Jak dawniej mówiono w gminie Biskupiec?

Gmina Biskupiec

• Położona w południowo-zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, w powiecie nowomiejskim. Graniczy z województwem kujawsko-pomorskim. Gmina Biskupiec sąsiaduje z 4 gminami województwa warmińsko-mazurskiego: Iława, Nowe Miasto Lubawskie, Kurzętnik i Kisielice oraz z gminami województwa kujawsko-pomorskiego: Jabłonowo, Świecie nad Osą, Łasin i Zbiczno. Siedzibą władz jest wieś Biskupiec położona w centrum gminy nad rzeką Osą. Gmina Biskupiec zajmuje powierzchnię 241,30km2.

Źródło: http://www.bil-wm.pl/biskupiec_pomorski/ryc/7e1f0ab2c7b0b7c6.gif http://www.gminabiskupiec.pl/asp/pl_start.asp?typ=14&sub=6&menu=28&strona=1

Miejscowość została założona w 1325 r. na terenie państwa krzyżackiego przez biskupa pomezańskiego Rudolfa jako Bischofswerder (w pol. tłumaczeniu "ostrów biskupi") i w1331 r. podniesiona do rangi miasta. Zasiedlona głównie niemieckimi osadnikami, lokacja otrzymała własny kościół i mury obronne. W 1540 r. oficjalnie wprowadzono w mieście reformację, choć jeszcze w 1625 jego ludność była uznawana za w połowie katolicką.W 1871 r. Biskupiec otrzymał własną stację kolejową na wybudowanej w odległości 2,5 km od miasta strategicznej linii kolejowej Toruń-Wystruć.Traktat Wersalski wytyczył granicę polsko-niemiecką na rzece Osie, w bezpośrednim sąsiedztwie miasta. Bischofswerder stał niemieckim miastem granicznym, zaś jego stacja kolejowa znalazła się już na terytorium polskim. Samo miasto zostało wyznaczone również jako terytorium plebiscytowe. W ramach przeprowadzonego 11 lipca 1920 r. plebiscytu narodowościowego w Prusach Wschodnich, jedynie 15% z 1509 oddanych w mieście głosów opowiedziało się za przyłączeniem do Polski i Biskupiec pozostał w granicach Niemiec. Odcięte od stacji kolejowej miasto otrzymało w 1925 r. nowe połączenie z Kisielicami.W 1945 r. Biskupiec doznał ciężkich zniszczeń (60%) podczas zajmowania przez wojska radzieckie. Miasto zostało przekazane Polsce, jego ludność wysiedlona do Niemiec i zastąpiona polskimi przesiedleńcami. Zrujnowany Biskupiec nie został przez polską administrację zakwalifikowany do rzędu miast, zaś jego centrum pozostało nie odbudowane. W 1969 r. zamknięto, zaś w 1974 r. ostatecznie rozebrano połączenie kolejowe z Kisielicami.

Miejscowość Ulica nr Obiekt nr rejestru data wpisu

Babalice Park Krajobrazowy A-441/T 1 lipca 1984

Bielice Park dworski wraz z częścią dawnego podjazdu do dworu

A-400/T 8 kwietnia 1997

Biskupiec Pomorski Kwiatowa Kościół Parafialny p.p. Św. Jana Nepomucena i Matki Boskiej Różańcowej wraz z terenem przykoscielnym otoczonym murem

A-647/T 31 grudnia 1993

Biskupiec Pomorski Rynek 008 Ratusz A-603/T 25 maja 1990

Biskupiec Pomorski pozostałości gotyckich, obronnych murów miejskich

A-576/T 22 sierpnia 1960

Biskupiec Pomorski układ urbanistyczny z pozostałościami dawnej zabudowy z 1-poł. XVIII w., Kościołem Ewang. i murami

A-131/T 20 kwietnia 1950

Biskupiec Pomorski Piekarska 003 Dom A-739/T 19 listopada 1967

Biskupiec Pomorski Szpitalna 003 Dom A-738/T 19 listopada 1967

Biskupiec Pomorski

Kościół A-130/T 20 kwietnia 1950

Czachówki Zespół Pałacowo-Parkowy (z zabudową folwarczną)

