaad te maak. Dat ek

begin foute maak.

Dan kom James se stem. Goeie ou James. Hy kan op sy voete

dink.

188

“Bezuidenhout, die man het in die ongeluk seergekry – sy enkel

mos. Hy is nog te ver terug om jou te hoor!”

“Ag siestog, maar hy loop met sy seer pootjie oor die berg om my

te bekruip en dooierus ‘n mens in die rug te skiet!”

“Dis juis daai stappery wat sy enkel weer so seer gemaak het – toe

hy die skuinste af is om jou karkas te soek!”

“Moenie jou met my astrant hou nie, k&*%^er. Vandag skiet ek jou

soos ‘n hond, net soos ek jou ma en pa vrekgeskiet het.”

“Jy is ‘n dooie vark, Bezuidenhout,” kom James se stem terug. Dié

pratery, besef ek, keer dat Bezuidenhout logies begin dink en snuf

in die neus kry. Met ‘n skoot of twee in die rug is dit eintlik heel

logies dat hy nou baie bedag sal wees om nie weer van agter

aangeval te word nie.

“Waar is Jacobs se securities?” hoor ek James weer vra. Dis

pratery sodat ek kan weet hoe ver om te beweeg, besef ek, maar

dis ‘n goeie vraag ook – mits Bezuidenhout natuurlik die waarheid

gaan praat.

189

“Weggehol Lesotho toe, die klomp hoenders! Ek laat hulle uitkom

om my te kom help, maar toe ek my oë uitvee is die hele lot weg!

Dit na ek hulle nogal opgelei het.”

Intussen het ek al ‘n ent teen die skuinste begin opkruip. Kruip is al

hoe ‘n mens dit kan beskryf, want nou is ek so moeg dit word

aanmekaar swart voor my. My bene is lam, en my arms begin te

ruk as ek graspolle en struike vasvat om my op te trek. Skerp klippe

kou in my knieë in.

Bezuidenhout begin ongeduldig raak. “Nou skree op die man om sy

voete te lig – as hy wil hê sy meisie moenie seerkry nie!”

Hierdie woorde gee my opnuut krag van iewers af – ek het seker

nog so tien meter om te klim – dan is ek weer op die gelykte, maar

nou agter Bezuidenhout.

James gaan nou tot die inisiatief oor om Bezuidenhout se aandag

geboei te hou. “Hans,” roep hy terug onder die holkranse af. “Kan jy

al hoor? Jy moet daai spuit bring waarmee ons die hondsdol goed

mee van die gras af maak!”

“Jou klein k*&^r!” raas Bezuidenhout weer briesend.

190

Uiteindelik bo! Ek tuimel oor die laaste hindernis en rol lankuit op

die gelyk vloer van die holkrans. Ek wil ‘n oomblikkie lê, maar besef

dadelik dit gaan maak dat ek nie weer gou kan opkom nie. Ek moet

maar so in die terugbeweeg soveel as moontlik probeer rus.

‘n Entjie verder kom ek op syferwater teen die krans af, en suig

dorstig daaraan. Dit laat my al heelwat beter voel. Dis verruklik

mooi hier onder die kranse, veral met verskillende soorte varings

om my. Ek het weer my skoene uitgetrek na ek bo gekom het, en

beweeg nou so geruisloos as moontlik af op die wagtendes.

“Roep nou vir Wessels!” brul Bezuidenhout skielik, seker nie meer

as twintig meter voor my nie, maar dit kan misleidend wees omdat

die klank so lekker onder die kranse trek. Ek verloor so

konsentrasie dat ek met my stukkende kouse in ‘n plaat

brandnekels inloop. Ek moet op my tande byt om nie hard uit te

roep nie. Ek het na al die jare vergeet hoe die brandnekels lyk – en

ek is juis half allergies vir die goed.

“Hans, kan jy ons al hoor?” hoor ek James se stem teen die kranse

afrol.

“Die ding ly kwaai en moet gou weggehelp word!”

191

Ek haal my slingervel om my nek af, en tel ‘n paar lekker ronde

klippies in ‘n poeletjie op. Die klippies is nat, maar ek dink nie

Bezuidenhout gaan baie omgee of dit ‘n nat of droë klip is wat hom

tref nie. As ek net my moeë arms stil genoeg kan kry om raak te

skiet.

“Sê vir daai man hy moet nou antwoord of ek begin werk aan sy

meisie!” brul Bezuidenhout weer hard in James se rigting, wat

klaarblyklik nou wyslik net buite sig aan die ander kant is.

“James, oppas!” skree Marisa benoud.

Ek loer om wat ek glo die laaste draai in die krans sal wees om

Bezuidenhout-hulle in die oog te kry. Ek het taamlik baie om in te

neem – ‘n perd sonder ruiter, Bezuidenhout wat op die punt is om

Marisa se bloes af te ruk, en ‘n klompie verskrikte gesigte

anderkant. Bezuidenhout het ‘n pistool teen Marisa se kop.

So onopsigtelik as moontlik kry ek Bezuidenhout se kop in die

kettie se visier, en begin die rek styftrek. Die klippie moet sy werk

dadelik doen. As my arms net nie so wil ruk nie!

192

Die spoorsnyers is ou kalante. Hulle moes my al gesien het, maar

nie een knip ‘n oog of trek ‘n gesig, wat Bezuidenhout attent kan

maak dat daar gevaar agter hom is nie. Maar ek weet ook hulle is

oorgehaal om op hul wapens, wat hulle moes neergooi, toe te sak.

