Kan Trematodları

Prof

. Dr.

Sal

ih K

UK

24.0

2.20

16

Kan

ve A

kciğ

er T

rem

atod

ları

/ KU

K S

2

Akciğer ve Kan Trematodları

AMAÇ: İleriki dönemlerde görülecek

klinik derslere temel teşkil edecek

paraziter ajanlarla ilgili temel bilgilerin öğrenimi…

ÖĞRENİM HEDEFLERİ: Kan trematodları ve

Akciğer trematodlarını

tanıyabilmek…

24.0

2.20

16

Kan

ve A

kciğ

er T

rem

atod

ları

/ KU

K S

3

Amaç ve Öğrenim Hedefleri

Parazit ve Önemi Morfoloji Hayat döngüsü Epidemiyolojisi Patogenez Klinik Tanı Tedavi Korunma / Kontrol

24.0

2.20

16

Kan

ve A

kciğ

er T

rem

atod

ları

/ KU

K S

4

Ders Akış Şeması

Erciyes Üniversitesi’nde Mısır’lı bir öğrenci 24 yaşında erkek

5 gündür devam eden kanlı idrar (hematüri)

24.0

2.20

16

Kan

ve A

kciğ

er T

rem

atod

ları

/ KU

K S

5

HASTA

Schistosoma haematobium

S.mansoni

S.japonicum

S.intercalatum

S.mekongi

24.0

2.20

16

Kan

ve A

kciğ

er T

rem

atod

ları

/ KU

K S

6

Schistosoma morfoloji

Diğer trematodlardan farkları

24.0

2.20

16

Kan

ve A

kciğ

er T

rem

atod

ları

/ KU

K S

7

Morfoloji

1-Erkek ve dişi eşeyler ayrılmıştır

2-Yumurtaları kapaksızdır

3-Hayat döngülerinde tek ara konak vardır

4-Yutakları kassızdır

5-Sindirim kanalı tek bir kör bağırsak şeklinde sonlanır

“Ortası Yarık” anlamına gelen (Schistosoma)

Erkek ve dişi parazit vardır Erkek Schistosoma • 0,6-2 cm x, 0.5-1 mm • Jinekoforik kanal (canalis gynecophorus) • Daha kısa ve geniştir • Vücut düz ya da ince/kaba pürtüklüdür • Karın cekmenine yakın bir bölgede 4-9

testis vardır

24.0

2.20

16

Kan

ve A

kciğ

er T

rem

atod

ları

/ KU

K S

8

Morfoloji

Dişi Schistosoma

• 0,7-2 cm x 0.25-1 mm

• Uterus ortalarına yakın

• Değişen sayıda yumurta

24.0

2.20

16

Kan

ve A

kciğ

er T

rem

atod

ları

/ KU

K S

9

Morfoloji

Yumurtalar; kapaksızdır ve bir dikene sahiptir

Dikenin lokalizasyonu türe göre değişir: S.haematobium (apikal yerleşimli) S.mansoni (lateral yerleşimli)

24.0

2.20

16

Kan

ve A

kciğ

er T

rem

atod

ları

/ KU

K S

10

Morfoloji

Yumurta atıldığında mirasidyum içerir

Mirasidyum su icinde serbest hale gecer (24 saat)

Mirasidyum, ara konak salyangoza girip sporokiste dönüşür

Çatal kuyruklu serkarya

24.0

2.20

16

Kan

ve A

kciğ

er T

rem

atod

ları

/ KU

K S

11

Hayat Döngüsü

24.0

2.20

16

Kan

ve A

kciğ

er T

rem

atod

ları

/ KU

K S

12

Hayat Döngüsü

• Kuyruklu serkarya deriden girerek insanı enfekte eder • İnsan vücuduna giren serkaryaya, şistozomül veya genc

parazit • Sag kalp, akciğerler, sol kalp ve karaciğere gelir, • Karaciğerde olgunlaşıp hepatik venlere girerek türüne

göre yerleşeceği uygun yere gider • Karaciğer, mesane veya bağırsak venlerine göç • Dişi parazit, erkek jinekoforik kanalına girer • Çiftleşme sonrası dişi, terminal venlere yumurtlamak

için göç eder

24.0

2.20

16

Kan

ve A

kciğ

er T

rem

atod

ları

/ KU

K S

13

Hayat Döngüsü

Yumurtalar atılır;

(S.haematobium) Mesane

(S.mansoni ve S.japonicum) Bağırsak boşluğuna gecer

Yumurtalardan bir kısmı göçu tamamlayamayıp dokularda kalır

Lokal inflamasyon odakları (granulomlar)

