introduction to physics · 2009. 11. 13. · leqciata kursis mizania gavecnot: 1. fizikis midgomas...
TRANSCRIPT
![Page 1: Introduction to Physics · 2009. 11. 13. · leqciaTa kursis mizania gavecnoT: 1. fizikis midgomas Cvens irgvliv myofi samyaros Seswavlisas. 2. Tu ra gavlenas axdens fizika TiToeul](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022060601/6054dec6d6246453c2448da7/html5/thumbnails/1.jpg)
fizikisfizikis SesavaliSesavali
profprof. . aleqsandrealeqsandre SengelaiaSengelaia
![Page 2: Introduction to Physics · 2009. 11. 13. · leqciaTa kursis mizania gavecnoT: 1. fizikis midgomas Cvens irgvliv myofi samyaros Seswavlisas. 2. Tu ra gavlenas axdens fizika TiToeul](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022060601/6054dec6d6246453c2448da7/html5/thumbnails/2.jpg)
leqciaTaleqciaTa kursiskursis mizaniamizania gavecnoTgavecnoT::
1. 1. fizikisfizikis midgomasmidgomas CvensCvens irgvlivirgvliv myofimyofi
samyarossamyaros SeswavlisasSeswavlisas. .
2. 2. TuTu rara gavlenasgavlenas axdensaxdens fizikafizika TiToeulTiToeul
CvenTaganzeCvenTaganze..
3. 3. fizikisfizikis fundamenturfundamentur kanonebskanonebs..
4. 4. fizikisfizikis warmodgenebswarmodgenebs CvensCvens samyarozesamyaroze. .
![Page 3: Introduction to Physics · 2009. 11. 13. · leqciaTa kursis mizania gavecnoT: 1. fizikis midgomas Cvens irgvliv myofi samyaros Seswavlisas. 2. Tu ra gavlenas axdens fizika TiToeul](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022060601/6054dec6d6246453c2448da7/html5/thumbnails/3.jpg)
SefasebisSefasebis sistemasistema
kursis komponentebi:
leqcia: (weriTi gamocda, maqs. 40 qula)
koloqviumebi (ori koloqviumi, TiTo 15 qula, jami maqs. 30 qula)
praqtikuli mecadineobebi: (ori sakontrolo, TiTo 10 qula,
jami maqs. 20 qula).
daswreba leqciebze da praqtikul mecadineobebze ( maqs. 10 qula).
yvela komponentSi monawileobis miReba aucilebelia !
leqciebi gaTvlilia saSualo donis studentze.
![Page 4: Introduction to Physics · 2009. 11. 13. · leqciaTa kursis mizania gavecnoT: 1. fizikis midgomas Cvens irgvliv myofi samyaros Seswavlisas. 2. Tu ra gavlenas axdens fizika TiToeul](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022060601/6054dec6d6246453c2448da7/html5/thumbnails/4.jpg)
mecnierebamecniereba cdilobscdilobs SeiswavlosSeiswavlos CvensCvens garSemogarSemo
arsebuliarsebuli fizikurifizikuri samyarosamyaro samecnierosamecniero
meTodebismeTodebis gamoyenebiTgamoyenebiT..
mecnierebaSimecnierebaSi arar arsebobenarseboben avtoritetebiavtoritetebi ! ! ukeTesukeTes
SemTxvevaSiSemTxvevaSi SeiZlebaSeiZleba iyvneniyvnen eqspertebieqspertebi, , magrammagram
isinicisinic SeiZlebaSeiZleba cdebodnencdebodnen ((magaliTadmagaliTad
einSteinieinSteini))
rara arisaris mecnierebamecniereba ??
