jak badac kulture organizacyjna w bibliotece
DESCRIPTION
TRANSCRIPT
Jak badać kulturę organizacyjną w bibliotece akademickiej?
Bożena JaskowskaBiblioteka Uniwersytetu Rzeszowskiego
Kultura organizacyjna w bibliotece. Ogólnopolska konferencja naukowa. Białystok, 4-6 czerwca 2007 r.
Plan prezentacji
Kilka słów z zakresu teorii kultury organizacyjnej Podejścia do badania kultury organizacyjnej Metoda badań kultury organizacyjnej w bibliotece
akademickiej – z własnych doświadczeń Najważniejsze cechy kultury organizacyjnej –
wyniki badań własnych
Kultura organizacyjna
zmienna zależna metafora rdzennametafora niezależna
czynnik zewnętrzny wpływający i determinujący zachowania w organizacji
cecha, wewnętrzna właściwość organizacji,
określająca m. in. stosunki interpersonalne w
organizacji
ciągły proces, który się dzieje; organizacja jest
kulturą
Kultura organizacyjna
zespół nieformalnie utrwalonych, podzielanych, oddziałujących na siebie i wspólnych dla członków organizacji wzorów myślenia, postrzegania i działania, które znajdują odzwierciedlenie w sferze symboli*
* Cz. Sikorski Kultura organizacyjna, 2002, s. 7-13
Badania kultury organizacyjnej
metoda ilościowa założenia badawcze kategorie analityczne
(wymiary) stosowane techniki:
kwestionariusz ankiety wywiad (standaryzowany,
ustruktualizowany) podejście zewnątrz i
wewnątrzorganizacyjne
metoda jakościowa perspektywa symboliczno-
interpretująca stosowane techniki:
obserwacja (bezpośrednia, pośrednia, uczestnicząca, nieuczestnicząca)
wywiad (otwarty, antropologiczny)
analiza tekstu triangulacja technik
badawczych
Badania ilościowe
+ Idealna do badania
wielu organizacji Nie wymaga obecności
badacza w terenie Odpowiedni wybór próby
zapewnić może reprezentatywność wyników
Prosta kwantyfikacja danych
- Błędnie przyjęte założenia Źle budowany
kwestionariusz ankiety lub wywiadu
Niebezpieczeństwo uogólnień
Niska zwrotność ankiet
Badania jakościowe
+ Niezwykła przygoda
badawcza Kilka metodologii:
etnografia organizacji etnometodologia teoria ugruntowana poszerzone studium
przypadku Osobisty kontakt z terenem i
aktorami społecznymi
- Czasochłonność badania Trudności w zbieraniu
materiałów Niełatwa interpretacja badań Badanie jednej lub
maksymalnie kilku organizacji
Jak zobaczyć i poznać tego ducha organizacji?
?
Jak zbadać kulturę organizacyjną w bibliotece?
Metoda ilościowa
Metoda jakościowa Mieszane studium przypadku*
*R. K. Yin Research: design and methotds, 2003 (3 ed.)
Mieszane studium przypadku w badaniach własnych
Kwestionariusz ankiety zbudowany w oparciu o założenia badawcze i przyjęte kategorie analityczne
Wywiad ze zwierzchnikiem biblioteki (w założeniu standaryzowany)
Wywiady (luźne rozmowy) z pracownikami biblioteki Obserwacja (niepogłębiona, jawna, uczestnicząca) Analiza tekstu (dokumentów organizacyjnych)
Wymiary kulturowe i symbole
Dystans władzy Określa relacje zależności pomiędzy podwładnymi a
przełożonym Indywidualizm – kolektywizm
Określa charakter preferowanych działań: indywidualny, bądź zbiorowy
Stopień tolerancji niepewności Dotyczy gotowości do działania w sytuacjach nowych,
niepewnych, nieznanych, nieprzewidywalnych
Symbole: behawioralne, językowe i fizyczne
Profil kulturowy bibliotek akademickich
Biblioteka uczelni publicznej
Biblioteka uczelni niepublicznej
Biblioteka akademicka w obliczu zmian
Dystans władzy hierarchiczność (silne subkultury)
równość zmniejszony dystans władzy
Indywidualizm - kolektywizm
kolektywizm (silniejszy w
subkulturach)
kolektywizm twórczy kolektywizm
Stopień tolerancji niepewności
niska tolerancja niepewności
ani niska ani wysoka tolerancja
niepewności
znaczna tolerancja niepewności
Profil kultury kultura procedur i zachowania
status quo
kultura współdziałania i
znacznej tolerancji niepewności (?)
