VKW Beleidsnota

77december 2014

Kan productiviteit onze economie redden?

Auteur: Geert Janssens, Hoofdeconoom VKW Metena

Inhoudstafel

Intro

1. Een productiviteitscrisis2. Productiviteit: een dubieus begrip3. Digitale concurrentiekracht4. Innovatiescorebord: een verdeeld resultaat5. Een agenda voor innovatie

De integrale tekst van de VKW beleidsnota is te vinden op:http://www.vkw.be/kennisbank/kan-productiviteit-onze-economie-redden

Kan productiviteit onze economie redden?

Geert Janssens | VKW Metena

@jrgeert

• 6 jaar na het uitbreken van de financiële crisis vertoeven we nog steeds in de gevarenzone.De productiviteitsgroei is volledig tot stilstand gekomen. Dit is zorgwekkend. De crisis heeft de dalende trend versneld.=> systeemcrisis

• Oplossingen voor systeemcrisis: aanboren van nieuwe productiviteitsbronnen, meer R&D en innovatie, maar vooral omgevingsfactoren die de verspreiding van kennis en productiviteitswinsten stimuleren i.p.v. belemmeren.

Intro

1. Een productiviteitscrisis

• Om totale ineenstorting van ons economisch systeem t.g.v crisis te vermijden werden grootste inspanningen gedaan. Centrale banken injecteerden geld in het monetair systeem.

• Negatief: te lang gewacht met aanpak van structurele tekortkomingen. Onze economie heeft een verzadigingspunt bereikt.

• We worden rijker als de welvaart per capita toeneemt. (door de enorme productiviteitswinsten)

• Helaas zijn Westerse economieën op een punt gekomen waar productiviteitswinsten volledig dreigen weg te vallen.Figuur 1 illustreert dit voor België en omringende landen. Jaren ‘70: 4% productiviteitsgroei op jaarbasis, vandaag negatief.

• Figuur 2: Sinds 1970 groeide bbp per Belg tot piek van 33.603 dollar in 2008. De crisis bracht groei tot stilstand, maar stagnatie reeds vroeger ingezet. Het wordt steeds moeilijk er om te groeien, als we groei per capita in acht nemen.

Figuur 1:Trendmatige productiviteitsgroei

Bron: OESO (eigen berekeningen)

Figuur 2:Evolutie Belgisch bbp per capita (in dollars van 2005)

Bron: OESO

2. Productiviteit: een dubieus begrip

2.1. ArbeidsproductiviteitHet is niet verwonderlijk dat groei van onze arbeidsproductiviteit op haar grenzen stoot. Hoeveel meer productief kunnen werknemers nog worden na jarenlange proces- en efficiëntieverbeteringen?

Arbeidsproductiviteit als maatstaf vertoont 2 gebreken:1) Ze houdt geen rekening met het arbeidsvolume in de economie.

Zie tabel. Amerikanen zijn per uur het meest productief. Minpunt is dat er bij ons weinig mensen aan de slag zijn

(61,8%)2) Een hoge productiviteit per uur of per werknemer zegt niet alles.

2.2. Totale Factor Productiviteit (TFP)• Een ander probleem met productiviteit = gevolg van de meetmethode.

Arbeidsproductiviteit is feitelijk een residu. Arbeid is niet de enige productiefactor. Er zijn ook kapitaal (machines), technologie, energiebronnen. Wanneer arbeid kan werken met betere machines, dan zouden we een deel van de productiviteitswinst aan de kapitaalfactor kunnen toeschrijven.

Tabel 1:Evolutie Belgisch bbp per capita (in dollars van 2005)

Bron: OESO

• Totale Factor Productiviteit (TFP) meet de gecombineerde efficiëntie van alle productiefactoren samen. = dat gedeelte van de productiviteitswinst dat overblijft nadat de

bijdragen van alle andere factoren werden uitgesloten.

Figuur 3:Negatief TFP

Bron: The Conference Board, Total Economy Database

3. Digitale concurrentiekracht

3.1. Tanend marktaandeel• Figuur 4: toont dat het Belgische concurrentievermogen zich na de

crisis niet wist te herstellen. Het betreft de evolutie van de exportmarktaandelen van rijke landen t.o.v. elkaar.

=> Structurele zwaktes van het Belgische concurrentievermogen door:• hoge loon- energiekosten• complex administratief apparaat• minder gefocust op snel groende opkomende markten

Figuur 4:Evolutie relatieve exportmarktaandelen

Bron: VKW Metena (cijfers OESO)

3.2. Tanend marktaandeel• Een groot deel van de technologische ICT-revolutie is aan onze

neus voorbijgegaan. België kende een grote de-industrialisering in sectoren die als hoogtechnologisch worden aangeschreven.

• Figuur 5: vergelijkt de evolutie van de toegevoegde waarde met het aantal gewerkte uren voor een aantal sectoren van 2000-2001. Ons land is niet in staat om de sterke vraag van ICT-diensten te

koppelen aan een eigen productie van ICT-uitrustig. Idem voor telecomsector.

De productiviteitswinsten worden steeds minder door de productie van ICT zelf gerealiseerd, steeds meer door ICT-investeringen in bedrijven die zelf geen ICT produceren.

=> Toekomstige efficiëntiewinsten moeten gezocht worden in sectoren die gebruiken kunnen maken van digitale platformen (met klanten) en die hun businessmodel in die richting kunnen bijsturen. (schaalvoordelen)

Figuur 5:België mist ICT-trein (2000-2011)

Bron: VKW Metena (cijfers OESO-data)

4. Innovatiescorebord: een verdeeld resultaat• België: gemiddeld score (2,5%) wat betreft R&D en innovatie tussen

de OESO en EU-15. Bijna 2/3 van onze bedrijven zijn bezig met innovatie.

Figuur 6:R&D door industriële bedrijven als percentage toegevoegde waarde

Bron: OESO

• Toch nog op veel punten blijven stilstaan: België bengelt onderaan voor draadloos internet (27,3%) Inzake informaticanetwerken doen we het niet goed (44,8%)

Figuur 7:Innovatiescorebord België: onze 5 slechtste scores

Bron: OESO

5. Een agenda voor innovatie

• Het geloof in onze sterke productiviteit berust op enkele misverstanden.ÞWe investeerden veel in procesvernieuwing, maar tanende

internationale concurrentiepositie.Þ Herstelboot dreigen we te missen en veel terrein verloren in

sectoren voor toekomstige productiviteitsontwikkelingen.

• De achteruitgang van concurrentiekracht kunnen we niet loskoppelen van structurele productiviteitsevolutie. In hoge kostenomgeving verdween productvernieuwing uit het zicht. De export is te veel gericht op traag groeiende markten. We dreigen een belangrijk deel van de digitale revolutie te missen.

• Het beleid dient snel werk te maken van aanwakkeren van onze productiviteit. Inzake loonkosten, perspectief op beterschap. Dringende investeringen energie.

• Administratieve lasten en onzekerheden moeten afgebouwd worden.• Terug investeren in onze ICT-infrastructuur, onderwijsinfrastructuur en

publieke infrastructuur.

• Deze uitdagingen vergen een omslag in onze mentaliteit.Þ We moeten komen tot een grotere efficiëntie van de

overheidsinspanningen met een strakkere rol van marktregulator die ruimte laat voor meer concurrentie.

Þ Enkel op die manier komen de potentiële productiviteitswinsten tot bij ons en vermijden we een derderangsspeler te worden in een snel digitaliserende netwerkeconomie.