بسم اهلل الرحمن الرحيم و به نستعين

ندوة الحفاظ على التراث العمرانى فى االمارات االمارات العربية المتحدة -دبى 5995يونيو 3-5

بحث عن

تأثير التطور العمرانى الحديث على التراث العمرانى فى االمارات

دراسة حاالت فى دبى و العين

ياسر عثمان محرم محجوب. م.د

مدرس بقسم الهندسة المعمارية

جامعة االمارات العربية المتحدة -كلية الهندسة

2 6/27/2014ندوة الحفاظ على التراث العمرانى فى االمارات / جوب ياسر عثمان محرم مح.د

ندوة الحفاظ على التراث العمرانى فى االمارات االمارات العربية المتحدة -دبى 5995يونيو 3-5

تأثير التطور العمرانى الحديث على التراث العمرانى فى االمارات ة حاالت فى دبى و العيندراس

ياسر عثمان محرم محجوب. م.د جامعة االمارات العربية المتحدة -كلية الهندسة -قسم الهندسة المعمارية

تمهيد

المعااااااااااااااااااالم المعمارياااااااااااااااااا ااااااااااااااااااى افاااااااااااااااااارا بيعااااااااااااااااااى للتفاااااااااااااااااااع ت الح اااااااااااااااااااري و "السياسااااااااااااي و االجتمااااااااااااادي و االجتماعياااااااااااا فااااااااااااى ااااااااااااا مرحلاااااااااااا مناااااااااااا فجاااااااااااار التااااااااااااااري

1."لحديثحتى العمر ا

الت ااور العمرانااى ااو مظماار ماان مظااا ر الت ااور االنسااانى فااى العماار الحااديث مثلمااا ااان فااى افاا عمااور و ماا يعتبار . التاري حيث تأثرت البيئ العمراني باحتياجات مرحل من مراح الت ور االنساانى و تييارت تبعاا لتيير اا

وجاد تاأثر . لحيااة اليوميا مثلاث مثا ماا ننتجاث الياوم مان مباانى و مان من ا تاليوم تراثا معماريا ان فى الما ى جا اا مان االتراث العمرانى بالت ور العمرانى فى العمار الحاديث تاأثيرا يار مسابوا نظارا لسارع و ادة الت اور االنساانى ا ا ا

.القرن بمورة لم تحدث فى التاري من جب

على التراث العمرانىالتطور االنسانى فى العصر الحديث و تأثيره

مرت االنساني القرن الحالى بالعديد من التييرات المت حق التى احدثما ظماور الماناع و الما ينا جا ا و ظمرت السيارة و وسائ الموام ت الم تلف التى يسرت الحر و التنق مان م اان . اساسى من الحياة اليومي ل نسان

و اجباا . االنسااان علااى التعاارا علااى اساااليب حياااة م تلفاا اناات مجمولاا بالنسااب لااث ماان جباا و جااد ساااعد لاا . الااى م ااانالناااع علااى حياااة الح اار و حلاات الماادن و المنااا ا الح ااري محاا المنااا ا الريفياا و البدوياا حيااث انت اارت ال اادمات

.المر ي و النظم االداري و المحي

االعتمااد علاى المي نا فاى االنتاال و الحيااة اليوميا و ظمارت وساائ انتق االنسان بعد ل الى حياة الحداثا وو تعاي االنسااني مرحلا جديادة م تلفا تماماا عان . االتما و االع م لتيير من اسلوب الحياة حتاى فاى المناا ا النائيا

لاى و تبااد المعلوماات تتميا بتاوافر وساائ االتماا و الحاساب اال" عمار ماا بعاد الحداثا "سابقتما ي لا الابع عليماا

3 6/27/2014ندوة الحفاظ على التراث العمرانى فى االمارات / جوب ياسر عثمان محرم مح.د

و يم ااان تل اااي . يتبااااد افراد اااا المعلوماااات دون التاااأثر باالبعااااد الجيرافيااا و الماديااا " جريااا ماااييرة"فأمااابل العاااالم لاااث :المراح التى مرت بما االنساني فى العمر الحديث بأنما

المعلومات -الحداث -التح ر -المناع

Industrialization - Urbanization - Modernization - Information

لماذا الحفاظ على التراث العمرانى؟

امدت االنساااني اا القارن الحااالى العديااد ماان الحاروب الماادمرة التااى اظماارت مادى ااعا التااراث العمرانااى و ا الحارب العالميا الثانيا و با تفااا العدياد مان المباانى االثريا اثناا. االنسانى عام امام القوة التدميري ل سالح و الحاروب