Dan woer die klippie na Bezuidenhout se kop, en ek sien dit gaan

‘n kolskoot wees! Maar dan – seker van die verligting – word dit

weer pikswart voor my en ek voel my bene wankel, en gee mee.

Ek hoor Marisa gil, en dan klap skote te midde van ‘n deurmekaar

geskree. Dan hoor ek Marisa weer gil, maar dit klink nou hier by

my. Maar ek kan steeds niks sien nie.

“Asseblief,” prewel ek. In die rugsak is antihistamienpilletjies. Sikke

klein geletjies,” prewel ek. Sterk hande draai my op my maag –

seker James – om die rugsak te kan bykom. Oomblikke later is

amper die hele houer se antihistamien in my mond, en ek sluk en

sluk verwoed om dit in te kry.

“Al kleintyd so lekker opgeswel as hy in die brandnekels beland

het,” hoor ek James amper gemoedelik gesels. “Hy het nooit die

goed behoorlik leer uitken nie. Altyd met bergvarings verwar.” Hy

praat natuurlik twak – bergvarings ken ek steeds goed.

193

“Of te veel met sy kop in die wolke,” hoor ek Marisa praat.

Ek begin weer sig terugkry, en die gesiggie voor my kom in fokus

om Marisa se baie bekommerde gesiggie voor my te vorm: “As ek

darem nie so buite weste was nie...vir wat kom plaas jy jou lewe op

die spel?” hoor ek myself deur my opgeswelde lippe prewel.

“Die opgeblaasde ding kan praat,” hoor ek James praat, maar my

aandag is by Marisa wat my om die hals val en druk en druk.

“Ek is so jammer ek het jul operasie in die wiele kom ry. Maar toe

ek oor die burgband hoor hulle jaag Bezuidenhout se kar met die

helikopter, het ek gedink dis veilig om te kom kyk of ek nie met iets

kan kom help nie.”

My arms druk harder om haar lyfie. As hulle net nie so wil ruk nie.

“As ek nie so swak was nie,” probeer ek weer, dan het ek jou nog

harder gedruk. Want ek is so onbeskryflik lief vir jou!”

Dan is Marisa is trane, terwyl die trane ook oor my wange, wat

steeds ongewoon groot opgeswel is, begin stroom.

194

“Jy sal net bietjie moet wag voor sy vir jou ook lief sal wees. As jy

kon sien hoe jy nou lyk – g’n niks kan jou nou liefhê nie,” korswil

James, en ek weet hy is ook nou net besig om van spanning te

ontlaai. Hy gee nogtans vinnig pad toe ek ‘n lam arm na my kettie

uitgooi.

“Bezuidenhout?” vra ek toe ons alleen is. Ek voel Marisa ril.

“Dood. Die spoorsnyers het net geen kanse gewaag nie.”

“Is jy orraait?” besef ek ek moet vra, want skielik onthou ek hoe

Bezuidenhout met die pistool teen haar kop gestaan het.

“Nie ‘n skrapie nie!” sê sy. “Danksy my held wat sy lyf Dawid teen

Goliat loop hou het.”

“Dawid het ‘n slingervel gebruik, nie ‘n kettie nie,” redeneer ek, en

ek besef ek is nog lekker deurmekaar.

“Dit was maar net ‘n steentydperkse kettie,” sê Marisa. Maggies,

maar sy het ‘n ongelooflike algemene kennis.

195

Ek lê ‘n paar oomblikke stil om die deurmekaarheid in my

klapperdop af te skud.

“En die ander kar?” vra ek toe ek bewus word van ‘n woeste

gesprek wat oor die tweerigtingradio gevoer word.

“Hulle beweer hulle het Bezuidenhout gekry – die

helikopterbemanning,” sê een van die Spesmagte-ouens.

“Maar daar lê Bezuidenhout tog,” sê ek en kyk vir die eerste keer in

die rigting waar ek weet Bezuidenhout se lyk moet lê.

“Tog, hulle hou vol dis Bezuidenhout. Een van die plaaslike

polisiemanne het sy lyk ook uitgeken.”

“Liefs twee dooie Bezuidenhouts as nie een nie,” probeer ek my

slim hou.

“En hierdie een lyk soos ‘n sif,” hoor ek James iewers buite my sig

sê.

“Dan lyk hy darem seker beter as die ander ene.”

196

Die res van die dag versit ek nie self ‘n tree nie. Die helikopter land

op die kraterrand bo ons, en ek word met ‘n draagbaar teen die

holkrans opgehys. ‘n Ruk later vlieg ons almal na Marisa-hulle se

opstal toe, terwyl een van die spoorsnyers, wat baie lief vir perde is,

met Marisa se perd huis toe kom.

Die helikopter land op Marisa-hulle se agterste grasperk, en toe die

deur oopgeskuif word is ek net betyds om te sien hoe Baksteen om

die huis se hoek verdwyn, sy stert so ver tussen sy bene ingetrek

as wat maar hondelik moontlik is.

Dan spring Marisa en die manne uit, en my draagbaar word

uitgesleep.

“Wat maak mens met jou?” raas Marisa se ma skaars na ons

grondgevat het met haar. “As jy nie te ...”

Maar Marisa het weer begin huil, en bêre haar kop in haar ma se

skouer. Rou snikke ruk uit die mooi meisie se lyf. Ek sluk die knop

in my keel af, en kyk in ‘n ander koers. Dan sien sy my opgeswel

op die draagbaar lê en sy gil: “Wat het hom oorgekom?”

