informator dolnośląkiego rynku pracy i edukacji nr 7

1

Projekt współ� nansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki

pub l i kac j a bezp ł a tna

www.obserwator ium.dwup .p l www.obserwator ium.dwup .p l

INFORMATORDolnośląskiego Rynku Pracy i Edukacji

NR7

2 3

Mam przyjemność oddać w Państwa ręce siódme wydanie Informatora Dolnośląskiego Rynku Pracy i Eduka-cji – kwartalnika przygotowywanego w ramach projektu „Obserwatorium Dolnośląskiego Rynku Pracy i Eduka-cji”.

Ukształtowanie się europejskiego ryn-ku pracy, mobilność zawodowa oraz nowe technologie doprowadziły do sy-tuacji, w której studia wyższe, choć nadal stanowią przepustkę do kariery zawodowej, nie gwarantują uzyskania kwalifikacji zawodowych, zapewnia-jących pracę określoną ukończonym kierunkiem studiów. Dlatego coraz częściej podkreśla się konieczność kształcenia ustawicznego na pozio-mie wyższym, jako integralnej części działań uczelni. Jako odpowiedź na te i inne wyzwania, uruchomiony został proces zmian strukturalnych, pro-gramowych i organizacyjnych w sy-stemach szkolnictwa wyższego, który nazwany został Procesem Bolońskim. 19 czerwca 1999 r. ministrowie edu-kacji 29 krajów (w tym Polski) podpi-sali Deklarację Bolońską. W realiza-cji Procesu Bolońskiego uczestniczy obecnie 47 państw.

Od początku swojego istnienia Pro-ces Boloński stał się motorem zmian w szkolnictwie wyższym. Celem tego procesu było utworzenie do 2010 r. Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyższego, który umożliwi absolwen-tom uzyskanie umiejętności dosto-sowanych do potrzeb rynków pracy -

krajowego i europejskiego oraz ułatwi mobilność zarówno studentów, jaki pracowników.

Proces Boloński w polskim szkolni-ctwie wyższym to: wprowadzenie systemu przejrzystych i porówny-walnych stopni poprzez wdrożenie Suplementu do Dyplomu, wprowa-dzenie systemu kształcenia opar-tego na dwóch/trzech poziomach kształcenia, przyjęcie punktowego systemu zaliczania osiągnięć stu-dentów (ECTS), zwiększenie mobil-ności, zapewnienie jakości kształce-nia, promocja wymiaru europejskiego w szkolnictwie wyższym, kształcenie ustawiczne, efektywna współpra-ca uczelni ze studentami, promocja Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyższego, kształcenie i badania na poziomie doktoranckim, powołanie Państwowej Komisji Akredytacyjnej.

W Polsce szkolnictwo wyższe jest obecnie jednym z najbardziej dynamicz-nie rozwijających się obszarów. W cią-gu ostatnich dwudziestu lat nastąpił pięciokrotny wzrost liczby studentów. Jest to m.in. rezultat wprowadzanych sukcesywnie reform wynikających z potrzeby zharmonizowania naszego systemu szkolnictwa wyższego z roz-wiązaniami wdrażanymi w Europejskim Obszarze Szkolnictwa Wyższego.

Monika Kwil-SkrzypińskaDyrektor DWUP

słowo wstępnesłowo wstępne

Dolnośląski Wojewódzki Urząd Pracy wspólnie z Instytutem Psychologii Uniwersytetu Wrocławskiego oraz

Narodowym Forum Doradztwa Kariery organizuje w dniu 29 września 2011 roku konferencję pn. „Rola całoży-

ciowego doradztwa kariery w rozwoju regionu i Polski”.

Konferencja ma na celu przedstawienie nowych trendów

i kierunków zmian w poradnictwie zawodowym. Jest

ona niewątpliwie okazją do zapoznania się z poglądami

naukowymi środowiska psychologów, od lat wspiera-

jących doradców zawodowych Centrów Informacji i Planowania

Kariery Zawodowej. Spotkanie ma za zadanie także integrację środo-

wisk zaangażowanych w rozwój poradnictwa zawodowego. Mamy

nadzieję, że zaproszeni, wybitni specjaliści z dziedziny psychologii

i doradztwa zawodowego swoją fachową wiedzą zaspokoją defi cyty

środowiska.

Tematyka wystąpień będzie dotyczyć między innymi wyzwań,

jakie stoją przed ideą całożyciowego doradztwa kariery z perspek-

tywy Unii Europejskiej. Zaproszeni prelegenci będą prezentować

własne opinie na temat przydatności metod ilościowych i jakościo-

wych stosowanych w poradnictwie zawodowym, a także profesjo-

nalizacji doradztwa zawodowego w Polsce.

Do gości honorowych zaproszonych na konferencję należą m.in. Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Edukacji

Narodowej – Lilla Jaroń, Marszałek Województwa Dolnośląskiego – Rafał Jurkowlaniec, J.M. Rektor Uniwersytetu

Wrocławskiego – prof. dr hab. Marek Bojarski. Wśród gości znajdą się również dyrektorzy i doradcy zawodowi

z powiatowych urzędów pracy, dyrektorzy wojewódzkich urzędów pracy, pracownicy naukowi szkół wyższych oraz

partnerzy od lat współpracujący z centrami informacji i planowania kariery zawodowej.

Patronat honorowy nad konferencją objęli: Minister Edukacji Narodowej, Marszałek Województwa Dolnośląskiego

oraz Rektor Uniwersytetu Wrocławskiego.

Partnerzy

Patronat:

4 54

Agnieszka Momot, Dolnośląski Wojewódzki Urząd Pracy (A.M.): Czym zajmuje się Biuro Zawodowej Promocji Studentów i Absolwen-tów Wrocławskich Szkół Wyższych? W jaki sposób Biuro Karier pomaga studentom wejść aktywnie na rynek pracy?

Dominika Buczkowska (D.B.): Międzyuczelnia-ne Biuro Karier funkcjonujące przy Uniwersy-tecie Wrocławskim zajmuje się szeroko pojętą zawodową promocją studentów i absolwentów wrocławskich uczelni: Uniwersytetu Wrocław-skiego, Uniwersytetu Przyrodniczego, Akademii Wychowania Fizycznego, Akademii Medycznej oraz Akademii Muzycznej.

Do zadań Biura Karier należy m.in.: przygoto-wanie studentów i absolwentów do wejścia na rynek pracy poprzez udzielanie indywidualnych porad zawodowych oraz prowadzenie grupo-wych zajęć warsztatowych. Doradcy zawodowi pracujący w Biurze Karier wspierają młodych ludzi w precyzowaniu swojej ścieżki zawodowej, ustalaniu mocnych i słabych stron, weryfikacji własnych kompetencji w odniesieniu do oczeki-wań rynku pracy. Podczas indywidualnych spot-kań z doradcą zawodowym istnieje możliwość skonsultowania dokumentów aplikacyjnych, przygotowania się do rozmowy kwalifikacyjnej na określone stanowisko pracy lub porozmawia-nia na temat dalszych wyborów edukacyjnych i zawodowych. Coraz więcej młodych osób do-strzega korzyści płynące z możliwości konsul-towania swoich planów zawodowych z doradcą, cenią sobie profesjonalną pomoc i wsparcie, jakie otrzymują. Doradcy zawodowi pracują-cy w naszym biurze ciągle podnoszą swoje kwalifikacje, starając się sprostać zarówno rosnącym oczekiwaniom klientów jak również zmieniającemu się rynkowi pracy. Pracujący na Uniwersytecie doradcy zawodowi posiadają wykształcenie kierunkowe, studia podyplomowe z zakresu zarządzania zasobami ludzkimi oraz doradztwa zawodowego. W swojej codziennej pracy ze studentami wykorzystują narzędzia i techniki coachingowe.

Biuro Karier oferuje również studentom i ab-solwentom możliwość skorzystania z szero-kiej gamy szkoleń przygotowujących zarówno do samodzielnego poszukiwania pracy, jak i pomagających określać swoje predyspozy-cje czy rozwijać i wzmacniać kompetencje interpersonalne. Główne obszary tematycz-ne prowadzonych zajęć warsztatowych to m.in.: dokumenty aplikacyjne, kwestionariusze on-line, autoprezentacja podczas rozmowy kwalifikacyjnej, techniki rekrutacyjne, komuni-kacja w procesie rekrutacji, znaczenie aser-tywności w życiu i w pracy, efektywna praca w zespole, planowanie kariery zawodowej i edukacyjnej. Podczas warsztatów uczestnicy mają możliwość nie tylko zdobycia cennej wie-dzy ale również przećwiczenia pożądanych za-chowań czy technik ułatwiających odnalezienie się na rynku pracy.