فباالر م مان تاأثير الا من و الت ا ال بيعاى و . بدأ االنسان يدر ا مي العم على الحفاظ على التراث العمرانى من الفناااتأثير ال وارث ال بيعي من ال و في انات و فث على التراث العمرانى فان تاأثير االنساان علاى التاراث العمراناى اان

ا ل اثارت الت نولوجياا فاى تسامي الت اور العمراناى الساريا و ا تفااا العدياد مان المباانى و المناا ا االثريا . ا بر افدح وو سااا مت المااناع فااى يااادة التلااوث البيئااى للمااواا و . الفساااح ال ريااا لل اارا و الم ااروعات العاماا و المااناعي ال بياارة

فباال اااف للتلااوث النااتع ماان عااادم السايارات انت اارت ماادا ن الممااانا . مرانااىالمياا ممااا اثاار تاأثيرا مبا اارا علااى التاراث الع .تن ر فى المواا الملوثات التى تؤثر على االنسان و الجماد معا

امبل الحفااظ علاى التاراث العمراناى مسائولي تاري يا انسااني تساا م فاى االبقااا علاى معاالم الما اى ل اى يرا اا االنسان الحتميا التاري يا للما اى و الحا ار و المساتقب حااو تساجي حا ار و الحفااظ فمن ان وعى. ابناا المستقب

و . ما ايث و حا ار و مساتقبلث: و امبل التاراث العمراناى يع اع المويا الح ااري ل نساان. على ما يث ليرا المستقب علااى الموياا الح اااري ماان اا الحفاااظ مااا اسااتمرار الياا و الثقااافى للح ااارات اليربياا فااى العااالم الثالااث اماابل الحفاااظ

.التراث العمرانى دفا اساسيا

اشكالية الحفاظ على التراث العمرانى؟

بالر م من اتفاا الجميا على ا مي الحفاظ على التاراث العمراناى االنساانى اال ان محااوالت الحفااظ علاى التاراث فبحساااب ال لفاا االجتماعياا وال لفاا االجتمااادي وال لفاا . حديثاا العمرانااى تتعساار فااى مواجماا احتياجااات الت ااوير العمرانااى ال

الثقافي لم روعات الحفاظ و مقابلتما بال لف االجتماعي وال لفا االجتماادي وال لفا الثقافيا لم اروعات االسا ان او التعلايم و يجااد المساائولين . الفقياارة او المااح نجااد اال ياارة ت تااار علااى حساااب م ااروعات الحفاااظ و اماا فااى دو العااالم الثالااث

الحفاظ ام توفير مسا ن اف و دمات امث ؟ الحفاظ ام الت ور؟ الحفاظ ام الحداث ؟: انفسمم امام تساؤالت عدة منما

4 6/27/2014ندوة الحفاظ على التراث العمرانى فى االمارات / جوب ياسر عثمان محرم مح.د

احتياجااات الت ااوير نحاااو الح ااارة الحديثاا ماااا - ماااا يحاادث فااى فاااى ثياار ماان االحياااان -و عناادما تتعااار نااى عنااد ا يعتباار الاابع الحفاااظ عااائا للتقاادم و االرتفاااا بمسااتوى االحااوا المعي ااي اتجا ااات الحفاااظ علااى التااراث العمرا

فااى واجااا االماار يعتباار اال تمااام باحتياجااات الحا اار علااى حساااب التااراث االنسااانى يعتباار ماان اال ااااا . الفااراد المجتماااالمااادج ااو ادمااال تااراث الما ااى فالساابي الوحيااد للمعاماارة . الجساايم التااى ارت بتمااا االنساااني فااى ثياار ماان العمااور

.االمي فى الواجا المعامر

ماااااااااااا ياااااااااااادة الظاااااااااااوا ر المحي ااااااااااا بناااااااااااا التاااااااااااى تعتبااااااااااار اااااااااااوا د علاااااااااااى الما اااااااااااى فحتااااااااااااااى الظااااااااااااااا رة الحديثاااااااااااااا يم اااااااااااااان اعتبار ااااااااااااااا . تاااااااااااااا داد ا اااااااااااااا الي اال تيااااااااااااااار بينمااااااااااااااا