![Page 5: Introduction to Physics · 2009. 11. 13. · leqciaTa kursis mizania gavecnoT: 1. fizikis midgomas Cvens irgvliv myofi samyaros Seswavlisas. 2. Tu ra gavlenas axdens fizika TiToeul](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022060601/6054dec6d6246453c2448da7/html5/thumbnails/5.jpg)
rara arisaris mecnierebamecniereba ??
yoveliyoveli TqvenTaganiTqvenTagani iyenebsiyenebs mecnierulmecnierul
process process TiTqmisTiTqmis yoveldRiuradyoveldRiurad. .
yovelTvisyovelTvis rocaroca svamTsvamT kiTxvaskiTxvas ""rara
moxdebamoxdeba TuTu...", ...", dada cdilobTcdilobT TqveniTqveni
hipoTezishipoTezis cdiscdis--eqsperimentiseqsperimentis meSveobiTmeSveobiT
SemowmebasSemowmebas, , TqvenTqven SeiZlebaSeiZleba gewodoTgewodoT
mecnierimecnieri..
![Page 6: Introduction to Physics · 2009. 11. 13. · leqciaTa kursis mizania gavecnoT: 1. fizikis midgomas Cvens irgvliv myofi samyaros Seswavlisas. 2. Tu ra gavlenas axdens fizika TiToeul](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022060601/6054dec6d6246453c2448da7/html5/thumbnails/6.jpg)
warmoidgineTwarmoidgineT, , romrom xarTxarT 4 4 wliswlis dada gindaTgindaT gaigoTgaigoT
rogorrogor inTebainTeba SuqiSuqi TqveniTqveni saxlissaxlis korodorSikorodorSi..
rara faqtsfaqts miaqcieTmiaqcieT yuradRebayuradReba ? ? SuqisSuqis CamrTveliCamrTveli !!
TqvenTqven gadarTavTgadarTavT CamrTvelsCamrTvels zeviTzeviT dada TqvendaTqvenda
sasiamovnodsasiamovnod SuqiSuqi irTvebairTveba ! ! TqvenTqven gadarTavTgadarTavT CamrTvelsCamrTvels
zeviTzeviT--qveviTqveviT mravaljermravaljer sanamsanam dedadeda arar getyviTgetyviT, , kargikargi, ,
ukveukve sakmarisiasakmarisia. e. i. . e. i. TqvenTqven iswavleTiswavleT rogorrogor inTebainTeba SuqiSuqi
TqveniTqveni saxlissaxlis korodorSikorodorSi..
momdevnomomdevno dilasdilas TqvenTqven xedavTxedavT, , romrom koridorSikoridorSi SuqiSuqi
anTebuliaanTebulia......
magrammagram CamrTveliCamrTveli qvedaqveda mdgomareobaSiamdgomareobaSia ?!?!
Tqveni Teoria araswori aRmoCnda. rogori iqneba Tqveni
axali hipoTeza ? rogor SeamowmebT mas ?
rara arisaris mecnierebamecniereba ??
![Page 7: Introduction to Physics · 2009. 11. 13. · leqciaTa kursis mizania gavecnoT: 1. fizikis midgomas Cvens irgvliv myofi samyaros Seswavlisas. 2. Tu ra gavlenas axdens fizika TiToeul](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022060601/6054dec6d6246453c2448da7/html5/thumbnails/7.jpg)
fizikuri
realoba
Cveni
samyaro
inJineria
geologia
astronomia
biologia
qimia
abstraqcia
fizika da sxva mecnierebebi
![Page 8: Introduction to Physics · 2009. 11. 13. · leqciaTa kursis mizania gavecnoT: 1. fizikis midgomas Cvens irgvliv myofi samyaros Seswavlisas. 2. Tu ra gavlenas axdens fizika TiToeul](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022060601/6054dec6d6246453c2448da7/html5/thumbnails/8.jpg)
• leqciebze umTavresad yuradRebas gavamaxvilebT
fizikis ZiriTad ideebze, konceptualur
sakiTxebze.
• es ar niSnavs, rom es ideebi trivialuria !
