irak kÜrdİstan bÖlgesİ’nde demokrasİ sÜrecİ ve …...araştırma yöntemi araştırmanın...

IRAK KÜRDİSTAN BÖLGESİ’NDEDEMOKRASİ SÜRECİ VE SORUNLARI

Rapor No: 151, Nisan 2013

ORSAMORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ

DEMOCRACY PROCESS AND PROBLEMSIN IRAQI KURDISTAN

ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİCENTER FOR MIDDLE EASTERN STRATEGIC STUDIES

Ortadoğu Stratejik Araştırmalar MerkeziCenter for Mıddle Eastern Strategıc Studıes

مركز الشرق األوسط للدراسات االستراتيجية

ISBN: 978-605-4615-48-3

ORSAM Rapor No: 151

Nisan 2013



Ankara - TÜRKİYE ORSAM © 2013Bu raporun içeriğinin telif hakları ORSAM’a ait olup, 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu uyarınca kaynak gösterilerek kısmen yapılacak makul alıntılar ve yararlanma dışında, hiçbir şekilde önceden izin alınmaksızın kullanılamaz, yeniden yayım-lanamaz. Bu raporda yer alan değerlendirmeler yazarına aittir; ORSAM’ın kurumsal görüşünü yansıtmamaktadır.

STRATEJİK BİLGİ YÖNETİMİ, ÖZGÜR DÜŞÜNCE ÜRETİMİORSAMORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ

ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ

TarihçeTürkiye’de eksikliği hissedilmeye başlayan Ortadoğu araştırmaları konusunda kamuoyunun

ve dış politika çevrelerinin ihtiyaçlarına yanıt verebilmek amacıyla, 1 Ocak 2009 tarihinde Or-

tadoğu Stratejik Araştırmalar Merkezi (ORSAM) kurulmuştur. Kısa sürede yapılanan kurum,

çalışmalarını Ortadoğu özelinde yoğunlaştırmıştır.

Ortadoğu’ya BakışOrtadoğu’nun iç içe geçmiş birçok sorunu barındırdığı bir gerçektir. Ancak, ne Ortadoğu ne de

halkları, olumsuzluklarla özdeşleştirilmiş bir imaja mahkum edilmemelidir. Ortadoğu ülkeleri,

halklarından aldıkları güçle ve iç dinamiklerini seferber ederek barışçıl bir kalkınma seferber-

liği başlatacak potansiyele sahiptir. Bölge halklarının bir arada yaşama iradesine, devletlerin

egemenlik halklarına, bireylerin temel hak ve hürriyetlerine saygı, gerek ülkeler arasında ge-

rek ulusal ölçekte kalıcı barışın ve huzurun temin edilmesinin ön şartıdır. Ortadoğu’daki sorun-

ların kavranmasında adil ve gerçekçi çözümler üzerinde durulması, uzlaşmacı inisiyatifleri ce-

saretlendirecektir. Sözkonusu çerçevede, Türkiye, yakın çevresinde bölgesel istikrar ve refahın

kök salması için yapıcı katkılarını sürdürmelidir. Cepheleşen eksenlere dâhil olmadan, taraflar

arasında diyalogun tesisini kolaylaştırmaya devam etmesi, tutarlı ve uzlaştırıcı politikalarıyla

sağladığı uluslararası desteği en etkili biçimde değerlendirebilmesi bölge devletlerinin ve halk-

larının ortak menfaatidir.

Bir Düşünce Kuruluşu Olarak ORSAM’ın ÇalışmalarıORSAM, Ortadoğu algalımasına uygun olarak, uluslararası politika konularının daha sağlıklı

kavranması ve uygun pozisyonların alınabilmesi amacıyla, kamuoyunu ve karar alma meka-

nizmalarına aydınlatıcı bilgiler sunar. Farklı hareket seçenekleri içeren fikirler üretir. Etkin

çözüm önerileri oluşturabilmek için farklı disiplinlerden gelen, alanında yetkin araştırmacıla-

rın ve entelektüellerin nitelikli çalışmalarını teşvik eder. ORSAM; bölgesel gelişmeleri ve trend-

leri titizlikle irdeleyerek ilgililere ulaştırabilen güçlü bir yayım kapasitesine sahiptir. ORSAM,

web sitesiyle, aylık Ortadoğu Analiz ve altı aylık Ortadoğu Etütleri dergileriyle, analizleriyle,

raporlarıyla ve kitaplarıyla, ulusal ve uluslararası ölçekte Ortadoğu literatürünün gelişimi-

ni desteklemektedir. Bölge ülkelerinden devlet adamlarının, bürokratların, akademisyenlerin,

stratejistlerin, gazetecilerin, işadamlarının ve STK temsilcilerinin Türkiye’de konuk edilmesini

kolaylaştırarak bilgi ve düşüncelerin gerek Türkiye gerek dünya kamuoyuyla paylaşılmasını

sağlamaktadır.

www.orsam.org.tr

Yusuf Muhammet Sadık

2001 yılında Erbil’de Selahattin Üniversitesi Hukuk ve Siyasal Bilimleri bölümünden mezun oldu. 2007 yılında Bağdat’ta bulunan El -Nahrain Üniversitesi Siyasal Bilimleri Fakültesinde Yüksek Lisansını tamamladı. Şu sıra “Kürdistan Geleceğinin Siyasetini Et-kileyen Faktörler” konusu üzere Süleymaniye Üniversitesinde doktora programına de-vam etmektedir. Aynı zamanda Süleymaniye Üniversitesi Siyasal Bilimleri Bölümünde Öğretim üyesi olarak çalışmaktadır. Siyasi koordinatörlük odasının kurucusu olan Sa-dık, üyesi olduğu Seçimler İçin Kürt Enstitüsü Mütevelli Heyetinin Koordinatörlüğünde bulundu. 2008 den beri İnsan Hakları ve Demokrasi Gelişimi Merkezi Mütevelli Heyeti ve 2011’den bu yana Muhalefet Partileri Koordine Komisyonu üyesidir. Halen Goran Hareketi Araştırma Birimi Koordinatörü görevini sürdürmektedir.

4 ORSAMRapor No: 151, Nisan 2013

TAKDİM

ORSAM çalışma prensipleri gereği saha araştırmasına dayalı ve gerçekleri yerinden gözlemleyen çalışmalara son derece önem vermektedir. Bu nedenle ORSAM uzmanları tarafından yapılan saha çalışmalarının yanı sıra, kendi yaşadığı coğrafyalarda konularında uzmanlaşmış kişilerin görüşleri-ni içeren yayınlar ORSAM literatüründe geniş bir yer tutmaktadır.

Elinizdeki bu rapor da yabancı ülkelerde yaşayan uzmanların kendi bölgelerine ilişkin gözlem, analiz, değerlendirme ve öngörülerini ortaya koyan önemli çalışmalardan biridir. “Irak Kürdistan Bölgesi’nde Demokrasi Süreci ve Sorunları” başlığını taşıyan bu rapor, ORSAM’ın çalışmaların-da ağırlıklı yeri alan Irak çalışmalarına katkı yapmaktadır. Rapor hem Türkiye’nin doğrudan ilgi alanına giren Irak Kürdistan Bölgesi’ndeki siyasal süreci geçmişten bu yana ortaya koyarken hem de hem de Irak Kürdistan Bölgesi’nde yaşayan bir akademisyenin görüşlerini kendi iç politikası açısından yansıtmaktadır. Bu anlamıyla Irak Kürdistan Bölgesi’nin geçmiş siyasal sürecine içeri-den detaylı bir bakış sunulmaktadır. Bununla birlikte Irak Kürdistan Bölgesi’nin günümüzdeki demokratikleşme ve siyasal gelişim sürecinde yaşadığı zorlukları ve engelleri de ortaya koyması açısından son derece önemlidir. Ayrıca Irak Kürdistan Bölgesi’nin yaşadığı zorluklar ve siyasal sürecin önüne geçen engellerin kaldırılmasına yönelik çözüm önerilerini de içermesi raporun de-ğerini arttırmaktadır. Konuya ilgi duyan okuyucularımıza faydalı olacağını umuyor ve iyi okumalar diliyorum.

Hasan Kanbolat ORSAM Başkanı

ORSAM Rapor No: 151, Nisan 2013 5

İçindekiler

Takdim ......................................................................................................................................................4

Özet ........................................................................................................................................................7

1. IRAK KÜRDİSTAN BÖLGESEL YÖNETİMİ’NDEKİ SİYASAL DÜZEN ...........................9 1.1. Irak Kürdistan Bölgesi’ndeki Yönetim Sistemi ....................................................................9 1.2. KDP ve KYB’nin Irak Kürdistan Bölgesi’ndeki Siyasi Düzen İçindeki Konumu ..........11

2. IRAK KÜRDİSTAN BÖLGESİ’NDEKİ DEMOKRATİK SÜRECİN ZORLUKLARI .........14 2.1. Anayasanın Eksikliği .................................................................................................................14 2.2 Hukukun Üstünlüğünün Zayıf Olması ..................................................................................15 2.3. İnsan Hakları, Kamu Özgürlükleri ve İfade Özgürlüğünün İhlal Edilmesi ...................15 2.4. Seçim İhlalleri ............................................................................................................................16 2.5. Çok Partililik ve İktidarın Barışçıl Transferi ........................................................................17

3. SONUÇLAR VE ÖNERİLER .........................................................................................................18


ORSAM Rapor No: 151, Nisan 2013

Hazırlayan: Yusuf Muhammet SadıkÇeviren : Aytekin Enver, ORSAM Ortadoğu Uzman Yardımcısı


ORSAMORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ

Özet

- Irak’ta art arda iktidara gelen diktatör rejimlerin Kürt halkına uyguladığı adaletsizlik, haksızlık, soykırım, milliyetçilik ve insan haklarına saygısızlık, 1991 yılı Mart (Azar) ayaklanmasının oluşumuna, Kürt halkının bu rejimler altında yaşamayı kabul etmemesine ve bölgede demokratik rejim oluşturmaya yönelmesine neden olmuştur.

- Bölgenin anayasa projesi kabul edilmemiştir. Ancak anayasa projesinin özellikle yasama ve yürütme organ-ları arasındaki ilişki ile ilgili maddeleri ve parlamento ile bölge başkanının yetkilerini düzenleyen kanunlar, parlamenter rejimden ödün verilerek bölge başkanına geniş yetkilerin verildiğini göstermektedir.

- 1992 yılı genel seçimlerinde Kürdistan Demokratik Partisi (KDP) ve Kürdistan Yurtseverler Birliği (KYB) dışındaki partilerin hiçbiri oyların yüzde 7’den fazlasını alamamış ve bölge parlamentosuna girememiştir. Bu durum iki partinin (KDP ve KYB) bakanlıkları kendi aralarında yarı yarıya bölüşmesine neden olmuştur.

- Vatandaşların ve siyasal partilerin devlet ile ilişkisini, yasama, yürütme ve yargı arasındaki ilişkiyi net bir şekilde belirleyen anayasal belgenin bulunmaması Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi’nin (IKBY) en önemli siyasal problemlerinden biridir.

- IKBY’deki yargı organlarını denetleme işlevi gören sivil kuruluşların raporları, hukuk üstünlüğünün zayıflı-ğını, birçok yargı ihlalleri yaşandığını ortaya koymaktadır. Bu raporlarda yargıya devlet, güvenlik birimleri, parti, aşiret ve kişisel müdahalelerin olduğuna işaret edilmektedir. Bu da bölgedeki siyasi ve sosyal şiddetin artmasına, siyasi ve sosyal anlaşmazlıkların körüklenmesine neden olmaktadır.

- IKBY’de birçok siyasi parti olmasına ve kanun ile parti kurma özgürlüğü bulunmasına rağmen, parti çoğul-culuğundan bahsetmek mümkün değildir.

- Bölgede sivil demokratik sistem temelleri yerleştirilmelidir. Bu kapsamda ulusal uzlaşmaya varmak için parlamenter sistemde var olan ihlalleri düzeltmek adına IKBY Anayasa Projesi düzeltilmeli ve yargı, yasama ve yürütme organları arasında denge sağlanmalıdır.

- İç savaşların tekrar yaşanmaması, siyasi silahlı şiddetin önlenmesi ve bölgenin tüm partileri arasında barış-çıl rekabeti destekleyen ortamın oluşturulması için parti ve siyasi bağlılıklardan uzak, milli temeller üzerine profesyonel bir şekilde bölgedeki silahlı, güvenlik ve istihbarat güçlerinin yeniden düzenlenmesi gerekmektedir.

- Hukukun üstünlüğünü sağlayan etkili, tarafsız, bağımsız mekanizmalar ve yargı kurumları geliştirilmelidir. Bu kurum ve mekanizmaların yargıya tam saygınlığı sağlanmalı, işlemlerin güvenirliği yerine getirilmelidir.

- Haksızlıkların kaldırılması için, devlet mekanizmalarının, genel yönetim temsilcilerinin ve toplum üye-lerinin idari ve yargı kararlarına saygınlıklarını koruyan, haklarını garantileyen idari ve yasal yöntemleri kullanımı tam eşitlik ilkesine dayanmalıdır.

- Vatandaşların gösteri yapma, ifade özgürlüğü ve basın özgürlüğü gibi temel haklarının kanun ile garanti altına alınması ve bununla uyuşmayan kanunların düzeltilmesi gerekmektedir.

- Siyasi çatışmalarda kamu gücü ve devlet kurumlarının bölgedeki siyasi çoğulculuğu sağlamlaştırmak için muhalif partilere karşı kullanılmaması gerekmektedir. Şeffaflık ve adalet prensibine dayalı olarak IKBY’deki siyasi partilere mali ödenekler tahsis edilmelidir.

8

ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİORSAM

ORSAMRapor No: 151, Nisan 2013

Giriş

Irak Kürdistan Bölgesi’nin yönetim tecrübesi, Mart 1991 tarihinde yaşanan halk ayaklan-masından sonra bölgedeki halkın eski Irak rejiminin egemenliği altında bir daha yaşa-mama arzusu sonucunda başladı. Geçmişte, bu halkın böyle bir arzusu yoktu. Çünkü mah-rumiyet ve zulüm ortamında siyasi, milli ve insani hakları gasp edilerek söz konusu rejim tarafından bu halka karşı korkunç cinayetler işlenmişti. Öyle ki bu cinayetler Halepçe ve Enfal operasyonunda katliam noktasına ka-dar varmıştı. Bu yüzden Irak Kürdistan Böl-gesi (IKB) halkı, 1991 yılı Mart ayı sonunda ve Nisan ayı başlarında Irak birliklerinin Kürt bölgelerine dönmesinden sonra komşu ülke-lere akın ettiler. Bunun sonucunda uluslarara-sı toplum müdahalede bulunarak Kürtler için Irak’ın kuzeyinde güvenli bölgeler oluşturma yoluna gitti. Irak rejiminin 1991 yılının Ekim ayında Süleymaniye, Erbil ve Duhok illerin-den siyasi, askeri ve sivil bütün devlet kurum ve kuruluşlarının çekilmesi yönünde bir karar almasından sonra Kürtlerin kontrol ettikle-ri bölgelerde “de facto” yönetim ortaya çıktı. Bu adımlar Kürt partilerini oluşan yönetim boşluğunu doldurmaları ve kendi kontrolleri altında bulunan bölgelerde seçmen oylarına dayalı demokratik bir siyasi rejim kurma yo-luna gitmeleri noktasında cesaretlendirdi.

Mayıs 1992’de Kürtlerin kontrol ettiği alanla-rın yönetimi için Ulusal Meclis ve Kürt kur-tuluş hareketinin önderliğini seçmek için ilk demokratik seçimler gerçekleştirildi. Bunun sonucunda da hükümet kurularak bölgede sivil ve adli kurum ve kuruluşlar oluşturulma-ya başladı. Ancak o dönemde iki büyük parti olan Kürdistan Demokratik Partisi (KDP) ile Kürdistan Yurtseverler Birliği (KYB) arasın-daki çekişmeler ve iç savaş bu genç demokra-tik tecrübenin gelişmesine engel oldu. Bunun sonucunda otonom Irak Kürt Bölgesi (IKB) her biri ayrı bir siyasi parti tarafından kontrol edilen iki bölgeye bölündü.

Bu noktada IKB’deki siyasi düzenin yapısının yanı sıra buradaki demokratik sürecin önün-deki sorunlar ve bu sorunlara getirilecek çö-zümler konusunun incelenmesi bu noktada önem kazanmaktadır.

Araştırma Nedeni

Bu araştırma, 1990’lı yılların başlarında yaşa-nan değişim sonucu ortaya çıkan siyasi düzen, daha sonraki süreçte bu düzenin gidiş yönü ve buradaki demokratik görüntüyü bozan etken-lere ışık tutmaya çalışmaktadır. Bunun için bir dizi soruya cevap arama yoluna gidilecektir. Bu sorulardan bazıları şöyledir: IKB nasıl bir yönetim yapısına sahiptir? Bu düzen parla-menter bir düzen mi yoksa başkanlık düzeni midir? Bunun bölgedeki demokratik sürece etkisi nedir? Siyasi partiler arasındaki, özel-likle de iktidardaki iki siyasi parti olan KDP ile KYB arasındaki ilişkilerin bölgedeki idari kurum ve kuruluşlar üzerindeki etkisi nedir? Bölgede demokratik düzenin en önemli yan-sımaları ve en önemli aksaklıkları nelerdir?

Araştırmanın Varsayımları

Bu temel soruların yanı sıra bazı ikincil so-rulara şu varsayım yoluyla cevap bulunmaya çalışılacaktır: “IKBY’de iki iktidar partisi ara-sındaki ilişkilerin etkisi altında seyreden de-mokratik süreç, bir dizi sorunla karşı karşıya olup, bu sorunlar kamu çıkarını sağlayacak gerçek içeriğin içinin boşalmasına neden ol-maktadır”.

Araştırma Yöntemi

Araştırmanın ana varsayımını kanıtlamak ve bölgedeki yönetim sisteminin en önemli özel-liklerini açıklamak için betimleme yöntemi kullanılacaktır. Aynı şekilde IKBY’deki siyasi sürecin başta gelen girdi ve çıktılarını öğren-mek için sistematik yöntem kullanılacaktır.


IRAK KÜRDİSTAN BÖLGESİ’NDE DEMOKRASİ SÜRECİ VE SORUNLARI ORSAM

Araştırmanın Yapısı

Araştırma iki bölüme ayrılmıştır. Birinci bö-lümde bölgedeki yönetim düzeninin yapısı ve iktidardaki iki partinin konumu ile bölgedeki siyasi düzene ve bölgenin kurumlarına etki-sini ortaya koymak suretiyle bölgedeki siyasi düzenin yapısı ele alınacaktır. İkinci bölümde ise bölgedeki demokratik sürecin önündeki sorunlar irdelenecektir.

1. IRAK KÜRDİSTAN BÖLGESEL YÖNETİMİ’NDEKİ SİYASAL DÜZEN

Siyasi düzen; yönetimin iradesini ortaya koy-mak için kullandığı, devletin mevcudiyetini ve sürekliliğini ondan aldığı,1 anayasal ilkeler, hukuki kurallar, siyasi yapı, kurum ve meka-nizmalar bütünüdür. IKBY’deki siyasi düzeni de; buradaki yönetim sistemini, siyasi par-tileri, aralarındaki ilişkileri ve bu ilişkilerin bölgedeki siyasi rejim üzerindeki etkisini ele almak suretiyle tanımaya çalışacağız. Bu şe-kilde araştırmanın bundan sonraki bölümün-de bölgedeki demokratik sürecin karşı karşıya bulunduğu en önemli sorunları ele alabilmek mümkün olacaktır.

1.1. Irak Kürdistan Bölgesi’ndeki Yönetim Sistemi

Yönetim sistemi ile IKBY’deki erkler, özellikle de yasama ve yürütme erkleri arasındaki iliş-kilerin ne şekilde düzenlenmiş olduğunu kas-tedilmektedir. Genel olarak bu ilişki her iki erkin yetki ve yükümlülüklerini belirleyerek aralarındaki ilişkinin ne şekilde düzenlenece-ğini ortaya koyan anayasalar yoluyla düzen-lenmektedir.

IKBY anayasa taslağı şu ana kadar nihai bir şekilde kabul edilmiş değildir. 2008 tarihli ve 16 sayılı IKBY anayasa kabul kanununun 6.maddesi, anayasanın parlamento üyelerinin üçte ikisinin çoğunluğu ile kabul edilmesin-

den sonra IKBY vatandaşlarının oyuna sunul-masını öngörmektedir.

Bölge anayasa taslağı IKBY Parlamentosu’nun 8 Eylül 2005 tarihli ve 5 numaralı2 kararı gere-ğince oluşturulan özel bir komisyon tarafın-dan hazırlanmıştır. Bu komisyon akademis-yenler, hukukçular ve parlamento üyelerinden oluşturulmuştur.3 Anayasa taslağı4 24 Haziran 2009 tarihinde IKBY parlamentosuna sunu-lurken parlamento üyelerinin üçte ikisinden fazlasının oyuyla kabul edilmiştir.5 Ancak anayasa taslağının ikinci döneminin bittiği süre içerisinde kabul edilmesi IKBY Parla-mento Seçim Kanununun 46. ve 51. maddele-ri gereğince sorun oluşturmaktadır.6

Bütün bunlar bir yana söz konusu anayasa taslağının 1.maddesinde bölgedeki siyasi sis-temin parlamenter, cumhuriyet ve demokra-tik bir sistem olduğu belirtilmektedir.7 Ancak taslağın diğer maddelerine bakıldığında özel-likle bölge başkanının yetkileri bağlamında parlamenter sistemden açık bir şekilde uzak düşüldüğü görülmektedir. Anayasa tasarısı-nın bazı maddelerinde başkanın halk tarafın-dan doğrudan gizli oylama yoluyla seçilmesi öngörülmektedir.8 Bu bağlamda başkana di-ğer yetkilere ek olarak aşağıdaki durumlarda kararname çıkarma ya da çıkarmama yetkisi verilmektedir:9

a– Parlamentodan güvenoyu aldıktan sonra hükümeti kurmak,

b– Başbakanın istifalarını istemesi ya da par-lamentonun güvenoyunu kaldırması duru-munda bakanları görevden almak,

c– Parlamentonun adaylıklarını onaylama-sından sonra anayasa mahkemesi üyelerini atamak,

d– Bölgedeki yargı kurulu tarafından adaylık-larının onaylanmasından sonra yargıçlar,

10



yargı denetleme kurulu başkanı, başsavcı-lık başkan ve üyelerini atamak,

e– Parlamentonun adaylıklarını onaylamasın-dan sonra bağımsız kurul ve yüksek kurul başkanlarını atamak,

f– Federal hükümetteki ilgili komisyonla eş-güdüm içerisinde hükümet başkanının teklifiyle IKBY’nin yurtdışındaki büroları-nı kurmak,

g– İlgili bakanının aday göstermesi ve bakan-lar kurulunun onayıyla özel rütbe sahiple-rini atamak.

Aynı şekilde bu anayasa tasarısı bölge başka-nına, esnek hallerde parlamento başkanı ve başbakanla eşgüdüm içinde kanun hükmün-de kararname çıkarma yetkisi ve parlamento-ya başvurmaksızın olağanüstü hal ilan etme hakkı vermektedir.10 Dolayısıyla bölge başka-nına bu denli geniş yetkilerin verilmesi böl-gede parlamenter sistemden sapmaya neden olmaktadır.11 Ayrıca bu anayasa tasarısı bölge başkanına parlamento, hükümet ve yargı er-kine,12 bölgenin idari sistemine müdahale yet-kisi vermektedir. Üstelik belli bazı durumlar haricinde parlamenter denetime de tabi tu-tulmamaktadır (Anayasal yemine uygun dav-ranmamak, anayasayı fahiş bir şekilde ihlal et-mek ve vatan hainliği gibi haller dışında). Bu ise çok zorlu uygulamalar gerektirmektedir. Yani ancak parlamento üyelerinin üçte ikisi tarafından suçlanarak anayasa mahkemesi ta-rafından yargılanması gerekmektedir.13 Ancak bu durum anayasa hukukuna göre parlamen-ter sistemin temel ilkeleri ile çelişmektedir.14

Parlamenter sistemden sapma anayasanın ol-madığı durumlarda anayasal kanunlar sayılan ve yargı erki ile yürütme erkini düzenleyen kanunlarda da açık bir şekilde görülmektedir. IKBY Parlamentosu Seçim Kanunu’nun 1992 tarihli ve 1 sayılı 56.maddesi hükümete güve-

noyu ve güvensizlik oyu verme ile hükümetin parlamento tarafından denetlenmesi yetkisi vermektedir (Bu durum esasen parlamenter sistem için açık bir kanıttır). IKBY Başkanlık Kanunu’nun 2005 tarihli ve 1 sayılı kanunu bölge başkanına bölge anayasa taslağındaki-ne benzer geniş yetkiler vermektedir.15 Ancak buna karşılık başkanın yaptıklarını denetleye-cek herhangi bir yargı erki ya da parlamento denetimi öngörülmemektedir. Buna ek olarak bölge başkanına bir de IKBY Güvenlik Kuru-lu Kanunu gereğince bölge güvenlik kurulu başkanlığı da verilmiştir. Bu kurulun ise eko-nomik ve siyasi işlerden diplomasi, güvenlik, istihbarat, siyasi partiler, sağlık, ticaret, ha-berleşme ve bilişim sistemlerine kadar yayılan alana müdahale hakkı bulunmaktadır.16

Parlamenter sistemden sapma herhangi bir denetleme ve kontrol söz konusu olmaksızın yetkilerin tek bir elde toplanmasına neden olmaktadır. Bu da bir diktatörlük rejiminin ortaya çıkmasına yol açabilmektedir.17 Aynı şekilde tıpkı Mısır’da eski Devlet Başkanı Hüsnü Mübarek döneminde olduğu gibi baş-kanın güç ve yetkilerini parti ve şahsi çıkar-lara hizmet edecek şekilde kullanmasına ne-den olmaktadır.18 Yine bu sapma, yasama ve yürütme erkleri19 arasındaki karşılıklı esnek denge ve denetimin ortadan kalkmasına ne-den olmaktadır. Bu da parlamenter sistemin en belirgin özelliklerinin ihlali sayılmaktadır.20

Burada IKB’deki yönetim tecrübesinin uygu-lamadaki durumunu ortaya koyabilmek için bölgedeki siyasi parti tecrübesine değinmek gerekmektedir. Çünkü bölgede idari kurumlar ile siyasi partiler arasında ayırım yapmak ol-dukça güç olup söz konusu kurumlar partiler arasındaki ilişkiden, özellikle de KDP ile KYB arasındaki ilişkilerden fazlasıyla etkilenmiş-tir.21 Nitekim söz konusu iki parti arasındaki çekişmeler, savaşlar ve ittifaklar parlamento ve bölge hükümetinin çalışmalarını doğrudan etkilemiştir.



1.2. KDP ve KYB’nin Irak Kürdistan Bölgesi’ndeki Siyasi Düzen İçindeki Konumu

IKBY’de siyasi partiler, eski rejime karşı verilen silahlı mücadeleye katılan grupların sayısın-daki artışla birlikte sahneye çıkmıştır. İslami Hareket22 dışında kalan bu partiler IKBY cep-hesi şemsiyesi altında toplanmıştır.23 Ancak diğer partilerin yüzde 7’lik barajı aşamamaları nedeniyle24 IKBY Ulusal Meclisi’nde sandalye sahibi olamaması ve KDP ile KYB’den başka bir partinin meclisi girememesinden dolayı söz konusu partilerin oynadığı rol zayıflamış-tır. Bu durum iki büyük parti KDP ve KYB’nin bölgede uzun süre siyaset sahnesine hakim olmasına yol açmıştır.

22 Mayıs 1992 tarihinde KDP ve KYB, Ulu-sal Meclis’teki sandalye dağılımı, hükümet ve Ulusal Meclis’teki makamların yarı yarıya bölüşülmesi esası üzerinde bütün makamla-rı paylaşma konusunda anlaşmaya varmıştır. Ancak Meclis’te Hıristiyanlara tahsis edilmiş olan beş sandalye kapsam dışı tutularak bazı bakanlıklar seçimleri kaybeden diğer partilere bir sus payı25 olarak verilmiştir.26 Bölge Parla-mentosu ilk toplantısını 4 Haziran 1992 tari-hinde Erbil’de yapmıştır. Toplantıda KDP’den Cevher Namık Salim Başkan, KYB’den Mu-hammed Tevfik Rahim Başkan Yardımcısı olarak seçilmiştir. Aynı zamanda Kürt Böl-gesi’ndeki ilk hükümet 4 Temmuz 1992 tari-hinde KYB’den Dr. Fuat Masum başkanlığın-da kurulurken yardımcılığına KDP’den Dr. Ruz Nuri Şavis getirilmiştir.27 Bu arada Asuri Demokrat Hareketi, Komünist Parti, Emek Partisi ve Birlik Partisi28 birer bakanlık elde etmiştir.29 İslami Hareket ise hükümete gir-meyi reddederek bölge hükümeti ve Ulusal Meclis’in dışında kalmıştır.30

Bölge hükümetinin kurulması genel olarak Kürtler özel olarak da Irak Kürtleri açısından tarihi bir adım sayılmaktadır. Çünkü Kürtler

tarihte sadece iki kez hükümet kurma fırsatı elde etmiştir. Birincisi Şeyh Mahmut başkan-lığında 1922 yılında kurulan ve İngilizlerin saldırısı sonucu üzerinden bir yıl geçmeden yıkılan hükümettir. İkinci tecrübe ise Kadı Muhammed döneminde 1946’da yaşanmış-tır. Ancak bu hükümet de bir yıl yaşayamayıp İran Ordusu’nun Kürt Cumhuriyeti’nin baş-kenti Mahabad’a saldırması sonucunda yıkıl-mıştır.31

Bu şekilde Kürt Bölgesi hükümeti Irak’taki eski siyasi rejimin Kürt bölgelerinden çekil-mesi sonucunda oluşan siyasi idari ve iktisadi boşluğu doldurmayı başarmıştır. Hükümet, gönüllü olarak çalışan okullar, Erbil’deki Se-lahattin Üniversitesi, hastaneler ve benzeri kamu kurum ve kuruluşları açısından şemsi-ye oluşturmuştur. Aynı şekilde bu hükümeti izleyen diğer hükümetler siyasi, mali ve idari kurum ve kuruluşları tesis ederek hizmetlerin verilmesini temin etmiştir.

Yukarıda da belirtilmiş olduğu üzere KDP ve KYB bölgede iktidarı yarı yarıya bölüşme ko-nusunda anlaşmaya varmıştır. Bu yarı yarıya paylaşım bakanlıklar ve kurumların içine ka-dar uzanmıştır. Çünkü hükümet Başbakan ve Başbakan Yardımcısı olmak üzere iki başlı ola-rak oluşturulmuştur. Bakanlıklar için de aynı durum geçerli olmuştur. Bakan Yardımcısı da bakanın sahip olduğu idari mali ve hukuki haklara sahip sayılmıştır. Bu durum hükümet ve bakanlıklar içerisinde karar mekanizması-nın işleyişinin felce uğramasına ve büyük bir idari aksaklık yaşanmasına neden olmuştur.32 Yarı yarıya bölüşme sistemi hükümet ve ida-re bağlamında iki parti arasında tam bir bö-lünmeye yol açmıştır. Bu durum bölgenin tü-müyle bölünmesine yol açtığı gibi daha sonra göreceğimiz gibi iç savaşlara neden olmuştur.

Bu tecrübe daha önce eşine pek rastlanmamış bir tecrübe olmuş ve aşağıdaki sonuçları do-ğurmuştur:33

12



a– Bölgede birleşik bir yönetim oluşumunun aksaması her bir bakanlığın iki fiili bakan-lığa ayrılmasına neden olurken, aynı za-manda çalışanların da her iki büyük parti-ye göre bölünmesine neden oldu.

b– Vatandaşların işleri aksarken geleceğe yö-nelik planlamanın yanı sıra iktisadi kalkın-ma bağlamında da bir aksama yaşandı.

c– Bu durum halka ve yurda bağlılığın oluş-mamasına neden olurken vatana bağlılığın yerini partiye bağlılık aldı.

d– Daha önce planlandığı şekilde seçimlerin yapılmasında aksaklıklar yaşandı.

e– Sonuç olarak bu tecrübe bölgede sert bir kutuplaşma yaşanmasına neden oldu. Bu da bölgenin iç savaşa sürüklenmesine yol açtı.34

Hükümet ve idarenin ikiye bölünmesi ile mali anlaşmazlıklara35 ek olarak bazı faktörler Irak’taki Kürtlerin bir iç savaşa sürüklenme-sine de neden oldu. Bu nedenleri şu şekilde sıralayabiliriz:

- Partilere bağlı milislerin varlığı36, - KDP ve Başkanı Mesut Barzani ile KYB ve

Genel Sekreteri Celal Talabani37 arasındaki eski çekişme ve kavgalar38,

- Eski Irak rejiminin tahripkâr rolü39, - Başta İran ve Türkiye40 olmak üzere komşu

ülkelerin doğrudan ve dolaylı müdahalele-rinin yol açtığı iç bölünmenin derinleşme-si.