A-700/1-7/T

21 listopada 1997

Czachówki Dworek A-596/T 14 grudnia 1989

Czachówki Pałac A-568/T 29 września 1987

Lipinki Kościół Parafialny p.w. Św. Piotra i Pawła wraz z cmentarzem przykościelnym

A-957/T 29 lipca 1968

Lipinki Pałac i otaczający park A-136/T 13 lipca 1949

Łąkorek Pałac A-512/T 20 grudnia 1986

Łąkorek Zespół Pałacowo-Parkowy (10 obiektów)

A-672/1-10/T

30 grudnia 1995

Łąkorz Wiatrak holenderski A-352/T 11 lipca 1980

W okresie międzywojennym (1920 - 1939) w Krotoszynach istniała trzyklasowa katolicka szkoła podstawowa. W czasie II wojny światowej budynek szkoły uległ częściowemu zniszczeniu, a jego odbudowę rozpoczęto po 1945 roku. W 1946 roku w byłym budynku straży granicznej rozpoczął działalność Urząd Gminy Krotoszyny. Następnie budynek został zaadaptowany na ośrodek zdrowia i przedszkole. W Krotoszynach funkcjonował posterunek milicji obywatelskiej, biblioteka publiczna, świetlica wiejska.Gmina Krotoszyny – dawna gmina wiejska istniejąca w latach 1934-1954[2] w woj. pomorskim[3]/olsztyńskim (dzisiejsze woj. warmińsko-mazurskie). Siedzibą władz gminy były Krotoszyny.Gmina zbiorowa Krotoszyny została utworzona w ramach reformy na podstawie ustawy scaleniowej 1 sierpnia 1934 roku w powiecie lubawskim w woj. pomorskim (II RP) z dotychczasowych jednostkowych gmin wiejskich: Fitowo, Krotoszyny, Szwarcenowo i Wonna (oraz z obszarów dworskich położonych na tych terenach lecz nie wchodzących w skład gmin) [4].Po wojnie gmina znalazła się w woj. pomorskim (w 1950 roku przemianowanym na bydgoskie). 12 marca 1948 roku zmieniono nazwę powiatu lubawskiego na nowomiejski[5]. 6 lipca 1950 roku gminę Krotoszyny wraz z całym powiatem nowomiejskim przyłączono do woj. olsztyńskiego[6]. Według stanu z dnia 1 lipca 1952 roku gmina składała się z 6 gromad: Bielice, Czachówki, Fitowo, Krotoszyny, Szwarcenowo i Wonna[7].Gmina została zniesiona 29 września 1954 roku wraz z reformą wprowadzającą gromady w miejsce gmin[8]. Jednostki nie przywrócono 1 stycznia 1973 roku po reaktywowaniu gmin[9], a z jej dawnego obszaru i z obszaru dawnej gminy Łąkorz utworzono nową gminę Biskupiec.Zobacz też: gmina Krotoszyn

Gmina Biskupiec położona jest w województwie Warmińsko-Mazurskim, w powiecie nowomiejskim. Jest gminą typowo wiejską o charakterze rolniczo - przemysłowym o czym świadczy rozległy obszar zajmowany przez użytki rolne wynoszący 15048,80 ha. Miejscowe rolnictwo nastawione jest na uprawę zbóż i roślin okopowych. Na terenie gminy funkcjonuje ponad 390 podmiotów gospodarczych działających głównie w sferze handlu, transportu, przetwórstwa rolno - spożywczego, budownictwa i przemysłu drzewnego. Liczba podmiotów gospodarczych systematycznie wzrasta. Funkcjonują tu także trzy stacje paliwowe w tym także całodobowe, co stanowi duże udogodnienie zarówno dla społeczeństwa miejscowego jak i turystów. Przez teren gminy przebiega droga wojewódzka łącząca Grudziądz z Nowym Miastem Lubawskim, oraz trasa kolejowa z stacjami PKP w Biskupcu Pomorskim, Lipinkach i Ostrowitem. Gmina cieszy się szerokim zainteresowaniem turystów chociażby ze względu na piękne obiekty zabytkowe i urozmaicony krajobraz.

