ka saa, nina? · 2020. 5. 15. · gu na valak fazaxeii be. ka vit faaru! gu na wolan a kondom xu na...
TRANSCRIPT
2
NATIONAL FISHERIES AUTHORITY
KA SAA, NINA?
The purpose of this comic book is to make people aware of the dangers and the consequences HIV/AIDS can have in the fishing industry and the community as a whole.The original english version of this comic book(Nina catches it) was produced by the National Fisheries Authority Coastal Fisheries Management and Development Project. This adaptation into the NalikLanguage of New Ireland Province was made by Maxading, Grace Kaminiel, Bata Taufa, and Craig Alan Volker of Madina Village for the New Ireland Provincial Aids Committee. It complements the 1DWLRQDO�$LGV�&RXQFLO·V�HIIRUWV�WR�FRPEDW�+,9�$,'6�The illustrations and original English text were by Biliso Osake. A version in Tok Pisin is also available.Funding for this book was part of a Special Research *UDQW�IURP�WKH�*LIX�6KŰWRNX�*DNXHQ�8QLYHUVLW\�LQ�Gifu, Japan.
3
AZA RAAN LA BUNG JON KAI ZI LA VAAL VARAXEI WAN AURU NAATNA A RIT LA BINA.
TETE, LASANG KONAANAA XA NA ULE
WAN A VAYENAANG?
KA WAAN FAABUNGBRAAF KO!
TAMON KA NA KOS AYEN KAVARAS, YAAK
KA NA ULE.
SIMBONG,DOXO BE MA GU NA
VAAN MA GU NA MILAAIF
YAAK NAANAA KA VITNANGA NA KOS TA YEN.
4
DI KOS YENAA O XA VIT?
NINA, XA VIT KO NA ROXON A YEN. DI NA
VAANYAA XO LA BINA.
GU VAARTUNAAN, SINGSAXEI GA
NAXAAM A NALIK SARAGA
LA VAAL.
KA VIT NA YAAN A VAABUS FAABUNG
BRAAF
NINA, TAAMAN. A LAAIT LAPUK I WAN A SAP.
A LAAIT I WAN A SAP KAT PURAF A
YEN KAVARAS.
MA XA SAXOT KA NA YAAN A
IYAN.
A RAVIN SIN JON MA WILAANA DIVAAYENA WAN A XALEO.
NAANAA, KA VIT GA YAAN A YEN FAABUNG BRAAF MA GU NA KOS A YEN
LABA AKU.
5
DI NA VAAYENYAA LA
PAARA SAP MA DI NA KOSYAA A YEN
KAVARAS.
KA ROXON A MUN YEN KARE,
SINGSAXEI DI MAMAT.
NAARE KA VIT NA DOXO WAN A
VAYEN AANG. GA WETAXAAS A MUN
YEN LAPUK DI WAAN FAA?
NINA, GA NAXAAM ADU PAN AZE A
XEIXAAIS?
KA DOXO, DI WAANYAA.
URU RAVIN DI KAAUL WAANA LA PAARA SAP.
6
YAAK GU VAARTUNAAN. MALUF, YAAK DI WUTYAA WAN A RAAN KA VIT NA
DOXO.
EI, NUMA LA MASKAN A
XALEO, LAAWAS FAASILIKAA!
GU SAXOTAA YEN?
MADI ROXON KAAVARAS A RIT
LAAXOR.
AYANG, MADI ROXON A MUN YEN LAPUK. GU ZAXOTAA A ZANON?
GU NAXAAM AZE, TANYA? GU ZAXOT GU
NA WAAN LAAXOR WAN A SAP?
DI NA RAAMAAI VARAWUKYAA BE.
LAMUR A MUN TATE DIT FAAMOZES WAN A SAP, DI VIRAAI WAAN SIN A URU RAVIN.
7
GA MIRAAUT PAN A MUN
TATE.
KA DOXO, DI VUZAYAA MA DI RAMAAIA.
TUAA GU NA INAXAAM FAAVARASA.
LAVASYAA BE. FAKABAL FAWUT A LAATA.