kultura współdziałania i
znacznej tolerancji niepewności
Profil kulturowy bibliotek akademickich
hierarchiczność równość
indywidualizm kolektywizm
niska tolerancjaniepewności wysoka tolerancja
niepewności
0
0
0
2
2
2
-2
-2
-2
-0,1
0,2
0,5
-0,3 -0,1
0,9
•Profil kulturowy bibliotek uczelni publicznych
•Profil kulturowy bibliotek uczelni niepublicznych
•Postulowany profil kulturowy biblioteki w obliczu zmian
Kultura procedur i zachowania status quo w bibliotekach uczelni publicznych
Znaczny dystans władzy (emocjonalny i decyzyjny)• Zależność od zwierzchnika• Obawy przed wyrażaniem swego zdania• Status przypisany• Wydawanie poleceń, kontrolowanie, komunikacja od góry do dołu
Orientacja kolektywna• Zanik indywidualnej odpowiedzialności• Silne przywiązanie do grupy• Subkultury• Współpraca i zbiorowe rozwiązywanie problemów
Niska tolerancja niepewności• Preferowanie pracy powtarzalnej i stałej (wzmacnia ją tradycyjny
funkcjonalny podział pracy)• Obawa przed sytuacjami nowymi, nieprzewidywalnymii• Dokładność, skrupulatność
Kultura współdziałania i znacznej tolerancji niepewności i bibliotekach uczelni niepublicznych
Trudno jednoznacznie stwierdzić profil kultury Partnerskie stosunki pomiędzy pracownikami a
zwierzchnikiem Wyrażanie swych opinii przez pracowników Delegowanie uprawnień
Orientacja na pracę grupową Kolektywizm nie pozbawia niezależności Efektywna praca zespołowa
Znaczna tolerancji niepewności Chęć do uczenia się i poznawania nowych rzeczy Wiedza daje poczucie bezpieczeństwo
Symbole językowe - przykłady
Bumerang Załamka Awaria Tajemnica służbowa Chodzące tytuły Renifery Dekatyzacja Akwarium Piszczki Samwieszkto
Wymasować książkę Sponsor Teczkarnia Katalogownia Bocianie gniazdo Krzesłe elektryczne Książka wypoginiona Zakrystia I in.
Symbole fizyczne
Wygląd i wystrój instytucji,
organizacja wnętrz
Czynniki identyfikujące placówkę
Dostęp do nowoczesnych
technologii
Inne symbole
Wygląd i wystrój biblioteki, organizacja wnętrz
Osobny budynek lub specjalne pomieszczenia wewnątrz uczelni
Sztywny i funkcjonalnie zorganizowany podział na wypożyczalnię, czytelnie, działy opracowania książek
Wspólna przestrzeń biblioteczna
Miejsca do pracy grupowej i indywidualnej
Dostosowanie dla osób niepełnosprawnych
Wystrój wnętrz: charakter zaplanowany
Kolorystyka: odważniejsza w przypadku bibliotek uczelni niepublicznych
Udogodnienia: żaluzje, wykładzina, publiczne aparaty tel., wystawy prac zaprzyjaźnionej galerii lub uczelni artystycznej
Szatnie lub zamykane szafki Zaplecze barowe
Czynniki identyfikujące bibliotekę
Tablice informacyjne wewnątrz budynku, strzałki
Graficzne plany Instrukcje korzystania z
katalogu, baz danych, kserografów
Informatory o działaniu biblioteki, zbiorach, pracownikach, działach, godzinach otwarcia
Odpowiednio opisane i oznakowane regały z książkami
Ekslibris biblioteki Wykazy nowości Papier firmowy, wizytówki Informacje w językach
obcych Brak czynników
wyróżniających bibliotekarzy Wystawy
Dostęp do nowoczesnych technologii
Zintegrowane systemy zarządzania
Katalog komputerowy Komputery dla
użytkowników (osobna czytelnia lub pojedyncze w poszczególnych agendach)
Bramki chroniące księgozbiór w wolnym dostępie
Kioski internetowe Indywidualne kabiny do
pisania prac Karty czytelników
elektroniczne lub tradycyjne z kodem kreskowym
Samoobsługowe kserografy i inne urządzenia