•absznyt - oflis, oblina •absztyfikant - kawaler •aceni - waćpani •alasz - denaturat •ancug - ubranie •antaba - klamka •antlager - pomocnik •apem - otwarte •aprychtówka - wyrówniarka •arbajt - praca •arendarz - dzierżawca •auf - na lewo •baczyć - pilnować •badejki - kąpielówki •badować - kompać się •badownia - kąpielisko •badówki - kąpielówki •badziewie - patałajstwo •bajtle - dzieci •balia - wanna •bałda - fałda •bałek - belka, drążek •bana - dworzec kolejowy •banoza - stacja kolejowa •bantżaga - piła taśmowa •baraka - remiza strażacka

•benderka - snopowiązałka •bigiel - wieszak •biksa - puszka •biljet - bilet kolejowy •bindfode - sznurek (dratwa) •biszung - stromy nasyp przy torach kolejowych •blat - płyta wierzchnia stołu •blutka - salceson •bogać tam - zwątpienie •bolec - śruba •bombony - cukierki •brantmur - fundament

•brechsztanga - tom •brejtka - prymitywna młocarnia •brółttasza - chlebak •bryftryger - listonosz •bryle - okulary •brymza - hamulec •bubu - zimno •bugaj - placek ziemniaczany •burka - kurtka •bylem - byliśmy •cacka - sitko do mleka •carga - element drewniany do okna •cejtung - gazeta •centerfuga - urządzenie do oddzielania śmietany z mleka •chałat - długi płaszcz noszony przez żydów •chały - ciuchy •chechłać - prać •chiba niesposób - niemożliwe •chichuł - wiatr •chochla - nalewka •choćta - chodźcie •chofnal - gwóźdż kowalski do podkowy •chować - hodować •chrępel - kręgosłup •chryja - awantura •chrystek - okrągły piecyk •cięgiem - ciągle (bez przerwy) •cigęć - cień •citon – kot

•cug - pociąg •cyferblat - tarcza zegara •cyngiel - język spustowy •cypek - dziobek od czajnika •ćmuchać - jeść •data - dacie •daufmaszyna - maszyna parowa do prac polowych np.do młócenia

•dawa - damy •deka - koc •dekel - przykrywka •deleja - plotkara •deska - kurtka •dinks - pokrętło •do dom - do domu •dom - damy •donder - osoba wiecznie niezadowolona •durch - stale •drabka - drabina •drapaka - miotła do zmiatania •draszować - jeść •drauba - korba do wierteł •drejfus - potrójne metalowe kopyto do naprawy butów •drejować - toczyć •drekslarka - tokarka do drewna •dreszmaszyna - maszyna do młucenia zboża(młockarnia) •drewutnia - pomieszczenie do drzewa

•drwionki - drzwi •drybus - drewniany pojemnik na wodę •dubelt - podwójny •durch - wciąż •durszlak - sito (cedzak) •dycht - do końca •dychtownie - szykownie, elegancko •dzie - gdzie •dziewki - dziewczyny •dźwierze - drzwi •ejwoj - tutaj •eno - tylko •fach - zawód •facjatka - balkon (wnęka ) •fajerki - kręgi od pieca •fajftabak - tabaka do fajki •falatry - placki smażone na piecu •fanga - cios •faryna – cukier

•fatko - szybko •fefernuski - cukierki •fejn - ładnie •feksować - cwaniakować wymądrzac się •ferkarta - bilet kolejowy •fertig - gotowe •fertykuł - szafka •ferzinkiel - poszerzenie otworu na zewnątrz •fierana - firana •flama - płomień •flaszka – butelka

•fliza - płyta chodnikowa •fojerkasa - ubezpieczalnia od ognia •folgować - zwalniać opóźniać •folguma - koło z oponą •forcier - szpikulec •frisztyk - śniadanie •fucht - dojście powietrza (przewiew) •fuchtel - wialnia do zboża •fuciek - błąd •funt - 0,5 kg •funtsztyk - odważnik •furmanka - powóz konny •furziść - z drogi (zrobić przejście) •fusbank - niski stołeczek (krzesło) •futer - jedzenie (pasza) •futrować - karmić, żywić (zwierzęta) •fyjderkasta - piórnik •fyrtel - wyznaczony (ograniczony) rejon •gacie - kalesony •gafle - widły do ziemniaków •galant - duży •galańcie - dużo •gałgan - rozrabiaka, urwis •gancegal - obojętnie •gancpomada - obojętnie •ganek - weranda •gardina - firana •gater - trak do cięcia drewna