Bu faktörler neticesinde KDP ile KYB ve diğer Kürt partilere41 mensup müttefikleri arasında savaş patlak vermiştir. İlk kıvılcım Süleyma-niye iline bağlı sınırdaki Kaladize ilçesinden çıkmıştır. Bu şehirde çeşitli arsaların mülki-yeti konusunda yaşanan anlaşmazlık 2 Mayıs 1994 tarihinde iki partinin (KDP ve KYB) ta-

raftar ve üyeleri arasında çatışmaların patlak vermesine neden olmuştur. Çarpışmalar kısa sürede Duhok, Süleymaniye, Halepçe ve diğer bölgelere sıçramıştır.42 Çatışmaların sürmesi hem Bağdat’taki merkezi Irak hükümetinin hem de komşu ülkelerin dolaylı ya da dolaysız olarak bölgenin içişlerine müdahalede bulun-ması ve savaşan gruplara yardımcı olması için fırsat doğurmuştur. Öyle ki olay KDP’nin tale-bi üzerine Irak Cumhuriyet Muhafızları’nın 31 Ağustos 1996’da Erbil kentine girmesine ka-dar varmış, bunun sonucunda KYB Erbil’den çıkarılmıştır.43 KDP ondan sonra vakit kay-betmeksizin Kürt Bölgesi Ulusal Meclisi top-lantılarını yeniden başlatma yoluna gitmiştir. Buna bağlı olarak Irak Kürdistan İslami Hare-keti, Irak Kürdistan İslam Birliği ve Komünist Parti gibi partilerin de katılımıyla Ruz Nuri Şavis başkanlığında koalisyon hükümeti ku-rulmuştur. KYB ise bu hükümete katılmamış, kendi denetimi altında bulunan bölgelerde Kosrat Resul başkanlığında ve Emek Partisi, Sosyal Demokrat Parti gibi kendisiyle ittifak halindeki partilerin katılımıyla bir hükümet kurma yoluna gitmiştir.44

İç çatışmaların zaten üç bölgeye ayırdığı Irak Kürt Bölgesi siyasi ve idari açıdan daha da bölünmüştür. KDP denetimi altındaki böl-ge Duhok ile Erbil ilinin büyük bir bölümü-nü içermekteydi. KYB’nin denetimi altındaki bölge ise Süleymaniye ilinin yanı sıra merkezi Köysancak olan Erbil vilayetinin doğu tarafı ve Kerkük ilinden kurtarılmış bölgeleri kapsa-maktaydı. Üçüncü bölge ise Kürdistan İslami Hareketi’nin denetimi altında olan Halepçe ve etrafını kapsamaktaydı.45 İşte bu coğrafi, siyasi ve idari bölünmenin ardından 1999’da KYB Genel Sekreteri Celal Talabani KYB’nin nüfuzu altındaki bölgede bölge başkanlığına getirilmesi ve bölgede yargıtayın oluşturul-masıyla da hukuki bölünme gerçekleşmiştir.46 Bu derin bölünme Kürtlerin yönetim tecrü-besinin kurumsallaşma ihtimalini azaltmıştır. Bu da komşu ülkelerin endişelerini zayıflat-



mıştır. Böylece bölge ülkeleri Irak’taki Kürt-ler konusundaki gelişmelere hep birlikte daha fazla önem vermemeye başlamıştır.47 Ancak işin sonunda Celal Talabani ile Mesut Barzani arasında 1998’de dönemin Amerikan Dışişleri Bakanı Madeline Albright’ın katılımıyla im-zalanan Washington Barış Anlaşması48 sonu-cunda 2002 yılı sonlarından itibaren bölgenin yeniden birleşmesi süreci başlamıştır.

İlk adım 4 Ekim 2002’de birleşik oturumunu gerçekleştiren IKBY Ulusal Meclisi’nin bir-leştirilmesi yoluyla atıldı.49 Ancak bununla birlikte bölge hükümetinin birleştirilmesi 31 Ocak 2005 tarihinde yapılan IKBY Ulusal Meclisi ikinci dönem seçiminden sonra an-cak 7 Mayıs 2006 tarihinde gerçekleşebildi.50 Birleşik hükümetin kurulması konusunda yaşanan bu gecikme bölgede makamların ne şekilde dağıtılacağı konusunda yaşanan an-laşmazlıktan kaynaklanmaktaydı. Bu arada Kürtlerin Bağdat’taki devlet makamlarında aldığı payın bölüşülmesi konusu da vardı. Sonunda iki taraf anlaşmaya vardı. Anlaşma gereğince hükümet üstten birleştirilerek (hü-kümet başkanı ve yardımcısı olmak üzere) iki başlı bir hükümet meydana getirildi. Hükü-met ortaklık esası üzerine parlamento tarafın-dan atanacaktı. Hükümeti kurma görevi bölge başkanı tarafından verilecekti. Ayrıca bölge hükümetinde bakanlıkların tedrici olarak yine üst düzeyden birleştirilmesi konusunda da anlaşmaya varıldı. Anlaşma gereğince es-kiden olduğu gibi şimdi de hükümet başkanı, yardımcısı ve bakanlık gibi makamlar KDP ve KYB arasında yarı yarıya paylaşıldı. Ancak bazı makamlar Kürdistan İslam Birliği, Kür-distan İslami Cemaati, Kürdistan Komünist Partisi, Sosyal Demokrat Parti, Emek Partisi gibi bölge parlamentosunun ikinci dönemine katılan partilere verildi. Bu arada hükümet başkanı, yardımcısı ve bakanların iki yılda bir değişmesi kararlaştırıldı. Böylece farklı bir formülle yönetimi paylaşma düzenine dönüş yapıldı. Bu kez hükümet, biri hükümet başka-

nının başkanlığında, diğeri hükümet başkan yardımcısının başkanlığında olmak üzere iki eşit parçaya bölündü. KDP ile KYB arasında-ki bu anlaşma gelişirken iki parti 27 Temmuz 2007 tarihinde stratejik bir anlaşma yapma yoluna giderek hem bölge hem de Bağdat’ta görüşlerini ve çabalarını birleştirerek her iki düzeyde yönetimi nasıl paylaşacakları konu-sunda 2013’e kadar, yani iki seçim dönemi için anlaşmış oldular.51 Bu bağlamda bölge hükü-metinin Maliye Bakanı 21 Aralık 2011 tari-hinde parlamentoda yaptığı bir konuşmada, “bölge hükümeti şu ana kadar iki parçadır. Siz hepiniz bu gerçeği biliyorsunuz. Bizim bunu gizlememize de gerek yoktur”, İfadelerini kul-lanmıştır. Aynı konuşmada “21 Aralık 2010 tarihine kadar Bağdat’tan gelen bütçe Süley-maniye ve Germiyan yönetimi (yüzde 43) ile Erbil ve Duhok yönetimi (yüzde 57) arasında paylaşıldığı ifade edilmiştir.52

Bütün bunlardan yola çıkarak şunu söyleye-biliriz ki yönetimi paylaşma konusunda yaşa-nan görüş ayrılığı ile partiler arasındaki pay-laşım sisteminden doğan sorunlar, bölgede siyasi düzenin kurumsallaşmasını aksatmış-tır. Aynı zamanda Kürt partileri, özellikle de KDP ve KYB arasında iç savaşa yol açmıştır. Bu durum bölgenin hükümet, yönetim ve hu-kuk bağlamında Kürt partilerinin özellikle de KDP ve KYB arasında nüfuz bölgelerine bö-lünmesine neden olmuştur. Bu arada söz ko-nusu iki parti arasındaki çarpışmaların sona erdirilmesi hükümetin üst düzeyde birleşti-rilmesine zemin hazırlamıştır. Ancak parti çı-karları bölgede iki yönetimin birleştirilmesine engel olmuştur. Aralarındaki iç savaşın sona ermesinden sonra bölgede iki dönem seçim yapılmasına, yine federal düzeyde üç dönem seçim yapılmasına rağmen her iki parti mev-cut durumu sürdürmek için ellerinden geleni yapmaktadır. Ancak buna karşılık yönetimin partiler arasında paylaşılması bağlamında-ki bu denklemin olumsuz sonuçları, bölgede yaygın olan yolsuzluk ve demokratik süreç

14



yolundaki sorunlar bölgedeki siyasi düzenin yapısal olarak doğrultulup reforma tabi tu-tulması yolunda halk düzeyinde sivil bir eğili-min ortaya çıkmasına yol açtı. Aynı zamanda Değişim (Goran) Hareketi’nin ortaya çıkarak bölgede siyasi muhalefetin ortaya çıkmasına da imkan sağladı.53

2. IRAK KÜRDİSTAN BÖLGESİ’NDEKİ DEMOKRATİK SÜRECİN ZORLUKLARI

Demokratik rejimler asırlar boyunca iç ve dış krizler ile riskler karşısında başarısını kanıt-lamıştır. Örneğin Batı’da demokratik rejimler Birinci ve İkinci Dünya Savaşlarını kazan-mış, aynı zamanda Soğuk Savaş döneminde Krallık, Nazizm, Faşizm ve Komünizm gibi totaliter-otoriter rejimler karşısında da başa-rılı olmuştur. Aynı zamanda bu demokratik rejimler iç siyasi ve ekonomik zorluklarla iyi bir şekilde başa çıkmayı, zorlukları yönete-rek krizleri çözmeyi, hacmini ve kapsamını büyütmeyi başarmıştır. Böylece diğer rejim-lerin çökmesine neden olan gelişmeleri avan-taja çevirmeyi sağlamıştır. Doğu Avrupa’daki Komünist rejimlerin yıkılması ve Sovyetler Birliği’nin parçalanması bu alanda büyük bir ders olmuştur.

Demokratik rejimin ifade özgürlüğü, siyasi çoğulculuk, barışçı iktidar değişimi gibi me-kanizmaları ve temel unsurları, hızlı bir şekil-de eksiklikleri ve hataları algılama, siyasi ve sivil tarafların siyasi programları ile başarılı çözümler sunma, diğer tarafların önerilerine karşı alternatif programlar sunma imkanı ver-mektedir. Dolayısıyla bu süreç neredeyse her seçim döneminde hataların ve eksiklerin gi-derilmesine, kalkınmaya ve yenilenmeye ne-den olmaktadır. Aynı zamanda bu mekaniz-malar barışçıl yöntemlerle iç siyasi çatışmaları çözmek ve yönetmek için ortam oluşturması, halkın rızasını ve memnuniyetini kazanarak iktidara ulaşmak için çatışanların önüne eşit

fırsatları sunmasından dolayı uzun vadede si-yasi istikrarı da beraberinde getirmektedir.

Bölgede gerçek bir demokratik rejim kurmak siyasi istikrarı yerleştirmeye, ekonomi ve sos-yal gelişme yoluna konulmasına imkan tanı-maktadır. Ayrıca arzulanan hedeflere ulaşma-sı ve karşısına çıkabilecek tehlikeleri uzaklaş-tırmak için gelecekte mevcut uluslararası ve bölgesel fırsatları değerlendirmesini sağlaya-cak şekilde siyasi iktidarın güçlendirilmesine de yardımcı olmaktadır. Ancak demokratik süreç bölgede çok büyük zorluklarla karşılaş-maktadır. Bu da onun dışarıyla ilişkisini zayıf-lamakta ve iç istikrarsızlıklara yol açmaktadır. Aşağıda, bölgedeki yönetim deneyiminde de-mokratik unsurlar gerçeğine işaret edilerek önemli zorluklara değinilmektedir.

2.1. Anayasanın Eksikliği

Demokratik rejimlerde anayasa; demokra-tik oyunun kurallarını koymak, yöneticilerin mutlak iktidarını sınırlamak, iktidarın akta-rımı için barışçıl yöntem ve mekanizmaları oluşturmak, bireysel hak ve özgürlükleri ko-rumak ve garantilemek için devletle birey ara-sında sosyal bir sözleşme niteliğindedir. Başka bir deyişle anayasanın bulunması ve ona bağlı kalınması demokratik rejimin diğer özellikle-rinin bakımını yapma yolunu açmaktadır.54

IKBY’de vatandaş ve devlet, partiler ile hükü-met, yasama, yürütme ve yargı erkleri arasın-daki ilişkileri düzenleyen anayasal belgenin bulunmaması en önemli siyasi sorunlardan biri sayılmaktadır. Bu da bölgede yönetim deneyiminin kurulmamasına, üç erkin yetki-lerinin sınırlarının belirli olmamasına ve bi-rinin diğerinden üstün olmasına, iki partinin gücünün diğer üç partiden üstün olmasına, hükümetin iktidarda bulunan iki parti arasın-da çürümesine ve bu iki parti arasındaki an-laşmazlığın büyümesinin kanlı çatışma haline dönüşmesine neden olmuştur.



Aynı zamanda yukarıda bahsi geçen anayasa projesinde birçok dengesizlik bulunmaktadır. Görünen şu ki bu projede bölge başkanı yet-kileri diğer yetkililerin ve vatandaşların hak ve özgürlükleri pahasına yürütme organının yet-kilerini artırmak adına genişletilmiştir. Daha önce bahsedildiği gibi bu proje; bölge başka-nına hükümet, parlamento ve yargıya karışma imkanı sağlayacak şekilde geniş yetkiler ver-mektedir.55

2.2 Hukukun Üstünlüğünün Zayıf Olması

Hukukun üstünlüğü çağdaş demokrasinin destek ve temellerinden biri sayılır. Bu öyle bir temeldir ki demokrasi mekanizmasının onsuz çalışamayacağı düşünülür.56 Dolayı-sı ile hukuk üstünlüğünü garanti edecek ba-ğımsız, tarafsız ve etkili yargı kurumları ve kontrol mekanizmalarını bulmak önemlidir. Bu kurum ve mekanizmaların hukukun tüm saygınlığını sağlaması, işlemlerin güvenini ar-tırması ve haksızlıkları ortadan kaldırmasını sağlaması beklenir. Böylece bireylerin hak-larını koruyan, devlet kurumlarının, kamu otoritesi temsilcilerinin ve bireylerin idari ve yasal kararlara saygı duymalarını sağlayan, idari ve yasal yöntemleri kullanmak için tam eşitliğe dayanan bir sistem oluşturulmalıdır.57

“American Society for Kurds” isimli sivil top-lum örgütünün raporu IKBY’de yargı ve hu-kuk üstünlüğünün ihlali yapıldığına işaret etmektedir. Bunlardan bazıları şu şekildedir: Güvenlik güçleri ve polislerin tutukluları yar-gılaması, bazı olayları sonlandırmada yavaş davranılması, sonlandırılmamış bazı konula-rın belgeleri ve dosyaları ile oynanması, mah-kemelerin iktidarda bulunan iki parti veya aşiretler ile ilgili bazı konuların karşısında za-yıf olması, sanıklara karşı fiziksel ve psikolojik işkence yapılması, hakimlere karşı uygulanan baskı ve tehdit, uygulama kurumları tarafın-dan bazı durumlarda hakimler tarafından ve-rilen kararların uygulanmaması, yetkili mah-

kemelerin hakimleri tarafından takip etme-sindeki gecikmeler, bazı hakimlerin iktidarda var olan partilere bağlı kalmaları ve kararları-nı iktidardaki partilerin lehine vermesi.58

2.3. İnsan Hakları, Kamu Özgürlükleri ve İfade Özgürlüğünün İhlal Edilmesi

İnsan hakları demokrasinin özü sayılmakta-dır.59 Başka bir deyişle hiçbir demokratik re-jim vatandaşların temel haklarının saygınlığı olmadan düşünülemez. Demokrasi ile insan haklarının arasındaki bu güçlü ilişkinin bu-lunma fikri yeni değildir. İnsan Hakları Ev-rensel Beyannamesi’nin 21.maddesi “Halkın iradesi devlet iktidarının kaynağı ve temeli-dir” demektedir.60 Bu ifade de devlet ile birey arasındaki ikili ilişkinin varlığından yola çıka-rak insan haklarını korumanın demokrasi ve demokratik bir yönetime ulaşmanın, insanla-rın temel haklarının bir parçası olduğu belir-tilmektedir.

Diğer taraftan demokrasi; düşünceyi kabul-lenmede herhangi bir engel veya etkinin ol-maması, bilgi ve fikre dokunulmaması, fikir-lerin engellere ve sınırlandırmalara maruz kalmaksızın herhangi bir araç ile yayınlan-ması hakkının bulunması dahil olmak üzere düşünce ve ifade özgürlüğü bulunduğunu varsaymaktadır.61

Aynı zamanda demokratik rejimlerde medya kanalları devlet kurumlarındaki kusurlar ile ilgili eleştirileri ifade etmek için önemli bir araç olarak görülmektedir. Bunun yanı sıra vatandaşları bilinçlendirmek, siyasi tartışma-lar için özgür platformlar oluşturmak, kamu-oyu oluşturmak ve sorunlar ve eksikleri gider-me yönüne doğru baskı yapmak için önemli bir araç olarak ifade edilebilir.62

IKBY’de gösteri yapma gibi vatandaşların te-mel hakları ihlal edilmektedir. Bu hakkın Irak anayasasında bulunmasına rağmen,63 IKBY

16



gösteri düzenleme kanununa göre gösteri yapmak yürütme ve idari organların onayına bağlanmıştır. Böylece gösteri yapmak hakkı kısıtlanmıştır.64 Uluslararası raporlar; işken-ce, kanun dışı keyfi tutuklama, vatandaşla-rı iktidarda bulunan iki partiye üye olmaları için zorlama, güvenlik güçleri tarafından aşırı kuvvet kullanarak gösteri yapan vatandaşları yaralama ve öldürme gibi çeşitli insan hakla-rının ihlal edildiğine işaret etmektedir.65

İfade özgürlüğü ve basın alanı ile ilgili ola-rak, 2000 yılından beri birçok bağımsız ve yarı bağımsız gazete, dergi, radyo ve uydu televizyon kanalı ortaya çıkmıştır. Bölge Parlamentosu’ndan basın kanunu çıkmasına rağmen bu alanda da birçok ihlaller bulun-maktadır. Gazetecilerin hakları savunmak için faaliyet gösteren Metro Merkezi 2011 yılında basın hakları alanında IKBY kurulduğundan beri en eleştirel raporu hazırlamıştır. Merkez 2011 yılında 4’ü ateş açılması sonucu yaralan-ma, 8’i basın kanalları ofisinin yakılması, 85’i saldırıda bulunma, 57’si tehdit edilme olmak üzere toplamda 359 gazetecinin çeşitli şekil-lerde haklarının ihlal edildiğini bildirmiştir.66

2.4. Seçim İhlalleri

Demokrasinin önemli unsurlarından biri de halkın kendi iradesini göstereceği düzenli olarak yapılan özgür ve adil seçimlerdir. Her seçmen siyasi rekabeti teşvik eden şeffaflık, özgürlük ve eşitlikı ilkeleri altında kendisi-ni temsil edecek kişiyi seçebilmelidir. Bunun için de seçimler genel, adil ve gizli oy kullan-ma hakkı temeline göre yapılmalıdır.67 Ama seçimler demokrasinin tamamını ifade etme-mektedir. Seçim demokrasinin bir unsurudur, ancak seçimlerin gerçek seçim olabilmesi için demokratik temeller üzerinde kurulmalıdır. Bu da eşit olanaklar, potansiyel ve araçlara göre yapılmalıdır. Halkın kendisini yönete-cek kişiyi seçmesini hedefleyen demokrasi, sürekli olarak aynı tabakanın diğer tabakayı

yönetmesini ifade etmez. Bunu göre seçimler seçmek demektir, insanın seçimlere katılması demek, önüne içinden istediğini seçmesi için seçeneklerin ve imkanların konulması de-mektir.68

Seçimlerin anlamını, amacını kaybetmemesi ve demokrasiyi sağlamak için temel sayılan bazı şartların bulunması gerekmektedir. Bu prensipler şu şekildedir:69

- Halkların seçim yapma, aday olma ve oyla-maya katılma hakları sağlanmalıdır. Bu da tüm vatandaşların seçme ve kamu işlerine katılım hakkına sahip olması anlamına gel-mektedir.

- Seçme prosedürleri oy ağırlığı bakımından seçme özgürlüğünü ve insanlar arasında eşitliği, oylama gizliliğini ve doğru sayımı sağlamalıdır.

- Seçimler, vatandaşların temsilcilerini se-çebilmeleri, siyasi sürece katılabilmeleri ve siyasi kararları etkileyebilmeleri için dü-zenli ve sürekli bir şekilde yapılmalıdır.70

- Seçimler vatandaşların temel haklarına saygı göstererek yapılmalıdır.

- Seçim sonuçlarının seçmen iradesini daha doğru ve kapsamlı bir şekilde yansıtması için seçimle ilgili kuruluşların adil temelle-re dayanarak belirlenmesi gerekmektedir.

- Seçimlerin adaletli olmasını garantilemek için seçim sürecinin kontrolünün devlet yönetmenliklerinden ayrı bağımsız seçim komisyonu veya yönetmenliği tarafından yürütülmelidir. Alınan kararlar ise yargı mercilerinde itiraza açık olmalıdır.

- Seçimlerde adil rekabet olmalıdır.

- Seçim kampanyalarında özgürlük sağlan-malıdır.



IKBY’de seçim alanında birçok ihlaller ve sorunlar vardır. Örneğin hiçbir genel seçim, seçim kanunlarına göre zamanında yapılma-mıştır. Bölge parlamento seçimleri alanında 1992, 2005, 2009 yıllarında üç seçim dönemi yapılmıştır. Üçüncü dönem seçimleri karar-laştırılan tarihten bir kaç ay sona gerçekleş-miştir. Bu durumun benzeri 2005 yılına kadar bir kez yapılan vilayet meclisleri seçimlerinde de yaşanmıştır.

Bunun haricinde bölgede yapılan seçimlerde birçok ihlaller yapılmıştır. Bu ihlaller özellik-le 25 Temmuz 2009 tarihinde yapılan IKBY Parlamentosu seçimlerinde gerçekleşmiştir. Seçim kampanyaları ve seçim günü birçok ih-lal ve hile olayı yaşanmıştır. Vatandaşlar siyasi bağlılıklarından dolayı sistematik bir şekilde baskıya maruz kalmıştır.71 Örneğin birçok devlet memuru işten ayrılmak durumunda kalmıştır.72 Aralarında dekanlar ve bölüm baş-kanlarının olduğu insanların görevlerinden alınmış73 ve değişik kadrolardan birçok kişi74 tehdit edilmiştir. Bunun yanı sıra özellikle hem Erbil hem de Duhok ilinde seçim günü geniş kapsamlı hile yapılmıştır.75 Şüphesiz bu yaşananlar seçmenlerin iradesini değiştirme-ye, seçim sonuçlarını çarpıtmaya yöneliktir ve seçmenlerin eğilimlerinin doğru şekilde yan-sımasına engel olmuştur.

2.5. Çok Partililik ve İktidarın Barışçıl Transferi

Siyasi çoğulculuk devletin içerisinde birden çok siyasi gücün var olması ve bu güçlerin arasında yönetime sahip olmak için rekabet ve barışçıl rekabet76 ile eşit fırsatların bulun-ması anlamına gelmektedir. Bu bağlamda de-mokratik rejimdeki herhangi bir siyasi parti-nin başarısı halkın onun programını ne kadar desteklediğine bağlıdır. Bu da tüm partilerin ve siyasi güçlerin seçmenlerin memnuniye-tini kazanmak için eşit olanaklara sahip ol-malarını gerektirir. Örneğin seçim reklamları

için devlet kurum ve kaynaklarının kullanıl-ması ve kamu parasının seçmenlerin oyunu kazanmak için harcanması gibi durumlar bazı partilerin devlet kaynaklarını kullanabil-mesine ve diğerlerinin kullanamaması sonu-cunu doğurmaktadır. Siyasi partiler arasında eşit fırsatların bulunması seçmenlerin mem-nuniyetini ve oylarını kazanma yolunun seç-menlerin lehine siyasi, ekonomik ve sosyal programlar koymanın yönetime varmak için birincil değişken olmasına neden olur. Bu da genel menfaatin parti ve kişisel dar menfaat-lerin üzerinde tutulmasına neden olacaktır.

Bölgede birçok siyasi parti olması ve partile-rin kurulmasının kanun ile düzenlenmesine77 rağmen, bölgede tam anlamıyla çokpartililik-ten söz edilemez. Çünkü yukarıda da bahsi geçen raporlara uygun olarak iktidarda olan KDP ve KYB seçim kampanyalarında böl-gedeki devlet kurumları ve kamu parasını kullanmaktadır.78 Aynı zamanda bu iki parti diğer partilere kadrolarını kamu kurumların-dan çıkartma yolu ile baskı uygulamaktadır. Bazen de diğer partilerin mali yardımı kes-meden parti merkezlerine saldırıp yakmaya79 kadar eylemlerde bulunulmaktadır. Özellikle KDP yönetimi altındaki bölgelerde bu yaşan-maktadır. Bu yüzden IKBY’deki parti düzeni iktidarda bulunan KDP ve KYB’nin kendi böl-gelerinde tek parti sistemine yakın bir sistem kurulmuş durumdadır.

Başka bir yönden barışçıl demokrasiyi uygu-lamak çatışan siyasi partiler arasında iktidarın barışçıl şekilde transfer edilmesi için anaya-sa, yasal ve siyasi fırsatları bulundurmayı ge-rektirir. Çünkü iktidarın barışçıl şekilde elde edilmesi, geniş, özgür ve ayrım olmadan halk katılımının olduğu açık siyasi rekabete yol aç-maktadır.80

Oy verilmeyen tarafa iletilen mesaj, partinin program ve projelerinin gözden geçirilmesine yönelik olmaktadır. Bu durumda iktidarı ve/

18



veya seçimleri kaybeden taraf programını ve projelerini gözden geçirmek zorunda kalır. Bunun yanı sıra parti teşkilatını düzeltmek ve bazı sembolleri değiştirmek zorunda kalır. Dolayısı ile bir sonraki seçimlere daha aktif ve yeni projeler ile hazırlanacaktır. Bundan yola çıkarak bu işlem demokratik rejimdeki siyasi partilerin yenilenmesi ve tekrar yapılanması-na neden olacaktır.

İktidarın barışçıl transferinde seçimleri kaza-nan tarafa başka bir mesaj da iletilir: Bu mesaj seçmenlerin kendilerine verdikleri yetkilerin tam ve mutlak yetki olmadığıdır. Seçmenle-re verdiği sözleri yerine getirmediği ve kamu çıkarı gerçekleştirilmediği takdirde kaybeden diğer taraf ile aynı sonu paylaşacağı mesajı verilir. Bundan yola çıkarak iktidarın barışçıl yollarla transfer edilmesi siyasi sürecin sürek-li yenilenmesine ve dinamik olmasına neden olur. Aynı zamanda kamu çıkarını sağlayıp kişisel ve partisel dar menfaatlerin üzerinde tutulmasını sağlar.

Şu ana kadar IKBY’de demokratik sistem tec-rübesi iki dönemi aşkın sürmesine rağmen iktidarın barışçıl yollarla transferi gerçek-leşmemiştir. KDP ve KYB arasında pozisyon değişimi olmasına rağmen hiçbiri tarafından diğerine tam bir iktidar transferi yapılmamış-tır. İktidar için rekabet eden diğer parti ve güçlere eşit fırsat sağlanmamış ve seçimleri kazanmaları durumunda iktidar teslim edil-memiştir. Dolayısıyla şimdiki temel soru ise Molla Bahtiyar’ın KDP’nin siyasi ofisi üyele-rinin seçiminde dediği gibi “KDP ile KYB ge-lecekte seçimlerde kazanan herhangi partiyi kabul edecekler ve ona iktidarı istekleri ile teslim edecekler mi?81 sorusudur.

Sonuç olarak seçimler, özgür medya, siya-si partilerin bulunması vs. gibi demokrasi unsurlarından ve belirtilerinden bazılarının bulunmasına rağmen eksiklikler ve ihlaller IKBY’deki demokratik sürecinin tamamlan-masının önüne geçecektir.

3. SONUÇLAR VE ÖNERİLER

1. Sonuçlar

1. Irak’ta art arda iktidara gelen diktatör re-jimlerin Kürt halkına uyguladığı adaletsizlik, haksızlık, soykırım, milliyetçilik ve insani haklarına saygısızlık, 1991 yılı Mart (Azar) ayaklanmasının oluşumuna, Kürt halkının bu rejimler altında yaşamayı kabul etmemesine ve bölgede demokratik rejim oluşturmaya yönelmesine neden olmuştur. Bu durum eski rejimin Süleymaniye, Erbil ve Duhok’tan tüm siyasi, idari ve askeri kurumlarının çekilmesi-ne yardım etmiştir. Bu da 1992 Mayıs ayında, bazı eksiklikler ve ihlallerin varlığına rağmen Ortadoğu’daki en dürüst ve demokratik se-çimlerden biri olarak sayılan bölgesel yöneti-min ilk parlamento seçimlerinin yapılmasına yol açmıştır.

2. IKBY’nin anayasa projesi kabul edilmemiş-tir. Bölgenin anayasa projesi kabul edilmemiş-tir. Ancak anayasa projesinin özellikle yasama ve yürütme organları arasındaki ilişki ile ilgili maddeleri ve parlamento ile bölge başkanının yetkilerini düzenleyen kanunlar, parlamenter rejimden ödün verilerek bölge başkanına ge-niş yetkilerin verildiğini göstermektedir. Bu da kontrol ve gözetim altında olmaksızın yet-kilerin bir kişinin elinde toplanmasına neden olabilir. Bu durum totaliter rejimden demok-ratik rejime dönüş aşamasında olan toplum-larda diktatör rejimin çıkmasına yol açmakta-dır. Bu sapma parlamenter sistemin en belir-gin özelliklerinden sayılan yasama ve yürüt-me organları arasındaki karşılıklı kontrol ve esnek dengeyi kaybetmeye neden olabilir.

3. 1992 yılı genel seçimlerinde Kürdistan De-mokratik Partisi (KDP) ve Kürdistan Yurtse-verler Birliği (KYB) dışındaki partilerin hiç-biri oyların yüzde 7’den fazlasını alamamış ve bölge parlamentosuna girememiştir. KDP ve KYB’nin bölge parlamentosundaki bazı mil-



letvekillikleri ve bakanlıkları diğer küçük par-tilere vermiştir. Ancak bu durum iki partinin (KDP ve KYB) bakanlıkları kendi aralarında yarı yarıya bölüşmesine neden olmuştur. Bu eşit bölüşme bakanlıklar ve müdürlüklerin içine kadar uzanmıştır. Bu olay devlet ve ba-kanlıklar bünyesinde karar verme sürecini felç etmiştir. İki parti arasında iç bölünme-nin derinleşmesi, mali anlaşmazlıklar, parti-zan milislerin varlığı, KDP ve KYB arasındaki eski düşmanlık, Saddam rejiminin yıkıcı rolü, İran ve Türkiye gibi komşu ülkelerin direkt ve dolaylı olarak bölgesel müdahaleleri ile alev-lenen iç savaşlar yüzünden tüm bölge siyasi, yasal, coğrafi, askeri olarak ayrılma derecesin-de bir bölünmeye yönelmiştir.

4. Bugüne kadar KDP ve KYB arasında mer-kezi hükümetteki yetkiler dahil yönetim pay-laşımına rağmen iç çekişme ve çatışmalar de-vam etmektedir.

5. Bölgede gerçek demokratik rejim oluştur-ma yolunda siyasi istikrarı sağlamak, eko-nomi ve toplumsal gelişmeyi istenen düzeye getirmek, arzulanan hedeflere ulaşmak ve savuşturmak için gelecekteki uluslararası ve bölgesel yatırımları değerlendirmek önemli-dir. Ancak IKBY’deki demokratik süreç dışarı ile ilişkisini zayıflatan ve aynı zamanda iç is-tikrarını tehdit eden büyük zorluklar ile karlı karşıya gelmektedir.

6. Vatandaşların ve siyasal partilerin devlet ile ilişkisini, yasama, yürütme ve yargı arasında-ki ilişkiyi net bir şekilde belirleyen anayasal belgenin bulunmaması IKBY’nin en önem-li siyasal problemlerinden biridir. Bu durum yönetim tecrübesinin kurulmamasına, üç er-kin yetkilerinin sınırlarının belirlenmemesine ve bazılarının diğerlerinin üstünde olmasına neden olmuştur. Aynı zamanda IKBY anayasa projesinde birçok yanlışlıklar bulunmaktadır. Bu proje sanki yürütmenin yetkilerini ve özel-likle bölge başkanının yetkilerini vatandaşla-

rın hakları ve özgürlükleri aleyhine artırması için yazılmıştır.