• Cven gamoviyenebT
• grafikebs
• naxatebs
• martiv algebras
• ar iqneba rTuli maTematika...
![Page 9: Introduction to Physics · 2009. 11. 13. · leqciaTa kursis mizania gavecnoT: 1. fizikis midgomas Cvens irgvliv myofi samyaros Seswavlisas. 2. Tu ra gavlenas axdens fizika TiToeul](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022060601/6054dec6d6246453c2448da7/html5/thumbnails/9.jpg)
swrafadswrafad gamoiangariSeTgamoiangariSeT, ,
2 + 3 x 4 = 2 + 3 x 4 = 20?20?14?14?sxvasxva ricxviricxvi??
(2 + 3) x 4 = (2 + 3) x 4 = 20?20?14?14?rara arisaris gansxvavebagansxvaveba ? ?
![Page 10: Introduction to Physics · 2009. 11. 13. · leqciaTa kursis mizania gavecnoT: 1. fizikis midgomas Cvens irgvliv myofi samyaros Seswavlisas. 2. Tu ra gavlenas axdens fizika TiToeul](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022060601/6054dec6d6246453c2448da7/html5/thumbnails/10.jpg)
--5522 -- 6 6 ••((-- 4) = 4) = 49?49?1?1?--1?1?--49??49??
dada sworiswori pasuxiapasuxia……
--11
swrafadswrafad gamoiangariSeTgamoiangariSeT, ,
![Page 11: Introduction to Physics · 2009. 11. 13. · leqciaTa kursis mizania gavecnoT: 1. fizikis midgomas Cvens irgvliv myofi samyaros Seswavlisas. 2. Tu ra gavlenas axdens fizika TiToeul](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022060601/6054dec6d6246453c2448da7/html5/thumbnails/11.jpg)
elementarulielementaruli algebraalgebra
F = maF = marogorrogor vipovoTvipovoT a?a?y = 4xy = 4x22, , vipovoTvipovoT x x
rara miviReTmiviReT ??
gavyaviTgavyaviT gantolebisgantolebis oriveorive mxaremxare 44 --zeze
aviReTaviReT fesvifesvi
2y
x =
![Page 12: Introduction to Physics · 2009. 11. 13. · leqciaTa kursis mizania gavecnoT: 1. fizikis midgomas Cvens irgvliv myofi samyaros Seswavlisas. 2. Tu ra gavlenas axdens fizika TiToeul](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022060601/6054dec6d6246453c2448da7/html5/thumbnails/12.jpg)
elementarulielementaruli algebra algebra
gantolebebisgantolebebis gardaqmnagardaqmna
ipoveTipoveT vvoo: v = : v = vvoo + at+ atipoveTipoveT vvoo : v: v22 = v= voo
22 + 2a(x + 2a(x –– xxoo))ipoveTipoveT a: va: v22 = v= voo
22 + 2a(x + 2a(x –– xxoo))ipoveTipoveT x: vx: v22 = v= voo
22 + 2a(x + 2a(x –– xxoo))ipoveTipoveT m: K = m: K = ½½ mvmv22
ipoveTipoveT v: K = v: K = ½½ mvmv22
ipoveTipoveT m: m: kmT /2π=
![Page 13: Introduction to Physics · 2009. 11. 13. · leqciaTa kursis mizania gavecnoT: 1. fizikis midgomas Cvens irgvliv myofi samyaros Seswavlisas. 2. Tu ra gavlenas axdens fizika TiToeul](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022060601/6054dec6d6246453c2448da7/html5/thumbnails/13.jpg)
gantolebebigantolebebi
c = fc = fλλ dada E = E = hfhf, , gamosaxeTgamosaxeT E h, c, E h, c, dada λλ−−TiTi
I = V/R I = V/R dada P = IV, P = IV, gamosaxeTgamosaxeT P I P I dada RR--iTiT. . gamosaxeTgamosaxeT P V P V dada RR--iTiT. .