24.0

2.20

16

Kan

ve A

kciğ

er T

rem

atod

ları

/ KU

K S

14

Hayat Döngüsü

Konak zinciri; insan-salyangoz- insan • Bazı türler insandan başka diğer canlılarda da

yerleşebilirler • Erişkin schistosomaların insan vücudundaki hayat süresi

20-30 yıl sürebilir (ortalama 3-8 yıl) • Dişi parazitler hemen her gün yumurtlamaya devam

eder • Yumurtlanan yumurta sayısı 300-3000/gün (parazitin

türüne bağlı)

24.0

2.20

16

Kan

ve A

kciğ

er T

rem

atod

ları

/ KU

K S

15

Hayat Döngüsü

• Dünyada 258 milyon schistosomiosis (2014 WHO)

• 400 milyon kişinin de risk altında

• 78 ülkede...

• Türkiye; Nusaybin, İdil ve Suruc bölgelerinde S.haematobium olguları

Halk sağlığını tehdit eden parazitozlar;

1- Sıtmadan

2- Schistosomiosisli (200 bin ölüm / yıl )

24.0

2.20

16

Kan

ve A

kciğ

er T

rem

atod

ları

/ KU

K S

16

Epidemiyoloji

Ürogenital Schistosomiosis (S.haematobium)

• Afrika’da özellikle Nil vadisinde (Mısır ve Sudan)

diğer bölgelerinde

• Orta Doğu ülkelerinde

Irak, Filistin, Lübnan, İran, Arabistan

• Güney Amerika

24.0

2.20

16

Kan

ve A

kciğ

er T

rem

atod

ları

/ KU

K S

17

Epidemiyoloji

İntestinal schistosomiosisi (S.mansoni) • Nil vadisinde (Mısır ve Sudan) diğer Afrika ülkelerinde • Arabistan • Güney Amerika (Brezilya, Surinam ve Venezuella) • Batı Hint Adalarında İntestinal schistosomiosisi (S.japonicum) • Uzak Doğu ülkelerinde Japonya, Cin, Filipinler, Tayland, Endonezya

24.0

2.20

16

Kan

ve A

kciğ

er T

rem

atod

ları

/ KU

K S

18

Epidemiyoloji

S. intercalatum Orta ve Batı Afrika

S. mekongi Kamboçya ve Laos

24.0

2.20

16

Kan

ve A

kciğ

er T

rem

atod

ları

/ KU

K S

19

Epidemiyoloji

Ara konaklar;

S.haematobium Bulinus türleri

Orta Doğu ülkeleri ve Türkiye’de B.truncatus

S.mansoni Biomphalaria

S.japonicum Oncomelania türleri

• 20°C’den düşük su sıcaklıklarında

gelişme ya da çoğalma görülmez

24.0

2.20

16

Kan

ve A

kciğ

er T

rem

atod

ları

/ KU

K S

20

Epidemiyoloji

Kaynak; Paraziti vücudunda taşıyan ve yumurtaları dışarı çıkaran insanlar

Schistosomiosis japonicumun epidemiyolojisinde, rezervuar konak rolu oynayan;

köpek, sığır ve kemirici hayvanların cıkartıları

Cinsiyet ve yaş önemsiz

24.0

2.20

16

Kan

ve A

kciğ

er T

rem

atod

ları

/ KU

K S

21

Epidemiyoloji

Direnç farklıdır

Yaş, beslenme durumu, alışkanlık

Paraziter immunoloji

Antijen çeşitliliği

Antijen mantolama

Türe özgü farklı hayat dönemlerine yönelik antikor

Doku granulomları (hücresel immunite)

24.0

2.20

16

Kan

ve A

kciğ

er T

rem

atod

ları

/ KU

K S

22

İmmunoloji

İnkübasyon süresi ortalama 2 ay Patogenez; 1-Serkaryalarla 2-Erişkinlerle 3-Yumurtalarla Enfeksiyonun şiddeti; Parazit sayısı konağın genetik özellikleri, beslenme durumu, yaşı konakta aynı anda başka parazitozların (sıtma, hepatit vb.) parazitin tür ve suş özellikleri

24.0

2.20

16

Kan

ve A

kciğ

er T

rem

atod

ları

/ KU

K S

23

Schistosomiosis

Yumurtalarının etrafında granülom oluşumu; bir antijen-antikor reaksiyonu ölu yumurtalar etrafında granülom oluşmaz dev hücre (giant cell) reaksiyonu görülür Ölen veya ölmek üzere olan erişkin parazitler etrafında da granülom oluşabilir Hastalığın ileri dönemlerinde granülomların yerini fibroz, daha sonra da skar dokusu alır. Bu durum ise lokal komplikasyonlara yol acabilir