•gazlampa - lampa gazowa •gazmaska - maska gazowa •gipsdeka - sufit •gira - noga •giskan - konewka •glanc - połysk •glanc - polewa, lukier np.na pączku •glaska - szklanka (filiżanka) •glaspapier - papier ścierny •gleszyć - wróżyć, przewidywać •glónek - kromka chleba •góra - strych (poddasze) •graca – motyka

•graczka - haczka •grapa - duży garnek •grapka - mały garnek •gryf - uchwyt •gryfel - rysik służył do pisania na tabliczkach •grymka – czapka

•gryz - kasza manna •gutalina - pasta do butów •haferfloki - płatki owsiane, zacierki •hantlager - pomocnik murarski •haśtyś - gwałtownie •hyklowanie - szydełkowanie •ino - tylko •iść na szaber - iść coś ukraść •izba - pokój •je - jest

•jenaczy - inaczej •jermark - jarmark •ji - jej •jizusgrejter - lizus, obłudny człowiek •jo - tak •kabel - przewód elektryczny •kacenjamer - kocia muzyka •kachle - elementy pieca kaflowego (kafle) •kajet - zeszyt

•kalk - wapno •kamasze - buty •kanka (kana) - pojemnik (bańka) na mleko •kant - krawędż •kapkę - odrobinę (troszeczkę) •kapkie - trochę •kara - taczka •kartke - kartkę •kartong - karton •kastka - skrzynka •kastrolka - garnek •katana - burka, wdzianko,(kurtka) •kerat - pług z jedną skibą •kereja - sutanna, długa suknia •kesel - kocioł

•keta - łańcuch •ketenszpaner - naciąg łańcucha przy rowerze •kfampa - gęsta zupa •kiecka - suknia •kiele - obok, przy

•kierówka - halka •kietować (ryglować) - zamykać drzwi na klucz •kindersztuba - pokój dziecinny •kipka - taca do pieniędzy •kisać - rosnąć (np. ciasto) •kisiok - źrebak •kiżenka - maselnica przyrząd do robienia masła •klaftry - miara objętości torfu •kli - gorąco •klumpy - buty z drewnianymi spodami •kłaki - włosy •knap - w sam raz, akurat •knowie - pęk kłosów,(mniej niż snopek) •knybel - kij •knyf - zdolność do czegoś •koder - ścierka •koderbal - potańcówka (bal) •koło - rower

•komora - spiżarnia •konzulka - nocny stolik •kopal - pas wojskowy •kopońka - misa do wyrabiania ciasta na chleb •kormony - ubrania •korzystom - korzystam •kosior - przyrząd do mieszania węgla w piecu •kosztur - hak do mieszania w palenisku •koza - piecyk na węgiel okrągły (1 otwór) •kragel - sprężynarka do spulchniania gleby •kranc - koło zębate •krapa - motyka •krejeżaga - piła tarczowa

•kręfy - padaczka •krojcchaka - kilof •kropaki - buty z cholewami •kropaki - długie buty •kruż - doniczka •krypa - koryto dla krów •krypel - chory człowiek •krystek - piecyk żeliwny na węgiel (prostokątny) 2 otwory •krysztrymfe - podkolanówki •kryzel - bąk •kryzowaty - czlowiek z kręconymi włosami •kse - na prawo •ksiunc - ksiądz •kubaba - ziele angielskie •kubeł - wiadro •kuch - ciasto drożdżowe •kucher - kucharka •kuchnia - piec do gotowania •kuczer - woźnica •kufajka - gruba kurtka •kugle - bombki na choinkę •kulaska - laska •kupidło - pieniądze •kupiliśta - kupikiście •kupujewa - kupujemy

•kupywać - kupować •kwarta - litrowy garnek •laćki (laczki) - kapcie •ladung - bicie (lanie) •latosz - latem, tego roku •lauba - altana •leberka - wątrobianka (pasztetowa) •lejba - luźny płaszcz •lelija – lilia

