INLEIDING ARCHEOLOGIE

Riemer Knoop

3 september 2012

• Begrippen

• Tijd

• Presentatievormen

• Toepassingen

• Archeologische Monumentenzorg

INLEIDING ARCHEOLOGIE

ARCHEO- oud, oospronkelijk-LOGOS kunde, wetenschap

Algemeen kennis / onderzoek van ‘oude dingen’Precies bestudering van menselijke geschiedenis

door middel van de overblijfselen van materiële cultuur, de omgeving en van

dierlijke resten

Tegenwoordig spullen, beeld, vak (veld!), zorg

Hunebedden, vanaf 3450 v.Chr. (D 45, Emmerdennen)

PaleoliticumPaleoliticum

MesoliticumMesoliticum

NeoliticumNeoliticum

BronstijdBronstijd

IJzertijdIJzertijd

Romeinse TijdRomeinse Tijd

MiddeleeuwenMiddeleeuwen

Nieuwe TijdNieuwe Tijd

m

etaa

l

GE

SC

H.

PR

EH

SIT

OR

IEst

eent

ijd- 8300 v.Chr8300 – 5.300 v.Chr

5.300 – 1.800 v.Chr

1.800 – 550 v.Chr

550 – 50 v.Chr

50 v.Chr. – AD 500

500–1.500

1.500 –

HUNEBEDDEN3450-2850 v.Chr.

Hunebeddencentrum Borger

VORSTENGRAVEN1000-500 v.Chr.

Vorstengraf van Oss (RMO)

TERPEN / WIERDEN500 v.Chr.- 1500 na Chr.

TERPEN / WIERDEN500 v.Chr.- 1500 na Chr.

Romeinen 50 v.Chr – 400 na Chr.

Romeinse limes

Reconstructie mijlpalen Wateringse Veld, Den Haag, 1997

Romeinen

Romeinse villa, Hoogeloon

Villa Hadriana, Tivoli (It.)

Vikingen

Zilverschat Wieringen 1996, RMO, na 754 na Chr.

Vikingen

Mantelspeld DorestadRMO, 775-800 na Chr.

Themaparken, re-enactment

Archeon 2011: 295.000 bezoekersArcheon 2011: 295.000 bezoekers

Musea 2011 (NMV) x 1000Van Gogh Museum 1.595Anne Frank Huis 1.090Rijksmuseum A’dam 995NEMO 505Ned. Openluchtmuseum 450Hermitage 335Haags Gemeentemus. 330Paleis het Loo 323Spoorwegmuseum 315Kröller-Müller 298

Museumpark OriëntalisMuseumpark OriëntalisMuseumpark OriëntalisMuseumpark Oriëntalis

Themaparken, re-enactment

Archeon

ArcheonArcheon

Archeologie op straat, metro, garage

aanleg NZ-lijn, Amsterdam Vestingwerken Den Bosch

Castellum Garage, Woerden Vitrines metrostation Waterlooplein, Amsterdam

Archeologie op straat, metro, garage

Haarlem, stadspoort in plaveisel

Utrecht, limes in straat

Milden, monument bij reconstructie mesolitisch landschap Tungelroyse Beek

Archeologie tot en met gisteren

WO IIWO II

Ir. Woudagemaal, Lemmer (1920)Museum de Cruquius, Haarlemmermeer (1849-1852)

Archeologische Monumentenzorg

Wat wil je er mee, wat kun je er mee, wat mag je er mee?

Voor wie?

Hoe?

Archeologische Monumentenzorg

Waarom? Wet op de archeologische monumentenzorg 2007 (Malta 1992)unieke bron, zo weg, onder druk, collectief bezit “beter behoud erfgoed”

Wat?• Archeologische resten moeten bij ruimtelijke ingrepen zo vroeg mogelijk meegewogen worden vooronderzoek verplicht• “Verstoorder betaalt” prikkel tegen verstoringen

Hoe?• Uitvoering onderzoek open voor bedrijven (geprivatiseerd)• Gemeente beslist: elke stad z’n oudste huis! • Zelfregulering (bindende onderlinge afspraken: marktwerking)• Vergunning door Rijk, toezicht door Erfgoedinspectie

VERMOEDEN Is er wat?

Opgeven Behouden

ex situ in

situ

Wat willen we ermee?Opgraven of bewaren voor later?

Beschermd monument

ADVIES Wat is het waard?

De Praktijk

Is het wat?CHECK op papier

CHECK in veld

Resultaten (sinds 2007)

• “Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie”

• 1000 mensen werkzaam 100 bedrijven en bedrijfjes Omzet (was) € 80 M

• Verenigingen (10.000 leden) gemarginaliseerd

• “Meer bewaard”explosieve toename kennis

Behouden?

• Beleefbaar (mooi, zichtbaar, herinnering)

• Fysiek (heel/gaaf/intact, goed geconserveerd)

• Inhoud (zeldzaam, informatie, ensemble)

• Representatief (kenmerkend)

Vergelijk Wet behoud cultuurbezit

• IJkwaarde

• Symboolwaarde

• Schakelwaarde

Geb r u i k

Samenvatting

• Begrippen: archeologische monumenten en vindplaatsen

• Tijd: Steentijd, IJzertijd, Romeinse tijd, middeleeuwen, Nieuwe Tijd

• Presentatievormen: musea, themaparken, experimentele

archeologie, industrieel

• Toepassingen: reconstructies, gedenktekens, inspiraties

• AMZ: waardering selectie gebruik … ERFGOED

1981

2009

2012

Erfgoedbalans: www.cultureelerfoed.nl (RCE)