24.0

2.20

16

Kan

ve A

kciğ

er T

rem

atod

ları

/ KU

K S

24

Schistosomiosis

Vücuda girişi yerinde;

kaşıntı, papül,

Yorgunluk, ağrı, döküntüler, ödem (özellikle yüzde), hepatomegali, ates, eozinofili (% 10-80) ve zayıflama

Kronik donemde;

anemi

hiperglobunemi gelişir (eozinofili azalır)

parazitin türüne bağlı

24.0

2.20

16

Kan

ve A

kciğ

er T

rem

atod

ları

/ KU

K S

25

Schistosomiosis

Schistosomiosis haematobium;

- İdrar yollarında tıkanma, yanma,

- dizüri ve hematüri

Kadın ve erkekte bütün ürogenital sistem organları;

mesane, prostat, pubis, uterus pleksusları ve idrar kesesi mezenter venlerinde yerleşir

24.0

2.20

16

Kan

ve A

kciğ

er T

rem

atod

ları

/ KU

K S

26

Schistosomiosis haematobium

Schistosomiosis mansoni; (ağır seyreder)

Dizanteri belirtileri

Ağır olgularda karaciğerde fibroz dejenerasyon, splenomegali ve asit

Portal hipertansiyon, kor pulmonale,

rektum prolapsusu, fistül oluşumu,

pulmoner damarlarda tıkanmalar

24.0

2.20

16

Kan

ve A

kciğ

er T

rem

atod

ları

/ KU

K S

27

Schistosomiosis mansoni

Schistosomiosis japonicum (Katayama hastalığı);

En sık olarak kalın bağırsağın proksimal kısmını ve ince bağırsağı etkiler;

dizanteri belirtileri,

hepatik fibroz dejenerasyon,

splenomegali ve asit

Yumurta yapısı nedeniyle

diğer organlara ve beyine (felc, epilepsi nöbetleri, görme bozuklukları)

24.0

2.20

16

Kan

ve A

kciğ

er T

rem

atod

ları

/ KU

K S

28

Schistosomiosis japonicum

(Katayama hastalığı)

Klinik tanı

Kesin tanı; Schistosoma türlerinin yumurtalarını görmek

dışkı

idrar

doku biyopsi örnekleri

Serolojik tanı (ELISA, IFAT)

Moleküler yöntemler (PCR, Real-Time PCR ve Multipleks Real-Time PCR )

24.0

2.20

16

Kan

ve A

kciğ

er T

rem

atod

ları

/ KU

K S

29

Tanı

a) Hastaların tedavisi b) Hastanın dokularındaki yumurtaların patolojik

etkilerinin önlenmesi

Praziquantel

40 mg/kg, tek doz ve inatçı vakalarda tedavi tekrarı

Oksamniquine

(15-20 mg/kg tek doz) kullanılmaktadır

İlaçlara direnç

Re-enfeksiyon

24.0

2.20

16

Kan

ve A

kciğ

er T

rem

atod

ları

/ KU

K S

30

Tedavi

Yerleşim alanları tatlı su kaynağı çevresinde

Baraj, göl, gölet ve sulama sistemleri

1. Parazitli kişilerin tedavisi

2. Sağlıklı kişilerin bu parazitoza yakalanmalarının önlenmesi

3. Parazitozun bulaşması, etkileri ve önlenmesi konularında halkın eğitilmesi

4. Aşı çalışmaları

24.0

2.20

16

Kan

ve A

kciğ

er T

rem

atod

ları

/ KU

K S

31

Korunma

24.0

2.20

16

Kan

ve A

kciğ

er T

rem

atod

ları

/ KU

K S

32

ÖZET

Erciyes Üniversitesi’nde Mısır’lı bir öğrenci 24 yaşında erkek

5 gündür devam eden kanlı idrar (hematüri)

24.0

2.20

16

Kan

ve A

kciğ

er T

rem

atod

ları

/ KU

K S

33

HASTA

Akciğer Trematodları

• Uzakdoğu Asya, • Orta ve Güney Amerika • Batı Afrika • 30’dan fazla Paragonimus türü insan ve hayvanları

enfekte • 10’dan fazla tür insanı enfekte eder • Paragonimus westermani (en yaygın tür)

Akciğerlerde yerleşen bir trematod

24.0

2.20

16

Kan

ve A

kciğ

er T

rem

atod

ları

/ KU

K S

35

Paragonimus westermani

Parazit ikişer ikişer, akciğer dokusunda oluşan ceplerde, kıvrılmıs olarak yaşar

Hayat döngüsünde iki ara konak vardır.