•leszka - grządka •leżanka - tapczan •leżć - iść •liść bobkowy - liść laurowy •litkup - miara alkoholu •lomsz - okładzina do pługa •lorbas - duży huligan

•lotny - być w czymś biegłym •lycki - lejce (do powożenia koni) •łobzować - przepalować, przeprowadzić w inne miejsce np. krowę •łołówek - ołówek •łońskiego roku - zeszłego roku •łysknąć - spojżeć •machórka - tabaka •majgyfer - chrabąszcz •majstersztyk - coś wykonane idealnie •makierować - symulować, udawać •makutra - misa do wyrabiania ciasta do chleba •maltich - obiad •mankolije - zmyślenia •mantel - płaszcz •mata - macie •mawa - mamy •mejsel - przecinak •mieć dryg - mieć do czegoś predyspozycje, uzdolnienie •młodzie - drożdże •mniech - worek •momka - mąka •monszuster - sztruks •motocykel - motocykl •motur - silnik spalinowy lub elektryczny •móm - mam

•musztryk - musztarda •mutra - nakrętka •muzykanci – orkiestra

•mycka - czapka •myter - metr •na bork - na kredyt (np. na zeszyt w sklepie) •na zad - do tyłu •namknąć się - przesunąć się •naroł - nasuń się •narychtować zegarek - nakręcić zegarek •naszykować - przygotować •natron - soda •nejmaszyna - maszyna do szycia •nie gilta - nie można •nie lonta - nie można •nima - nie ma

•nudle - makaron •nyjkasta - ozdobne pudełko z przyborami do szycia •oberlufcik - okienko do wietrzenia •obleka - ubranie •oblyc - ubrać •obora - podwórko •obtoknąć - opłukać •obuć - ubrać •oburdać się - ciepło się ubrać •ochyndorzyć - okryć •odciąg - mleko odtłuszczone •odkietować - otworzyć •odszancować - odgarnąć np.śnieg •ogacić - ocieplić przed mrozem •ojropa - europa •okrasa - słonina •olopa - duża wielka baba •onterchołzy - kalesony •ontoruzy - kalesony •ółrenklapy - nauszniki •padół - dół (dziura) •pajda - kanapka (złożona kromka chleba) •papierosy - cygarety •papla - topola

•parsk - ziemianka •patefon - adapter, gramofon •pertykiel - zegar (wahadło) •pika - ostry łom do przebijania lodu •pikulus - kolędnik (przebieraniec) •pitrólka - nafta •plata - piec kuchenny

•platy - drzwi od stodoły •pląsy - tańce •plejster - plaster np. opatrunkowy •plucha - pierzyna •po wiela - po ile •po wiela stoji - ile kosztuje •poczkaj - poczekaj •podź - chodź •policyja - policja

•polterabend - tłuczenie szkła przed domem weselnym (w przeddzień ślubu) •pomaska - masło •popla - topola •popyskać - źle skopać ogródek •porsk - piwnica do przechowywania ziemniaków •portki - spodnie •pospółka - zupa ziemniaczana •pozbaść - poznać i wykorzystać czyjeś słabe strony •póć ejwoj - choć tutaj •póćta - pójdzcie •pracharyja - bałagan •prasa - żelasko •propek - korek •prowozek - sznurek •przednówek - wiosna •przetrejbować - zmielić, przemielić •przybość - chodzić w butach bez skarpet •przybość - na boso •przycheftować - przymocować lekko przybić •pucchebel - strug gładzik •pucmachewka - kapelusznik(ca) osoba nosząca kapelusze •puć ajf - chodź tu •pudding - budyń •pue - tynk

•pukiel - plecy, garb na plecach •puliwer - sweter bez rękawów •pulman - wagon •puta - indyczka •rachować - liczyć •rajber - rozrabiaka •raps - gwałtowne zderzenie •raptus - porywczy •raszpel – pilnik

•rąkiel - brukiew •reizen fiber - zdenerwowanie przed podróżą •reizen tasza - torba podrózna •rejba - tarka do prania •rejbeska - tarka •rejza - jazda •rejza - gałąź, konar •remiza - sala taneczna •rentowne - mięso wołowe •rozberg - maneż, kierat

