"in forex"#26: suurlu ve suursuz risk

Şvaqerin qaydaları

Azərbaycanda ilk və tək!

İn Forex 04 (26) / aprel, 2012

səh

. 45

Aprel ayı üçün proqnozlar

Şüurlu və şüursuz risku,x ao ğ an cy laal rın xo iı ll aa s n er tu !J

səh. 33

Ekspert rəyləri .............................47Dalğa analizi................................49Kompleks texanaliz......................54İşimoku analizi.............................58

səh

. 37

səh

. 5

səh

. 25

“Treydinq əsas işimdir”

“Dəli” robotlanə etməli?

İblisin xidmətindəObyektiv xəttlər

səh. 24

Dahi, yoxsa fırıldaqçı?..

səh

. 21

Bir günə $1000000 qazanan adam

“London balinası” kim imiş?..

Əfsanəvi treyderdən72 məsləhət

Trend xəttlərini subyektivlikdən qurtarmaq üçün Demark metodikası

səh. 17


30MÜNDƏR İCAT2

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

5-də…………………………………… “London balinası” kim imiş?.. Dahi, yoxsa fırıldaqçı?..

6-da…………………………………….Xəbərlərlə ticarətin incəlikləri9-da…………………………………….“İspan Sarayı”nın sirri. “Camarilla”nın

çəkdiyi dəqiq dönüş səviyyələri 11-də…………….……………………...Kapital-səhvlər 16-da……………………..…………….Beşəcən say və irəli! Elliot nəzəriyyəsi

əsasında ticarət modeli17-də……………………………….…..Obyektiv xəttlər. Trend xəttlərini

subyektivlikdən qurtarmaq üçün Demark metodikası

21-də…………………………………...Bir günə $1000000 qazanan adam.Əfsanəvi treyderin zəfəri və faciəsi

24-də.......................................................İblisin xidmətində. Öz ruhunu Uoll-Stritbanklarına satanın etirafları

25-də.......................................................Şvaqerin qaydaları. Əfsanəvi treyderdən 72 məsləhət

30-da.......................................................Təhlil qazancın anasıdır31-də.......................................................Yalançı divergensiya33-də......................................................“Treydinq əsas işimdir”. Treyderlə

müsahibə 35-də.......................................................ZL strategiyası37-da.......................................................“Dəli” robotla nə etməli?41-də........................................................RSI-ın bilmədiyimiz tərəfləri. 45-də.......................................................Şüurlu və şüursuz risk47-də.......................................................Gözləyək, görək?.. Aprel ayı

üçün ekspert rəyləri49-da.......................................................Elliot Dalğalarının analizi53-də.......................................................Kompleks texanaliz57-də.......................................................“İşimoku” əsasında təhlil

Oxuyacaqsınız:

Jurnalı forumda müzakirə et

http://inforex.az/forum_new/viewforum.php?f=23&sid=985eaf393f1d88c8f64b3370a69cca35


REDAKTORDAN Oxucuya

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

3


Bizim bu rubrikamızdayaşı 20-ni təzəcə adlayankifayət qədər gənc insanlarda qonaq olub, orta yaşlılarda, indi isə diapazonun

digər tərəfinə çatdıq: 65

yaş. Və mən əminəm ki,

diapazon bununla bit-

məyəcək, daha gənc vədaha yaşlı müsahiblərimizdə hələ olacaq. İndi deməkistədiyim isə başqa şeydir.

Təsəvvür edirsinizmi,insanın 65 yaşı var, ammao, öz ağlı və bacarığıhesabına maliyyəbazarlarında qazanır! Bun-

dan yaxşı nə ola bilər?

Demək, nə alacağı təqaüd-dən asılıdır, nə də kiminsəyardımından.

Bu, onu göstərir ki,Forex – doğrudan da,bütün yaşların peşəsidir.Gəncin də, qocanın da. Bu,sizin öz işinizdir. Heç kimsizi təqaüdə göndərəbilməz. Heç kim “yaşınçatmır” deyə bilməz.

Dünyada bütün yaşlardaolan insanların bacarabiləcəyi nə qədər iş var?Əlbəttə, saymamışam,

amma zənnimcə, çox deyil.Bunlar əsasən fiziki güc vəhazırlıq tələb etməyən,zehni işlər olacaqlar. Yaxşı,

bəs həmin işlərin içində

yaxşı qazanc vəd edən

necəsi var? Qorxuram ki,siyahımız bu dəfə lap dar-alsın, bir, ya iki bəndləyekunlaşsın...

Adətən mən hər dəfəaxırda bütün oxucularauğurlar arzulayıram.Amma bu dəfə icazənizlə,Ələkbər Dadaşovu xüsusiləqeyd etmək istərdim. Ələk-bər müəllim, bizə sadə birhəqiqəti əyani şəkildəsübut etdiyinizə görə oxu-cuların adından sizə min-nətdaram, möhkəm cansağlığı və yaxşı qazancarzulayıram. Bütün qalanoxuculara da həmçinin. Vəbir də, həmişəki kimi:zövqlü və faydalı müta-

liələr!

Yaşın nəfərqi var?

İlqar Vəliyev, Layihənin rəhbəri

Dünyada bütünyaşlarda olan insanlarınbacara biləcəyi nə qədər

iş var? Əlbəttə, say-mamışam, amma zən-

nimcə, çox deyil. Bunlarəsasən fiziki güc və

hazırlıq tələb etməyən,zehni işlər olacaqlar.

Yaxşı, bəs həmin işləriniçində yaxşı qazanc vəd

edən necəsi var?

Bu sayımızda sizə müsahibəsini təqdim etdiy-

imiz qocaman treyder Ələkbər Dadaşovun 65

yaşı var. Taylarının çoxu heç kompüteri açıb-

bağlamağı bilmir. O isə, ahıl yaşına baxmayaraq,

Forexdə qazanan treyderlərdən biridir. Əslində bunu

deməyim artıq idi, çünki bizim müsahibə rubrikamıza

düşməyin şərtlərindən biri də treyderin qazanmasıdır.



REK LAM4

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844 Jurnalı forumda müzakirə et

Ona görə ki, bu cür şərtlər yalnız bizdədir:

C.Cabbarlı, 44, Caspian Plaza



GÜNDƏM Persona

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

5

Bir müddət əvvəl kreditsvopları ilə işləyərəkböyük miqdarda pullar

qazanan “London balinası”ləqəbli treyderin kimliyi məlumolub. Bu, “J.P. Morgan Chase”bankının Bruno Maykl İksil adlıəməkdaşı imiş.

“The Wall Street Journal” qəze-tinin yaydığı xəbərə görə, İksil biril ərzində öz bankı üçün 100 mil-yon dollardan çox pul qazanıb. O,bankdakı işində iki yeni başlayantreyderə də rəhbərlik edir.

Hazırda bank Bruno Mayklİksinin əməliyyatlarının sadəcətəsadüfi uğur, yoxsa yüksəkdərəcəli peşəkarlıq nümunəsiolduğunu yoxlamaq üçün testlərkeçirməyə hazırlaşır.

Yada salaq ki, “London bali-nası” haqqında xəbərlər ilk dəfə

bir neçə ay əvvəl yayılmağabaşlamışdı. Bu müddət ərzindəonun bazarda apardığı əməliyyat-lar əksər treyderləri xeyli çaşqınvəziyyətə salmışdı. Hedc-fondlarbu naməlum treyderin əməliyyat-larını təkrarlamağa çalışmaqlabazarı xeyli “isidirdilər”. Amma“balina” həmişə onları bir addımqabaqlayırdı: bahalaşmış qiymətlikağızları hamıdan qabaq sataraq,yaxşı gəlir götürürdü.

Əksər treyderlər onun fəaliyyə-tini son dərəcə riskli hesab edərək,düşünürdülər ki, “balina”nınməqsədi qazanmaq yox, sadəcə,bazarı “qızdırmaq”dır. BrunoMaykl İksil özü fəaliyyətilə bağlıhələ ki, heç bir açıqlama ver-məyib.

Qeyd edək ki, kredit svoplarıilə ticarət ilk dəfə “J.P. MorganChase” bankının səylərilə 90-cı il-

lərdə peyda olub. Bu, bir növbank emitetlərindən sığortalan-maq vasitəsidir. Ticarət birjadankənar bazarlarda aparılır.


“London balinası”nın

kimliyi məlum oldu

Bir ilə 100 milyon dollar qazanan treyder

O, əslində kimdir: yeni dahi, yoxsa daha bir fırıldaqçı?

Son bir həftədə dünya bir-jalarında yaşanan eniş nəticəsindəplanetin ən varlı 20 şəxsi birlikdə9,1 milyard dollar itiriblər.Məsələn, dünyanın ən varlı adamı

olan Karlos Slim “America MobilSAB” rabitə şirkətinin səhm-lərinin düşməsi səbəbindən 1,5milyard dollar itirib. İndi onunvar-dövləti 69,2 milyard dollarabərabərdir. “Microsoft” şirkətininyaradıcısı Bill Qeyts isə 558,1 mi-lyon dollar “kasıblaşıb”. Onun

sərvəti $63,2 milyard dollaradüşüb.

Qeyd edək ki, İspaniyaobliqasiyalarının uğursuz yer-ləşdirilməsi və ABŞ FederalEhtiyatlar Sisteminin bəyanatlarınəticəsində ötən həftə dünya bir-jalarında 3%-lik eniş baş verib.

Birjalar varlıları “kasıblatdı”



B İ L , E T6 Praktika

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

John Jagerson

Kapital bazarları öz mahiyyətinə və xas-

iyyətinə görə digər bazarlardan kəskin

seçilirlər. Bütün bazarlar tələb və tək-

lifin təsiri nəticəsində hərəkətə gəlirlər, amma

Forexdə konkret valyutaya olan təkcə hazırkı, real

yox, gələcəkdə gözlənilən tələb və təklif də ciddi rol

oynayır. Müxtəlif treyderlər bunu öz karyer-

alarının müxtəlif mərhələlərində başa düşürlər. Bu

konsepsiya Forexin ən vacib sualını aktuallaşdırır:

valyutaya olan tələb və təklif haradan, necə

yaranır?

Əlbəttə, hər bir treyderin əməliyyatları haqqında

əlahiddə informasiya əldə etmək mümkün deyil.

Amma valyuta bazarında tələb və təklifi kütləvi şək-

ildə yaradan hadisələr var – bunlar xəbərlərin yayıl-

masıdır. Xəbərlər ən müxtəlif, rəsmi və qeyri-rəsmi

mənbələrdən yayılır. Forex bazarında rəsmi mən-

bələrdən yayılan xəbərlər daha böyük çəkiyə ma-

likdirlər. Amma digər mənbələr – məsələn,

analitiklərin və investorların şərhləri də sizin ticarətə

ciddi təsir göstərə bilərlər. Bəs bütün bu xəbərlərdən

öz maraqlarımıza uyğun şəkildə necə istifadə etmək

mümkündür?

Hər ay çox gözəl əməliyyatlar açmaq üçün əla

imkanlar yaranır. O imkanları yaxalamaq istəyiriksə,

hazırda investorların daha çox diqqətini çəkən

mövzularda xəbərləri izləməyimiz lazımdır. Xəbər-

lərin önəmi və çəkisi zaman keçdikcə dəyişə bilər.

Ona görə də, treyder daim izləmələdir ki, hazırda

bazarda hansı mövzular diqqət mərkəzindədir, hansı

xəbərlər daha yüksək təsir imkanlarına malikdir.

Xəbərlərin bazara təsir imkanlarını bilmək həm

qısamüddətli, həm də uzunmüddətli treyderlər üçün

vacibdir. Çünki bazardakı uzunmüddətli trendləri

məhz fundamental amillər formalaşdırırlar.

Əvvəlcə bilməliyik ki, ABŞ dolları ilə bağlı xəbər-

lər bazara daha güclü və ciddi təsir göstərir. Hər ay

Amerikada bir neçə “qaynar” xəbər dərc olunur.

Amma nəzərə almaq lazımdır ki, xəbər, ilkin pro-

qnozlardakı rəqəmlərlə üst-üstə düşməyəndə daha

güclü effekt doğurur.


Xəbərlərlə ticarətin

incəlikləriHəssas məqamlarda bazarı necə qabaqlamaq olar

Şəkil 1. Amerikadakı yeni iş

yerlərinin sayının eur/usd cütlüyünə təsiri

8


İn Forex 04 (26) / aprel, 2012 www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Amma ehtiyatlı olun: adətən belə xəbərlərdən

sonra korreksiyalar çox tez başlayır. Şəkil 1-də

eur/usd qrafiki göstərilib. Çıxan xəbərlərdən məlum

olub ki, ABŞ-da açılan yeni iş yerlərinin sayı gö-

zlənildiyindən az imiş. Belə ki, 150 000 yeni iş yeri

gözlənildiyi halda, onların sayı 113 000 olub. Bu, o

deməkdir ki, Amerika iqtisadiyyatı gözlənildiyindən

daha zəifdir. Nəticədə avro dollara nisbətdə sıçrayışlı

artım nümayiş etdirib.

Bir müşahidəmi də bölüşmək istəyirəm ki, məhz

eur/usd cütlüyü Amerika iqtisadiyyatının nə qədər

sağlam olduğunu daha yaxşı nümayiş etdirir.

Qrafik bu cür xəbərlərə çox sürətlə və çevik reak-

siya verir. Ona görə də, belə məqamlarda əməliyyat

açmaq üçün barmağımız “siçan”ın düyməsinin

üzərində hazır olmalıdır. Yaxud, bazar dar diapazon-

dadırsa, orderlərlə girmək yaxşı ideyadır. Məsələn,

şəkil 1-də bazarın necə dar diapazona sıxılaraq

xəbərə reaksiyanı gözlədiyini görürük. Həmin vaxt

volatillik də kəskin düşmüşdü.

Bir vacib şərti də unutmaq olmaz. Çalışıb o zaman

əməliyyat açmaq lazımdır ki, xəbərin qiymətə

verdiyi təkan günlük qrafikdəki trendin is-

tiqamətində olsun. Şəkil 2-də biz vacib xəbər

qabağı eur/usd cütlüyünün trenddə olduğu vəziyyəti

görürük. Bu halda dərc olunan xəbərlər trendi

sadəcə, gücləndirib və bizə az risklə yaxşı gəlir

götürmək imkanı yaradıb.

Şəkil 3-də xəbərin dərci ərəfəsində orderlərlə

bazara girməyə aid misal göstərilib. Mən çıxan

xəbərin “buğa”ların xeyrinə olacağını gözləyərək,

diapazonun minimumunda stop-loss yerləşdirmişəm.

Bəs take-profit nəyə əsasən müəyyənləşdirilib? Sta-

tistikaya! Sadəcə, əvvəlki anoloji xəbərlər zamanı

bazarın neçə punkt hərəkət etdiyinə baxmaq

lazımdır. Sonra həmin informasiyanı ümu-

miləşdirərək, take-profit qoyuruq. Məsələn, şəkildə

bu, 100 punktdur. Stop-loss isə 25 punkt idi. Order-

lər xəbərin dərcindən 30 dəqiqə əvvəl qoyulub.

Əlbəttə, bazar qoyulan hədəfəyə çatmaya, yaxud

ondan daha uzağa gedə bilər. Birinci halda əməliyy-

atın ziyana getməsini gözləmədən bağlamaq

lazımdır.

Bu strategiya ilə bazara girmək üçün ən “məs-

ləhətli” xəbərlər infliyasiya, FOMC-un iclasları və

ticarət balansı ilə bağlı xəbərlərdir. Ticarət balansı

ölkələrin iqtisadi güclərinin müqayisəsi üçün daha

vacib olduğundan, ona xüsusi diqqət yetirmək

lazımdır. Ticarət balansı haqda xəbərlər dərc olu-

nacaqsa, mən usd/jpy cütlüyündə əməliyyat

aparmağı məsləhət görürəm. Niyə? Bunu başa

düşmək üçün gəlin, ticarət balansının mahiyyətinə

diqqət edək.

Əgər ABŞ tipli iqtisadiyyat ixracdan çox idxal

edirsə, bu malları pulunu onların istehsal olunduğu

ölkənin yerli valyutası ilə ödəmək lazım gələcək.


Şəkil 2. Bazar trenddə olarkən

çıxan xəbərin mövcud trendi gücləndirməsi

Şəkil 3. Xəbərin dərci ərəfəsində

orderlərin qoyulması

8 8

B İ L , E T Praktika 7



Yəni yapon mallarının pulu yapon yenası ilə ver-

ilməlidir. Əgər ABŞ-ın idxalı artırsa, demək, dolları

satıb, yenanı almalıdır. Bu, tələb-təklif balansını

yenanın güclənib, dolların zəifləməsi istiqamətində

dəyişir. Demək, usd/jpy enir.

Əksinə, əgər Amerikanın ticarət kəsiri azalırsa, bu,

o demək olacaq ki, Yaponiya yenasına tələbat azala-

caq, nəticədə usd/jpy-nın məzənnəsi qalxmağa

başlayacaq.

Ticarət balansı ilə bağlı xəbərlər ABŞ-da fond

bazarlarının açılmasına bir saat qalmış, yerli vaxtla

səhər saat 8:30-da çıxır. Ona görə də, bu xəbərlə də

işləmək üçün vəziyyəti səhər tezdən “sahmanlamaq”

lazımdır. Şəkil 4-də bu cür əməliyyata misal

görürük. Xəbərin dərcinə bir neçə saat qalmışdan

cütlük eniş hərəkətində olsa da, volatillik çox cüzi

idi, qiymət yerində sayırdı, sonda isə “tikan” əmələ

gətirib. Bu, almaq üçün yaxşı setap idi.

Şəkil 4-dəki vəziyyətdə məhz alış əməliyyatı aça-

cağımı mən hələ xəbər çıxmamışdan qabaq bilirdim.

Bazar günlük qrafikdə uzunmüdətli artım trendində

idi, korreksiyanın bitmək üzrə olduğu hiss edilirdi.

Əlbəttə, bu, 100 faizlik əminlik yarada bilməz,

amma əlavə alətlərin köməyilə əminliyimizi artırmaq

mümkün idi. Məsələn, günlük diapazonun daralması

bizim setapı gücləndirməyə xidmət edən əlamət

sayıla bilərdi (şəkil 5).


Şəkil 5. Xəbərin dərcindən

qabaq günlük diapazonun daralması

8

B İ L , E T8 Praktika

http://inforex.az/forum_new/viewtopic.php?f=1&t=1613



FORMUL Səviyyəli ticarət

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

9

Camarilla Equation in-

dikatoru və onun əsa-

sında qurulan ticarət

strategiyası bütün dünyada

deytreyderlərin arasında çox

məşhurdur. Onu 1989-cu ildə əf-

sanəvi treyder Nik Skott yaradıb.

Metodun tərəfdarları iddia

edirlər ki, o, özündə deytreydin-

qin gizli formulunu daşıyır. Və az

riskə girməklə gün daxilində

yaxşı əməliyyatlar açmağa imkan

verir.

Qısa tarixçə

Kamarilya (ispanca “şahsarayı” sözündən yaranıb) vaxtiləİspan kralının sarayındakı nüfuzluməsləhətçilər qrupunun adı olub.Termin kral VII Ferdinandın za-manında (1814-33) geniş yayılıb.Belə ki, VII Ferdinandın qurduğusistemə əsasən, ölkəni faktikolaraq idarə edən insanlar birotağa yığılaraq, məşvərət aparıb,qərarlar qəbul edirdilər.

1989-cu ildə məşhur treyder

Nik Skott belə bir ideyanı bazardatətbiq etməyi qərara alır ki, diapa-zonlar adətən orta göstəriciyəqayıtmağa meyilli olurlar. Başqasözlə desək, əgər hansısa birgündə bazarda maksimumla mini-mum arasında böyük məsafəyaranırsa, növbəti gün adətən o,daralır və əvvəlki günün bağlanışqiymətinə qayıdır.

Kamarilya səviyyələri

Kamarilya indikatorundaəvvəlki günün maksimum, mini-mum, açılış və bağlanış qiymətləriəsasında qarşıda bizi gözləyənqiymət səviyyələrini müəyyənetmək üçün mürəkkəb riyazi mo-dellərdən istifadə olunur. Adətənhəmin səviyyələrin dəqiqliyi həttatəcrübəli treyderləri də müsbətmənada heyrətləndirir.

Kamarilya metodunun köməyiilə 8 səviyyə müəyyən edilir.Onlar əvvəlki sessiyanın maksi-mum, minimum, açılış və bağlanış

qiymətləri əsasında hesablanırlar.Bu səviyyələr iki qrupa bölünübvə 1-dən 4-ə qədər nömrələnib.Onların yaratdığı patternlər deməkolar ki, simmetrik modellər əmələgətirir. Daha önəmli səviyyələr L4və L3 səviyyələrdir. Adətən hesabedilir ki, L3 potensial dönüşsəviyyəsidir. Statistikaya görə, 5ticarət sessiyası ərzində qiymət 4dəfə L3 səviyyələrindən dönüşedir. Qiymət bu səviyyəyə çatandatrendin əksinə əməliyyat açmaqlazımdır. Bu zaman L4səviyyəsində stop-loss yer-ləşdirilir.

Başqa taktikaya əsasən, əgərqiymət L4 səviyyəsini keçərsə,hesab olunur ki, vacib müqavimətzonası yarılıb, demək, trendin is-tiqamətində bazara girməklazımdır. Hansı taktikaya üstünlükvermək treyderin xasiyyətindən vətəbiətindən asılıdır. L3 səviyyələriilə işləmək gündaxili hərəkətləritutmaq, L4 səviyyələri isə trenddəuzun müddət qalmaq üçünyaxşıdır. Yəni ikinci varianttəcrübəsiz treyderlərə daha çox əlverir.

Kamarilya səviyyələri

ilə ticarət

Artıq dediyimiz kimi, Kamaril-ya metodu bizə gün daxilində 8səviyyə verir: bunlardan 4-üdəstək, 4-ü isə müqavimətsəviyyələridir.


İspan sarayının sirriDönüşləri böyük ehtimalla proqnozlaşdıran formul hansıdır?