Inne symbole
Brak identyfikatorów bibliotekarzy Brak firmowych uniformów Wygląd bibliotekarzy – trudno o uogólnienia
(raczej schludny i konserwatywny, bez ekstrawagancji oraz przesadnej elegancji, dominacja barw ciemnych, strój wygodny)
Symbole behawioralneSytuacje pomiędzy bibliotekarzami Rytuały związane ze wspólnym
obchodzeniem świąt, imienin, przejść na emeryturę
Wspólne posiłki Świętowanie Dnia Bibliotekarza na
działce Wspólne przygotowywanie się do
egzaminu na bibliotekarza dyplomowanego
Przesyłanie pocztówek z wyjazdów wakacyjnych
Kupowanie prezentów dla solenizanta Zamawianie pizzy kolejno przez
każdego z bibliotekarzy
Sytuacje pomiędzy bibliotekarzami a użytkownikami
Zostawianie okryć wierzchnich i toreb w szatniach
Wpisywanie się do zeszytów odwiedzin
Zostawianie karty lub dokumentu bibliotekarzowi
Obowiązek zachowania ciszy Większa swoboda użytkowników Komunikacja osobista,
telefoniczna, mailowa, sms Dążenie do profesjonalnej i miłej
obsługi użytkowników (aczkolwiek bywają i odstępstwa )
Dogodne godziny otwarcia
Wartości kulturowe komunikowane przez symbole
przekonanie o prawie do powszechnego dostępu do zasobów biblioteki
priorytetowe traktowanie własnych czytelników priorytetowe traktowanie pracowników naukowych docenianie znaczenia technologii w działalności biblioteczno-
informacyjnej szanowanie zmieniających się potrzeb i wymagań użytkowników, szanowanie czasu użytkowników dbałość o studentów z innych krajów brak tolerancji dla niszczenia i kradzieży książek oraz braku dyscypliny ukierunkowanie na użytkownika dbałość o zdrowie i zaspakajanie pozanaukowych potrzeb
użytkowników ochrona praw własności intelektualnej respektowanie praw osób niepełnosprawnych.
Mieszane studium przypadku
+ Dzięki zastosowaniu różnych
technik badawczych możliwe jest wieloaspektowe poznanie organizacji
Otrzymać można zarówno dane ilościowe (budowa modelu) jak i jakościowe (zobrazowanie modelu, dookreślenie danych)
Niezwykła „podróż badawcza”, możliwość nawiązania kontaktów i wymiany doświadczeń
- Obszerny materiał badawczy Trudna budowa kwestionariusza
ankiety (poprzedzona dogłębną literaturą przedmiotu)
Trudne zdobycie zaufania pracowników i psychologiczne „otwarcie ich”
Zalecany do badania innych (nie swoich) organizacji
Duże zaangażowanie badacza i znaczne nakłady czasowe oraz koszty finansowe
Diagnoza kultury organizacyjnej
to zadanie trudne (duże nakłady pracy i czasu) to zadanie niezbędne w planowaniu strategicznym i
procesach zarządzania zasobami ludzkimi w bibliotece pozwala na identyfikację niewidzialnych sił
sprzyjających bądź utrudniających sprawnemu działaniu placówki
niewykonalne bez współpracy z członkami organizacji to zaledwie pierwszy krok do polepszania jakości
usług, do motywowania i podwyższania satysfakcji z pracy wśród bibliotekarzy i do kulturowego zarządzania biblioteką
Dopóki w bibliotekach pracować będą ludzie zagadnienie kulturowych uwarunkowań procesów informacyjno-bibliotecznych powinno być priorytetowym w zarządzaniu organizacją
Technologie – tak, ale nadal LUDZIE powinni być głównym podmiotem zainteresowań. To od ludzi i ich zaangażowania, dobrej woli, wiedzy i doświadczenia, od poczucia własnej wartości i motywacji wewnętrznej oraz potencjału intelektualnego i emocjonalnego zależy sukces działania współczesnej hybrydowej biblioteki XXI w.