Kolejne zadania Biura Karier to: prowadzenie różnorodnych form aktywnego pozyskiwania ofert pracy dla osób kończących studia i ab-solwentów oraz propozycji praktyk i staży dla studentów (Biuro Karier dysponuje interneto-wą bazą ofert pracy, w której codziennie po-jawiają się nowe, różnorodne propozycje ofert pracy, praktyk czy staży), ułatwianie nawiązy-wania kontaktu pomiędzy pracodawcami a stu-dentami i absolwentami poprzez organizację targów pracy, prezentację firm na uczelniach oraz innych spotkań. Międzyuczelniane Biuro Karier działające przy Uniwersytecie Wroc-ławskim jest głównym organizatorem jednej z największych imprez targowych w regionie - Targów Pracy Profesja. W marcu 2012 roku planowana jest jubileuszowa XV edycja impre-zy. Corocznie również Biuro Karier wspiera pracodawców w organizowaniu prezentacji na

uczelniach czy prowadzeniu rekrutacji na po-szczególnych wydziałach.

Biuro zajmuje się również gromadzeniem i udo-stępnianiem informacji o rynku pracy, inspiro-waniem przedsięwzięć mających na celu lepszy start zawodowy absolwentów uczelni, współ-pracą z lokalnymi partnerami rynku pracy.

(A.M.): Z jakimi problemami zwracają się najczęściej do Państwa młode osoby, z jakich usług najczęściej korzystają?

(D.B.): Studenci i absolwenci coraz chętniej korzystają z bogatej propozycji szkoleń ofe-rowanych przez Biuro Karier. Dzięki realizo-wanym projektom współfinansowanym z Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego („Absolwent UWr na rynku pracy – sukces dzięki kompetencjom” oraz „Uniwer-sytet Kompetencji”) oferta szkoleniowa Biura została wzbogacona o bardzo interesujące warsztaty, prowadzone przez menadżerów i specjalistów z różnych branż.

Do jednych z najciekawszych propozycji w ramach obu projektów należą bez wątpie-nia warsztaty: „Personal branding”, „Praca i kariera okiem menadżera HR”, „Profesjonalna obsługa klienta” czy „Wystąpienia publiczne”. Wyjątkową propozycją dla osób myślących o karierze w służbach mundurowych jest war-sztat pt. „Proces rekrutacji do służb munduro-wych”, podczas którego, pod okiem profesjo-nalisty, można zweryfikować wiedzę na temat wymagań branży jak również ocenić swoją sprawność fizyczną. Wsparcie w ramach pro-jektów „Absolwent UWr na rynku pracy – suk-ces dzięki kompetencjom” oraz „Uniwersytet Kompetencji” skierowane jest do studentów i studentek Uniwersytetu Wrocławskiego.

Coraz większym zainteresowaniem cieszą się również indywidualne konsultacje z doradca-mi zawodowymi. Do najczęściej poruszanych zagadnień należą kwestie związane z przygo-towaniem się do samodzielnego poszukiwania pracy, tzn.: właściwe przygotowanie dokumen-tów aplikacyjnych, odpowiednia prezentacja swojej osoby podczas rozmowy kwalifikacyjnej czy analiza własnego potencjału w odniesieniu do wybranej oferty pracy.

(A.M.): W jaki sposób studenci mogą naby-wać doświadczenie zawodowe w czasie stu-diów?

(D.B.): Możliwości jest dużo, począwszy od działalności w organizacjach studenckich, ko-łach naukowych, poprzez wolontariat czy dzia-łalność społeczną, na praktykach, stażach czy pracy dorywczej skończywszy. Warto jednak pamiętać, że takie doświadczenia nabierają znaczenia wtedy, kiedy potrafimy wyciągnąć z nich określone wnioski. Efektem każdej świa-domej działalności powinna być refleksja: Czego się o sobie dowiedziałem? Jakie mocne strony ujawniłem? Co sprawiało mi największą satys-fakcję? Jakich zadań unikałem i dlaczego? Czy ten charakter pracy/zadań odpowiada mi na dłuższą metę? Jakich kompetencji mi zabrakło i w jaki sposób mogę je uzupełnić?

Takie podejście do własnych doświadczeń zawo-dowych daje szanse na to, że każdy następny wybór będzie trafniejszy, kolejne miejsce pra-cy/praktyki bardziej dostosowane zarówno do naszych preferencji jak i predyspozycji.

(A.M.): Aby Biura Karier mogły skutecznie realizować swoje cele, konieczna jest ich po-wszechna promocja. W jaki sposób Państwa Biuro Karier promuje swoje działania wśród studentów, absolwentów oraz pracodaw-ców?

(D.B.): Międzyuczelniane Biuro Karier funk-cjonuje od 1997 roku i od momentu swojego

powstania nie ustaje w promowaniu swojej działalności zarówno na Uczelniach jak i wśród partnerów rynku pracy. W każdym roku aka-demickim Biuro organizuje szereg prezentacji na poszczególnych Wydziałach Uniwersyte-tu Wrocławskiego, zachęcając studentów i studentki do korzystania z oferowanych form wsparcia. W działaniach promocyjnych niezwykle istotnym narzędziem jest nowa, rozbudowana strona internetowa, której mo-dernizacja została wykonana w ramach projek-tu „Absolwent UWr na rynku pracy – sukces dzięki kompetencjom” współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Euro-pejskiego Funduszu Społecznego. W działa-niach promocyjnych Biuro korzysta również ze wsparcia mediów studenckich, lokalnych, stara się docierać ze swoją ofertą do kół naukowych i organizacji studenckich.

(A.M.): Państwa Biuro zadeklarowało współ-pracę w ramach Ogólnopolskiej Sieci Biur Ka-rier. Na czym ta współpraca polega?

(D.B.): Biura Zawodowej Promocji Studentów i Absolwentów wyższych uczelni zadeklarowa-ły wolę współpracy w ramach Ogólnopolskiej Sieci Biur Karier. Porozumienie o powołaniu sieci zostało podpisane przez kierowników biur w grudniu 1998 r. Celem OSBK jest wymia-na doświadczeń i informacji oraz promocja idei biur karier.

Rosnąca liczba biur powstających przy uczel-niach wyższych pokazuje, że sprawdza się głównie lokalna współpraca biur karier ze względu na specyfikę i potrzeby poszczegól-nych regionów, stąd pomysł na stworzenie DOLNOŚLĄSKIEJ SIECI BIUR KARIER, któ-ra powstała dzięki porozumieniu biur karier działających przy dolnośląskich uczelniach.Funkcjonowanie w ramach DSBK umożliwia biurom karier uczelni publicznych i niepub-licznych, lepszą efektywność pod względem wymiany informacji i wiedzy oraz własnego rozwoju. Dodatkowo taka współpraca pozwa-la na znaczny stopień innowacyjności przy jednoczesnym działaniu w ramach szerokiej dziedziny życia społecznego, jaką jest doradz-two zawodowe. Współpraca uczelni w ramach DSBK polega przede wszystkim na wymianie informacji na temat realizowanych projektów i przedsięwzięć dotyczących rynku pracy, ak-tywizacji zawodowej studentów i absolwen-tów, poradnictwa zawodowego, realizowaniu wspólnych projektów, imprez, przedsięwzięć skierowanych do studentów/absolwentów oraz pracodawców. W ramach sieci biura ka-rier wspólnie przygotowują m.in. ofertę dla studentów i studentek w ramach Ogólnopol-skiego Tygodnia Kariery. Dużym sukcesem za-kończyła się, realizowana wspólnie w ramach I OTK „Międzyuczelniana Gra Akademicka”, której celem była m.in. promocja biur karier w środowisku akademickim Wrocławia oraz zachęcenie młodych ludzi do planowania ka-riery zawodowej i edukacyjnej z biurami ka-rier. W październiku br. planowana jestII edycja Międzyuczelnianej Gry Akademickiej, tym razem z udziałem Centrum Informacji i Planowania Kariery Zawodowej we Wrocławiu. W październiku również, biura karier zrzeszo-ne w Dolnośląskiej Sieci Biur Karier, rozpoczną realizację pilotażowego programu mentoringu, którego celem jest wsparcie studentów i stu-dentek w podejmowaniu właściwych decyzji za-wodowych. Szczegółowe informacje na temat realizowanych wspólnie przedsięwzięć pojawią się niebawem na stronach internetowych biur zrzeszonych w sieci.

(A.M.): Serdecznie dziękuję za rozmowę.

Funkcjonowanie w ramach DSBK umożliwia

Dorośli w systemie edukacji formalnej: polityka i praktyka w EuropieW ciągu ostatniej dekady koncepcja uczenia się przez całe życie zajmowała centralne miejsce w europejskich

dyskusjach dotyczących polityki w zakresie kształcenia i szkolenia. Przekonani o istotnym znaczeniu eduka-

cji dorosłych i jej zasadniczym udziale w rozwoju konkurencyjności, zatrudnialności i spójności społecznej,

ministrowie UE ds. edukacji uzgodnili, że wskaźnik osób dorosłych uczestniczących w kształceniu i szkoleniu

(w ciągu 4 tygodni przed badaniem) powinien do 2020 r. wzrosnąć do co najmniej 15 %.