Günlük ticarətdə dəqiq səviyyələr verən metod: Camarilla

Şəkil 1. Qiymət iki L3 səviyyəsinin arasında açılır 8



Uyğun olaraq, 4-ü dünənkibağlanış qiymətindən yuxarıda,4-ü də aşağıda yerləşir. Onlar L1,L2, L3 və L4 kimi qeyd olunurlar.L3 və L4 səviyyələri daha vacib-dir.

Əməliyyat açmağın prinsipləriaçılış zamanı bazarın özünü necəaparmasından asılıdır. Əgər bazarL3 zonasında (yəni yuxarı vəaşağı L3 səviyyələrinin arasında)açılıbsa, siz qiymətin busəviyyələrdən birinə yaxınlaş-masını gözləməlisiniz. Qiymətinməhz hansı xəttə əvvəlcə çat-masından asılı olaraq, sizinəməliyyatın istiqaməti müəyyənediləcək.

Əgər qiymət əvvəlcə yuxarıdakıL3 xəttinə çatsa, onda satışəməliyyatı açılır. Belə ki, bazarındönüş etmə ehtimalı kifayət qədərböyüyür. Bu zaman yuxarıdakı L4səviyyəsindən stop-loss qoymaqüçün istifadə edirik.

Əgər qiymət əvvəlcə aşağıdakıL3 xəttinə çatsa, onda əksinə, alışəməliyyatı açılır. Bu halda isəaşağıdakı L4 səviyyəsindən stop-loss qoymaq üçün istifadə olu-nacaq.

Bəs bazar L3 diapazonununsərhədlərindən kənarda açılandanə etmək lazımdır? Bu haldaqiymətin L3 səviyyəsinikeçməsini gözləyərək, trendin is-tiqamətində əməliyyat açmaqlazımdır. O zaman L4 səviyyəsinədəstək/müqavimət zonası kimibaxılır.

Gəlirin götürülməsinə gəlincə,yaddan çıxarmaq olmaz ki, Ca-marilla – gündaxili ticarət meto-dudur, ona görə, əməliyyatısabaha saxlamamaq məsləhətdir.

Keçidlərdə ticarət

Stop-loss kimi istifadə olunanL4 səviyyələri keçiləndə, həministiqamətdə bazara girmək üçünyaxşı siqnal əldə edirik. Bu yarıl-madan sonra güclü hərəkətinmüşahidə olunacağı ehtimalı ki-fayət qədər yüksəkdir. Amma L4-dən kənarda Camarilla səviyyələriolmadığı üçün, əməliyyatı bağla-maq subyektiv qərar kimi trey-derin öz öhdəsinə buraxılır. Buhalda həmçinin stop-losslar dasubyektiv olurlar.

Praktik misallar

Şəkil 4-də Meta Trader pro-qramında Camarilla indikatorununçəkdiyi səviyyələrlə ticarətə misalgöstərilib. Burada yuxarı L3 vəL4-ün əvəzinə H3 və H4 görürük,amma bu, sizi çaşdırmasın. Bəziindikatorlarda məhz bu cür

göstərilir. Şəkildə gördüyümüz kimi,

qiymət H3 (yuxarı L3) səviyyəsi-nə çatanda “sell” əməliyyatıaçılıb. Aşağı L3 səviyyəsinə çatı-landa biz əməliyyatı bağlamalıyıq.Stop-loss H4-də (yuxarı L4)qoyulub. Əgər qiymət həminsəviyyədən yuxarıya qalxarsa,onda artım trendinin istiqamətində“buy” verə bilərik. Eyni zamanda,aşağı L3-ə çatılanda, trendinəksinə “buy” vermək olar. Ammastop-lossu aşağı L4-də qoymaqşərtilə.

Sonda bir məqamı da əlavəetmək lazımdır. Yaxşı olar ki, Ca-marilla sisteminin cari zamanmiqyasında trendin əleyhinəveridiyi siqnal yuxarı səviyyəlitrendin istiqamətində olsun.Məsələn, şəkil 5-də məhz belə halgöstərilib. Bu vəziyyətdə siqnalınetibarlığı daha da yüksək olur.


Şəkil 1. L4 səviyyəsindən stop səviyyəsi kimi istifadə olunması

Şəkil 1. Usd/cad cütlüyündə Camarilla metodunun işləməsinə misal8

FORMUL10 Səviyyəli ticarət



NƏZƏR İ YYƏ Səhv və düz

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

11

Joe Ross

Kapitalın idarə olun-ması sahəsində bir çoxtreyderlərin tez-tez

buraxdıqları səhvlər var. Ammaəvvəla gəlin aydınlaşdıraq görək,kapitalın idarə olunması ümu-miyyətlə nədir.

Kapitalın idarə olunmasıdedikdə risk, əməliyyat,bütövlükdə biznes və nizam-inti-zam başa düşülə bilər, amma onudigər idarəçilik sahələrindənfərqləndirən bir sıra aspektlər var.Bu məqalədə kapitalın idarə olun-masının tez-tez çox böyüksəhvlərə gətirib çıxardan tətər-flərini araşdırmağa çalışacağıq.

Başqasının fikrinəqulaq asmaq

...Treyder bir çox faktorlarıdiqqətlə incələdikdən sonra neft

üzrə satış əməliyyatı açdı. Onagörə açdı ki, apardığı əsas funda-mental faktorların analizinə görə,neftin qiymətləri tezliklədüşməyə başlamalı idi. Sonra o,televizoru açır, maliyyə xəbər-lərinin yayımlandığı kanallardanbirinə baxır. Kanalda neft üzrə“ekpert”dən müsahibə alıblar. Odeyir ki, bu il neft ehtiyatları çoxgüman, azalacaq, çünki neftşirkətləri əvvəlki illərdəki kimifəal axtarışlar aparmırlar. Treyderdiqqətlə ekspertin dediklərinəqulaq asır və yenicə açdığıəməliyyatdan şübhələnməyəbaşlayır. Nə qədər çox fikirləşirsə,bir o qədər çox təşviş keçirir. Vəəməliyyatdan imtina etməkqərarına gəlir. O, 400$ itkini qəbuletməklə əməliyyatı bağlayır.Günün sonuna həmin neft fyuçersiyeni minimumlara çatır, növbətigünlərdə isə güclü “ayı” trendinəbaşlayır. Yaxşı qazancın yerinətreyder itki ilə əməliyyatı bağladı.O, puldan daha çox, özünə olaninamını itirdi.

Nə etmək lazımdır?

Siz yalnız öz şəxsi ticarət qay-dalarınızı hazırlamalısınız və yal-nız gördüyünüzlə ticarət

aparmalısınız. Başqalarının fikir-lərini unudun. Əldə olan faktlarəsasında analiz aparın, sonraəməliyyat açın. Əmin olun ki, itki-ləriniz həddindən artıq çox olanaqədər çıxış strategiyanız var. Əgərbayaqkı misaldakı treyder əvvəlkistrategiyasından və “stop”undanimtina etməsəydi, xoşbəxt qalibolardı, bədbin məğlub yox!

Qismətdən artıq yemək

Çeynəyə biləcəyindən çoxdişləmək bir çox treyderlərin zəifyeridir. Bu cür treydinq xəsis-likdən və ticarət məqsədini dəqiqmüəyyənləşdirə bilməməkdənirəli gəlir. Pul qazanmaq üçün yal-nız ticarət aparmaq kifayət deyil.

Digər bir treyder qısamüddətliT-bondları satdı və tam bir punktqazandı. O gördü ki, əməliyyatıona gəlir verir. Özünü çox inamlıhiss edərək və diversifikasiyaaparmağın yaxşı olmasınıdüşünərək, o, gümüş fyüçersindəalış əməliyyatı açır, əlavə olaraqisə bu dəqiqə düşəcəyinə əminolduğu buğda opsionlarını satır.Demək olar ki, dərhal buğdayuxarı qalxır və onun planı iflasauğrayır.


Kapital-səhvlərKapitalın idarə olunmasında atılan əsas yanlış

addımlar və onlarla nə etmək olar

Kapital-səhvlər

8



Treyder bu uğursuz əməliyyatıbağlayır və daha yüksək həcmdəəlavə fyüçerslər satır. Nəhayət,günün sonunda digər pozisiyalarada fikir verir. Gümüş gün ərzindəhəftəlik maksimuma çatır, ammadönərək dünənki gündən aşağıdabağlanır. T-bondlar “inside bar”formalaşdırdı, amma treyderəbunlar az gəldi və bir neçə punktitirdi. Günün sonunda o, başadüşdü ki, T-bondları satmaqlaqazandıqlarının çoxunu buğa op-sionunu almağa sərf edib. O,həmin poizisiyanı bağladı vəhesabda əlavə sığorta qazandı,amma buna baxmayaraq, riskyarandı: artan bazarda qısa satışlarheç də xoşagələn hal deyil. Bun-dan başqa, indi onu gümüşfyuçersi narahat edir, axı gümüşminimumda bağlanıb, bu da güclüdönüşü xatırladır. Bütün bunlarlayanaşı, o, özünə inamı da itirdi.Səhər sadə və uduşlu görünən günindi qarışıq xaosa döndü – axı o,hər üç əməliyyat üzrə itki əldə edəbilər.


Hər əməliyyat üçün qətimüəyyənləşdirilmiş hədəf təyinedin. Əmin olun ki, başqapozisiyalar əlavə etməmişdənəvvəl bu hədəflərə çatmaq üçünhər şey etmisiniz. Hətta bizimtreyder T-bondların bir satışəməliyyatıyla da istədiyi hədəfəçata bilərdi. Uğurlu əməliyyatüçün bir və ya iki punkt tam ki-fayət edərdi. Çox az treyder müx-təlif bazarda çoxlu pozisiya uğurlaidarə edə bilir.

Özünə güvənmək

Özünə güvənmə - bu, insanların

artıq kifayət qədər təcrübəyə vəlazımi informasiyaya malikolduqlarını düşünməyə vadar edənbir tələdir.

Tim – fermerdir. O, donuzsaxlayır və onlar üçün çoxlu yemalıb. Timin çox böyük və gəlirlitəsərrüfatı var. Hər həftə o, bazara250 donuz çıxarır. Bazarı stabildonuz təchizatı ilə təmin etdiyinəgörə Tim biznesini siğortalamağaehtiyac duymur, ona görə ki, əldəedəcəyi orta qiyməti yaxşı bilir.Tim bütün günü hava və kəndtəsərrüfatı xəbərlərinə qulaq asır.O, digər fermerlərlə görüşür vəböyük gəlir götürmək üçün bütün

informasiyanı yığmağa çalışır.Amma Timin bir problemi var ki,bu, “dar dünyagörüşü” adlanır. O,taxıl zəmilərinə baxanda gördük-lərini bütün dünyaya aid edir.Başqa sözlə desək, əgər Timgörürsə ki, taxıl quruyur, bütündünyada belə olduğunu düşün-məyə başlayır.

Tim yem ehtiyatından elə dənarahat deyildi – çünki anbarlarıağzına kimi dolu idi. O, zənn et-diyi fakta əsasən spekulyasiyaetmək istədi. Brokerinə zəng vu-raraq bütün kapitalını soyafyuçersinə yatırdı. Tim əmin idiki, soyanın qiyməti tezliklə yuxarıqalxacaq və o, külli miqdarda pulqazanacaq. Tamah onu cənginə

almışdı. Beləliklə, aldığı fyuçersaşağı getməyə, investisiyaları isəget-gedə azalmağa başladı. Onunsadəcə, perspektivi yox idi. Soya-nın yetişdirildiyi hər yerdəyağışlar lazımi həcmdə yağırdı.Quraqlıq yalnız onun yaşadığıərazini əhatə etmişdi. Tim onagörə uduzdu ki, öz məhduddünyagörüşünə əmin idi.


Hamınız dünya görünüşünüzügenişləndirməlisiniz. Bizbazarlara qarşı ciddi olmalıyıq.Özünə həddindən artıq güvənmək

bizə lazım deyil. Treyder həmişəayıq olmalıdır. Tim elə düşünürdüki, hər şeyi bilir. Bununla da odaha bir səhvə yol verdi. O, yalnızeşitmək istədiyinə qulaq asırdı.

Eşitmək istədiyinə qulaqasmaq, görmək istədiyinəbaxmaq

Bazar iştirakçıları bunu “qabaq-cadan yalnış fikrə düşmək” ad-landırır. Treyderlər hər hansı birəməliyyatı verməyə hazırlaşandaadətən əlavə informasiyaları azalt-mağa çalışırlar ki, mənzərə özbaxışlarına müvafiq alınsın. Bubaxımdan treyder şüurlu şəkildəbazarın əslində nə etdiyini inkaredə bilər.


8 8

NƏZƏR İ YYƏ12 Səhv və düz



Biz faktiki eniş trendində trey-derlərin özlərini bazarınqalxdığına necə inandırmağaçalışdıqlarını görmüşük. Biz trey-derlərin öz fikirlərinə müvafiqcavab alana qədər dostlarını vəbrokerləri necə sorğu-sual etdik-lərini, sonra da bu fikrə əsasənbazara girdiklərini görmüşük.

Tələbələrimizindən biri Franöz əri Conla birlikdə qəraragəlmişdilər ki, başqa şəhərdəyaşamaq yaxşı olardı. Hamıdeyirdi ki, həmin şəhərdə yaşa-maq üçün qazanmaq imkanı yox-dur. Onlar bu barədə hər dəfəsoruşanda hamı onlara bunu et-məməyi məsləhət görürdü.Nəhayət, başqa bir adam onlaraora getməyin yaxşı fikir olduğunudedi. 20-30 nəfərin içindən buadam yeganə şəxs idi ki, ora get-məyi onlara məsləhət gördü.Onlar da elə bunu eşitməkistəyirdilər. Onlar evi vəyığdıqlarının bir hissəsini satdılar.Həmin şəhərə köçdülər və bir ilkeçmədi ki, müflis oldular. Onlarhər şeyə yenidən başlamalı oldu-lar. Artıq təqaüdə çıxmış Contəzədən iş axtarmalı idi. Bir trey-

der kimi yetişən Fran bu işi bu-raxıb, çörəkpulu qazanmaq üçünmübarizə aparmalı oldu.


Hər əməliyyata obyektivyanaşın. Öz ideyanızın əsirinəçevrilməyin. Nə hiss etdiyinizlə,nə gördüyünüz və nədüşündüyünüz arasındakı fərqiayırd etməyi öyrənin. Sonra nədüşündüyünüzdən əl çəkin. Qərarverərkən digərlərinə qulaq as-mayın. Heç vaxt brokerinizin,dostların və ya qohumların fikrinisoruşmayın. Yalnız qiymətə vəqrafikdəki indikatorlarınıza baxın.Əgər siz hələ də orada əməliyyatvermək üçün imkan görürsünüzsə,həyata keçirin.

İtirmək qorxusu

Riskə meyilli olmamaqla itir-mək qorxusu arasında böyük fərqvar. Siz itkilərə nifrət etməlisiniz.Faktik olaraq beyninizi itir-məməyə proqramlaşdırmalısınız.Amma bu, məntiqi düşünülmüşproses olmalıdır, emosional reak-siya yox.

İnsan təbiətinə xas iki xü-

susiyyət bu yerdə oyuna daxilolur. Birincisi – geriyə qaytarıl-mayan xərclərin səhvi və ikincisi– itki məsələsinin vacibliyininhəddindən artıq şişirdilməsi sin-dromu.

Geriyə qayıtmayan xərclərinsəhvi: Siz əksinizə gedənəməliyyat vermisiniz. Sizbilirsiniz ki, artıq spred və svopödəmisiniz, ona görə də artıq geriqayıtmayacaq xərcləriniz var.Bundan başqa, bu əməliyyatıplanlaşdırmağa xeyli güc və vaxtsərf etmisiniz. Siz bu vaxtı vəgücü bir dəyər kimiqiymətləndirirsiniz. Gözləməyəsərf olunan vaxtın da öz qiymətivar. Siz bu səylərin boşa getmə-sinə yol verməmək üçün əməliy-yatı bağlamamaq qərarınagəlirsiniz. Nə etdiyinizin fərqinəvaranda isə dözülməz bir ağrıyaşayırsınız. Nəhayət, siz indi olabiləcəyindən daha çox itkini qəbuletməli olursunuz. İtkilərin həcmigələcək itkilərinizlə bağlı qorxunugücləndirir. Nəticə üzdədir –beyin bloka düşür və yeniəməliyyata start verə bilmir.

İtki məsələsinin vacibliyininhəddindən artıq şişirdilməsi sin-dromu: Siz uduşun itkidən 3-4dəfə çox olmasını vacib hesabedirsiniz. Sizin fikrinizlə itkiləruduşdan daha əhəmiyyətlidir.Həqiqətdə isə burada nə isə bir-mənalı şəkildə vacib deyil. Əsasodur ki, uduşların həcmi itkilərdənçox olsun.


Əməliyyatları yalnız onlarıngəlirlilik potensialına görə dəyər-ləndirin. Özünüzdən soruşun: “Buəməliyyatdan na qazana və nəuduza bilərəm?”


8 8

NƏZƏR İ YYƏ Səhv və düz 13



Düşünün: “Bu əməliyyatı ver-səm, ən pis halda nə baş verə bilərvə bu baş verənə qədər çıxışplanım varmı?”, “Əgər itirməyəbaşlasam, vəziyyəti dəyişib qalibgələ bilərəmmi?” Əməliyyatvermə səylərinizə biznesin ayrıl-maz bir hissəsi kimi baxmağıöyrənin.

Qazanılmış pulları yox,yatırılmış pulları sayın

Treyderlər tez-tez investiyayayatırdıqları pullarla müqayisədəqazandıqları pullarla diqqətsizdavranırlar. Hər hansı bir əməliy-yatda yaxşı pul qazanmağınız odemək deyil ki, onu hara gəldixərcləməlisiniz. İnsanlara uduşhesab etdikləri pullarla risk etməkqazandıqları ilə etməkdən asangəlir. Onlar yaddan çıxarırlar ki,pul həmişə puldur. Pulun haradangəldiyini qiymətləndirməməktreyder üçün pis nəticələ bilər.Uğurlu əməliyyatlarda qazanılmışpullarla risk etməyin heç birmahiyyəti yoxdur. Bundan başqa,treyderlər bazarlarda qazandıqlarıpullarla elə risk edəcəklər ki, heçbank hesablarındakı pullarla elərisk etməzdilər.


Bazarda qazandığınız pullarlarisk etməzdən əvvəl bir qədər göz-ləyin. Ticarət hesabınızı təxminəneyni həcmdə saxlayın. Ud-duqlarınızı bazardan çıxarın vədaha təhlükəsiz yerə köçürün. Nəqədər pulu özünüzdə çoxsaxlasanız, bir o qədər onlara özpulunuz kimi yanaşacaqsınız.

Daha bir neçə həlledici səhv

Tələbələriöyrədərkən bizhəmişə treyderlərəxas bir neçəhəlledici səhvlərbarədə danışırıq.Budur onlar.

Səhv: Treydinqiinvestisiya iləqarışdırmaq

Bir çox treyderləraçıq əməliyyatlarsaxlamalarını puluguya işləməyəməcbur etməkniyyətləriləəsaslandırırlar. Bu həmçinin in-vestisiya yatırdığınız pullara daaiddir. Amma bunun spekulyasiyaetdiyiniz pullarla qarışacağı yox-dur. Sizin ümumiyyətlə, aktivinizolmaya bilər, məsələn enişləticarət aparmaqla – buspekulyasiyadır, spekulyasiya isəinvestisiya yatırmaq deyil. Trey-deri pulun onun üçün işləyib-işləməməsimaraqlandırmamalıdır. Treyderağıllı və vaxtında spekulyasiyaapamalıdır. İtkilərin artmağınaimkan vermədən bazardan çıxmaqvə gəliri artırmaq, əməliyyatdaçox qalmamaq, yəni əldə etdiyinincüzi faizindən çox verməməküçün çalışmalıdır.

Səhv: Başqa insanların ticarətstrategiyalarını təkrarlamaq

Mən bir treyder tanıyıram, dahatəcrübəli bir yoldaşının əməliyyat-larını təkrarlamağa çalışıb.Təcrübəli treyder qazanan zamandostum uduzurdu. Oxşar ticarətçox az halda xeyir verir. Sizinməqsədləriniz ticarətini təkrar-ladığınız adamın məqsədlərindənfərqlənə bilər. Siz həm zehni, həm

də emosional cəhətdən bu strate-giyanın qarşılaşacağı itkilərləbacara bilməzsiniz. Kapitalınızçatmaya bilər... Bax, buna görənadir hallarda məsləhətçirlərinfikirlərinə qulaq asmaq uğurlualınır. Bəzi yaxşı treyderlərinardıcılları var idi, amma onlarınabunəçiləri adətən uduzurdular.Treydinq son dərəcə şəxsi işdir,ona görə də iki adamın eyniticarət aparması demək olar ki,mümkün deyil.

Səhv: Əməliyyat riskininəzərə almamaq

Bir çox treyderlər əməliyyatagirərkən qazana biləcəkləri pullarabaxırlar. Onlar nadir hallardafikirləşirlər ki, əməliyyat onlarınəksinə gedə və uduza bilər.Həqiqət isə ondan ibarətdir ki, hərdəfə kimsə alırsa, kimsə də satır.Alıcı inanır ki, bazar qalxacaq.Satıcı isə inanır ki, bazar artıqartımını sona çatdırıb. Əgər sizəməliyyatlarınıza bu nöqteyi-nəzərdən baxsanız, daha konserv-ativ və realist treyder olacaqsınız.


8 8

NƏZƏR İ YYƏ14 Səhv və düz



Səhv: Hər əməliyyatın sizivarlandıracağını gözləmək

İnsanlar unudurlar ki, uğurqazanmaq üçün yeganə birəməliyyatı gözləmək lazım deyil.Hətta həmin vaxt gələndə sizinonu həyata keçirəcəyinizə heç birzəmanət yoxdur. Əgər az da olsadaimi uduşlarla qane olsanız, dahaçox qazanacaqsınız. Treyderbazarlardakı gündəlik qiyməthərəkətindən pul qazanır. Bu, odemək deyil ki, siz hər gün ticarətaparmalısınız. Bu, o deməkdir ki,siz ticarət aparanda əvvəldə plan-laşdırdığınız kimi müvafiq vaxtçərçivəsində əməliyyat əgərəksinizə getməyə başladısa, tez birzamanda onu bağlamağa çalışın.Əgər sizin istiqamətdə getdisə,“stop”la qoruyun və bacardığınızqədər əməliyyatda qalın.

