Işık ışınları doğrular halinde (doğrusal yolla) yayılır

2. IŞIK, BİR ENGELLE KARŞILAŞIRSA NE OLUR?

Bir arkadaşımızın elini camın, tülün ve tahtanın arkasında tuttuğunu düşünelim. Bu arkadaşımızın elini nasıl görürüz?

Çevremizdeki maddelere bir göz atalım. Acaba bu maddelerin hangileri ışığı geçirir, hangileri geçirmez?

Cam, su gibi bazı maddeler ışığı geçirirler ve arkalarında ne olduğunu gösterirler. Bu türmaddelere saydam maddeler diyoruz.

Buzlu cam gibi bazı maddeler ışığı tam olarak geçirmez,arkalarındaki nesneleri puslu gösterirler. Bu tür maddelere yarı saydam maddeler denir.

Tahta, tuğla gibi maddeler ışığı geçirmez ve arkalarında ne olduğunu göstermezler. Bu türmaddelere de saydam olmayan (opak) maddeler denir.

Bazı ışık türleri örneğin; X-ışınları insan vücudu gibi saydam olmayan cisimleri bile geçebilir.

IŞIK OYUNLARI: GÖLGELER

3. IŞIK OYUNLARI: GÖLGELER

Şekilde mumun önünde bulunan mukavvanın gölgesi beyaz kâğıt üzerine düşerve bu bölge ışık almaz. Bu bölgeye tam gölge diyoruz.

İki mumu mukavvanın önüne şekilde olduğu gibi birbirine yakın olarak koyduğumuzdakâğıt üzerindeki bazı bölgelerin ışık almadığını ve karanlık olduğunu gördük. Karanlık kısmınkenarlarına doğru az karanlık iki bölge oluştu. Bu bölgelere yarı gölge diyoruz.

İki mumu mukavvanın önüne, şekilde olduğu gibi aralarında on-on beş santimetre olacakşekilde yerleştirdiğimizde ise beyaz kâğıdın üzerinde iki ayrı yarı gölge oluştuğunu gördük.

İlk insanlar, toprağa diktikleri uzun bir çubuğu güneş saati olarak kullanmışlardı. Çubuğun toprağa düşen gölgesinin uzunluk veya kısalığı ile zaman ölçülüyordu. İlerleyen yıllarda “güneş saati” geliştirildi. Taştan ya da tahtadan yapılmış uzun sütunlar kullanıldı. Bu sütunların üzerindeveya çevresinde çizgilerle işaretlemeler yapılmıştı.Gölgenin düştüğü her çizgi belirli bir zamanıifade ediyordu.

Güneş saatleri yüzyıllar boyunca zamanın ölçülmesi için kullanılmıştır.Sümerlilerle başlayıp Mısırlılar ve Babillilerle devam eden güneş saatleri Yunanlılartarafından daha da geliştirilmiştir. İnsanlar teknolojik tasarımın aşamalarını kullanarak güneş saatlerinibugün kullandığımız modern saatler biçimine getirmişlerdir.

4. GÜNEŞ VE AY TUTULMASI

Dünya, Güneş etrafında dolanır. Dünya bu hareketini 365 gün altı saatte, yani bir yıldatamamlar. Aynı zamanda Dünya kendi etrafında da döner.Ay, hem kendi etrafında hem Dünya etrafında

hem de Dünya ile birlikte Güneş etrafındadolanır. Bu dolanım sırasında Dünya, Güneş ve Ay bazen aynı doğrultuda dizilirler.

Ay, Dünya'mızın çevresinde ve Dünya ile birlikte Güneş etrafında dolanırken zaman zamanDünya, Ay ve Güneş aynı doğrultuya gelir. Bu durumu yukarıdaki resimde inceleyebilirsiniz. Böyledurumlarda yeryüzündeki bazı yerler Güneş'ten ışık alamaz. Bu olaya güneş tutulması diyoruz

Güneş tutulması sırasında Güneş ve Ay'ı resimde olduğu gibi gibi görürüz. Bu görüntü, Ay'ın gölgesinin Dünya üzerine düştüğü yerde gözlemlenebilir.

Ay, Dünya ve Güneş aynı doğrultuyageldiklerinde Dünya'nın Güneş'e dönük olan yüzü aydınlık, diğer yarı yüzü ise karanlıktır.Karanlık yüzeyinin gerisinde oluşan gölge içinde Ay yer alır. Ay, bu olayın gözlemlendiğiyeryüzünün bu bölgelerinden görülemez. Bu olaya ay tutulması diyoruz.

Yani, Ay'ın tümüylegüneş ışınlarını alabilmesi Dünya tarafından engellenmiş olur. Güneş ve ay tutulması olaylarıbelirli sürelerle tekrar eden bir doğa olayıdır.

2020 yılına kadar güneş tutulmaları aşağıdaki tarihlerde olacaktır.

15 Ocak 20104 Ocak 20113 Kasım 201320 Mart 201526 Aralık 201921 Haziran 2020

21 Aralık 2010 yılında ay tutulması olacaktır.

Yukarıda iki ışık kaynağı ile saydam olmayan topun gölgesi ekran üzerine düşürülmüştür.I ve II numaralı bölgeler aşağıdaki seçeneklerden hangisinde doğru isimlendirilmiştir?

I IIA. Tam gölge Yarı gölgeB. Tam gölge Tam gölgeC. Yarı gölge Tam gölgeD. Yarı gölge Yarı gölge

Işık kaynağı ve saydam olmayan toplar şekildeki gibi yerleştirilmiştir.Oluşan gölge, aşağıdaki seçeneklerden hangisinde doğru verilmiştir?