Raport Eurydice, Dorośli w systemie edukacji formalnej: Polityka i praktyka w Europie, przedstawia sytuację

będącą następstwem realizacji „Planu działań na rzecz kształcenia dorosłych – Na naukę zawsze jest odpo-

wiednia pora” (Komisja Europejska, 2007). W szczególności, raport odwołuje się do jednego z celów Planu

– umożliwienia dorosłym pójścia „o krok wyżej” i dążenia do nowych osiągnięć edukacyjnych. Raport skupia się

na możliwościach zdobycia formalnych kwalifi kacji przez osoby, które przedwcześnie przerwały naukę, jak rów-

nież opisuje stosowaną politykę oraz środki podejmowane w krajach europejskich, mające na celu zwiększenie

udziału dorosłych w szkolnictwie wyższym.

Kraje europejskie mierzą się z różnymi wyzwaniami w procesie zwiększania osiągnięć

edukacyjnych populacji dorosłych

W roku 2009 w Unii Europejskiej było 76 milionów osób dorosłych, które nie ukończyły szkoły średniej II stop-

nia – poziomu uważanego za minimalny wymóg nie tylko do udanego wejścia na rynek pracy, ale również do

zapewnienia ciągłości zatrudnienia.

23 miliony dorosłych należących do tej grupy, to osoby, które ukończyły jedynie szkołę podstawową.

W kilku państwach (np. w Polsce) jedynie niewielki odsetek osób dorosłych nie kończy szkoły średniej I lub

II stopnia, w innych natomiast – odpowiada on znacznej części populacji (np. Portugalia czy Turcja).

Rysunek 1: Populacja dorosłych w Europie z wykształceniem poniżej poziomu szkoły średniej II stopnia 2009

Źródło: Eurostat, EU Labour Force Survey (Badanie Aktywności Ekonomicznej Ludności - BAEL) – Populacja:

25-64 lata.

Bra

k d

an

ych

6 7

Rysunek 2: Populacja dorosłych w Europie z wykształceniem poniżej poziomu szkoły średniej I stopnia, 2009

Żródło: Eurostat, EU Labour Force Survey (Badanie Aktywności Ekonomicznej Ludności - BAEL) – Populacja:

25-64 lata.

Jest mniej prawdopodobne, że dorośli o niższych kwalifi kacjach będą

uczestniczyć w uczeniu się przez całe życie

Jest mniej prawdopodobne, że osoby dorosłe nieposiadające formalnych kwalifi kacji będą brać udział

w kształceniu formalnym w takim samym stopniu jak te, które ukończyły co najmniej szkołę średnią II stopnia.

Może to być częściowo związane z utrudnieniami strukturalnymi w systemach edukacji formalnej. W wielu kra-

jach europejskich dorośli, którzy nie ukończyli szkoły podstawowej lub średniej I stopnia mają bardzo niewielkie

możliwości kontynuowania kształcenia w formalnym systemie edukacji. Aby zmierzyć się z tym problemem,

regulacje prawne w niektórych krajach zapewniają dorosłym bez wykształcenia dostęp do edukacji na pozio-

mie szkoły podstawowej lub średniej. Zazwyczaj następuje to poprzez nałożenie na władze lokalne obowiązku

zapewnienia odpowiedniej do zapotrzebowania oferty edukacyjnej lub poprzez ustanowienie elastycznych pro-

cedur przyjmowania dorosłych do szkół średnich II stopnia.

W Polsce ustawa o systemie oświaty z 1991 r. mówi, że system zapewnia możliwość uzupełnia-

nia przez osoby dorosłe wykształcenia ogólnego oraz zdobywania lub zmiany kwalifi kacji zawodowych

i specjalistycznych, a zakładanie i prowadzenie publicznych placówek kształcenia na poziomie podstawowym

i średnim I stopnia należy do zadań własnych gmin.

Rysunek 3: Udział dorosłych w edukacji formalnej według poziomu wykształcenia (poziomu ukończonej szkoły),

2007

Źródło: Eurostat, Adult Education Survey - Udział w kształceniu lub szkoleniu w ciągu 12 miesięcy przed bada-

niem.

Szkolnictwo podstawowe i średnie I stopnia

Szkolnictwo średnie II stopnia i policealne

Szkolnictwo wyższe

Nie brali udziału

Bra

k d

an

ych

Bra

k d

an

ych

Bra

k d

an

ych

Bra

k d

an

ych

Rysunek 4: Ukończenie szkoły średniej I stopnia warunkiem uzyskania dostępu dorosłych do szkoły średniej

II stopnia, 2009/10

Źródło: Eurydice.

Elastyczność oferty edukacyjnej zwiększa możliwości uzyskania formalnych kwalifi kacji przez dorosłych

Okazuje się, że dostępność bardziej elastycznych form edukacji ułatwia dorosłym zdobycie lub uzupełnienie

formalnych kwalifi kacji.

W niektórych państwach oferowane są np. programy kształcenia o strukturze modułowej, które pozwalają słu-

chaczom śledzić swoje postępy w nauce i stopniowo gromadzić składowe poszczególnych kwalifi kacji.

W niektórych krajach europejskich dorośli uczniowie mają możliwość zdawania egzaminów, których pozytywny

wynik prowadzi do uzyskania formalnego świadectwa oraz kwalifi kacji bez konieczności uczęszczania do szkoły.

Pozwala to słuchaczom na przygotowanie się do egzaminów we własnym tempie, i na to, że ich kompetencje

uzyskane poza formalnym systemem edukacji zostaną formalnie potwierdzone.

W Polsce taką możliwość stwarzają egzaminy eksternistyczne, które zdawać mogą wszystkie osoby, które

ukończyły 18 lat i nie są uczniami żadnej szkoły. Pozytywne zdanie egzaminów prowadzi do uzyskania świade-

ctwa ukończenia szkoły podstawowej, gimnazjum lub liceum ogólnokształcącego.

W przypadku kształcenia zawodowego, w niektórych krajach tradycyjne egzaminy szkolne są czasem zastępo-

wane innymi formami oceny, takimi jak: portfolio, obserwacja, prezentacja, itd.

Kilka państw w dużym stopniu inwestuje w kształcenie na odległość i otwarte formy edukacji.

Ukończenie szkoły średniej I stopnia:

stanowi warunek konieczny do uzyskania dostępu do

wszystkich szkół średnich II stopnia

stanowi warunek konieczny do uzyskania dostępu do

niektórych szkół średnich II stopnia

nie stanowi warunku koniecznego do uzyskania dostępu

do szkół średnich II stopnia

dane niedostępne

8 9

Systemy szkolnictwa wyższego w różny sposób regulują dostęp do uczelni

Rysunek 5: Alternatywne ścieżki dostępu do szkolnictwa wyższego dla kandydatów bez świadectwa ukończe-

nia szkoły średniej II stopnia/świadectwa maturalnego, 2009/10

Źródło: Eurydice

Tylko niektóre państwa określiły jednoznaczną politykę dotyczącą uczestnictwa dorosłych w szkolnictwie wyż-

szym. Jednak w wielu krajach stosuje się różne rozwiązania umożliwiające dostęp do szkolnictwa wyższego,

dostosowane do potrzeb kandydatów i studentów nieposiadających świadectwa ukończenia szkoły/świade-

ctwa maturalnego. Przykładem może być przyjmowanie na studia osób na podstawie uznania ich wcześniej-

szego udziału w kształceniu pozaformalnym i/lub nieformalnym (system walidacji) lub ukończenia przez nich

konkretnych programów przygotowujących do studiów wyższych.

Polskie Biuro Eurydice

Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji

Istnieją alternatywne ścieżki dostępu

Nie istnieją alternatywne ścieżki dostępu

Objaśnienia:

Istnieją alternatywne ścieżki dostępu: istnieje co najmniej jedna

alternatywna możliwość dostępu do studiów wyższych, co ozna-

cza, że świadectwo ukończenia ogólnokształcącej lub technicz-

nej szkoły średniej II stopnia/ świadectwo maturalne przestaje być

warunkiem koniecznym do uzyskania dostępu do szkolnictwa

wyższego.

Nie istnieją alternatywne ścieżki dostępu: świadectwo ukończe-

nia ogólnokształcącej lub technicznej szkoły średniej II stopnia/

świadectwo maturalne jest warunkiem koniecznym do uzyskania

dostępu do szkolnictwa wyższego.