Səhv: Həddindən artıqböyük gəlir gözləmək

Ən böyük məyusluq hissi ovaxt gəlir ki, bizim gözlədik-lərimiz qeyri-real dərəcədəşişirdilir. Bir çox treyderlər treyd-inqin ona verə biləcəyindən çoxşey gözləməklə özlərini pisvəziyyətə salırlar. Tez-tez pozisiya

onların xeyrinə gedəndə onlarxəyalən artıq qazancı xərcləməyəbaşlayırlar, hətta gözlənilənqazancı oyuna qatıb əlavə riskəgirə bilərlər. Həqiqət isə ondanibarətdir ki, siz əməliyyatdagörünən pulları nadir hallarda əldəedirsiniz. Elə anlar olub ki, mənimyüzlərlə, minlərlə dollar qazancgötürmək şansım olub, ammaəməliyyatdan çıxmamışdan əvvəlbu gəlirin böyük bir hissəsininnecə əridiyini müşahidə etməli ol-muşam. Treydinqin qazancı heçdə sizin gözlədiyiniz kimi tez vəasan başa gəlmir. Yanlış olaraqgəlir gözləmək bir çox treyderləribu məşğuliyyətdən vaz keçməyəsürükləyib. Həmin yalançıümidlər də ailələrin və dostlarınpulunu uduzmağa gətirib çıxarıb.Həddindən artıq şişirdilmiş gö-zləntilər istənilən treyder və onunətrafı üçün çox təhlükəlidir.

Səhv: Maliyyə hədəflərininəzərə almamaq

Hər hansı bir ticarət qərarı ver-məzdən və ya ticarət gününəbaşlamazdan əvvəl motivlərinizivə hədəflərinizi analiz edin.

- Nəyə görə bu gün ticarətaparıram?

- Nəyə görə bu əməliyyatı

açıram?- Nə dərəcədə mənim

məqsədlərimə uyğundur?

Səhv: Pozisiyanı yaxşı göründüyünə görə açmaq

Treyderlər çox vaxt pozisiyanıidarə etməyi bilmirlər. Onlarpozisiyanı ona görə açırlar ki, beləlazım bilirlər. Onlar düşünür ki,intuisiya belə deyir. Onlarəməliyyatı planlaşdırmırlar vəhətta daha da pis, əməliyyat onunəksinə gedəcəyi halda nə edəcək-lərini bilmirlər. Yalnız bazarınhansısa hərəkətlər etməsi bazaragirmək üçün səbəb deyil. Bəzənnə baş verdiyini tamamilə an-lamırsınızsa, ən yaxşısı heç nəeləməməkdir. Ticarət aparmaqüçün həmişə imkan olacaq.

Səhv: Həddindən artıqböyük risk etmək

Risk haqqında xəbərdarlıqlarhesab açmaq üçün formalarda,treydinq haqqında kitab və jurnal-larda təqdim olunur, bir sözlə, buxəbərdarlıqlar daim rastımızaçıxır. Amma niyə axı biz yenə dəinana bilmirik ki, ticarət həqiqətənböyük bir risk tələb edir? Ağıllasiz ticarətin təhlükəli olduğunudərk edirsiniz, amma böyük biritki qarşısında çarəsiz qalmayanaqədər bu fikri ürəyinizə yaxın bu-raxmırsınız. Tamah treyderləri çoxböyük risklərə getməyə vadar edir.Onlar həddindən artıq çoxəməliyyat açırlar. Onlar“stop”larını həddindən artıq uza-qda yerləşdirirlər. Onlar çox kiçikkapitalla ticarət aparırlar. Qazan-maq üçün sağlam düşüncə iləticarət aparmalı, nizam-intizamlıolmalı və dəqiq ticarət planı hazır-lamalısınız.


8

NƏZƏR İ YYƏ Səhv və düz 15



KLA S S İ KA16 Pattern

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Patrick Mikula

Elliotun dalğa analizi kifayət qədər popul-

yar olsa da, ona birmənalı münasibət

yoxdur. Amma bu nəzəriyyədən irəli

gələn bir sıra patternlərin yaxşı nəticələr verməsi

faktdır. Həmin patternlərdən biri də beş dalğadan

sonra gələn korreksiyanı tutmaq üçündür.

Elliot nəzəriyyəsinə görə, beş hərəkət dalğasından

sonra üç dalğalı korreksiya başlamalıdır. Treyder-

lərin çoxu onu tutmaq üçün bazara girəndə səhvə yol

verirlər. Amma bunu etməyin nisbətən təhlükəsiz bir

yolu var. Bu metodu vaxtilə əfsanəvi treyder Alan

Endryüs tətbiq edirdi. Endryüs bütövlükdə Elliot

nəzəriyyəsilə işləməsə də, ondan irəli gələn pattern-

ləri uğurla tətbiq edirdi.

Şəkil 1-ə diqqət edin. Orada 1,2,3,4,5 – hərəkət

dalğaları, a, b, c – korreksiya dalğalarıdır. Alan

Endryüs öyrədirdi ki, bu model heç də hər trenddə

yaranmır, amma kifayət qədər tez-tez formalaşır. Bu

modellə ticarət aparmaq üçün 0 və 4 nöqtələrindən

keçən xətt çəkmək lazımdır. Qiymət həmin xətti

aşağıya doğru kəsəndə satmaq üçün siqnal yaranır.

Eniş trendi zamanı isə, aydındır ki, 0-4 xətti

yuxarıya kəsilən zaman almaq lazımdır.

Şəkil 2-də bu qaydaya aid praktik misal göstərilib.

Göründüyü kimi, yuxarıya doğru 5 dalğa for-

malaşandan sonra 0-4 nöqtələrindən trend xətti çək-

ilib. Qiymətin həmin xətti aşağıya doğru kəsdiyi

nöqtədə satış siqnalı əldə etmişik. Qiymət bir az

yuxarıya qalxıb xətti sınaqdan keçirəndən sonra

aşağıya hərəkətini davam etdirib.

Oxşar vəziyyəti 3-cü şəkildə də görürük.


Beşəcən say və irəliElliot nəzəriyyəsinin əsasında sadə ticarət patterni

Şəkil 1. Ümumi sxemŞəkil 4

Şəkil 3

Şəkil 2



TE XANAL İ Z Kriteriya

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

17

Tariyel Həsənov

Ənənəvi trend xəttləri

kifayət qədər subyek-

tiv anlayışdır. 10 trey-

der 10 trend xətti çəksə, əmin ola

bilərsiniz ki, heç biri üst-üstə

düşməyəcək. Amma trend xət-

tlərini çəkmək üçün də konkret,

birmənalı qaydalar var. Bu qay-

dalara əsasən çəkilən trend xət-

tləri müəllifin adı ilə “Demark

xəttləri”, yaxud sadəcə “TD-xət-

tlər” adlanır.

Texniki analitiklərə trend xət-tləri qiymətin hərəkət istiqamətinivə dönüş nöqtələrini müəyyənetmək üçün lazımdır. Ona görə də,trend xəttlərini çəkməyin dəqiq,obyektiv meyarları olmalıdır.Həmin meyarları məşhur analitikTomas DeMark yaradıb və ilkdəfə 1994-cü ildə “Texniki analizelmi” adlı kitabında dərc edib.

Demark xəttlərini qurmaq üçünəvvəlcə “Demark nöqtələri”ni,yaxud, TD-nöqtələri tapmaqlazımdır. Demarka görə, maksi-mum nöqtə o nöqtədir ki, bərabərsayda daha kiçik maksimumlarlaəhatə olunub.Eynilə, minimumnöqtə o nöqtədir ki, bərabər saydadaha yüksək minimumularla əhatəolunub. Misal üçün, birincidərəcəli Demark minimumu

özündən əvvəl bir, özündən sonraisə daha bir olmaqla iki başqaminimumun arasında olmalıdır.İkinci dərəcəli Demark minimu-mundan əvvəl iki, sonra daha ikiminimum gəlməlidir. Göründüyükimi, bu, Bill Vilyamsın fraktal-larını xatırladır.

Demark xəttləri eyni dərəcəliDemark nöqtələrini birləşdirməkləçəkilir. Nöqtənin dərəcəsineçədirsə, xəttin dərəcəsi də eləolur. Məsələn, 3-cü dərəcəli De-mark nöqtələrini birləşdirsək, 3-cüdərəcəli Demark xətti əldəedəcəyik.

Prosesi daha aydın təsəvvüretmək üçün şəkil 1-ə baxaq.Əvvəlcə 1-ci dərəcəli iki Demarkminimumu tapırıq. Minimumularıqrafikin sağından soluna doğruaxtarmaq lazımdır. Sonra həminiki minimumu birləşdiririk. Əgəralınan Demark xətti yuxarıyadoğru yönəlibsə, demək, bazardaartım trendi var. Üfiqi xətt yantrenddən xəbər verəcək. Mini-mumlardan çəkilən xətt “tələbxətti”, maksimumlardan çəkilənxətt “təklif xətti” adlanır. Eyniqaydada “təklif xətti”ni də quru-ruq. Beləliklə, şəkil 1-dəki

qrafikdə biz bir ədəd birincidərəcəli tələb xətti, bir ədəd dəbirinci dərəcəli tələb xəttigörürük.


Obyektiv xəttlər

Trend xəttlərini subyektivlikdən qurtarmaqüçün Tomas Demarkın metodu

Birinci dərəcəli TD-nöqtələr

İkinci dərəcəli TD-nöqtələr

8



Amma xəttlərin çəkilməsi ilə iş bitmir. Onlarınyarılması qaydaları da var. Demark həmin qaydalarıda müəyyən edib. Bu qaydalar bizə bazara girməküçün çox qiymətli siqnallar verirlər.

Əvvəlcə trend xəttlərinin yuxarıya doğru yarılmasıqaydaları ilə tanış olaq.

Qayda 1. Yarılmanın baş verdiyi bardan qabaqgələn bar enişlə bağlanmalıdır.

Qayda 2. Cari barın açılışı həm TD-xəttdən, həmdə əvvəlki barın bağlanışından yuxarıda olmalıdır.Bundan başqa, bar açılandan sonra yuxarıya doğruheç olmasa 1 tik hərəkət olmalıdır.

Qayda 3. Əvvəlki barın bağlanışı TD-xəttin al-tında olmalıdır.

Qayda 4. Cari barın açılışı iki əvvəlki barınbağlanışından yuxarıda olmalıdır, cari bardan keçənTD-xətt əvvəlki barın maksimumundan yuxarıda ol-malıdır.

TD-xəttlərin aşağıya doğru

yarılmasının qaydaları:

Qayda 1. Yarılmanın baş verdiyi bardan qabaqgələn bar artımla bağlanmalıdır.

Qayda 2. Cari barın açılışı həm TD-xəttdən, həmdə əvvəlki barın bağlanışından aşağıda olmalıdır.Bundan başqa, bar açılandan sonra aşağıya doğruheç olmasa 1 tik hərəkət olmalıdır.

Qayda 3. Əvvəlki barın bağlanışı TD-xəttinüstündə olmalıdır.

Qayda 4. Cari barın açılışı iki əvvəlki barınbağlanışından aşağıda olmalıdır, cari bardan keçənTD-xətt isə əvvəlki barın minimumundan aşağıda ol-malıdır.

Şəkil 1-də bir TD-qaydalara uyğun olaraq başverən kəsilməni görürük. Şəkil 2-də isə əksinə, qay-daların heç biri yerinə yetməyib.

Bir məqamı qeyd edək ki, Demark bu qaydalarıfond və opsion bazarları üçün hazırladığından (onunözü opsion bazarında ticarət aparırdı), onlarınForexdə tətbiqi müəyyən çətinliklər yarada bilər.Forexdə ticarət bütün günü davam etdiyindən, yenibarın açılışı əksər hallarda əvvəlkinin bağlanışı iləüst-üstə düşür. Şəkil 3-dəki vəziyyətdə yuxarıyadoğru yarılmanın ilk 3 şərti yerinə yetirilməyib. Vəkəsilmə saxta çıxıb. Bütün başqa bazarlarda gecəvaxtı, bazar bağlı olarkən alıcıların və satıcılarınpotensialı toplanır, bu da əvvəlki sessiyadan fərqliaçılış qiymətini təmin edir. Amma Forex-də belədeyil. Ona görə də, bu metodu Forex bazarında tət-biq etməzdən əvvəl ona müəyyən dəyişiklikləretmək lazımdır.

Hədəflər

Kəsilmənin doğruluğu təsdiqlənəndən sonra əsasməsələ qiymətin hara qədər hərəkət edəcəyinimüəyyənləşdirməkdir. Artım trendi zamanı oriyentirbelə müəyyən edilir. Əvvəlcə TD-xətti ilə onun altın-dakı ən aşağı minimumun arasındakı məsafəmüəyyənləşdirilir. Alınan rəqəmi kəsilmənin başverdiyi qiymətin üzərinə gəlirik (şəkil 4).

Eniş trendi zamanı eyni əməliyyat əksinə təkrar-lanır: biz TD-xətt ilə onun üstündəki ən yüksən mak-simum arasındakı fərqi tapır, sonra kəsilmənin başverdiyi qiymətdən çıxırıq.


Şəkil 1. Tələb və təklif xəttlərinin qurulması

Şəkil 2. Kəsilmənin TD-meyarları

yerinə yetirilməyib

8

8

TEXANAL İ Z18 Kriteriya



Çıxış qaydaları

Demarkın metoduna əsasən, əməliyyatdan çıxış 3halda baş verir. Birincisi, əgər kəsilmənin baş verdiyibardan sonra yaranan bar kəsilmə qiymətindənaşağıda açılarsa (söhbət alış əməliyyatından gedir).İkincisi, əgər kəsilmənin baş verdiyi bardan sonrayaranan bar kəsilmə barının bağlanış qiymətindənaşağıda açılarsa və kəsilmə qiymətindən aşağıdabağlanarsa. Üçüncüsü, əgər kəsilmənin baş verdiyibardan sonra yaranan bar kəsilmə barının maksimu-munu keçə bilməzsə.

Satış əməliyyatı üçün bu qaydaları tərsinə çevir-mək lazımdır. Beləliklə, satış əməliyyatı bu hallardabağlanır: Birincisi, əgər kəsilmənin baş verdiyi bar-dan sonra yaranan bar kəsilmə qiymətindən yuxarıdaaçılarsa. İkincisi, əgər kəsilmənin baş verdiyi bardansonra yaranan bar kəsilmə barının bağlanışqiymətindən yuxarıda açılarsa və kəsilməqiymətindən yuxarıda bağlanarsa. Üçüncüsü, əgərkəsilmənin baş verdiyi bardan sonra yaranan barkəsilmə barının minimumunu keçə bilməzsə.

Bu üç qayda ona əsaslanır ki, əgər kəsilməgerçəkdirsə, qiymət hərəkətinə davam etməlidir.


Şəkil 3. Forex bazarında saxta kəsilmə

Şəkil 3. Hədəf üçün oriyentirin hesablanması

8

TEXANAL İ Z Kriteriya 19

Gəlin, birlikdə baxaq

http://inforex.az/azeri/index.php?option=com_content&view=article&id=196&Itemid=122



REK LAM

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

20




B A Z A R Ə F S A N Ə L Ə R İ Şəxsiyyət

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

21

42 yaşına çatanda LivermorABŞ-ın o zamankı prezidentiVudro Vilsonla görüşür və prezi-dent şəxsən ondan xahiş edir ki,ABŞ-ın pambıq bazarını xilaseləsin. 1929-cu ildə Cessi bir-jadakı uğurunun pik nöqtəsinəçatır - 100 mliyon dollardan çoxqazancı olur. Az sonraisə...özünün müflis olduğunubildirərək intihar edir.

Əgər siz 1926-ci ildə cənabLivermolla görüşmək istəsəydiniz,gərək ABŞ prezidenti olaydınız vəyaxud, sadəcə bəxtiniz gətirəydi.Çox nadir hallarda kimlərsə bunamüvəffəq olurdular və siz o şəxs-lərin siyahısına düşə bilsəydiniz,“Böyük Ayı”nı yalnız iş yerində

görə bilərdiniz və mütləq o dediyivaxtda görüşə getməliydiniz. Nəbir dəqiqə tez, nə bir dəqiqə gec.

Manhettenin mərkəzindəki 5-ciavenyüdəki 730 saylı ev çoxməşhurdur. Evin 18-ci qatındakıçardaqda ofis yerləşir. Yüksəksürətli lift sizi düz ofisin içinəaparıb çıxaracaq. Bundan sonraisə, mətbuatda deyilən kimi,qaraqabaq və hətta yaramaz olan,125 kilo çəkiyə malik birnəhənglə üzbəüz qalacaqdınız. Buzaman dadınıza ailənin yaxındostu H.E.Daş çata bilərdi. Daşdaxili telefonla Livermoldan xahişedəcəkdi ki, sizi qəbul etsin vəsonra özündəki açarla ağır, iriqapını açacaqdı. Və siz Nyu–

Yorkun ən dəbdəbəli ofisinədüşəcəkdiniz.

Ofisdə tamamilə sakitlik hökmsürür. Yalnızca birja teleqraf-larının və altı nəfər işçinin yaşıllövhəyə birja göstəriciləriniyazdıqları təbaşirin səsi duyul-maqdadır. Livermol azdanşandır.O, sizi elə yerdə oturdacaqdı ki,yaşıl lövhə arxanızda qalsın. Sizqarşınızda şıq geyimli, göygöz,sarışın saçını soldan tağ ayırmış,gözü eynəkli cənabı görə biləcək-diniz. Sizə ayrılan bir neçə dəqiqəərzində öz təklifinizi izah etməliy-diniz. Lakin Livermorun nəzərlərivə bütün diqqəti yaşıl lövhədədir.Uoll-Stritin “nəhəng ayı”sınınbaşında isə onlarla məsələ həll ol-unur. Qəfildən anlayacaqdınız ki,başqa cür mümkün deyil, axı söh-bət milyonların dövriyyəsindəngedir.

Keçmişə boylansaydınız, görər-diniz ki Livermor hər vaxt beləyaşamayıb.

-Təkrar xahiş edirəm, özxoşunla get, buradan rədd ol!


Bir günə $1000000

qazanan adam

Cessi Lauriston Livermoru birja

treydinqinin dahisi adlandırmaq

olar. O, “Uoll-Stritin yalquzağı”

və “nəhəng ayı”sıdır. 14 yaşında işə

düzələrkən o, həftədə 6 dollar maaş alırdı,

15 yaşına çatdıqda bu məbləğ 100 dollar idi,

30 yaşında isə şirkəti üçün günə bir milyon

dollar qazanırdı, 31 yaşı olanda şəxsi

hesabında üç milyon dollar var idi. Və Nyu-York birjasini

kökündən dağıtmağa qadir insan sayılırdı.

Uoll-Stritin gördüyü ən nəhəng treyderlərdən birinin zəfəri və faciəsi

8



-Buradan rədd ol heç də xahişkimi səslənmir. –deyən Livermorpullarını da götürüb çıxır.

Bu cür sağollaşmalar 18 yaşlıLivermor üçün adı bir hal idi. Ozaman o broker evlərində işləyirdivə bu evlər kazinodan heç nəfərqlənmirdilər. Müştərinin itirdiyibütün pullar brokerə qalırdı. Li-vermor adətən burda onları özoyunlarına salır və qalib gəldiyifirmaları məhv edirdi. Getdikcə“oyunçu oğlanı” üzdəntanıyırdılar və broker kontor-larının astanasına yaxın bu-raxmırdılar. Cessi də təslimolmurdu. O, xarici görünüşünü,əyin-başını və oyun taktikasınıdəyişir və başqa adam vasitəsiləoynayırdı. Nəticəsi də o oldu ki,20-ci illərin başlanğıcında bütünbroker kontorları onun düşməninəçevrilmişdilər.

“Nəhəng Ayı”nın birja oyun-larına öz yanaşması vardı. O, heçvaxt bazarda günah görmürdü.Hesab edirdi ki, bütün uğursuz-luqlar onun öz səhvi ucbatındanbaş verir. İkincisi də, hər zamanbazarda olmaq gərək deyil, vax-tında öz pulunu yığışdırıb oyun-dan çıxmaq və gözləməyibacarmaq da lazımdı. Üçüncüsü,“Aksiyalar fizika qanunlarınaəsasən hərəkət edir”,- deyirdi.Dördüncüsü, Livermor yalnızqiymətlərin dəyişməsini görürdü,bu dəyişmələrin səbəbi onumaraqlandırmırdı.

Nyu-York birjasinda Livermorbütün varidatını - uzun aylardanbəri qazandığının hamısınıuduzdu. Özünü şax tutmağaçalışaraq dedi ki, bu məğlubiyyətona bir məsələni öyrədib: “Əgərlazım olanda geri çəkilməyəcə-yinə əmin deyilsənsə, o zaman

hücuma başlama”. Və özemosiyalarını cilovlamağı bacar-malı, yalnız özünə qalib gəlməliolduğunu anladı.

“Uoll-Stritdə yeni heç nə yox-dur, dələduzluq dünyanın özüqədər köhnəlib. İnsanlar həmişəbazarda eyni cür davranıblar vəbelə qorxu, xəsislik, ümidiçərisində də davam edəcəklər”,-deyirdi Livermor.

Üstündən uzun illər keçdikdənsonra öz oğullarına belə öyüdverirdi: “Cəmiyyət istəyir ki onu

idarə etsinlər. İnsanlarsa zəmanətarzusundadırlar. Onlar həmişəsürü halında, ya da kütlə olaraqgedəcəklər, çünki onlara ancaqinsan cəmiyyətinin təhlükəsizliyilazımdı”.

Bu, o demək idi ki, Livermorunaltşürunda öz instinktlərinə qarşıdurmaq istəyi yaranmışdı, o,kütlənin əksi istiqamətindəgedəcəkdi. O bilirdi ki bazar hərvaxt kütlədən yuxarıda durur.Təəssüf ki, Livermor bazarınbütün gücünü öyrənib başa çıxabilmədi. Bu səbəbdən də qalibgəldi və ardınca məğlubiyyətəuğradı.

