j.kornas, podstawy prawa upadłościowego. postępowanie naprawcze

1

Podstawy prawa upadłościowego. Postępowanie naprawcze

Joanna Kornas

Katedra Prawa Handlowego

Wydział Prawa i Administracji UW

11 czerwca 2014 r.

Spotkanie Koła Naukowego Prawa Spółek

przy Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego

2

źródła

3 Joanna Kornas, Katedra Prawa Handlowego WPiA UW, Prawo upadłościowe – podstawy, 11 czerwca 2014

Źródła prawa

• Wczoraj

• Rozporządzenie Prezydenta RP z 24.10.1934 – Prawo upadłościowe

• Rozporządzenie Prezydenta RP z 24.10.1934 – Prawo o postępowaniu układowem

• Obowiązywały od 1.01.1935 r. do 30.09.2003 r.


Źródła prawa

• Dziś

• Ustawa z 28.02.2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze

• Rozporządzenie 1346/2000 – upadłość transgraniczna

• http://www.lex.pl/czytaj/-/artykul/upadlosc-transgraniczna-na-gruncie-przepisow-prawa-wspolnotowego

http://www.lex.pl/czytaj/-/artykul/upadlosc-transgraniczna-na-gruncie-przepisow-prawa-wspolnotowego
















Źródła prawa

• Jutro?

• Prawo upadłościowe – znowelizowane

(zmiana tytułu)

• Prawo restrukturyzacyjne – uproszczone postępowanie układowe

– postępowanie układowe

– postępowanie sanacyjne

• http://legislacja.rcl.gov.pl/lista/1/projekt/171400/katalog/171433

http://legislacja.rcl.gov.pl/lista/1/projekt/171400/katalog/171433

http://legislacja.rcl.gov.pl/lista/1/projekt/171400/katalog/171433

6

upadłość z lotu ptaka

podstawowe pojęcia

skutki ogłoszenia upadłości

życie po życiu


postępowanie upadłościowe

postępowanie w przedmiocie ogłoszenia upadłości

Działalność gospodarcza

przedpole upadłości

niewypłacalność

max. 2 tyg.

(art. 11 PUN)

(art. 21 PUN)

złożenie do sądu rejonowego (wydział gospodarczy)

wniosku o ogłoszenie upadłości

(art. 20-25 PUN)

ogłoszenie upadłości (postanowienie sądu) (art. 51 i n. PUN)

1 rok

6 msc.

2 msc.

źródło: opracowanie własne 2014

START


Ogłoszenie upadłości

• Art. 11. 1. Dłużnika uważa się za niewypłacalnego, jeżeli nie wykonuje swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych.

• 2. Dłużnika będącego osobą prawną, uważa się za niewypłacalnego także wtedy, gdy jego zobowiązania przekroczą wartość jego majątku, nawet wówczas, gdy na bieżąco te zobowiązania wykonuje



• „Kandydat” na upadłego musi mieć przynajmniej dwóch wierzycieli!

• Postępowanie upadłościowe to postępowanie grupowe

• „Egzekucja generalna”

• Nie ma sensu prowadzenia upadłości dla jednego wierzyciela

• SN, uchwała z 27.05.1993 r., III CZP 61/93



• Oddalenie wniosku: brak podstaw merytorycznych

• Oddalenie wniosku: brak majątku na pokrycie kosztów postępowania (lub obciążenia rzeczowe) – art. 13 PUN

• Ogłoszenie upadłości

• Sposób: likwidacyjna albo układowa

• Możliwość zmiany sposobu prowadzenia upadłości później



• Likwidacja: upłynnienie całego majątku i zaspokojenie wierzycieli w możliwie największym stopniu

• Układ: każdy z wierzycieli z czegoś ustępuje; szansa na „odżycie” dla upadłego

• Dopuszczalny także układ likwidacyjny



• Syndyk: powoływany w upadłości likwidacyjnej

• Nadzorca sądowy: powoływany w upadłości układowej

• Zarządca: powoływany w upadłości układowej, gdy upadłemu odebrano zarząd majątkiem