Uczelnie wyższe w trosce o swoich studentów i absol-wentów realizują różnorodne działania, mające na celu

wsparcie ich w rozwoju kariery. Jednym z obszarów działania, oprócz dostoso-wywania kierunku studiów do potrzeb gospodarki i współpracy z biznesem, jest także powoływanie jednostek organizacyjnych – biur karier, działają-cych na rzecz lepszego przygotowania studentów i absolwentów do wejścia na rynek pracy. Zadania te są realizo-wane poprzez bieżącą pracę biura oraz dzięki pozyskiwaniu środków unijnych– w formie realizowanych projektów. Badanie losów absolwentów szkół wyższych uznawane jest obec-nie za priorytet w podwyższaniu jako-ści kształcenia. Nowelizacja ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym, przyjęta przez Sejm 04.02.2011 r. wprowadza zapis, który mówi, że uczelnia ma obo-wiązek monitorowania karier zawodo-wych swoich absolwentów. Wyniki tych badań mają pomóc w dostosowywaniu oferty edukacyjnej do potrzeb rynku pracy. Jak wynika z raportu opracowa-nego przez Deloitte „Pierwsze kroki na rynku pracy”, studenci nisko oce-niają swoje przygotowanie zawodowe. Analiza rezultatów badania wskazuje, iż studenci powinni aktywnie zdobywać dodatkowe doświadczenia związane z wybraną dziedziną studiów, a fi rmy i szkoły współdziałać w organizacji ście-żek edukacyjnych i staży. Biura karier zaś, poza pośrednictwem w znalezie-niu pracy, powinny służyć studentom pomocą w uzyskaniu informacji na temat ofert pracy oraz wsparciem w wyborze zawodu. Monitorowanie losów absol-wentów ma dostarczyć studentom rzetelnej wiedzy na temat realnych per-spektyw zawodowych po zakończeniu studiów. Osiągnięciu tych celów służyć miały projekty zrealizowane w ostatnim czasie przez Biuro Karier Politechniki Wrocławskiej. Celem pierwszego z nich pt. „Ranking Pracodawców”, prowa-dzonego od grudnia 2010 r., było zebra-nie wśród studentów i absolwentów Politechniki Wrocławskiej opinii na temat ich preferencji dotyczących rynku pracy i pracodawców oraz zebranie informacji nt. ich aktywności zawodowej jeszcze w trakcie studiów. Obszary, których doty-czyło badanie to m.in.: analiza danych

z podziałem na wydziały, analiza stopnia zadowolenia studentów z realizowanych w trakcie studiów praktyk, analiza dekla-racji wyboru pracodawców, analiza infor-macji nt. podejmowanych przez studen-tów w trakcie studiów aktywności i ich związku z kierunkiem studiów, analiza planów studentów i absolwentów zwią-zanych z karierą i obszarów, w których należy zintensyfi kować działania Biura Karier. W 2011 r. został opublikowany raport. Wyniki w nim zawarte wskazują, że ponad połowa badanych odbywała praktyki, a stopień ich zadowolenia był bardzo wysoki, chociaż 67% praktykan-tów nie otrzymywało żadnego wynagro-dzenia. Studenci wskazywali na inne, cenne wg nich możliwości, jakie dają praktyki i staże, m.in.: zdobycie wiedzy od doświadczonych pracowników, moż-liwość skonfrontowania wiedzy ze stu-diów z praktyką, możliwość zapoznania się z nowymi technologiami, maszynami i urządzeniami. Badanie określało rów-nież oczekiwania studentów i absol-wentów wobec pierwszej pracy (ponad połowa - 54% - badanych studentów podjęła pracę zgodną z kierunkiem studiów jeszcze w trakcie ich trwa-nia) i wśród najczęściej wskazywanych obszarów znalazły się m.in. możliwość rozwoju i uczenia się od doświadczo-nych pracowników, powiązanie zatrud-nienia z kierunkiem studiów oraz stałe i stabilne zatrudnienie. Drugi projekt, realizowan w okresie od 01.03.2009 r. do 31.08.2011 r. pt. „Lepsze przygotowanie studentów Politechniki Wrocławskiej do wejścia na rynek pracy” współfi nansowany był ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, Priorytet IV - Szkolnictwo wyższe i nauka, Działanie 4.1 - Wzmocnienie i rozwój potencjału dydaktycznego uczelni oraz zwięk-szenie liczby absolwentów kierunków o kluczowym znaczeniu dla gospodarki opartej na wiedzy; Poddziałanie 4.1.1 - Wzmocnienie potencjału dydaktycz-nego uczelni. Celem Projektu było lep-sze przygotowanie studentów i absol-wentów Politechniki Wrocławskiej do wejścia na rynek pracy poprzez rozwój oferty Biura Karier. Projekt zawierał następujące elementy: gromadzenie e-informacji o rynku pracy i zawodach dla inżynierów, kreowanie współpracy

z pracodawcami, podniesienie kwalifi -kacji zawodowych doradców zawodo-wych Biura Karier w obszarze coachingu kariery oraz licencji do prowadzenia szkolenia Spadochron, stworzenie stu-dentom łatwego dostępu do ofert prak-tyk, pracy i staży poprzez udostępnienie ich w wersji elektronicznej dostępnej 24h/dobę, szkolenia z zakresu kom-petencji interpersonalnych, warsztaty z obszaru rynku pracy, spotkania pane-lowe z pracodawcami różnych branż w cyklu „Kariera Inżyniera”, które miały na celu przedstawienie realiów pracy w zawodach proponowanych inżynie-rom przez poszczególne fi rmy oraz możliwości podjęcia pracy. Szkolenia i spotkania z praco-dawcami cieszyły się bardzo dużym zain-teresowaniem wśród studentów i absol-wentów. Ogółem w projekcie uczest-niczyło ponad 1100 osób - studentów i absolwentów Politechniki Wrocławskiej i dzięki fi nansowaniu ze środków unij-nych – nie ponosili oni żadnych kosztów udziału w projekcie. Badanie „Ranking Pracodaw-ców”, zrealizowane przez Biuro Karier Politechniki Wrocławskiej oraz utworze-nie Portalu Biura Karier, w ramach pro-jektu „Lepsze przygotowanie studentów Politechniki Wrocławskiej do wejścia na rynek pracy”, który stanowi platformę wymiany informacji pomiędzy praco-dawcami, a potencjalnymi pracownika-mi, stanowi obecnie bazę do prowadze-nia szczegółowego monitoringu losów absolwentów, który od października br. będą realizowały wszystkie uczelnie. Biuro Karier Politechniki Wroc-ławskiej realizuje znaczną część za-dań samodzielnie lub też przy udzia-le środków unijnych, które wydatnie zwiększają możliwości i wzbogacają ofertę. Prowadzone regularnie bada-nia opinii pozwalają dzięki Interneto-wi skomunikować się z dużą grupą odbiorców i określić zarówno skalę zapotrzebowania wśród studentów i absolwentów na poszczególne usługi, jak i pomagają wytyczyć kierunki działa-nia i planowania nowych usług i projek-tów, zgodnie z zapotrzebowaniem klien-tów Biura.

Małgorzata Pastuszka Doradca zawodowy

Biuro Karier Politechniki Wrocławskiej

10 11

„Badanie rynku edukacji wyższej i kształcenia ustawicznego na terenie Dolnego Śląska” – fragmenty raportu przygotowanego przez Collect Consulting Sp. z o.o.

oraz Kantor Doradcy w Zarządzaniu

Pierwszymetapemrealizacjibadańbyłoprzeprowadzenieinwentaryzacjiinstytucjikształceniaustawicznegoiwyższegowwojewództwiedolnośląskimorazcharakterystykiofertykształceniaustawicznegoiwyższegowwojewództwiedolnośląskim. Uzyskanedanewskazały, iżDolnyŚląsk jest regionemodobrze rozwiniętymszkolnictwiewyższymorazbogatejofercie szkolnictwaustawicznego. W 2010 roku na terenie województwa funkcjonowało 48 szkół wyższych umożliwiających uzyskanie tytułu zawodowego i/lubprzygotowującychdouzyskaniastopnianaukowegodoktora.GłównymośrodkiemakademickimjestWrocław,ponadtouczelniewyższeznajdująsięwLegnicy,WałbrzychuiJeleniejGórze.Nauczelniachniepublicznychkształcisięokoło30%studentów.WojewództwodolnośląskiejestjednymznielicznychwPolsce,wktórymwostatnichlatachodnotowanowzrostliczbystudentów,jednakdotyczytoprzedewszystkimuczelniprywatnych,gdyżuczelniepubliczneodnotowałyspadekliczbystudentów. Wregioniezdecydowaniedominująstudencipobierającynaukęnakierunkachekonomicznychizwiązanychzadministracją.Dużymzainteresowaniemciesząsiękierunkispołeczne,inżynieryjno-techniczneorazpedagogiczne.Pomimodużegozapotrzebowanianainżynierówzestronypracodawcóworazmimopodejmowaniadziałańpromocyjnych,liczbastudentównakierunkachtechnicznychjestnadalniewystarczająca.Kierunkidominującenarynkuedukacjiwyższejtoprzedewszystkimpedagogika,zarządzanieiekonomia,najmniejkierunkówuruchamianychjestzdziedzinygeografii,biotechnologii,filologiipolskiej.

