Anatomija i fiziologija sistema i organa za disanje Sistem za disanje cine pluca i disajni putevi,dijele se na gornje i donje.Gornji su:nosna duplja,i zdrijelo i pomocni put usna duplja.donji disajni putevi su grkljan,dusnik i dusnice sa svojim granama.Nosna duplja ima ulogu da cisti vazduh od krupnijih cestica da se zagrije vazduh i ovlazi.

Grkljan je disajni put u koijem su smjestene glasne zice odnosno mjesto gdje se stvara glas.Pluca cine glavni dio sistema za disanje, sastoji se iz dva plucna krila.Svako plucno krilo obavijeno je seroznom opnom-plucnom maramicom(pleura).

Sastav i građa pluća

U sastav plucnog krila ulaze parenhim,vezivna stroma,krvni sudovi i nervi..Plucni režnjić je osnova građe parenhima.Vezivna stroma obmotava sve režnjeve pluca a sastoji se od vezivnog tkiva.

Krvni sudovi pluća dijele se na funkcionalne(pulmonalna arterija i dvije plucne vene) i nutritivne(dvije arterije i dvije vene).

Kinetika pluca

Pri disanju pluca vrse određene pokrete:prednji i donji dijelovi klize naprijed i dole, a bronhijalne grane se šire i olakšavaju prolaz vazduha.Prilikom ekspiracije bronhiole se sužavaju, izlaz vazduha je usporen a to povoljno utiče na razmjenu gasova.

Pluća su podijeljena na tri zone: provodna,prelazna i respiratorna. Najmnaja funkcionalna jedinica pluća jeste acinus:Pluća imaju ulogu i u regulaciji pH krvi ,tjelesne temperature i tjelesnih tečnosti.Plućna maramica je pomoćni organ za disanje a sastoji se od dva lista :visceralne pleure i parijetalne pleure.

Plućna funkcija

Zadatak plućne funkcije jeste da omogući zadovoljavajuće zasićenje krvi kiseonikom i odstranjivanje CO2 iz krvi.Plućna funkcija se satoji iz 3 dijela:plućna ventilacija,plućna respiracija,i plućni krvotok.

Pod plućnom ventilacijom podrazumijeva se razmjena gasova između spoljašnje sredine i alveolarnih prostora.Pri širenju grudnog koša dolazi do smanjenja pritiska u plućima, pa vazduh nesmetano ulazi u pluća i ovaj akt se naziva INSPIRIJUM.Pri skupljanju grudnog koša pritisak u plućima se povećava pa s ena taj nacin izbacuje vazduh u spoljašnju sredinu pa se naziva EKSPIRIJUM. Plućna respiracija predstavlja razmjenu gasova između alveolarnih prostora i krvi u alveolarnim kapilarima. Plućni krvotok omogućuje dopremanje venske krvi u alveolarnu kapilarnu mrežu i njeno otpremanje u veliki krvotok.

Ispitivanje plućne funkcijeSvako ispitivanje plućne funkcije počinje tzv. Malom spirometrijom. U elemente male spirometrije spadaju : vitalni kapacitet(VC) , forsirani ekspirijumski volumen(FEV) u prvom sekundu i odnos FEV u prvom sekundu i vitalnog kapaciteta (VC).

Vitalni kapacitet je zapremiuna vazduha koja se za vrijeme ekspirijuma do kraja izdahne iz pluća,poslije maksimalnog inspirijuma.Forsirani ekspirijumski volumen u prvoj sekundi označava zapreminu vazduha koja se izdhane iz pluća u prvoj sekundi forsiranog i maksimalnog ekspirijuma.

Simptomatologija oboljenja organa za disanjeGlavni simptomi oboljenja organa za disanje su kašalj,iskašljavanje dispneja ,sviranje i bol u grudima.

Kašalj je najvažniji simptom plućnih oboljenjaMože biti: suh, produktivan,u napadima i promukao.

Iskašljavanje može biti oskudno(akutni laringitis,akutni bronhitis,bronhijalna astma) i obilno(hronični bronhitis,broniektazije i apces pluća).Ispljuvak može biti bistar,mutan i gnmojav. Alarmantan znak je pojava krvi u ispljuvku.

Hemoptoja se definiše kao iskašljavanjesvježe krvi a posljedica je prskanja manjih ili većih krvnih sudova. Mnogobrojna oboljenja dovode do hemoptoje(tuberkulozne promjene,karcinom bronha,hronični bronhitis, bronhiektazije,apces pluća ,infarkt pluća.

Hemoptizajama se nazivaju manja krvarenja u obliku crvenih niti ili sitnih krvavih točkica.

Dispneja je disanje s naporom praćeno upotrebom pomoćne disajne muskaluture.