تسااااااااااتحا الحفاااااااااااظ عليمااااااااااا اااااااااادفاا اااااااااااد التيياااااااااار السااااااااااريا فااااااااااى الت نولوجيااااااااااا او رمااااااااااا 2.الثقافي او االثنين معا من رمو الموي

و تتبقى م ا ل اال تياار باين موروثاات التاراث و ماا تر اث السالا مان الق اايا التاى تحيار الم تماين علاى افا فاماا ان ي اون التاراث و م انا تاري يا . ف ما و معلوم للجميا ليع ما تر السالا يساتحا الحفااظ علياث. المستوياتاو و ا ميااا معماريااا او تماااميمي او ابداعيااا امااا او متفاااردا ال يوجاااد مناااث ال ثيااار و اال يمااابل الحفااااظ علاااى امااا

فالمعااالم التااى اناات تعتباار تاري يااا او . 3و اا ل فااان المعااايير الجمالياا تت ااور باسااتمرار. التااراث عماا باا اادا حقيقااى .مي ة فى عمر آ ر و بالتالى تفقد ا ميتما التراثي انسانيا معالم متمي ة تتيير ما ال من و تمبل ير مت

التطور العمرانى الحديث فى دولة االمارات العربية

تااااأثر التااااراث العمرانااااى فااااى دولاااا االمااااارات العربياااا المتحاااادة تااااأثرا بياااارا فلعقود ويل جب . باالو اا االجتمادي و الثقافي و االجتماعي لس ان المن ق

ان اساااالوب حياااااة الساااا ان المن قاااا يتمااااا بالماااادوا و الحياااااة ا ت اااااا البتاااارو ااااو انع ساات مظااا ر و ساامات تلاا المرحلاا علااى العمااارة . التقليدياا البسااي ا مناا

المحلي بالمن ق و سا مت العمارة فى توفير بيئ مناسب للسا ان تقايمم مان حارارة رة و اساااتي الجاااو عااان رياااا حلاااو مبت ااارة ل ساااتفادة مااان ماااواد االن ااااا المتاااوف

و اعتمد اجتماد المن ق جب ا ت اا البترو . الرياح المل ف عن ريا البراجي علااى التجااارة و ماايد اللؤلااؤ فااى المنااا ا الساااحلي و ال راعاا فااى الواحااات بااالقرب

. من عيون الميا و الرعى فى المنا ا المحراوي

م الثقافياا و تمياا ت مرحلاا مااا جباا ظمااور البتاارو بانع اااع وا اال للقااي البراجي التقليدي

5 6/27/2014ندوة الحفاظ على التراث العمرانى فى االمارات / جوب ياسر عثمان محرم مح.د

االجتماعياا و البيئياا علااى العمااارة تمثلاات فااى التنظاايم الااوظيفى لعناماار المساا ن و االعتماااد علااى الفناااا الاادا لى المفتااوح لتااوفير ال مومااي ال ماا للساا ان و اساات دام مااواد ان اااا محلياا مثاا االحجااار البحرياا و الجاا و الحجاار و الن ياا و

و . و انت اارت القا ا عنااد مادا الماادن لتاوفير الحماياا للساا ان. ياا الجااو الادا لى للياارااالساتفادة ماان البراجيا فااى تل تتعاااادد امثلاااا العمااااارة التراثياااا فااااى انحاااااا دولاااا االمااااارات العربياااا المتحاادة مثاا جلعاا الفمياادى باادبى التااى تاام تحويلمااا الااى متحااا و و جلع الحمن بابو ظبى و القلع ال رجي و جلع المربعا باالعين

و مان ا ام االمثلاا المعماريا لتلا الفتاارة بيات ال اي سااعيد . ير اابمديناا دبااى و الاا ى تاام تجديااد حااديثا ليماابل ماان المعااالم التراثياا

و ت اااتر جمياااا امثلااا العماااارة التراثيااا فاااى دولااا . لدولااا االمااااراتاالماارات العربيا المتحادة فاى تحقيقماا ل اابا معماارى مميا ينتماى

.ع اف ظروفما الثقافي و البيئي و االجتماعي للمن ق و يع

ان ال فااااااااااااااااااااااااارة االجتماااااااااااااااااااااااااادي التاااااااااااااااااااااااااى افر اااااااا ظماااااااور الااااااانف فاااااااى المن قااااااا فاااااااى نمايااااااا