Birjani incəliklərinə qədəröyrənən Livermor öz ticarət sis-temini qurmağa can atırdı. Fondticarətinin və əmtəə bazarının

nəzəriyyəsi zərgər dəqiqliyi iləcilalanıb qeyd olunurdu. Lakin1906-ci ilin yazında bütün qanun-ları pozdu və intuisiyasına belbağladı. Və böyük miqdarda gəlirəldə etdi. Bu, intuisiyanın onu al-datmadığı sonuncu hal idi...

1907-ci ildə bir gün ərzində 1milyon dollar qazana bildi. Bu,onun qurduğu sistemin müvəf-fəqiyyətinin göstərici idi. Lakinbircə il keçmədi ki, 3 milyon dol-lar itirdi. Cessi “Heç kəsdən məs-ləhət alma” kimi əsas bir prinsipəəməl etmədi. İndi də depres-siyanın qara zolağına düşdü. Uzungötür-qoydan sonra Livermor an-ladı ki, qələbə məğlubiyyətdəndaha təhlükəlidir. Qalib gəldikdəinsan iradəsini, ehtiyatkarlığını,sayıqlığını itirir.

Bundan ibrət alan LivermorNyu-York birjasına geri döndü.İşin sonrası daha da pisləşməyəbaşladı. O, yenidən məğlubiyyətəuğradı, müflis oldu, arvdı onu atıbgetdi... O biri yandan da müharibəbaşladı. Borc içində üzən Cessiikinci dərəcəli mehmanxanalardadepressiyalı günlər keçirirdi.1915-ci ildə birjada bərqərarolmaq üçün daha bir cəhdgöstərdi.

Onun gərgin əməyi yalniz1929-cu ildə öz bəhrəsini verdi.

Birja ticarətinin bumərhələsində üç tərəfə yönəlmişdi- texniki analiz, kapitalın idarəedilməsi və treyderinpsixologiyası. Livermor texnikianalizdə daha çox trend ticarətinədiqqət yetirirdi. Ziyandan qaçmaqüçün vacib siqnalları vaxtındagörmək və trendin nə zamandönəcəyini irəlidən duymaq lazımidi.


8 8

B A Z A R Ə F S A N Ə L Ə R İ22 Şəxsiyyət



“Uşaqlar, dayaq nöqtələrimənim bazara düşən ən yaxşıaçarlarımdır”,- deyirdi oğullarına.Dayaq nöqtələrini də iki yerəbölürdü: dönüş və davamiyyətdayaq nöqtələri.

1929-cu il birjada görünməmişyüksəliş oldu. Birjanın qapılarısadə adamlara belə açıldı. Dəllək-lər, ayaqqabı tikənlər, fermerlər,hətta evdar qadınlar da aksiyaalıb-satmaqla məşğul olabilərdilər.

Bu sonsuz məhsuldar günlər,artan gəlir və daha asan yolla pulqazanmaq şansı çox davam et-mədi.Hər şey bir anda, bircəgünün içərisində məhv oldu.Xoşbəxtlik həzzi hay-küylü nara-hatçılıqla əvəzləndi. Bütün ABŞsakinləri öz gəlirlərinin üçdəbirini itirdilər. Bu, təkcə birja itk-isi deyildi. Yüz minlərləamerikalının ümidinin itkisi idi.Bu, Livermorun həm qələbəsi,həm də faciəsi oldu.

Həmin gün Livermor –“öyünən oğlan”, “treyder oğlan”,“Nəhəng ayı”, “tənha yalquzaq”saysız-hesabsız məbləğdə pulqazandı. Onun varidatı 100 mil-yon dollara yaxınlaşmışdı.

Uğurdan yaranan başgicəllən-məsi keçəndə Cessi gördü ki,onun sevimli arvadı Doroti ondançox uzaqlaşmağa başlayıb və vax-tını öz anası ilə keçirməyə üstün-lük verir. Doroti haçansa Cessinihədsiz sevirdi. Növbəti dəfə ərininxəyanətindən xəbər tutduqdansonra içkiyə qurşanmağa başladı.Valideyinlərinin vaxt ayırabilmədikləri uşaqlar yaydüşərgələrində və məktəbdəböyüyrdülər. Cessi və arvadıuşaqları az–az görürdülər. Son-

beşik oğlanları böyüdükcə isəproblemlər daha çoxaldı. Bu uşaqheç ipə-sapa yatmırdı.

1932-ci ildə Doroti və Cessiboşandılar. Hadisələrin sonrakıgedişatı faciəvi xarakter aldı.Boşanma zamanı Cessi öz vari-datının tən yarısını arvadına ver-məli oldu. Özü isə 38 yaşlıHarriyet Nobl ilə evləndi. Har-riyetin əvvəlki üç əri özünəqəsdyolu ilə dünyalarını dəyişmişdilər.

1935-ci ildə Doroti sərxoşhalda ikən öz böyük oğlunatüfəngdən atəş açır. Oğlu sağ qalır.Lakin onun sonrakı taleyi faciəvişəkildə davam edir.

Livermor da birjada diqqətinicəmləyə bilmir. Daim depres-siyada olan Livermor öz qay-dalarına belə əməl eləyə bilmir.Beləcə, bütün var-dövlətini itirir.Uğursuzluğun pəncəsində əzilən,ailəsində fiaskoya məruz qalan,depressiyadan yaxa qurtarmayanLivermol 63 yaşında öz gicgahınagülləni sıxır.

Uoll-Stritin “Nəhəng Ayı”sı ikisəhv buraxmışdı. Birincisi bu idiki, qorxu və itirmək barədə çoxdanışırdı. Qələbə və müvəf-fəqiyyət barədə isə danışmırdı. O,qələbə hissinin, şan-şöhrətindağıdıcı gücünü nəzərə almırdı.1929-cu ildəki qələbəsi həddindən

artıq oldu. Cessi bu qələbəyə hazırdeyildi. Öz məqsədinə çatdığı günona elə gəlmişdi ki artıq bazarıməğlub edib. Beləliklə də teryderkimi məhv oldu. Qələbədən doğanboşluq onun iradəsini parçaladı.Livermor anlaya bilmirdi ki, ənümdə arzular gerçəkləşdikdənsonra nə baş verəcək.

İkinci səhvi isə öz kəşfiniyetərincə qiymətləndirməməsioldu. O, dayaq nöqtələri barədəkinəzəriyyəsini genişləndirmədi vəöz həyatına gətirmədi. Əgər bunuetsəydi, görərdi ki, “geri dönüşündayaq nöqtəsi” onun 1929-cuildəki uğurundadır... On dörd ilərzində qazanılan gəlir, ticarətdövriyyəsinin həcminin qəflətənşişməsi və digər əlamətlər in-diyədək uğur qazanan treyderinsonunu yaxınlaşdığını xəbərverirdi. Livermor üçün bu müqa-vimət mərhələsi idi, vaxtındadəyərləndiə bilmədi.

Birja elə yerdir ki, varlı da,kasıb da təsadüf nəticəsində mil-yonçu ola bilər. Cessi Livermorbunu şəxsi nümunəsində sübutetdi. O, öz kapitalını düz dörddəfə itirdi və düz dörd dəfəyenidən artıqlaması ilə qazandı.İki dəfə müflis oldu və miyonlarlaborca girdi.

O, öyrəndi ki, əgər əməliyyatdaitirəcəyiniz pul sizin müvazinə-tinizi poza bilərsə, deməli,yatırdığınız məbləğ sizin üçünhəddindən artıqdır.

Öz zamanında birjalarındəhşətli bütü olan adam bu günunudulub. Fond birjası isə, nəhəngtreyder Cessi Livermorun dediyikimi - var və həmişə də olacaq.


8

B A Z A R Ə F S A N Ə L Ə R İ Şəxsiyyət 23



ET İ RA F24 Qaranlıq dünya

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Con Rolf

Piter Trub

...Bu iyerarxiyanın ən aşağıpilləsində analitiklər dururlar.Analitiklər bu zibil yeşiyinin əndibində olanlardır. İki-üç ilərzində analitikləri mənəvi, emo-sional, fiziki cəhətlərdən istismaredirlər. Qarşılığında isə onlarayaxşıca əməkhaqqı ödəyir vəbilmədiklərini öyrədirlər. Və busistemdə qəzəbi tökmək üçün ənaşağıdakı kimsələr də məhz ana-litiklərdir.

İki-üç il işləyib təzyiqlərədözməyən analitiklərin çoxukönüllü surətdə işdən azad ol-unurlar, ya biznes-məktəbə daxilolur, yaxud da Uoll-Stritdəki digərmaliyyə təşkilatlarına keçməyəcəhd göstərirlər, nəhayət, işsahəsini tamamilə dəyişirlər.

Növbəti pillədə bankların “as-sociates” adlanan əməkdaşlargəlir. Onlar özlərini analitiklərdənyaxşı hesab edirlər. Belə ki, on-ların təşkilati dəstəkləri və özgərginliklərini analitiklərin çiyn-inə atmaq imkanları da var. On-lardan yuxarı pillədə vitseprezidentlər və idarəçi direktorlardururlar.

Biznes məktəblərinin tələbələriçoxu karyera qurmaq üçün buraüz tuturlar. Onları 5-6 rəqəmlimaaş haqqında elanlar özlərinəcəlb edir. Mən özüm də vaxtilə

bankların belə gözqamaşdırıcıelanlarına aldanmışdım. Ammasonralar investisiya bankındançıxarkən and içmişdim ki, bura birdaha geri dönməyəcəyəm. 16saatlıq iş günləri, məni ələsalmağa ixtayarı olan adamlar,boş vaxtımın və şəxsi həyatımımnolmaması canımı boğazımayığmışdı. Düzdü, tay-tuşuma nis-bətən maaşım çox idi.

Bəs məndə təzədən banka geriqayıtmaq arzusu hardan yarandı?Yaxşı sualdır. Yadıma gəlir ki,dərs ilini başlanğıcında dostumDani ilə oturub bunu müzakirəedirdik. Dani birinci sual verdi.

- Piter, sən bankçılığa qayıtmaqistəyirsən?

- Heç bir halda! Məni ələsalma, ora əsil cəhənnəmdi. Rəddolsun bank işi. Mən nəsə özgə birişlə məşğul olmaz istəyirəm.

- Yaxşı, nə ilə? - Hələ ki, bilmirəm. Ola bilsin

ki konsaltinq və buna bənzər nəisə.

- Konsaltinq? Yox, bu, mənlikdeyil!

- Bəlkə də sən haqlısan Dani,konsaltinq yaramadı. Ammaməsələn birgə fond ola bilər.

- Pis ideya deyil, problem on-dadır ki, yaxşı fondalar çox azdır.Ora düşmək üçün ya gərəkyuxarıya çatan əlin olsun, ya dagərək oturub idarəçi direktorlar-dan birinin işdən getməsini göz-ləyəsən.

- Çıxış yolu nə qalır, yenidən

investisiya bankına qayıtmaq?- Sənin başın yerindədi, Piter?- Yaxşı, bəs harda bu məbləği

qazanmaq mümkündür? Sonrasınaqalanda isə, bu, digər pensiya,hedcinq və başqa fondlarda iş tap-maq üçün qızıl pillə ola bilər.

- Yaxşı, sən deyən olsun.Hər şey onunla başa çatdı ki,

biz Dani ilə investisiya ban-klarının bütün müsabiqələrindəiştirak etdik.

Eyni vəziyyət investisiya bankıbarədə heç bir təsəvvürü olmayanRolfun da başına gəlib. Keçmişanalitik Trubb da nəyə getdiyiniyaxşı bilirdi. Biz sadə öləriləriniçərisində nəhəng görünməkistəyirdik. Ulduzlara uçmaq və ənazından Ayda gəzmək istyirdik.“Ferrari”nin salonuna girib “bunualıram”,- demək istəyirdik. Bizvarlı, nufuzlu, ağıllı, xoşbəxtolmaq istəyirdik, özü də yaşımız30-u haqlayanadək. Kübarcəmiyyətə qoşulmağa can atır vəbunu necə olacağınıtəsəvürümüzdə canlandırırdıq.Oma görə də, ruhumuzu əlimiz-dən alan banklardan qopmağıbacarmırdıq. Lehman, Goldman,Salomon, DLJ, Merrill, FirstBoston, Morgan, Bear – biz ruhu-muzu onlara satmışdıq.


İblisin xidmətindəUoll-Stritə pul eşqinə gələnlər sonda

ruhlarını necə banklara satırlar



TÖVS İ YƏ Master-klass

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

25

Cek Şvaqer məşhur “MarketWizards” və “New Market Wiz-ards” bestsellerlərinin müəllifidir.Bu kitablarda o, yaxşı treyderlərinvə uğurlu investorlarıntəcrübələrini ümumiləşdirib.Şvaqerin rus dilində dərc olunmuşilk kitabı “Texniki analiz. Tamkurs” oldu. O, kitabına bazar mü-drikliyinin – treyderlərin məsləhə-tinin əsas mahiyyətlərini də əlavəedib. Onları bir qədər qısaldılmışvariantda sizə təqdim edirik.

Girişlə bağlı qaydalar

1. Vacib uzunmüddətli vəqısamüddətli əməliyyatlararasında fərq qoyun. Qısamüddətliəməliyyat üzrə orta risk kifayətqədər az olmalıdır. Bundan başqa,spekulyant uzunmüddətlipozisiyalarla ticarətə diqqətiniyönəltməlidir, belə ki, ticarətdəuğur qazanmaq üçün onlar dahavacibdirlər. Bir çox treyderlər oqədər qısamüddətli bazar

hərəkətlərini tutmağa çalışırlar ki,əsas qiymət hərəkətlərini ötürür-lər.

2. Əgər siz inanırsınızsa ki,uzunmüddətli ticarət üçün yaxşıimkan var, daha yaxşı qiymət göz-ləməyə aludə olmayın. Bir dəfəötürülmüş qiymət hərəkətininmümkün itkisi bir neçə yaxşıqiymətin işə düşməsinin verəcəyigəliri bağlaya bilər.

3. İstənilən uzunmüddətlipozisiyanı açmazdan əvvəl dəqiqfikirləşmək və planlaşdırmaqlazımdır. Bu qərar heç vaxt ani ol-mamalıdır.

4. Qrafikdə indicə sizəəməliyyat açmağı deyən modelitapın. Belə bir təsdiqedici fiqur ol-madan əməliyyat açmayın.

5. Gündəlik analizin köməyiləsəviyyələri müəyyənləşdirməkləəmrləri yerləşdirin. Əgər bazar

əməliyyatı açmaq istədiyinizsəviyyəyə yaxınlaşmırsa, ticarətideyasını yazın və hər gün onunəzərdən keçirin. Bu qaydaya ri-ayət etməmək yaxşı əməliyyatlarıötürməyə gətirib çıxarda bilər.Geniş yayılmış vəziyyətlərdən biriodur ki, ticarət ideyası haqqındabazar nəzərdən tutulan əməliyya-tın başlanğıc qiymətindən xeyliuzaqlaşdıqdan sonra düşünürlər.Nəticədə həmin əməliyyatı pisqiymətlə açmaq çətinləşir.

6. Böyük trendlərin dönüşünügözləyərkən psixoloji əhəmiyyətliqiymətlərdə və ya müqavi-mət/dəstək səviyyələrindəəməliyyat açmaq əvəzinə hərhansı bir dönüş formasiyasınınyaranmasını gözləmək lazımdır.Bu qayda xüsusən uzunmüddətlimaksimum/minimum səviyyələrəbazarın yetişdiyi an vacibdir(məsələn, 100 günlük qiymət dia-pazonun maksimum/minimumsərhədləri).

Yadda saxlayın ki, əksər hal-larda bazar davamedici trendlərdə“V” tipli dönüş yaratmayacaq.Bunun yerinə qiymətlər yenidənmaksimum və minimumu testetmək üçün bir neçə dəfə qayıda-caqlar. Bu minvalla dönüş for-masiyalarının yaranmasınıgözləmək təpə və diblərin for-malaşması zamanı yarananxırdalıqların qarşısını ala bilər.Hələ trendin bərpa olunacağıtəqdirdə yarana biləcək itkilərdəndanışmırıq.


Şvaqerin qaydalarıƏfsanəvi treyderdən 72 dəyərli məsləhət

Cek Şvaqer 75 milyon

dollardan çox vəsaiti

olan fondu idarə edir.

O, “Prudential Securities,

Ink”-də analitik şöbənin di-

rektoru, Wizard Trading

şirkətinin idarəedici direk-

toru vəzifələrində çalışır. Bundan başqa, fyüçerslərlə ticarət

sahəsində 22 illik təcrübəyə malik nüfuzlu konsultantıdır.

Onun kimi insanları “maliyyə dahisi” adlandırırlar. Onun

haqqında ABŞ-ən aparıcı maliyyə nəşrlərində yazılar

gedir.Həmkarlarından biri onun haqqında deyib ki, “Cek

Şvaqer bu əsrdə fyüçerslərlə ticarətə bütün müəlliflərdən

daha çox təsir göstərib”.

8



Hətta bazar əgər həqiqətən “V”tipli dib və ya təpə formalaşdırsa,ardınca gələn konsolidasiyalar(məsələn, bayraqlar) pozisiyaaçmaq üçün gəlir/risk nisbətibaxımından yaxşı imkanlar verəbilər.

7. Əgər qrafikə baxan zamansizdə instiktiv bir hiss yaranırsa,mütləq onu izləyin.

8. Trendin əsas hərəkətini ötür-müsünüzsə, bu, sizi həmin trendinistiqamətində ticarətdən yayındır-mamalıdır (o vaxta qədər ki,siz itkiləri dayandırmaq üçünağıllı bir stop nöqtəsimüəyyən edə bilirsiniz).

9. Təpə və dibləri tutmağaçalışmayın!

10. İlk qiymət hərəkəti“gap”inin əsasında heç vaxt oyna-mayın! Məsələn, əgər korreksiyaistiqamətin əməliyyat verməkistəyirsinizsə, korreksiya “gap” iləyaranırsa, bazara girməyin.

11. Bir çox hallarda limit order-lərin yerinə birbaşa əmrlərdən isti-fadə edin. Bu, uğursuz əməliyyatıbağlayarkən və ya cari qiymətləriəldən verməməyin vacib olduğuvaxtlarda xüsusilə aktualdır.

Çıxışla bağlı qaydalar

13.Qoruyucu stoplar barədəhələ əməliyyatı düşünən zamanqərar verin.

14. Əgər yeni yaranmış qiymətmodelləri və ya bazarın hərəkətisizə qarşıdırsa, istənilən əməliyy-atı bağlayın.

15. Əgər ticarətinizin ilk günüsəhv etdiyiniz məlum olursa,dərhal əməliyyatdan çıxın.

17. Əgər ticarət sizinəməliyyatın əksinə istiqamətdəəvvəlki valotillik sərhədlərindənkənara çıxırsa, dərhal əməliyyatıbağlayın. Məsələn, əgər təxminən50 punktluq günlük diapazonamalik bazarda ticarət 100-150punktdan yuxarı qalxırsa, dərhaləməliyyatlarınızı bağlayın.

18. Əgər siz müqavimət(dəstək) səviyyəsində satmısınızsa(almısınızsa) və bazar dönüşetmək əvəzinə konsolidasiya

edirsə, əməliyyatdan çıxın.

20. Əgər siz hansısa birmüddətə bazarları izləyəbilmirsinizsə (məsələn,səyahətə çıxmısınız), yabütün əməliyyatlarıbağlayın, ya da əminolun ki bütün aktivəməliyyatlarınızın

“stop”u var.

21. Cari qiymətdən uzaq olsabelə, həmişə bazardan harada çıx-acağınızı əvvəlcədən bilin. Bun-dan başqa, əməliyyatınız üçün xoşolmayan fiqur yaranırsa, əvvəl-cədən düşünülmüş çıxışdan da tezbazarı tərk edin.

22. Qoruyucu “stop” işədüşdüyü təqdirdə itkiləri qaytar-maq üçün dərhal bazara qayıtmaqhissi ilə mübarizə aparın. Belə birqayıdış adətən itkilərin artmasınagətirib çıxarır. Əvvəldayandırılmış əməliyyata qayıt-

mağa yeganə səbəb bazardakıvəziyyətin əhəmiyyətlidərəcədə dəyişməsi ola bilər.

23. Ticarət pis gedəndə: (a)pozisiyanın həcmini azaldın;(b) yaxın “stop”lardan isti-fadə edin; (c) yeni əməliyyat-

lara başlamağa tələsməyin.

24. Ticarət pis gedəndə uğurluəməliyyatları yox, itkilipozisiyaları bağlamaqla riskiazaldın. Bu müşahidə haqqındahəmçinin Edvin Lefevrin “Birjaoyunçusunun xatirələri” kitabındasöhbət açılıb: “Mən tamamilə düzeləmirdim. Mən pambıq üzrə itkiliəməliyyatı saxlayırdım və buğdaüzrə gəlirli pozisiyanıbağlayırdım. Uğursuz əməliyyatıortaq məxrəcə gətirməkdən pisşey yoxdur. Daim itkili əməliyyat-ları bağlayın və gəlirli olanlarınısaxlayın”.

25. Gəlir əldə etdikdən sonraticarət metodlarını dəyişməməyədiqqətlə fikir verin: (a) Ticarətproqramının əvvəlində həddindənartıq riskli görünən heç birəməliyyata başlamayın; ( b) Adibir əməliyyatda gözlənilmədənhəcmi artırmayın.


16. Saxladığınız pozisiyaya qarşı

vacib səviyyənin kəsilməsi baş verdiyi

zaman ya dərhal pozisiyanızı ləğv edin,

ya da çox yaxın “stop” qoyun. Kəsilmə

gap ilə baş veribsə, dərhal pozisiyanı

ləğv edin.

12. Bazar pozisiyanız üçün yaxşı

vəziyyətə gəlib, sonra əvvəlki yerinə

qayıtdıqdan sonra ilkin giriş nöqtəsinin

yaxınlığında heç vaxt əməliyyatın

həcmini artırmayın. Bazarın tez-tez tam

dönüş etməsi faktı ticarət üçün neqativ

əlamətdir.8 8

TÖVS İ YƏ26 Master-klass



26. Xırda əməliyyatlara daböyük əməliyyatlara yanaşdığınızsağlam düşüncə ilə yanaşın.

27. Vacib iqtisadi məlumatlarvə ya dövlət statistikalarının dərciərəfəsində çox böyük pozisiyalarısaxlamaqdan uzaq durun.