![Page 14: Introduction to Physics · 2009. 11. 13. · leqciaTa kursis mizania gavecnoT: 1. fizikis midgomas Cvens irgvliv myofi samyaros Seswavlisas. 2. Tu ra gavlenas axdens fizika TiToeul](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022060601/6054dec6d6246453c2448da7/html5/thumbnails/14.jpg)
maTematikurimaTematikuri modelebimodelebi
fizikaSifizikaSi movlenebismovlenebis aRsaweradaRsawerad gamoiyenebagamoiyeneba
modelebimodelebi, , kerZodkerZod maTematikurimaTematikuri modelebimodelebi. . eses
modelebimodelebi xSiradxSirad iRebeniReben maTematikurimaTematikuri
formulebis/gantolebebisformulebis/gantolebebis saxes.saxes.
magaliTimagaliTi:: F = ma, F = ma, e.ie.i.. a = F/m. a = F/m. rocaroca ZalaZala
izrdebaizrdeba, , aCqarebacaCqarebac imdenjerveimdenjerve undaunda gaizardosgaizardos. .
rocaroca masamasa izrdebaizrdeba aCqarebacaCqarebac imdenjerveimdenjerve undaunda
SemcirdesSemcirdes..
![Page 15: Introduction to Physics · 2009. 11. 13. · leqciaTa kursis mizania gavecnoT: 1. fizikis midgomas Cvens irgvliv myofi samyaros Seswavlisas. 2. Tu ra gavlenas axdens fizika TiToeul](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022060601/6054dec6d6246453c2448da7/html5/thumbnails/15.jpg)
eqsperimentieqsperimenti
vawvebiTvawvebiT manqanasmanqanas sxvadasxvasxvadasxva ZaliTZaliT dada
vzomavTvzomavT amisamis SedegadSedegad miRebulmiRebul manqanismanqanis
aCqarebasaCqarebas. .
am am SemTxvevaSiSemTxvevaSi ZalaZala damoukidebelidamoukidebeli
parametriparametri ((cvladiacvladia), ), xoloxolo aCqarebaaCqareba
damokidebulidamokidebuli parametriparametri ((cvladiacvladia).).
![Page 16: Introduction to Physics · 2009. 11. 13. · leqciaTa kursis mizania gavecnoT: 1. fizikis midgomas Cvens irgvliv myofi samyaros Seswavlisas. 2. Tu ra gavlenas axdens fizika TiToeul](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022060601/6054dec6d6246453c2448da7/html5/thumbnails/16.jpg)
grafikuligrafikuli modelimodeli
aCqareba(m/wm2)
Zala (n)
manqanis aCqarebis damokidebuleba modebul Zalaze
grafikisgrafikis aRweraaRwera
damoukidebelidamoukidebeli cvladicvladi xx-- RerZzeRerZze
damokidebulidamokidebuli cvladicvladi yy-- RerZzeRerZze
aucilebeliaaucilebelia sidideebissidideebis ganzomilebebisganzomilebebis miTiTebamiTiTeba !!!!!!
grafikisgrafikis elementebielementebi
![Page 17: Introduction to Physics · 2009. 11. 13. · leqciaTa kursis mizania gavecnoT: 1. fizikis midgomas Cvens irgvliv myofi samyaros Seswavlisas. 2. Tu ra gavlenas axdens fizika TiToeul](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022060601/6054dec6d6246453c2448da7/html5/thumbnails/17.jpg)
ra aris fizika ?
fizika cdilobs miakvlios im zogad principebs,
romelTa saSualebiT SesaZlebeli iqneba fizikuri
samyaros da fizikuri movlenebis aRwera.