7. IKBY’deki yargı organlarını denetleme iş-levi gören sivil kuruluşların raporları, hukuk üstünlüğünün zayıflığını, birçok yargı ihlalleri yaşandığını ortaya koymaktadır. Bu raporlar-da yargıya devlet, güvenlik birimleri, parti, aşiret ve kişisel müdahalelerin olduğuna işaret edilmektedir. Ayrıca tutuklu ve mahkumlara karşı şiddet uygulandığı, yürütme organları tarafından yasal kararların uygulanmadığı, kanun önünde herkesin eşit olmadığı ve va-tandaşlar ve siyasi güçler tarafından güvenin azalmasına neden olan diğer usulsüzlükler olduğu da raporlarda yer almaktadır. Bu da bölgedeki siyasi ve sosyal şiddetin artmasına, siyasi ve sosyal anlaşmazlıkların körüklenme-sine neden olmaktadır.

8. Gösteri yapma hakkı, işkenceye maruz kal-ma, yasal olmayan keyfi tutukluluk, vatandaş-ları iktidarda bulunan iki partiden birine bağlı olmayı zorunlu kılmak, güvenlik güçleri tara-fından gösteri yapan vatandaşların yaralan-ması ve öldürmeleri gibi insan hakları ihlalleri yaşanmaktadır. İfade özgürlüğü ve basın alan-ları ile ilgili olarak, 2000 yılından beri birçok bağımsız ve yarı bağımsız gazete, dergi, radyo ve uydu televizyon kanalları ortaya çıkması-na ve IKBY Parlamentosu’ndan basın kanunu çıkmasına rağmen bu alanla ilgili sivil toplum örgütlerinin yayınladığı raporların işaret etti-ği birçok ihlal yaşanmaktadır.

9. Bölgede birçok yerel ve genel seçim yapıl-mış olmasına rağmen, seçim süreçleri seç-menlerin iradesini temsil etmemeye sebep olan eksiklikler ve ihlaller içermektedir. An-cak bu usulsüzlüklerin her geçen seçimde azaldığı görülmektedir.

IKBY’de birçok siyasi parti olmasına ve ka-nun ile parti kurma özgürlüğü bulunmasına rağmen, parti çoğulculuğundan bahsetmek

20



mümkün değildir. Bu alandaki bağımsız ra-porlara göre iktidarda bulunan KDP ve KYB, seçim kampanyalarında devlet kuruluşlarını ve kamu malını kullanmaktadır. Aynı zaman-da bu iki parti diğer partilere değişik yollar ile baskı uygulamaktadır. Dolayısı ile IKBY’deki parti sisteminin iktidarda bulunan KDP ve KYB’ye dayalı tek parti sistemine yakın bir sistem olduğunu söyleyebiliriz. Aynı zaman-da IKBY’de şimdiye kadar yönetimin barışçıl yollarla devredildiği görülmemiştir. KDP ve KYB arasında pozisyon değişimi olmasına rağmen hiçbiri tarafından yönetim tam olarak ele alınamamıştır. Bunun yanı sıra diğer parti ve güçlere yönetim için rekabet etmek adına eşit olanaklar verilmemiş ve adil bir seçimi kazanmaları durumunda onlara yönetimi tes-lim etme durumu gerçekleşmemiştir.

2. Öneriler

1. Bölgede sivil demokratik sistem temelleri yerleştirilmelidir. Bu kapsamda ulusal uzlaş-maya varmak için parlamenter sistemde var olan ihlalleri düzeltmek adına IKBY Anayasa Projesi düzeltilmeli ve yargı, yasama ve yürüt-me organları arasında denge sağlanmalıdır.

2. İç savaşların tekrar yaşanmaması, siyasi si-lahlı şiddetin önlenmesi ve bölgenin tüm par-tileri arasında barışçıl rekabeti destekleyen ortamın oluşturulması için parti ve siyasi bağ-lılıklardan uzak, milli temeller üzerine profes-yonel bir şekilde bölgedeki silahlı, güvenlik ve istihbarat güçlerinin yeniden düzenlenmesi gerekmektedir. Bu kuvvetlerin içinde partileş-me eğilimleri ortadan kaldırılmalı ve iç siyasi çatışmalarda kullanılması engellenmelidir.

3. Hukukun üstünlüğünü sağlayan etkili, ta-rafsız, bağımsız mekanizmalar ve yargı ku-rumları geliştirilmelidir. Bu kurum ve meka-nizmaların yargıya tam saygınlığı sağlanmalı, işlemlerin güvenirliği yerine getirilmelidir. Haksızlıkların kaldırılması için, devlet meka-nizmalarının, genel yönetim temsilcilerinin ve toplum üyelerinin idari ve yargı kararlarına saygınlıklarını koruyan, haklarını garantile-yen idari ve yasal yöntemleri kullanımı tam eşitlik ilkesine dayanmalıdır.

4. Vatandaşların gösteri yapma, ifade özgür-lüğü ve basın özgürlüğü gibi temel haklarının kanun ile garanti altına alınması ve bununla uyuşmayan kanunların düzeltilmesi gerek-mektedir. Gazetecilere yönelik süreklilik arz eden saldırıların engellenmesi için gereken işlemler yapılmalıdır.

5. Bağımsız Yüksek Seçim Komiserliği, Irak’taki seçimler için mezhep ve particilikten uzak, dürüstlükleri ile tanınmış uzman kişi-ler tarafından profesyonel bir şekilde yeniden düzenlenmelidir. Aynı temellere dayanarak IKBY’de Seçim Komisyonu oluşturulmalı, sahtecilik yapan taraflarla katı bir biçimde mücadele edilmeli, kamu malı, devlet kurum-ları, silahlı kuvvetleri ve güvenlik güçlerinin seçim kampanyalarında kullanılması yasak-lanmalıdır.

6. Siyasi çatışmalarda kamu gücü ve devlet kurumlarının bölgedeki siyasi çoğulculuğu sağlamlaştırmak için muhalif partilere karşı kullanılmaması gerekmektedir. Şeffaflık ve adalet prensibine dayalı olarak IKBY’deki si-yasi partilere mali ödenekler tahsis edilmeli-dir.



DİPNOTLAR

1 Dr. Hafız Olwan Aldlimi, Batı Avrupa ve Amerika’daki siyasi sistemler, Dar Wail, Amman, 2001, S.7

2 2008 yılı (16) numaralı Irak Kürt Bölgesel Yönetimi Bölgesinin Anayasa Onay kanunun birinci maddesine bakılır.

3 Bu komisyon görevini şeffaflıkla (saydamlık) ve tüm üyelerin bilgisine sahip bir şekilde yapmamış görünüyor, çünkü bazı önemli toplantıları üyelerin üçte biri oranda olan kişilerin haberi olmadan gerçekleşmiştir, bu toplantılarda proje taslağının maddelerinden ortalama 22 madde üzerinde tadil edilmiştir. http://sbeiy.com/ku/Inter_Report_Detail.aspx?id=138&cat=2 sitesi üzerinden Bihadin Youssef, dimanah Latalah, Dr. Nuri Talabani görülür.

4 Bu projeye bir dizi eleştiri yöneltti; özellikle de yasama ve yürütme erkeleri arasındaki ilişkilerin düzenlenmesi ile idari adem-i merkeziyetçilik konusunda, Örnek olarak : bkz. Dr. Latif Mustafa - Yusuf Mehemed Sadik - Server Ali Cafer ،ي كوردستان، ضاثخانةى زةرطةتة ثيمَداضوونةوةيةك بؤ ثرِؤذةى دةستووري هةريمَسليمَماني، 2009

5 Kürdistan Parlamentosu tarafından kabul edilen metni görmek için bkz. ثرِؤذةى كوردستان، ثةرلةماني ي كوردستان – عيمَراق، ناوةندي ضاث نية، أربيل، 2009 دةستوري هةريمَ

6 Araştırmacı buna basına yaptığı bir açıklamada değinmiştir. Bu açıklamanın metnine erişmek için bkz. 2 ثاشكؤي راي طشتي لة رؤذنامةي رؤذنامة، ذمارة 2، 15/ 4/ 2009، ال. Bölge parlamentosu hukuk komisyonunun yukarıda sözü geçen açıklamada dile getirilen görüşlere verdiği cevap için bkz. روونكردنةوةيةك لة -http://perleman.org/default.aspx?page=articles&c=News :ليذنةى ياسايي ثةرلةماني كوردستانةوة، لة سايتيCommittees&id=5098) Ancak araştırmacı bir kez daha yargıç dr. Latif Mustafa ile gerçekleştirdiği açıklayıcı bir görüşmede görüşünü dile getirmişti. Bu görüşme, ثاشكؤي راي طشتي لة رؤذنامةي رؤذنامة، ذمارة 2 2009، ال /5 /13 ،3. ‘de yayımlanmıştır. Aynı şekilde bölge parlamentosu eski başkanı rahmetli Cevher Nak Salim gibi birçok aydın ve akademisyen araştırmacının görüşünü teyit etmiştir. Hawlati Gazetesi’nde bir makale yazan Salim bölge parlamentosunun Ocak 2009’Dan sonraki ikinci dönemindeki meşruiyeti konusundaki görüşlerini dile getirmiştir. Kürdistan Parlamentosunun değişik seçim kanunu maddelerini delil gösterdikten sonra diyor ki 22/4/2009 tarihli Habat gazetesinden sayın Yusuf Muhammed ile Kürdistan parlamentosu hukuk komisyonu arasındaki tartışmayı öğrendim. Bölge parlamentosu seçim kanunu maddelerini inceledikten sonra sayın Yusuf Muhammed’in savunduğu görüşün doğru olduğunu, Kürdistan parlamentosu hukuk komisyonunun verdiği cevabın da kuşkulu olduğunu anladım. Bkz. جةوهةر نامق سالم، دواساتةكاني ئةم خولةى ثةرلةماني هةريمَ و ثرِؤذةى دةستووري كوردستان، رِؤنامةي هاوآلتي، ذمارة (532)، ضوارشةممة 10/ 6/ 2009، ال 4. يان هةمان بابةتhttp://hawlati.info/NewsDetailN.aspx?id=9202&LinkID=67 :لة سايتي

7 Anayasa taslağının 1. Madde metni : Kürdistan Federal Irak Devleti içerinde yer alan bir bölgedir. Siyasi sistemi parlamenter, demokratik cumhuriyettir. Çok partili sisteme, erkler arası ayırıma, iktidarın barışçıl yollarla ve gizli ve dönemsel seçimler yoluyla el değiştirmesine dayanır. Bkz. ثةرلةماني كوردستان، سةرضاوةى ثيمَشوو، ال 65

8 Bkz. Anayasa taslağının 61. Maddesi, 89 هةمان سةرضاوة، ال9 Bkz. Anayasa taslağının 65. Maddesinin altıncı, on beşinci, on altıncı, on yedinci, on sekizinci,

on dokuzuncu, yirminci, yirmi birinci, yirmi ikinci fıkraları, 93 – 90 هةمان سةرضاوة، ال ال10 Bkz. Anayasa taslağının 65. Maddesinin sekizinci ve dokuzuncu fıkraları, bkz. هةمان سةرضاوة، ال ال

91 – 9011 Bkz. Dr. Latif Mustafa – Yusuf Mehemed Sadik – Server Ali Cafer 92 – 91 ثيمَشوو، ال ال12 Ayrıntılar için bkz. Yargıç dr. Latif Mustafa Emin, parlamenter sistemde devlet başkanı ile

başbakan arasındaki ilişkiler, dar serdom l’it-tibaa ve’n-neşr, Süleymaniye, 2009, s. 367 – 37413 Bkz Anayasa taslağının 65. Maddesi, 89 ثةرلةماني كوردستان، سةرضاوةى ثيمَشوو، ال.14 Bkz. Hakin Şeyh Latif, Ladan (İnhiraf) دا، لة سايتي :لة سيستمي ثةرلةماني لة ثرِؤذةى دستووري هةريمَhttp://sbeiy.com/ku/article_detail.aspx?ArticleID=830&AuthorID=20315 Bkz. Bölge başkanlık kanunun onuncu maddesi, : /10 ،رؤذنامةى وةقائعي كوردستان، ذمارة (55)، سالمَي ثيمَنجةم

2005 /7.16 Bkz. Irak Kürdistan bölgesi güvenlik kurulu kanunu, sayı 4 yı 2011, Vakai Kurdistan dergidsi,

sayı 127, 5.6.2011. 17 Bkz. Zana Rauf Menemi, ي كوردستان، لة سايتي :لة ضاوةرِواني دةستوردا! ضةند سةرجنيمَك سةبارةت بة ثرِؤذةى دةستووري هةريمَ

http://sbeiy.com/ku/Dosya_Rozhnama_detail.aspx?ArticleID=170&CatID=13&Cat=dosya

22



18 Gerçekten de olan da buydı. Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi Başkanı Mesut Barzani 2010’daki Irak temsilciler meclisi ikinci dönem seçimlerinden sonra Irak hükümetinde bakanlıkların değişim hareketine verilmesine engel olmak üzere yetki ve nüfuzunu kullandı. Bölge başkanı açık açık çeşitli vesilelerle Irak Başbakanı Nuri El-Maliki’den kendi onayı olmadan herhangi bir Kürt hareketine herhangi bir bakanlık verilmemesini, hatta bir polis memurunun bile tayin edilmemesini talep ettiğini açıkladı. Bkz. نةيهيمَشتووة ئةو كة كردةوة ثشتراستي هةريمَ سةرؤكي تةوفيق: ثيمَشةوا لة سايتي وةربطريمَت. وةزارةت بةغدا لة http://sbeiy.com/ku/newsdetail.aspx?id=32906&cat=1 Yine :طؤرِان bkz. محةمةد حةمة نةجيب، ثارلةمانتاريمَكي يةكيمَتي: بارزاني ثيمَي وتني ثؤست بؤ طؤرِان نية، لة سايتي: http://www.destur.net/bzharay-hefte/4275-barzani-nawshirwan.html Yine bkz. مالكي بة طؤرِاني وتوة ملم لة ذيمَر ضةقؤي ، سؤران حسنيمَhttp://www.kurdiu.org/hawal/?pageid=60279 :بةرزاني و هاوثةيانيي كوردستان دا بووة، لة سايتي

19 Zana Rauf Menmi, سةرضاوةى ثيمَشوو.20 - Yine bkz. Hani Ali et-Tavahirî, Siyasi sisten ve anayasa hukuku, Darus-sakafa li’n-Naşr ve’t-Tevzi,

Amman, 2008, s. 258 – 261. Aynı şekilde Dr. Numan Ahmed el Hatib, kısaca siyasi sistemler, Darus-sakafa li’n-Naşr ve’t-Tevzi, Amman, 1999, s. 380.

21 Bundan sonra bu iki partiden bahsederken KYB ve KDP kısaltmalarını kullanacağız.22 1987 yılında Irak Kürdistanı Müslüman Kardeşler hareketinden ayrılan bir İslami cihat hareketidir.

Eski Irak rejimine karşı diğer kürt hareketleri ile birlikte savaşmıştır. Şu ana kadar bu hareketten birçok grup ayrılmıştır. Kürdistan İslam Cemaati ve İslam Yardımcıları Cemaati bu gruplardandır ayrıntılı bilgi için bkz. El Cezire, Kürdistan İslam Hareketi, internet adresi :

http://www.aljazeera.net/NR/exeres/8D1C10BA-5216-40D4-BCD8-01B2E0BC7CA4.htm23 12.6.1988 tarihinde İran Irak savaşının bitmesinden sonra Irak’ta eski rejimin Kürtlere ve Kürdistana

karşı giriştiği soykırım ve kimyasal saldırıların ardından Kürt partileri arasında eş güdümü sağlamak amacıyla kurulmuş bir cephedir. Bu nedenle Mart 1991’de halk ayaklanmasına öncülük eden bu cepheye 8 parti katılmıştır. Bu partiler şunlardır : Kürdistan Demokratik Partisi, Kürdistan Yurtseverler Birliği, Irak Komünist Partisi Kürdistan Bölgesi örgütü, Kürdistan Demokratik Halk Partisi, Kürdistan Sosyalist Partisi, Kürt Sosyalist Partisi – Pasok, Kürdistan Emek Partisi, Asuri Demokrat Hareketi. Cephe Haziran 1991’de bölge hükümeti kuruluncaya değin eski rejimden kurtarılan bölgeleri idare etti. Aynı şekilde 19/05/1992 tarihinde genel seçimler düzenledi. Bkz. .نةوشيروان مستةفا، مفاوةزاتي بةرةي كوردستاني – بةعس (1991)، كتيمَبخانةى جمالي عةلي باثير، سليمَماني، 2009، ال ال 111- 112Yine bkz. Evrak Thomas 38, internet adresi : http://telskuf.com/articles.asp?article_id=10711

24 Söz konusu seçimler ve sonuçları konusunda ayrıntılı bilgi için bkz. Reşid Ammare Yas – Yusuf Muhammed Sadık, Irak - Kürdistan Bölgesinde Siyasi Muhalefet, Başlangıç ve gelecek, Arap siyasi Araştırma ve İnceleme Merkezi, Doha, 2012, s. 4 – 5

25 Neşirvan Mustafa: ي كردستان، لة سايتي http://sbeiy.com/ku/ArticleParts.aspx?P :حيزب و حوكم ئةزموني هةريمَartID=25&ArticleID=485&AuthorID=36

26 Anlaşmanın daha sonraları uygulanmayan başka maddeleri de vardı. İki taraf ulusal meclisin 5/10/1992’de yenide seçilmesi konusunda anlaşmaya varmışı. Çünkü ilk seçime hile karıştırılmıştı. Yine adaylardan biri seçmen oylarının çoğunluğunu almayı başaramadığından başkanın da iki ay sonra yeniden seçilmesi gerekiyordu. Ablaşma ile ilgili ayrıntılı bilgi için bkz. ،حامد طةوهةري .باشووري كوردستان لة نيمَوان دوو هةلمَبذاردندا 1992 – 2005، ستؤكهؤلمَم، 2004، ال ال 27- 28

27 Bu hükümet Nisan 1993’te istifa ederek Kosrat Resul Ali başkanlığında eski hükümete benzer bir hükümet kuruldu. Hükümetin kuruluşu ile ilgili ayrıntılı bilgi için bkz. ،طةراس ئارِ. ظي. ستانسفيلمَد كوردستانى عيمَراق ثةرةسةندني سياسي و ثشكوتنى ديوكراسي، وة: ثرِؤفيسؤر. ى. د. ياسني سةردةشتي، ضاثخانةى سيما، سليمَماني،.2010، ال ال 337 - 339

28 Bu parti 1992 – 1993 yıllarında Kürdistan Sosyalist Partisi, Kürt Sosyalist Partisi – Pasok ve Kürdistan Demokratik Halk Partisi arasında gerçekleşen bir dizi birleşmeden sonar ortaya çıktı. Ancak bu parti Resul Mamend ve Adnan Müfti gibi bazı liderlerinin KYB’ye bazılarının da KDP’ye katılmasından, sonra kapatıldı. bazıları da daha sonra Muhammed Hacı Mahmud önderliğinde Ekim 1993’te Kürdistan Sosyalist Partisini kurduklarını ilan ettiler. Ancak Kasım 1994’te bu partinin ismi değiştirilerek Kürdistan Sosyal Demokrat Partisi oldu. Bkz. Mehemed-I Haci Mehmud, 215 – 200 رِؤذذميمَري ثيمَشمةرطةيةك، بةرطي ضوارةم 1992 – 1996، ال ال. Yine bkz. طةراس ئار ظى .ستانسفيلمَد، سةرضاوةى ثيمَشوو، ال ال 340 - 342

29 Bölgedeki ilk hükümette görev yapan bakanların yanı sıra yardımcılarının isimleri, ve siyasi eğilimleri ile ilgili ayrıntılı bilgi için bkz. 332 - 331 هةمان سةرضاوة، ال ال.

30 İslami hareket ve bağımsız İslamcılardan oluşan İslamcılar listesi özellikle de Irak Kürdistanı Müslüman Kardeşler Hareketi o dönemde 19 Mayıs 1992 seçimlerinde üçüncü sırada gelerek



oyların yüzde 5’ini aldı. Hükümete girmeyi reddettikten sonra ulusal meclis dışında bir muhalefet hareketi oldu. Bu hareket savaşçı bir eğilime sahip olduğundan, aynı zamanda silahlı bir hareket olduğundan, bir ço kez her iki üyük parti ile özellikle de KYB ile 1993 - 1999 yılları arasında çatıştı. Bkz. Dr Reşit Ammara ve Yusuf Muhammed Sadık, a.g.e. s. 6 – 7

31 Bkz. Neşirvan Mustafa, نةوشيروان مستةفا، حيزب و دةسةآلتي تةنفيزي، لة سايتي: http://sbeiy.com/ku/ArticleParts.aspx?PartID=25&ArticleID=485&AuthorID=36

32 .طةراس ئار ظى ستانسفيلمَد، سةرضاوةى ثيمَشوو، ال 33333 Bkz. Neşirvan Mustafa, نةوشيروان مستةفا، حيزب و دةسةآلتي تةنفيزي، سةرضاوةى ثيمَشوو.34 Bu kutuplaşmanın ne şekilde geliştiği ve bölgede yaşanan iç çatışmalarda oynadığı rol

konusunda daha fazla bilgi için bkz. 343 – 339 طةراس ئار ظى ستانسفيلمَد، سةرضاوةى ثيمَشوو، ال ال.35 Gümrük kapıları, özellikle de İbrahim Halil Gümrük Kapısından elde edilen gelirler iki taraf

arasındaki anlaşmazlık noktalarından birini oluşturmaktaydı. Güvenlik Konseyi’nin Irak’a uyguladığı yaptırımlar nedeniyle İbrahim Halim Kapısı hem bölge hem de Irak için en önemli ticaret kapılarından biri haline geldi. Çünkü eski Irak hükümeti ve bu hükümet içindeki nüfuzlu kimseler bu kapıyı kullanarak yurt dışına petrol kaçırmaktaydı. Aynı şekilde vatandaşların zorunlu ihtiyaç maddeleri de buradan ithal edilmekteydi. Bkz. Dr. Hamid Mahmud İsa, Irak’ta Kürt Sorunu, İngiliz İşgalinden Amerikan İşgali’ne Kadar 1914 – 2004, Mektebet Mebduli, Kahire, 2005, s. 436, o dönemde bölgenin gelirleri şu şekilde paylaşılmaktaydı: % 35’i KDP’ye, % 35’i KYB’ye % 15’i diğer partilere % 5’i bölge hükümetine… bkz. بؤ ميمَذووي باخةوان، هاورِيمَنامة هاورِآ Ama her iki parti sınır kapılarından olabildiğince .كوردستان و كورد، دةزطاي ضاث و ثةخشي سةردةم، 1999، ال 365fazlasını, özellikle de gelirleri bölgenin ana kaynağı durumunda olan İbrahim Halil sınır kapısını ele geçirmeye çalışmaktaydı. Bkz. 342 طةراس ئار ظى ستانسفيلمَد، سةرضاوةى ثيمَشوو، ال ال 335 و.

36 Bölgede kurulan ilk hükümetten beri Peşmerge Bakanlığı kurulmuş olmasına ve elinin altında 29000 savaşçı bulunmasına rağmen bu birlikler doğrudan KDP ve KYB denetimi altında bulunmaktaydı. Aynı şekilde bölgedeki güvenlik güçlerinin durumu da bundan farklı değildi. Bkz. طةراس ئار ظى ستانسفيلمَد، سةرضاوةى ثيمَشوو، ال 345. و كذلك: نةوشيروان مستةفا، كيمَشةى ثارتي و يةكيمَتي، سةرضاوةى ثيمَشوو، ال ال 91– 92. و أيضاً: رةجائي فايد، كوردةكاني عًيراق هيوا و ئاوات لة نيمَوان بةديهاتن و بةدينةهاتن، وة: على ميرزا عارف هةورامي،.بةرِيمَوةبةريمَتيي خانةى وةرطيمَرِان، سليمَماني، 2010، ال 310

37 Dr. Hamid Mahmud İsa, age, s. 436.38 İki taraf arasındaki anlaşmazlığın başlangıcı onlarca yıl geçmişe , hatta KYB’nin kurulduğu

dönemden önceki yıllara dayanmaktadır. O dönemde KDP lideri Mustafa Barzani ile bizzat partinin siyasi bürosu başkanlığını yapan İbrahim Ahmed ve Celal Talabani arasında 1964 yılından beri görüş ayrılıkları vardı. Anlaşmazlığın odak noktasını liderlik ve KDP içinde kararların ne şekilde alınacağı konusu oluşturmaktaydı. Aynı zamanda ideolojik ve kültürel görüş ayrılıkları vardı. Bkz. 304 – 302 رةجائي فايد، سةرضاوةى ثيمَشوو، ال ال Anlaşmazlıklar bir kez daha yetmişli ve seksenli yılların sonlarında baş gösterdi. Bunun sonucunda hem iki parti hem de diğer partiler atasında iç çatışmalar yaşandı. Bkz. 212 – 205 طةراس ئار ظى ستانسفيلمَد، سةرضاوةى ثيمَشوو، ال ال. Yine bkz. نةوشيروان ،برلنيpostfach مستةفا، ثةجنةكان يةكتر ئةشكًينن ديوي ناوةوةى رووداوةكاني كوردستاني عيمَراق 1979 - 1983، ناوةندي بآلوكردنةوةى1997 .

39 Haftalık özel Hawlati gazetesi 2003 yılında eski Irak rejimine ait bir diz gizli belge yayımladı. Bu belgelerden biri gazetenin 140. Sayısında 10 Eylül 2003 günü yayımlanan belgeydi. Belge kapatılan Baas Partisi Süleymaniye şubesinin çalıştığı Ebu Cihad lakaplı birinin gönderdiği bir mektuptan ibaretti. Bu kişi şube başkanı (Ebu Kays)’ın kendisini nasıl KDP ile KYB arasında sorun çıkarmakla görevlendirdiğini, kendisinin de (yani Ebu Cihad) akrabalarından biri olan ve KDP birliklerinde bölük komutanı olan (Kadir Hasan) ‘ı kullandığını anlatıyor. Gerçekten bu Kadir 2/5/1994 günü Kaledüzi’de KDP merkezine ateş açarak KYB yöneticilerinden biri olan Mam Cotyar’ı öldürdü. İşte bu olay iç savaşın ilk kıvılcımıydı. Bkz. رؤذنامةى هاوآلتي، ضاثخانةى رةجن، ذمارة Belgeye göre bazı kaynaklar Kadir Hasan adlı kişinin Kaleduzi .140، ضوارشةممة 10/ 9/ 2003، ال ال 1- 2olayına katıldığını ve bu olay esnasında öldürüldüğünü belirtmektedir. Bkz. حاميد طةوهةري، باشوري .كوردستان لة نيمَوان دوو هةلمَبذاردندا، سةرضاوةى ثيمَشوو، ال 74

40 Kürt partileri arasındaki iç çekişmeleri körüklemeye çalışarak birine karşı diğerini destekle yoluna gitmiştir. İttifaklar ve birlikler yoluyla bu partileri kutuplaşmaya itmiştir. Bkz. ،طةراس ئار ظى ستانسفيلمَد .سةرضاوةى ثيمَشوو، ال ال 342 و 346

41 KDP ile KYB arasındaki çarpışmalar dört yılı aşkın bir süre sürdü. Bu esnada altı kez çarpışma yaşanırken barışı sağlamaya yönelik iç ve dış çabalar belli süreler için çarpışmazlık ve ateşkesi sağlıyordu. Ta ki iki taraf 17 Eylül 1998’de Washington’da barış anlaşmasına vardı. Bkz. حاميد

24



يان نةوشيروان مستةفا، خةون و كذلك: .280 -66 ثيمَشوو، ال ال دوو هةلمَبذاردندا، سةرضاوةى نيمَوان لة طةوهةري، باشوري كوردستان سايتي لة ،(2002 -1992) عيمَراق كوردستاني رووداوةكاني ناوةوةى ديوي .http://sbeiy.com/ku/article_detail :مؤتةكة aspx?ArticleID=1539&AuthorID=36

42 Bkz. هةمان سةرضاوة Yine bkz. 310 رةجائي فايد، سةرضاوةى ثيمَشوو، ال.43 Daha fazla bilgi için bkz. 31 لظني، وردةكارييةكاني 31ي ئاب لة بةلمَطةنامةكاندا، طؤظاري لظني، ذمارة 74، 1ي ئةيلول 2008، ال

35 –. Yine bkz. Dr. Hamid Mahmud İsa age, s. 440 – 444. Bu arada KDP KYB’nin İran rejiminden yardım aldığı bahanesiyle Saddam rejiminden yardım talebinde bulunmuştur. Neçirvan Mustafa her iki partinin de İran ile iyi ilişkileri olduğunu, ancak zaman zaman partilerden birinin kontrol dışına çıktığını, böyle olunca onu yeniden kontrol altına almak istediklerini, İran siyasetinin en belirgin özelliğinin bu olduğunu, taraflardan birinin diğerine egemen olmasına müsaade etmediğini söylüyor. Dr. Reşit Ammara Yas ve Yusuf Muhammed Sadık’tan naklen, age, s. 7.

44 Bkz. Aynı eser, s. 7 – 8.45 Bkz. Neçirvan Mustafa, حيزب و حوكم ئةزموني كوردستان، سةرضاوةى ثيمَشوو.46 Bkz. Neçirvan Mustafa, لة نيوان من و مام جالل ئازاري 1999 – شوباتي 2001، ضاثخانةى رةجن، سليمَماني، 2009، ال 96. يان

http://sbeiy.com/ku/ArticleParts.aspx?PartID=39&ArticleID=2426&AuthorID=3 :لةسةر سايتي سبةى6.

47 İran, Türkiye ve Suriye arasında Kuzey Irak’taki Kürtlerin durumu ile ilgili müşterek toplantılara bu aşamada ara verildi. Bilindiği gibi bu toplantılar Irak’taki eski rejimin 2003 yılında düşüşü ile Kürt partilerinin genelde Irak’ta özelde bölgede güç ve rolünün büyümesinden sonra bu toplantılar yeniden başladı. Bkz. 348 طةراس ئار ظى ستانسفيلمَد، سةرضاوةى ثيمَشوو، ال.

48 KDP ile KYB arasındaki Washington anlaşmasının tam metni için bkz. املسألة الدين، عايدة علي سري 384 2000، ص ص380 – دار اآلفاق اجلديدة، بيروت، الدولية، حةميد طةوهةري، باشوري .Yine bkz .الكردية في ملف السياسة .كوردستان لة نيمَوان دوو هةلمَبذاردندا، سةرضاوةى ثيمَشوو، ال ال 279- 286

49 bkz. Birinci dönem seçim tarihi 1992, Kürdistan Parlamentosu internet sitesi : http://www.kurdistan-parliament.org/default.aspx?page=sitecontents&c=Parliament-History1992

50 Bkz. Yasin Salih, 330 ئؤثؤزسيؤني سياسي، ضاثخانةي رِةجن، سليمَماني، 2009، ال.51 Bu anlaşma 5 Temmuz 2010 tarihine kadar gizli kaldı. Bu tarihte ise bu anlaşmanın bazı

bölümleri internet üzerinden aşağıdaki adreste yayımlandı: http://standardkurd.net/direje.aspx?Cor=Hewal&Jimare=3420. Bölgenin KDP ve KYB’nin nüfuz bölgeleri bağlamındaki bölünmüşlüğü olduğu gibi bırakılıp hükümetin üst düzeyde birleştirilmesi bu satırların kaleme alındığı tarihe kadar sürmektedir.

سايتي 52 لة ثارضةية...، هةردوو ئيمَستا تا هةريمَ حكومةتي تالمَةباني: بايز .http://www.kurdiu.org/hawal/index :كورديو، php?pageid=92730’den naklen Yine bkz. دارايي وةزارةتي داواكراوة جار سآ ئيمَستا تا تالمَةباني: بايز ثريمَس، لظني سايتي لة نةكراوة، بةآلم &http://lvinpress.com/K_Direje.aspx?Jimare=6614&Besh=Hewal :يةكبخريمَتةوة Cor=1

53 Ayrıntılı bilgi için bkz. Dr. Reşid Ammara Yas ve Yusuf Muhammed Sadık, age, s. 14 – 28. ديمَظيد بيمَتهام و كوين بؤيأل، ديوكراسي ضية؟ ئاشنابوون بة ديوكراسي، وةرطيمَرِاني شؤرِش جوانرِؤيي، خانةى وةرطيمَرِان، سليمَماني، 2003، 54

.ال 3355 Bkz. Bölge anayasa taslağının 65. Maddesi metni. 56 Dr. Mazin Muvaffak Haşim, Demokrasinin Dayanaklarını Konuşalım, internet adresi : http://www.

alrashad.org/issues/17/17-Hashem.htm 57 Uluslar arası İnsan Hakları Enstitüsü, Depaul Üniversitesi Hukuk Fakültesi, Demokrasi ve Genel

Hürriyetler, Yayın evi yok, basım yeri yok, 2005, s. 39.58 Amerika Kürtleri Cemiyeti ASK, Irak Kürdistanı Bölgesi Yargı Sistemi İzleme projesi, Erbil, İnternet

sitesi : http://www.askurds.org/judiciarymonitoring1.pdfUluslar arası Af örgütünün bir raporunda bu ihlallerin bir kısmına işaret edilmektedir. Bkz. Uluslar

arası Af örgütü, Beş Yıl Sonra Irak, Katliamlar ve Karamsarlıklar Arasında, Uluslar arası Af örgütü yayınları, Londra, belge No. 2008 / 001 / AI Index No: MDE Mart 2008, birinci baskı, s 20

59 David Betham, Demokrasi ve İnsan Hakları, tercüme Muhammed Taki Dilfruz, İntişarart-i Tarh-i Nov, Tahran, 1383 H. Ş. s. 151.