Gəlirli əməliyyatları

saxlamaq və ya onlardan

çıxmaqla bağlı qaydalar

28. Əsas trend istiqamətindəkiəməliyyatlarda xırda gəliri tez birzamanda fiksasiya etməyin. Xü-susən də əgər əməliyyata taməminsinizsə, ilk gündə gəliri fik-sasiya etməyin.

29. Sizin istiqamətdə “gap”yaranandan sonra əməliyyatıbağlamağa tələsməyin. “Gap”dənilkin stop səviyyəsi kimi istifadəedin, sonra “sürüşən” stopları yer-ləşdirin.

30. Psixoloji əhəmiyyətliqiymətlərdə gəliri fiksasiya et-məyin əvəzinə, çalışın, bazardakıvəziyyətə uyğun “sürüşən” stop-ları yerləşdirin. Hədəflərdən isti-fadə etməyimiz əsas trendlərintəqdim etdiyi imkanları tam real-laşdırmağa mane olur. Yaddasaxlayın ki, zaman keçdikcə itk-iləri bağlamaq üçün böyükqələbələr lazımdır.

31. Əvvəlki qaydayara bax-mayaraq, yenə də əməliyyatıaçarkən ilkin hədəfi müəyyənetmək faydalıdır. Bu danövbəti qaydanı tətbiq etməyəimkan verəcək: əgər pozisiyaaçdıqdan sonra qısa müddətənəzərdə tutulan gəlir hədəfininböyük hissəsi (məsələn, 50-60%-

i) keçilibsə, gəliri hissə-hissə fik-sasiya etmək, korreksiya zamanıisə həcmi artırmaq lazımdır. İdeyaondan ibarətdir ki, tez bir za-manda əhəmiyyətli gəlir götürməkyaxşı olardı.

32. Əgər hədəf qət olunubsa,amma pozisiya hələ də sizinxoşunuza gəlirsə,“sürüşən” stopdan isti-fadə etməklə onusaxlayın. Bu qayda əsastrenddə ticarət aparmaqnöqteyi-nəzərindən vacib-dir. Yadda saxlayın ki, səbrnəinki yaxşı əməliyyatları göz-ləyən zaman, həmçinin gəlirliəməliyyatı saxlamaq üçün dəlazımdır. Trend istiqamətindədüzgün əməliyyatdan adekvatgəlir götürə bilməmək ticarətingəlirliyini məhdudlaşdıran əsasfaktordur.

33. Əvvəlki qaydadan bir is-tisna ondan ibarətdir ki, əgər sizinçox böyük pozisiyanız varsa vəaktivlərinizin dəyəri gözlərinizqarşısında artırsa, onda gəlirin birhissəsini fiksasiya etmək olar.

34. Əgər uzunmüddətli trendbarədə təsəvvürlər və carivəziyyətin qiymətləndirilməsiəməliyyat açmağa işarə edirsə,hətta bazara girişin çıxışdan pisolmasına baxmayaraq, əməliyyatıverməyə qorxmayın.

Digər prinsiplər və qaydalar

36. Psixoloji əhəmiyyətlisəviyyələrdən və

müqavimət/dəstəksəviyyələrindən çox, bazarınhərəkətinə və qiymət modellərininformalaşmasına diqqət ayırın.

37. Hiss edəndə ki hərəkətetmək lazımdır –dərhal hərəkətəkeçin.

39. Bir qayda olaraq uğurlupozisiyalar əvvəlcədən müsbətqiymətləndirməyə malikolurlardirlər.

40. Pozisiyanı açmaq və ondançıxmaq üçün düzgün vaxt seçməkhətta əməliyyat uğursuz olsa belə,bəzən böyük itkilərdən qoruyabilər.

41. Cümə günü bağlanışdanəvvəl həmişə bazarları yoxlayın.Vəziyyət həftə sonunda dahaaydın görünür. Bu cürvəziyyətlərdə bazara yaxşı giriş vəya çıxış qiymətləri adətən cüməgünü bağlanışdan əvvəl olur.

42. Bazar haqqında yuxularhərəkətə gəlmək üçün tam əsasola bilər. Belə yuxular tez-tez çin

olur, belə ki, onlar sizin şüu-raltı biliklərinizi əks etdirirlər.

Qiymət modelləri

43. Əgər bazar yeni tariximinimumlar təyin edir vədüşmürsə, qiymət hərəkətinindavam etməsinə böyük şans var.


38. Heç vaxt bazarın uzunmüd-

dətli trendi barədə öz fikrinizə qarşı çıx-

mayın. Başqa sözlə iki stulda oturmağa

çalışmayın.

35. Bir neçə əməliyyatınız olan

zaman 100% düz olmaq istəyini əks et-

dirən emosional tələdən qaçın.

8 8

TÖVS İ YƏ Master-klass 27



44. Geniş ticarət diapazonununyuxarı sərhədi yaxınlığında sıxbazar konsolidasiyası – “buğa”fiqurudur. Ticarət diapazonununaşağı sərhədi yaxınlığında belə sıxbazar konsolidasiyası – “ayı”fiqurudur.

45. Davamedici sıx diapazondaticarəti onun digər sərhədində“stop” yerləşdirməklə aparın.

46. Bir-iki həftə və ya daha çoxdavam edən ticarət diapazon-larının kəsilməsi –trendə dairetibarlı siqnallardan biridir.

48. Geniş “gap”lar is-tiqamətində ticarət aparın.

49. Əgər kəsilmə zamanıyaranan “gap” ilk həftə ərzindədolmursa, onu olduqca yaxşı siq-nal kimi gözdən keçirməklazımdır.

50. Yeni təpələrə və ya diblərədoğru kəsilmə, ondan sonra isə di-apazon çərçivəsində növbəti 1-2həftə ərzində dönüşlə “gap” başverirsə, “buğa” və ya “ayı”tələsindən ehtiyatlı olun!!!

51. Əgər bazar yeni təpələrə vəya diblərə doğru kəsilmə edirsə,sonra əvvəlki ticarət diapazonunaqayıdır və “bayraq”/“vımpel”yaradırsa, hesab edin ki, trendindönüşü baş verdi. Dönüş is-tiqamətində “bayraq” və ya “vım-

pel”in sərhədində stop yer-ləşdirməklə pozisiya açmaq olar.

52. Ticarət kəsilməsinin ardıncadiapazona doğru dərin dönüş başverirsə (məsələn, 75% və ya dahaçox qayıdırsa), bu da “buğa” və ya“ayı” tələsidir.

53. Əgər aydın nəzərə çarpan“V” tipli dibdən sonra tezlikləkonsolidasiya formasiyasıyaranırsa, bu, dibin yaranmasınıtəsdiqləyən əlavə amil sayıla bilər.Amma əgər bu konsolidasiyaaşağıya doğru kəsilirsə vəqiymətlər “V” şəkilli dibin mini-mumlarına yaxınlaşırsa, onda eniş

trendinin bərpa olu-nacağını və yeni mini-mumların təyinolunacağını gözləməkolar.

Axırıncı vəziyyətdəsatış əməliyyatları verib,

“stop”u konsolidasiyanınyuxarı sərhədində yerləşdirəbilərsiniz.

Ananloji fikirlər konsolidasiyailə müşayiət olunan “V” tiplitəpələrə də şamil olunur.

54. İkinci dönüş nöqtəsindənsonra yaranan bir neçə aylıq kon-solidasiyalarla müşayiət olunan“V” dibləri və təpələri tez-tezuzunmüddətli maksimum və yaminimuma çevrilir.

55. “Bayraq” və“vımpel” formasındasıx konsolidasiyalar tez-tez etibarlı davamedicifiqur olur və stopu ki-fayət qədər yaxın yer-ləşdirməklə mövcudtrendə girməyə imkanverir.

56. Əgər “bayraq” və “vımpel”

formasında sıx konsolidasiya əksistiqamətdə kəsilməyə doğrugedirsə (davam etməyin yerinəgeri dönürsə), kəsilmə is-tiqamətində hərəkətin davam et-məsini gözləyin.

57. “Əyilmiş” konsolidasiyalartez-tez əyilmə istiqamətindəhərəkətin sürətlənməyinə gətiribçıxarır.

58. Qısamüddətli “əyilmiş”konsolidasiyanın onun əksinəkəsilməsi tez-tez trendin dönüşünəyaxşı siqnal olur.

59. Əsas trendə əks istiqamətdəbağlanan geniş diapazonlu günlərtez-tez trendin dönüşünə dairerkən etibarlı siqnal verir. Xü-susən də əgər onların özlərinəəlavə dönüş siqnalı daxildirsə(məsələn, “gap”in sürətlə dolması,qabaqda gələn konsolidasiyanınkəsilməsi və s. kimi).

60. 2-4 gün ərzində qiymətindemək olar ki, şaquli hərəkətiqabaqdan gələn həftələrdədavamedici tendensiyaya ma-likdir.

61. İti uclu diblər və təpələryaxşı qısamüddətli dönüş siqnal-ları olur. Onların ekstremumundanstop nöqtəsi kimi istifadə olunabilər.


47. Geniş ticarət diapazonunun

yuxarı və ya aşağı sərhədində formalaşan

“bayraq” və “vımpel”lər bir qayda

olaraq, son dərəcə etibarlı davamedici

fiqur olurlar.

62. İti uclu diblər və təpələr

yaranan zaman qrafiki iki dəfə analiz

edin: onu nəzərə almaqla və almamaqla.

Məsələn, əgər onu nəzərə almamaqla

“bayraq” aydın görünürsə, bu “bayrağ”ın

kəsilməsi mühüm siqnaldır.

8 8

TÖVS İ YƏ28 Master-klass



63. “Gap”in sürətlə dolmasınatrendin mümkün dönüşü kimibaxmaq olar.

64. Bazarın dayanıqlı olmasıdaxili güc kimi qiymətləndiriləbilər.

66. Bir-birləri arasında xırdaməsafə ilə ard-arda gələn iki“bayraq” fiquruna davamedicifiqur kimi baxıla bilər.

67. Ardınca bir qədər əyilmişkonsolidasiya gələn dairəvi dibə(konsolidasiya bu fiqurun təpəsin

ətrafındadırsa) “buğa” fiquru kimibaxın (“qulplu fincan)”. Beləmüşahidələr bazarın təpəsinə dətətbiq oluna bilər.

Analiz və yoxlama

68. Qrafiklərə hər gün baxın.

69. Periodik olaraq(məsələn, hər həftə) uzun-müddətli qrafiklərə nəzərsalın.

70. Treydergündəliyinin aparılmasına

müqəddəs ayin kimi riayət edin.Hər qeydinizə qrafik də əlavə edinvə bu amilləri yazın: (a) əməliy-yatın səbəbləri; (b) ehtimal olunanSL və TP-lər (əgər belələri varsa);(c) pozisiyanın bağlandığı qiymət;(d) müşahidə və dərslər (səhvlər,düzgün qərarlar və ya diqqətəlayiq modellər); (e) təmizgəlir/itki.

Əsas odur ki, əməliyyata həsrolunan səhifə pozisiya açılanzaman doldurulsun. Ondaəməliyyatın səbəbləri həmin an-dakı fikirlərinizi düzgün əks et-dirəcək.

71. Qrafik formasiyalar toplusutərtib edin və sizə maraqlı gələnbütün bazar modellərini ora daxiledin. Bu, sizə proqnozunuzu ilkinvəziyyətinə nəzərən yoxlamağa vəya fiqurun sonda necə formalaş-masına diqqət yetirməyə imkanverəcək. Son vəziyyəti görməküçün mütləq hər bir qrafiki axırakimi izləyin. Zaman keçdikcə buproses qrafiklərin interpretasiyasıvərdişlərinizi artıra bilər.

72. Ticarət qaydalarınızı, trey-der gündəliyini, qrafik fiqurlartoplusunu müntəzəm qaydadayoxlayın və yeniləyin (məsələn, 3aydan bir tam yenilənmə).


65. Əgər gündəlik ticarət ses-

siyasının böyük hissəsi ərzində qiymətlər

daim qalxırdısa, həmin istiqamətdə də

bağlanışı gözləyin.

8

TÖVS İ YƏ Master-klass 29

Azərbaycanda treyderlərüçün yeganə forum

http://inforex.az/forum_new/






TƏCRÜBƏ30 Əsas məqamlar

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Qafar İmanverdiyev

Bazarın analiz edilməsi və proqnozlaşdırıl-

ması, ticarət planının işlənib hazırlan-

ması və praktiki ticrət maliyyə

bazarlarında uğurlu fəaliyyət üçün zəruri faktorlar

hesab edilir. Bütün bunlarla yanaşı, bazarda iştirak

zamanı şəxsi fəaliyyətin də analizi mühüm

əhəmiyyət kəsb edir.

Şəxsi uğur və müvəffəqiyyətsizlikləri analiz et-mədən, mənfəət və zərərlərin statistik hesabatınıaparmadan ticarət fəaliyyətinin mənfəətliliyini artır-maq qeyri-mümkündür.

Maliyyə bazarları və bununla bağlı analiz metod-ları olduqca çoxşaxəlidir və birmənalı deyil. Bununüçün maliyyə bazarlarında fəaliyyət iştirakçıdanmüntəzəm elmi və praktiki araşdırmalar tələb edir.

Maliyyə bazarlarında iştirak zamanı aşağıdakıtələblər yerinə yetirlilməlidir:

- İqtisadi göstəricilər və hadisələr, həmçinin val-yuta bazarlarının bu məlumatlara reaksiyası qeydiy-yata alınmalı;

- Bütün texniki və komputer analizi siqnallarınındoğruluq və yalnışlıq statistikası təşkil edilməli;

- Bazarda valyuta qiymətlərinin qeyri-müəyyənhərəkətinin qeydiyyatı aparılmalı;

- Ticarət qərarları qəbul edərkən emosiya vətəəsüratlar qeydə alınmalı və s.

Bazarda baş verən bütün hadisələrin və bunlaraqarşı reaksiyanın qeydiyyatını aparmadan uğurlunəticələrin və müvəffəqiyyətlərin əldə edilməsimümkün deyil. Bir qayda olaraq bu tip sistem üzrəbazar analizinin təşkili bir müddət sonra baş verəcəksituasiyaları daha dəqiq təhlil etməyə və hadisələrədüzgün qiymət verməyə imkan yaradır.

Uzunmüddətli dövr ərzində yuxarıda əksini tapmışqeydlərin analiz edilməsi ticarət qərarlarının qəbuledilməsi üçün yeni siqnalların yaradılmasınayardımçı ola bilər. Bu tip qeydlərin analizi yeniticarət metodlarının müəyyənləşdirilməsinə yardımçıolması belə, bazarda baş verən dəyişikliklərin dahadəqiq hiss edilməsinə imkan yaradır.

Bazar haqqında qeydlərin mütəmadi olaraqyenidən analiz edilməsi müsbət nəticələrin əldəedilməsi ehtimalını daha da artırır. Ötən dövrdə başvermiş hadisələrin yeni qazanılmış təcrübələrdənyararlanaraq təkrar analiz edilməsi daha yüksək tem-pdə effektiv araşdırma bacarığını təkmilləşdirir.

Bazarın araşdırılmasına yönəldilmiş bu tip analizmetodu valyuta bazarlarında həyata keçirilənfəaliyyətin ilkin mərhələlərində olduqca vacibəhəmiyyət kəsb edir.


Təhlil

qazancın

anasıdır



İ NCƏL İK LƏR Bazarın hiylələri

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

31

Con Hayden

Belə hesab olunur ki,trendin mümkün dəy-işikliyinə dair son

dərəcə əhəmiyyətli siqnal diver-gensiyadır. “Buğa” divergen-siyası o zaman baş verir ki,qiymət yeni minimum təyin etsin,ossilyator isə yox. Analoji olaraq,“ayı” divergensiyası o zaman başverir ki, qiymət yeni maksimumtəyin etsin, ossilyator isə yox. İndideyəcəyim isə bütün treyderləriheyrətləndirəcək.

Hər dəfə “ayı” divergensiyasıgörəndə mən BUĞA bazarındaolduğumuzu düşünməyəbaşlayıram. Hər dəfə “buğa” di-vergensiyasını görəndə mən AYIbazarında olduğumuzu düşün-məyə başlayıram.

Mən bilirəm ki, bu, bütünkitablarda deyilənlərə zidd gedir.Yadda saxlayın ki, biz bazarın nəzaman istiqamətini dəyişə biləcəyiməqamı tapmağa çalışırıq.Bununla belə, bir çox hallardamənim iddiam düz olur. Siz

“buğa” bazarındaçoxlu “ayı” divergensiyaları tapabilərsiniz. Eynilə “ayı” bazarındada “buğa” divergensiyaları ilərastlaşa bilərsiniz. Əgər sizbununla razışlaşa bilmirsinizsə,onda Yapon yenasının qrafiklərini(günlük, həftəlik) götürün və RSI-ın 1995-ci ilin iyulundan 1998-ciiyuluna qədər özünü necəapardığına baxın.

Növbəti qrafik onu göstərir ki,aksiyalar özlərini fyuçerslər və ya

əmtəələr kimi aparır. Diqqət ye-tirin, RSI-ın 80/40 səviyyələriçoxsaylı “ayı” divergensiyaları ilənecə işləyib və heç bir “buğa” di-vergensiyası yoxdur!

Cisco aksiyaları çoxsaylı ayı di-vergensiyalarına məruz qalıblar vəyenə də qiymət artmaqda davamedib. “Ayı” divergensiyalarıadətən BUĞA BAZARINI təs-diqləyir!


Yalançı divergensiya

Şəkil 1

8



Divergensiyaları korreksiyakimi gözdən keçirin. Hesab edinki, qiymət müvəqqəti müqavimətvə ya dəstək səviyyəsini keçənkimi trend tam şəkildə bərqərarolacaq. Sapma həmişə impulsaəsaslanan istənilən indikatorlaəlaqələndirilə bilər. Onlar adətənyuxarıya və ya aşağıya doğru im-pulsla müəyyən olunurlar.Məsələn, “buğa” bazarı ifrat alı-nanda korreksiya qaçılmazdır.Korreksiyadan əvvəl impulsitəcək. “Ayı” divergensiyası başverən zaman bazar sizə deyir ki,indi ifrat alış vəziyyətindədir. Siz,yaxşı olardı ki, alış əməliyyatınız-da gəlirin bir hissəsinibağlayasınız, belə ki, qiymətaşağıya doğru korreksiya edəbilər! “Buğa” bazarında “ayı” di-vergensiyası heç də satışa işarəetmir!

Divergensiyaların formalaşmasıbir neçə gün vaxt alır. Bu zamankəsiyinə görə də sapmanın gücühesablanır. Divergensiya periodubu yolla hesablanır: Cisco ak-siyası qrafikində qiymət aprelinsonlarında (A) qalxaraq, Xnöqtəsində maksimum təyin edib.Qiymət və RSI ikisi də yeni mak-simum təyin ediblər (A). Növbəti8 gün ərzində həm qiymət, həm dəRSI düşüb – nə RSI, nə də qiymətbir dəfə də olsun, X maksimu-munu kəsməyib. Bundan sonrahəm qiymət, həm də RSI dönərək4 gün ərzində qaxıblar. Buqısamüddətli ralli 4-cü gün bağla-narkən qiymət 12 gün əvvəlki Xnöqtəsindəkindən yuxarıda idi.Amma RSI əvvəlki zirvəsindənaşağıdadır. Deməli, mayın ikincihəftəsində 12 günlük sapmayamalikik.

Bu mümkün sapmanın özünüdoğrultması üçün qiymət düşmə-lidir. Bu eniş RSI-ın X-dən yuxarıartımına səbəb olmaqla onu“döndərərək” tam divergensiyaformalaşdırmalıdır.

Yadda saxlamaq lazımdır ki,RSI yüksəklikdən düşməyə başla-mayana qədər sapma hələ tam for-malaşmayıb. Axı əgər qiymətartmaqda davam etsə RSI (X)yüksəkliyini keçəcək – nəticədəheç bir sapma olmayacaq. Bu, odeməkdir ki, biz bir gün (və ya birperiod) gözləməliyik ki, sapmanıntam formalaşdığını təsdiqləyək.

Növbəti məqamda (B) 4 period-dan ibarət sapma göstərilib.Sapma periodları vacibdir – 2gündən 6 günə qədər davam edən

divergensiyalar adətən göstərir ki,qiymətin əks hərəkəti uzunmüd-dətli periodlarla müqayisədə dahalabüddür. Daha uzunmüddətlisapma periodu – həftəlik və həttaaylıq (günlük qrafiklərdən istifadəzamanı) adətən qiymətin mümküngeriyə hərəkətinə daha az ehtimalyaradır.

Ən güclü sapma 2 və ya 3 peri-odlu sapma zamanı müşahidə olu-nur. Ümumi şəkildə desək, RSI-ınbir ticarət aləti kimi sapma siqnalıüçün tətbiq edilməsi nisbətən azəhəmiyyət kəsb edir. Mənə diver-gensiyalardan ümumi trendimüəyyən etmək daha çox xoşgəlir. Sapma bir neçə hissədənibarət əməliyyatda gəlirin birhissəsini götürməkdə daha çoxkömək olur.


Şəkil 2

8

İ NCƏL İK LƏR32 Bazarın hiylələri



MÜSAH İ B Ə Ələkbər Dadaşov

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

33

- Forexlə tanışlığın nəvaxt və necə olub?- 2007-ci ildən maliyyə

bazarları və xüsusilə “Forex” bir-jasında ticarət fəaliyyətinin əsasprinsipləri və qiyməthərəkətlərinin müxtəlif növ analizmetodlarını ilə yaxından fərdisurətdə tanış olmuşam.

- Bazardan çıxardığın ilkqazancını nəyə xərcləmisən?- Bazardan çıxardığım ilk

məbləği mərhum qardaşım üçünxərcləmişəm.