•rozwerk - maneż •rozwerk - kierat •ruchać - ruszać •rudle - sanki z desek •rychtować - zrobić •rychtyk - tak •ryżydło - mąka ziemniaczana •sagan - garnek •siemel - blądyn •siemel - ławka bez oparcia 2 osobowa •sień - korytarz •siła - ile •siurgać - fruwać, latać •skaska - wskazówka zegara •sklep - piwnica •skład - sklep •skład kolonialny - sklep spożywczy •skopowina - mięso baranie •skweres - upał •som - sam •sprzedajewa - sprzedajemy •sprzedajta - sprzedajcie •srywek - mały garneczek •statki - naczynia •statory - naczynia

•steczka - dróżka •stelmach - kołodziej •stołek - krzesło •strzykowanie - robienie na drutach •stuf - garnuszek z jednym uchem •szabel - fasola •szalki - odważniki •szałerek - budynek gospodarczy do przechowywania drewna •szciukuta - czkawka •szczyl - brzdąc •szejbka - podkładka pod śrubę •szfejsaparat - spawarka •szfejsować - spawać •szfung - sprawność •szif – statek

•szkołowany - wykształcony •szlaban - 2 osobowe łożko rozkładane •szlafmyca - czapka do spania •szlofy - sanie •szlory - kapcie •szlouch - wąż ogrodniczy •szluk - łyk •szmelc - złom •szmergiel - kamień ścierny •szmida - kuźnia •szneka - słodka bułka •sznelcug - pociąg pośpieszny •sznopel - młodzian •sznoptuch - chusteczka •sznytka - kromka chleba •szondy - drewniane nosidło do wody •szopa - budynek gospodarczy( stajnia, obora, chlewnia) •szpada - łopata •szpantel - tył mebli •szparkasa - kasa oszczędności •szpek - słonina •szpera - kontrola (na granicy) •szpetny - brzydki •szplynt - pręt krótki bolec •szranczek - szafka

•szrank - szafka •szrejbmaszyna - maszyna do pisania •szrejcuchy - łyżwy •szrejengi - łyżwy •szróba – śruba

•szrółbank - strug spust •szrubsztag - imadło •szryft - charakter pisma •sztachnąć się - zaciągnąć się papierosem •sztamajza - dłuto •sztanknąć - pogrubić żelazo •sztapel - listwa, kij •sztender - kwietnik •sztepdeka - kołdra •szterka - tory kolejowe (linia kolejowa) •szterka - tor kolejowy •sztory - zasłony •sztrafa - kara pieniężna

•sztramny - wyprostowany •sztrejdralce - zapałki •sztrejfa - wstążka •sztrejfmas - znacznik •sztychować - ostrzyć kosę •sztyfle - buty oficerskie •sztyfle - buty z cholewami •sztyper - drzazga, kołek, wiór •szucher - bałagan, oszustwo •szuldyner - klasa (sala lekcyjna) •szynk - gospoda •szypa - łopata •szyszchel - sierść •ślomban - drewniane łóżko •targać - nosić, podnosić •taska - filiżanka •tasza - teczka •taszenlampa - latarka •taszlampa - lampa kieszonkowa (latarka) •tepich - dywan •tombank - lada sklepowa •topek - nocnik •trepki - sandały •trepy - schody

•tretować - deptać •tretuar - chodnik •trodel - pąpon na bucie (kapciu) •trycknąć - dotknąć •tryfta - wjazd na podwórze między budynkami •trygielek - garnek •tryksnąć - dotknąć •tryt - stopień schodowy •tumlować się - bić się •tutka - papierowa torebka •tygiel – garnek

•tyjger - dźwig •tytenfas - kałamaż •udziurgać - umazać, wysmarować •ugliglać - coś źle zrobić