1- Salyangoz

2- Yengec , Tatlısu istakozu

Son konağa enfekte yengec etinin cig olarak yenmesiyle bulaşır

24.0

2.20

16

Kan

ve A

kciğ

er T

rem

atod

ları

/ KU

K S

36

Morfoloji

Erişkin parazit; • 7,5-12 mm x, 4-6 mm

• Tegümenti dikenlidir. • Ağız ve karın cekmenleri eşit

• Ön ucu birdenbire yuvarlaklaşır

• Arka ucu ise oldukça sivrilmiştir

24.0

2.20

16

Kan

ve A

kciğ

er T

rem

atod

ları

/ KU

K S

37

Morfoloji

Paragonimus spp. yumurtası • Oval bir görünümde

• 80-118 μm uzunluğunda, 48-60 μm enindedir • Yassılaşmıs bir kapağa sahiptir

• Kabuk altın sarısı-kahverengindedir

• Yumurtlandığında icinde embriyo oluşmamıştır

24.0

2.20

16

Kan

ve A

kciğ

er T

rem

atod

ları

/ KU

K S

38

Morfoloji

24.0

2.20

16

Kan

ve A

kciğ

er T

rem

atod

ları

/ KU

K S

39

Hayat Döngüsü

Dünyada 22 milyon kişinin enfekte

Güneydoğu Asya yengeçlerinin % 80-98’ enfekte

Türkiye’de rastlanmamıştır

24.0

2.20

16

Kan

ve A

kciğ

er T

rem

atod

ları

/ KU

K S

40

Epidemiyoloji

Dünyada Tür

Cin, Japonya, K.Kore, Tayvan, Tayland, Filipinler

P.westermani

Bazı Afrika P.africanus

Orta ve Güney Amerika P.mexicanus

ABD (Orta Batı) P.kellicotti

Dokulardan göç sırasında belirgin bir patoloji ve belirti yok

Ektopik yerleşim (kalp, karaciğer, dalak, beyin)

Akciğerlerde fibrotik bir lezyon (parazitin birbirine yapışık cift halinde yerleştiği odak etrafında)

- hem erişkinleri hem de yumurtaları bulunur

- eozinofili

- balgamda Charcot-Leyden kristalleri

24.0

2.20

16

Kan

ve A

kciğ

er T

rem

atod

ları

/ KU

K S

41

Paragonimiosis

eosinophilic meningoencephalitis

Subakut yada akut enfeksiyon

- Nonspesifik öksürük

- Hemoptizi

- Sekonder enfeksiyon (bakteriyel pnömoni)

24.0

2.20

16

Kan

ve A

kciğ

er T

rem

atod

ları

/ KU

K S

42

Paragonimiosis

Kronik dönemde - pnömotoraks ve plöreziye - akciğerde fibrozis - el ve ayaklarda comak parmak (clubbing finger) Yumurtalar komşu akciğer dokusuna, perikard, miyokard ve beyin parankimine... Komplikasyon; - bronşektazi ve apse - tüberküloz - beyin lezyonları ve ÖLÜM

24.0

2.20

16

Kan

ve A

kciğ

er T

rem

atod

ları

/ KU

K S

43

Paragonimiosis

Bronchitis/tuberculosis

Hastanın öyküsü ve bulgular

Radyolojik (plevral efüzyon, pnömotoraks)

Balgam veya plevral sıvıda parazitin tipik yumurtaları

Serolojik tanı

Moleküler tanı

24.0

2.20

16

Kan

ve A

kciğ

er T

rem

atod

ları

/ KU

K S

44

Tanı

Praziquantel (25 mg/kg given oral 3 kez/ 2 gün)

Alternatif:

Triclabendazole

24.0

2.20

16

Kan

ve A

kciğ

er T

rem

atod

ları

/ KU

K S

45

Tedavi

KAYNAK KİTAP Saygı’nın Temel Tıbbi Parazitoloji’si. Süleyman YAZAR, Salih KUK, Özlem MİMAN, Gülendame SAYGI Erciyes Üniversitesi Yayınları No:206. Kayseri, 2016. KAYNAKLAR ve İLERİ OKUMA ÖNERİLERİ

• Schistosoma türleri

24.0

2.20

16

Kan

ve A

kciğ

er T

rem

atod

ları

/ KU

K S

46

KAYNAKLAR