60 İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi, G. A. Res. 217 A, UN GAOR, üçüncü dönem, Supp. No. 1 BM Belgesi No A / 810, 1948

61 Uluslar arası İnsan Hakları Enstitüsü, Depaul Üniversitesi Hukuk Fakültesi, age, s. 40.62 David Betham ve Kevin Boilla(?)28 سةرضاوةى ثيمَشوو، ال.63 bkz. Irak anayasasının 38. Maddesi,



64 - bkz. Irak Kürdistanında gösterileri düzenleyen 2010 yıl ve 11 sayılı kanunun üçüncü maddesinin ilk fıkrası uygulamadaki tecrübeler şunu göstermiştir ki bu kanun bölgede gösterileri engellemek için iktidarı elinde bulunduran makamların elinde etkili br araca dönüşmüştür. Örnek olarak bkz. كورديو: گروپى 400له چوارچێوه ى یاساى خۆپیشانداندا داواى مۆڵه ت بۆ خۆپیشاندان ده كه ن و پارێزگاريسلێمانى مۆڵه تیان پێ نادات،http://www.kurdiu.org/hawal/index.php?pageid=59350 :لة سايتي

65 Bkz. Uluslar arası Af örgütünün 2010 yılı raporu, Irak Cumhuriyeti’nde İnsan Hakları, internet adresi: http://amnesty.org/ar/region/iraq/report-2010 Yine, Uluslar arası Af örgütü, Beş Yıl Sonra Irak, Katliamlar ve Karamsarlıklar Arasında, age, s. 20. Yine bkz. U.S. DEPARTMENT OF STATE, 2010 Human Rights Report: Iraq, April 8, 2011, In site: http://www.state.gov/j/drl/rls/hrrpt/2010/nea/154462.htm Yine, Uluslar arası Af örgütü, Ortadoğu ve Kuzey Afrika Bölgelerinde İnsan Haklarının Durumu, Ocak – Nisan 2011, Uluslar arası Af Örgütü Yayınları, Londra, Belge No. Index: POL 10/ 012/ 2011 Arabic, Mayıs 2011, Birinci Baskı, s. 19. Rapor ayrıca aşağıdaki internet sitesinden de okunabilir: http://amnesty.org/ar/library/asset/POL10/012/2011/ar/f797ad21-8843-474f-b376-1686f8c67960/pol100122011ara.pdf

66 bkz. METRO Merkezinin gazetecilerin 2011 yılında Kürdistan Bölgesinde karşı karşıya kaldığı ihlaller ile ilgili yıllık raporu, yayın evi yok, Süleymaniye, 2012, yine bkz. HUMAN RIGHTS WATCH, Yol Ayırımında Irak’ta ABD öncülüğündeki sekiz yıllık işgalin ardından İnsan Hakları, internet adresi: http://www.hrw.org/ar/reports/2011/01/20,

67 Uluslararası İnsan Hakları Enstitüsü, Depaul Üniversitesi Hukuk Fakültesi, age, s. 38.68 Dr. Muhammed Abid el Cabiri, Demokrasi ve İnsan Hakları, Arap Birliği Araştırmaları Merkezi,

Beyrut, Üçüncü Baskı, 2004, s. 16 – 17 .69 Revab Cemal, Seçim Sistemleri, s. 1 – 2, internet adresi (31/1/2012 tarihinde) : http://

www.scribd.com/doc/77534331/%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%B8%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%AE%D8%A7%D8%A8%D9%8A%D8%A9-%D8%B1%D9%88%D8%A7%D8%A8-%D8%AC%D9% 85%D8%A7%D9%84

ريمَكخراوي دياكؤنياي سويدي، ديوكراتي سياسةت، ئامادة و وةرطيمَرِاني: فرسةت ئةحمةد – موئةيةد تةيب – تيمَلي ئةمني، ضاثخانةى خةبات، 70دهؤك، ض 3، 2699 ك، ال ال 25 – 26

71 Bu sürecin planlanmış bir süreç olduğunu söylerken şunu demek istiyoruz ki (en azından) KYB içerisinde diğer listelere, özellikle de değişim listesine devlet dairelerindeki kadrolarını görevden almak ya da zorunlu olarak görev yerlerini değiştirmek suretiyle baskı uygulamak için bir karar vardı. Bu bağlamda Molla Bahtiyar Awene Gazetesine yaptığı bir açıklamada : “ister büyük olsun ister küçük, nahiye müdüründen tutun da polis memuru, emniyet ve peşmergeden, üst makamlara kadar bu makamlara KYB tarafından aday gösterilmiş oldukları sürece KYB’nin onları değiştirmeye, kendilerini değiştirmeye ve arkalarındaki desteği çekmeye hakkı vardır” demektedir. Açıklama metnini okumak için bkz. ئاويمَنة، مه ال به ختیار: مانگانه یه كێتی و پارتی له سی ملیۆن دۆالر internet adresi: http://awene.com/Direje.aspx?Babet=Babet&Cor=Chawpكه متر له حكومه ت وه رناگرن، ekewtin&jimare=715

72 Örnek olarak bkz. فةالح نةجم، به پێچه وانه ی یاسای هه ڵبژاردنه وه یه كێتی به رده وامه له ده ركردنی فه رمانبه ره حكومییه كان - internet adresi : http://sbeiy.com/ku/newsdetail.aspx?id=17525&cat=1

73 Örnek olarak bkz. ده ركران مامۆستا دوو (گۆڕان)، لیستی له سه ر .internet adresi : http://awene - سبةى، com/Direje.aspx?Babet=Hewal&Jimare=3810 Yine bkz. Delir Abdulhalik, زانسته كۆلێژی راگری الده درێت، كار له سه ر كۆیه زانكۆی .internet adresi : http://sbeiy.com/ku/newsdetail -مرۆڤایه تییه كانی aspx?id=17397&cat=1

74 Örnek olarak bkz. ماوه یه كه كردستان: چاكسازی بزوتنه وه ی سه رۆكی لیستی گشتی رای بۆ له سكاڵایه كدا سبةي، .internet adresi : sbeiy.com/ku/newsdetail -له هه ولێرو دهۆك فشارده خرێته سه ر ئه و كه سانه ی هاوكاریمان ده كه ن، aspx?id=17459&cat=1

Yine bkz. هةلمَويمَست عوسمان و بةرهةم لةتييف، ديداريمَك لةطةأل د. عبداملصور بارزاني، طؤظاري رِيمَطا، ذمارة 13، 20ي حوزةيراني 2009 ، ال 19 -17.

Yine bkz. ده ستگیركرا كردستان چاكسازی بزووتنه وه ی كاندیدێكی لةتيف، /internet adresi : http://hawlati.info - ئاآل NewsDetailN.aspx?id=8954&LinkID=63

Yine bkz. هاوآلتي، لیستی پێشكه وتن: ئاسایشی پارتی هه ڕه شه ی كوشنت له ئه ندامامنان ده كات, inter adresi : http://hawlati.info/NewsDetailN.aspx?id=9555&LinkID=63

75 Seçimleri izleme ağlarının raporlarında bu seçimlere geniş çaplı hile karıştırıldığı yönünde neredeyse görüş birliği bulunmaktadır. Burada biz yerel ve uluslar arası gazetelerin bazı bölümlerine yer verdiği bu raporların bir kısmına işaret edeceğiz :

26



A) Berzan Ali Heme, ،ڕه شه وه لیستی ده خاته دهۆك هه رێمی كوردستان هه ولێر و له : internet adresi -هه ڵبژاردن http://chawyxelk.com/NewsDetailN.aspx?id=1873&LinkID=63&Detail=1

B) yine سبةى، چاودێرێكی گروپی نه زاهه : ته نیا له و وێستگه یه ی منی تێدابوم 120 بۆ 130 ده نگ به ساخته دراوه - internet adresi : http://sbeiy.com/ku/newsdetail.aspx?id=19195&cat=1

C) The Economist print edition, The times they are a-Changing: on site: http://www.economist.com/world/mideast-africa/displaystory.cfm?story_id=14140770

D) yine كراوه به رفراوان ساخته كاریی مرۆڤ: مافه كانی ئینستیۆتی /internet adresi : http://awene.com – ئاويمَنة، Direje.aspx?Babet=Hewal&Jimare=4517

E) Yine Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi Parlamento Başkanı seçim izleme nihai raporu, internet adresi : http://www.tammuz.net/news/arabic/03-09-009a.pdf

F) Yine نوێنه ری سێ رێكخراوي نێوده وڵه تی: پێشێلكاری زۆر له الیه ن حیزبی ده سه ڵاتداره وه ئه جنامدراوه - internet adresi : http://hawlati.info/NewsDetailN.aspx?id=10224&LinkID=63

G) Yine bkz. ئاويمَنة، تؤرِي شةمس: ژماره یه كی زۆر له هێزه كانی پێشمه رگه دووجار ده نگیان داوه - internet adresi : http://awene.com/Direje.aspx?Babet=Hewal&Jimare=447

H) Yine bkz. Fransa Konsolosu’nun eski Reform ve Hizmet Listesi lideri Salahaddin Bahaddin’e gönderdiği mektup - internet adresi http://www.kurdiu.org/fileup3/3278french.pdf

I) Bu arada KDP’nin bir iç bülteni olduğu söylenen bir bülten sızdırılırken bültende bazı görevlilerinin hileye başvurdukları itiraf edilerek bunun KDP’nin imajını olumsuz yönde etkilediği belirtilmektedir. Söz konusu bülten konusunda daha fazla bilgi için bkz. هاوآلتي، پارتی دان .internet adresi : http://hawlati.info/NewsDetailN - به وه داده نێت له هه ڵبژاردنه كانی 25/7دا ساخته كاری ئه جنامداوه aspx?id=12191&LinkID=63

İ ) Yine bağımsız Levin Gazetesi KDP örgüt bürosuna ait bir rapor yayımladı. Raporda KDP oyları bağlamında Erbil ve Duhok illerinde karıştırılan hile oranı şu şekilde ele alınmaktadır : Erbil (yüzde20), Duhok (yüzde26). Bkz. Mehmud Yasin Kurdi, لظني دةطاتة مةكتةبة هةستيارةكةى ثارتي و .زانيارييةكاني بآلو دةكاتةوة، بةشي دووةم، ذمارة 184، 1/ 1/ 2012، ال ال 6- 9

76 Rezdar Muhammed Kadir, 39 لة ثيمَناو كوردستانيمَكي نويمَدا، ضاثخانةى منارة، هةوليمَر، 2007، ال.77 Bkz. Irak Kürdistanı bölgesi sayı 17 yıl 1993 siyasi parti kanunu 3. Maddesi, Irak Kürdistan

Bölgesel Yönetimi Ulusal Meclisi, Kanun ve Yönetmelikler - sayı 2 tarih 1993, s. 94.78 Irak Kürdistanı bölgesi sayı 17 yıl 1993 siyasi parti kanunu 14. Maddesinin ilk fıkrasında şöyle

denilmektedir : “Bölge bütçesinden siyasi partilere tahsis edilen bağışlar Irak Kürdistanı Meclisi tarafından kabul edilecek belli kurallara göre dağıtılır”. Ancak şu ana kadar yukarıda zikredilen kurallar düzenlenmiş değil. Bu yüzden söz konusu bağışlar şu ana kadar iktidardaki iki siyasi partinin kararına bağlı bulunmaktadır. Örnek olarak değişim hareketi ve genel olarak muhalefetin tutumları tırmanışa geçtiğinde kesilmektedir. Bu arada şunu da belirtmek gerekir ki KYB ve KDP’nin şu an itibarıyla bölge bütçesinden aldığı pay her biri için aylık olarak 4,720,000,000 (dört milyar yedi yüz yirmi milyon) Dinardır. Bkz. Diyar Muhammed, تاهير رةشيد لةطةأل ضاوثيمَكةوتن Tabii buna bir de parti elemanlarının yanı sıra .بريكاري وةزيري داريي، طؤظاري لظني، ذمارة 187، شوباتي 2012، ال 18onlara bağlı bulunan basın mensuplarının maaşlarını ve medya kanallarını da eklemek gerek. Oysa parlamento grupları büyüklük olarak örneğin değişim hareketinin büyüklüğüne yakındır. Buna karşılık değişim grubunun bu bağışlardan aldığı pay 500,000 (beş yüz bin) aylık Dolardır. Yani 600,000,000 (altı yüz milyon) Dinar. Tabii o da verilecek olsa. Bkz. Dr. Reşid Ammara Yas ve Yusuf Muhammed Sadık, age, s. 37.

79 Bkz. AFP, Irak Kürdistanı’nda Muhalefet kendi elemanlarına yönelik bazı “ihlaller”den söz ediyor - internet adresi : http://www.google.com/hostednews/afp/article/ALeqM5h1spHvJf7n_SVojslg7EfpnmCAyw

80 Uluslararası İnsan Hakları Enstitüsü, Depaul Üniversitesi Hukuk Fakültesi, age, s. 37.81 Molla Bahtiyar, ثةياميمَكي رؤذنامةواني بؤ نيمَضيرظان بةرزاني - internet adresi: http://www.cawder.org/yeke.ph

p?besh=Nusraw&perrge=nusraw&nujimare=22975,



ORSAM Rapor No: 1Mart 2009Deniz Haydutluğu ile Mücadele ve Türkiye’nin Konumu: Somali Örneği(Tr - Eng)

ORSAM Rapor No: 2Nisan 200960. Yılında Nato ve Türkiye (Tr - Eng)

ORSAM Rapor No: 3Mayıs 2009Irak’ın Kilit Noktası: Telafer(Tr - Eng)

ORSAM Rapor No: 4Temmuz 20092009 Lübnan Seçimleri: Ka-zananlar, Kaybedenler ve Türkiye(Tr)

ORSAM Rapor No: 5Ağustos 2009Türkiye-Lübnan İlişkileri: Lübnanlı Dinsel ve Mezhepsel Grupların Türkiye Algılaması (Tr - Eng)

ORSAM Rapor No: 6Kasım 2009Tuzhurmatu Türkmenleri: Bir Başarı Hikayesi (Tr - Eng - Ar)

ORSAM Rapor No: 7Kasım 2009Unutulmuş Türkmen Diyarı: Diyala(Tr - Eng - Ar)

ORSAM Rapor No: 8 BLACK SEA INTERNATIONAL Rapor No: 1Aralık 2009Karadeniz’in Bütünleşmesi İçin Abhazya(Tr - Eng)

ORSAM Rapor No: 9Ocak 2010Yemen Sorunu: Bölgesel Savaşa Doğru mu?(Tr - Eng)

ORSAM Rapor No: 10Yemen İç Savaşı: İktidar Mücade-lesi, Bölgesel Etkiler ve Türkiye ile İlişkiler(Tr - Eng)

ORSAM Rapor No: 11Şubat 2010Unutulan Türkler: Lübnan’da Türk Varlığı (Tr – Eng – Ar)

ORSAM Rapor No: 12 BLACK SEA INTERNATIONAL Rapor No: 2Şubat 2010Rusya Federasyonu’nun Bakışı: Irak Faktörünün Türkiye’nin Ortadoğu Politikasına Etkisi (1990-2008)(Tr - Rus)

ORSAM Rapor No: 13Şubat 20107 Mart 2010 Irak Seçimleri Öncesi Şii Kökenli Parti ve Seç-menlerin Politik Davranışlarının Analizi(Tr)

ORSAM Rapor No: 14Şubat 2010Seçim Öncesi Irak’ta Siyasal Du-rum ve Seçime İlişkin Beklentiler(Tr)

ORSAM Rapor No: 15Mart 2010Orsam Heyetinin 7 Mart 2010 Irak Seçimlerine İlişkin Gözlem Raporu(Tr)

ORSAM Rapor No: 16Nisan 2010Oman Sultanlığı:Arap Yarımadasında Geleneksel ile Modernite Arasında Bir Ülke(Tr)

ORSAM Rapor No: 17Nisan 20107 Mart 2010 Irak Parla-mento Seçim Sonuçlarının ve Yeni Siyasal Denklemin Değerlendirilmesi(Tr)

ORSAM Rapor No: 18BLACK SEA INTERNATIONAL Rapor No: 3Mayıs 2010Komşuluktan Stratejik İşbirliğine: Türk-Rus İlişkileri(Tr - Rus)

ORSAM Rapor No: 19Eylül 2010Türkiye’ye Yönelik Türkmen Göçü ve Türkiye’deki Türkmen Varlığı(Tr)

ORSAM Rapor No: 20BLACK SEA INTERNATIONAL Rapor No: 4Ekim 2010Kırgızistan’da Mevcut Durum, İktidar Değişiminin Nedenleri ve Kısa Vadeli Öngörüler(Tr)

ORSAM Rapor No: 21Kasım 2010Irak’tan Irağa: 2003 Sonrası Irak’tan Komşu Ülkelere ve Türkiye’ye Yönelik Göçler(Tr)

ORSAM Rapor No: 22Ocak 2011Türkiye-Yemen İlişkileri ve Yemen’deki Türkiye Algısı(Tr – Eng – Ar)

ORSAM Rapor No: 23Ocak 2011Katar-Irak-Türkiye-Avrupa Doğal Gaz Boru Hattı Projesi Mümkün mü?(Tr - Eng)

ORSAM Rapor No: 24Ocak 2011Kuveyt Emirliği: Savaş ve Barış Arasındaki El Sabah İktidarı ve Türkiye ile İlişkiler(Tr)

ORSAM Rapor No: 25Ocak 2011Hukuki ve Siyasi Yönleriyle Güvenlik Konseyi’nin İran Am-bargosu(Tr)

ORSAM Rapor No: 26BLACK SEA INTERNATIONAL Rapor No: 5Şubat 2011Kırgızistan’da Son Gelişmeler: Dün, Bugün, Yarın(Tr - Rus)

ORSAM Rapor No: 27Şubat 2011Mısır Devriminin Ayak Sesleri: Bir Devrin Sonu mu?(Tr)

ORSAM Rapor No: 28BLACK SEA INTERNATIONAL Rapor No: 6Şubat 2011Uluslararası Deniz Hukukunda Kıyı Devletlerinin Gemilere El Koyma Yetkisinin Sınırları: Gürcistan’ın Karadeniz’de Seyre-den Gemilere El Koyması(Tr)

ORSAM Rapor No: 29Şubat 2011Tunus Halk Devrimi ve Türkiye Deneyimi(Tr)

ORSAM Rapor No: 30Şubat 2011Kerkük’te Mülk Anlaşmazlıkları: Saha Araştırmasına Dayalı Bir Çalışma(Tr)

ORSAM Rapor No: 31BLACK SEA INTERNATIONAL Rapor No: 7Mart 2011Afganistan ve Pakistan’da Yaşanan Gelişmeler ve Uluslararası Güvenliğe Etkileri (Tr)

ORSAM Rapor No: 32Mart 2011Suudi Arabistan’da Şii Muhalefet Sorunu ve Etkileri(Tr)

ORSAM Rapor No: 33Mart 2011Irak’ta Türkmen Varlığı(Tr)

ORSAM Rapor No: 34Mart 2011Irak’ta Türkmen Basını(Tr – Ar)

ORSAM Rapor No: 35Mart 2011Irak’ta Mevcut Siyasi Durum ve Önemli Siyasi Gelişmeler(Tr)

ORSAM Rapor No: 36ORSAM Su Araştırmaları Programı Rapor No: 1 Mart 2011Eu’s Water Framework Directive Implementation in Turkey:The Draft National Implementa-tion Plan (Eng)

ORSAM Rapor No: 37Mart 2011Tunus Halk Devrimi ve Sonrası(Tr)

ORSAM Rapor No: 38Mart 2011Libya Savaşı, Uluslararası Müda-hale ve Türkiye (Tr)

ORSAM Rapor No: 39Mart 2011Tarihten Günümüze Libya (Tr)

ORSAM RAPORLARI

28



ORSAM Rapor No: 40ORSAM Su Araştırmaları Programı Rapor No: 2Mart 2011İklim Değişiminin Güvenlik Boyu-tu ve Ortadoğu’ya Etkileri(Tr)

ORSAM Rapor No: 41Mart 2011Karikatürlerin Dilinden Irak’ı An-lamak-1(Tr)

ORSAM Rapor No: 42ORSAM Su Araştırmaları Programı Rapor No: 3Nisan 2011Nil Nehri Havzasının Hidropolitik Tarihi ve Son Gelişmeler(Tr)

ORSAM Rapor No: 43Nisan 2011Kuzey Irak’ın Sosyal-Siyasal Yapısı ve Kürt Bölgesel Yönetimi’ninTürkiye ile İlişkileri(Tr)

ORSAM Rapor No: 44ORSAM Su Araştırmaları Programı Rapor No: 4Nisan 2011Meriç Nehri Havzası Su Yönetimi’nde “Uluslararası İşbirliği” Zorunluluğu(Tr)

ORSAM Rapor No: 45Nisan 2011Suriye’de Demokrasi mi İç Savaş mı? :Toplumsal-Siyasal Yapı, Değişim Senaryoları ve Sürecin Türkiye’ye Etkisi(Tr)

ORSAM Rapor No: 46Mayıs 2011Suriye’de İktidar Mücadelesi, Uluslararası Toplumun Tepkisi ve Türkiye’nin Konumu (Tr)

ORSAM Rapor No: 47ORSAM Su Araştırmaları Programı Rapor No: 5Mayıs 2011Türkiye-Suriye İlişkileri: Sınıraşan Sularda Örnek İşbirliği Olarak Asi Dostluk Barajı(Tr)

ORSAM Rapor No: 48Mayıs 2011Orsam Söyleşileri - 2Iraklı Araplar, Azınlıklar ve Aka-demisyenler-1(Tr)

ORSAM Rapor No: 49Mayıs 2011Orsam Söyleşileri - 2Irak Türkmenleri-1(Tr)

ORSAM Rapor No: 50Mayıs 2011Orsam Söyleşileri - 3Iraklı Kürt Yetkililer, Akademisy-enler ve Gazeteciler-1(Tr)

ORSAM Rapor No: 51BLACK SEA INTERNATIONAL Rapor No: 8Mayıs 201175. Yılında Montrö Boğazlar SözleşmesiKaradeniz’in Değişen Jeopolitiği Çerçevesinde(Tr)

ORSAM Rapor No: 52BLACK SEA INTERNATIONAL Rapor No: 9Mayıs 2011Afganistan ve Bölgesel Güvenlik (Ortadoğu, Orta ve Güney Asya, Rusya Federasyonu)(Tr - Rus)

ORSAM Rapor No: 53Mayıs 2011Madagaskar: Bağımsızlığın 50. Yılında Kazanımlar, Kaçan Fırsatlar ve Türkiye ile İlişkiler(Tr)

ORSAM Rapor No: 54Mayıs 2011Iraklı Grupların Temel Siyasi Sorunlara Bakışı ve Türkiye İle İlişkiler: Saha Araştırmasına Dayalı Bir Çalışma(Tr)

ORSAM Rapor No: 55Haziran 2011Suriye Muhalefeti’nin Antalya Toplantısı:Sonuçlar, Temel Sorunlara Bakış ve Türkiye’den Beklentiler(Tr)

ORSAM Rapor No: 56Haziran 2011Seçimler ve Ak Parti’nin Te-crübesi(Tr – Ar)

ORSAM Rapor No: 57Haziran 201112 Haziran 2011 Türkiye Genel Seçimlerinin Ortadoğu Ülkelerin-deki Yansımaları(Tr - Eng)

ORSAM Rapor No: 58Temmuz 2011Karikatürlerin Dilinden 12 Haziran 2011 Türkiye Genel Seçimlerinin Ortadoğu’daki Yansımaları(Tr)

ORSAM Rapor No: 59Temmuz 2011Karikatürlerin Dilinden Irak’ı An-lamak - 2(Tr)

ORSAM Rapor No: 60 ORSAM Su Araştırmaları Programı Rapor No: 6Temmuz 2011Mekong Nehri Suları Üzerinde İşbirliği ve İhtilaf(Tr-Eng)

ORSAM Rapor No: 61Temmuz 2011Antalya’da 1-2 Haziran 2011 Tar-ihlerinde Gerçekleşen “Suriye’de Değişim Konferansı” nın Tam Deşifresi(Tr - Eng)

ORSAM Rapor No: 62Ağustos 2011Karikatürlerin Dilinden Irak’ı An-lamak - 3(Tr)

ORSAM Rapor No: 63 ORSAM Su Araştırmaları Programı Rapor No: 7Ağustos 2011Görünmez Stratejik Kaynak: Sınıraşan Yeraltı Suları(Tr)

ORSAM Rapor No: 64Ağustos 2011AK Parti’nin 12 Haziran 2011 Genel Seçimlerindeki Zaferi(Tr – Ar)

ORSAM Rapor No: 65Ağustos 2011Karikatürlerin Dilinden Arap Baharı - 1(Tr)

ORSAM Rapor No: 66Ağustos 2011Karikatürlerin Dilinden Libya İç savaşı ve Uluslararası Müda-hale - 1(Tr)

ORSAM Rapor No: 67Ağustos 2011Somali: Bir Ulusun Yok Oluşu ve Türkiye’nin İnsani Yardım Girişimi(Tr)

ORSAM Rapor No: 68Eylül 2011Karikatürlerde Usame Bin Ladin Operasyonu ve Yankıları(Tr)

ORSAM Rapor No: 69Eylül 2011Karikatürlerin Dilinden Irak’ı An-lamak - 4(Tr)

ORSAM Rapor No: 70BLACK SEA INTERNATIONAL Rapor No: 10Eylül 2011XXI. Yüzyılda Rusya ve Türkiye’nin İran Politikaları(Tr - Rus)

ORSAM Rapor No: 71Eylül 2011Gazze Sorunu: İsrail Ablukası, Uluslararası Hukuk, Palmer Rapo-ru ve Türkiye’nin Yaklaşımı(Tr)

ORSAM Rapor No: 72Eylül 2011Ortadoğu Ülkelerine Dair İstatistikler(Tr)

ORSAM Rapor No: 73BLACK SEA INTERNATIONAL Rapor No: 11Ekim 2011Anadolu Etki Alanı(Tr-Eng)

ORSAM Rapor No: 74BLACK SEA INTERNATIONAL Rapor No: 12 Ekim 2011Ukraine in Regress: The Tymosh-enko Trial(Eng)

ORSAM Rapor No: 75BLACK SEA INTERNATIONAL Rapor No: 13Ekim 2011Kazaklar ve Kazakistanlılar(Tr)

ORSAM Rapor No: 76BLACK SEA INTERNATIONAL Rapor No: 14Ekim 2011İtalya’da Unutulmuş Türk Varlığı: Moena Türkleri(Tr - It)

ORSAM Rapor No: 77Ekim 2011ABD’nin Çekilmesinin Ardından Irak Politikasının Bölgesel, Küresel Etkileri ve Türkiye’ye Yansımaları(Tr)



ORSAM Rapor No: 78ORSAM Su Araştırmaları Programı Rapor No: 8Ekim 2011Türkiye’de ve İsrail’de Yapay Sulak Alanlar ile Atıksu Arıtımı ve Atıksuyun Sulama Amaçlı Olarak Tekrar Kullanımı(Tr)

ORSAM Rapor No: 79Ekim 2011Yaklaşan Seçim Öncesi Tunus’ta Siyasal Denklemler (Tr)

ORSAM Rapor No: 80Ekim 2011Karikatürlerin Dilinden Irak’ı An-lamak - 5(Tr)

ORSAM Rapor No: 81BLACK SEA INTERNATIONAL Rapor No: 15Ekim 2011Büyük Güçlerin Afganistan Politikaları(Tr-Eng)

ORSAM Rapor No: 82BLACK SEA INTERNATIONAL Rapor No: 16Ekim 2011Bölge Devletlerinin Perspektifin-den Afganistan(Tr-Eng)

ORSAM Rapor No: 83Kasım 2011Suriye’de Değişimin Ortaya Çıkardığı Toplum: Suriye Türk-menleri(Tr)

ORSAM Rapor No: 84ORSAM Su Araştırmaları Programı Rapor No: 9Kasım 2011Somali’nin Açlık Felaketi: “Siyasi Kuraklık” mı Yoksa Doğal Afet mi?(Tr-Eng)

ORSAM Rapor No: 85Kasım 2011Suriye Politik Kültüründe Tarihsel Pragmatizm, Beşar Esad Dönemi Suriye Dış Politikası ve Türkiye-Suriye İlişkileri(Tr)

ORSAM Rapor No: 86Kasım 2011Geçmişten Günümüze Irak Türk-men Cephesi’nin Yapısı ve İdari Durumu(Tr)

ORSAM Report No: 87 Kasım 2011Turkmen in Iraq and Their Flight: A Demographic Question? (Eng)

ORSAM Rapor No: 88Kasım 2011Irak’ta Bektaşilik (Türkmenler – Şebekler – Kakailer)(Tr)

ORSAM Rapor No: 89Kasım 2011Değişim Sürecindeki Fas Monarşisi: Evrim mi? Devrim mi?(Tr)

ORSAM Rapor No: 90Kasım 2011Arap Dünyasının İstisnai Krallığı: Yerel Aktörler ve Arap-İsrail Uyuşmazlığı Çerçevesinde Ürdün Krallığı’nın Demokratikleşme Deneyimleri(Tr-Eng)

ORSAM Rapor No: 91Aralık 2011Türkiye ve Arap Birliği’nin Suriye’ye Yaptırım Kararları ve Olası Sonuçları(Tr)

ORSAM Rapor No: 92 Aralık 2011Irak’ta İhtilaflı Bölgelerin Durumu(Tr)

ORSAM Report No: 93ORSAM Water Research Pro-gramme Report: 10December 2011Turkey and Wfd Harmonization: A Silent, But Significant Process(Eng)

ORSAM Rapor: 94 Aralık 2011Türkiye-Fransa Krizinde Algının Rolü: Fransızların Türkiye Algısı(Tr)

ORSAM Rapor No: 95Aralık 2012Karikatürlerle Arap Baharı – 2(Tr)

ORSAM Rapor No: 96Aralık 2011Karikatürlerin Dilinden Irak’ı An-lamak – 6 (Tr)

ORSAM Rapor No: 97Ocak 2012Karikatürlerin Dilinden Irak’ı An-lamak – 7 (Tr)

ORSAM Rapor No: 98BLACK SEA INTERNATIONAL Rapor No: 17Ocak 2012Kırgızistan’da Cumhurbaşkanlığı Seçimi ve Türkiye ile İlişkilerine Etkisi(Tr)

ORSAM Rapor No: 99Ocak 2012Türk Siyasal Partilerinin Hatay’daki Suriyeli Sığınmacılar Konusundaki Açıklamaları ve Hatay’daki Siyasi Parti Tem-silcileri ile Hareketlerin Suriye Olaylarına Yaklaşımları(Mart-Aralık 2011)(Tr)

ORSAM Rapor No: 100Ocak 2012Irak İstatistikleri(Tr)

ORSAM Rapor No: 101ORSAM Su Araştırmaları Programı Rapor No: 11Ocak 2012Emniyetli İçme Suyu ve Sanita-syon Hakkı(Tr)

ORSAM Rapor No: 102Ocak 2012Irak Hangi Şartlarda, Nasıl Par-çalanabilir?: En Kötüye Hazırlıklı Olmak(Tr – Eng)

ORSAM Rapor No: 103Ocak 2012Irak’ta Petrol Mücadelesi: Çok Uluslu Şirketler, Uluslararası Anlaşmalar ve Anayasal Tartışmaların Işığında Bir Analiz(Tr)

ORSAM Rapor No: 104 ORSAM Su Araştırmaları Programı Rapor No: 12Şubat 2012Sınıraşan Akiferler Hukuku Taslak Maddeleri Üzerine Bir Değerlendirme(Tr – Eng)

ORSAM Rapor No: 105Şubat 2012Irak Hukuk Mevzuatında Azınlıkların Siyasal Hakları(Tr)

ORSAM Rapor No: 106Şubat 2012Irak Hukuk Mevzuatında Azınlıkların Siyasal Hakları(Tr)