•unterjaka - ubranie noszone pod ubraniem wierzchnim •urychtować - uporządkować •ustęp - ubikacja •uzorgować - postarać się •walonki - filcowe buty •warować - pilnować •warstat - ława stolarska •warzęchwia - nalewka •waserwaga - poziomica •wądół - jar •wejnatszmen - mikołaj •welować - głosować •weno go - patrzcie go •weno wejta go - widzicie go •westka - kamizelka •wiater - wiatr •wichajster - bliżej nieokreślona specjalna dobra rzecz •wiela - dużo •wiksa - pasta do butów •winkiel (za winklem) - za rogiem •wleść - wejść •wolant - bryczka

•wom - wam •worszta - kiełbasa •wurzupa - woda po gotowaniu kiełbasy •wychodek - ubikacja •wyleść - wyjść •wyndoł - wykop, dół •wypekrować - wymieszać •wyro – łóżko

•wyrychtować - wyszykować •wyskać - szukać •wyżki - na wysokości •ylkanka - oliwiarka •yno - tylko •za pazuchą - pod ubraniem •za wczorem - przed wczoraj •zabaczyć - zapomnieć •zaczkaj - zaczekaj •zakietować - zamknąć •zamonowszy - przy okazji •zawdy - zawsze

•zbierata - zbieracie •zborgować - zkredytować •zebuć - rozebrać, zdjąć (ubranie) •zejty - boki •zicher - wichura •zieje - wieje •zilk - wilk •zino - wino •zlegować - dać, przekazać •zlejdować - wytrzymać, dać radę •zompa - tarfowisko •zorgobliwy - zaradny •zorgować - robić zapasy •zosa - sos •zrobilem - zrobiliśmy •zyger - zegar

•zylc - zimne nogi" galareta •żaga - piła ręczna •żaki - studenci •żandarm - policjant •żiwo - szybko •żonkiel - brukiew •żydek - nóż do obierania ziemniaków •żydelek - małe krzesło

Krótkie opowiadanie o gminie zużyciem słów gwary

Biskupiec jest Fejm Gminą .Jest to bardzo krajobrazowa i turystyczna okolica . Gmina ta jest położona w województwie

Warmińsko-mazurskim w powiecie Nowomiejskim.Sa, także rezerwaty przyrody takie jak

jeznoro Karaś, rezerwat przyrodniczy we Warnie.Je również wiela skół, dzie

można zdobyć jakiś fach, dzieki któremu w danej nam przyszłoscibędzie łatwiej o znalezienie arbajtu. Jest ejwoj także wiela

gospodarstw, na których chowa sie mućkii prosiakitrzeba je futrować. Są, także Jermarki, gdzie kupicie warzywo,

owoce, Kormony i wiele innych rzeczy. W naszej gminie znajdują się, Także zabytki takie jak: Stary kościół pod

wezwaniem św.Jana Chrzciciela, Wierza ciśnień w Biskupcui inne. Jest, też stara bana, dzięki któremu turyści w wiele

innych ludzi może dojechać w różne zakątki. Naszej Gminy.Na zakończenie musze dodać iż znajdują sie także na naszym terenie 36 miejscowości wiejskich. Polecam

wszystkim turystom, żeby przyjeżdżali do naszej gminy,ponieważ nikt nie ma tak pięknych krajobrazów jak

Gmina Biskupiec .•

Projekt przygotowali

• Paweł Łukaszewski• Mateusz Dreszler• Mariusz Lenikowski• Marika Dymińska• Sebastian Kowalski• Szymon Szczucki• Anna Przekopowicz• Bartosz Śliwiński• Wiktoria Patalon• Jowita Isańska• Patryk Bartnicki• Opiekun projektu – Pani Anna

Orłowska

ŹRÓDŁAInternet: • http://www.jezioro.com.pl/parki/parki_k

rajobrazowe.html?id=946• http://pl.wikipedia.org/wiki/Gwara_luba

wska• http://www.gwarypolskie.uw.edu.pl• http://ziemialubawska.blogspot.com/20

12/05/gwara-ziemi-lubawskiej.html• http://www.jezioro.com.pl/parki/parki_k

rajobrazowe.html?id=946• http://www.net-kurier.pl/artykul,6934• http://www.biskupiec_pomorski.bil-wm.

pl/

• http://www.nowemiasto.com.pl/gminy/index.php?biskupiec,4

• http://www.gminabiskupiec.pl/asp/pl_start.asp?typ=13&menu=23&strona=1