االربعيناااااااااااات و اوائااااااااااا ال مساااااااااااينات مااااااااااان ااااااااااا ا القااااااااااارن الع ااااااااااارين و ماااااااااااا ارتاااااااااااب بااااااااااا ل ماااااااااااااا مااااااااااااان اتمااااااااااااااالت ارجيااااااااااااا حملااااااااااااات معماااااااااااااا ماااااااااااااؤثرات اجتماااااااااااااادي و اجتماعيااااااااااااا

لبثاااااااااااااااات ان ماااااااااااااااارت ال يانااااااااااااااااات العمرانياااااااااااااااا لماااااااااااااااادن ال لاااااااااااااااايع التراثياااااااااااااااا فأماااااااااااااااابحت يحااااااااااااااو فياااااااااااااث ال ااااااااااااا ان . المن قااااااااااااا مسااااااااااااارحا و ملعباااااااااااااا و م تبااااااااااااار تجاااااااااااااارب العماااااااااااااارة

و لاااااااااااا نتيجاااااااااااا بيعياااااااااااا النفتاحنااااااااااااا علااااااااااااى الياااااااااااارب . يظماااااااااااار فيااااااااااااث فنااااااااااااث و جدراتااااااااااااثو مااااااااااااااان ناااااااااااااااا د لااااااااااااااات القااااااااااااااايم اليربيااااااااااااااا لتييااااااااااااااار مااااااااااااااان الااااااااااااااانم . دون اى تحفظاااااااااااااااات

4.رى و الت ي ى للمدن فى المن ق المعما

ما بداي ظمور البترو ب ميات اجتمادي امبحت المن ق مر ج ب عاالمى و جاوة اجتماادي ماؤثرة و حادثت فرة اجتمادي ائل السبعينات انع ست على عمارة المن ق التى تييرت ب ا بيار لتناساب االو ااا االجتماادي

توافاادت علااى المن قاا 1791و بعااد اعاا ن ان اااا دولاا االمااارات العربياا فااى يوليااو ساان . ياا الجدياادةو االجتماعياا و الثقافالعديد من الم اتاب االست ااري المعماريا العالميا و ار ات االن ااا و الت اييد و بادأت حر ا ساريع فاى التنميا العمرانيا

ى تلاا الفتاارة فااى مجااا العمااارة و الت ااييد اعتمااد العماا علااى و نظاارا لقلاا ال فااااات الموا ناا فاا. فااى م تلااا انحاااا الدولاا و ظمااارت انماااا ثيااارة مااان العماااارة ات اااابا رباااى و . فاااااات اجنبيااا يااار موا نااا ساااواا مااان دو عربيااا او اجنبيااا

برل جلع الحمن بابو ظبى

6 6/27/2014ندوة الحفاظ على التراث العمرانى فى االمارات / جوب ياسر عثمان محرم مح.د

م اروعات است دمت مواد و نظم ان اا حديث لم ت ن معروف فى المن ق من جب و اتاح توافر العام االجتمادى اتمام ال . و ظمور ا على ار الواجا بسرع

بعاااااااااااد ا ت ااااااااااااا الااااااااااانف حااااااااااادثت فااااااااااارة ائلااااااااااا فاااااااااااى معظااااااااااام المااااااااااادن ال ليجيااااااااااا و نظااااااااااااارا لعااااااااااااادم وجاااااااااااااود جاااااااااااااوانين و باااااااااااااراا فاااااااااااااى مجاااااااااااااا المحافظااااااااااااا علاااااااااااااى التاااااااااااااراث العمراناااااااااى فقاااااااااد ادى الت اااااااااور الساااااااااريا فاااااااااى مااااااااادن ال لااااااااايع الاااااااااى ا الااااااااا المااااااااادن القديمااااااااا

واماااااااااااااااا االجتماعياااااااااااااااا و اسااااااااااااااااتبدالما بماااااااااااااااادن ال بتراثمااااااااااااااااا و ارتبا مااااااااااااااااا باااااااااااااااااالر و الع 5.تمت بمل الى تراث و تاري و مناخ المن ق

انت رت المبانى و المن ت التى تتما اى ماا اابا العماارة الحديثا المميا لما ا العمار و تام اسات دام ال رساان انت ارت ال ار المعماريا . ى ت ييا المواا عنمر اساسى من عنامر المبنىالمسلح و الحديد و ال جال و االعتماد عل