- Xoşbəxtlik üçün insana nəqədər qazanmaq lazımdır,səncə?.. Təbii, “xoşbəxtlikpulda deyil” kimi ritorikalarıkənara qoysaq...- Həyatda xoşbəxtlik əlbəttə ki,

pulda deyil. Ancaq həyatın elə an-ları olur ki, pula ehtiyac hiss ol-unur. Pulsuz problemləri həlletmək mümkün olmur. İnsanınmüəyyən tələbatını ödəmək üçünlazım olan pulu qəbul edirəm.Özü də ki, o, halal pul olsun. Həd-

dindən artıq pulun olmasının əley-hinəyəm. Elə pullar insanı əvvəl-axır fəlakətə sürükləyir.

- Bazarla “sən” deyəmüraciət edəcək qədəryaxından tanış olmusanmı?- Bazarla tanışlığım nə qədər

olsa da, yenə də əlavə olaraq

təcrübəli treyderlərinməsləhətinə qulaq asmağa həmişəehtiyac duyuram. Onlara böyükhörmət və izzət göstərirəm. Onlarımüəllimim hesab edirəm.

- Yaz fəslinin insanlara təsirgöstərdiyini deyirlər...Maraqlıdır, bu, treydinqdədə özünü büruzə verirmi?Ümumiyyətlə, fəsillərin sənin

ticarətinə hansısa təsirivarmı?- Yaz fəsli barədə çox yazılar

var. Onları mən də şerlərimdə çoxtəsvir etmişəm. Yaz fəsliqiyamətdə olacaq hadisəni xatır-ladır. Allah-təala insanların bəsirətgözünü açmaq üçün bu fəsli

yaradıb.Qış fəsli zamanı təbiət sanki

ölür. Buna ağacları misal gətirməkistərdim. Yaz fəslində sanki təbiətyenidən oyanır. Ağaclar gül-çiçəkaçır, yenidən həyata qayıdır.Gözümüz qarşısında hər yer yaşıldona bürünür. Təbiətin oyanmasıilə bütün canlılar oyanır, o cüm-lədən insan da.


Treydinq əsasişimdir

Təcrübəli treyderlərin məsləhətinə

qulaq asmağa həmişə ehtiyac duyuram.

Onlara böyük hörmət və izzət göstərirəm.

Onları müəllimim hesab edirəm

Jurnalımızın budəfəki qonağı Ələkbər Dadaşov

1947-ci ildə Bakı şəhərində anadan olub. Müx-

təlif sahələrdə çalışıb. Ali təhsilli mühəndis-me-

xanikdir. Ayrı-ayrı vaxtlarda istehsalatda aparıcı

mühəndis, mühəndis-konstruktor vəzifələrində

çalışıb. Tədris müəssisəndə texniki sahə üzrə müəl-

limlik edib. Həm də qələm sahibidir: 11 kitabın müəl-

lifi, AYB-nin, AJB-nin üzvüdür. Bir neçə mükafatın, o

cümlədən, “Qızıl qələm” mükafatının sahibidir.

8



İnsan orqanizmində təkamülədoğru proseslər gedir. İnsanbədənində olan qan çoxalmağabaşlayır. Beyin daha yaxşıişləməyə başlayır.

Bu fəsil mənim üçün xoş fəsil-lərdən biridir. Mənim ticarətiməöz müsbət təsirini göstərir. Mənəelə gəlir ki, bütün treyderlərə də.Əlbəttə, psixoloji cəhətdən hazırolanları nəzərdə tuturam, öz müs-bət təsirini göstərməlidir.

- Bazardan dincəlməyə

ehtiyac hiss etdiyinolubmu?

- Elə anlar çox az hallarda olub.

- Əgər kimsə sənə bazardaişləmək üçün samballı birməbləğ – deyək ki, 100 000dollar borc təklif etsə,razılaşarsanmı?Yoxsa riskə girməzsən?- Yüksək məbləğdə pulla

işləmək konkret müəyyən edilmişşərtləri bilməyən üçün böyük birriskdir. Dəfələrlə demo hesabdaböyük məbləğ ilə işləmişəm.Həqiqi pulla işləmək böyük mə-suliyyət tələb edir. Təklif edənolsa, yəqin, işlərdim.

- Treydinq sənin üçün nədir:iş, əlavə iş, yoxsa maraq?- Treydinq mənim üçün hal-

hazırda əsas işdir.

- Forexi daha dərindən öy-rəndikcə nələri kəşf edirsən?- Forexsi dərindən öyrəndikcə

ümumi dövriyyədə böyük həcmdəəməliyyatların həyata keçirilməsiüçün tam sərbəstliyi kəşf edirəm.

- Demək olar ki, ənənəvi birsual: Qazanmaq üçüntreyderə nə lazımdır?- Qazanmaq üçün treyderə

psixoloji hazırlıq, səbr, dözüm,kəskin qiymət dəyişikliyi zamanıticarət taktikasını bilmək, qiymətsıçrayışlarından düzgün istifadə

etmək, mümkün ticarət strate-qiyalarını bilmək lazımdır.

- Hansı metodlar və yasistemlərlə işləyirsən?- Elliot nəzəriyyəsinin metod və

sistemlərindən, şamnəzəriyyəsindən, riyazi metoddan,dalğa nəzəriyyəsindən və s. isti-fadə edirəm.

- Özün xüsusi strategiyayaratmağa cəhd etmisənmi?- Əlbəttə lazım gələndə öz

strategiyamdan da istifadə et-mişəm.

- Bazarda səni ən çoxgərginləşdirən, özündənçıxaran nə olur?- Trend birdən-birə güclənəndə,

səmtini dəyişəndə istər-istəməztreyder həyəcan keçirib gərgin-ləşir.

- Özünə maksimum hansıriski rəva görə bilirsən?- Hər bir işdə risk gərəkdir

Foreksi risksiz təsəvvür etməkçətindir. Kəskin qiymət dəyişikliyizamanı qiymət sıçrayışlarındadaxili hisslərin gərginliyi zamanıkiçik risklər etməli oluram.

- İtkilərinin səbəblərini təhliledirsənmi? Əsas səbəb nədir?- Səhvsiz iş olmadığı üçün, itki-

siz də forex ola bilməz. İtkilərinsəbəblərini həmişə təhlil etməyəçalışıram. Əsas səbəb səbrsizlik,psixoloji amil məsələsidir.

- Plan tutursanmı və ənəsası, tutduğun planaəməl edirsənmi?- Özümə qarşı çox tələbkaram.

Hər bir işimi plan əsasında hə-yata keçirirəm.

- Özünü treyder kimi necəxarakterizə edərdin?- Güclü treyderlər çoxdur. On-

lardan biri olsaydım özümüxoşbəxt hiss edərdim.

- Gəlirin artmasını gözləməyəsəbrin çatırmı?- Gəlirin itməsini gözləməyə

səbr edirəm, artmasını isə gö-zləməyə o qədər səbrim olmur.

- Səncə, treyderə ən çoxhansı keyfiyyətlər lazımdır? - Psixoloji hazırlıq, səbr, Ellio-

tun dalğa nəzəriyyəsindən istifadəedərək bazarda qiymətlərinhərəkət strukturunu doğru şəkildəmüəyyənləşdirmək və beləlikləbazarın gələcək hərəkət tenden-siyasını proqnozlaşdırmaq, dalğaprinsiplərindən istifadə edərəkdaha az risklərlə mənfəətli ticarətehtimalını artırmaq.


Səhvsiz iş olmadığı üçün, itkisiz də

forex ola bilməz. İtkilərin səbəblərini həmişə

təhlil etməyə çalışıram. Əsas səbəb səbrsizlik,

psixoloji amil məsələsidir.

8

MÜSAH İ B Ə34 Ələkbər Dadaşov



T İCARƏT Sistem

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

35

ZLs t r a t e g i y a s ı

e u r / u s d

cütlüyündə H1

zaman miqyasında ticarət

aparmaq üçün yaradılıb, amma

onu daha aşağı periodlarda (m30

və m15) da tətbiq etmək

mümkündür. Strategiya ZigZag

indikatorunun əsasında qurulub,

amma əlavə alətlərdən də istifadə

olunur.

Əvvəlcə 15-0-3 parametrlərilə

köklənmiş ZigZag indikatorunu

qrafikə əlavə edirik.

Sonra qrafikdə qiymətin yuxarı

və ya aşağıya davamlı hərəkət et-

diyi zonaları axtarırıq ki,

əməliyyat açmaq üçün səviyyələri

müəyyənləşdirək. Şəkil 1-də bu

səviyyə qəhvəyi xəttlə göstərilib.

Alış əməliyyatı üçün

səviyyənin müəyyənləşdirilməsi:

1) Qrafikdə ZigZag-ın ardıcıl

gələn 3 zirvəsini tapırıq. 1-ci və 3-

cü zirvələrin arasındakı fərq 90

punktdan çox olmalıdır.

2) Bunu tapandan sonra daha

bir zirvənin yaranmasını göz-

ləmək lazımdır. Əgər 3-cü zirvə

ilə yeni yaranacaq 4-cü zirvənin

arasındakı məsafə 40 punktdan

çox olmazsa, onda 3-cü zirvədən

üfiqi xətt çəkirik (şəkil 1-dəki

qəhvəyi xətt).

3) Əgər 4-cü zirvə 3-cü

zirvədən aşağıda olarsa və 2-ci və

3-cü zirvələrin arasındakı məsafə

40 punktdan çox olmazsa, onda

4-cü zirvədən üfiqi xətt çəkirik.

Satış əməliyyatı üçün

səviyyənin müəyyənləşdirilməsi:

1) Qrafikdə ZigZag-ın ardıcıl

gələn 3 minimumunu tapırıq. 1-ci

və 3-cü zirvələrin arasındakı fərq

90 punktdan çox olmalıdır.

2) Bunu tapandan sonra daha

bir dibin yaranmasını gözləmək

lazımdır. Əgər 3-cü minimumla

yeni yaranacaq 4-cü minimumun

arasındakı məsafə 40 punktdan

çox olmazsa, onda 3-cü mini-

mumdan üfiqi xətt çəkirik.

3) Əgər 4-cü minimum 3-cü

minimumdan yuxarıda olarsa və

2-ci və 3-cü minimumların arasın-

dakı məsafə 40 punktdan çox ol-

mazsa, onda 4-cü dibdən üfiqi

xətt çəkirik.

Əməliyyatların açılması

qaydaları


ZL strategiyası

Şəkil 1. Alış əməliyyatı üçün səviyyənin qurulmasının sxemi

8



1) Beləliklə, bizim artıq iki

səviyyəmiz var:

- Biri yuxarı hərəkət üçün

- Digəri aşağıya hərəkət üçün

2) Qrafikdə yeni səviyyələr

yaranana qədər bu iki səviyyə

qüvvədə qalır. Əgər təsvir edilən

qaydalara uyğun olaraq yeni

səviyyələr yaranırsa,onda köh-

nələr qüvvədən düşür. Beləliklə,

həmişə bir-birindən asılı olmayan

iki müstəqil səviyyəmiz var, biz

də hər ikisilə işləyirik.

3) Hər iki səviyyə üçün “buy

limit” və “sell limit” orderləri yer-

ləşdririk.

- Buy limit orderi üçün: profit

160 punkt, stop 50 punkt

- Sell limit orderi üçün profit

100 punkt, stop 50 punkt.

4) Əgər qiymət iki səviyyənin

arasındadırsa, həm “buy limit”,

həm də “sell limit” orderini qoyu-

ruq;

Əgər qiymət hər iki səviyyədən

yuxarıdadırsa, iki “buy limit” or-

deri qoyuruq;

Əgər qiymət hər iki səviyyədən

aşağıdadırsa, iki “sell limit” orderi

qoyuruq.

Əməliyyata misal

Şəkil 2-də ZL strategiyası ilə

açılan əməliyyata misal göstərilib.

Aydındır ki, əgər Zigzag-ın 4-cü

zirvəsi 3-dən yuxarıda olsa, onda

üfiqi xətt “4” nöqtəsindən çəki-

ləcəkdi.

Backtestlər göstərir ki, strate-

giya yaxşı nəticələr verir:


Şəklil 2. ZL strategiyası əsasında açılan əməliyyata nümunə

8

T İCARƏT36 Sistem



ALQOR İTM Robotreyding

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

37

Robotların yaradılmasında əsasməqsəd işlək komponentlərəsasında etibarlı sistem qurmaq-dan ibarətdir. Texniki nasazlıqəsasən iki səbəbdən olur: 1) Robo-tun daxili məntiqi və 2) Ətrafmühit.

Robotun hazırlanmasına başla-yarkən ilk növbədə loqlar sistemi-nin yaradılmasına diqqət yetirməklazımdır. Bununla yanaşı nəinkirobotun öz fəaliyyətini, həmçininbu vaxt “ətraf aləmin” vəziyyətininəzərə almaq lazımdır. Loqlarınmənbəyi xüsusi robot moduludur(səhvlərin analizatoru). Səhvlərinanalizatorunun işi robotun necəişlədiyini müəyyən edib, yaz-maqdır. Məsələn, əməliyyatlarınyerləşdirilməsində gecikmə, inter-netlə əlaqənin kəsilməsi,gələcəkdə əməliyyatın yer-ləşdirilməsində gecikmə və s.

Robot əməliyyat açanda ticarətsisteminizə müvafiq şərtlərə görəverilən əməliyyatı da loqa yazmaq

lazımdır. Həmçinin ticarətpozisiyalarını və yerləşdirilmiş si-fariş orderləri terminala və robotagörə yazmaq da faydalıdır. Prak-tikada bu fikirlər fərqlənə bilər.Bir çoxları pozisiyanı

səhv əks etdirməklə və terminal-lardakı məhdudiyyətlərlə bağlı əh-valatları xatırlayır.

Robotun işində probleminyaranma səbəblərindən biri termi-nalda broker məlumatlarının səhvəks olunmasıdır. Amma “İn-Forex”in treyderləri bu probleməgörə narahat olmayana bilərlər.Robotunuzda istifadə olunanabütün xarici informasiyalara skep-tik yanaşmaq lazımdır. Faciəvinəticələrdən qorunmaq üçün

məlumatları dəyişmək və onlarıntəyin olunmuş diapazonlarda(məsələn, mənfi və ya 0 qiymətiolmamalıdır) yerləşdiyini yoxla-maq lazımdır. Məlumatlarınyoxlanılması və filtrasiyası za-manı hər bir treyder özü birməsələni həll etməlidir; ya buetapda səhvə yol verməli və ro-botu söndürməli, ya da onudüzəldilmiş məlumatlar əsasındaişlətməlisiniz. İkinci halda bilməklazımdır ki, bu, yalnış ticarət siq-nallarına səbəb ola

bilər,belə ki, onlar qeyri-müəyyənməlumatlara əsaslanır.

Atom Elektrik Stansiyalarındaqəza baş verən zaman müdafiəözünü söndürmə prinsipi əsasındaqurulub. Məsələn, adi ağırlıqqüvvəsinin təsiri altında reaktoraqrafit bloklar enir və zəncirvarireaksiyanı söndürürlər. Qrafitmüdafiənin robotda əsas hədəfi –robotun terminaldakı hərəkətləriqane etməsə və “problemyaransa”, onu söndürməsidir.


“Dəli” robotla

nə etməli?Mavlet Baqiyev

Ticarət hesabımızı robotun texniki nasazıqlarından necə

qoruya və robotun etibarlığını necə artıra bilərik? Bu

sual öz hesabını ticarət robotuna həvalə edən hər kəsi

düşündürür. Texniki nasazlığın yaratdığı problem çox baha başa

gəlir. Məsələn, şəxsən tanıdığım bir treyderin robotu texniki nasa-

zlığa görə yarım saata ona iri məbləğdə ziyan vurub. Təəssüflər

olsun ki, treyderlər texniki nasazlıqlar barədə ancaq onların fəsad-

larına rast gələndə fikirləşməyə başlayırlar. Niyə də bu cür hadis-

ələrə əvvəlcədən hazır olmayaq?

Atom Elektrik Stansiyalarında

qəza baş verən zaman müdafiə özünü

söndürmə prinsipi əsasında qurulub.

Robot da belə olmalıdır

8



Qrafit müdafiə məhz hər hansıbir texniki problemə qarşıhesablanıb. Onu hazırlayarkənbelə problemlərin meydana gəlməehtimallarına əsaslanırıq. Bəlkəheç nasazlıq yaranmayacaq – lapyaxşı, amma əgər baş versə, bizimqabaqcadan ona qarşı müdafiəmizolmalıdır. Axı bir çox səbəblərdəno, baş verə bilər. Məsələn, bir dəfərobotun yarım illik fəaliyyətindənsonra KVİK-də qəflətən birpəncərə yarandı və terminalınişini dayandıraraq hansısa rəqəm-lərin yığılmasını tələb etdi.

Avtomatlaşdırılmış ticarət sis-teminin hazırlanması zamanıtexniki nasazlıqdan yaranan fəsad-ları azaldacaq bəzi sistemlimüdafiələri əvvəlcədən

nəzərəalmaq olar. Məsələn, əgər sizinrobot bir neçə ticarət strategiyalarıvə ya alətləri ilə eyni vaxtdaticarət aparırsa, onda hesabı althesablara bölmək olar. Bu, nasaz-lığın fəsadını lokallaşdırmağa vəalt hesabda itkini məhdudlaşdır-mağa kömək edər. Amma mənyalnız brokerin imkanlarına arx-alanmağı məsləhət görmürəm,“qrafit müdafiə”nin özündə də ro-botun fəaliyyətini dayandırmaq vəmüəyyən məhdudiyyətlər nəzərəalmaq lazımdır. Bu, maksimumpozisiyanın həcmini/kreditçiyinini məhdudlaşdırmaq,əməliyyatların sayına məh-dudiyyət, gündəlik maksimum

itkiyə məhdudiyyət qoymaq və s.-dən ibarətdir.

Bir sıra əhəmiyyətli və dağıdıcınasazlıq və fəsadlar var ki, mütləqmüdafiədə nəzərə alınmalıdır:

1) Robotun həddindən artıq vəya hətta maksimum kredit dəstəyiilə pozisiyada olması;

2) Hər hansı bir səbəbdən(məsələn, səhv məlumatlara görə,pozisiyanı səhv hesablamasınagörə, pozisiyanı terminalda səhvəks etdirməsinə görə, əməliyyat-ların yerləşdirilməsində gecik-məyə görə və s.) çoxlu əməliyyataçılması;

3) Sistemdən kənar əməliyyat-ların açılması;

4) Sistemli əməliyyatlara icazəverilməməsi;

5)

Əməliyyatların verilməsi zamanıkritik gecikmələr yaranması(əməliyyatlar bilinməyən is-tiqamətdə itir).

Sözsüz, robotun yaradılmasımərhələsində onu səhvlərin olub-olmaması baxımından test etmək,real ticarətdə yoxlamaq və s.lazımdır. Amma praktikada olurki, bir robotu təkmilləşdiririk,ticarət terminalının yeni ver-siyaları çıxır, parametrlərin sayıartır və müxtəlif potensial nasaz-lıq səbəbləri də artır. Ona görə dənə isə gözlənilmədən baş verəbilər.

Bu səbəbdən də “qrafit

müdafiə”nin yaradılmasına dahabir həftə də sərf edib, sondaözünüz səhv buraxa bilərsiniz.“Qrafit müdafiə” necə hərəkətedəcək? Məsələn, o, istifadə olu-nan kredit çiyinini ölçə və kritiksəviyyənin aşılması zamanı robotusöndürə bilər. O, göndərilən tran-zaksiyaları hesablaya və limitkeçildikdə robotu söndürə bilər vəs.

Hərçənd, bu zaman da ortayamüəyyən suallar çıxır. Məsələn,yaradılan müdafiədə nasazlığaqarşı hansı həssaslıq tənzim-lənsin?

Müdafiə ani pis vəziyyətə reak-siya verə bilər. Və ya o, ancaqciddi problemlərə reaksiyaverəcək. Hesab olunur ki, həttacüzi uyğunsuzluğu belə nəzərəalmaq lazımdır. Belə ki, bu cürhalların yığılması elə “qara ququşu”na gətirib çıxara bilər. Buminvalla hazırlanan müdafiə bir-birindən asılı olmayan bir neçətərəfli məhdudiyyətlərdən ibarətolmalıdır. Yəni eyni vaxtdagündəlik əməliyyatların sayı iləyanaşı maksimum kredit çiyini dəməhdudlaşdırılmalıdır və s. Robo-tun hansı hərəkətinin “modelə”uyğun olmayacağına qərar verməksizlikdir.

İkinci məsələ ondan ibarətdirki, texniki nasazlıq zamanı nə et-məli: robotun söndürülməsindənəvvəl pozisiyadan çıxmaq, yoxsapozisiyanı düzəltmədən robotusöndürmək lazımdır? Bu, asansual deyil, çünki nasazlığın səbəbiməlum olmaya bilər (həqiqiticarət pozisiyaları hansıdır, termi-nal ümumiyyətlə işləyirmi və s.).Bu vaxt yaranan problemin həllolunmasında robota etibar etməkolar yoxsa treyderi “köməyəçağırmaq” lazımdır?


texniki nasazlıq zamanı nə etməli:

robotun söndürülməsindən əvvəl

pozisiyadan çıxmaq, yoxsa pozisiyanı

düzəltmədən robotu söndürmək lazımdır?

Bu, asan sual deyil

8 8

ALQOR İTM38 Robotreyding



Siqnal sistemi vasitəsilə robottreyderə lazımi informasiyanı çat-dırır: hazırkı vəziyyət, pozisiya,əməliyyata giriş və əməliyyatdançıxış, hər hansı bir texniki nasa-zlıq. Bu, robotun informasiyanıyerləşdirə biləcəyi hər hansı birsayt da ola bilər. Əgər infor-masiyanın sonuncu dəfə yenilən-məsi çox gec baş veribsə, deməli,vəziyyət kritikdir (məsələn, inter-net yoxdur və ya probleməməliyyat sistemi, ya da cihaztəminatı səviyyəsindədirsə). Bu,səs siqnalları, xüsusi açılanpəncərələr ola bilər (əgər treyderterminala yaxın əyləşibsə). Ammaən rahat sistem – SMS-xəbərdar-lıqdır.

SMS-xəbərdarlığı müxtəlif in-ternet servislərin köməyilə real-laşdırmaq olar. Məsələn, kifayətqədər rahat və etibarlı şəkildəGoogle Calendar servisi vasitəsiləsms-xəbərdarlığı reallaşdırmaqmümkündür. Robot Google API-əqoşulur və təqvimdə hadisələryaradır. Təqvimin parametrlərinəhadisələr barədə sms-bildiriş dədaxildir. Nəticədə lazımi infor-

masiya ilə bağlı SMS əldə etməkvə robotun vəziyyətindən agaholmaq olar.