magaliTi:
planetebis
moZraobavaSlis
vardna xidan
mizidulobis
Zala
![Page 18: Introduction to Physics · 2009. 11. 13. · leqciaTa kursis mizania gavecnoT: 1. fizikis midgomas Cvens irgvliv myofi samyaros Seswavlisas. 2. Tu ra gavlenas axdens fizika TiToeul](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022060601/6054dec6d6246453c2448da7/html5/thumbnails/18.jpg)
fizika aseve eZebs materiis
Semadgenel umcires "agurebs"
materia Cvens garSemo
molekulebi
atomebi
elementaruli nawilakebi
???
aTasobiT
asobiT
aTobiT
ramodenime
![Page 19: Introduction to Physics · 2009. 11. 13. · leqciaTa kursis mizania gavecnoT: 1. fizikis midgomas Cvens irgvliv myofi samyaros Seswavlisas. 2. Tu ra gavlenas axdens fizika TiToeul](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022060601/6054dec6d6246453c2448da7/html5/thumbnails/19.jpg)
fizikis moqmedebis principi
• aRmoCena
• eqsperimenti/dakvirveba
• hipoTeza
• winaswarmetyveleba
• misi Semowmeba
• Teoria
mudmivimudmivi ciklicikli, , urTierTqmedebaurTierTqmedeba
TeoriasaTeoriasa dada eqsperimentseqsperiments SorisSoris
![Page 20: Introduction to Physics · 2009. 11. 13. · leqciaTa kursis mizania gavecnoT: 1. fizikis midgomas Cvens irgvliv myofi samyaros Seswavlisas. 2. Tu ra gavlenas axdens fizika TiToeul](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022060601/6054dec6d6246453c2448da7/html5/thumbnails/20.jpg)
mecniereba moiTxovs obieqturobas
mecnierma unda gaiTvaliswinos eqsperimentis Sedegi
miuxedavad imisa, rom SeiZleba is sul sxva Sedegs
eloda. man aucileblad unda ganasxvavos is rasac igi
miiRebs imisagan Tu ra undoda rom mieRo.
adamianebs xSirad axasiaTebT axali ideebisa da
hipoTezebis miReba seriozuli analizisa da kritikis
gareSe. mecnierebaSi es miuRebelia. nebismieri idea
mcdaria Tu igi ar dadasturda realobaSi. ase rom,
cxovrebasa da mecnierebaSi ideis WeSmaritebis
kriteriumi aris realoba, eqsperimenti.
![Page 21: Introduction to Physics · 2009. 11. 13. · leqciaTa kursis mizania gavecnoT: 1. fizikis midgomas Cvens irgvliv myofi samyaros Seswavlisas. 2. Tu ra gavlenas axdens fizika TiToeul](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022060601/6054dec6d6246453c2448da7/html5/thumbnails/21.jpg)
fizika da saerTod mecniereba
yovelTvis ganviTarebis procesSia.
Zveli Teoriebi icvleba axliT.
Sedegad ki vRebulobT fizikuri
samyarosa da movlenebis ufro Rrma
gagebas/gaazrebas.