197

“Brandnekels,” sê James droog, maar dit laat die tannie dadelik

ontspan.

“Ek dag nou net dis ‘n rinkhals of iets, en dan kom laai julle hom by

my huis af.”

“Nee, tannie,” sê die Spesmagte se bevelvoerder, Soep De Bruin,

“daai een is te taai vir ‘n rinkhals. Dié het hy sommer gaargemaak

en geëet. Maar toe probeer hy brandnekels vir slaai...”

“Bog met jul twakpratery,” raas tannie Wanda, maar ek kan sien die

twakpratery het haar gemoed goed gedoen. Dis nou die bietjie wat

ek deur my amper toegeswelde oë kan sien.

Dan is die hondemeester met sy beseerde hond langs my.

“Ax!ipa,” en ek weet dit beteken “dankie” in sy taal. Die hond lek my

ook vir oulaas oor my dikgeswelde wang. “Sterkte ou grote, jy gaan

nog baie skelms vang.”

Baksteen, wat intussen weer nadergesluip het, spring verwoed teen

die draagbaar op. Hy is verskriklik jaloers op hierdie hond wat nou

by my aandag kry.

198

Kort daarna is ek in die kooi en in droomland. Amper moes ek weer

verwoed Wanneer ek my oë oopmaak, sit Marisa se pa by my op

die bed, en langs hom is Baksteen kiertsregop in volle afwagting..

“Tsja,” sê hy toe hy sien ek is wakker.“Met ‘n kettie nogals.”

“More oom, more Baksteen.”

Baksteen se stert gaan soos ‘n sambok op die kombers tekere.

“As jy laatmiddag more kan noem,” sê oom Frans droogweg.

“Waar is Marisa, oom?”

“Sy slaap. Die dokter het haar iets vir skok gegee. Arme kind. Dis

darem nie dinge wat sy aldag gewoond is nie.”

Ek sê niks, kyk net na die plafon waarteen ‘n lui somervlieg

aankruie. Hoeveel skok is mens veronderstel om te kan dra? Soos

toe my ouers vermoor is en ek kleintyd op hul lyke afgekom het?

En James? Dra ons nog steeds letsels?

199

Ek onthou hoe ek gevoelloos Jacobs se strot toedruk, en die laaste

krieseltjie lewe uit hom gewurg het. Maar was dit uit wraak, uit

gevoelloosheid? Of was dit al wat ek onder die omstandighede kon

doen om die ander se lewens te red? Was ek regtig gevoelloos, dat

my onderbewussyn net daarteen stry?

En toe ek Bezuidenhout daar in die kloofnek koelbloedig in die rug

geskiet het? Soos ‘n dier, soos hy gesê het?

Of was dit takties al wat ek kon doen?

“Die ander Bezuidenhout?...” vra ek dus om my aandag te probeer

aflei.

“Opperste skelms...” sê oom Frans.

Ek wag.

“Tweelingboeties. Klompie jare gelede pleeg die een

lewensversekeringsbedrog deur te maak of hy dood is, maar omdat

hy nie dood was nie, moes hy toe maar ook sy broer se identiteit

aanneem om te kon deel in die bedrog. Ek wonder hoeveel keer

200

het die kastige dooie Bezuidenhout die ander ‘n alibi verskaf

wanneer een of albei by misdade betrokke was.”

“Oom?” vervat ek ‘n gesprek wat ek voorheen met Marisa in die

hospitaal begin het.

“Hoekom sou Jacobs moord pleeg, soveel mense omkoop, ‘n

onwettige slaghuis bedryf, ‘n veediefstalsindikaat, die geldwassery

as hy bloot die mynregte om ‘n deel kon beding het? Hy sou mos

so baie meer geld gemaak het.”

Oom Frans sit ‘n rukkie ek dink.

“As jy Jacobs beter geken het, sou jy dalk beter verstaan het. Ek

dink hy was meer begaan oor die mag as oor die geld. Hy het met

niemand oor die weg gekom as die nie ‘n skelm basis gehad het

nie.”

“Maar moord vir kobalt?”

“Kobalt ja, maar veel meer, Hans. Die wetenskaplikes sê die ding is

van ‘n unieke allooi met weliswaar baie kobalt in. Dis verskriklik

201

hard. Jacobs-hulle het nie oordryf dat hulle langs die kant dadels

kon uitrig nie.”

“Dink oom dan dat hy die waarheid gepraat het oor dat ‘n

ruimteskip sou wees?”

“Jong, dis heel buite my veld, en die geleerdes stry vreeslik. Wat

wel waar is is dat dit hol is, en dat die dikste, maar swakste kant

aan die voorkant is.”

‘n Hol ding, meteoriet of ruimteskip, sal verklaar hoekom hierdie

voorwerp nie dieper in die aardkors ingeval het nie. Trouens, as dit

‘n ruimteskip sou wees sal dit ook verklaar hoekom die krater

amper presies in die middel van die plato sou wees – as die

bemanning gekorrel het om op die gelykte op die plato te land,

maar iets toe verkeerd geloop het.

“Van die Amerikaners meen die allooi was dalk reg rondom ewe

sterk, maar dat die ruimteskip se voorkant dalk ‘n paar

ruimtevoorwerpe getref het wat skade aangerig het. ‘n Mens kan

dink hoe kwaai moet die impak wees as jy iets teen amper die

spoed van lig tref. Dan maak dit ook sommer sin hoekom die

voorkant so dik gebou is.”