Tabela 1. Udziały otwartych kierunków studiów pierwszego i drugiego stopnia na przestrzeni lat

Kierunek

Rok akademicki2008/2009 2009/2010 2010/2011

LiczebnośćN

ProcentzN

wtabeli

LiczebnośćN

ProcentzNwta-

beli

LiczebnośćN

ProcentzNwtabeli

pedagogika 15 6,7 17 7,2 22 7,8zarządzanie 13 5,8 11 4,7 22 7,8ekonomia 12 5,4 16 6,8 18 6,4zarządzanie i inżynieria produkcji 9 4,0 12 5,1 16 5,7fizjoterapia 11 4,9 13 5,5 13 4,6turystyka i rekreacja 9 4,0 11 4,7 14 4,9informatyka 11 4,9 9 3,8 14 4,9ochrona środowiska 10 4,5 11 4,7 12 4,2administracja 7 3,1 10 4,3 15 5,3politologia 7 3,1 7 3,0 13 4,6filologia angielska 8 3,6 7 3,0 11 3,9socjologia 6 2,7 8 3,4 10 3,5inżynieria środowiska 10 4,5 6 2,6 8 2,8dziennikarstwo i komunikacja społeczna 7 3,1 7 3,0 9 3,2biologia 7 3,1 9 3,8 7 2,5wychowanie fizyczne 6 2,7 6 2,6 10 3,5pielęgniarstwo 6 2,7 8 3,4 8 2,8kulturoznawstwo 7 3,1 7 3,0 7 2,5budownictwo 8 3,6 6 2,6 7 2,5stosunki międzynarodowe 7 3,1 6 2,6 7 2,5geologia 8 3,6 8 3,4 4 1,4filologia germańska 6 2,7 6 2,6 8 2,8europeistyka 5 2,2 8 3,4 7 2,5filozofia 7 3,1 7 3,0 5 1,8filologia polska 7 3,1 6 2,6 6 2,1biotechnologia 7 3,1 6 2,6 6 2,1geografia 7 3,1 7 3,0 4 1,4

Źródło: Collect Consulting, Kantor Doradcy w Zarządzaniu

Województwo dolnośląskie charakteryzuje się bogatą ofertą kierunków dostępnych w wyższych szkołach zawodowych. Oferty tychuczelnibardzoczęstozależnesąodprzedsiębiorstwdziałającychnadanymterenie,kreującychpopytnadanegotypuspecjalnościorazkompetencjepracowników. Ofertaedukacyjno-szkoleniowanapoziomiedoktoranckimodróżniasięwznacznymstopniuodpozostałychpoziomówkształcenia.Oferta obejmuje kierunki z dziedzin politycznych, filozoficznych oraz socjologicznych, prawnych, nauk o ziemi i ochrony środowiska orazhumanistycznych.Stosunkowoniewielkajestofertazdziedzinnaukfarmaceutycznychorazmedycznych.

Tabela 2. Dziedziny nauki na studiach doktoranckich w latach 2008-2010

Dziedziny naukiRok akademicki

2008/2009 2009/2010humanistyczne 1 3,1% 6 15,0%filologiczne 3 9,4% 3 7,5%kulturalne 2 6,2% 2 5,0%historyczne 1 3,1% 1 2,5%pedagogiczne 0 0,0% 1 2,5%polityczne, filozoficzne, socjologiczne 6 18,8% 6 15,0%prawne 4 12,5% 4 10,0%astronomiczne 1 3,1% 1 2,5%fizyczne 1 3,1% 1 2,5%biologiczne 1 3,1% 1 2,5%biologii molekularnej 2 6,2% 2 5,0%ochrony środowiska 0 0,0% 2 5,0%chemiczne 1 3,1% 1 2,5%matematyczne 1 3,1% 1 2,5%informatyczne 1 3,1% 1 2,5%geograficzne 1 3,1% 1 2,5%geologiczne 2 6,2% 2 5,0%ochrony środowiska 4 12,5% 4 10,0%farmaceutyczne 0 0,0% 0 0,0%medyczne 0 0,0% 0 0,0%nauk o zdrowiu 0 0,0% 0 0,0%

Ogółem 32 100,0% 40 100,0%


Ogólnatendencjawudzialedanegotypuuczelniwposzczególnychpoziomachkształcenianauczelniachwyższych,pokazujedominacjęuniwersytetówpodwzględemróżnorodnościofertyedukacyjno-szkoleniowej.Wiążesiętozcharakterystykąuczelni,wymaganiamiformalnymiitechnicznymiumożliwiającymiotwarcienowychkierunków.Ponadtouniwersytetycharakteryzująsięszerokimspektrumdyscyplinnaukowych. Uczelniewyższewykazujązdecydowaniebogatsząofertęedukacyjnąnapoziomiestudiówpierwszegostopnia,niżdrugiego,cowynikazfaktuniższychwymagańwuzyskaniuakredytacjidoprowadzeniakierunkówlicencjackich,niżkierunkówmagisterskich.Biorącpoduwagęudziałpoziomówkształceniawposzczególnychtypachuczelnizauważono,żeprawie60%ogółukierunkówdostępnychjestnapoziomielicencjackim,natomiastnapoziomiemagisterskimjestjedynie30,8%,cooznacza,żecodrugiabsolwentstudiówlicencjackichmaszansękontynuowaćnaukęnatymsamymkierunkunastudiachmagisterskich.

Wramachkształceniaustawicznegow2009rokunatereniewojewództwadolnośląskiegofunkcjonowały1:•642szkoły,wktórychosobydorosłemogłyuzupełnićswojewykształcenieformalne,(wtym:

• 14gimnazjówdladorosłych,• 10zasadniczychszkółzawodowychdladorosłych,• 8technikówdladorosłych,• 57technikówuzupełniającychdlaabsolwentówzasadniczychszkółzawodowych,• 94liceaogólnokształcącedladorosłych,• 16liceówprofilowanychdladorosłych,• 113liceówogólnokształcącychuzupełniającychdlaabsolwentówzasadniczychszkółzawodowych,• 2liceaogólnokształcącenapodbudowieszkołyzasadniczej,• 322szkołypolicealnei5policealnychszkółartystycznych,• 1szkołapomaturalnaanimatorówkultury),

•70niepublicznychplacówekkształceniaustawicznegoipraktycznego,•36ośrodkówdokształcaniaidoskonaleniazawodowego,•32placówkidoskonalenianauczycieli,•27zespołówszkółiplacówekoświatowych,•8centrówkształceniapraktycznego,•5centrówkształceniaustawicznegozeszkołamii2centrakształceniaustawicznegobezszkół,•3niepubliczneplacówkioświatowo-wychowawczewsystemieoświaty,•1kolegiumnauczycielskiei2nauczycielskiekolegiajęzykówobcych,•1kolegiumpracownikówsłużbspołecznych.

267ztychplacówektoplacówkipubliczne,412–niepubliczneouprawnieniachszkołypublicznej,37–niepublicznebezuprawnieńszkołypublicznej,a115–mastatusplacówkiniepublicznej. Oferta kształcenia ustawicznego w placówkach umożliwiających zdobycie zawodów na przestrzeni ostatnich lat nieznacznie spadła.Jednakofertatajestzzasadybardzopłynnainaturalniedostosowujesiędorynkupracyorazzależnajestodzainteresowaniauczniów.Możnazauważyć wciąż pojawiające się nowe kierunki, np. charakteryzator, fryzjer filmowo-teatralny, technik ortopeda itp. Co roku odnotowuje sięnowo otwarte kierunki, uruchamiane zgodnie z zainteresowaniem uczniów (biomasaż/fizjoterapia), a także redukowane są kierunki, na któreniema jużpopytu (np. technikekonomista, technikhotelarstwa, technik logistyk itp.).Biorącpoduwagędanedemograficzneoraz tendencjenarynkuedukacji,prognozowaćmożnanieznaczny,systematycznyspadekliczbyuruchamianychgrupkształceniaustawicznegowplacówkachumożliwiającychzdobyciezawodu.