Ortopneja je je dispneja koja se smanjuje kada bolesnik sjedi u postelji ili zauzima uspravan položaj.Karaksteristična je za popuštanje lijevog srca.

Sviranje u grudima je česta manifestacija oboljenja organa za disanje. Ako je sviranje laokalizovano samo na jednu stranu grudi ili pluca to nas navodi na postojanje udhanutog stranog tijela ili karcinoma pluća-u tom slučaju govori se o Stridoru.Ukoliko s edisanje čuje na daljinuto je tzv. Vizing.

Bol u grudima najčešće izazivaju oboljenja kostne pleure.pleuralni bol ima karakter probadanja kao „ubod nožem“ koji se pojačava pri disanju.Bol iza grudne kosti javlja se pri oboljenju dušnika.Bitno je poznavati navike poput pusenja prijasnje bolesti itd. Bolesti disajnih organa su podijeljeni u pet grupa:1)bolesti gornjih disajnih puteva „)bolesti bronhija #) bolesti pluća 4)bolesti plućne maramice 5)oboljenja sredogruđa(medijastinuma)

Dijagnosticki postupci kod bolesti disajnih organaStandardne metode:-laboratorijske analize(sedimentacija eritrocita,pregled krvne slike,mokraćefibrinogena elektroforeza bjelančevinakao i druge analize potrebne za dijagnozu.

-pregled ispljuvka bakteriološki i citološki

-radioskopski i radiografski pregled pluća sa tomografijomkoja pruzža dragocjene podatke o najvećem broju oboljenja disajnih organa

-pleuralna punkcija i pregled pleuralnog punktata bakteriološki i citološkikao pregled prirode npr transudat ili eksudat (nezapaljenski ili zapaljenski punktat).

-Spirometrijsko ispitivanje plućne funkcije i određivanjestepena poremećajaprometa gasova kroz disajne puteve i alveole

-određivanje parcijalnih pritisaka respiratornih gasova u arterijskoj krvi

-alergološka i imunološka testiranja

-farmakodinamska ispitivanja plućne funkcije radi procjene osštećenje reverzibilnosti oštećenja razmjene gasova

Noviji dijagnostički postupci:

-bronhoskopija(fleksibilni bronhoskop) omogućuje da s epatološki proces vidi golim okom preko optike kao da se uzme i materijal za analizu

-Bronhografija korištenje bronhoskopa i kontrastnog sredstva zatim radiografsko snimanje pluća

-Transtorakalna i transbronhijalna punkcija i biopsijaspecijalnom iglom služi za uzimanje materijala radi histološkog pregleda

-biopsija plućne maramice i histološki pregledbiopsiranog materijala ukazuje na prirodu oboljenja plućne maramice.

-medijastinoskopija hiruška metoda kojom se pomoćumedijastinoskopa ulazi u medijastinum vrši pregled i uzima materijal za histološki pregled.

-Pleuroskopija metoda kojom se vrši pregled prostora između obje pleure.

-Skener pluća(CT)

-ventilatorna scintigrafija

-Perfuziona scintigrafija

-Kateterizacija desnog srca -Elektromagnetna rezonanca(EMR)

Oboljenja gornjih disajnih puteva

Kijavica-je kataralno zapaljenje sluznice nosa.Nastaje usljed infekcije mio dospjelim iz spoljašnje sredine na sluznicu nosa.Najčešće je uzročnik virus.U sekretu se mogu naci razne bakterije najcesce streptokoke i stafilokoke.posebni oblike predstavljaju polenska kijavicai vazomotorni rinitis.

Klinička slika-Kijavica obično počinje osjećajem svraba u nosu lakim bolom i kihanjem. U početku je sluz bistra a kasnije žutozelena.Bolest se može zakomplikovati zapaljenjem paranazalnih šupljina pa se tada govori o sinuzitisu.

Liječenje-U laksim oblicima nije potrebno. Utežim oblicima preporučuje s eunošenje toplih napitaka i aspirina u cilju preznojavanja,ako se zakomplikuje gnojenjem daju se antibiotici,najbolje prema antibiogramu nosa.Alergijska se liječi specifičnom desenzibilizacijom,nespecifičnom hiposenzibilizacijoma i antihistaminicima.

Hronična kijavica-javlja se u slučaju kada postoji stalni fizički i hemijski nadražaji nosa ili ako postoji iskrivljenost nosne pregrade.Postoje dva oblika:

-Atrofična –kod ovog oblika sluznic anosa je zbrisana ,bakterije su konstantno naseljene na sluznici nosa.Često dovodi do raspadanja sekreta sa zadahom tzv. Ozena

-Hipertrofična-sluznica je stalno nabrekla i luči obline kolčine sluzi

Liječenje-se sastoji u izbjegavanju kontakta sa stalnim iritansima i ukapavanju 1% rastvora borne kiseline i korištenju antiseptičkih sredstava.