202

Ek luister gefassineerd. Hierdie inligting is vir seker nie van tannie

Wysie en die plaaslyne afkomstig nie.

“Dalk het hulle met die skade toe na die naaste planeet gemik, ‘n

lekker gelykte gesien, en daarvoor gemik. Maar die skade was te

groot, die tuig word te warm van die spoed waardeur dit deur die

atmosfeer trek, en dan dit tref die platorand – die nek, en die hitte

laat die krater ontplof.”

“Dit klink nogal aanneemlik, oom,” gee ek toe. “Maar ek het fisika-

vriende en hulle is dit eens – bemande reise van een sterrestelsel

na ‘n ander kan nie plaasvind nie. ‘n Mens gaan foeter met spoed,

tyd en massa wat inmekaar vloei. Tensy mens natuurlik

swaartekrag sou kon neutraliseer. Ek dink steeds dis ‘n meteoriet.”

“Wel, Loeloeraai-hulle kon,” terg oom Frans.

“Ja, Maar Loeloeraai se tuigie kon net ‘n duisend myl per uur haal,”

terg ek saam.

“Ek dink ook dis ‘n meteoriet,” stem oom Frans na ‘n rukkie se

bepeinsing saam.

203

“Maar dis daai allooi wat Jacobs-hulle kon loskry wat hulle so baie

kontakte laat opbou het. Hulle het dit aan die Noord-Koreane

verkoop, wat nou eksperimenteer om dit in hul missiele te sit.”

Ek fluit van verbasing.

“Van die ding op die lappe begin kom het, is ‘n hele paar mense

landuit. Terwyl jy nou in droomland was het drie ministers verdwyn

net voor hulle gearresteer is.”

Ek luister stom verbaas.

“Wat sou Bezuidenhout bedoel het met die groot moeilikheid wat ek

gemaak het om ‘n week vroeër plaas toe gekom het as wat hulle

verwag het? Sou hulle beplan het om my voor die tyd van die gras

af te maak?” Dan is my teorie dat hulle nie weer deur ‘n boedel-

bepaling gesnoeker wou wees nie dalk verkeerd.

“Nee, hierdie raaisel het tannie Wysie ontrafel,” sê oom Frans

peinsend. “Jacobs se vriende het al ver gevorder met ‘n fiktiewe

grondrestitusie-eis, en jy sou in daardie week die

onteieningsdokumente gekry het.”

204

“Maar dan het Jacobs steeds nie die grond gehad nie,” sê ek

verbaas.

“Ja, Jacobs sou nie, maar een van die ministers se broers sou.”

Ek is verslae, maar ook nie meer baie verbaas nie. Onlangs het ek

nog by ‘n vriend gehoor hoe restitusieplase by Thaba Patshoa en

Oppermans hier in die Vrystaat net skielik uit die restitusieproses

gehaal, en ‘n minister se eiendom geword het.

“Ek neem aan die meteoriet gaan nou seker tot nasionale

gedenkwaardigheid verklaar word.”

“Ja, die Erfenisstigting se ouens was reeds by die myn.”

“Ek wonder presies hoe groot is daai meteoriet? Al wat ek weet is

dat hy baie, baie groter is as die Hoba-West-meteoriet daar by

Grootfontein in Namibië, wat tot dusver die grootste een is wat

gekry is.”

“Ek sal dat Marisa vir jou leesstof by die biblioteek gaan uitneem.

Hier het al juis ‘n joernalis of twee gebel.”

205

“Oom?” vra ek weer.

“Ja seun?”

“Dink oom Marisa is reg om weer in ‘n ernstige verhouding betrokke

te raak?”

Ek sien wolkies van behoedsaamheid oor oom Frans se oë trek.

“Marisa het baie seer gekry. Skok en hartseer.” Dan bly hy ‘n hele

ruk stil.

“Ek dink jy sal verstaan as iemand so seergekry het, is ‘n mens

dubbel bang om ooit weer so seer te kry.”

“Ek verstaan oom, maar soos ek hier lê kan ek nie indink hoe

iemand haar kan wil seermaak nie.”

“Ons ook nie, my seun, maar iemand hét. As enigste kind is sy

seker bietjie oorbeskermd grootgemaak – bietjie in watte

toegedraai.”

206

“Ek sal haar nooit seermaak nie, en ek sal ook nie toelaat dat

iemand anders haar seermaak nie,” sê ek oplaas.

“Ek weet,” sê oom Frans. “Maar onthou, sy moet ook eers herstel

dat sy nie uit vrees om seer te kry, iemand anders seermaak nie.”

Hy staan op en stap na die deur toe.

“Dink daaraan voor jy planne kry om te haastig te raak.” Dan stap

hy by die deur uit en laat my met my eie malende gedagtes.. Teen

die plafon sien ek het die vlieg sy koers gekry. Soos hy netnou teen

die plafon geloop het, lyk dit nie of hy moeilikheid met swaartekrag

het nie.

‘n Dag later is dit of die oë van die hele wêreld skielik op

Dagbreekkrater gerig is. ‘n Berig in ‘n plaaslike tokkelos het

Volksblad en so Sapa se aandag getrek. Tannie Wysie het gesorg

dat die plaaslike koerantjie alles kry wat sy ingesamel het. En die

volgende oomblik begin joernaliste van oor die hele wêreld toesak.

“Waar kom jy aan die naam tokkelos?” vra Marisa.

“Dis mos die Afrikaans vir Knock and Drop,” korswil ek.