ORSAM Rapor No: 107Şubat 2012Uluslararası Hukuk ve Irak Anayasası Açısından Azınlıkların İnsan Hakları(Tr)

ORSAM Rapor No: 108Şubat 2012Ekonomik İşbirliği Teşkilatı’nın (EİT) Geleceği(Tr - Eng)

ORSAM Rapor No: 109Şubat 2012Türkiye’nin Yükselişi ve “Bric” Bölgesi(It)

ORSAM Rapor No: 110 ORSAM Su Araştırmaları Programı Rapor No: 13Mart 2012İran’da Su Kaynakları ve Yönetimi(Tr)

ORSAM Rapor No: 111Mart 2012Suriye Kürt Muhalefetine Eleştirel Bir Bakış(Tr)

ORSAM Rapor No: 112Mart 2012İran İslam Cumhuriyetinde Anayasal Sistem ve Siyasi Partiler(Tr)

ORSAM Rapor No: 113 BLACK SEA INTERNATIONAL Rapor No: 18Nisan 2012Mongolia: A Developing Democ-racy and a Magnet for Mining(Eng)

ORSAM Rapor No: 114Nisan 2012Karikatürlerle Suriye Sorununu Anlamak - 8(Tr)

ORSAM Rapor No: 115Nisan 2012Suriye’de Güvenli Bölge Tartışmaları: Türkiye Açısından Riskler, Fırsatlar ve Senaryolar(Tr - Eng)

ORSAM Rapor No: 116 ORSAM Su Araştırmaları Programı Rapor No: 14Nisan 2012Fayda Paylaşımı Kavramı, Teorik Altyapısı ve Pratik Yansımaları(Tr - Eng)

30



ORSAM Rapor No: 117Nisan 2012Musul’a Yatırım GeleceğeYatırım Demektir(Tr - Eng)

ORSAM Rapor No: 118 BLACK SEA INTERNATIONAL Rapor No: 19 Mayıs 2012 Ukrayna - Türkiye Ticari - Eko-nomik Münasebetlerinin Analizi(Tr - Rus)

ORSAM Rapor No: 119 BLACK SEA INTERNATIONAL Rapor No: 20 Mayıs 2012 Bölgesel Gelişimin Trend ve Senaryolarının Araştırılmasındaki Araç: Jeopolitik Dinamikler(Tr - Rus)

ORSAM Rapor No: 120 BLACK SEA INTERNATIONAL Rapor No: 21 Mayıs 2012 Kazakistan Siyasi Sisteminin Gelişimi: 2012 Parlamento Seçimleri (Tr)

ORSAM Rapor No: 121Mayıs 2012Musul’da Yerel Siyaset ve Irak Siyasetinde Yeni Dinamikler (Saha Çalışması)(Tr - Eng - Ger)

ORSAM Rapor No: 122 ORSAM Su Araştırmaları Programı Rapor No: 15Mayıs 2012Irak’ta Su Kaynakları Yönetimi(Tr - Eng)

ORSAM Rapor No: 123 BLACK SEA INTERNATIONAL Rapor No: 22Haziran 2012Küresel Göç ve Avrupa Birliği ile Türkiye’nin Göç Politikalarının Gelişimi(Tr)

ORSAM Rapor No: 124Temmuz 2012Türkiye Afrika’da: Eylem Planının Uygulanması ve Değerlendirme On Beş Yıl Sonra(Tr - Eng - Fr)

ORSAM Rapor No: 125 BLACK SEA INTERNATIONAL Rapor No: 23 Temmuz 2012 Rusya’nın Ortadoğu Politikası(Tr)

ORSAM Rapor No: 126 ORSAM Su Araştırmaları Programı Rapor No: 16Temmuz 2012Yeni Çerçeve Su Kanunu’na Doğru: Su Kanunu Taslağı Üzerine Notlar(Tr)

ORSAM Rapor No: 127Ağustos 2012Suriye’de Kürt Hareketleri (Tr)

ORSAM Rapor No: 128 BLACK SEA INTERNATIONAL Rapor No: 24 Eylül 2012 Günümüz Şartlarında Türkiye - Belarus Ekonomik Münas-ebetlerinin Gelişimi(Tr - Rus - Eng)

ORSAM Rapor No: 129 BLACK SEA INTERNATIONAL Rapor No: 25 Eylül 2012 Belarus-Türkiye: Devletlerarası İşbirliğinin Pozitif Dinamikleri(Tr - Rus - Eng)

ORSAM Rapor No: 130 Kasım 2012Suriye Çerkesleri(Tr - Eng)

ORSAM Rapor No: 131 Kasım 2012BLACK SEA INTERNATIONAL Rapor No: 26“Üçüncü Dalga”: Postmoderniz-min Jeopolitiği(Tr - Eng)

ORSAM Rapor No: 132Kasım 2012Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu’nun Kerkük Ziyareti(Tr)

ORSAM Rapor No: 133Kasım 2012Irak Kürdistan Bölgesi’nde Mu-halefetin Doğuşu ve Geleceği(Tr)

ORSAM Rapor No: 134Kasım 2012Irak Çerkesleri(Tr - Eng)

ORSAM Rapor No: 135BLACK SEA INTERNATIONAL Rapor No: 27Kasım 2012Türkiye’nin Eski Sovyet Cum-huriyetleriyleMünasebetlerinin Özellikleri(Tr - Rus - Eng)

ORSAM Rapor No: 136BLACK SEA INTERNATIONAL Rapor No: 28Kasım 2012Türk-Ukrayna İlişkilerinde Ente-grasyon Faktörü Olarak Türk-Kırım Münasebetleri(Tr - Rus)

ORSAM Rapor No: 137BLACK SEA INTERNATIONAL Rapor No: 29Aralık 2012Belarus’un Enerji Politikası ve Belarus’un Rusya ve AB ile En-erji Alanında Geliştirdiği İşbirliği (1992-2011)(Tr - Rus)

ORSAM Rapor No: 138Aralık 2012Birlik mi, PYD’nin Güç Gösterisi mi? Erbil Anlaşmasından Sonra Suriye Kürt Dinamikleri(Tr)

ORSAM Rapor No: 139Aralık 2012Suriye’de Kürtler Arası Dengeler, Rejim Muhalifleri ve Türkiye: Çatışma-İstikrar Ayrımındaki İlişkiler Örüntüsü(Tr - Eng)

ORSAM Rapor No: 140Aralık 2012Kuzey Irak’ta İç Siyasal Dengeler ve Stratejik İttifak’ın Geleceği(Tr - Eng)

ORSAM Rapor No: 141Aralık 2012Irak’ta Türkmen Eğitiminin Durumu(Tr)

ORSAM Rapor No: 142Ocak 2013President Obama’s Second Term: Domestic and Foreign Challenges(Eng)

ORSAM Rapor No: 143Ocak 20132012 Irak Değerlendirmesi ve Irak Kronolojisi(Tr)

ORSAM Rapor No: 144ORSAM Su Araştırmaları Programı Rapor No: 17Ocak 2013ORSAM Su Söyleşileri 2011(Tr - Eng)

ORSAM Rapor No: 145ORSAM Su Araştırmaları Programı Rapor No: 18Ocak 2013ORSAM Su Söyleşileri 2012(Tr - Eng)

Rapor No: 146BLACK SEA INTERNATIONAL Rapor No: 30Ocak 20132013 Yılında Avrasya: Siyasi ve Ekonomik Analiz(Eng)

ORSAM Rapor No: 147BLACK SEA INTERNATIONAL Rapor No: 31Ocak 2013Kültürler Arası Diyalog: İdil Ural Bölgesinden Büyük Litvanya KnezliğineBelarus-Litvanya Tatarları(Tr - Rus)

ORSAM Rapor No: 148Ocak 2013Uluslararası Politika ve Uygarlıklar (Uygarlıklar Çatışması ve Diyalog)(Tr - Eng)

ORSAM Rapor No: 149Şubat 2013David Cameron ve AB: Dönüşü Olmayan Karar (Eng)

ORSAM Rapor No: 150Mart 2013Suriye Türkmenleri: Siyasal Hareketler ve Askeri Yapılanma(Tr - Eng)

ORSAM Rapor No: 151Nisan 2013Irak Kürdistan Bölgesi’ndeDemokrasi Süreci ve Sorunları(Tr - Eng)



AKADEMİK KADROHasan Kanbolat ORSAM Başkanı Prof. Dr. Meliha Benli Altunışık ORSAM Danışmanı, ODTÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürü Doç. Dr. Hasan Ali Karasar ORSAM Danışmanı, The Black Sea International Koordinatörü - Bilkent Üniversitesi Prof. Dr. Tarık Oğuzlu ORSAM Danışmanı, Uluslararası Antalya Üniversitesi Doç. Dr. Harun Öztürkler ORSAM Danışmanı, Afyon Kocatepe Üniversitesi Doç. Dr. Mehmet Şahin ORSAM Danışmanı, Gazi Üniversitesi Doç. Dr. Özlem Tür ORSAM Danışmanı, ODTÜ Uluslararası İlişkiler Habib Hürmüzlü ORSAM Danışmanı Yrd. Doç. Dr. Serhat Erkmen ORSAM Danışmanı, Ahi Evran Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Bölüm Başkanı Yrd. Doç. Dr. Canat Mominkulov ORSAM Danışmanı Al Farabi Kazak Ulusal Üniversitesi Elmira Cheremisova ORSAM Danışmanı, St. Petersburg Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Didem Danış ORSAM Danışmanı, Galatasaray Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Bayram Sinkaya ORSAM Danışmanı, Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. İlyas Kemaloğlu (Kamalov) ORSAM Danışmanı, Avrasya Dr. Jale Nur Ece ORSAM Danışmanı, Deniz Emniyeti ve Güvenliği Doç. Dr. Yaşar Sarı ORSAM Danışmanı, Kırgızistan-Türkiye Manas Üniv. Ögretim Üyesi Dr. Süreyya Yiğit ORSAM Danışmanı, Avrasya Elmira Cheremisova ORSAM Ortadoğu Danışmanı, St. Petersburg Üniversitesi Av. Aslıhan Erbaş Açıkel ORSAM Danışmanı, Enerji-Deniz Hukuku Pınar Arıkan Sinkaya ORSAM Danışmanı, Ortadoğu - ODTÜ Uluslararası İlişkiler Bölümü Noyan Gürel ORSAM Danışmanı Volkan Çakır ORSAM Danışmanı, Afrika Dr. Göknil Erbaş ORSAM, Karadeniz Tamer Koparan ORSAM Yönetici Editörü Bilgay Duman ORSAM Uzmanı, Ortadoğu Oytun Orhan ORSAM Uzmanı, Ortadoğu Fazıl Ahmet Burget ORSAM Uzmanı, Ortadoğu, Afganistan Seval Kök ORSAM Uzman Yardımcısı, Ortadoğu Nebahat Tanriverdi ORSAM Uzman Yardımcısı, Ortadoğu Shalaw Fatah ORSAM Uzman Yardımcısı, Ortadoğu Aytekin Enver ORSAM Uzman Yardımcısı, Ortadoğu Tuğçe Kayıtmaz Mütercim Tercüman Uğur Çil ORSAM, Ortadoğu

ORSAM Su Araştırmaları ProgramıDr. Tuğba Evrim Maden ORSAM Su Araştırmaları Programı Hidropolitik Uzmanı Dr. Seyfi Kılıç ORSAM Su Araştırmaları Programı Hidropolitik Uzmanı

ORSAM DANIŞMA KURULUDr. İsmet Abdülmecid Irak Danıştayı Eski Başkanı Av. Aslıhan Erbaş Açıkel ORSAM Danışmanı, Enerji-Deniz Hukuku Hasan Alsancak İhlas Holding, Gn.Md.Yrd., Statejik İs Gelistirme ve Dış İliskiler Prof. Dr. Meliha Benli Altunışık ORSAM Ortadoğu Danışmanı, ODTÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürü Prof. Dr. Ahat Andican Devlet Eski Bakanı, İstanbul Üniversitesi Prof. Dr. Tayyar Arı Uludağ Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Bölüm Başkanı Prof. Dr. Ali Arslan İstanbul Üniversitesi, Tarih Bölümü Başar Ay Türkiye Tekstil Sanayii İşveren Sendikası Genel Sekreteri Prof. Dr. Mustafa Aydın Kadir Has Üniversitesi Rektörü Doç. Dr. Ersel Aydınlı Bilkent Üniversitesi Rektör Yardımcısı & Fulbright Genel Sekreteri Dr. Serdar Aziz ORSAM Danışma Kurulu Üyesi Prof. Dr. Hüseyin Bağcı ODTÜ, Uluslararası İlişkiler Bölüm Başkanı Prof. Dr. İdris Bal TBMM 24. Dönem Milletvekili Yrd. Doç. Dr. Ersan Başar Karadeniz Teknik Üniversitesi, Deniz Ulaştırma İşletme Mühendisliği Bölüm Başkanı Kemal Beyatlı Irak Türkmen Basın Konseyi Başkanı Barbaros Binicioğlu Ortadoğu Danışmanı Prof. Dr. Ali Birinci Polis Akademisi Doç. Dr. Mustafa Budak Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdür Yardımcısı Doç. Dr. Hasan Canpolat Milli Savunma Bakanlığı Danışmanı E. Hava Orgeral Ergin Celasin 23. Hava Kuvvetleri Komutanı Doç. Dr. Mitat Çelikpala Kadir Has Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Bölüm Başkanı Prof. Dr. Gökhan Çetinsaya YÖK Başkanı Doç. Dr. Didem Danış ORSAM Ortadoğu Danışmanı, Galatasaray Üniversitesi, Sosyoloji Bölümü Prof. Dr. Ramazan Daurov Rusya Bilimler Akademisi Doğu Çalışmaları Enstitüsü, Direktör Yardımcısı Prof. Dr. Volkan Ediger İzmir Ekonomi Üniversitesi, Ekonomi Bölümü Prof. Dr. Cezmi Eraslan Başbakanlık Atatürk Araştırma Merkezi Başkanı Prof. Dr. Çağrı Erhan Ankara Üniversitesi, Avrupa Toplulukları Araştırma ve Uygulama Merkezi Müdürü Dr. Amer Hasan Fayyadh Bağdat Üniversitesi, Siyaset Bilimi Fakültesi Dekanı Mete Göknel BOTAŞ Eski Genel Müdürü Osman Göksel BTC ve NABUCCO Koordinatörü

32



Timur Göksel Beyrut Amerikan Üniversitesi Öğretim Üyesi Av. Niyazi Güney Prens Group Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Prof. Dr. Muhamad Al Hamdani Irak’ın Ankara Büyükelçiliği Kültür Müsteşarı Numan Hazar Emekli Büyükelçi Doç. Dr. Pınar İpek Bilkent Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Bölümü Dr. Tuğrul İsmail TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Bölümü Doç. Dr. Şenol Kantarcı Kırıkkale Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Bölümü Doç. Dr. Nilüfer Karacasulu Dokuz Eylül Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Bölümü Selçuk Karaçay Vodofone Genel Müdür Yardımcısı Prof. Dr. M. Lütfullah Karaman Istanbul Medeniyet Üniversitesi - (SBF) Uluslararası İlişkiler Bölümü Doç. Dr. Şaban Kardaş TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Bölümü Arslan Kaya KPMG ,Yeminli Mali Müşavir Dr. Hicran Kazancı Irak Türkmen Cephesi Türkiye Temsilcisi İzzettin Kerküklü Kerkük Vakfı Başkanı Prof. Dr. Ahmet Kesik Kalkınma Bakanlığı Yönetim Hizmetleri Genel Müdürü Doç Dr. Elif Hatun Kılıçbeyli Çukurova Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Bölüm Başkanı Prof. Dr. Mustafa Kibaroğlu Okan Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölüm Başkanı Prof. Dr. Aleksandr Knyazev Rus-Slav Üniversitesi (Bişkek) Prof. Dr. Alexandr Koleşnikov Diplomat Prof. Dr. Erol Kurubaş Kırıkkale Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Bölüm Başkanı Prof. Dr. Talip Küçükcan Marmara Üniversitesi, Ortadoğu Araştırmaları Enstitüsü Müdürü Hediye Levent Gazeteci (Suriye) Dr. Max Georg Meier Hanns Seidel Vakfı Proje Müdürü (Bişkek) Prof. Dr. Mosa Aziz Al Mosawa Bağdat Üniversitesi Rektörü Büyükelçi Shaban Murati Arnavutluk Uluslararası Çalışmalar Enstitüsü Dr. Sami Al Taqi Orient Research Center Başkanı Prof. Dr. Mahir Nakip Erciyes Üniversitesi İİBF Öğretim Üyesi Prof. Dr. Vitaly Naumkin Rusya Bilimler Akademisi Doğu Çalışmaları Enstitüsü Direktörü Dr. Farhan Ahmad Nizami Oxford Üniversitesi İslami Çalışmalar Merkezi Yöneticisi Prof. Dr. Dorayd A. Noori Irak’ın Ankara Büyükelçiliği Kültür Müsteşarı Yardımcısı Muhammed Nurettin Beyrut Stratejik Araştırmalar Merkezi Başkanı Murat Özçelik Büyükelçi Prof. Dr. Çınar Özen Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Uluslararası İlişkiler Bölümü Doç. Dr. Harun Öztürkler ORSAM Ortadoğu Danışmanı, Afyon Kocatepe Üniversitesi Prof. Dr. Victor Panin Pyatigorsk Üniversitesi (Pyatigorsk, Rusya Federasyonu) Prof. Aftab Kamal Pasha Hindistan Batı Asya Araştırmaları Merkezi Başkanı Dr. Bahadır Pehlivantürk TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Bölümü Doç. Dr. Fırat Purtaş Gazi Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü, TÜRKSOY Genel Sekreter Yardımcısı Prof. Dr. Suphi Saatçi Kerkük Vakfı Genel Sekreteri Safarov Sayfullo Sadullaevich Tacikistan Cumhurbaşkanlığı Stratejik Araştırmalar Merkezi Başkan Yardımcısı Ersan Sarıkaya Türkmeneli TV (Kerkük,Irak) Patrick Seale Ortadoğu ve Suriye Uzmanı Dr. Bayram Sinkaya ORSAM Ortadoğu Danışmanı, Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Uluslararası İlşkiler Bölümü Doç. Dr. İbrahim Sirkeci Regent’s College (Londra, Birleşik Krallık) Dr. Aleksandr Sotnichenko St. Petersburg Üniversitesi (Rusya Federasyonu) Zaher Sultan Lübnan Türk Cemiyeti Başkanı Dr. Irina Svistunova Rusya Strateji Araştırmaları Merkezi, Türkiye-Ortadoğu Araştırmaları Masası Uzmanı Prof. Dr. Türel Yılmaz Şahin Gazi Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Bölümü Mehmet Şüküroğlu Enerji Uzmanı İlhan Tanır ORSAM Danışma Kurulu Üyesi, Vatan Gazetesi Washington Temsilcisi Doç. Dr. Oktay Tanrısever ODTÜ, Uluslararası İlişkiler Bölümü Prof. Dr. Erol Taymaz ODTÜ, Kuzey Kıbrıs Kampusü Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Sabri Tekir İzmir Üniversitesi, İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dekanı Dr. Gönül Tol Middle East Institute Türkiye Çalışmaları Direktörü Dr. Umut Uzer İstanbul Teknik Üniversitesi, İnsan ve Toplum Bilimleri Dr. Ermanno Visintainer Vox Populi Direktörü (Roma,İtalya) M. Ragıp Vural 2023 Dergisi Yayın Koordinatörü Prof. Dr. Vatanyar Yagya St. Petersburg Şehir Parlamentosu Milletvekili, St. Petersburg Üniversitesi (Rusya Federasyonu) Yaşar Yakış Büyükelçi, Dışişleri Eski Bakanı Semir Yorulmaz (Gazeteci, Mısır) Volkan Çakır ORSAM Danışmanı, Afrika

ORTADOĞU ETÜTLERİ YAYIN KURULUMeliha Benli Altunışık ODTÜ Bülent Aras Dışişleri Bakanlığı Stratejik Araştırmalar Merkezi Başkanı Tayyar Arı Uludağ Üniversitesi İlker Aytürk Bilkent Üniversitesi Recep Boztemur ODTÜ Katerina Dalacoura Londra Ekonomi Üniversitesi (Birleşik Krallık) F. Gregory Gause Vermont Üniversitesi (ABD) Fawaz Gerges Londra Ekonomi Üniversitesi (Birleşik Krallık) Ahmet K. Han Kadir Has Üniversitesi Raymond Hinnebusch St. Andrews Üniversitesi (Birleşik Krallık)



Rosemary Hollis City Üniversitesi (Birleşik Krallık) Bahgat Korany Durham Üniversitesi (Birleşik Krallık) Peter Mandaville George Mason Üniversitesi (ABD) Emma Murphy Durham Üniversitesi (Birleşik Krallık)

ORTADOĞU ANALİZ YAYIN KURULUProf. Dr. Meliha Benli Altunışık ODTÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürü Hasan Kanbolat ORSAM Başkanı Doç. Dr. Hasan Canpolat Milli Savunma Bakanlığı Başdanışmanı Doç. Dr. Hasan Ali Karasar ORSAM Danışmanı, The Black Sea International Koordinatörü - Bilkent Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Serhat Erkmen ORSAM Danışmanı, Ahi Evran Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Bölüm Başkanı

Mithatpaşa Caddesi 46/6 Kızılay-ANKARATel: 0 (312) 430 26 09 Fax: 0 (312) 430 39 48

www.orsam.org.tr, [email protected]

ORSAM


Report No: 151, April 2013

ORSAMCENTER FOR MIDDLE EASTERN STRATEGIC STUDIES


CENTER FOR MIDDLE EASTERN STRATEGIC STUDIESORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ

Ortadoğu Stratejik Araştırmalar MerkeziCenter for Mıddle Eastern Strategıc Studıes

مركز الشرق األوسط للدراسات االستراتيجية

ISBN: 978-605-4615-48-3

ORSAM Report No: 151

April 2013



Ankara - TURKEY ORSAM © 2013Content of this report is copyrighted to ORSAM. Except reasonable and partial quotation and exploitation under the Act No. 5846, Law on Intellectual and Artistic Works, via proper citation, may not be used or re-published without prior permission by ORSAM. Assessments expressed in this report reflect only the opinions of its authors and do not represent the instiutional opinion of ORSAM.

Strategıc Informatıon Management and Indepentdent Thought ProductıonORSAM

center for mıddle eastern strategıc studıes

CENTER FOR MIDDLE EASTERN STRATEGIC STUDIES

HistoryIn Turkey, the shortage of research on the Middle East grew more conspicuous than ever during the early 90’s. Center for Middle Eastern Strategic Studies (ORSAM) was established in Janu-ary 1, 2009 in order to provide relevant information to the general public and to the foreign policy community. The institute underwent an intensive structuring process, beginning to con-centrate exclusively on Middle affairs.

Outlook on the Middle Eastern WorldIt is certain that the Middle East harbors a variety of interconnected problems. However, ne-ither the Middle East nor its people ought to be stigmatized by images with negative connota-tions. Given the strength of their populations, Middle Eastern states possess the potential to activate their inner dynamics in order to begen peaceful mobilizations for development. Respect for people’s willingness to live together, respect for the sovereign right of states and respect for basic human rights and individual freedoms are the prerequisities for assuring peace and tranquility, both domesticalhly and internationally. In this context, Turkey must continue to make constructive contributions to the establishment of regional stability and prosperity in its vicinity.

ORSAM’s Think-Tank ResearchORSAM, provides the general public and decision-making organizations with enlightening in-formation about international politics in order to promote a healtier understanding of interna-tional policy issues and to help them to adopt appropriate positions. In order to present effective solutions, ORSAM supports high quality research by intellectuals and researchers that are com-petent in a variety of disciplines. ORSAM’s strong publishing capacity türansmits meticulous analyses of regional developments and trends to the interested parties. With its web site, its books, reports, and periodicals, ORSAM supports the development of Middle Eastern literature on a national and international scale. ORSAM supports the development of Middle Eastern literature on a national and international scala. ORSAM facilitates the sharing of knowledge and ideas with the Turkish and international communities by inviting statesmen, bureaucrats, academics, strategicts, businessmen, journalists, and NGO representatives to Turkey.

www.orsam.org.tr

Yusuf Muhammad Sadiq

He graduated from the department of Law and Political Sciences, Salahaddin University in Arbil in 2001. He did his masters degree in 2007 in the Faculty of Political Sciences at Nahrain University, in Baghdad. Nowadays, he continues his PhD on “Factors Affecting the Politics of the Future of Kurdistan” at University of Sulaymaniyah. Also, he works as a faculty member in the department of Political Sciences at University of Sulaymaniyah. Sadık, who is the founder of the chamber of political coordinatorship, worked as the coordinator of Board of Trustees of Kurdish Institute for Elections. He has been the member of board of trustees of the Center for Human Rights and Democracy Develop-ment since 2008, and the member of Coordination Committee of Opposition Parties since 2011. He still works as the Coordinator of Research Department of the Gorran Movement (Movement for Change).

4 ORSAMReport No: 151, April 2013

PRESENTATION

ORSAM attaches great importance to studies that are based on field search and observations on site as a part of its working principles. Therefore, in addition to the field search carried out by ORSAM specialists, ORSAM also gives weight to publications including the opinions of those who are specialists in their field in their own geographies.

This report is an important study including observations, analyses, evaluation, and perspectives of specialists, who live abroad, on their own regions. This report entitled, “Democracy Process and Problems in Iraqi Kurdistan” contributes to Iraqi studies which is one of the major issues that ORSAM attaches importance to. The report puts forward the political process in Iraqi Kur-distan, which is of direct interest to Turkey, from past to present; and also it reflects the views of an academician who live in Iraqi Kurdistan in terms of its internal politics. In this respect, a detailed perspective is put forward on the past political process of Iraqi Kurdistan from inside. Furthermore, it is also extremely important in terms of setting forth the challenges and obstacles that Iraqi Kurdistan is facing today in democratization and political development process. Besi-des, the fact that it also includes solution offers to eliminate challenges and obstacles before the political process that Iraqi Kurdistan has been going through increases the value of the report. We hope that this study will be helpful for our readers who are interested in the subject.

Hasan Kanbolat ORSAM Director

ORSAM Report No: 151, April 2013 5

Contents

Presentation ............................................................................................................................................4

Abstract ....................................................................................................................................................7

1. POLITICAL SYSTEM IN KURDISTAN REGIONAL GOVERNMENT .............................9 1.1. Administrative System in Iraqi Kurdistan............................................................................9 1.2. Position of KDP and PUK in Political System of Iraqi Kurdistan ...................................11 2 CHALLENGES OF THE DEMOCRATIC PROCESS IN IRAQI KURDISTAN .................14 2.1. Lack of Constitution .................................................................................................................15 2.2. Deficiency of Rule of Law ........................................................................................................15 2.3. Violation of Human Rights, Public Freedoms, and Freedom of Expression .................15 2.4. Election Violations ....................................................................................................................16 2.5. Multi-Party System and Peaceful Transfer of the Government ......................................17

3. CONSEQUENCES AND SUGGESTIONS ..................................................................................18


ORSAMORSAM Report No: 151, April 2013

By : Yusuf Muhammet SadıkTranslated by : Aytekin Enver, ORSAM Middle East Research Assistantı

DEMOCRACY PROCESS AND PROBLEMS IN IRAQI KURDISTAN

ORSAMCENTER FOR MIDDLE EASTERN STRATEGIC STUDIES

Abstract

- Injustice, inequity, genocide, nationalism and disrespect to human rights by dictator regimes successively coming into power in Iraq led to 1991 March (Azar) uprising, objection of Kurdish populations to live under those regimes, and also led them to form democratic regime in the region.

- The constitution project of the region was not accepted. However, the laws of the constitution project which regulate the articles especially on the relationship between executive and legislative organs and also which regulate the authorities of speaker and head of the region indicates that broad authorities were given to the head of the region by making concessions from the parliamentary regime.

- In 1992 general elections, Kurdistan Democratic Party (KDP) and Patriotic Union of Kurdistan (PUK) we-re the only political parties in the region which received more than 7 per cent of the votes, and entered the parliament. This situation led these two political parties (KDP and PUK) to split the ministries 50-50 among themselves.

- The lack of constitutional document, which clearly designates the relationship between citizens, political parties and the government as well as the relationship between legislative, executive and judicial powers, is one of the most important political problems of the Kurdistan Regional Government (KRG).

- The reports of civilian institutions which monitors judicial organs within KRG reveal a great number of judicial violations and deficiency of the rule of law. These reports point out the interventions of government, security forces, political parties, tribes and individuals to jurisdiction. This situation further increases politi-cal and social violence, as well as political and social conflicts in the region.

- Although there are lots of political parties within KRG and the freedom to found political party exists, there is no such thing as party pluralism.

- Civilian democratic system foundations should be laid in the region. Within this scope, the KRG Constitu-tion Project should be revised and a balance should be established among executive, legislative and judicial organs to fix the violations within the parliamentary system in order to form a national consensus.

- In order to prevent further civil wars, political armed violence and to create an environment that supports peaceful rivalry among all political parties in the region, it is required to reorganize armed, security and intelligence forces in the region in a professional way based on national foundations away from party and political affiliations.

- It is necessary to develop effective, objective, independent mechanisms and judicial institutions which provi-de the rule of law. Those institutions and mechanisms should completely respect the judicial system, and the reliability should be provided.

- In order to eliminate injustices, the use of administrative and judicial methods which respect administrative and judicial decisions of state mechanisms, administrative representatives and member of the public and which guarantee their rights should be based on parity.

- It is necessary to guarantee fundamental rights of the citizens such to demonstrate, freedom of expression and freedom of press through law, and also it is required to amend laws that conflict with it.

- The public force and state institutions should not be used against the opposition parties in political conflicts in order to reinforce the political pluralism in the region. Appropriation should be allocated for political par-ties within KRG based on transparency and equitable principles.

8

CENTER FOR MIDDLE EASTERN STRATEGIC STUDIESORSAM

ORSAMReport No: 151, April 2013

Introduction

The administrative experience of Iraqi Kur-distan started as a result of the fact that the people in the region no longer wanted to live under the rule of former Iraqi regime follo-wing the popular uprising that took place on March 1991. In the past, the people did not ask for such a thing. Because the aforesaid regimes had committed horrible murders against these people by encroaching their political, national and humanitarian rights in an environment of deprivation and tyranny. Such that, these murders had almost reached genocide level in the Halabja and Anfal ope-ration. Therefore, the people in KRG surged into neighboring countries on late March and early April 1991, after the Iraqi troops retur-ned to Kurdish regions. As a result of this, the international community intervened and de-cided to form safe zones in northern Iraq for Kurds. After the Iraqi regime took a decision for all political, military and civilian state ins-titutions and organizations to withdraw from Sulaymaniya, Erbil and Duhok on October 1991, “de facto” administrations emerged in the areas where Kurds seized control. Those steps encouraged Kurdish political parties to fill the authority gap and establish a democ-ratic political regime based on the votes of electors in the areas under their own control.

The first democratic election was held on May 1992 to elect the leader of National As-sembly and Kurdish liberation movement for the administration of the areas where Kurds seize control. As a result of this election, the government was established and civilian and judicial institutions and organizations started to be created in the region. However, the ci-vil war and conflicts between the two major parties; Kurdistan Democratic Party (KDP) and Patriotic Union of Kurdistan (PUK) pre-vented further development of this young de-mocratic experience. As a result, autonomo-us Iraqi Kurdistan was divided into two parts, each controlled by different political parties.

At this point, analyzing the problems before the democratic process besides the political system in Iraqi Kurdistan, and solution to be offered to these problems becomes impor-tant.

The Reason of the Research

This research strives to shed light on the po-litical system that emerged as a result of the transition that took place in early 1990s, set of this system in the following process, and the factors that ruined the democratic view here. To that end, a series of questions will be strived to be answered. Some of these ques-tions might be listed as follows: What is the administrative structure of Iraqi Kurdistan? Is this a parliamentary system, or a presidenti-al system? How does it affect the democratic process in the region? What is the impact of the relations among political parties, espe-cially the relations between KDP and PUK which are two parties in power, on administ-rative institutions and organizations in the region? What are the most important reflec-tions and setbacks of the democratic system in the region?

Hypothesis of the Research

Besides these main problems, some secon-dary questions will be strived to be answered through hypothesis: “The democratic process under the influence of relations between the two political parties in power within KRG is faced with a series of problems, and these problems lead to eviscerating the real content that would provide the public interest”.

Research Method

Descriptive method will be used to prove the main hypothesis of the research and to expla-in the most important characteristics of the


DEMOCRACY PROCESS AND PROBLEMS IN IRAQI KURDISTAN ORSAM

administrative system in the region. Similarly, to learn the primary inputs and outputs of the political process in KRG, systematic method will be used.