الم تلف و اال ا المستوردة مان م تلاا انحااا العاالم و لاب عليماا اابا العماارة الحديثا و االعتمااد علاى ماواد و نظام يمااا و اماابحت جاا ا ماان الواجاااا انت اارت المبااانى التاااى ال تحماا ااابا و ال وياا المن قاا و ال تنتماااى ال. ان اااا مسااتوردة

نظرا الست دام العدياد مان اال ا ا المعماريا دون " ملعب العمارة"العمرانى للمن ق حتى ا لا البع على من ق ال ليع و جاد ن اأت تلا الظاا رة نتيجا عادم الاوعى بأ ميا وجاود اابا معماارى مميا للمن قا و . التقيد بوجود اى ابا او ويا

الحديث السائد فى تل الفترة و ال ى نادى با ماا العماارة التقليديا و اال تماام باالت ور الت نولاوجى فاى سابي اتجا العمارةو . تحقيا عمارة تتناسب ما مت لبات العمر و التقدم الت نولوجى دون اال تماام باالنساان و ظروفاث الثقافيا و االجتماعيا

مثا من العمارة الحديث بمدين دبى

9 6/27/2014ندوة الحفاظ على التراث العمرانى فى االمارات / جوب ياسر عثمان محرم مح.د

م فى ان اا العديد من االمثل المعماري التى ال تتناسب ماا الظاروا البيئيا تيلب العام االجتمادى و توافر التموي الو انت ااار اسااات دام المباااانى ال جاجيااا التاااى تمااات و تع اااع ا اااع ال ااامع الحارجااا اثنااااا المااايا و ياااادة . و االجتماعيااا

.است دام الت ييا و ال اج ال مربائي

اث المعمااااااااااااارى فاااااااااااااى ا اااااااااااام التحااااااااااااديات التااااااااااااى افر ااااااااااااا العماااااااااااار و تماااااااااااادد التاااااااااااار التااااااااااااى ظماااااااااااارت فااااااااااااى المن قاااااااااااا وترتااااااااااااب ال فاااااااااااارة االجتمااااااااااااادي -1 :الماااااااااااادن ال ليجياااااااااااا

عليماااااااااا النظااااااااار الاااااااااى اليااااااااارب و افااااااااارا الثقاااااااااافى علاااااااااى اناااااااااث اااااااااو المثااااااااا الااااااااا ى يجاااااااااب و ان اااااااااااااااار المحتاااااااااااااااوى الاااااااااااااااوظيفى و الجماااااااااااااااالى لتراثناااااااااااااااا المعماااااااااااااااارى . ان يحتااااااااااااااا ى باااااااااااااااث

المن اااااااااااودة منااااااااااااث ال الاااااااااااد الاااااااااااا ى مااااااااااامد امااااااااااااام تحاااااااااااديات ال مااااااااااااان و حقاااااااااااا اال اااااااااااادااالمجمااااااااااااا المعماريااااااااااااا الحديثااااااااااااا علاااااااااااااى -2. ل نساااااااااااااان فاااااااااااااى ال لااااااااااااايع عبااااااااااااار التااااااااااااااري

و تتجساااااااااااااد معاااااااااااااالم تلااااااااااااا المجمااااااااااااا فاااااااااااااى اساااااااااااااتيراد الم اااااااااااااات التاااااااااااااراث المعماااااااااااااارىو . مااااااااااااااان ال اااااااااااااااارل باااااااااااااااادال مااااااااااااااان التماااااااااااااااميمات المعمارياااااااااااااااا المحليااااااااااااااا او االساااااااااااااااا مي

لمن قااااااااا تعاااااااااي فاااااااااى ا ماااااااااا القااااااااايم الوظيفيااااااااا و القااااااااايم الجماليااااااااا لتراثناااااااااا مماااااااااا جعااااااااا ا -3. حالااااااااااااا مااااااااااااان اال تاااااااااااااراب الح اااااااااااااارى بعامااااااااااااا اال تاااااااااااااراب و المعماااااااااااااارى ب امااااااااااااا

لااااااااااادى االنساااااااااااان المعامااااااااااار و عااااااااااادم ال اااااااااااعور بقيمااااااااااا عااااااااااادم وجاااااااااااود الاااااااااااوعى االثاااااااااااارىالتااااااااااااااااراث الح ااااااااااااااااارى و علااااااااااااااااى رأسااااااااااااااااث المااااااااااااااااوروث المعمااااااااااااااااارى و ادرا ان عمارتنااااااااااااااااا