• Sędzia-komisarz: sędzia kierujący tokiem postępowania upadłościowego, nadzorujący syndyka/ nadzorcę/ zarządcę



• Data wydania postanowienia o ogłoszeniu upadłości jest datą upadłości

• „Moc wsteczna”: skutki upadłości od

godziny 0:00 daty ogłoszenia upadłości

• Obwieszczenie w MSiG + dziennik o zasięgu lokalnym

• Wpis do KRS



https://ems.ms.gov.pl/krs/weryfikujwydruk

https://ems.ms.gov.pl/krs/weryfikujwydruk


Skutki ogłoszenia upadłości

• grupowy interes wierzycieli!!!

• osoba upadłego

• majątek upadłego (w tym zobowiązania)

• „infekcja” przedpola upadłości (bezskuteczność)

• postępowania sądowe i administracyjne


Skutki ogłoszenia upadłości – osoba

• osoba upadłego, np.

• obowiązek wyjawienia majątku syndykowi

• środki przymusu wobec ukrywającego się

• firma: „w upadłości likwidacyjnej”/

„w upadłości układowej”


Skutki ogłoszenia upadłości – majątek

• majątek upadłego (w tym zobowiązania), np.

• Powstanie masy upadłości

• Masa upadłości: majątek upadłego służący zaspokojeniu wierzycieli upadłego

• „Złota wierzytelność” – preferencje dla wierzycieli zabezpieczonych rzeczowo (hipoteka, zastaw)

• Masa upadłości działa jak magnez



• Zakaz obciążania masy po ogłoszeniu upadłości dla zabezpieczenia wierzytelności powstałych przed ogłoszeniem upadłości

• Nieważne są postanowienia umowy zastrzegające na wypadek ogłoszenia upadłości zmianę lub rozwiązanie stosunku prawnego, którego stroną jest upadły!!!



• Postanowienie umowy, której stroną jest upadły, uniemożliwiające albo utrudniające osiągnięcie celu postępowania upadłościowego jest bezskuteczne w stosunku do masy upadłości.

• Przewłaszczenie na zabezpieczenie jest skuteczne wobec masy upadłości, jeżeli zostało zawarta w formie pisemnej z datą pewną

• zob. nietrafny wyrok SN z 30.09.2008 r.,

II CSK 149/08

• i trafną glosę prof. Szlęzaka, OSP 2009/9/91


Skutki ogłoszenia upadłości – majątek: likwidacja

• Art. 91. 1. Zobowiązania pieniężne upadłego, których termin płatności świadczenia jeszcze nie nastąpił, stają się wymagalne z dniem ogłoszenia upadłości.

• 2. Zobowiązania majątkowe niepieniężne zmieniają się z dniem ogłoszenia upadłości na zobowiązania pieniężne i z tym dniem stają się płatne, chociażby termin ich wykonania jeszcze nie nastąpił



• Z masy upadłości mogą być zaspokojone odsetki od wierzytelności, należne od upadłego, za okres do dnia ogłoszenia upadłości



• Potrącenie

• Art. 93. 1. Potrącenie wierzytelności upadłego z wierzytelnością wierzyciela jest dopuszczalne, jeżeli obie wierzytelności istniały w dniu ogłoszenia upadłości, chociażby termin wymagalności jednej z nich jeszcze nie nastąpił

• Art. 95. Potrącenie nie jest dopuszczalne, jeżeli wierzyciel stał się dłużnikiem upadłego po dniu ogłoszenia upadłości

• Art. 94 PUN



• Odstąpienie – umowy wzajemne!!! • Art. 98. 1. Jeżeli w dniu ogłoszenia upadłości

zobowiązania z umowy wzajemnej nie zostały wykonane w całości lub w części, syndyk może wykonać zobowiązanie upadłego i zażądać od drugiej strony spełnienia świadczenia wzajemnego lub od umowy odstąpić.