207

“Presies hoe uitsonderlik is hierdie meteoriet dat die wêreld so

belangstel?”

“Wel, die grootste meteoriet wat tot dusver gevind is, is die Hoba-

West-meteoriet by Grootfontein in Namibië, en hy weeg maar so 60

ton. Hierdie een is omtrent 150 meter in deursnee en weeg seker

miljoene tonne. Die een by Grootfontein is van yster – dus

waarskynlik uit ons sonnestelsel, en die een hier is grootliks kobalt.”

“Sou hierdie een dan die grootste wees wat die aarde nog getref

het?”

“Nee,” put ek uit my pas-verworwe kennis, danksy die boeke wat

Marisa van die biblioteek gebring het. “Die meteoriet wat die

Vredefort-koepel veroorsaak het, was glo so groot soos Tafelberg.

Ons s’n was in vergelyking maar ‘n vulletjie. Ek dink ons s’n is

seker omtrent so groot soos die een wat die krater in Arizona

gemaak het.”

“Nou kon hulle dan nie die ander meteoriete kry nie?”

Die een wat die Vredefort-koepel veroorsaak het het sowat 2 000

miljoen jaar gelede geval en ek dink nie die aarde se oppervlak was

208

al so solied soos nou nie. Weet ook nie. Maar hy het so diep geval

dat magma uitgeloop het en die rooi graniet daar gevorm het. Die

meteoriet self sou seker opgesmelt het.”

“En die een in Arizona.”

“So ver skoonveld, maar hulle het darem brokke gekry. Een stuk

wat hulle gekry het was ‘n halwe ton. Ook ‘n ystermeteoriet.”

Dit blyk egter dat nie alle media so erg in die meteoriet

geïnteresseerd is. ‘n Plaasaanval wat na jare opgelos is en die

menslike intrige rondom die hele saak trek net soveel aandag. Die

storie van die ruimtetuig het nie die media se ore gehaal nie – nog

nie – en dié wat van dié storie geweet het, het besluit om die

geledere te sluit tot die wetenskaplikes se bevindings afgehandel

is.

“Hulle is besig om my siel te ontleed?” kla Marisa oor die baie

medianavrae..

“Miskien moet aan maar die Washington Post se aanbod aanvaar

en die hele storie aan hulle verkoop – voor die ander stuk-stuk

soveel uit ons het dat die aanbod verval?” stel ek voor toe ons ‘n

209

seldsame alleen-oomblik met Marisa se ouers kry. “Dan kan ons

die ander net wegwys – een keer die ding doen en dit agter die rug

kry.”

“Ja,” stem oom Frans in. “Jy het in elk geval met jou bakkie en

ander dinge baie skade gely. Hul aanbod sal jou help om baie van

die skade te herstel.”

Die volgende dag reeds is die Washington Post se mense op ons.

Dis twee verslaggewers en ‘n fotograaf. Ons moet poseer en vertel,

ons maak grappies en ons ry na die plekke wat van belang is – die

skag, die meteoriet, die kraterwand, die plek waar Jacobs uit die

bakkie gegooi is. Uiteindelik is ons ook by my ouers se opstal wat

nou weer stadigaan uit die puin verrys. Ek wys saaklik die toneel uit

wat ek as kind aangetref het. James neem hulle dan na sy eertydse

ouerhuis, terwyl ek en Marisa stil onder ‘n kareeboom gaan sit.

Die verslaggewers het ook reeds deeglike huiswerk gedoen: “Daar

is nie ‘n manier dat hier weer gemyn gaan word nie – trouens, die

kans is uiters goed dat die krater en dalk die hele omgewing tot

wêrelderfenisterrein verklaar gaan word,” vertel die

hoofverslaggewer, Ben Brown. “Trouens, julle gaan deur allerlei

wetenskaplikes toegetrap word. En as die meteoriet om die een of

210

ander rede nie genoeg rede is nie, sal hulle wel ‘n skaars

skoenlapper of iets vind wat net hier aard.”

“Of een wat ‘n barshou met ‘n kettie kan skiet,” giggel Marisa, en

ons lag. Ben lag saam maar dis duidelik hy snap nie heeltemal die

Afrikaanse humor nie, al het Marisa ook goeie Engels gepraat.

Twee dae later sit ons met die Washington Post in die hand. Dit is

verstommende goeie verslaggewing.

“Kyk,” sê oom Frans, “Baksteen het ook gesorg dat hy op amper

elke foto kom.”

211

12. Kersfees

Die kraaie het vandag, op Oukersdag, gegaap. Selfs in die Oos-

Vrystaat kan dit dié tyd van die jaar snikheet warm word, al kan

koring nog in Desember doodryp ook. Vanoggend nog het ek met

die gedagte in my kop gewoel – sal ek nie maar Dagbreekkrater na

Kobaltkrater herdoop nie?

Ek moet bieg, ek hou nogal van die naam, maar Marisa was so

ontsteld toe sy gehoor het van die mistiese koppeling van die

Duitsers van kobalt en ‘n bose gees. Nee, dink ek, ek kan

Dagbreekkrater en Marisa nie meer los van mekaar indink nie. As

daar aan die naam getorring sal word, sal Marisa behoorlik geken

word.

Later sit ek en Marisa styf teen mekaar na die verruklike kersboom

en kyk. Baksteen lê opgekrul by ons voete. Eers het hy verwoed vir

die flitsende liggies geblaf, maar dit later gewoond geraak.