Əlbəttə, əgər robot xarab ol-ubsa, SMS göndərə bilməyəcək,ona görə də, hansısa azad sistem(məsələn, saytdakı skript və yabaşqa server) vaxtaşırı robotunvəziyyətini yoxlaya bilər.

Hansı siqnal sistemindən isti-fadə etmək yaxşıdır? Mən buməsələdə “və ya” tərəfdarı dey-iləm, “və” tərəfdarıyam. Robotdaeyni vaxtda informasiyanı saytayerləşdirmək, kritik səhvlərbarədə SMS vasitəsilə məlumatəldə etmək və s. imkanlar olabilər.

SMS-xəbərdarlığın olması ro-botun sahibinə daha çox azadlıqverir – robotun vəziyyətiniizləmək üçün daim monitorunqarşısında oturmağa ehtiyac yox-dur. İdeal variant həmişə robotunyerləşdiyi virtual serverə qoşul-maq və lazım gəldikdə onunfəaliyyətini yoxlamaq imkanınamalik noutbuka sahib olmaqdır.

Beləliklə, bu məqalədə robotun

texniki etibarlılığı məsələsinigözdən keçirtdik. Bununla robotuhazırlama mərhələsində lazımisistemləri loqlar sistemini, fil-trasiya sistemlərini, qəbul olunanməlumatların yoxlanılması vədüzəldilməsini, səhvlərin analiza-torunu, siqnal sistemini və əlbəttəki, robotu söndürəcək kritik sis-tem – qrafit sistemini nəzərə al-maqla məşğul olmaq lazımdır.

Bəzi məsələlər mübahisəliolduğundan bu və ya digərvəziyyətdə nə cür qərar verməyitreyderin və ya ticarət robotuyaradıcısının öhdəliyinə buraxırıq.Biz müxtəlif ticarət sistemlərində,müxtəlif zaman intervallarında,müxtəlif alətlərdə ticarət aparırıqvə bizim xasiyyətlərimiz də fərq-lidir. Ləng sistemlər və treyderlərüçün həssas müdafiəli və hərhansı bir problemi həll etməyəcəhd göstərməyən paranoik robotmünasibdir, digər sistemlər üçünisə elə bir robot lazımdır ki,məsələn, buraxılmış kotirovkalarıyükləyə və nizamlaya, ya da xırdastandart səhvləri özü düzəldəbilsin.


8

ALQOR İTM Robotreyding 39

Facebook-da bizə qoşulun

http://www.facebook.com/pages/Inforexaz/103717423006873?ref=ts

http://www.facebook.com/pages/Inforexaz/103717423006873?ref=ts



REK LAM

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

40


http://inforex.az/forum_new/viewtopic.php?f=1&t=1524&p=104448#p104448



NÜANSLAR İndikator

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

41

John Hayden

Uzun illərdir ki, treyderdostlarım məndən busualı soruşurlar: Qra-

fikə baxan kimi trendi necə tezmüəyyən edə bilirəm? Mənimcavabım isə bu olur ki, yüzlərləqrafik tədqiq etsəm də, ancaq birfundamental indikatorla işləyi-rəm: Nisbi Güc İndeksi (RSI).

RSI indikatorunu J.WellesWilder hazırlayıb və 1978-ci ildə“Texniki ticarət sistemlərində yenikonsepsiyalar” kitabında təqdimedib. Welles RSI-ı əmtəəbazarlarında ticarət üçün hazır-layıb. Mən əminən ki, bu indika-tor bütün bazarlarda və bütünzaman intervallarında işləyəcək.

Mən əmtəə bazarları üzrə məs-ləhətçi (CTA) Endryu Kardvelliyə

çox borcluyam. RSI haqqındabildiklərimin xeyli hissəsini omənə öyrədib. Wilderin öz hazır-ladığı indikatordan istifadə et-mədiyinə diqqət yetirən EndryuRSI anlayışını Wilderin ağlınagəlməyəcək dərəcədə inkişaf et-dirdi. Görünür, Wilder bütövlükdəözünün Adam nəzəriyyəsinə vəDelta fenomeninə daha çox fikirverirdi.

İmpuls ossillyatorları treyderlərarasında çox məşhurdur və get-dikcə daha çox yayılır. Dörd ənməşhur impuls indikatorundanbirincisi hər hansı bir zamana görəbağlanış qiymətini ölçən Momen-tum indikatorudur. Momentumqiymət dəyişikliyini bu cürhesablayır: (cari qiymət) – (Nsayda geriyə olan qiymət).

İkinci impuls indikatoru – ROCnisbi dəyişikliyi belə bir formul

üzrəhesablayır:(cari qiymət) /(N saydageriyə olanqiymət).

Üçüncü im-puls ossilya-toru – CorcLeyntərəfindənhazırlanmışStoxastik in-dikatorudur. Buindikatormüəyyən dövrüzrə maksi-

mum, minimum

və bağlanış qiymətləri arasındakıəlaqəni ölçür. Formul: [(caribağlanış qiyməti – son N saydadövrə görə daha aşağı minimum) /(son N sayda dövrə görə dahayuxarı maksimum - son N saydadövrə görə daha aşağı minimum)]* 100. Bu formul adi impuls in-dikatorunun formulundan birqədər çətindir.

Dördüncü, ən məşhur impulsossilyatoru RSI isə beləhesablanır: 100 – [100 / [1 + (Nsayda dövrə görə yuxarıya doğruorta qiymət dəyişikliyi) / (N saydadövrə görə aşağıya doğru ortaqiymət dəyişikliyi)]].

İlk üç ossilyatorun (Momen-tum, ROC və Stoxastik) problemiondan ibarətdir ki, böyük qiyməthərəkətləri nəzərdən keçiriləndövrdən kənara çıxırsa, indikatorlazım olduğundan tez-tez dəyi-şəcək. Məsələn, 2000-ci il martayına gümüş kontraktlarınınqrafikində iki impuls indikatoru –RoC və Momentumun güclüqiymət dəyişikliyi zamanı özününecə aparmasını izləyə bilərik(şəkil 1).

Oktyabrın əvvəli gümüş güclübirgünlük yuxarı hərəkət edib (Aşamı). C1 nöqtəsində 9 periodluRoC (və ya İmpuls indikatoru)hələ həmin gününün bağlanışqiymətini nəzərə alıb. Növbətigün (C2) qimyət (C1) ilə müqa-yisədə az dəyişib, indikatorlar isəbizə son dərəcə böyük hərəkətlərgöstərib.


RSI-ın bilmədiyimiz tərəfləri

Trendin müəyyənləşdirməyin tez, dəqiq və effektiv metodu

Bu indikatorla daha yaxından tanış olmaq hər bir treyder üçün vacibdir

Şəkil 1. ROC və Momentum

indikatorlarının çatışmazlığına dair misal 8



Belə bir mənzərə D1-D2 gün-lərində də müşahidə olunur.

İndi isə ossilyatorların perio-dunu 9-dan 10-a dəyişməklə nəbaş verdiyinə baxaq. Biz görürükki, A və B gedişləri əvvəlki kimiindikatorda iki dəfə öz əksinitapıb.

Gördüyümüz kimi, periodudəyişdikdən sonra ossillyatorlarınümumi mənzərəsində elə də fərqyaranmır. Ona görə ki, ossillyatorhər iki ardıcıl gündə böyükhərəkətdən əvvəlki qiyməti görür.Bundan başqa ossillyatorlar Fnöqtəsində enməkdə davamedirdilər, halbuki 9 periodlu oss-ilyatorlar qalxırdılar. Maraqlıdırki, gümüşün qiymətinin özüdemək olar ki, bir onluq aşağıdüşdü.

Beləliklə, sadə impuls ossillya-torlarının əsas problemi budur.RSI isə öz quruluşuna müvafiqolaraq bu cür sapmaları hamar-layır. Şəkil 3-də 9 və 10 periodluRSI-lara nümunə göstərilib.

Göründüyü kimi, RSI hərəkə-tinin şaquli məsafəsi (E1 E2-yə vəF1 F2-yə qarşı) böyükhərəkətlərin olub-olmamasındanasılı olmayaraq demək olar kidəyişməz qalır. RSI indikatoruhəmişə 0-dan 100-ə qədər olarşaquli diapazon çərçivəsində qalır.Bu, bizi ifrat alış və ya satışsəviyyələrini müəyyənləşdirməküçün indikatorun əvvəlki yüksək-liklərini araşdırmaqdan azad edir.Əvvəlki maksimum və minimum-ların müqayisə problemi adi im-puls indikatorları üçünxarakterikdir, belə ki, onlarmüəyyən şaquli diapazonçərçivəsində qalmırlar.

RSI-ın müzakirəsi zamanıtexniki analiz üzrə bir çoxkitablarda adətən 14 günlük peri-

oddan istifadəedir. Period nəqədər yüksəkolsa, RSI bir oqədər az həssasvə az amplitu-daya malik ola-caq. Mən də 14perioduna üstün-lük verirəm, beləki, o, bütünzaman interval-larında yaxşıişləyir, bundan dasavayı, aydövrünün yarısıdır.Günlük zaman intervalları üçünbəzi treyderlər 9 periodundan isti-fadə edirlər. Qızılda, gümüşdə,xammal və maliyyə bazarlarında25 günlük period yaxşı işləyir.Hesab olunur ki, bu bazarlarda 50günlük dövr mövcuddur və 25onun yarısıdır. Əsas onu başadüşmək lazımdır ki, RSI formulu90 periodun göstəricilərini tədqiqetməlidir ki, məqsədəuyğunnəticələr verə bilsin. Əks haldaRSI formulu trendin analizi üçündəqiq nəticələr verməyəcək. Mənhər gün qrafikə baxanda heç ol-masa 200 periodun göstəricilərinənəzər salmağa üstünlük verirəmki, RSI-a inanım.

Wilder bəyan edir ki, onun zən-nincə RSI-ın ən böyük dəyəri in-dikator ilə dinamik qiymətarasındakı sapmanı əks etdirmə-sidir. Qiymət yeni minimum təyinedəndə və RSI 30-dan aşağıdayeni minimum qeyd edəbilməyəndə onun qrafiki “buğa di-vergensiyasını” göstərir. Wilderəgörə, belə bir vəziyyətdə qısamüd-dətli alış siqnalı yaranır.

Analoji olaraq “ayı divergen-siyası” zamanı isə qısamüddətlisatış əməliyyatı açmaq olar!

Adətən treyderlər RSI-dan 70-dənyuxarı olan zaman “ayı” divergen-siyasını, 30-dan aşağı olan zaman“buğa” divergensiyasını müəyyən-ləşdirmək üçün istifadə edirlər.

Çoxlarının RSI haqqında bilik-ləri bununla da məhdudlaşır.Amma bunlar sadəcə böyük birmənzərənin xırda hissəsidir.Məsələn, “buğa” bazarında diapa-zon elə dəyişirsə ki, ifrat alış 80-də yaranır, onda Endryu Kardvellhesab edir ki, dəstək səviyyəsi dəhəmçinin dəyişməlidir. Enişbazarında isə əksinə, ifrat satışsəviyyəsi 20-yə yaxınlaşırsa, ondabu bazarın müqavimət səviyyəsidə dəyişməlidir.

Artım trendi zaman qiymətadətən indikatorun 40 və 80qiymətlərində effektiv dəstəktapır. Eniş zamanı isə 20 və 60-da.RSI-ın 60 səviyyəsindən 70-ə vədaha da yuxarı qalxması trendin“ayı” vəziyyətindən “buğa”yakeçməsinə siqnal olacaq.

80/40 diapazonunda (buğabazarı) siz görəcəksiniz ki, RSIdaha yüksək maksimumlar vədaha yüksək minimumlar yaradır– klassik “buğa” bazarı əlaməti!


Şəkil 2. Qiymətin bir gedişi indikatorlarda

iki dəfə əks olunur.

8 8

NÜANSLAR42 İndikator



Analoji olaraq 60/20 diapazo-nunda (“ayı” bazarı) isə RSI dahaaşağı minimumlar və maksimum-lar əmələ gətirir. RSI-ın bu cürhərəkətini aksiya və ya əmtəəbazarı qrafikinə baxmaqla asan-lıqla görmək olar.

RSI həmçinin öz səviyyələri iləəvvəlki təpə və ya dibin müqav-imət və ya dəstəyinə işarə edəcək.Köhnə müqavimət nöqtələri yenimüqavimət nöqtələrinə çevrilə,kəsilmə zamanı isə korreksiya za-manı yeni dəstək səviyyəsinədönə bilər. Analoji olaraq köhnədəstək səviyyələri yenidən effek-tiv dəstək ola, kəsilmə zamanı isəmüqavimət səviyyəsi kimi testedlə bilər. Misal kimi şəkil 4-dəkiqrafikə nəzər salaq.

( A ) nöqtəsində cari artım tren-dinin fasilə götürməyə hazır-laşdığına işarə edən zəif “ayı”divergensiyası var. Qiymətnəticədə RSI-ın 40 səviyyəsindədəstək taparaq (B) nöqtəsinə enir.(C) nöqtəsinə artım ilk işarə idi ki,trend dəyişə bilər. Belə ki, 60-daeffektiv müqavimət müəyyən ol-unur. Qiymətin (D) nöqtəsinə en-məsi 40-dakı əvvəlki dəstəksəviyyəsini kəsir. Bu nöqtədə bizbaşa düşürük ki, dəstək yalnış idivə 60-da müqavimət müəyyən

olundu (C),trend çox gümanki, dəyişdi. Biz(D)-dən sonraqiymətin cüziartımını və onunyeni minimumaenişini görürük,amma RSI yeniminimumu təyinedə bilmədi.Bunun yerinə“buğa” diver-gensiyasınıçəkir! Bu

nöqtədə biz əminliklə deyə bilərikki, “buğa” bazarı artıq ölüb! (C)nöqtəsindəki RSI-ın 60 səviyyəsigöründüyü kimi müqavimət oldu,ona görə ki, 40 səviyyəsi dəstəyitəmin edə bilmədi (C-dən D-yədüşdü) və “buğa” divergensiyasıyarandı. “Buğa”lar arasında qeyri-müəyyənlik yaranan zaman bizsatış üçün məqam axtarmalıyıq!

(E)-yə qədər olan artım 60-dadayanır və sonra (F)-ə enir. AmmaRSI (F)–də “buğa”ların qiymətiqaldırmağa hazır olduqlarına işarəedən dəstək tapır. Hərəkət (G)-əqalxanda biz əminliklə deyəbilərik ki, eniş trendi hələ dəsağdır. (H) minimumu “buğa” di-vergensiyası ilə müşayiət olun-madı. (I) nöqtəsində zəif təsdiqvar idi; RSIenməmişdənəvvəl 60-danyuxarı 64.93-əqədər qalxabildi. Bizimşübhələrimiz(J)-ə eniş za-manı 40dəstəyindədaha da gü-cləndi. Bu,RSI-ın 60-da(C) nöqtəsində

müqavimət təyin etməsinəbənzəyir. (K) nöqtəsinə olan artım60-dakı müqaviməti qırdı, (L)nöqtəsinə eniş isə 60-da dəstəktəyin etməklə “buğa” bazarınaqayıtdığımızı təsdiqlədi. Deməli,(E) nöqtəsində satış üçün məqamaxtardığımız kimi (L) nöqtəsindədə alış verməyə səmərəli vəziyyətigözləməliyik. Yadda saxlayın ki,indi buğa bazarında RSI indiqa-torunun özü keçmiş müqavimətsəviyyələrində (C,E,Q,H) dəstəktapmağa (L) çalışır.

İstənilən halda (M)-ə olan artım80-də müqavimətlə rastlaşdı. (N)-ə enməklə isə 60-da dəstək təyinetdi. Fikir versəniz, 60 səviyyəsiartıq ikinci dəfədir ki, dəstək ro-lunda çıxış edir. RSI-ın bu cürhərəkəti ona işarə edir ki, bizgüclü buğa bazarındayıq. Analojivəziyyətdə 40 səviyyəsi “ayı”bazarında müqavimət kimi çıxışedir.

(N)-dən olan rallidən sonra (O)nöqtəsində biz “ayı” divergen-siyası ilə rastlaşırıq. Bu divergen-siya bir neçə gün sonra başqadivergensiya ilə müşayiət olunur.Daha sonra qiymətin (P)-yə enişitrendin dəyişikliyinə xəbərdarlıqetdi.


Şəkil 3. RSI daha “hamar” işləyir

Şəkil 4. Yapon yenasının uzunmüddətli qrafiki8

8

NÜANSLAR İndikator 43



(Q) nöqtəsində RSI 60-damüqavimətlə rastlaşanda (xırda“ayı” konvergensiyası ilə)qiymətin (R) nöqtəsinə enişinəsəbəb oldu. (S) nöqtəsinə olankəskin ralli güclü buğa bazarınınsağlamlığına işarə etdi. Maraqlıdırki, (S) nöqtəsində (O) nöqtəsinənəzərən ayrıca uzunmüddətli ayıdivergensiyası görürük.

RSI-da yena üzrə “buğa” tren-dinin sona çatmasına ilk əlamət40-ın kəsilməsi zamanı müqavi-mət rolunu oynayan 60 səviyyəsiolacaq.

Qiymət və RSI qrafiklərindəəvvəlki müqavimət və dəstəksəviyyələrini tapmaq vacibdir.Mən RSI qrafikinə hansı qiymətdəvə RSI səviyyəsində müqavimətvə dəstək səviyyələrinin yer-ləşdiyini müəyyənləşdirmək üçünbaxıram. Artım trendində qrafiklərgöstərir ki, cari dəstək səviyyələribir neçə əvvəlki gün və həftələrərzində əvvəlki müqavimətsəviyyələri (həm qiymətdə, həmdə RSI-da) idilər. Amma bazarınaşağıya enişi zamanı qiymət və yaRSI nəticədə əvvəlki dəstəksəviyyələrini kəsəcək. Onda buəvvəlki dəstək səviyyələri carimüqavimət səviyyələrini for-

malaşdıracaq.

Trendi göstərmək üçün üstün-lük verdiyim digər alət – orta dəy-işən göstəricidir. RSI ilə birlikdəişlədəndə MA-lar daha effektivsiqnal verir. Faktiki olaraq trend 9SMA və 45 WMA-nı həmqiymətə, həm də RSI-a tətbiq et-məklə təsdiqlənə bilər:

1) Qiymətdə və RSI-da 9 SMA45 WMA-dan yuxarı olsa, trendyuxarıyadır.

2) Qiymətdə və RSI-da 9 SMA45 WMA-dan aşağı olsa, trendenəndir.

3) Qiymətdə 9 SMA 45 WMA-dan yuxarı, RSI-da isə 9 SMA 45WMA-dan aşağıdırsa, yuxarıya is-tiqamətli yan trenddir.

4) Qiymətdə 9 SMA 45 WMA-dan aşağı, RSI-da isə 9 SMA 45WMA-dan yuxarıdadırsa, aşağıyaistiqamətli yan trenddir.

Bir halda ki, RSI qiymətləmüqayisədə daha dəyişkəndir,müvafiq olaraq RSI-da 9 SMA 45WMA-nı, qiymətdəki 9 SMA-nın45 WMA-nı kəsməsindən daha tezkəsir. Mən MA-lara RSI-abaxanda xüsusi olaraq diqqətləyanaşıram. MA-ların necəişlədiyini başa düşməyinizbütövlükdə trendə diqqətinizi

yönəltməyəkömək edəcək.

Şəkil 5-əfikir verin. Ay-dındır ki, trend1999-cu ilinəvvəlindənenirdi. Ammayuxarıda qeydetdiyimiz qay-daları tətbiq et-məklə bizbunlarıgörürük; (1)nöqtəsində

(124,14 bağlanışında) qiymət 45WMA-da müqavimət tapıb (qır-mızı xətt). Həmçinin diqqət ye-tirin ki, RSI üzərindəki 9 SMA(yaşıl xətt) 45 WMA-nı aşağıyadoğru elə kəsib ki, eniş trendiniyenidən bərpa edib. (2) nöqtəsində(122,09) aşağıya istiqamətli yantrend yaranıb, bununla da alışəməliyyatı açmağımıza maneolub. Bunun yerinə o, bizi satışəməliyyatı açmağa vadar edir. Bu,(3) nöqtəsində (120,04) aydınoldu – orada trend aşağı dönüb.

(4) nöqtəsində yenə yan trendyaranıb, amma bu dəfə yuxarıyaistiqamətli (114,20). (A) nöqtəsinərallidən sonra bir çox treyderlərgüman etməyə başladı ki, qiymətyuxarıya hərəkətini davamedəcək. (A) nöqtəsində bir sıraamillər üst-üstə düşdü. Əvvəla,trend indi həm qiymət, həm dəRSI-dakı MA-lara görə qətidir. İk-incisi, RSI 60-dakı müqavimətsəviyyəsini kəsə bilmir.Üçüncüsü, qiymət 45 WMA-danuzaqlaşa bilmədi. Bu, ona işarəedir ki, hərəkət hələ də aşağıyadır.Bundan başqa, avqustunəvvəlində növbəti hərəkət göstərirki, RSI mümkün dəstəyi 40-dakəsib. Tezliklə (6) nöqtəsində(111,03) trend yenidən aşağıdönüb. (5) (114,26) və (6)(111,03) nöqtələri arasında MA-lar bir neçə dəfə ya müsbət, ya damənfi olub. Amma diqqət yetirinki, RSI 60-da müqavimətsəviyyəsini saxlamaqda, ammaqiymətdəki MA mənfi olmaqdadavam edirdi. Sonra (6)nöqtəsində (111,03) eniş trendibərpa oldu. (7) nöqtəsində(103,19) trend müvəqqəti olaraqaşağıya istiqamətli yan olub.Hərçənd, bu, yalnış hərəkət idi.Belə ki, RSI müqaviməti 40-dasaxlayırdı.


Şəkil 5. MA-ların həm qiymətə,

həm də RSI-a tətbiqi8

NÜANSLAR44 İndikator



İ N S A N I N T Ə B İ Ə T İ Psixologiya

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

45

“Riskə meyl artıb”, “riskə

meyl azalıb”… Bu cür

ifadələrlə biz birja xəbər-

lərini oxuyarkən tez-tez qarşı-

laşırıq. Bəs “riskə meyl” nədir?