Structure of the Research

The research was divided in two parts. In the first part, the structure of political system in the region will be handled by putting forward the structure of the administrative system in the region, as well as the position of two par-ties in power and their impact on the political order and the institutions in the region. In the second part, on the other hand, the problems before the democratic process in the region will be addressed.

1. POLITICAL SYSTEM IN KURDISTAN REGIONAL GOVERNMENT

Political system is the whole constitutional principles, laws, political structure, institu-tions and mechanisms, which are used by the regime to put forward its will, and from which the state takes its presence and conti-nuity1. We are going to try to know the politi-cal system in KRG by dealing with the admi-nistrative system, political parties, their rela-tionship, and the impact of these relations on the political regime in the region. Thus, it will be possible to address the most important problems that the democratic process in the region has been faced with in the following section of the study.

1.1. Administrative System in Iraqi Kurdistan

What is meant by the administrative system is the relationship between the administrative system and powers, especially legislative and executive powers, in KRG. In general, this relationship is regulated through constituti-ons which put forward how to shape the re-

lationship among themselves by designating the authorities and responsibilities of both powers.

The draft constitution of KRG has not yet been finalized. The Article 6 of the KRG cons-titution law dated 2008 and numbered 16 en-visages to put the constitution to the vote of KRG citizens after being adopted by majority of the members of parliament.

The draft constitution of the Kurdistan regi-on was prepared by a special commission that had been created in accordance with the de-cision dated 8 September 2005 and numbered 52 of the KRG Parliament. This commission was composed of academicians, jurists and members of the parliament.3 When the draft constitution4 was presented to KRG parlia-ment on 24 June 2009, it was accepted with more than two thirds of the votes of members of the parliament.5 However, the fact that the draft constitution was accepted when the se-cond period was over poses problem in accor-dance with the Article 46 and Article 51 of the KRG Parliamentary Electoral Law.6

Besides all these, it is stated in the Article 1 of the aforesaid draft constitution that the poli-tical system in the region is a parliamentary, republican and a democratic system.7 Howe-ver, considering other articles of the draft, especially within the context of the authori-ties of President of the region, it is seen that it was explicitly drifted apart from the parlia-mentary system. In some articles of the draft constitution, the President is envisaged to be elected through direct secret ballot by the people.8 Within this context, the President is given the authority to publish a decree or not in the following cases in addition to other aut-horities:9

a– To form government after receiving the vote of confidence from the parliament,

10



b– To discharge ministers from the office in case prime minister demands their resig-nation or the parliament removes the vote of confidence,

c– To assign the members of the constitutio-nal court after the parliament ratifies the candidates,

d– To assign judges, head of the judicial su-pervisory council, members and head of the prosecution service after the ratificati-on of candidates by the jurisdiction in the region.

e– To assign presidents of independent coun-cil and high council after the ratification of candidates by the parliament.

f– To establish the offices of KRG abroad in coordination with the respective commis-sion within the federal government and with the proposal of the head of govern-ment,

g– To assign those with special rank through nomination by respective minister and approval of the council of ministers.

Similarly, in accordance with the draft consti-tution, the President shall issue a decree and shall have the power to declare a state of emer-gency, after consulting with the Speaker of the Parliament and the Prime Minister of Kur-distan, and obtaining their consent.10 Thus, granting such broad authorities to the Pre-sident of the Region leads to deviation from the parliamentary system.11 Besides, this draft constitution gives the authority to intervene in administrative system of the region, par-liament, government and judiciary power12 to the President of the Region. Furthermore, except for certain cases, it is not monitored by the parliament (except for perjury of the constitutional oath, serious violation of the

Constitution, or high treason). It brings along severe implementations. In other words, they are impeached only by a vote of a majority of two-thirds of the members the Members of Parliament.13 However, in accordance with the constitutional law, this situation conflicts with the basic principles of the parliamentary system.14

Deviation from the parliamentary system is explicitly seen in laws regulating judicial power and executive power, and which are recognized as constitutional laws in the ab-sence of constitution. In accordance with the Article 56 dated 1992 and numbered 1 of the Electoral Law of KRG Parliament, by gran-ting vote of confidence or no-confidence to the government, parliament shall monitor the government (This situation is a clear eviden-ce for the parliamentary system). The KRG Presidential Law dated 2005 and numbered 1 gives broad authorities to President of the Region, similar to the draft constitution of the Region.15 However, there is no judicial power or parliamentary control to monitor the ac-tions of the President. In addition, the Presi-dent of the Region was also given the title of Head of the Regional Security Council in ac-cordance with the KRG Security Council Law. This council has the authority to intervene in the following fields; economy, politics, diplo-macy, security, intelligence, political parties, health, trade, communication, information systems.16

Deviation from the parliamentary system leads to monopolizing powers without any control or monitoring. This situation might lead to emergence of a dictatorial regime.17 Similarly, just like during the period of for-mer President Hosni Mubarak in Egypt, the President might use his power and authorities in a way to serve the party’s and personal in-terests.18 This deviation again leads to elimi-nation of mutual flexible balance and control



between legislative and executive powers.19 And this is considered as the most typical characteristics of the parliamentary system.20

Here, it is necessary to mention the political party experience in the region in order to show KRG’s administrative experience. Because it is quite hard to consider administrative insti-tutions separately from the political parties in the region, because the aforesaid institutions were extremely affected by the relationship among political parties, especially by the rela-tions between KDP and PUK.21 As a matter of fact, the conflicts, wars and alliances between the aforesaid political parties directly affected the parliament and the regional government.

1.2. Position of KDP and PUK in Political System of Iraqi Kurdistan

The political parties in KRG started to appear in parallel with the increasing number of gro-ups taking part in the armed struggle against the former regime. Those political parties, except for the Islamic Movement22, were gat-hered under the umbrella of the KRG front.23 However, the aforesaid parties’ role became weaker as they did not have seat within the KRG National Council and no other parties except for KDP and PUK could not enter the council due to the fact that other political par-ties could not pass the 7-percent threshold24. This situation led two major parties KDP and PUK to prevail in the political platform for a long time.

On 22 May 1992, KDP and PUK agreed on sharing all authorities based on 50-50 sharing all authorities within the government and National Council as well as the seats within the National Council. However, five seats which had been allocated for Christians in the Assembly were excluded, and other par-ties which lost the elections were consoled25 with some ministries.26 The first meeting of

the Parliament of the Region was held in Er-bil on 4 June 1992. In the aforesaid meeting, Jawhar Namiq Salim from KDP was elected as the president of the Kurdistan National As-sembly, and Muhammad Tawfiq Rahim from PUK was elected as the vice-president of the Assembly. Also, Dr. Ruz Nouri Shavis from KDP was assigned as deputy prime minister when the first government in Kurdistan Re-gion was formed by the leadership of Dr. Fuat Masum from PUK on 4 July 1992.27 Meanw-hile, the Assyrian Democratic Movement, Communist Party, Labour Party and Union Party gained a ministry each.28 On the other hand, the Islamic Movement refused to enter in government and stayed out of the regional government and National Assembly.29

Formation of the regional government is con-sidered as a historical step for Kurds in gene-ral, and for Iraqi Kurds in particular. Because Kurds had the opportunity to form a govern-ment only twice in history. The first one is the government that was formed by Sheikh Mah-moud in 1922, and subverted as a result of the British attack within less than a year. The second experience, on the other hand, took place in 1946 during the Kadi Muhammad period. However, this government could not last even a year either, and was subverted as a result of Iranian army’s attack on Mahabad which was the capital of the Kurdish Repub-lic.30

Thus, the Kurdistan Regional Government achieved to fill the political administrative and economic gap that emerged as result of the withdrawal of former political regime in Iraq from Kurdish regions. The government created an umbrella for volunteer schools, Se-laddin University in Erbil, hospital and similar public institutions and organizations. Likewi-se, other governments that were formed fol-lowing this government established political, financial and administrative institutions and organizations, and provided services.

12



As mentioned above, KDP and PUK reached an agreement to 50-50 share the power in the region. This sharing spread into ministri-es and institutions. Because the government was double-headed which was composed of Prime Minister and Deputy Prime Minister. It was also the same for ministries. Deputy mi-nister had the same administrative, financial and legal rights with minister. This situation paralyzed the decision-making mechanism within the government and ministries, and also led to a major administrative setback.31 The fifty-fifty sharing system led to a total split between the two parties in the context of government and administration. This situati-on led to both a total split of the region, and also civil wars to be mentioned in the forthco-ming part of the study.

This was an unprecedented experience and led to the following consequences:32

a– While the setback of the formation of a united administration in the region led each ministries to split into two de facto ministries, it also led to a split among emp-loyees under two major parties.

b– In addition to the planning for the future while the citizens encountered setbacks, there was also a setback in terms of the fi-nancial development.

c– While this situation led to a rupture among the people and in the country, loyalty to country turned into loyalty to the party.

d– As it had already been planned, some set-backs took place in holding elections.

e–As a result, this experience led to a strong polarization in the region. And thus, the region was dragged into a civil war.33

In addition to financial conflicts34 caused by double-headed government and administ-

ration, some other factors led Kurds in Iraq to be dragged into a civil war. Those reasons might be listed as follows:

- Presence of militia forces affiliated to poli-tical parties35,

- Same old conflicts and disputes between KDP and the Leader of KDP Massoud Bar-zani, and PUK and Secretary General of PUK Jalal Talabani36,

- Destructive role of the former Iraqi regi-me37,

- Deepening internal conflicts caused by direct of indirect interventions of neigh-boring countries, of Iran and Turkey38 in particular.

Those factors caused to the outbreak of war between KDP and PUK and the allies that are members of other Kurdish parties39. The first sparkle took place in Kaladize village on the borderline under the administration of Sulay-maniya. The dispute on property of various lands in this city led to the outbreak of conf-lict between supporters and members of the two parties (KDP and PUK) on 2 May 1994. The conflicts spread to Duhok, Sulaymaniya, Halabja and other areas before long.40 The on-going conflicts gave an opportunity for both the central Iraqi government in Baghdad and also neighboring countries to directly or indi-rectly intervene in the internal affairs of the region, and to help the warring factions. Such that, the conflict reached a point where Ira-qi Republican Guards entered the territories of Erbil on 31 August 1996 at the request of KDP, and as a result, PUK was displaced from Erbil.41 Afterwards, without loss of time, KDP relaunched National Assembly meetings of the Iraqi Kurdistan Region. Concordantly, the coalition government was formed under the leadership of Ruz Nuri Shawiz also with the participation of political parties such as; Iraqi Kurdistan Islamic Movement, Iraqi Kurdistan



Islamic Union, and Communist Party. PUK, on the other hand, did not take part in this government and formed a government with the participation of its allies such as Labour Party, Social Democratic Party under the le-adership of Kosrat Resoul in the areas under its own control.42

The Iraqi Kurdistan Region, which had alre-ady been split into three regions as a result of internal conflicts, was further split in po-litical and administrative terms. The region under the control of KDP included the ma-jority of Duhok and Erbil. The region under the control of PUK, on the other hand, inc-luded eastern Arbil with Köysancak and the areas liberated from Kirkuk in addition to Sulaymaniya. The third region included Ha-labja and its neighborhood under the control of Kurdistan Islamic Movement.43 Following this geographic, political and administrati-ve split, judiciary split took place after PUK Secretary General Jalal Talabani was elected as the President of the Region in 1999 in the region under the control of PUK and court of appeal was created.44 This profound split decreased the possibility of institutionalizati-on of Kurds’ administrative experience. And this situation weakened the worries of neigh-boring countries. Thus, the countries in the region started not to attach much importance to developments on Kurds in Iraq.45 However, at the end, the process of reunification of the region started as from the end of 2002 as a result of the Washington Peace Agreement46 that was signed between Jalal Talabani and Massoud Barzani in 1998 via the then-U.S. Secretary of State Madeleine Albright

The first step was taken by reuniting KRG National Assembly which held its first joint session on 4 October 2002. However,47 the regional government could be reunited on 7 May 2006, only after 31 January 2005 when the second term election of the KRG National

Assembly was held.48 This delay on formation of the joint government stemmed from the dispute on how the authorities would be dist-ributed in the region. By the way, there was also the issue of distributing shares in public authorities among Kurds in Baghdad. Finally, both parties reached an agreement. In accor-dance with the agreement, the government was united at high level (prime minister and deputy prime minister) and a double-headed government was formed. The government would be assigned by the parliament on the basis of partnership. The government would be formed by the President of the Region. Be-sides, parties also reached an agreement on gradual unification of ministries within the regional government also at high level. In ac-cordance with the agreement, the authorities such as prime minister, deputy prime minis-ter and ministries were split fifty-fifty betwe-en KDP and PUK as before. However, some authorities were given to political parties such as Kurdistan Islamic Union, Kurdistan Islamic Group, Kurdistan Communist Party, Social Democratic Party, and Labor Party which took part in the second term of the regional parliament. Prime Minister, Deputy Prime Minister and ministries were agreed to be elected every two years. Thus, a different formula was used to split the administration among the parties. This time, the government was equally shared; one under the presidency of the prime minister, and the other under the presidency of the deputy prime minis-ter. While this agreement between KDP and PUK developed between the two parties, they signed a new strategic agreement on 27 July 2007, and thus, they joined their views and efforts both in the region and in Baghdad and agreed for both electoral periods until 2013 on how to share the administration at two le-vels.49 In this context, Minister of Finance of the regional government gave a speech in the parliament on 21 December 2011, and said; “the regional government is double-headed.

14



You all know this fact. We don’t need to hide it”. In the same speech, it was stated that “the budget coming from Baghdad was shared between Sulaymaniya and Germiyan admi-nistration (43 per cent) and Arbil and Duhok administration (57 per cent) until 21 Decem-ber 2010.50

Based on all these, we can suggest that the disagreement on sharing the administration and the problems stemming from the sha-ring system between parties paralyzed insti-tutionalization of the political system in the region. Also, Kurdish parties led to a civil war especially between KDP and PUK. This situation led to a split among Kurdish politi-cal parties, especially between KDP and PUK in the context of government, administration and jurisdiction. Also, the end of conflicts between the aforesaid political parties paved the way for the reunification of government at high level. However, party interests pre-vented the unification of two administrations in the region. Despite the fact that elections were held in the region for two periods and also three-period elections were held at fe-deral level after the end of civil war between the aforesaid parties, both political parties do their best to maintain the current situation. Nevertheless, negative consequences of this equation in the context of sharing the admi-nistration between the parties, as well as the widespread corruption and problems in de-mocratic process led to a civilian tendency at public level to make a reform to improve the political system in the region in terms of its structure. It also made it possible for the Change (Gorran) Movement to appear in the region as a political opposition.51

2. CHALLENGES OF THE DEMOCRATIC PROCESS IN IRAQI KURDISTAN

Democratic regimes have proved their suc-cess in the face of internal and foreign crises

and risks throughout centuries. For instan-ce, democratic regimes won the World War I and II in the West, and also during the Cold War, they achieved success against totalitari-an-authoritarian regimes such as Monarchi-es, Nazism, Fascism and Communism. At the same time, those democratic regimes achie-ved dealing with internal political and econo-mic challenges, solving crises. Thus, it made it possible to turn the developments that led to collapse of other regimes into an advantage. The collapse of Communist regimes in Eas-tern Europe and the split of the Soviet Union has been a big lesson in this terms.

Mechanisms and primary elements of de-mocratic regime such as freedom of expressi-on, political pluralism, peaceful government change give opportunity to quickly see defi-ciencies and mistakes, as well as coming up with political programmes and successful solution of political and civilian parties, and also alternative programmes to the suggesti-ons of other parties. So that, this process le-ads to elimination of deficiencies and mista-kes, to development and renovation almost in each election period. Also, these mechanisms bring along political stability in the long term as they create an environment to solve and manage internal political conflicts through peaceful methods, and they give equal oppor-tunities to those conflicting with one another to come into power by gaining public consent and pleasure.

Establishing a real democratic regime in the region enables establishing political stability, and improving economic and social develop-ment. Besides, it also helps reinforcing poli-tical power in a way to use current internati-onal and regional opportunities in the future to reach the goals and to get rid of potential threats. But the democratic process encoun-ters major challenges in the region. And this situation weakens its relations with the out-side and also leads to internal instabilities.



Important challenges are mentioned below by pointing out the democratic factors in ad-ministrative experience in the region.

2.1. Lack of Constitution

In democratic regimes, constitution serves as a social contract between individuals and the state to establish the rules of democra-tic game, to limit the absolute power of ad-ministrators, to establish peaceful methods and mechanisms for the transfer of power, to protect and guarantee personal rights and freedoms. In other words, coming up with a constitution and to abide by the constitution paves the way for maintaining the other cha-racteristics of democratic regime.52

The lack of constitutional document, which clearly designates the relationship between citizens, political parties and the government as well as the relationship between legislati-ve, executive and judicial powers, is one of the most important political problems of the Kurdistan Regional Government (KRG). This situation led to lack of administration expe-rience in the region, ambiguous limits of the authorities of three powers, unequal power distribution among the three powers, stron-ger power of three political parties than the other three parties, deterioration of the go-vernment between those two parties in po-wer, and to an armed conflict between the two parties.

Also, there are many inequalities in the afo-rementioned constitution project. It appears that the authorities of the president of the re-gion within the scope of this project was bro-adened to broaden the authorities of execu-tive power at the cost of rights and freedoms of other authorities and citizens. As already mentioned before, this project gives brad aut-horities to the president of the region that would make it possible for him to meddle in government, parliament and jurisdiction.53

2.2 Deficiency of Rule of Law

The rule of law is considered as one of the backbones and foundations of contemporary democracy. It is such a foundation that it is believed the democracy mechanism would not work without it.54 Hence, it is important to find independent, objective and effective judicial institutions and control mechanisms to guarantee the rule of law. It is expected from those institutions and mechanisms to provide respect for law, to increase credibility of transactions, and to eliminate injustices. In order to eliminate injustices, the use of admi-nistrative and judicial methods which respect administrative and judicial decisions of state mechanisms, administrative representatives and members of the public and which gua-rantee their rights should be based on parity.55

The report of a non-governmental organiza-tion called the “American Society for Kurds” points out violation of the rule of law in KRG. Some of them can be listed as follows: that security forces and the police judge priso-ners, acting slowly in concluding some cases, changing information in documents and files of certain issues that are not concluded, weak position of courts in the face of some issu-es related to two parties in power or tribes, physical and psychological torture against suspects, pressure and threat on judges, not performing the decision taken by judges in certain cases, delays in following the proce-edings by judges of authorized courts, some judges’ adhering to the parties in power and giving verdicts in favor of the parties in po-wer.56

2.3. Violation of Human Rights, Public Freedoms, and Freedom of Expression

Human rights is the cornerstone of democ-racy.57 In other words, it is unimaginable to

16



consider a democratic regime without a res-pect to fundamental rights of citizens. The strong bond between democracy and human rights is not recent. The Article 21 of the Uni-versal Declaration of Human Rights suggests that; “The will of the people shall be the ba-sis of the authority of government”.58 What is meant by this statement based on the bilateral relationship between the state and individual is that protecting human rights, reaching de-mocracy and a democratic regime is a part of the fundamental rights of the people.

On the other hand, democracy presumes that there is a freedom of opinion and expression including the absence of an obstacle or inf-luence in accepting an idea, and the right to publish an idea or thought without changing it or limiting ideas with obstacles.59

Also, media organs are considered as an im-portant means to express criticisms about the deficiencies in government agencies in democratic regimes. In addition to this, it might be asserted that is an important means to raise awareness among citizens, to form free platforms for political disputes, to create public opinion and exert pressure to elimina-te problems and deficiencies.60

The fundamental rights of citizens such as to stage demonstration are violated in KRG. Although this right is found within the Iraqi constitution61, in accordance with the rele-vant law of KRG, to stage demonstration de-pends on the approval of executive and admi-nistrative organs. Thus, the right to stage de-monstration was limited.62 The international reports point out violation of various human rights such as; torture, illegal arbitrary deten-tions, forcing citizens to become members of the two parties in power, security forces’ killing and injuring civilians who staged de-monstrations.63

As for the freedom of expression and press, many independent and semi-independent journals, magazines, radio and TV channels have emerged since 2000. Although press law was introduced by the Regional Parliament, there are many violations in this field as well. The Metro Center to defend the rights of jo-urnalists, prepared the most critical report on the press rights in 2011 since the estab-lishment of KRG. In 2011, the Center recor-ded 359 cases of violations in different forms; four of which were injuries by gun fire, 8 cases of setting fire to media offices and channels, 85 cases of physical abuse, 57 cases of verbal threats.64

2.4. Election Violations

One of the most important elements of de-mocracy is free and just elections held regu-larly where the people would show their own will. Each elector should be able to vote for the one that would represent himself/herself under the principles of transparency, free-dom and equality. To that end, elections sho-uld be based on general, just and secret ballot basis.65 But the elections are not the only part of democracy. Elections are just a compo-nent of democracy, but to make it a real one, the elections must be based on democratic foundations. And this should be done in ac-cordance with equal opportunities, potential and means. Democracy which aims for the people to elect the person to rule themselves does not come to mean that the same group will always rule the other group. Accordingly, elections mean to elect, to participate in the elections, to be provided with opportunities and options to choose from.66

In order for the elections not to lose its me-aning, goal and to provide democracy, some conditions considered essential are required to be provided. Those principles might be lis-ted as follows:67



- The peoples shall be provided with rights to elect, to be a candidate and to partici-pate in the elections. This comes to mean that all citizens have the right to elect and to take part in public affairs.

- Election procedures shall provide freedom to elect in terms of the majority of votes, equality among the people, secret ballo-ting and right polling.

- Elections shall be held on a regular and continuous basis for citizens to be able to elect their representatives, to take part in the political process, and to have a say in political decisions.68

- Elections shall be carried out with respect to fundamental rights of citizens.

- For a truer and more comprehensive ref-lection of electoral will on elections re-sults, electoral organizations shall be de-signated on an equitable basis.

- In order to guarantee fair elections, the election process shall be controlled by an independent electoral commission, not by the state institutions. The decisions taken shall be open to objection in judicial aut-horities.

- Elections shall be held based on fair com-petition.

- Freedom shall be provided in electoral campaigns.

Many violations and problems are witnessed in electoral field in KRG. For instance, none of the general elections have been held in time in accordance with electoral laws. The regional parliamentary elections were held in three electoral periods in 1992, 2005, 2009. The third period elections were held a coup-

le of months later than the date assigned. A similar case also took place in provincial co-uncil elections that had been held only once until 2005.

Aside from these, many other violations were made in the elections held in the region. Tho-se violations especially took place in KRG Parliamentary elections held on 25 July 2009. Lots of violations and gerrymanders took pla-ce on the election day and during the electo-ral campaigns. Citizens were systematically oppressed due to their political affiliations.69 For example, many civil servants had to quit their jobs.70 Those including deans and heads of department were discharged from their positions,71 and many people from various departments were threatened72. Moreover, especially both in Arbil and Duhok, a large-scale gerrymander took place on the election day.73 There’s no doubt that it was aimed to change the will of electors as well as the elec-tion results by doing all these, and thus this situation prevented the reflection of true ten-dencies of electors on the results.

2.5. Multi-Party System and Peaceful Transfer of the Government

Political pluralism comes to mean that there are multiple political powers in a state, and that there is a peaceful rivalry74 among tho-se powers with equal opportunities. Within this context, the success of a political party in a democratic regime depends on how much the people support its programme. It is requ-ired for all political parties and power to have equal opportunities to win the gratitude of electors. For instance, using the resources of government agencies for electoral campaigns, and spending public budget to win the votes of electors leads to a situation where some political parties can use state resources whi-le other cannot. Equal opportunities among political parties cause political, economic and

18



social programmes in favor of electors to be the primary variable to come into power. This would lead the general interest to be put ahe-ad of personal interests and the interests of political party.

Although there are many political parties in the region and the formation of parties are re-gulated by law75, there is not exactly a multi-party system in the region. Because in parallel with the aforementioned reports, KDP and PUK which are the parties in power use the public budget and the resources of govern-ment agencies in the region in their election campaigns.76

Also, those two parties exert pressure on ot-her parties. Sometimes, without cutting off financial aid, headquarters of other political parties are assaulted and set on fire.77 Especi-ally, these attacks take place especially in the region under the control of KDP. That’s why, almost a single-party system is seen in the re-gions where KDP and PUK are in control in KRG.

Implementing peaceful democracy requires having constitutional, judicial, and political opportunities to peacefully transfer the po-wer among the conflicting political parties. Because peacefully coming into power leads to an open political competition with broad, free popular participation without any disc-rimination.78

The message sent to the party not voted aims to revise program and projects of the party. In this case, the party which loses the power and/or elections has to revise its program and projects. In addition to this, the party also has to reorganize its structure and to change some symbols. Hence, more active and new projects will be prepared for the next electi-ons. From this point of view, this would lead to reorganization and restructuring of politi-cal parties in democratic regime.

Also another message is sent to the party which wins the elections in peaceful transfer of the power: According to this message, the authorities given by the electors are not the absolute authorities. The message says that they will end up like the other party which loses, in case the promises given to electors are not kept and the public interest is not met. Based on this, peaceful transfer of the power leads to a dynamic and continuous renewal of the political process. Also it does not conflict with the public interest and puts it ahead of personal interests and the narrow interests of political party.

Although the democratic system experience in KRG has been going on for more than two periods, its peaceful transfer of power has not yet been completed. Despite the change of position between KDP and PUK, neither of them has made a complete power transfer to the other one. Equal opportunities have not been provided for other parties and groups competing for the power, and they could not come into power despite winning the electi-ons. Hence, as Molla Bahtiyar said in the po-litical bureau elections of KDP, the most im-portant question is; “Will KDP and PUK ac-cept the electoral victory of any political party in the future, and voluntarily give the power to them?79

In conclusion, despite the existence of some elements of democracy such as elections, free media, presence of political parties etc., defi-ciencies and violations would prevent the de-mocratic process in KRG from being comp-leted.

3. CONSEQUENCES AND SUGGESTIONS

1. Consequences

1. Injustice, inequity, genocide, nationalism and disrespect to human rights by dictator re-



gimes successively coming into power in Iraq led to 1991 March (Azar) uprising, objection of Kurdish populations to live under those re-gimes, and also led them to form democratic regime in the region. This situation helped the former regime withdraw all of its politi-cal, administrative and military institutions from Sulaymaniya, Arbil and Duhok. And this led to the first parliamentary elections of the regional government on May 1992 which is considered one of the most fair and democ-ratic election in the Middle East despite some deficiencies and violations.

2. The constitution project of KRG was not accepted. However, the laws of the constituti-on project which regulate the articles especi-ally on the relationship between executive and legislative organs and also which regulate the authorities of speaker and head of the region indicates that broad authorities were given to the head of the region by making concessions from the parliamentary regime. This might lead a person to have all the authorities wit-hout any control of monitoring. This situati-on leads to emergence of dictatorial regimes in societies which are in the process of tran-sition from totalitarian regime into a democ-ratic regime. This might create an imbalance and loss of mutual control between legislative and executive organs that are considered as the most determinant characteristics of the parliamentary system.

3. In 1992 general elections, Kurdistan De-mocratic Party (KDP) and Patriotic Union of Kurdistan (PUK) were the only political par-ties in the region which received more than 7 per cent of the votes, and entered the parli-ament. Some deputies and ministers of KDP and PUK within the regional parliament gave their seats to other small parties. But this si-tuation led these two political parties (KDP and PUK) to split the ministries 50-50 among

themselves. This equal split spread to minist-ries and directorates. This situation paralyzed the decision-making process withing the go-vernment and ministries. Deepening internal split between the two political parties, finan-cial conflicts, presence of partisan militia forces, the hostility between KDP and PUK dating back to history, destructive role of the Saddam regime, civil wars triggered by direct and indirect regional interventions of neigh-boring countries such as Iran and Turkey led to political, legislative, geographic, military split in the region.

4. Internal disputes and conflicts still conti-nue despite sharing administration including the authorities in central government betwe-en KDP and PUK.

5. It is important to assess future internati-onal and regional investments to reach the goals, establish political stability, bring eco-nomic and social development to a desired level in order to create a real democratic regi-me. However, the democratic process in KRG encounters major challenges threatening its internal stability and weakening its relations with the outside world.

6. The lack of constitutional document, which clearly designates the relationship between citizens, political parties and the government as well as the relationship between legislati-ve, executive and judicial powers, is one of the most important political problems of the Kurdistan Regional Government (KRG). This situation led to the lack of administrative ex-perience, and also ambiguous limits of the authorities of three powers as well as unequal distribution of powers. There are also many mistakes in KRG constitutional project. This project was as if prepared to broaden the aut-horities of executive power and especially of the President of the Region against the rights and freedoms of citizens.

20



7. The reports of civilian institutions which monitors judicial organs within KRG reveal a great number of judicial violations and defi-ciency of the rule of law. These reports point out the interventions of government, security forces, political parties, tribes and individuals to jurisdiction. Besides, it is also stated in the report that detainees and prisoners are tortu-red, the executive organs do not perform ju-dicial decisions, that everybody is not treated equally before the law, and that other infrac-tions which shake the confidence of citizens and political powers are implemented. This situation further increases political and social violence, as well as political and social conf-licts in the region.

8. Human rights violations such as; torture, illegal arbitrary detentions, forcing citizens to become members of one of the two parties in power, security forces’ killing and injuring ci-vilians who stage demonstrations take place.

As for the freedom of expression and press, despite the fact that many independent and semi-independent journals, magazines, radio and TV channels have emerged since 2000 and the press law was introduced by the Re-gional Parliament, still many violations po-inted out by the reports published by non-governmental organizations take place in this field.

9. Despite the fact that many local and gene-ral elections were held in the region, deficien-cies and violations which cause to lack of will of electors take place in electoral processes. However, these infractions are observed to decrease with each passing elections.

Although there are lots of political parties within KRG and the freedom to found politi-cal party exists, there is no such thing as party pluralism. According to independent reports in this field, KDP and PUK which are in power

use public property and government agencies in electoral campaigns. Also those two parties exert pressure on other parties through diffe-rent methods. Thus, we can suggest that the party system in KRG is similar to the single-party system based on KDP and PUK in po-wer. Besides, it has never been seen in KRG that the power has ever been transferred pe-acefully. Despite the position change betwe-en KDP and PUK, neither of them could ever completely take over the power. Furthermore, other parties and groups have not been provi-ded with equal opportunities to compete for power, and they have never come into power in case of winning the elections.

2. Suggestions

1. Civilian democratic system foundations should be laid in the region. Within this sco-pe, the KRG Constitution Project should be revised and a balance should be established among executive, legislative and judicial or-gans to fix the violations within the parlia-mentary system in order to form a national consensus.

2. In order to prevent further civil wars, poli-tical armed violence and to create an environ-ment that supports peaceful rivalry among all political parties in the region, it is required to reorganize armed, security and intelligence forces in the region in a professional way ba-sed on national foundations away from party and political affiliations. The tendencies to become a party among those powers should be eliminated and their being used in internal political conflicts should be prevented.

3. It is necessary to develop effective, objecti-ve, independent mechanisms and judicial ins-titutions which provide the rule of law. Those institutions and mechanisms should comple-tely respect the judicial system, and the reli-ability should be provided. In order to elimi-



nate injustices, the use of administrative and judicial methods which respect administrati-ve and judicial decisions of state mechanisms, administrative representatives and member of the public and which guarantee their rights should be based on parity.

4. It is necessary to guarantee fundamental rights of the citizens such to demonstrate, freedom of expression and freedom of press through law, and also it is required to amend laws that conflict with it. What is required should be done to prevent constant attacks on journalists.

5. The Independent High Electoral Commis-sion should be professionally reorganized by

specialists who are known for their honesty who are not affiliated to any sect or politi-cal party for the elections in Iraq. Similarly, an electoral commission should be formed in KRG, those who commit fraud should be strongly fought against, and also public pro-perties, government agencies, armed forces and security forces should be forbidden to be used in electoral campaigns.

6. The public force and state institutions sho-uld not be used against the opposition parties in political conflicts in order to reinforce the political pluralism in the region. Appropria-tion should be allocated for political parties within KRG based on transparency and equi-table principles.