1 DaneidentyfikacyjneszkółiplacówekwgdanychSIOz30września2009

12 13

Wdolnośląskichuczelniachwyższychnapoczątkurokuakademickiego2009/2010studiowałoprawie170000studentów,zczego56,5%stanowiłykobiety,którereprezentowaływiększośćnaAkademiiMedycznej(73%)orazAkademiiSztukPięknych(72%),natomiastnaPolitechniceWrocławskiej sytuacja jestodwrotna(27,5%studentówtokobiety).Największyodsetekstudentówkształcił sięnaUniwersytecieWrocławskim(21%) oraz na Politechnice Wrocławskiej (19,3%). Popularne są również wyższe szkoły niepubliczne, gdzie uczy się 29% studentów. NajmniejstudentówkształcisięnaAkademiiMuzycznejorazAkademiiSztukPięknych.Wwyższychszkołachniepublicznych83%studentówkształciłosięwsystemieniestacjonarnym.

Tabela 3. Studenci w województwie dolnośląskim w podziale na uczelnie wyższe (30.11.2009)2

DolnośląskieOgółem W tym

kobiety

Studia stacjonarne Studia niestacjonarne

Razem W tym kobiety Razem W tym

kobiety169874 96134 89233 47083 80641 49051

W TYM:Uniwersytet Wrocławski 36567 24623 20850 13635 15717 10988Politechnika Wrocławska 32718 8982 27140 8011 5578 971Uniwersytet Przyrodniczy 10117 6440 7630 5150 2487 1290Uniwersytet Ekonomiczny 17220 10549 8808 5079 8412 3096Akademia Medyczna 5631 4151 4526 3210 1105 941Akademia Wychowania Fizycznego 3812 2009 2794 1519 1018 490Akademia Muzyczna 613 337 539 298 74 39Akademia Sztuk Pięknych 1091 794 572 433 519 361Publiczne Wyższe Szkoły Zawodowe 12483 7545 8059 4887 4424 2658Wyższe Szkoły Niepubliczne 49622 30704 8315 4861 41307 25843


Zkształceniaustawicznegokorzystająosobydorosłenapoziomiepodstawowym,gimnazjalnym,zawodowym,jakrównieżlicealnym,technicznymipolicealnym.Zainteresowanieszkolnictwempodstawowymigimnazjalnych jestbardzomałe,ponieważwiększośćosóbposiadawykształcenienatympoziomie.Wliceumogólnokształcącymkształcisię15883osób,zczego44,6%tokobiety.Doszkółzawodowychiliceówprofilowanychdladorosłychuczęszczało3729osób,zczego29%tokobiety.Wszkołachpolicealnychkształciłosię2580osób. Badaniaempiryczne,napodstawiektórychprzeprowadzonocharakterystykęsposobufunkcjonowaniainstytucjikształceniaustawicznegoiwyższegowwojewództwiedolnośląskim,przeprowadzonezostałyzprzedstawicielami:•państwowychinstytucjikształceniawyższego;•prywatnychinstytucjikształceniawyższego;•publicznychośrodkówiinstytucjekształceniaustawicznego;•ośrodkówiinstytucjikształceniaustawicznegoniepublicznychouprawnieniachszkołypublicznej;•ośrodkówiinstytucjikształceniaustawicznegoniepublicznychbezuprawnieńszkołypublicznej;•niepublicznychorganizacjiświadczącychusługiszkoleniowe;•publicznychorganizacjiświadczącychusługiszkoleniowe. Na podstawie przeprowadzonych badań wnioskuje się, że w większości instytucji występuje dbałość o dostosowywanie programunauczaniadopotrzeblokalnegorynkupracybądźtrendówogólnokrajowych(modnezawody).Niektóreinstytucjeotwartesąrównieżnawspółpracęzpracodawcami,dostosowującprogramdospecyfikikonkretnychzawodów.Wwielu instytucjach jednaknieprowadzi sięobserwacjipotrzebrynkupracy. Niektóreplacówkiwramachstrukturyorganizacyjnejposiadająodrębnedziałyzajmującesiębadaniemzapotrzebowanianaokreślonąofertęedukacyjnąijeśliwdanejplacówcetakidziałistnieje,bierzetakżeudziałwprocesiepodejmowaniadecyzjidotyczącychzmianwofercie. Zapotrzebowanie pracodawców na określone typy pracowników weryfikowane jest na podstawie badań rynku prowadzonych wśródpracodawcóworaznabazienieformalnejwymianyinformacjizprzedstawicielamilubzrzeszeniamipracodawców.Natomiastwśródpotencjalnychklientów instytucji kształcenia (uczniów/ studentów/ słuchaczy/ kursantów) badania odbywają się najczęściej w formie badań rynku, główniezwykorzystaniemnarzędzibadańilościowych,jakankietyaudytoryjne,internetoweitp. Badaniawykazały,żewposzczególnychinstytucjachpodejmujesiękrokidlazapewnieniajakościkształcenia,np.poprzezdostosowanietreściprogramowychdopotrzebpracodawców.Dbałośćo jakośćodbywasięrównieżpoprzezdostosowaniekompetencjikadrynauczycielidoprowadzenia zajęćwgnowychprogramów.Wramachzapewniania jakościkształcenia, instytucjepodejmująwysiłki, abydostosowaćzapleczematerialnedowłaściwegoprzekazaniawiedzy. Ważnymelementemkształceniawzawodziejestumożliwienieweryfikacjizdobytejwiedzyteoretycznejwtrakciepraktykzawodowych.Badaneinstytucjewskazują,żeswoimuczniom/kursantomrównieżoferujątakieformydokształcania. Przeprowadzonebadaniawskazują,żewinstytucjachkształceniaustawicznegoiwyższegozterenuDolnegoŚląskawprocesiezarządzaniauwzględnianesąelementydbałościo jakośćkształceniaadekwatnegodopotrzebrynkupracy. Jednakzwypowiedzi respondentówwynika, żeprocedurytesąstosowanewmałymzakresieiwnielicznejgrupieplacówek. Jednostkiniepublicznewyróżniająsięwiększąelastycznościąwdostosowaniuoferty,wynikającązfinansowychmożliwościdostosowaniazapleczatechnicznegodopotrzebkształcenia.Jednakniezawszemajątakiemożliwościwodniesieniudokadrynauczycielskiej. W przeprowadzonych wywiadach pogłębionych duża część badanych twierdziła, że ich instytucja posiada przewagę konkurencyjnąna rynku kształcenia. Badani wskazywali przede wszystkim na przewagę jakościową. O przewadze cenowej wspominali przede wszystkimprzedstawiciele instytucji publicznych, które oferują nieodpłatne kształcenie, co jest, zdaniem badanych, podstawową przewagą placówekpublicznychnadniepublicznymi. Wedługbadanych,państwoweuczelniewyższedysponująlepsząkadrąnaukową,zuwaginaprowadzonąwnichdziałalnośćnaukową.Dodatkowo dyplomy nadawane absolwentom przez Politechnikę Wrocławską i Uniwersytet Wrocławski postrzegane są za prestiżowe. Szkołyniepublicznedążądoosiągnięciaprestiżustawiającnajakość–jejwyznacznikiem,zdaniembadanych,sąm.in.wysokiemiejscawogólnopolskichrankingach.