Bu ifadə çoxları üçün qəribə və

ilk baxışdan qeyri-adi görünə

bilər. Axı normalda insan riskə

yox, riskdən qaçmağa meyl et-

məlidir. Amma digər tərəfdən,

pul qazanmaq istəyi həmişə

risklə bağlıdır.

Gəlirlik və risk – bir medalıniki üzüdürlər. Risk nə qədər yük-səkdirsə, gəlirlik də bir o qədərartıqdır və əksinə. Məhz gəliriartırmaq istəyi insanlarda riskəmeyli gücləndirir.

İlk növbədə bu, konkret in-sanın fərdi xüsusiyyətidir. İnsan-ların çoxu mühafizəkardırlar vərisklərdən yayınmağa çalışırlar.Hər vəziyyətdə riskə can atanlarekstremal şəxslərdir. Elələrinə az-

az rast gəlinir. Amma öz həya-tında uğurlara nail olmağı bacar-mış insanlar əsasən riski şüurluşəkildə qəbul edən şəxslərdirlər.Burada “şüurlu şəkildə” sözü çoxböyük məna daşıyır. Çünkifərqində olmadan, dərk etmədənriskə girmək heç də qazanca səbəbolmur. Böyük miqdarda insanlarfond bazarının imkanlarından isti-fadə etmirlər, çünki xəbərləri yox-dur. Nəticədə pullarını digər riskliişlərə qoyur və itirirlər.

İnformasiyalılıq riski şüurluşəkildə etməyə yardım göstərir.Bu zaman riskə alışma effekti dəortaya çıxır. Məsələn, yenibaşlayan sürücülər ilk dövrlərdəmaşını çox ehtiyatla sürsələr də,getdikcə, alışdıqca daha riskli sür-məyə başlayırlar. Eyni hal digərpeşə sahiblərində, o cümlədən,investorlarda da müşahidə olunur.

Digər tərəfdən, məlumatsızlıqhər şeyi insana əslində olduğun-dan daha qorxulu göstərir. Bir çoxhallarda belə fikirlərlə rastlaşırıq:“Mən öz sahəmdə hər şeyibilirəm, amma birjada yox, onagörə də birjalara pul yatırmağaqorxuram”. Halbuki, əksər hal-larda bu cür düşünən insanların“öz işi” birjalardan daha riskli vəitirmək ehtimalı daha yüksək olur.

Onları qorxudan sadəcə, məlumat-sız olmalarıdır.

Risk etməyə hazır olmaq,görünür, həm də fizioloji xü-susiyyətdir. Bəzi insanlarıntəbiətində olur, bəzilərində isəyox. Sadəlik üçün bütün insanları3 qrupa ayırmaq olar:“mühafizəkarlar”, “aqressivlər”,“tarazlılar”. Hərçənd, məsələ in-vestisiyaya gələndə bunlardan birio birinə çevrilə də bilir.

İnvestisiya strategiyasıseçərkən riski qəbul etməyə hazır-lıq dərəcəsini də nəzərə almaqlazımdır. Mühafizəkar şəxsləradətən sabit və az gəlirli yatırım-ları üstün tuturlar. Riskə aqressivyanaşanlar üçün əsas məsələsabitlik yox, gəlirliyin yuxarı ol-masıdır.


Şüurlu vəşüursuz risk


İn Forex 04 (26) / aprel, 2012 www.inforex.az(012) 4375323, 4367844 Jurnalı forumda müzakirə et

“İn Forex”intəhlil və

proqnozlarbürosu

“İn Forex”intəhlil və

proqnozlarbürosu

46



AY I N T Ə H L İ L İ Ekspert-rəyi

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

47

Səbinə Məmmədqızı

1) Avro/dollar güclü enişdən

sonra 1.3030 ərazisindən dəstək

alıb və bu dəstək hələ ki, onu

enişdən saxlayır. Enişə səbəb ABŞ

iqtisadiyyatında nəzərə çarpan

güclənmə meyl-

ləri, Avrozonada borc böhranının

dərinləşməsi və görülən tədbir-

lərinin elə də mühüm nəticə ver-

məməsidir.

Deyilən dəstəyin itirilməsi

enişin daha sürətlənməsinə səbəb

olacaq, bu halda 1.30-1.2960

dəstəyinin möhkəmliyi

yoxlanacaq. Amma cütlüyün bu

səviyyədən aşağı düşəcəyinə elə

də inanmıram, belə bir hal qlobal

böhrana gətirə bilər.

Qalxış üçün qırılmalı olan

müqavimətlər: 1.3145, 1.3250,

1.3290.


Enişə səbəb ABŞ iqtisadiyyatında nəzərə

çarpan güclənmə meylləri, Avrozonada borc

böhranının dərinləşməsi və görülən tədbirlərinin

elə də mühüm nəticə verməməsidir.

Gözləyək, görək?..Aprel ayı üçün ekspert proqnozları

Son həftələrdə maliyyə bazarı treyder-lərin qarşısına yeni tapmacalar qoy-maqda davam edir. Hazırda əksər

cütlüklərlə bağlı proqnozlar vermək xeyliçətindir. Çünki bazar özünü nə istədiyinibilməyən şıltaq uşaq kimi aparır. Beləvəziyyətdə ənənəvi ekspertlərimizin rəylərisizin üçün daha faydalı və maraqlı olmalıdır.Suallarımız da həmişəki suallardır:

1) Aprel ayında eur/usd cütlüyündənnə gözləyirsiniz?2) Başqa hansı cütlüklərə diqqət yetirməyiməsləhət görürsünüz?

Bir cümlə ilə

Səbinə Məmmədqızı:

- Avro/dolların 1.2960-dan

aşağı düşəcəyinə elə də

inanmıram.

Mavlet Baqiyev:

- Əgər eur/usd 1.3000-dan

aşağıda möhkəmlənsə,

1.2625-ə qədər düşə bilər.

Fərid Hüseynov :

- Hər şey cütlüyün diapa-

zondan necə çıxacağından

asılıdır.

Qafar İmanverdiyev :

- Bu ay eur/usd və usd/chf

vacib xəbərlərdə aqressiv

hərəkət edəcəklər.

İlqar Vəliyev:

- Eur/gbp cütlüyü hələ də

maraqlı görünür, çünki

strateji hədəfinə çatmayıb.

8



2) Funt/ dollara da nəzər

salmaq maraqlı olardı. Fikrimcə

cütlük artıq minimumu təyin edib

və qalxmağa çalışır. Hər halda,

1.58 dəstəyinin itirilməsi 1.5770

və 1.5720, 1.5660 ətrafına enişə

səbəb olacaq. Amma cütlük

1.5878 müqavimətini qırmağa nail

olarsa, bu, qalxışın davam etməs-

inə səbəb olacaq.

Dollar/frank 0.9220

səviyyəsini qırmazsa, eniş di-

namikası yenilənəcək.

Mavlet Baqiyev

1) Cütlük enişi davam et-

dirərək, 1.3000-a qədər düşüb.

Bundan sonra bu variantlar

mümkündür: Əgər cütlük 1.3000-

dan aşağıda möhkəmlənsə,

1.2625-ə qədər düşə bilər. Əgər

1.3000-dan yuxarıda qalsa,

1.3150-1.3210-a qədər qalxması

mümkündür. Ardınca 1.3385 və

1.3485, həmçinin 1.3560-dan

keçən müqavimətlərə qədər arta

bilər.

2) Alternativ kimi nzd/usd

cütlüyü özünün qətiyyətli

hərəkətlərilə maraq doğurur.

Fərid Hüseynov

1) Hələ ki qiymət 1,3000 və

1,3500 diapazonundadır. Əgər hər

hansı bir istiqamətdə möhkəmlənə

bilsə, müvafiq olaraq ya artacaq,

ya da düşəcək.

2) Usd/jpy artıq bir neçə gündür

ki, konsolidasiya yaradıb. Or-

tamüddətli

pozisiyalar vermək üçün investor-

ların marağına səbəb ola bilər.

Gbp/usd üçün uzunmüddətli artım

şansları var. Əgər 1,5800 dəstəyi

özünü yaxşı müdafiə edə bilsə.

Usd/cad cütlüyünün 1,0000

ətrafında yaratdığı konsolidasiya

həmin psixoloji qiymətin

kəsilməsi zamanı həm iri, həm də

orta investorların alışları gü-

cləndirəcəklərini düşünürəm.

Məncə bu, baş versə, tezliklə

1,0500 qədər hətta qalxa bilər.

Qafar İmanverdiyev :

1) Eur/usd hələ ki öz mis-

siyasını yerinə yetirmədiyi üçün,

yenidən eniş davam edə bilər.

Növbəti hədəf kimi çox asanlıqla

1.2880 nöqtəsini yoxlaya bilər.

Növbəti hədəfi isə 1.2619 olacaq.

Artım halında isə 1.3376–

1.3490 və 1.3792 nöqtələrinə

yaxınlaşa bilər.

Fundamental analizi də yaddan

çıxartmayaq ki, ABŞ in-

fliyasiyanin qarşısını almaq və

bank uçot dərəcəsini yüksəltməyə

qərar verib.

2) Hər zamankı kimi eur/usd və

usd/chf cütlüyünə diqqət

edin.Çünki bu ayın əvvəlində

ABŞ-da çıxan Meeting Minutes

xəbərindən sonra bu cütlüklər çox

həssas olub. Bu, o deməkdir ki, bu

ay ərzində çıxan bütün vacib

xəbərlərdə cütlüklər aqressiv

hərəkət edəcəklər.

İlqar Vəliyev:

1) Günlük qrafikə baxanda

aydın olur ki, qiymət 1,33-1,30 di-

apazonunda dalğalanır. Diapazon-

dan hansı tərəfə çıxması onun

yaxın həftələrdəki hərəkət is-

tiqamətini müəyyən edəcək. Hələ

ki, “ayı”lar daha şanslı görünür,

amma gəlin, fal açmayaq...

2) Eur/gbp cütlüyü hələ də

maraqlı görünür. 0,75 strateji

hədəfinə hələ ki çatılmayıb.

“Ayı”lar 0,82++ səviyyəsinə yeni

hücuma hazırlaşırlar.


Fundamental analizi də yaddan

çıxartmayaq ki, ABŞ infliyasiyanin

qarşısını almaq və bank uçot dərəcəsini

yüksəltməyə qərar verib.

8

AY I N T Ə H L İ L İ48 Ekspert-rəyi



T E X A N A L İ Z Dalğa analizi

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

49

Eur/usdweekly

Avro/dollar cütlüyü dalğa analizi nöqteyi-nəzərindən bir qədər mürəkkəb mərhələdədir. Bizim hazırkı sse-nariyə görə cütlük (B) İntermediate korreksiyasını yekunlaşdırıb. O, W-X-Y Minor mürəkkəb korreksiyastrukturuna malikdir. İndi nəzəri cəhətdən yuxarıya doğru (C) İntermediate dalğası gözlənilir. Trend xəttikəsildikdən sonra bu ssenari birmənalı olaraq təsdiqini tapacaq. Amma nə qədər ki, qiymət trend xəttinin al-tındadır, eniş korreksiyası daha mürəkkəb forma da ala bilər. Ona görə də, bu vəziyyətdə ssenarinin aydın-laşmasını gözləmək daha düzgün mövqe olardı.


Elliot Dalğalarının AnaliziŞərti işarələr:

>A - «A» dalğası hələ davamedir

…A - “A” dalğasının başlaya-

cağı gözlənilir

- Müqavimət səviyyəsiyarılsa, qiymət yuxarıya hərəkətedəcək

- Dəstək səviyyəsi yarılsa,

qiymət aşağıya hərəkət edəcək

Conformative - Bu səviyyəkeçiləndə ssenari təsdiqlənəcək

Critical - Bu səviyyə keçiləndəssenari qüvvədən düşəcək

Vüsal Məmmədovun təqdimatında

8



Eur/usddaily

Hazırda qrafikdə gördüyümüz üfiqi hərəkət, bizim varianta görə, [ii] or [b] minute korreksiya dalğasıdır.O, hələ ki dəstək xəttinin üzərindədir. Bu tip korreksiyaları proqnozlaşdırmaq çox çətin, bəzi hallarda isəpraktik olaraq mümkünsüzdür. Əgər qiymət dəstək xəttini kəsərsə, dərin korreksiya modellərindən birini,məsələn, ikiqat ziqzaq yarada bilər. Kəsməzsə, üçbucaq əmələ gətirməsi mümkündür.

h4

Bu taymfreymdə qiymətin üçbucaq modeli yaratma variantına nəzər salırıq. Nə qədər ki, qiymət dəstəkxəttindən yuxarıdadır, yəni üçbucağın həndəsəsi pozulmayıb, ssenari qüvvədə qalacaq. Dəstək qırılarsa,dediyimiz kimi, aşağıya doğru ikiqat ziqzaqın yaranması variantına baxacağıq.


8 8

T E X A N A L İ Z50 Dalğa analizi



Gbp/usdweekly

Artıq neçə aydır ki, (B) İntermediate dalğasının formalaşmasını müşahidə edirik. Onun sonuncu C minordalğası yaranır. Güman ki, C minor ending diagonal modeli (yəni “üçlük”lərdən ibarət “beşlik”) yaradır. Buhalda onun yuxarıya doğru daha bir “üçlük” əmələ gətirəcəyini gözləyirik. Hazırda həmin üçlüyün so-nuncu dalğasının sonuncu dalğası – [v] of C of (B) inkişaf edir. Detallar qrafikdə göstərilib.

daily

Bu zaman miqyasında [v] minute dalğası formalaşmaqdadır. O, güman ki, (a)-(b)-(c) minuette ziqzaqışəklində ola bilər. Ziqzaqın birinci alt dalğası artıq hazırdır. Deyəsən, ii korreksiyası da qurtarıb, indiyuxarıya doğru iii impulsu başlaya bilər. Vəziyyəti daha aydın görə bilmək üçün qrafikə Endryüs Çəngəliəlavə olunub. Hazırda qiymət çəngəlin aşağı xəttindədir ki, bu da güclü dəstək deməkdir. Nə qədər ki,qiymət çəngəldən çıxmayıb, biz uptrend gözləyəcəyik.


8 8

T E X A N A L İ Z Dalğa analizi 51



Usd/chfweekly

Dollar/frank eyni səviyyələrdə “ilişib qalıb”. Əvvəlki ayla müqaysədə praktik olaraq heç nə dəyişməyib.Geniş mənada koreksiyanın bitməsini və yuxarıya hərəkətin bərpasını gözləyirik. Qiymət 2 or B dalğasınınmodelindən asılı olaraq, şəkildə göstərilən fibonaççi səviyyələrinin hər birindən dönüş edə bilər.

dailyBu zaman periodunda eniş gözləntiləri aktualdır. Güman ki, qiymət həftəlik periodda gördüyümüz fi-

bonaççi səviyyələrindən aşağıda olanlardan birinə qədər düşəcək. Yəni ikinci dalğa – [ii] minute klassikziqzaq şəkli almağa doğru gedir. Həmin ziqzaqın birinci və ikinci dalğaları – (a) minuette və (b) minuettehazırdırlar, indi üçüncünü – (c) minuette-ni gözləyirik. Demək, enişin impulsiv olacağı istisna deyil.


8 8

T E X A N A L İ Z52 Dalğa analizi



Usd/jpyweekly

Dollar/yena irimiqyaslı (5) İntermediate dalğasında hərəkətinə davam edir. Hazırda ending diagonal mod-elinin sonuncu üçlüyünün (A-B-C) formalaşması prosesi gedir. Onun da birinci A minor dalğası tam şəkildəyekunlaşıb. Hazırda B minor dalğası inkişaf edir. Əvvəlki aylardakı tərəddüd qurtarıb və bazar istiqamətiniqətiləşdirib. İndi vəziyyət xeyli aydınlaşıb. Ona görə də, qrafikdə daha çox detallar göstərmək mümkündür.

dailyBu qrafikdə (iv) minuette korreksiyasını müşahidə edirik. Onun başa çatmasından sonra artım trendinin

davam edəcəyini gözləyirik. Korreksiya şəkildə göstərilən zonalardan birinə qədər davam edə bilər. Bunlar ikiqat fibonaççi zonalarıdır.

Yəni həm günlük, həm də həftəlik qrafikdə fibo-nisbətlərin üst-üstə düşdüyü ərazilərdir.


8

T E X A N A L İ Z Dalğa analizi 53



T Ə H L İ L54 Proqnoz

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Eur/usd

Avro/dollar ilk rübü reyncdə başa vurdu. Qiymət 1,3000-1,3500 diapazonda qalmaqdadır. Qiymətin

1,3000-dən aşağıda lokal minimum yaratmasından sonra satış üçün əsas yaranacaq.

Hazırda satışa meyllik kifayət qədər çox olduğuna görə həm fundamental, həm də texniki cəhətdən qeyd-

şərtsiz satış siqnalı tapmaq olar. Amma sual yaranır: spekulyantlar buna imkan verəcəklərmi? Ona görə də,

satmaq üçün tələsməyin, qiymətin səbəbsiz yerə 1,3400-1,3500 və ya ondan da yuxarı artımı da ola bilər.


Kompleks texanaliz Fərid Hüseynov təqdim edir:

Xülasə:

Satmaq üçüntələsməyin!

8



Gbp/usdFunt/dollar 1,5800-1,5850 dəstəyi ətrafında incə məqama yaxınlaşıb. Belə ki, əgər bu dəstək kəsilsə,

qiymətin uzunmüddətli enişinə yol açılmış olacaq. Artım isə şəkildə gördüyünüz yuxarı istiqamətli “tikan”

formasında davam edərək, 1,6150-1,6200 ətraflarına çata bilər.

1,6250-dən yuxarıda möhkəmlənmə qiymətin “buğa” trendini bərpa etməsi anlamına gələcək.


Xülasə:

Cütlük incəməqama yaxınlaşıb

8 8

T Ə H L İ L Proqnoz 55



Usd/chf

Dolar/frank cütlüyü diapazonda ticarətini davam etdirir. Qiymət artım üçün potensialını saxlayıb.

Əgər fiqur baxımından analiz etsək, son 2-3 aylıq hərəkət “ikiqat dib”in formalaşdığını göstərir. Şəkildə

mühüm dəstək və müqavimət səviyyələri əks olunub. Eniş trendinin bərpası 0,8900 dəstəyindən sonra baş

verə bilər. 0,9300-dən yuxarıda isə uzunmüddətli artım trendinə ilk addım atılmış olacaq.


Xülasə:

Qiymət artımpotensialını saxlayıb.

8 8

T Ə H L İ L56 Proqnoz



Usd/jpy

Dollar/yenanın fevral-mart aylarına olan artımı cütlüyün bu ilə çox inamla başlamasından xəbər verir.

Amma cütlüyün artımı mühüm səviyyə olan 84 ətraflarından keçir. Hazırda isə korreksiya fazasındadır.

Düşünürəm, bu baxımdan 80-80,20 dəstək baryeri investorların diqqət mərkəzində olacaq. Əgər qiymət

səviyyəsi özünü qoruya bilsə, 84-ə qədər ortamüddətli artım baş verə bilər.


Xülasə:

Artım 84.00-əkimi davam edə bilər

8

T Ə H L İ L Proqnoz 57



T E X A N A L İ Z Made in Japan

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

58

EURUSD

WEEKLY

Qiymət bütün xəttlərin altındadır, bütün xəttlər isə sağa yönəlib. Bu isə reyncin başlaması deməkdir.Enişin 1,29 və daha sonra 1,27-yə qədər davam etməsini gözləyirik. Nə qədər ki, qiymət 1,3443-dən – Kijun

xəttindən aşağıdadır, ssenari qüvvədə qalacaq. “Stop”ları Kijun xəttindən yuxarıda yerləşdiririk.

DAILY

Qiymət “bulud”a daxil olub və indi də onun aşağı sərhədini test edir. Heç olmasa Kijun-Senə - 1,3190-aqədər qısamüddətli artım gözləmək olar. 1,30 zonasında yaxın “stop” qoymaq lazımdır.


“İşimoku” Qrafik Sistemi əsasında təhlil

8



GBPUSD

WEEKLY

Qiymət öz yolundakı ilk maneəyə - “bulud”a çataraq dayanıb və Tenkan-Senə qayıdıb. Enişin Kijun-Senə- 1,57-yə qədər davam edəcəyi gözlənilə bilər. Amma trendin tam dönüşündən yalnız o vaxt danışa bilərikki, bulud yarılsın və test olunsun. “Ayı”lar qayıdana, yaxud “buğa”lar revanş götürənə qədər bazardan kə-

narda qalmağı tövsiyə edərdim.

DAILY

Ümumi “buğa” əhvalı vəziyyətində qiymət Kijun-Senə qədər düşüb. Yaxın “stop”la qısamüddətli alışəməliyyatı açmaq olar. Hədəf – heç olmasa, 1,59++.


8 8

T E X A N A L İ Z 59Made in Japan



USDCHF

WEEKLY

“Buğa” trendi reyncdə “ilişib”. Artımın davamını gözləyirik. Amma əvvəlcə qiymət 0,9250 zonasındakılokal maksimumunu keçməlidir.

DAILY

Qiymət “bulud”un daxilindədir – demək, bazardan kənarda qalmaq lazımdır.


8 8

T E X A N A L İ Z Made in Japan60



USDJPY

WEEKLY

Qiymət bizim hədəfə - 86.00-a çatmadı və bir ay əvvəlki səviyyələrə endi. Ümumi əhval hələ də“buğa”ların xeyrinədir, amma başa düşmək lazımdır ki, qiymət 80,70 səviyyəsindən tez dəstək tapmayacaq.Oradan həm “bulud”un yuxarı sərhədi keçir, həm də Tenkan-Sen. Aşağıda qısa “stop”la almaq olar. Hədəf

əvvəlkidir.

DAILY

Günlük qrafik “ayı” mənzərəsi göstərir: “ölü xaç” artıq çəkilib və indi qiymət “bulud”a - 80,++- qədər enəbilər.


8

T E X A N A L İ Z 61Made in Japan


"in forex"#26: suurlu ve suursuz risk

Documents