“Ons het hom jare laas opgesit – ek het te oud geword vir

Kersvader, en pa het te veel gebrom omdat hy gewoonlik alleen

moes opruim en die boom gaan bêre as ons feesvierings verby is,”

verduidelik Marisa.

212

“Ja, maar ek het nooit afgekry van die Kersmaal maak nie,” sê

tannie Wanda gemaak gesteurd van die bank af waar sy en oom

Frans styf teen mekaar sit. James het familie van sy pa in die

omgewing gaan opsoek, en vir die eerste keer in baie jare vier hy

saam met familie Kersfees.

En ongelooflik soos dit mag klink, dis met hierdie besoek dat hy

reeds gehelp het om Jacobs se securities weer agter slot en

grendel te kry. Hulle is as gewone veediewe gevang toe hulle oor

die Lesotho-grens gekom het om ‘n paar skape vir hul families se

Kersfees te kom steel. Toe kies hulle die verkeerde plaas – die een

waarop James gaan kuier het. Ongelukkig vir hulle het James hulle

gesien voor hulle vir James gesien het. Hierdie insident was

boonop ook nog betyds vir die Washington Post se artikel, en sorg

dat James ook ewe breed op ‘n foto poseer by die skaap wat

danksy sy optrede ‘n Kersfees gaan oorleef.

“Ons is gewoonlik ‘n skare met Kersfees hier saam. Niemand het

egter gekik om te vra of hulle kan kom nie,” sê Marisa.

“Dink jy iemand sou waag terwyl iemand wat ‘n hele bende skurke

opgeruim het hier kuier?” vra oom Frans tong in die kies.

213

“Ek dink ook hulle kan sien ek is die jaloerse tipe,” speel ek saam.

“Ek sal enigeen wat in my slaai kom krap regsien.”

“Siejy,” raas tannie Wanda. “Laas het jy glo brandnekels vir slaai

aangesien.”

Natuurlik het die huismense genoeg uitnodigings vir Kersfees

gekry, maar alles is beleef van die hand gewys. Dis duidelik dat die

gesin eers tot verhaal wou kom.

Oom Frans het so mooi uit die Bybel voorgelees, en gepraat. Die

stof het nou gaan lê, en sake word nou opgeruim. Sommige sake

soos die eise teen die Jacobs-boedel gaan lank duur. Ek weet dis

dalk tydmors. Tussenin is aan die opstal op Dagbreekkrater se

herstel aandag geskenk, maar dit gaan ook nog ‘n hele rukkie duur.

Die hospitaalstoel lê ook nie meer op my gewete nie. Dié het ek

reggemaak en self aan die matrone gaan gee.

“Jy werk nie met Marisa soos jy met stoele werk nie!” vermaan sy

my toe ek oppad is. Op die punt om te regeer met iets soos: “Hy is

darem nou lekker stewig en u kan maar sit,” bedink ek my. Matrone

214

staan te naby aan daai stoel en dan moet ek die ding weer van

voor af regmaak, en dit sal met ‘n hele paar gebreekte bene in my

lyf nie te maklik wees nie. Daai suster is fris. Sy draai sommer ‘n

groot pasiënt lag-lag op die hospitaalbed om.

“Geskenketyd,” sê tannie Wanda en ruk my uit my herinneringe van

die afgelope paar dae terug. My hart krimp weer van pyn. Dit het

intussen geblyk dat dit die einste oom Frans was wat as Kersvader

by my ouerhuis diens gedoen het, en my pa dan weer kort daarna

by Marisa-hulle se huis. Na die plaasmoord was al hierdie dinge

ook vir goed iets van die verlede.

Na die geskenk-uitdelery haal Marisa ‘n klein pakkie uit, en hou dit

na my uit. Dis swaar. Ek vou dit nuuskierig oop, en ‘n paar yslike

metaal-balletjies rol oor die vloer. “Ironies” het ons hulle met

albasterspeel op skool genoem.

“En dit?” vra ek verbaas.

“Dat jy volgende keer iets ordentliks het om mee te skiet as jy my

met ‘n kettie kom red. Al is dit nou nie van kobalt nie.”

“Sonde,” sê tannie Wanda verbaas. “Sy spot al klaar oor die dinge.”

215

“Ek het ook ‘n klein geskenkie,” sê ek weer pure skoolseun-lomp,

en vroetel die pakkie onhandig uit my broeksak. Ek oorhandig dit

aan Marisa. Ek is woordeloos, nie omdat ek niks wil sê nie, maar

omdat my tong weer vervlaks aan my kurkdroë verhemelte

vaskleef.

Sy vou die geskenkpapier ook woordeloos oop. Almal weet wat dit

is.

Ek het die pakkie al ‘n paar dae gelede gereed gekry, maar moes

eers baie seker maak dat ek kon waag om dit nou te oorhandig.

Marisa se geskenk aan my – die humor met die albasters, het my

finaal oortuig.

Eergister nog, toe ek en Marisa hand aan hand onder die

eikelaning na die plaasingang gestap het, het ek besef hoe rou die

wonde nog lê. Kom hier mos so ‘n blink slap kar aan en trek langs

ons in. Baksteen het soos gewoonlik vooruit gehardloop. Ek het

Marisa se hand in myne voel verstyf toe sy die kar sien, en toe ek

na haar kyk was sy wasbleek. Ek het dadelik geweet wie dit was.

“Wat soek jy hier Shaun?” wou sy geskok weet toe die vent uitklim.