TURAVIN, LAAVOSA LAAXOR!
DI SAXOT BE DI NA LIS TAZANON YEN.
GU MASKALUS PALAAU BE.
8
A RATE KA LIS A LAATA MA URU RAVIN DI VAANIYAA.
TAAMON GU SAXOT A YEN, MADI ROXON
KAVARAS A RIT.
MA TAMON GU SAXOT AZAXEI, KA NA ROXON A
VAAULAAING I WANA. GA NA MILAAIF FERAXEI WAN NU,
MA GU NA ZURUK A YEN.
NAAN KA NAAN KA MASING, KA
VIT A MILAAIVING
FERAXEI WA NU, KA VIT NA YEN.
GA NA MI MILAAIF FERAXEI WA NU MA GU NA LIS A YEN? MADI
RUMBAAI A MILAAIF FERAXEIING PA NU, MADI SAXOT BE A YEN.
9
DI VAAYENA MA XA VIT DI KOS TAZA YEN MA
FAASILIK KO KA NA RAAN.
KA VIT GA SAXOT GA NA WAAN LA
VAAL, PANA A VIT NA ROXON A YEN.
DI NA MILAAIFYAA WERAXEI NAANDE KUNA DI NA ZURUKA
TAZANON YEN. TAMON KA VIT, DI NA PE ROXONA.
A MUN TATE SINDIYAA DI NA PE TEXAAS. DI NA NAXAAM
ADU DIAA NANGA, DI KOSA A YEN.
GU WAAN. KA VIT GA
SAXOT.
GU NAXAAM KA DOXO TAMON GA NA MILAAIF FERAXEI WA NU, MA GA
LIS A YEN?
AYANG, GA NA MILAAIF FERAXEI WAA
NU, MA GU NA LIS A YEN SURAGA.
SINGSAXEI GA MIRAAUT PAN A ZURUK
AANG A GISING TAKSAAT AIDS.
10
GU NA VALAAK A KONDOM.
TANYA, GU VAARTUNAAN GU RUMBAAING A WUT
ANG?KA VIT GA SAXOT GA
NA WAAN. NU ZING BE GU NA WAAN.
GA LANGAR VAANONG ADU A WIT NA ROXON A MAKARA
XUN A WAAKPIZIN ANG AIDS. MA A MUN SAK DI VARAS, DI MAAT FAANONG WANA.
KONDOM? KA VIT GA ROXON
A KONDOM.
TAMON GU NAXAAM MASING KA NAAN, YAAK KA
DOXO BE.
SINGSAXEI TUAA GU NAXAAM
DUDU. KA DOXO BE. NI XA VIT GA
ROXON A AIDS.
.
11
KA VIT GA SAXOT GA NA ROXON A GIZING MA GA NA
MAAT.
GA NA LIS A DIYEN SUNUM, MASING KA RE.
TAMON GU RUMBAAING NAAN, GU WUT FERAXEI
NI.KA VIT SAAIT GA SAXOT NU.
KA VIT NANGA GA SAXOT.
LA RAAN A KANAAN, NINA KA I ZI VERAXEI A RATE LA MASKAN A SAP.
GA NA LIS A YEN LAPUK TAMON GA NA MILAAIF
FERAXEI WA NU.
GA VAZE VAANONG NU, ADU XA VIT!
12
LA MUR NINA XABILAKPUT LA MANAR.
AZA RATE XA MANGAT PAN TANYA
URU RAVIN DI KABALAA WAN A LAATA KU LA MASKAN A XALEO MAA DI KAAUL XU LA BINA.
KA VIT GU RU DOXO MASING,
MA A YEN MAMAT BE A NUM.
KA ZAXOT PAANING NAAN PAN A WOP, DI RATASMIN A YEN MA XA ZARAK LIS A DIYEN SIN NINA.
13
GU KOS SAAIT A YEN LABA ZARAGA,
MASING NINAM?
GU KOS SAAIT A YEN
KAVARAS SINDI?
GA KOS AZANOM, DI MAMAT, KA VIT DI LAPOK, SINGSAXEI DI MAMAKOF.