22



ENDNOTOS

1 Dr. Hafız Olwan Aldlimi, Batı Avrupa ve Amerika’daki siyasi sistemler, Dar Wail, Amman, 2001, p.7

2 See Article 1 of the Iraqi Kurdistan Regional Goverment Constitution law dated 2008 and num-bered (16).

3 It appears that this commission is not tranparent and work within the knowledge of all its mem-bers, because of some important meetings were held without the knowledge of one thirds of the members, and approximately 22 articles of the draft project were amended. See Bi-hadin Youssef, dimanah Latalah, Dr. Nuri Talabani on http://sbeiy.com/ku/Inter_Report_Detail.aspx?id=138&cat=2

4 A series of criticisms were directed to this project; especially on reorganizing the relationship between legislative nad executive powers, and on administrative decentralization. As an exam-ple: see. Dr. Latif Mustafa - Yusuf Mehemed Sadik - Server Ali Cafer ثَيداضوونةوةيةك بؤ ثرِؤذةى دةستووري هةرَيي كوردستان، ضاثخانةى زةرطةتة، سلَيماني، 2009

5 To see the text adopted by the Kurdistan Parliament see. ثةرلةماني كوردستان، ثرِؤذةى دةستوري هةرَيي كوردستان – عَيراق، ناوةندي ضاث نية، أربيل، 2009

6 The researcher mentioned this in a statement he had given. To access the document of this statement see. 2 ثاشكؤي راي طشتي لة رؤذنامةي رؤذنامة، ذمارة 2، 15/ 4/ 2009، ال. To see the answers the ju-diciary commission of the parliament of the region had given to the opinions on the aforemen-tioned statement see. ثةرلةماني كوردستانةوة، لة سايتي ياسايي ليذنةى لة /http://perleman.org :روونكردنةوةيةك default.aspx?page=articles&c=News-Committees&id=5098) However, the researcher also mentioned his opinion in an explanatory interview with judge dr. Latif Mustafa. This interview was published on 2 ال ،2009 /5 /13 ،3 ذمارة رؤذنامة، رؤذنامةي لة راي طشتي -Similarly, many intel .ثاشكؤي lectuals and academicians like former head of the parliament of the region late Jawhar Namiq Salim confirmed the opinion of the researcher. Salim, who wrote an article on Hawlati Journal, expressed his opinion on the legitimacy of the parliament of the region in the second period after January 2009. After citing various articles of the electoral law of the Kurdistan Parliament as evidence, he says he heard about the dispute between Mr. Yusuf Muhammad and the judiciary commission of the Kurdistan Parliament from the Habat Journal dated 22/4/2009. After examin-ing the articles of the electoral law of the parliament of the Region, I saw that Yusuf Muhammad was right and the response of the commission was doubtful, he adds. See. ،سالم نامق جةوهةر دواساتةكاني ئةم خولةى ثةرلةماني هةرَي و ثرِؤذةى دةستووري كوردستان، رِؤنامةي هاوآلتي، ذمارة (532)، ضوارشةممة 10/ 6/ 2009، الhttp://hawlati.info/NewsDetailN.aspx?id=9202&LinkID=67 :4. يان هةمان بابةت لة سايتي

7 Article 1 of the draft constitution: The Iraqi Kurdistan Region is a region within the Federal State of Iraq. It is a democratic republic with a parliamentary political system that is based on political pluralism, the principle of separation of powers, and the peaceful transfer of power through di-rect, general, and periodic elections that use a secret ballot. See. ،ثةرلةماني كوردستان، سةرضاوةى ثَيشوو ال 65

8 See. Article 61 of the draft constitution, 89 هةمان سةرضاوة، ال9 See. Paragraph six, fiftee, sixteen, seventeen, eighteen, nineteen, twenty, twenty-one, twenty-

two of Article 65 of the draft constitution, 93 – 90 هةمان سةرضاوة، ال ال10 See. Paragraph eight and nine of Article 65 of the draft constitution, See.– 90 هةمان سةرضاوة، ال ال

9111 See. Dr. Latif Mustafa – Yusuf Mehemed Sadik – Server Ali Cafer 92 – 91 ثَيشوو، ال ال12 For details See.Yargıç dr. Latif Mustafa Emin, relations between the head of state and prime min-

ister in parliamentary system, dar serdom l’it-tibaa ve’n-neşr, Sulaymaniya, 2009, p. 367 – 37413 See. Article 65 of the draft constitution, 89 ثةرلةماني كوردستان، سةرضاوةى ثَيشوو، ال.14 See. Hakin Şeyh Latif, Ladan (İnhiraf) لة سيستمي ثةرلةماني لة ثرِؤذةى دستووري هةرَيدا، لة سايتي:http://sbeiy.com/ku/article_detail.aspx?ArticleID=830&AuthorID=20315 See. Article ten of the presidency law of the Region, : ،رؤذنامةى وةقائعي كوردستان، ذمارة (55)، سالَي ثَينجةم

2005 /7 /10.16 See. Security council law of the Iraqi Kurdistan Region, no. 4 year 2011, Vakai Kurdistan jounal,

no. 127, 5.6.2011. 17 See. Zana Rauf Menemi, لة ضاوةرِواني دةستوردا! ضةند سةرجنَيك سةبارةت بة ثرِؤذةى دةستووري هةرَيي كوردستان، لة سايتي:

http://sbeiy.com/ku/Dosya_Rozhnama_detail.aspx?ArticleID=170&CatID=13&Cat=dosya



18 That was really the case. President of the Kurdistan Regional Government Massoud Barzani used his authority and influence to prevent the ministries from being given to the Change Move-ment in the Iraqi government after the second term elections of the Iraqi house of representa-tives in 2010. The President of the Region explicitly stated that he demanded Iraqi Prime Min-ister Nouri Al-Maliki not to give any ministry to any Kurdish movement without his approval, not even to assign a single police officer. See.ثَيشةوا تةوفيق: سةرؤكي هةرَي ثشتراستي كردةوة كة ئةو نةيهَيشتووة http://sbeiy.com/ku/newsdetail.aspx?id=32906&cat=1 Again :طؤرِان لة بةغدا وةزارةت وةربطريَت. لة سايتيSee .لة سايتي نية، بؤ طؤرِان ثؤست وتني ثَيي بارزاني يةكَيتي: ثارلةمانتاريَكي نةجيب، .http://www.destur :محةمةد حةمة net/bzharay-hefte/4275-barzani-nawshirwan.html Again See.سؤران حسنَي، مالكي بة طؤرِاني وتوة ملم لة ذيَر http://www.kurdiu.org/hawal/?pageid=60279 :ضةقؤي بةرزاني و هاوثةيانيي كوردستان دا بووة، لة سايتي

19 Zana Rauf Menmi, سةرضاوةى ثَيشوو.20 - Again See.Hani Ali et-Tavahirî, Political system and constitution law, Darus-sakafa li’n-Naşr

ve’t-Tevzi, Amman, 2008, p. 258 – 261. Similarly, Dr. Numan Ahmed el Hatib, kısaca siyasi sistemler, Darus-sakafa li’n-Naşr ve’t-Tevzi, Amman, 1999, p. 380.

21 Hereinafter PUK and KDP will be used for those two political parties. 22 An Islamic jihad movement which was split from the Muslim Brotherhood in Iraqi Kurdistan

in 1987. It fought along with other kurdish movements against the former Iraqi regime. Many groups have split from this movement so far. Kurdistan Islamic Union is among them. For de-tailed information. See Al Jazeera, Kurdistan Islamic Movement, website: http://www.aljazeera.net/NR/exeres/8D1C10BA-5216-40D4-BCD8-01B2E0BC7CA4.htm

23 It is a front that was established on 12.6.1988 in order to coordiante Kurdish parties after the massacre and chemical attack of the Iraqi regime against Kurds and Kurdistan following the end of war between Iran and Iraq. Therefore, 8 political parties joined this front leading the popular uprising on March 1991. Those parties can be listed as follows: Kurdistan Democratic Party, Patriotic Union of Kurdistan, Iraqi Communist Party, Kurdistan Regional Movement, Kurd-istan Democratic People’s Party, Kurdistan Democratic Socialist Party – Pasok, Kurdistan Labor Party Assyrian Democratic Movement. The front controlled the zones liberated from the former regime until the regional government was established on June 1991. Similarly, the general elec-tions were held on 19/05/1992. See.كتَيبخانةى نةوشيروان مستةفا، مفاوةزاتي بةرةي كوردستاني – بةعس (1991)، /Yine See.Evrak Thomas 38, website: http://telskuf.com .جمالي عةلي باثير، سلَيماني، 2009، ال ال 111- 112articles.asp?article_id=10711

24 For a detailed information about the aforesaid elections and results See.Reşid Ammare Yas – Yusuf Muhammed Sadık, Irak - Kürdistan Bölgesinde Siyasi Muhalefet, Başlangıç ve gelecek, Arap siyasi Araştırma ve İnceleme Merkezi, Doha, 2012, p. 4 – 5

25 Nechirvan Mustafa: حيزب و حوكم ئةزموني هةرَيي كردستان، لة سايتي: http://sbeiy.com/ku/ArticleParts.aspx?PartID=25&ArticleID=485&AuthorID=36

26 There were also other articles of the agreement which were not implemented afterwards: Both parties reached an agreement on reelction of the national council on 5/10/1992. Because the first election had been rigged. As one of the candidated could not receive the majority of votes, the president was supposed to be reelected two months later. For a detailed information on the agreement, See.-27 حامد طةوهةري، باشووري كوردستان لة نَيوان دوو هةلَبذاردندا 1992 – 2005، ستؤكهؤلَم، 2004، ال ال 28.

27 This government resigned on April 1993, and a government similar to the former government was formed under the leadership of Kosrat Resul Ali. For a detailed information on formation of the government, See.:طةراس ئارِ. ظي. ستانسفيلَد، كوردستانى عَيراق ثةرةسةندني سياسي و ثشكوتنى ديوكراسي، وة .ثرِؤفيسؤر. ى. د. ياسني سةردةشتي، ضاثخانةى سيما، سلَيماني، 2010، ال ال 337 - 339

28 For a detailed information about the names, and political tendencies of the ministers and deputy ministers that took office in the first government of the region, See.332 - 331 هةمان سةرضاوة، ال ال.

29 The Islamic Movement and Islamic List, composed of independent Islamists, and especially Iraki Kurdistan Muslim Brotherhood ranked third in the elections held on 19 May 1992, and received 5 percent of the votes. After refusing to join the government, it became an opposition movement out of the national council. As the aforesaid movement had a militant tendency, and also was an armed movement, it fought against both major parties, especially against PUK, for several times between 1993 and 1999. See.Dr Reşit Ammara ve Yusuf Muhammed Sadık, ibid. s. 6 – 7

30 See.Neşirvan Mustafa, سايتي لة تةنفيزي، دةسةآلتي و حيزب مستةفا، -http://sbeiy.com/ku/Arti :نةوشيروان cleParts.aspx?PartID=25&ArticleID=485&AuthorID=36

24



.طةراس ئار ظى ستانسفيلَد، سةرضاوةى ثَيشوو، ال 333 3132 See.Neşirvan Mustafa, نةوشيروان مستةفا، حيزب و دةسةآلتي تةنفيزي، سةرضاوةى ثَيشوو.33 For a detailed information about the development process of this polarization, and the role it

played in internal conflicts that took place in the region, See.،طةراس ئار ظى ستانسفيلَد، سةرضاوةى ثَيشوو .ال ال 339 – 343

34 The customs gates, especially incomes earned from the Ibrahim Halil customs gate, was one of the bone of contention between the two parties. Ibrahim Halil gate became one of the most important trade gates both for the region and for Iraq because of the sanctions of the Security Council on Iraq. Because the former Iraqi government and influential people within this gov-ernment used this gate to smuggle oil abroad. Also vital needs of the citizens were imported through this gate. See.Dr. Hamid Mahmud İsa, Irak’ta Kürt Sorunu, İngiliz İşgalinden Amerikan İşgali’ne Kadar incomes of the region were shared as follows: 35& to KDP, 35 % to PUK, 15 % to other parties, 5 % to the regional government… See.هاورِآ باخةوان، هاورِيَنامة بؤ مَيذووي كوردستان و كورد، دةزطاي .ضاث و ثةخشي سةردةم، 1999، ال 365

But both parties tried to seize the control of the Ibrahim Halil customs gate which was the main source of income of the region. See.342 طةراس ئار ظى ستانسفيلَد، سةرضاوةى ثَيشوو، ال ال 335 و.

35 Despite the formation of Peshmarga Ministry and 29000 warriors under their control since the very first government that was formed in the region, those troops were under the direct control of KDP ad PUK. Similarly, the security forces in the region were not in a different position. See. طةراس ئار ظى ستانسفيلَد، سةرضاوةى ثَيشوو، ال 345. و كذلك: نةوشيروان مستةفا، كَيشةى ثارتي و يةكَيتي، سةرضاوةى ثَيشوو، ال ال 91– 92. و أيضاً: رةجائي فايد، كوردةكاني عًيراق هيوا و ئاوات لة نَيوان بةديهاتن و بةدينةهاتن، وة: على ميرزا عارف هةورامي، بةرِيَوةبةريَتيي.خانةى وةرطَيرِان، سلَيماني، 2010، ال 310

36 The conflict between the two parties dates back to decades ago, or even way before the period when PUK was established. Back then, there were disagreements between the KDP leader Mustafa Barzani and Ibrahim Ahmad, who was the head of the political bureau of the party, and Jalal Talabani since 1964. The focal point of the conflict was on the leadership and how the de-cisions would be taken within KDP. There were also ideologic and cultural conflicts. See.رةجائي 304 – 302 Those conflicts broke out in seventies and late eighties once فايد، سةرضاوةى ثَيشوو، ال ال again. As a result, internal conflicts took place both between the two parties and among other parties. See.212 – 205 طةراس ئار ظى ستانسفيلَد، سةرضاوةى ثَيشوو، ال ال. Yine See.نةوشيروان مستةفا، ثةجنةكان يةكتر . برلني postfach،1997 ئةشكًينن ديوي ناوةوةى رووداوةكاني كوردستاني عَيراق 1979 - 1983، ناوةندي بآلوكردنةوةى

37 The Weekly Hawlati journal oublished a series of confidential documents about the former Iraqi regime in 2003. One of these documents was the that was published on 10 September 2003 with no 140. The document was the letter had been sent by a person named Abu Jihad who worked in Sulaimaniyah office of the Ba’ath Party that was closed. In the document he explains the fact that head of the office (Abu Kays) assigned him with a task to create trouble between KDP and PUK, and he himself (Abu Jihad) used the company commander in KDP troops and also a relative (Kadir Hasan). Kadir really killed Mam Cotyar, one of the PUK executives, by opening fire on KDP headquarter in Kaleduzi on 2/5/1994. This event was the first spark of the civil war. See.2 -1 10/ 9/ 2003، ال ال 140، ضوارشةممة According to the .رؤذنامةى هاوآلتي، ضاثخانةى رةجن، ذمارة document, some sources asserts that Kadir Hasan took part in the Kaleduzi event and he was killed during the conflict. See.74 حاميد طةوهةري، باشوري كوردستان لة نَيوان دوو هةلَبذاردندا، سةرضاوةى ثَيشوو، ال.

38 They tried to ignite the internal conflicts among the Kurdish parties, and supported one against the other. Those parties were poliarized through alliances and unions. See.،طةراس ئار ظى ستانسفيلَد .سةرضاوةى ثَيشوو، ال ال 342 و 346

39 The conflicts between KDP and PUK alsted for more than four months. While six conflicts took place during that period, internal and external efforts to establish peace in the region served as truce for a while. Until the peace agreement between the two parties in Washington on 17 Sep-tember 1998. See.:حاميد طةوهةري، باشوري كوردستان لة نَيوان دوو هةلَبذاردندا، سةرضاوةى ثَيشوو، ال ال 66- 280. و كذلك لة سايتي ،(2002 -1992) رووداوةكاني كوردستاني عَيراق ناوةوةى ديوي يان مؤتةكة .http://sbeiy :نةوشيروان مستةفا، خةون com/ku/article_detail.aspx?ArticleID=1539&AuthorID=36

40 See.هةمان سةرضاوة Yine See.310 رةجائي فايد، سةرضاوةى ثَيشوو، ال.41 For a detailed information See.لظني، وردةكارييةكاني 31ي ئاب لة بةلَطةنامةكاندا، طؤظاري لظني، ذمارة 74، 1ي ئةيلول

Again See.Dr. Hamid Mahmud İsa ibid, p. 440 – 444. KDP asked for aid from .2008، ال 31 – 35the Saddam regime on the grounds that PUK received aid from the Iranian regime. Nechirvan Mustafa says that both parties had good relationship with Iran, but one of the parties went out of



control from time to time, and when this was the case they wanted to take it under control again; and that it was the most typical characteristics of the Iranian politics, that it did not allow one of the parties have a control over the other one. From Dr. Reşit Ammara Yas and Yusuf Muhammad Sadiq , ibid, p. 7.

42 See. ibid, p. 7 – 8.43 See.Nechirvan Mustafa, حيزب و حوكم ئةزموني كوردستان، سةرضاوةى ثَيشوو.44 See.Nechirvan Mustafa, لة نيوان من و مام جالل ئازاري 1999 – شوباتي 2001، ضاثخانةى رةجن، سلَيماني، 2009، ال 96. يان

http://sbeiy.com/ku/ArticleParts.aspx?PartID=39&ArticleID=2426&AuthorID=3 :لةسةر سايتي سبةى6.

45 At this stage, the mutual meetings between Iran, Turkey and Syria on the situation of Kurds in North Iraq was suspended. As it is known, those meetings started to held again after the col-lapse of the former regime in Iraq in 2003 when Kurdish parties became prominents in Iraq in geenral, and in the region in particular. See.348 طةراس ئار ظى ستانسفيلَد، سةرضاوةى ثَيشوو، ال.

46 For the full text of the Washington agreement between KDP and PUK, See. ،الدين عايدة علي سري حةميد طةوهةري،.Again See .املسألة الكردية في ملف السياسة الدولية، دار اآلفاق اجلديدة، بيروت، 2000، ص ص380 – 384.باشوري كوردستان لة نَيوان دوو هةلَبذاردندا، سةرضاوةى ثَيشوو، ال ال 279- 286

47 See. The first period of elections in 1992, Kurdistan Parliament website: http://www.kurdistan-parliament.org/default.aspx?page=sitecontents&c=Parliament-History1992

48 See.Yasin Salih, 330 ئؤثؤزسيؤني سياسي، ضاثخانةي رِةجن، سلَيماني، 2009، ال.49 This agreement remained secret until 5 July 2010. On this date, some parts of the

agreement was published on the following website: http://standardkurd.net/direje.aspx?Cor=Hewal&Jimare=3420. The split of the region between KDP and PUK continued until this date.

سايتي 50 لة ثارضةية...، هةردوو ئَيستا تا هةرَي حكومةتي تالَةباني: بايز .http://www.kurdiu.org/hawal/index :كورديو، php?pageid=92730 Again See.بةآلم يةكبخريَتةوة دارايي وةزارةتي داواكراوة جار ئَيستا سآ تا تالَةباني: بايز ثريَس، لظني http://lvinpress.com/K_Direje.aspx?Jimare=6614&Besh=Hewal&Cor=1 :نةكراوة، لة سايتي

51 For a detailed information See. Dr. Reşid Ammara Yas ve Yusuf Muhammed Sadık, ibid, p. 14 – 28.

،ديَظيد بَيتهام و كوين بؤيأل، ديوكراسي ضية؟ ئاشنابوون بة ديوكراسي، وةرطَيرِاني شؤرِش جوانرِؤيي، خانةى وةرطَيرِان، سلَيماني، 2003 52.ال 33

53 See. The Article 65 of the draft constitution of the Region.54 Dr. Mazin Muvaffak Haşim, Demokrasinin Dayanaklarını Konuşalım, website: http://www.alra-

shad.org/issues/17/17-Hashem.htm 55 The International Institute of Human Rights, Depaul University Faculty of Law, Democracy and

Freedoms, 2005, p. 39.56 Amerika Kürtleri Cemiyeti ASK, Irak Kürdistanı Bölgesi Yargı Sistemi İzleme projesi, Erbil, İnternet

sitesi: http://www.askurds.org/judiciarymonitoring1.pdf Some of those violations are pointed out in the report of the Amnesty International. See. Uluslararası

Af örgütü, Beş Yıl Sonra Irak, Katliamlar ve Karamsarlıklar Arasında, Uluslararası Af örgütü yayınları, Londra, belge No. 2008 / 001 / AI Index No: MDE Mart 2008, birinci baskı, p. 20

57 David Betham, Democracy and Human Rights, translated by Muhammed Taki Dilfruz, İntişarart-i Tarh-i Nov, Tahran, 1383 H. Ş. p. 151.

58 The Universal Declaration of Human Rights, G. A. Res. 217 A, UN GAOR, üçüncü dönem, Supp. No. 1 BM Belgesi No A / 810, 1948

59 Uluslararası İnsan Hakları Enstitüsü, Depaul Üniversitesi Hukuk Fakültesi, ibid, p. 40.60 David Betham and Kevin Boilla(?)28 سةرضاوةى ثَيشوو، ال.61 See. Article 38 of Iraqi constitution. 62 - See. The first paragraph of the Article 3 of the law dated 2010 and numbered 11 that regu-

lates the demonstrations in Iraqi Kurdistan shows that the aforesaid law turned into an effective instrument under the control fo the authorities in power to prevent the demonstrations in the region. As an example, See.كورديو: گروپى 400له چوارچێوه ى یاساى خۆپیشانداندا داواى مۆڵه ت بۆ خۆپیشاندان ده كه ن و http://www.kurdiu.org/hawal/index.php?pageid=59350 :پارێزگاريسلێمانى مۆڵه تیان پێ نادات، لة سايتي

63 See. 2010 report of the Amnesty International, Human Rights in the Republic of Iraq, website: http://amnesty.org/ar/region/iraq/report-2010 Again, Amnesty International, Beş Yıl Sonra Irak, Katliamlar ve Karamsarlıklar Arasında, ibid, p. 20. Again See.U.S. DEPARTMENT OF STATE, 2010 Human Rights Report: Iraq, April 8, 2011, In site: http://www.state.gov/j/drl/rls/hrrpt/2010/

26



nea/154462.htm Again, Amnesty International, Human Rights in the Middle East and North Africa, January – April 2011, Uluslararası Af Örgütü Yayınları, London, Belge No. Index: POL 10/ 012/ 2011 Arabic, May 2011, First Edition, p. 19. You can also reach the report on the web-site: http://amnesty.org/ar/library/asset/POL10/012/2011/ar/f797ad21-8843-474f-b376-1686-f8c67960/pol100122011ara.pdf

64 See. The annual report of the METRO Center journalists on the violations in Kurdistan Re-gion in 2011. Sulaymaniyah, 2012, again See.HUMAN RIGHTS WATCH, Yol Ayırımında Irak’ta ABD öncülüğündeki sekiz yıllık işgalin ardından İnsan Hakları, website: http://www.hrw.org/ar/reports/2011/01/20,

65 The International Institute of Human Rights, Depaul University Faculty of Law, ibid, p. 38.66 Dr. Muhammed Abid el Cabiri, Democracy and Human Rights, The Arab League Research Cen-

ter, Beirut, Third Edition, 2004, p. 16 – 17.67 Revab Cemal, Seçim Sistemleri, p. 1 – 2websitesi (31/1/2012 tarihinde): http://www.scribd.com/doc

/77534331/%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%B8%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%AE%D8%A7%D8%A8%D9%8A%D8%A9-%D8%B1%D9%88%D8%A7%D8%A 8-%D8%AC%D9%85%D8%A7%D9%84

ضاثخانةى 68 ئةمني، تَيلي – تةيب موئةيةد – ئةحمةد فرسةت وةرطَيرِاني: و ئامادة سياسةت، ديوكراتي سويدي، دياكؤنياي ريَكخراوي ،خةبات

دهؤك، ض 3، 2699 ك، ال ال 25 – 26 69 What is meant by saying this is a planned process is that PUK had decided to exert pressure

on otehr lists, especially on the change list, by discharging their offices in government agencies or by displacing them. In this context, in his statement on Awene Journal, Molla Bahtiyar says: “as long as the police officersi security and peshmargas or high-ranking officials are nominated by PUK, PUK has the right to change their office and withdraw their support.” For the full text of the document, See.ئاويَنة، مه ال به ختیار: مانگانه یه كێتی و پارتی له سی ملیۆن دۆالر كه متر له حكومه ت وه رناگرن، website: http://awene.com/Direje.aspx?Babet=Babet&Cor=Chawpekewtin&jimare=715

70 As an example, See.فةالح نةجم، به پێچه وانه ی یاسای هه ڵبژاردنه وه یه كێتی به رده وامه له ده ركردنی فه رمانبه ره حكومییه كان - website: http://sbeiy.com/ku/newsdetail.aspx?id=17525&cat=1

71 As an example, See.دوو مامۆستا ده ركران .website: http://awene.com/Direje- سبةى، له سه ر لیستی (گۆڕان)، aspx?Babet=Hewal&Jimare=3810 Again See.Delir Abdulhalik, راگری كۆلێژی زانسته مرۆڤایه تییه كانی website: http://sbeiy.com/ku/newsdetail.aspx?id=17397&cat=1 - ،زانكۆی كۆیه له سه ر كار الده درێت

72 As an example See. ماوه یه كه كردستان: چاكسازی بزوتنه وه ی سه رۆكی لیستی گشتی رای بۆ له سكاڵایه كدا سبةي، ده كه ن هاوكاریمان كه سانه ی ئه و سه ر فشارده خرێته دهۆك .website: sbeiy.com/ku/newsdetail - ،له هه ولێرو aspx?id=17459&cat=1 Again See.هةلَويَست عوسمان و بةرهةم لةتييف، ديداريَك لةطةأل د. عبداملصور بارزاني، طؤظاري ئاآل لةتيف، كاندیدێكی بزووتنه وه ی چاكسازی كردستان ده ستگیركرا.Again See .رِيَطا، ذمارة 13، 20ي حوزةيراني 2009 ، ال 17- 19- website: http://hawlati.info/NewsDetailN.aspx?id=8954&LinkID=63 Again See. لیستی هاوآلتي، ده كات له ئه ندامامنان كوشنت هه ڕه شه ی پارتی ئاسایشی .website: http://hawlati.info/NewsDetailN ,پێشكه وتن: aspx?id=9555&LinkID=63

73 In the reports of electoral monitoring reports, there is a consensus regarding that these elec-tions were rigged to a large extent. Here, we are going to point out a part of these reports which includes some parts of the local and international journals:

A) Berzan Ali Heme, هه ڵبژاردن له هه ولێر و دهۆك هه رێمی كوردستان ده خاته لیستی ڕه شه وه، - website: http://chaw-yxelk.com/NewsDetailN.aspx?id=1873&LinkID=63&Detail=1

B) again سبةى، چاودێرێكی گروپی نه زاهه : ته نیا له و وێستگه یه ی منی تێدابوم 120 بۆ 130 ده نگ به ساخته دراوه - web-site: http://sbeiy.com/ku/newsdetail.aspx?id=19195&cat=1

C) The Economist print edition, The times they are a-Changing: on site: http://www.econ-omist.com/world/mideast-africa/displaystory.cfm?story_id=14140770

D) again كراوه به رفراوان ساخته كاریی مرۆڤ: مافه كانی ئینستیۆتی .website: http://awene.com/Direje – ئاويَنة، aspx?Babet=Hewal&Jimare=4517

E) Again, Electoral Monitoring Final Report of the Head of Parliament of the Iraqi Kurdistan Re-gional Government, website: http://www.tammuz.net/news/arabic/03-09-009a.pdf

F) again ئه جنامدراوه ده سه ڵاتداره وه حیزبی له الیه ن زۆر پێشێلكاری نێوده وڵه تی: رێكخراوي سێ :website - نوێنه ری http://hawlati.info/NewsDetailN.aspx?id=10224&LinkID=63

G) again See.ئاويَنة، تؤرِي شةمس: ژماره یه كی زۆر له هێزه كانی پێشمه رگه دووجار ده نگیان داوه - website: http://awene.com/Direje.aspx?Babet=Hewal&Jimare=447

H) again See. The letter sent by the French Consul to former Reform and Service List Leader Seladdin Bhaddin - website http://www.kurdiu.org/fileup3/3278french.pdf



I) It is also stated that some officials resorted to rig in the bulletin, which is asserted to be the internal bulletin of KDP, and that this situation negatively affected the prestige of KDP. For a detailed information on the aforesaid bulletin, See.25/7دا له هه ڵبژاردنه كانی به وه داده نێت دان پارتی هاوآلتي، website: http://hawlati.info/NewsDetailN.aspx?id=12191&LinkID=63 - ساخته كاری ئه جنامداوه

İ) Again, independent journal of Levin published a report of the organizational bureau of KDP. In the report, the rate of rigs in Arbil and Duhok in terms of the KDP votes is: Arbil (20 percent), Duhok (26 percent). See. Mehmud Yasin Kurdi, زانيارييةكاني بآلو و ثارتي لظني دةطاتة مةكتةبة هةستيارةكةى .دةكاتةوة، بةشي دووةم، ذمارة 184، 1/ 1/ 2012، ال ال 6- 9

74 Rezdar Muhammed Kadir, 39 لة ثَيناو كوردستانَيكي نويَدا، ضاثخانةى منارة، هةولَير، 2007، ال.75 See. Iraqi Kurdistan Regio no. 17 date 1993 political party law. Article 3. Kurdistan Regional

Government National Assembly, Law and Regulations – no. 2 date 1993, p. 94.76 It is stated in the first paragraph of the Article 14 of the political party law numbered 17 and

dated 1993 of the Iraqi Kurdistan Region that: “Allocation apprpriated for political parties from the regional budget is distributed in accordance with certain rules to be accpeted by the Iraqi Kurdistan Assembly.” However, he aforementioned rules have not been regulated yet. Hence, the aforesaid allocations depend on the decisions of two political parties in power. For instance, it is cut when the attitude of the change movement and the opposition in general is on the in-crease. It should also be noted that PUK and KDP use 4,720,000,000 dinar (four billion seven hundred twenty million) each month from the regional budget. See.Diyar Muhammed, ضاوثَيكةوتن 18 ال ،2012 شوباتي ،187 ذمارة لظني، طؤظاري داريي، وةزيري بريكاري تاهير رةشيد Of course, in addition to .لةطةأل salaries of the party personnel and press members, expenses of media channels also add to this amount. However, the parliamentary groups are almost equal to the change movement in terms of the size. On the other hand, the share that the change movement receives from these allocations is 500,000 (five hundred thousand) dollars per month. In other words 600,000,000 (six hundred milllion) dinar. Of course, in case it is given. See.Dr. Reşid Ammara Yas ve Yusuf Muhammed Sadık, ibid, p. 37.