216

“Privaat!” beduie die vent met sy rooi bakkies mos vir my terwyl hy

so met die rugkant van sy hand vir my wegbeduie, amper soos ‘n

lui mens op ‘n warm dag ‘n lastige brommer sal wil wegveeg.

“Wag Hans, ek sal dit hanteer,” keer Marisa my toe ek oppad is om

die vent die afranseling van sy lewe te gaan gee. Uit pure jaloesie,

maar ook oor die verskriklike seer wat hy Marisa aangedoen het.

En haar ouers. Marisa was verbasend kalm toe.

“Ek sien hom gou weg,” sê sy. “Wag net daar by daai boom.”

Erg skoorvoetend het ek aangestryk, Baksteen agterna, maar toe

ek Marisa driftig hoor “Nee!” skree, vlieg ek om. Die vent het haar

aan die arm beet, en hy wil nie los nie: “Ek het haar gelos, sy

beteken vir my niks. Jy is die een wat ek wil hê!” skree hy.

“Jou kind kan seker al loop!” het Marisa gegil.

“Nee, ons het ‘n aborsie laat doen!”

“Los my!” skree sy duidelik erg geskok” Moordenaar!” en toe was

ek by. Teen dié tyd hang Baksteen reeds soos ‘n bosluis aan die

217

vent se sitvlak. Die vent los Marisa en sy val in die stofpad soos sy

gerem het om los te kom. Hy maak toe die fout van sy lewe, en mik

‘n hou na my: “Uitvaagsel, vry my meisie af as ek my rug draai!”

Hy sal beslis nog nie môre sy Kersmiddagmaal kan eet nie. ‘n

Mens sukkel gewoonlik om met ‘n gebreekte kakebeen iets anders

as sop in te neem. Ek het hom in sy kar gehelp, want sy eie bene

was bietjie lam. Boonop wou hy nie sy kop laat sak toe ek hom by

die kar se deur ingeboender het nie, en sy kop het taamlik hard

teen die kosyn gestamp. Baksteen het intussen laat los, en weer

vatplek gekry. Aan die vent se hakskeen. Ek moes Baksteen

behoorlik lostrek.

“Ek kan jou iets vir hondsdolheid inspuit,” bied ek nog gemaak

vriendelik aan. “Ek het ‘n beesspuit hier iewers.”

Toe is hy in ‘n stofwolk weg. Hy wou iets vir my deur die venster

skree, maar ek kon dit nie uitmaak nie. Seker maar gesukkel met al

die los tande.

“Goed dan,” roep ek terug asof ek verstaan het. “Ek sal vir

Baksteen teen hondsdolheid inspuit!” Die vent is buite hoorafstand,

218

maar ek skree nogtans agter hom aan: “Jy het juis vir my gelyk of

daar fout met jou kan wees!”

Ek is dadelik met Marisa terug huis toe, waar sy woordeloos by ‘n

geskokte tannie Wanda verbygeglip het kamer toe.

“Wat het jy gedoen?” vra tannie Wanda en sy was regtig baie

kwaad vir my.

“Nee tannie, dis haar eks wat hier opgedaag het. Sy vrou gelos en

wil Marisa toe sommer net so terugvat.“ Baksteen het liggies

getjank asof hy ook wil vertel van die nare vent wat hier was.

“Die nare gespuis!” het die tannie uitgeroep. “Hy is ‘n baie groter

vark as wat ons maar net kon droom!” en toe draf sy na Marisa se

kamer.

‘n Kwartier later kom tannie Wanda die sitkamer in waar ek erg

benoud sit en wag het.

“Ek dink sy is omtrent oor die ding,” het sy tot my verligting gesê.

“Trouens, ek dink as sy nog skilletjies oor haar oë gehad het oor

die vent, het dit vandag finaal afgeval.” En dan: “Laat ek sien... jou

219

kneukels. Is hulle baie seer?” So, ma en dogter het tot oor daai

opstopper ook gepraat. En ja, daai kneukels was nogal seer.

“Brawe hond!” het sy vir Baksteen gesê, wat Baksteen ‘n paar esse

deur die sitkamer laat hardloop het. Ek het later weer die matjies

reggetrek.

“Jy doen ook nie ‘n ding half nie,” het tannie Wanda vervolg toe sy

die af nerwe op my hand sien. “Ek hoop net jy het hierdie hoofstuk

in ons kind se lewe finaal toegeklap.”

“Finaal!” het ek gedink maar my gedagtes vir myself gehou.

Enigeen wat Marisa wil seermaak, het ek besef, maak ‘n monster in

my wakker, en ‘n groen ene ook boonop. Ek het my seer vuis

stadig oop en toe gevou.

Gister was Marisa stiller as gewoonlik. “Sy het net tyd nodig om

oor die skok te kom,” verduidelik oom Frans en beduie ek moet

saam na sy werkswinkel gaan. Ek het verstaan. Ook Baksteen het

verstaan en hy het Marisa soos ‘n skaduwee gevolg.

“My kind maak nie sommer eens ‘n vlieg seer nie.” Ek het net stil

geluister. “En hier kom die *&^%se vent en sê koeltjies hy het sy

220

baba laat doodmaak. Marisa sukkel om te verwerk dat iemand wat

sy eens so lief gehad het en vertrou het, al die tyd so ‘n monster

kon wees.”

Ek het geknik.

“Ek weet julle het gou gekliek, maar ek glo jy sal verstaan dat sy

nou eers dubbel seker sal wil maak voor sy haar hart weer met

volle oorgawe inbind.”