• 2. Na żądanie drugiej strony złożone w formie pisemnej z datą pewną, syndyk w terminie trzech miesięcy oświadczy na piśmie, czy od umowy odstępuje, czy też żąda jej wykonania. Niezłożenie w tym terminie oświadczenia przez syndyka uważa się za odstąpienie od umowy.



• Odstąpienie – umowy wzajemne!!! • Art. 98. 3. Druga strona, która ma obowiązek spełnić

świadczenie wcześniej, może wstrzymać się ze spełnieniem świadczenia, do czasu spełnienia lub zabezpieczenia świadczenia wzajemnego. Prawo to drugiej stronie nie przysługuje, jeżeli w czasie zawarcia umowy wiedziała lub wiedzieć powinna o istnieniu podstaw do ogłoszenia upadłości.

• Art. 99. Jeżeli syndyk odstępuje od umowy, druga strona nie ma prawa do zwrotu spełnionego świadczenia, chociażby świadczenie to znajdowało się w masie upadłości. Strona może dochodzić w postępowaniu upadłościowym należności z tytułu wykonania zobowiązania i poniesionych strat, zgłaszając te wierzytelności sędziemu-komisarzowi.


Skutki ogłoszenia upadłości – bezskuteczność

• bezskuteczność względem masy upadłości ex lege • Kluczowa data: złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości! • 2 msc. przed złożeniem wniosku: Bezskuteczne

zabezpieczenie i zapłata długu niewymagalnego (art. 127 ust. 3 PUN)

• 6 msc. przed złożeniem wniosku: Bezskuteczne czynności prawne odpłatne dokonane przez upadłego z podmiotami bliskimi: małżonkiem, krewnym lub powinowatym w linii prostej, krewnym lub powinowatym w linii bocznej do drugiego stopnia włącznie albo z przysposobionym lub przysposabiającym; czynności upadłej spółki dokonane ze wspólnikami, spółkami powiązanymi, spółkami dominującymi i zależnymi (art. 128 PUN)



• 1 rok przed złożeniem wniosku: Bezskuteczne w czynności prawne dokonane przez upadłego, którymi rozporządził on swoim majątkiem, jeżeli dokonane zostały nieodpłatnie albo odpłatnie, ale wartość świadczenia upadłego przewyższa w rażącym stopniu wartość świadczenia otrzymanego przez upadłego lub zastrzeżonego dla upadłego lub dla osoby trzeciej (art. 127 ust. 1 PUN)

• (naruszenie obiektywnej ekwiwalentności świadczeń)



• Art.130 PUN: Sędzia-komisarz na wniosek [syndyka, nadzorcy sądowego albo zarządcy] uzna za bezskuteczne (nie ex lege!) w stosunku do masy upadłości obciążenie majątku upadłego hipoteką lub zastawem

• jeżeli upadły nie był dłużnikiem osobistym zabezpieczonego wierzyciela,

• a obciążenie to zostało ustanowione w ciągu roku przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości

• i w związku z jego ustanowieniem upadły nie otrzymał żadnego świadczenia lub otrzymał świadczenie niewspółmiernie niskie do wartości zabezpieczenia


Skutki ogłoszenia upadłości: „konwersja”

• Art. 14 § 3 KSH. Wierzytelność wspólnika albo akcjonariusza z tytułu pożyczki udzielonej spółce kapitałowej uważa się za jego wkład do spółki w przypadku ogłoszenia jej upadłości w terminie dwóch lat od dnia zawarcia umowy pożyczki

• Tu: istotna data ogłoszenia upadłości, a nie złożenia wniosku o jej ogłoszenie!