![Page 22: Introduction to Physics · 2009. 11. 13. · leqciaTa kursis mizania gavecnoT: 1. fizikis midgomas Cvens irgvliv myofi samyaros Seswavlisas. 2. Tu ra gavlenas axdens fizika TiToeul](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022060601/6054dec6d6246453c2448da7/html5/thumbnails/22.jpg)
makro da mikrosamyaro
![Page 23: Introduction to Physics · 2009. 11. 13. · leqciaTa kursis mizania gavecnoT: 1. fizikis midgomas Cvens irgvliv myofi samyaros Seswavlisas. 2. Tu ra gavlenas axdens fizika TiToeul](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022060601/6054dec6d6246453c2448da7/html5/thumbnails/23.jpg)
ganzomilebaTa prefiqsebi
⇓Semoklebuli aRniSvnebi
prefiqsi simbolo faqtori
Exa E 1018
Peta P 1015
Tera T 1012
Giga G 109
Mega M 106
kilo k 103
prefiqsi simbolo faqtori
atto a 10−18
femto f 10−15
pico p 10−12
nano n 10−9
mikro μ 10−6
milli m 10−3
![Page 24: Introduction to Physics · 2009. 11. 13. · leqciaTa kursis mizania gavecnoT: 1. fizikis midgomas Cvens irgvliv myofi samyaros Seswavlisas. 2. Tu ra gavlenas axdens fizika TiToeul](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022060601/6054dec6d6246453c2448da7/html5/thumbnails/24.jpg)
gamosaxeTgamosaxeT nulebiTnulebiT
1) 4.75 x 101) 4.75 x 1088
2) 3.5 x 102) 3.5 x 10--55
3) 26.5 x 103) 26.5 x 10--44
![Page 25: Introduction to Physics · 2009. 11. 13. · leqciaTa kursis mizania gavecnoT: 1. fizikis midgomas Cvens irgvliv myofi samyaros Seswavlisas. 2. Tu ra gavlenas axdens fizika TiToeul](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022060601/6054dec6d6246453c2448da7/html5/thumbnails/25.jpg)
gamosaxeTgamosaxeT aTisaTis xarisxebiTxarisxebiT
1)1) 4200000042000000
2)2) 0.00000009870.0000000987
3)3) 500500500500
4)4) 0.002340000.00234000
![Page 26: Introduction to Physics · 2009. 11. 13. · leqciaTa kursis mizania gavecnoT: 1. fizikis midgomas Cvens irgvliv myofi samyaros Seswavlisas. 2. Tu ra gavlenas axdens fizika TiToeul](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022060601/6054dec6d6246453c2448da7/html5/thumbnails/26.jpg)
aTisaTis xarisxebadxarisxebad CawerisCaweris wesebiwesebi
wertiliwertili yovelTvisyovelTvis ismebaismeba pirvelipirveli
aranulovaniaranulovani ricxvisricxvis SemdegSemdeg. . TuTu ricxviricxvi metiametia 1010--ze, ze, maSinmaSin
xarisxisxarisxis maCvenebelimaCvenebeli dadebiTiadadebiTia
((didididi ricxvebiricxvebi))
TuTu ricxviricxvi naklebianaklebia 1010--ze, ze, maSinmaSin
xarisxisxarisxis maCvenebelimaCvenebeli uaryofiTiauaryofiTia
((mciremcire ricxvebiricxvebi))
![Page 27: Introduction to Physics · 2009. 11. 13. · leqciaTa kursis mizania gavecnoT: 1. fizikis midgomas Cvens irgvliv myofi samyaros Seswavlisas. 2. Tu ra gavlenas axdens fizika TiToeul](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022060601/6054dec6d6246453c2448da7/html5/thumbnails/27.jpg)
magaliTebimagaliTebi
50098387000 50098387000 iqnebaiqneba……5.0098387 x 105.0098387 x 101010
0.0000087002 0.0000087002 iqnebaiqneba……8.7002 x 108.7002 x 10--66
4.87 x 104.87 x 101818 arisaris……4,870,000,000,000,000,000 4,870,000,000,000,000,000 4.75 x 104.75 x 10--9 9 arisaris……0.000000004750.00000000475
![Page 28: Introduction to Physics · 2009. 11. 13. · leqciaTa kursis mizania gavecnoT: 1. fizikis midgomas Cvens irgvliv myofi samyaros Seswavlisas. 2. Tu ra gavlenas axdens fizika TiToeul](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022060601/6054dec6d6246453c2448da7/html5/thumbnails/28.jpg)
filmi aTis xarisxebze
![Page 29: Introduction to Physics · 2009. 11. 13. · leqciaTa kursis mizania gavecnoT: 1. fizikis midgomas Cvens irgvliv myofi samyaros Seswavlisas. 2. Tu ra gavlenas axdens fizika TiToeul](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022060601/6054dec6d6246453c2448da7/html5/thumbnails/29.jpg)