Ek het weer geknik. Al voel dit soos jare, ek en Marisa ken mekaar

regtig net enkele dae.

“Daar was in die rukkie wat sy jou ken soveel doodslag. Jy het self

een met jou kaal hande doodgemaak. Jy het ‘n paar reggesien. Sy

is ‘n kunstenaar, sy is fyn besnaard, daai kind van my.”

Ek het weer geknik dat ek verstaan: “Weet oom, sy ken my die paar

dae, en sy sien geweld rondom my soos wat ek na my ouers se

dood saam nog nie beleef het nie. Dis nie hoe ek regtig is nie. Ek

het juis karate begin neem omdat die ander my so geboelie het,”

het ek verleë afgesluit.

221

“Kom,” het oom Frans weer gesê ons ons stryk aan na deel van die

tuin waar ek nog nie was nie – dan uit onder die eike uit, en met ‘n

geplaveide paadjie die veld in. Die paadjie loop op ‘n klein

kerkhoffie uit, en oom Frans het die hekkie eerbiedig oopgemaak.

‘n Klein graffie, en ‘n eenvoudige kopstuk is al in die kerkhoffie.

“My seun en naamgenoot,” het oom Frans moeitevol uitgekry.

“Maar net vyf gewees.” Sy stem was rou.

En skielik het ek veel meer verstaan van hierdie gesin wat so baie

vir mekaar omgee – so baie die een die ander van seerkry probeer

weghou.

“Oom Frans,” het ek met ‘n groot knop in my keel gesê: “Ek beloof

ek sal Marisa nooit seermaak nie.” Haar pyn laat my ook self te

seer kry.

“Ek weet.” ‘n Eenvoudige antwoord.

Dit het later geblyk dat die vent polisiestasie toe is om ‘n klag van

aanranding te lê. Daar het hy hom egter in Soep De Bruin

vasgeloop, wat steeds op Faureberg is om van die ondersoeke af

222

te handel. Amper weer slae gekry toe die Soep agterkom wat

gebeur het.

“Daai twee is vir mekaar bedoel,” het ek later gehoor het Soep de

Bruin vir hom gesê het. “As jy weet wat ek weet kan jy bly wees jy

is nie erger verrinneweer nie. Drie ministers kruip in die buiteland

weg. Vrek seker van die honger in Noord-Korea. Sommer vir ‘n

saaidsjou vang sy maat drie gevaarlike gewapende veediewe, en jy

dink jy kan jou hier kom haantjie hou.”

Maar nou is dit Oukersaand en die nare gedagtes op die

agtergrond, en vroetel Marisa my geskenkie se papier los, en dan

het sy die boksie in die hand ... maak dit oop. Die tannie roep

verruk uit toe sy die mooi steen in die kersliggies sien flits.

“Moes jy my nie eers gevra het nie?” vra Marisa, maar ek kan die

aandoening in haar stem hoor.

Ek pluk my tong met moeite van my verhemelte af los: “Maar ek

dog jy het my gevra,” sê ek gemaak verbaas.

Die sitkamerbank se kussing tref my teen die kop, maar amper

saam daarmee val sy in my arms, en ons arms sluit styf om

223

mekaar. Oom Frans en tannie Wanda staan stil op en loop uit die

sitkamer uit waar die kersliggies nou vrolik flikker. Van die

kersboom se bopunt kyk ‘n engel op ons af, maar daardie engeltjie

kan nie by die een in my arms kers vashou nie, want nou is ons in

die sewende hemel.

“Ek sal seker maar moet ja sê,” sê sy. “Baksteen het jou behoorlik

aangeneem en as ek nie ja sê nie, is ons ons waghond kwyt.”

Baksteen het sy naam gehoor, en sy stert klop-klop op die

houtvloer.

“Jy kan so lank neem soos jy nodig het om te herstel en eers baie

seker te maak,” sê ek, “maar jy moet weet my liefde vir jou is so

onverganklik soos daardie diamant. Jy moet nooit daarin te twyfel

nie. Klou aan daardie tikkie sekerheid.”

Sy knik.

“Gaan jy my op ‘n wit perd kom haal?” vra sy.

“Ek is aantreklik as ek nie van brandnekels geswel is nie, ek is

sterk en slim, kan banjo speel, ek kan goed baklei, ek is ‘n held en

224

veral is ek baie beskeie, maar perd ry, wit of enige ander kleur, dit

kan ek nie. Ek sal maar ‘n bergfiets moet kry en dit wit verf om oor

Dagbreekkrater te trap om jou te kom haal.”

“Gaan hy darem ‘n side car hê?”

“Nooit gesien nie, ek wil jou hier tussen my arms vasdruk – jy sal

op die pyp moet sit.”

“Ek wil ‘n side car hê,” neul sy kamma.

“Top,” sê ek, “maar Baksteen ry daarin.” Baksteen hoor sy naam en

hy gaan gooi blaffend ‘n paar verspotte esse tussen die donker

bome. Dit laat ‘n paar hadidas fladderend van hul slaaptakke af

opvlieg en “Whê!, whê!” oor ons koppe die nag in vlieg, Baksteen

keffend agterna.

“Hulle skree so as hulle vlieg want hulle het hoogtevrees.”

“Hoe slim van dr. Kwak,” antwoord Marisa hier styf teen my.

225

En oor Dagbreekkrater kom die maan helder op, soos ‘n vars nuwe

begin. Dit laat die diamant aan Marisa se vinger in die maanlig

vonkel, maar ek sien dit nie want ek kyk diep in haar oë.