2 Szkoływyższeiichfinansew2009r.,GłównyUrządStatystyczny,Warszawa2010r.

Schematpodejmowaniadecyzjiwzakresiekierunkówkształceniaiofertydlaklientówplacówekkształceniaustawicznegoiwyższegozależyodtypuinstytucji.Osobamikompetentnymidoweryfikowaniaofertyedukacyjnejorazjejzmienianiasąrektorzyidyrektorzyplacówek. Jako standardy sposobów adaptacji instytucji szkolnictwa ustawicznego i wyższego do zmieniających się warunków funkcjonowaniaipotrzebgospodarkiregionu,wbadaniachwskazanoprzedewszystkim:•wprowadzenieklasdedykowanychwszkołachzawodowychitechnikach,•wprowadzenieklaswielozawodowychwszkołachzawodowychitechnikach,•wykorzystywanieśrodkówUEdopodnoszeniaefektywnościijakościkształcenia,•podejmowanieregularnejwspółpracyzprzedstawicielamiinstytucjirynkupracyorazpracodawcami. Wdłuższejperspektywiestandardemwartymstosowaniabędzietakżekształceniemodułowewszkołachzawodowych.Dobrąpraktykąmogłobysięrównieżokazaćstworzeniewszkołachstałychzespołówdokonsultacjiiwspółpracyzinstytucjamirynkupracy,którychzadaniembyłobysystemowewypracowywanierekomendacjiwynikającychzprowadzonejwspółpracy. Większośćinstytucjikształceniapodejmujewspółpracęzinnymiplacówkamiedukacyjnymi.Współpracęmiędzyinstytucjamikształcenia– na postawie przeprowadzonych badań – można podzielić na formalną (gdy instytucje kształcenia chcą w sposób ciągły korzystać ze swoichzasobówmaterialnychlubkadrowych,np.gdyotwierajądodatkowykieruneknauczania)oraznieformalną.Charakternieformalnymanajczęściejwspółpracaokazjonalna. Współpracy między instytucjami kształcenia wyższego i ustawicznego nie można ocenić jednoznacznie, jako zadowalającą lubniezadowalającą.Zjednejstronypozytywnymsymptomemjestszerokiwachlarzformkooperacji,jakiesąpraktykowanewtymzakresie.Jednakczęsto nieformalny charakter nie gwarantuje trwałości tej współpracy. W wypowiedziach przeważającej większości respondentów zarównoreprezentującychinstytucjepubliczne,jakiprywatne,pojawiająsięinformacje,żewspółpracatakawystępujeisązadowolenizjejrezultatów.Takistanrzeczypozytywnierokujenadalsząkontynuacjęwspółdziałanialubpodejmowanienowychinicjatywwtymzakresie.Postulujesięnatomiastpromowaniewspółpracymiędzypodmiotamikształceniaustawicznegoorazuczelniamiwyższymi,np.wformiedobrychpraktyk,ukazująckorzyścijakieuzyskujązarównosameinstytucje,jakiodbiorcyichusług–uczniowie,kursanci,studenci. Z badań wynika, że w znacznej części badanych placówek planuje się w ciągu najbliższych 3 lat zmianę oferty. Do podstawowychczynnikówwpływającychnakierunkizmianofertykształceniaustawicznegoiwyższegonależą:•Zapotrzebowaniewynikającezpreferencjiuczącychsię,czylipopytunadanąwiedzę.•Wskazówkiwypływającezraportówtworzonychprzezinstytucjerynkupracy.•Reakcjanarosnącąkonkurencjęmiędzyuczelniamiwzakresieformprzekazywaniawiedzy.•Zmieniającesiępodejścieuczniów,studentówikursantówdowartościzdobytejwiedzy.•Możliwościorganizacjidodatkowejofertynauczania,wynikającezdofinansowaniakursów(studiów,szkoleń)ześrodkówpublicznych(wtymgłówniefunduszyeuropejskich).•Zmieniającesięwymaganiapracodawcówpodyktowanewymogamiformalnymi,np.odnośniewyższegowykształceniakadrykierowniczejczypersonelumedycznego(pielęgniarki)itp.•Wynikającazpowyższychczynnikówpotrzebakontynuacjinaukiwdanymzawodzie.•Wynikianalizinwestycjiplanowanychwregionie,związanychztworzeniemnowychmiejscpracy.

Duża część instytucji kształcenia ma w ofercie doradztwo zawodowe. Jednak żaden z respondentów nie opisał oferty doradztwazawodowego funkcjonującegow jegoplacówkach, jakorozwiązaniasystemowego,umożliwiającegoceloweplanowanieścieżekkarieryrozwojuzawodowego,wkontekściepotrzebdolnośląskiegorynkupracy.

Ścieżki zawodowe absolwentów wyższych uczelni Analizęlosówdolnośląskichabsolwentówszkółwyższychnarynkupracy,ichścieżekzawodowych,czynnikówdecydującychopowodzeniuiniepowodzeniunarynkupracyiewentualnejdalszejedukacji,przeprowadzononapodstawiebadańjakościowychorazilościowych. Badanie przeprowadzono na próbie 604 absolwentów. Uzyskali oni 88,1% dyplomów na uczelniach publicznych, a prawie 12% - naniepublicznych. Przeprowadzonebadaniawykazały, żezdecydowanawiększośćrespondentówstudiowałanauczelniachmającychsiedzibęna tereniewojewództwadolnośląskiego–86%,przyczym80%weWrocławiu.Pozakończeniustudiów61%badanychpodjęłopracęwmieście,wktórymstudiowali.NatomiastspośródankietowanychuczącychsięweWrocławiu-71,1%podjęłapracęwtymmieście. Obecnieponadpołowarespondentów(58%)jestzatrudnionanaumowęopracę.Niemalcosiódmybadanyabsolwentuczelniwyższejniepracuje(15%). Wśródrespondentów15%podjęłopracęwciągumiesiącapouzyskaniudyplomu.Możnazatemzałożyć,żebyłatowwiększościpracazgodnazwykształceniem.Podobnie,choćwmniejszymstopniu,mogło tomiećmiejscewśródbadanych,którzyposzukiwalipracyod1do3miesięcy–15%próby.Niecomniej,bo14%badanychabsolwentówszukałopracyod3do6miesięcyoraz13%powyżejpółroku.

Tabela 4. Zatrudnienie respondentów z podziałem na formę (ujęcie subregionalne) (n=604)

jeleniogórski legnicko-głogowski wałbrzyski wrocławski m. Wrocław

O % O % O % O % O %

Tak, jestem zatrudniony/-a na umowę o pracę 72 60,0 48 53,3 88 59,9 51 53,7 93 61,2

Tak, jestem zatrudniony/-a na umowę cywilno-prawną 4 3,3 6 6,7 8 5,4 6 6,3 7 4,6

Tak, pracuję dla kilku firm, w tym na umowę o pracę 3 2,5 1 1,1 4 2,7 1 1,1 6 3,9

Tak, pracuję, jako freelancer 6 5 3 3,3 7 4,8 10 10,5 15 9,9

Nie pracuję 17 14,2 20 22,2 13 8,8 18 18,9 18 11,8

Inne 18 15 12 13,3 27 18,4 9 9,5 13 8,6

Suma 120 100 90 100 147 100 95 100 152 100


14 15

Zrelacjirespondentówwynika,iżuczelnieraczejniewspomagająswoichstudentówiabsolwentówwporuszaniusięporynkupracy.Wwywiadachbadaniprzypominali,żeczęśćuczelniwspółpracujezpracodawcamistarającsię,abyprzynajmniejnajlepsiabsolwenciwnaturalnysposóbprzechodzilizuczelnidopracy. Dla65%respondentówrodzajpodpisanejumowyformalizującejpierwsząpodjętąpracębyłzgodnyzichoczekiwaniami.Wprzypadku23%respondentów,podpisanaumowaniebyłasporządzonawformiedlanichzadowalającej. Wynikibadaniapokazują,iżstudencistudiówniestacjonarnych,którzyukończyliposzczególnestopniestudiówczęściejpodejmująpracęzarobkowąniżstudencistacjonarni.

Tabela 5. Ukończony tryb i poziom studiów a zatrudnienie respondenta (szkoły publiczne)