• Pożyczka: trzeba zwrócić

• Wkład: bezzwrotny


Skutki ogłoszenia upadłości - postępowania

• postępowania sądowe i administracyjne

• Likwidacja (art. 144 n. PUN):

• postępowania sądowe i administracyjne dotyczące masy upadłości mogą być wszczęte i dalej prowadzone jedynie przez syndyka lub przeciwko niemu

• postępowania syndyk prowadzi na rzecz upadłego, lecz w imieniu własnym



• Likwidacja • Postępowanie sądowe lub administracyjne w

sprawie wszczętej przeciwko upadłemu przed dniem ogłoszenia upadłości o wierzytelność, która podlega zgłoszeniu do masy upadłości, o ile odrębna ustawa nie stanowi inaczej

• może być podjęte przeciwko syndykowi tylko w przypadku, gdy w postępowaniu upadłościowym wierzytelność ta po wyczerpaniu trybu określonego ustawą nie zostanie umieszczona na liście wierzytelności



• Likwidacja

• Postępowanie egzekucyjne dotyczące wierzytelności podlegającej zgłoszeniu do masy upadłości, wszczęte przed ogłoszeniem upadłości, ulega zawieszeniu z mocy prawa z dniem ogłoszenia upadłości. Postępowanie to umarza się z mocy prawa po uprawomocnieniu się postanowienia o ogłoszeniu upadłości



• Układ • Ogłoszenie upadłości z możliwością zawarcia

układu nie wyłącza możliwości wszczęcia przez wierzyciela spraw sądowych i administracyjnych o wierzytelności podlegające zgłoszeniu do masy upadłości

• Nadzorca sądowy wstępuje z mocy prawa do postępowań sądowych i administracyjnych dotyczących masy upadłości prowadzonych na rzecz lub przeciwko upadłemu (jako interwenient uboczny, do którego stosuje się przepisy o współuczestnictwie jednolitym)



• Układ

• Zarządca: postępowania sądowe i administracyjne dotyczące masy upadłości mogą być wszczęte i prowadzone wyłącznie przez zarządcę. Postępowania te zarządca prowadzi na rzecz upadłego, lecz w imieniu własnym



• Układ • Postępowanie egzekucyjne dotyczące

wierzytelności objętej z mocy prawa układem, wszczęte przed ogłoszeniem upadłości, ulega zawieszeniu z mocy prawa z dniem ogłoszenia upadłości

• Sędzia-komisarz na wniosek upadłego albo zarządcy może zawiesić na okres do trzech miesięcy postępowania egzekucyjne co do wierzytelności nieobjętych z mocy prawa układem, jeżeli egzekucję skierowano do rzeczy niezbędnej do prowadzenia przedsiębiorstwa



• Likwidacja i układ a arbitraż

• Zapis na sąd polubowny dokonany przez upadłego traci moc z dniem ogłoszenia upadłości

• a toczące się już postępowania ulegają umorzeniu


Odrębne postępowania upadłościowe

• Upadłość konsumencka

• Upadłość deweloperska

• Upadłość banków

• Szczególna upadłość banków hipotecznych

(listy zastawne)

• Upadłość zakładów ubezpieczeń i reasekuracji

• Upadłość emitentów obligacji zabezpieczonych

• Upadłość pośmiertna


Koniec postępowania upadłościowego

• Postanowienie o umorzeniu postępowania

• Likwidacja: postanowienie o zakończeniu postępowania upadłościowego (po wykonaniu ostatecznego planu podziału)



• Układ (nielikwidacyjny):

• postanowienie o zatwierdzeniu układu

postanowienie o zakończeniu post.up. (odzyskanie prawa do władania majątkiem zgodnie z treścią układu)

wykonywanie układu

po wykonaniu: postanowienie o wykonaniu układu (odzyskanie prawa do swobodnego władania majątkiem)



• Koniec postępowania nie oznacza obowiązku likwidacji podmiotu!