A MUN FLAN KA VAANONG MA NINA XA GIS. A RATE SINA KA ZURUK NAAN KU LA VAAL A GIS ADU A DOKTA XA RAAMIN NAAN.
A DOKTA XA RAAMIN NAAN MA XA PIAAT.
A DOKTA XA RAAIMIN LABANA.
ATAA LA BINA XO NINA XA VAZE TANYA.
GA MALUF MASE WANA VAZEI AANG NU, SINGSAXEI NU XARE GU ROXON
A HIV. NU HIV-POSITIV. GA NA RAAMIN SAAIT A RATE SANOM.
GA MALUF MASE DUAAK, NU ZAAIT
KARE GU ROXON A HIV. NU HIV-POSITIV.
A DOKTA XA VAZE NI ADU, NI GA ROXON A
GIZING HIV.
GU KOS SAAIT A YEN AKO, NAANA?
14
TAAMON GA PIAAT KA VIT, UNIK NU, A GIZING AANGKARE XA NA PEN SURUK
NI.
GA NAXAAM A NALIK SURAGA, XA VIT NA VAABUS MASING MA GA PIAAT AYAANG.
NAARE XO NI MA A RATE SARAGA MADI ROXONA A GIZING TAKSAT HIV-AIDS.
GA NA PEN SARAK A GIZING TAKSAT AIDS UNAK KARE.
LAAMUR A GIZING KA NA LAPUK. GA NA MAAT VERAXEI
WAN A RATE ZARAGO.
NIS MASE XA NA SAXOT PAN A WILAANING NI WAN A VAXAT-
KATONG ANG A NALIK SI NIMAA?
TAAMON GA DIKDIK KUNA NAAN KA NA VALAAK A KONDOM,
YAAK GA NA PEN SAROK A GIZING
TAKSAT.
A GIZING AANGKARE XA BALAS LARAAN GA
MILAAIF VARAXEI WAN A RATE KA VAAMOZES LA
SAP.
15
TAMIN A MUN ATLAGAAI WAN A BRUT MA GU NA LOS A LAN WAN A SINGIN AANG A KONDOM SIN A MUN TETE.
TAMIN A MUN ATLAGAAI WAN A BRUT MA GU NA LOS A LAN WAN A SINGIN AANG A KONDOM SIN A FURAVIN.
Gu na kaas famumuting a tim ma tuaa a raataar aang a kondom.
Gu na pavaamaumuting be a vaat a kondom ma gu na singining faawut nu la maskana. Bulaai gu na valaak kol nu tamon gu saxot gu nat farit.
A raan gu rovokaai vaanong, toting a vun a kondom ma gu na gamul vauling fiaang la waat a wut in a raan ko ka maat faanong.
Gamul vamumuting a kondom be xun a tuaa mafai a rate xa na rovokaai varawok. O gu na volvoling pan a niuspepa xa baar ma gu vaif.
Wan a raan xun a orufpizin aang a kondom, toting a waatna ma gu na orufpizin ma gu na volvoling pan a niuspepa xa baar ma gu vaif.
Toting a vaat a kondom ma gu na eineiing famumut kun a maaliu xa na tukbilak. Tuaa gu na kaas a kondom tamon ka vit nanga gu na vasingin lawut.
Di na vil a wut ma di na sfaar fawizak a wut la maskan a kondom. Gu na ndot faamumuting a kondom.
Kondom be gu na valak fazaxeii be. Ka vit faaru!
Gu na wolan a kondom xu na a magit xa na zavar a vin a kondom.
Toting farokin a waat a kondom ma gu na neiing a maagor i wan a kondom.
Fasinging faa'uza xuna naan nanga ka na labis doxo la pop i pana.
A raan a fatfaritin, toting a wut ma gu na vasingin.
Fasining vuza be ma tuaa gu plaas farawoking naan.
New Ireland Provincial AIDS Committee,P. O. Box 103,Kavieng, New Ireland Province.Phone: 9841134/9842156Fax: 9842430/9842325Email: [email protected]
LUKAUTIM YU YET LONG AIDSAIDS!