Tak, jestem zatrudniony/-a na

umowę o pracę

Tak, jestem zatrudniony/-a na umowę cywilno-

prawną

Tak, pracuję dla kilku firm, w tym na umowę o pracę

Pracuje jako freelancer/ własna

działalnośćNie pracuję Inne suma

O % O % O % O % O % O %

Tylko 1-go stopnia(licencjat) Stacjonarne 74 48 10 6 5 3 9 6 31 20 25 17 154

Tylko 1-go stopnia(licencjat) Niestacjonarne

26 64 1 3 1 3 3 8 5 12 4 10 40

2-go stopnia(uzupełniające mgr)Stacjonarne

28 47 2 3 1 2 7 12 14 23 8 13 60

2-go stopnia(uzupełniające mgr)Niestacjonarne

30 73 2 5 0 0 2 5 5 12 2 5 41

Jednolite mgrStacjonarne 169 61 15 5 5 2 24 9 29 10 36 13 278

Jednolite mgrNiestacjonarne 15 47 4 13 2 6 2 6 5 16 4 13 32

3-go stopnia(doktoranckie)Stacjonarne

13 72 0 0 1 6 1 6 3 17 18

3-go stopnia(doktoranckie)Niestacjonarne

0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

PodyplomoweStacjonarne 14 58 0 0 0 0 4 17 4 17 2 8 24

Podyplomowe Niestacjonarne 6 55 0 0 0 0 3 27 1 9 1 9 11


Badaniailościowewykazały,żestudiazzałożeniaoferująceszerszespektrumwiedzy(jakmiędzywydziałoweczyinterdyscyplinarne)lubteżwiększąelastycznośćorganizacyjną(jakindywidualnytoknauczania)wznacznymstopniuprzyczyniająsiędoznalezieniasatysfakcjonującejpracy.Wwywiadachfokusowychzależnośćtazostałapotwierdzona,wwywiadachpogłębionychnatomiast–nie. Badanie przeprowadzono na próbie 604 absolwentów, 88,15% posiadanych przez nich dyplomów pochodziło z uczelni publicznych,a11,85%zuczelniniepublicznych.Zdaniemrespondentówuczelniepubliczneciesząsięwiększymprestiżem,sąpowszechnieuważanezalepszewichmniemaniu,podobnespojrzeniemająpracodawcy.Zdrugiejstronywielubadanych(podczasfokusówiwywiadówpogłębionych)twierdziło,żewichprzypadku,podczasrekrutacjipracodawcębardziejinteresowałykwalifikacjeniżtypuczelniukończonejprzezkandydatadopracy. Zbadańwynika,żepracodawcyposzukująpracownikówdopracywokreślonychzawodachzwykształceniemwkierunkuwykonywanejpracy. Dodatkowo preferowani są kandydaci z dyplomem magistra nad licencjatem, co wynika z obu badań jakościowych. Z odpowiedzirespondentówwynika,że44%znichpracujewzawodachzgodnychzichwykształceniemizainteresowaniem. Z obu badań jakościowych wynika, że większe szanse na zatrudnienie mają absolwenci uczelni wyższych, wyuczeni w zawodachtechnicznychwstosunkudowykształconychhumanistów.Badaniwskazują,żenarynkupracybrakujeabsolwentówtakichkierunków,jak:•kierunkitechniczne,wtyminformatyka,•medycyna,•matematyka. Największetrudnościzeznalezieniempracymająm.in.architekci,osoby,któreukończyłykierunkirolnicze,związanezturystykąlubtypowohumanistyczne,jaksocjologiaczypolitologiaorazfilologiapolska–badaniuważają,żetychabsolwentównarynkupracypojawiasięzadużowstosunkudofaktycznegozapotrzebowania. Prawiepołowarespondentów(47%)wskazała, żewybraneprzeznich studia znaczącozwiększyłymożliwości znalezieniaatrakcyjnejpracy.Zdaniem37%badanych,nalokalnymrynkupracyposzukiwanisąabsolwencikierunków,któreoniukończyli. Niespełnajednaczwarta(23%)niewidziałazależnościpomiędzypoziomemczykierunkiemwykształcenia,amożliwościamiznalezieniasatysfakcjonującej pracy. Respondenci wskazywali nieprzydatność, zbyt dużą ogólność i powszechność ukończonego przez nich kierunku, conajczęściejpodkreślaliabsolwencistudiówhumanistycznych.

Natomiast 14,4% ankietowanych stwierdziło, że utrudnienia w znalezieniu przez nich pracy wynikały głównie z niedopasowaniawykształceniadozapotrzebowaniarynkupracy. Potrzeba uzupełniania wiedzy niezbędnej do podjęcia i wykonywania pracy zawodowej rodzi się zazwyczaj po opuszczeniu murówuczelni,wodpowiedzinakonkretnezapotrzebowanierynkupracy.Jednakswojąścieżkęzawodowąmożnawytyczaćjużwtrakciezdobywaniawiedzy na głównym kierunku studiów, uzupełniając ją lub stwarzając sobie alternatywę w wyborze pracy. Absolwenci w 37% pogłębiali swojąwiedzęnastudiach,uczestnicząc jednocześniewkursach lubszkoleniachotematycezgodnejzkierunkiemstudiów.Niecomniej–24%,obokstudiowanianagłównymkierunku,zdobywałowiedzęwsposóbzorganizowanyrównieżwinnejtematyce. Natomiast po ukończeniu studiów, w kursach i szkoleniach brała udział większość badanych absolwentów uczelni wyższych – 57%.Dokształcanie to w 76% przypadków miało miejsce w palcówkach zlokalizowanych na terenie województwa dolnośląskiego, pozostała częśćankietowanych–24%zdobywała/uzupełniałaswojąwiedzępozaregionem. Planyzwiązanezkontynuowaniemnaukimiałowsumie71%ankietowanychwbadaniuCATI.Nauczelniwyższejzamierzakontynuowaćnaukęzgodniezwykształceniem18%ogółubadanych,anowyzawódchcezdobyć7%.Nakursachrozszerzenieswoichkwalifikacjiplanuje30%badanych, zaś nowe chciałoby nabyć 16%. W czasie prowadzenia badań, dokształcania nie planowało 18% ankietowanych, a 4% nie potrafiłoskonkretyzowaćswoichzamierzeńwtymzakresie. Wbadaniachjakościowychwiększośćrespondentówdeklarowała,żealbojużkorzystazofertyustawicznegokształcenia,albozamierzazniejskorzystać.Uzupełniaćwykształceniechcąniemalwszyscybadani.Częśćosóbzamierzauzupełnićlubpogłębićkierunekukończonychstudiówpoprzezstudiadrugiegoitrzeciegostopniaorazstudialubstudiumpodyplomowe.Studiamagisterskieidoktoranckieabsolwencipodejmujączęstonatychsamychuczelniach,naktórychzdobywalidotychczasowewykształcenie–cowskazujenafakt,żedobrzeoceniająofertę(jakośćkształcenia)naswoichrodzimychuczelniach.Częśćbadanych,któratwierdzi,żeposwoimkierunkustudiówniemożeznaleźćpracywskazujenakoniecznośćprzekwalifikowaniasię. Zbadaniailościowegowynika,żeponadpołowa,tj.54%badanychabsolwentówzamierzadokształcaćsięwceluugruntowaniaswojejpozycjinarynkupracy(poprzezzwiększeniekonkurencyjności,możliwośćzmianypracy,uzyskaniebezpieczeństwazatrudnieniainarynkupracy),natomiast46%–zpobudekprywatnych(dlarozwojuosobistegoorazniewceluuzupełnianiakwalifikacji). Większośćbadanychzgodnietwierdzi,żeofertakształceniaustawicznegonaDolnymŚląskujestbogata.Problempojawiasięwsytuacjach,kiedyposzukiwanesąbardzospecjalistyczneszkolenia,częstozwiązaneznajnowocześniejszymitechnologiami,któreoferowanesąnp.tylkowkilkumiastachwPolsce,albowogóleniemamożliwościkształceniasięwtymkierunkuwkraju.Barierądopodejmowaniadodatkowychkursówczystudiówsątakżecenytychusług,nierzadkoprzekraczająceznaczniemożliwościfinansowepotencjalnychsłuchaczy. Wkształceniuustawicznymnajwiększympowodzeniemcieszysiętrybniestacjonarnyiwieczorowy. Wynikiprzeprowadzonychbadań ilościowychniewykazały istotnychstatystycznieróżnicwrozkładachodpowiedzinaposzczególnepytania ankietowe w poszczególnych subregionach, które są spójne z rozkładami dla całego województwa. Analiza materiału empirycznegoujawniłazatemstosunkowowysokistopieńspójnościwobrębieregionudolnośląskiegowzakresieścieżekzawodowych,czynnikówdecydującychopowodzeniuiniepowodzeniunarynkupracyiewentualnejdalszejedukacji. Szkoływyższeprofilująswojąofertękształceniauwzględniajączapotrzebowanierynkuizainteresowaniestudentów.Szkołyniepubliczneznacznieszybciejreagująnazmianynarynkuniżpubliczne,główniepoprzezograniczonąbiurokracjęibardziejelastycznydobórkadr.Jednakże,mimo zapotrzebowania, obserwuje się mały udział kierunków fizyczno-matematycznymi, głównie z tego względu, że uczelnie niepublicznekoncentrująsięnakształceniuwnaukachekonomicznych.Ażtrzyzczterechkierunkównajczęściejwystępującychnauczelniachwyższych,macharakter typowo ekonomiczny. Pomimo, iż faktem jest ciągłe zapotrzebowanie rynku pracy na tego typu absolwentów, to jednak nie możnapowiedzieć,żeproblem„nadprodukcjiabsolwentówkierunkówekonomicznych”zostałwpełniwyeliminowany. Ofertaszkółśrednichizawodowychzmieniasiębardzoszybko,adekwatniedozainteresowaniauczniówipotrzebrynkupracy.Ponadtowieleszkółzawodowychnastałewspółpracujezzakładamipracyorazzorganizacjamizwiązanymizobsługąrynkupracy.Kształceniemłodychludzinakierunkachtechnicznychpozwalanarozwijaniewojewództwadolnośląskiegowkierunkuinnowacji.WykształcenieodpowiedniejkadrypozwoliwojewództwunakonkurowaniewzakresieinnowacjizośrodkaminietylkowPolsce,aleipozaterytoriumkraju.

Czytelników zainteresowanych szczegółowymi wynikami badań zapraszamy do odwiedzenia strony internetowej Obserwatorium,znajdującejsiępodadresem:www.obserwatorium.dwup.pl(zakładka„Badaniaianalizy”,podzakładka„Raportyzbadań”).

Badania realizowane w ramach projektu systemowego: „Obserwatorium Dolnośląskiego Rynku Pracy i Edukacji”, współfinansowanego przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki.

16

Dolnośląski Wojewódzki Urząd Pracy ul. Ogrodowa 5b, 58-306 Wałbrzych

tel. 74/88 66 500, fax 74/88 66 509www.dwup.pl, www.obserwatorium.dwup.pl

e-mail: [email protected]