• Upadłość nie musi oznaczać wykreślenia spółki z Krajowego Rejestru Sądowego

• Jeżeli po spółce pozostał jakikolwiek majątek, koniec postępowania upadłościowego oznacza „odżycie” i powrót do obrotu

• art. 364 w zw. w 368 ust. 2 PUN

40

postępowanie naprawcze

w dużym skrócie



• Część czwarta PUN

• Art. 492-521 PUN

• Przepisy postępowania naprawczego stosuje się do przedsiębiorców zagrożonych niewypłacalnością

• Przedsiębiorca jest zagrożony niewypłacalnością, jeżeli pomimo wykonywania swoich zobowiązań, według rozsądnej oceny jego sytuacji ekonomicznej jest oczywistym, że w niedługim czasie stanie się niewypłacalny(art. 492 ust. 2 PUN)



• Negatywne przesłanki (art. 492 ust. 3 PUN): • Przepisów niniejszej części nie stosuje się do przedsiębiorcy: • 1) który już prowadził postępowanie naprawcze, jeżeli od jego

umorzenia nie upłynęły 2 lata; • 2) który już był objęty układem zawartym w postępowaniu

naprawczym albo upadłościowym, jeżeli od wykonania układu nie upłynęło 5 lat;

• 3) przeciw któremu przeprowadzono postępowanie upadłościowe obejmujące likwidację majątku, albo w którym przyjęto układ likwidacyjny, jeżeli od prawomocnego zakończenia postępowania nie upłynęło 5 lat;

• 4) w stosunku do którego oddalono wniosek o ogłoszenie upadłości albo umorzono postępowanie upadłościowe z braku majątku na zaspokojenie kosztów postępowania, jeżeli od uprawomocnienia się postępowania nie upłynęło 5 lat.



• Przedsiębiorca: złożenie w sądzie oświadczenia o wszczęciu postępowania naprawczego

• Sąd: w ciągu 14 dni od złożenia oświadczenia może zakazać wszczęcia postępowania naprawczego (postanowienie – zażalenie)

• Postanowienie zakazujące: oświadczenie nie wywołuje skutków prawnych



• Sąd milczy (14 dni): ogłoszenie w: • Monitorze Sądowym i Gospodarczym,

• co najmniej jednym dzienniku o zasięgu lokalnym oraz

• co najmniej jednym o zasięgu ogólnopolskim

• o złożeniu oświadczenia o wszczęciu postępowania naprawczego



• Data ogłoszenia oświadczenia w MSiG jest dniem wszczęcia postępowania naprawczego!

• Nadzorca sądowy dla przedsiębiorcy (ustanawia sąd)

• Przedsiębiorca niezwłocznie zawiera z nadzorcą sądowym umowę zlecenia o wykonywanie czynności nadzorcy sądowego i wypłaca mu miesięcznie wynagrodzenie w wysokości podwójnej średniej krajowej



• Z dniem wszczęcia postępowania naprawczego:

• 1) zawiesza się wykonanie zobowiązań przedsiębiorcy;

• 2) zawiesza się naliczanie odsetek należnych od przedsiębiorcy;

• 3) potrącenie wierzytelności jest dopuszczalne z uwzględnieniem przepisów art. 89 PUN;

• 4) nie mogą być wszczynane przeciwko przedsiębiorcy postępowania zabezpieczające i egzekucyjne, a wszczęte podlegają z mocy prawa zawieszeniu, z wyjątkiem postępowań zabezpieczających i egzekucyjnych dotyczących wierzytelności nieobjętych układem



• Od dnia wszczęcia postępowania naprawczego do dnia prawomocnego rozstrzygnięcia co do zatwierdzenia układu albo umorzenia postępowania przedsiębiorca nie może zbywać ani obciążać swego majątku



• Plan naprawczy: powinien zapewniać przywrócenie przedsiębiorcy zdolności do konkurowania na rynku

• Sposób naprawy przedsiębiorstwa powinien określać restrukturyzację zobowiązań, które mogą być objęte układami w postępowaniu upadłościowym, majątku oraz zatrudnienia w przedsiębiorstwie

• Restrukturyzacja zobowiązań następuje w drodze układu zawartego na zgromadzeniu wierzycieli

49

mgr Joanna Kornas Katedra Prawa Handlowego

Wydział Prawa i Administracji UW

11 czerwca 2014 r.

[email protected]

Dziękuję!

mailto:[email protected]

j.kornas, podstawy prawa upadłościowego. postępowanie naprawcze

Law