77 See. AFP, In Iraqi Kurdistan, some “violations” take place within the opposition - website: http://www.google.com/hostednews/afp/article/ALeqM5h1spHvJf7n_SVojslg7EfpnmCAyw

78 The International Institute of Human Rights, Depaul University, Faculty of Law, ibid, p. 37.79 Molla Bahtiyar, ثةيامَيكي رؤذنامةواني بؤ نَيضيرظان بةرزاني - website: http://www.cawder.org/yeke.php?besh

=Nusraw&perrge=nusraw&nujimare=22975,

28



ORSAM Report No: 1March 2009The Struggle Against Piracy: The Somalia Case and Turkey’s Position (Tr - Eng)

ORSAM Report No: 2April 200960 Years of Alliance: NATO and Turkey(Tr - Eng)

ORSAM Report No: 3May 2009Iraq’s Pivotal Point: Talafar(Tr - Eng)

ORSAM Report No: 4July 20092009 Lübnan Seçimleri: Ka-zananlar, Kaybedenler ve Türkiye(Tr)

ORSAM Report No: 5August 2009Turkey-Lebanon Relations:Perceptions of Turkey Among the Religious and Sectarian Factions in Lebanon(Tr - Eng)

ORSAM Report No: 6November 2009The Tuzhurmatu Turkmens: A Success Story (Tr - Eng - Ar)

ORSAM Report No: 7November 2009The Forgotten Turkmen Land: Diyala(Tr - Eng - Ar)

ORSAM Report No: 8 BLACK SEA INTERNATIONAL Report No: 1December 2009Abkhazia for the Integration of the Black Sea(Tr - Eng)

ORSAM Report No: 9January 2010The Yemen Issue: A Step Toward Regional War? (Tr - Eng)

ORSAM Report No: 10January 2010Civil War in Yemen: The Power Struggle, Regional Influences and Relations With Turkey(Tr - Eng)

ORSAM Report No: 11February 2010The Forgotten Turks: Turkmens of Lebanon (Tr – Eng – Ar)

ORSAM Report No: 12 BLACK SEA INTERNATIONAL Report No: 2February 2010Russian Perspective: The Influ-ence of the Factor of Iraq on Turkey’s Middle East Policies (1990-2008)(Tr - Rus)

ORSAM Report No: 13February 20107 March 2010 Irak Seçimleri Öncesi Şii Kökenli Parti ve Seç-menlerin Politik Davranışlarının Analizi(Tr)

ORSAM Report No: 14February 2010Seçim Öncesi Irak’ta Siyasal Du-rum ve Seçime İlişkin Beklentiler(Tr)

ORSAM Report No: 15March 2010Orsam Heyetinin 7 March 2010 Irak Seçimlerine İlişkin Gözlem Raporu(Tr)

ORSAM Report No: 16April 2010Sultanate of Oman: An Arab State Between Tradition and Modernity in the Arabian Peninsula(Tr)

ORSAM Report No: 17April 2010Evaluation of Iraqi Parliamentary Elections of March 7, 2010 and the New Political Equation(Tr)

ORSAM Report No: 18BLACK SEA INTERNATIONAL Report No: 3May 2010Turkish-Russian Relations: From Neighborhood to Strategic Co-operation(Tr - Rus)

ORSAM Report No: 19September 2010Turkmens’ Migration Towards Turkey and Turkmen Population in Turkey(Tr)

ORSAM Report No: 20BLACK SEA INTERNATIONAL Report No: 4October 2010Current Situation in Kyrgzstan, the Reasons of Change in Government and Short Term Foresights(Tr)

ORSAM Report No: 21November 2010Away From Iraq: Post 2003 Iraqi Migration to Neighboring Coun-tries and to Turkey(Tr – Eng)

ORSAM Report No: 22January 2011Turkey-Yemen Relations and the Perception of Turkey in Yemen(Tr – Eng – Ar)

ORSAM Report No: 23January 2011Is the Qatar-Iraq-Turkey-Europe Natural Gas Pipeline Project Feasible?(Tr - Eng)

ORSAM Report No: 24January 2011The State of Kuwait: Relations with Turkey, War and Peace and the Al-SabahGovernment in Between(Tr)

ORSAM Report No: 25January 2011Embargo on Iran by the Security Council in Legal and Political Aspects(Tr)

ORSAM Report No: 26BLACK SEA INTERNATIONAL Report No: 5February 2011The Recent Developments in Kyrgyzstan: Past, Present and Future (Tr - Rus)

ORSAM Report No: 27February 2011The Steps of the Egyptian Revo-lution: Is That the End of an Era?(Tr)

ORSAM Report No: 28BLACK SEA INTERNATIONAL Report No: 6February 2011The Limits of Power in Distrain-ing on Ships by a Coast State on theInternational Law of the Sea -Georgia’s Distraining on theShips Navigating Around the Black Sea-(Tr)

ORSAM Report No: 29February 2011Tunisia, Popular Revolution and Turkey’s Exprience(Tr)

ORSAM Report No: 30February 2011Property Disagreements in Kirkuk: A Study Based on the Field Search(Tr)

ORSAM Report No: 31BLACK SEA INTERNATIONAL Report No: 7March 2011The Developments in Afghanistan and Pakistan and Their Effects on International Security (Tr)

ORSAM Report No: 32March 2011Shiite Opposition Question in Saudi Arabia and Its Impacts(Tr)

ORSAM Report No: 33March 2011Turkmen Existence in Iraq(Tr)

ORSAM Report No: 34March 2011Turkmen Press in Iraq(Tr – Ar)

ORSAM Report No: 35March 2011Current Situation and Important Political Developments in Iraq(Tr)

ORSAM Report No: 36ORSAM Water Research Pro-gramme Report No: 1 March 2011Eu’s Water Framework Directive Implementation in Turkey: The Draft National Implementation Plan (Eng)

ORSAM Report No: 37March 2011Popular Revolt in Tunisia and Its Aftermath(Tr)

ORSAM Report No: 38March 2011Libyan War, International Inter-vention and Turkey (Tr)

ORSAM REPORTS



ORSAM Report No: 39March 2011From Past to Present Libya (Tr)

ORSAM Report No: 40ORSAM Water Research Pro-gramme Report No: 2March 2011Climate Change From a Security Perspective and Its Effects on Middle East(Tr)

ORSAM Report No: 41March 2011Understanding Iraq Through Cartoons - 1 (Tr)

ORSAM Report No: 42ORSAM Water Research Pro-gramme Report No: 3April 2011Hydropolitical History of Nile River Basin and Recent Develop-ments(Tr)

ORSAM Report No: 43April 2011Social-Political Structure of the Northern Iraq and Kurdish RegionalGoverment’s Relations with Turkey(Tr)

ORSAM Report No: 44ORSAM Water Research Pro-gramme Report No: 4April 2011The Obligation of “International Cooperation” in Meriç (Maritza-Evros)Basin Water Management(Tr)

ORSAM Report No: 45April 2011Syria Towards Democracy or Civil War?: Social and Political Structure, Prospects For Change and Its Impacts on Turkey(Tr)

ORSAM Report No: 46May 2011Power Struggle in Syria, Reaction of the International Community and Turkey’s Position (Tr)

ORSAM Report No: 47ORSAM Water Research Pro-gramme Report No: 5May 2011Turkey-Syria Relations: Asi (Orontes) Friendship Dam As An Example Of CooperationIn Transboundary Waters (Tr)

ORSAM Report No: 48May 2011Orsam Interviews - 1Iraqi Arabs, Minorities & Aca-demics - 1(Tr)

ORSAM Report No: 49May 2011Orsam Interviews - 2Iraqi Turkmens - 1 (Tr)

ORSAM Report No: 50May 2011ORSAM Interviews - 3Iraqi Kurdish Officials, Academics & Journalists - 1(Tr)

ORSAM Report No: 51BLACK SEA INTERNATIONAL Report No: 8May 2011The 75th Anniversary of Mon-treaux Convention Regarding the Regime of Turkish Straits(In the Framework of the Chang-ing Geopolitics of the Black Sea)(Tr)

ORSAM Report No: 52BLACK SEA INTERNATIONAL Report No: 9May 2011Afghanistan and Regional Se-curity(Middle East, Central and South Asia, Russian Federation)(Tr - Rus)

ORSAM Report No: 53May 2011Madagascar: Gains, Missing Opportunities, and Relations with Turkey in the 50th Year of Independence(Tr)

ORSAM Report No: 54May 2011Iraqi Groups’ Approach Towards Main Political Problems and Rela-tions With Turkey: A Study Based On Field Research(Tr)

ORSAM Report No: 55June 2011Antalya Conference of Syrian Opposition: Results, Outlook on Basic Problems and Expectations from Turkey(Tr)

ORSAM Report No: 56June 2011Elections and Experience of Jus-tice and Development Party(Tr – Ar)

ORSAM Report No: 57June 2011Reflections Of 12 June 2011 Tur-key Parliamentary Elections in the Middle Eastern Countries(Tr - Eng)

ORSAM Report No: 58July 2011Reflections of 12 June 2011 Tur-key Parliamentary Elections in the Middle East Through Cartoons(Tr)

ORSAM Report No: 59July 2011Understanding Iraq Through Cartoons - 2(Tr)

ORSAM Report No: 60 ORSAM Water Research Pro-gramme Report No: 6July 2011Cooperation and Conflict on the Mekong River Waters(Tr-Eng)

ORSAM Report No: 61July 2011The Complete Decipher of the “Chance in Syria Conference”, Carried Out in Antalya Between June 1-2 2011(Tr - Eng)

ORSAM Report No: 62August 2011Understanding Iraq Through Cartoons - 3(Tr)

ORSAM Report No: 63 ORSAM Water Research Pro-gramme Report No: 7August 2011The Invisible Strategic Resource: Transboundary Ground Waters(Tr)

ORSAM Report No: 64August 2011Victory of Justice and Develop-ment Party in 12 June 2011 Turkey’s General Elections(Tr – Ar)

ORSAM Report No: 65August 2011Arab Spring Through Cartoons – 1(Tr)

ORSAM Report No: 66August 2011Civil War in Libya and Inter-national Intervention Through Cartoons - 1(Tr)

ORSAM Report No: 67August 2011Somalia: A Nation’s Peril and Turkey’s Humanitarian Aid(Tr)

ORSAM Report No: 68September 2011The Operaton Against Osama Bin Laden and Its Reflections in Cartoons(Tr)

ORSAM Report No: 69September 2011Understanding Iraq Through Cartoons - 4(Tr)

ORSAM Report No: 70BLACK SEA INTERNATIONAL Report No: 10September 2011Russia’s and Turkey’s Iran Poli-cies in the XXI. Century(Tr - Rus)

ORSAM Report No: 71September 2011Gaza Problem: Israel’s Blocade, International Law, Palmer Report and Turkey’s Approach(Tr)

ORSAM Report No: 72September 2011Statistics of the Middle Eastern Countries(Tr)

ORSAM Report No: 73BLACK SEA INTERNATIONAL Report No: 11October 2011Anatolian Sphere of Influence(Tr-Eng)

ORSAM Report No: 74BLACK SEA INTERNATIONAL Report No: 12 October 2011Ukraine in Regress: The Tymosh-enko Trial(Eng)

ORSAM Report No: 75BLACK SEA INTERNATIONAL Report No: 13October 2011Kazaks and Kazakistanis(Tr - Rus)

ORSAM Report No: 76BLACK SEA INTERNATIONAL Report No: 14October 2011The Forgotten Turks in Italy: Moena Turks(Tr - It)

30



ORSAM Report No: 77October 2011The Regional and Global Effects of the Us Post-Withdrawal Policy Towards Iraq and Its Reflections on Turkey(Tr)

ORSAM Report No: 78ORSAM Water Research Pro-gramme Report No: 8October 2011Constructed Wetlands and Re-Use of Waste Water for the Irriga-tion in Turkey and Israel(Tr)

ORSAM Report No: 79October 2011The Political Balance in Pre-Election Period in Tunisia (Tr)

ORSAM Report No: 80October 2011Understanding Iraq Through Cartoons - 5(Tr)

ORSAM Report No: 81BLACK SEA INTERNATIONAL Report No: 15October 2011Great Power Politics on Afghani-stan(Tr-Eng)

ORSAM Report No: 82BLACK SEA INTERNATIONAL Report No: 16October 2011Afghanistan in the Perspective of Neighboring Countries(Tr-Eng)

ORSAM Report No: 83November 2011The Community Brought up to Agenda upon the Transition in Syria: The Turkmens of Syria (Tr)

ORSAM Report No: 84ORSAM Water Research Pro-gramme Report No: 9November 2011Somalia’s Catastrophic Famine: Political Drought or Natural One?(Tr-Eng)

ORSAM Report No: 85November 2011Historical Pragmatism in Syrian Political Culture, Syrian Foreign Policy Under Bashar Al-Assad and Turkish-Syrian Relations (Tr)

ORSAM Report No: 86November 2011From Past to Present: The Iraqi Turkmen Front’s Structure and Administration (Tr)

ORSAM Report No: 87 November 2011Turkmen in Iraq and Their Flight: A Demographic Question? (Eng)

ORSAM Report No: 88November 2011Bektashism in Iraq (Turkmens – Shabaks – Kakais) (Tr)

ORSAM Report No: 89November 2011Morocco Monarchy in Trans-formation Process: Evolution or Revolution?(Tr)

ORSAM Report No: 90November 2011The Efforts of Democratization in the Hashemite Kingdom of Jor-dan Within the Context of Local Actors and Regional Challenges(Tr-Eng)

ORSAM Report No: 91December 2011The Arab League’s and Turkey’s Decisions to Impose Sanction Against Syria, and Possible Con-sequences(Tr)

ORSAM Report No: 92 December 2011Current Situation of Disputed Areas in Iraq (Tr)

ORSAM Report No: 93ORSAM Water Research Pro-gramme Report: 10December 2011Turkey and Wfd Harmonization: A Silent, But Significant Process(Eng)

ORSAM Report No: 94December 2011The Role of Perception in Turkey-France Crisis: French Perception on Turkey(Tr)

ORSAM Report No: 95December 2012Arab Spring Through Cartoons – 2(Tr)

ORSAM Report No: 96December 2011Understanding Iraq Through Cartoons – 6 (Tr)

ORSAM Report No: 97January 2012Understanding Iraq Through Cartoons – 7(Tr)

ORSAM Report No: 98BLACK SEA INTERNATIONAL Report No: 17January 2012Presidential Election in Kyrgyz-stan and Its Effects on Kyrgyz-stan-Turkey Relations (Tr)

ORSAM Report No: 99January 2012Turkish Political Parties’ State-ments on Syrian Refugees in Ha-tay, and Approaches of Political Party Representatives and Move-ments in Hatay Towards Syrian Developments (March-December 2011)(Tr)

ORSAM Report No: 100January 2012Statistics of Iraq(Tr)

ORSAM Report No: 101ORSAM Water Research Pro-gramme Report No: 11January 2012Right to Safe Drinking Water and Sanitation(Tr)

ORSAM Report No: 102January 2012How and Under What Circum-stances Could Iraq Be Split Up? Being Ready for the Worst(Tr – Eng)

ORSAM Report No: 103January 2012The Struggle for Oil in Iraq: An Analysis in the Light of Multi-National Companies,International Contracts and Con-stitutional Debates(Tr)

ORSAM Report No: 104 ORSAM Water Research Pro-gramme Report No: 12February 2012An Evaluation on the Draft Ar-ticles on the Law of Transbound-ary Aquifers(Tr – Eng)

ORSAM Report No: 105February 2012Political Rights of Minorities in Iraqi Legislation(Tr)

ORSAM Report No: 106February 2012Social Rights of Minorities in Iraqi Legislation(Tr)

ORSAM Report No: 107February 2012Human Rights of Minorities in Terms of International Law And Iraqi Constitution(Tr)

ORSAM Report No: 108February 2012The Future of the Economic Co-operation Organization (ECO)(Tr - Eng)

ORSAM Report No: 109February 2012The Missing Letter: The Rise of Turkey and the “Bric” Area(It)

ORSAM Report No: 110 ORSAM Water Research Pro-gramme Report No: 13March 2012Water Resources and Manage-ment in Iran(Tr)

ORSAM Report No: 111March 2012A Critical Look at the Syrian Kurdish Opposition(Tr)

ORSAM Report No: 112March 2012Constitutional System and Politi-cal Parties in Islamic Republic of Iran(Tr)

ORSAM Report No: 113 BLACK SEA INTERNATIONAL Report No: 18April 2012Mongolia: A Developing Democ-racy and a Magnet for Mining(Eng)

ORSAM Report No: 114April 2012Understanding the Syrian Prob-lem Through Comics - 8(Tr)



ORSAM Report No: 115April 2012Arguments on Safe Havens in Syria: Risks, Opportunities and Scenarios for Turkey(Tr - Eng)

ORSAM Report No: 116 ORSAM Water Research Pro-gramme Report No: 14April 2012The Concept of “Benefit-Shar-ing”, Its Theoretical Background and Practical Reflections(Tr - Eng)

ORSAM Report No: 117April 2012Invest to Mosul Invest to Future (Tr - Eng)

ORSAM Report No: 118 BLACK SEA INTERNATIONAL Report No: 19 May 2012 The Analysis of Trade-Economic RelationsBetween Ukraine and Turkey(Tr - Rus)

ORSAM Report No: 119 BLACK SEA INTERNATIONAL Report No: 20 May 2012 Geopolitical Dynamics as an Instrument of Investigation of Trends and Scenariouse of Re-gional Development(Tr - Rus)

ORSAM Report No: 120 BLACK SEA INTERNATIONAL Report No: 21 May 2012 Development of Political System in Kazakhstan: 2012 Parliamen-tary Elections (Tr)

ORSAM Report No: 121May 2012New Dynamics in Local and Iraqi Politics in Mosul (Field Study)(Tr - Eng - Ger)

ORSAM Bericht Nr. 121Mai 2012Kommunalpolitik in Mosul und Neue Dynamiken in Der Irakisch-en Politik (Feldarbeit)(Ger)

ORSAM Report No: 122 ORSAM Water Research Pro-gramme Report No: 15May 2012Water Resources Management in Iraq(Tr - Eng)

ORSAM Report No: 123 BLACK SEA INTERNATIONAL Report No: 22June 2012Global Migration and Develop-ment of Migration Policiesof Turkey and European Union(Tr)

ORSAM Report No: 124July 2012Turkey in Africa: The Implemen-tation of the Action Plan and an EvaluationAfter Fifteen Years(Tr - Eng - Fr)

ORSAM Rapport No 124Juillet 2012La Turquie en Afrique: Un Bilan de la Mise en Oeuvre du Plan D’actionQuinze Ans Apres(Tr - Eng - Fr)

ORSAM Report No: 125 BLACK SEA INTERNATIONAL Report No: 23 July 2012 Middle East Policy of Russia(Tr - Eng)

ORSAM Report No: 126 ORSAM Water Research Pro-gramme Report No: 16July 2012Towards the New Water Frame-work Directive: Notes on Water Draft Law(Tr)

ORSAM Report No: 127August 2012Kurdish Movements in Syria(Tr - Eng)

ORSAM Report No: 128 BLACK SEA INTERNATIONAL Report No: 24 September 2012 The Development of Belarus - Turkey Economic Cooperation in Modern Conditions(Tr - Rus - Eng)

ORSAM Report No: 129 BLACK SEA INTERNATIONAL Report No: 25 September 2012 Belarus-Turkey: Positive Dy-namics of Intergovernmental Cooperation(Tr - Rus - Eng)

ORSAM Report No: 130 November 2012Syrian Circassians(Tr - Eng)

ORSAM Report No: 131 BLACK SEA INTERNATIONAL Report No: 26November 2012“The Third Wave”: Geopolitics of Postmodernism (Tur - Eng)

ORSAM Report No: 132November 2012Foreign Minister Ahmet Davutoğlu’s Visit to Kirkuk(Tr - Eng)

ORSAM Report No: 133November 2012The Rise and Future of Opposi-tion in Iraqi Kurdistan Region(Tr)

ORSAM Report No: 134November 2012Iraqi Circassians(Tr - Eng)

ORSAM Report No: 135 BLACK SEA INTERNATIONAL Report No: 27November 2012The Peculiarities of Turkey’s Foreign Policy towards the Post-Soviet States(Tur – Eng - Rus)

ORSAM Report No: 136BLACK SEA INTERNATIONAL Report No: 28November 2012Turkish-Crimean Relationship as an Integration Factor in Turkish-Ukranian Rela-tions(Tur – Rus)

ORSAM Report No: 137BLACK SEA INTERNATIONAL Report No: 29December 2012Energy Policy of Belarus and the Cooperation Belarus Developed With Russia and the EU on En-ergy (1991-2011)(Tur – Rus)

ORSAM Report No: 138December 2012“Unity or Pyd Power Play? Syrian Kurdish Dynamics After the Erbil Agreement”(Tr)

ORSAM Report No: 139December 2012Balances among Kurds in Syria, Regime Opponents and Turkey: Relations Pattern at the Cross-roads of Conflict-Stability(Tr - Eng)

ORSAM Report No: 140December 2012Internal Political Balances in North Iraq and Future of the Stra-tegic Alliance(Tr - Eng)

ORSAM Report No: 141December 2012The State of Turkmen Education in Iraq(Tr - Eng)

ORSAM Report No: 142January 2013President Obama’s Second Term: Domestic and Foreign Challenges(Eng)

ORSAM Report No: 143January 20132012 Iraq Assessment and Iraq Chronology(Tr)

ORSAM Report No: 144ORSAM Water Research Pro-gramme Report No: 17January 2013Orsam Water Interviews 2011(Tr - Eng)

ORSAM Report No: 145ORSAM Water Research Pro-gramme Report No: 18January 2013Orsam Water Interviews 2012(Tr - Eng)

ORSAM Report No: 146BLACK SEA INTERNATIONAL Report No: 30January 2013Eurasi in 2013:Political and EconomicAnalysis(Eng)

ORSAM Report No: 147BLACK SEA INTERNATIONAL Report No: 31January 2013Cultural Dialogue: Newcomers from the Ural-Volga Region – Belarusian-Lithuanian Tartars in Grand Duchy of Lithuania(Tur – Rus)

ORSAM Report No: 148January 2013Internatonal Politics and Civiliza-tions (Clash of Civilizations and Dialogue)(Tr - Eng)

ORSAM Report No: 149February 2013David cameron and the Eu: Crossing the Rubicon(Eng)

ORSAM Report No: 150March 2013Syrian Turkmens: Political Move-ments and Military Structure(Tr - Eng)

ORSAM Report No: 151March 2013Democracy Process and Prob-lems in Iraqi Kurdistan(Tr - Eng)

32



ACADEMIC STAFFHasan Kanbolat ORSAM Director Prof. Dr. Meliha Benli Altunışık ORSAM Advisor,Middle East, METU Director of Institute of Social Sciences Assoc. Prof. Dr. Hasan Ali Karasar ORSAM Advisor, ORSAM Eurasian Strategies Coordinator - Bilkent University Prof. Dr. Tarık Oğuzlu ORSAM Advisor,Middle East-Antalya International University Assoc. Prof. Dr. Harun Öztürkler ORSAM Advisor, Middle East Economies - Afyon Kocatepe University, Department of Economics Assoc. Prof. Dr. Mehmet Şahin ORSAM Advisor, Middle East - Gazi University, Department of IR Assoc. Prof. Dr. Özlem Tür ORSAM Advisor, Middle East - METU, Department of IR Habib Hürmüzlü ORSAM Advisor, Middle East Asst. Prof. Dr. Serhat Erkmen ORSAM Advisor, Middle East -Ahi Evran University, Department of IR Asst. Prof. Dr. Canat Mominkulov ORSAM Researcher, Eurasia, Al Farabi Kazakh National University Elmira Cheremisova ORSAM Advisor, Middle East - St. Petersburg University Assoc.Prof.Dr. Didem Danış ORSAM Advisor, Middle East - Galatasaray University, Department of Sociology Dr. Jale Nur Ece ORSAM Advisor, Maritime Safety and Security Assoc. Prof. Dr. İlyas Kemaloğlu (Kamalov) ORSAM Advisor, Eurasia Assoc.Prof.Dr. Yaşar Sarı ORSAM Advisor, Eurasia - Kyrgyzstan-Turkey Manas University Asst. Prof. Dr. Bayram Sinkaya ORSAM Advisor, Middle East - Yıldırım Beyazıt University Department of International Relations Dr. Süreyya Yiğit ORSAM Advisor, Eurasia Att. Aslıhan Erbaş Açıkel ORSAM Advisor, Energy-Maritime Law Pınar Arıkan Sinkaya ORSAM Advisor, Middle East - METU Department of International Relations Volkan Çakır ORSAM Advisor, Africa - ORSAM Antananarivo (Madagascar) Representative Bilgay Duman ORSAM Researcher, Middle East Tamer Koparan ORSAM Managing Editor Noyan Gürel ORSAM İzmir Represatative Oytun Orhan ORSAM Researcher, Middle East Sercan Doğan ORSAM Research Assistant, Middle East Nebahat Tanriverdi ORSAM Research Assistant, Middle East Seval Kök ORSAM Research Assistant, Middle East Uğur Çil ORSAM, Middle East Göknil Erbaş ORSAM, Black Sea Shalaw Fatah ORSAM Research Assistant, Middle East Tuğçe Kayıtmaz Interpreter ORSAM Water Research ProgrammeDr. Tuğba Evrim Maden ORSAM Water Research Programme Hydropolitics Researcher Dr. Seyfi Kılıç ORSAM Water Research Programme Hydropolitics Researcher

ORSAM ADVISORY BOARDDr. Ismet Abdulmecid Former President of Iraqi Council of State Prof. Dr. Ramazan Daurov Assistant Director, Russian Academy of Sciences Institute of Oriental Studies Prof. Dr. Vitaly Naumkin Director, Russian Academy of Sciences Institute of Oriental Studies Hasan Alsancak İhlas Holding CEO Prof. Dr. Meliha Benli Altunışık ORSAM Advisor Middle East, METU Director of Institute of Social Sciences Prof. Dr. Ahat Andican Former Minister & Istanbul University Prof. Dorayd A. Noori Vice-Undersecretary in Iraq’s Embassy in Ankara Prof. Dr. Tayyar Arı Uludağ University, Head of Department of International Relations Prof. Dr. Ali Arslan Istanbul University, Department of History Dr. Farhan Ahmad Nizami The Director of Centre for İslamic Studies at Oxford University Başar Ay General Secretary, Turkish Textile Employers’ Association Prof. Aftab Kamal Pasha The Director of The Centre for West Asian Studies in India Prof. Dr. Mustafa Aydın President of Kadir Has University Ambassador Shaban Murati Albanian Institute for International Studies Dr. Ersel Aydınlı Vice-President of Bilkent University, Fulbright Executive Director Safarov Sayfullo Sadullaevich Strategic Research Center Under The President of Tajikistan Mohamed Noureddine Specialist in Turkish Affairs, Prof. at Lebanese University - History Prof. Dr. Hüseyin Bağcı METU, Head of Department of International Relations Itır Bağdadi İzmir Economy University, Department of International Relations and European Union Prof. Dr. İdris Bal Member of Parliament in the 24th Legislative Term of Grand National Assembly of Turkey Assist. Prof. Dr. Ersan Başar Karadeniz Techinical University, Maritime Transportation and Management Engineering Kemal Beyatlı Head of Iraqi Turkman Press Council Yaşar Yakış Ambassador, Former Minister of Foreign Affairs Barbaros Binicioğlu ORSAM Advisor, Middle Eastern Economies Prof. Dr. Ali Birinci Polis Akademisi Patrick Seale Well-Known Middle East and Syria Specialist Assoc. Prof. Dr. Mustafa Budak Deputy Director General in Prime Ministerial State Archives Assoc. Prof. Dr. Hasan Canpolat Turkish Ministry of Defense Advisor Ret. (Air) Gen. Ergin Celasin 23rd Commander of Air Forces Dr. Sami Al Taqi General Manager of Orient Research Center Assoc. Prof. Dr. Mitat Çelikpala Kadir Has University, Head of Deparment of International Relations Çetiner Çetin Journalist, Iraq Prof. Dr. Gökhan Çetinsaya President of The Council of Higher Education



Assoc. Prof. Dr Didem Danış ORSAM Advisor, Immigration Studies & Iraqi Refugees, Galatasary University, Department of Sociology Prof. Dr. Volkan Ediger İzmir Economy University, Department of Economics Prof. Dr. Cezmi Eraslan President of Atatürk Research Center, Istanbul University, Department of History Prof. Dr. Çağrı Erhan Ankara University, Faculty of Political Science, Department of IR & Director ATAUM Asst. Prof. Dr. Serhat Erkmen ORSAM Middle East Advisor, Ahi Evran University, Head of the Department of International Relations Dr. Amer Hasan Fayyadh Baghdad University, Dean of Political Sciences Faculty (Iraq) Att. Aslıhan Erbaş Açıkel ORSAM Advisor, Energy-Maritime Law Cevat Gök Manager of Iraq El FIRAT TV - Turkey Mete Göknel Former Director of Petroleum Pipeline Corporation (BOTAŞ) Osman Göksel BTC & NABUCCO Coordinator Timur Göksel Beirut American University (Lebanon) Prof. Muhamad Al Hamdani Cultural Undersecretary in Iraq’s Embassy in Ankara Numan Hazar Retired Ambassador Habib Hürmüzlü ORSAM Middle East Advisor Assoc. Prof. Dr. Pınar İpek Bilkent University, Department of International Relations Dr. Tuğrul İsmail TOBB University of Economics & Technology, Department of International Relations Assoc. Prof. Dr. İlyas Kemaloğlu (Kamalov) ORSAM Eurasia Advisor Assoc. Prof. Dr. Hasan Ali Karasar Bilkent University, Department of International Relations Assoc.Prof.Dr. Şenol Kantarcı Kırıkkale University, Department of International Relations Selçuk Karaçay Deputy Director, Vodafone (Turkey) Assoc. Prof. Dr. Nilüfer Karacasulu Dokuz Eylül University, Department of International Relations Prof. Dr. M. Lütfullah Karaman Istanbul Medeniyet University, Department of International Relations Assoc. Prof. Dr. Şaban Kardaş TOBB Economy and Technology University, Department of International Relations Assoc. Prof. Dr. Elif Hatun Kılıçbeyli Çukurova University, Head of the Department of International Relations Prof. Dr. Aleksandr Knyazev Kyrgyz Slavic University (Bishkek) Prof. Dr. Erol Kurubaş Kırıkkale University, Head of the Department of International Relations Prof. Dr. Talip Küçükcan Director of Marmara University, Institute of Middle East Studies Arslan Kaya KPMG, Sworn-in Certified Financial Accountant Dr. Hicran Kazancı Iraqi Turkman Front Turkey Representative İlhan Tanır ORSAM Middle East Advisor, Journalist İzzettin Kerküklü President of Kirkuk Foundation Prof. Dr. Mustafa Kibaroğlu Okan University, Head of Department of International Relations Prof. Dr. Alexandr Koleşnikov Diplomat Dr. Max Georg Meier Hanns Seidel Foundation, Projects Director (Bishkek) Prof.Dr. Mosa Aziz Al-Mosawa President of Baghdad University (Iraq) Prof. Dr. Mahir Nakip Erciyes University, Faculty of Economic and Administrative Sciences Assoc.Prof.Dr. Tarık Oğuzlu ORSAM Advisor,Middle East-Antalya International University Hediye levent Journalist, Syria Prof.Dr. Çınar Özen Ankara University, Faculty of Political Science, Department of International Relations Murat Özçelik Ambassador Assoc. Prof. Harun Öztürkler ORSAM Middle East Economies Advisor, Afyon Kocatepe University, Department of Economics Dr. Bahadır Pehlivantürk TOBB Economy and Technology University, Department of International Relations Prof. Dr. Victor Panin Pyatigorsk University (Pyatigorsk, Russian Federation) Assoc.Prof.Dr. Fırat Purtaş Gazi University Department of International Relations, Deputy Secretary General of TÜRKSOY Prof. Suphi Saatçi Secretary-General of Kirkuk Foundation Assoc. Prof. Dr. Yaşar Sarı ORSAM Advisor, Eurasia - Kyrgyzstan-Turkey Manas University Ersan Sarıkaya Türkmeneli TV (Kirkuk, Iraq) Dr. Bayram Sinkaya ORSAM Middle East Advisor, Atatürk University Assoc.Prof.Dr. İbrahim Sirkeci Reader in Demography and Marketing Regent’s College, (London, UK) Dr. Aleksandr Sotnichenko St. Petersburg University (Russian Federation) Semir Yorulmaz Journalist, Egypt Zaher Sultan President of Lebanon Turkish Association Dr. Irina Svistunova Russia Strategic Research Center, Turkey-Middle East Studies Expert (Russian Federation) Asst. Prof. Dr. Mehmet Şahin ORSAM Advisor, Middle East, Gazi University, Department of International Relations Prof. Dr. Türel Yılmaz Şahin Gazi University, Department of International Relations Mehmet Şüküroğlu Energy Expert Assoc. Prof. Dr. Oktay Tanrısever METU, Department of International Relations Prof. Erol Taymaz Vice President of the METU North Cyprus Campus (TRNC) Prof. Sabri Tekir Dean of İzmir University, Faculty of Economics and Administrative Sciences Dr. Gönül Tol Director of Middle East Institute Turkish Studies (USA) Advt. Niyazi Güney Prens Group, Vice Chairman Asst. Prof. Dr. Özlem Tür ORSAM Advisor, Middle East, METU, Department of International Relations M. Ragıp Vural General Coordinator of 2023 (Magazine) Dr. Ermanno Visintainer Director of Vox Populi (Rome,Italy) Dr. Umut Uzer Istanbul Technical University, Humanities and Social Sciences Prof. Dr. Vatanyar Yagya St. Petersburg City Council Member, St. Petersburg University (Russian Federation) Dr. Süreyya Yiğit ORSAM Eurasia Advisor Prof. Dr. Gökhan Çetinsaya President of The Council of Higher Education Assoc. Prof. Dr Didem Danış ORSAM Advisor, Immigration Studies & Iraqi Refugees, Galatasary University, Department of Sociology

EDITORIAL BOARD OF MIDDLE EAST STUDIESMeliha Altunışık Middle East Technical University (Turkey) Bülent Aras Ministry of Turkish Foreign Affairs, Head of Center for Strategic Strategic Research Tayyar Arı Uludağ University (Turkey)

34



İlker Aytürk Bilkent University (Turkey) Recep Boztemur Middle East Technical University (Turkey) Katerina Dalacoura London School of Economics (UK) F. Gregory Gause Vermont University (USA) Fawaz Gerges London School of Economics (UK) Ahmet K. Han Kadir Has University (Turkey) Raymond Hinnebusch St. Andrews University (UK) Rosemary Holiis City University (UK) Bahgat Korany Durham University (UK) Peter Mandaville George Mason University (USA) Emma Murphy Durham University (UK)

MIDDLE EAST ANALYSIS EDITORIAL BOARDProf. Dr. Meliha Altunışık Middle East Technical University , Director of Institute of Social Sciences Hasan Kanbolat ORSAM Director Assoc. Prof. Dr. Hasan Ali Karasar Bilkent University, Department of International Relations Asst. Prof. Dr. Serhat Erkmen ORSAM Middle East Advisor, Ahi Evran University, Head of Department of International Relations

Mithatpaşa Caddesi 46/6 Kızılay-ANKARATel: 0 (312) 430 26 09 Fax: 0 (312) 430 39 48

www.orsam.org.tr, [email protected]

ORSAM

irak kÜrdİstan bÖlgesİ’nde demokrasİ sÜrecİ ve …...araştırma yöntemi araştırmanın...

Documents