ي يااااااااا التقليديااااااااا ليسااااااااات مجااااااااارد اااااااااارا جماليااااااااا فقااااااااا بااااااااا اااااااااى جااااااااايم تماااااااااميمي تتسااااااااااااات يا ماااااااااااااا اسااااااااااااات اعت مااااااااااااان جبااااااااااااا ان تلباااااااااااااى مت لباااااااااااااات العمااااااااااااار و تمااااااااااااالل و

-4. بفعالياااااااااااااا ا ا جمنااااااااااااااا باسااااااااااااااتلمام عناماااااااااااااار ا فااااااااااااااى تحقيااااااااااااااا الوظااااااااااااااائا المعمارياااااااااااااا و تأ ااااااااااا علاااااااااااى عاتقماااااااااااا حمايااااااااااا عااااااااااادم وجاااااااااااود مدرسااااااااااا جوميااااااااااا للتااااااااااارميم و المااااااااااايان

رى اال تاااااااااااراب المعماااااااااااا -5. ااااااااااا ا التاااااااااااراث الااااااااااا ى يعتبااااااااااار امانااااااااااا اليااااااااااا فاااااااااااى اعناجنااااااااااااالاااااااااااااا ى وجااااااااااااااد فااااااااااااااى المن قاااااااااااااا نتيجاااااااااااااا حتمياااااااااااااا لوجااااااااااااااود جياااااااااااااا ماااااااااااااان المعماااااااااااااااريين المعاماااااااااااارين درع و تعلاااااااااااام النظرياااااااااااااات المعمارياااااااااااا الحديثاااااااااااا فاااااااااااااى جامعااااااااااااات اليااااااااااااارب من ااااااااااااااارا القااااااااااااااايم الت ي يااااااااااااااا بابعاد اااااااااااااااا الوظيفيااااااااااااااا و الجماليااااااااااااااا للتاااااااااااااااراث المعماااااااااااااااارى ااااااااااااأنمم ااااااااااااأن ماااااااااااان افقااااااااااااد االنبمااااااااااااار بمدنياااااااااااا الياااااااااااارب القاااااااااااادرة علااااااااااااى تقياااااااااااايم تراثااااااااااااث

اساااااااااااااااااتفحا تجاااااااااااااااااارة الم اااااااااااااااااارب بالعقاااااااااااااااااار مماااااااااااااااااا يااااااااااااااااادعو ال ثيااااااااااااااااارين -6. لماااااااااااااااااادىاللت اااااااااااااحي باالبنيااااااااااااا التاري يااااااااااااا ممماااااااااااااا انااااااااااااات ا ميتماااااااااااااا و ااااااااااااادمما نظيااااااااااااار مقابااااااااااااا

سااااااااااااارع معاااااااااااااد الت اااااااااااااوير و اعاااااااااااااادة الت اااااااااااااوير الجاااااااااااااارى علاااااااااااااى -9. ماااااااااااااادى بيااااااااااااار 6.المدن التاري ي العربي و ام فى ا نى اج ائما

8 6/27/2014ندوة الحفاظ على التراث العمرانى فى االمارات / جوب ياسر عثمان محرم مح.د

ق حد ال يم ن تجا لث لما لث من تاأثير علاى سا م و بقااا التاراث العمراناى بتلا ت االو اا المتد ورة للمنو جاااد تاااأثر الحاااى باااالت ور العمراناااى و اد اااا المرافاااا و الت نولوجياااا الحديثااا و تاااد ور التاااراث . المن قااا فاااى حالااا ساااليم

راثياا با ااف االلاوان و المباانى و الفتحااات و تام ت ااويث العدياد مان المباانى الت. العمراناى ماا يت ال فاى ال ثياار مان االمثلا .للت ييا و الفتحات المستعارة اليما

المد ال رجى لحى البست ي

تاثير التطور العمرانى الحديث على التراث العمرانى بدولة االمارات العربية المتحدة

و نوا و ا ميا التاراث العمراناى و ت تلا ا ا تأثير الت ور العمرانى الحديث على التراث العمرانى تبعا لحجم و من المثير للد ان تأثير الت ور العمرانى الم ا . ل تبعا لدرج الت ور العمرانى التى مدتما المنا ا الم تلف

فاااالولى فيلاا با الاا التااراث العمرانااى تمامااا فااى حااين ان الثانياا تماايبث . ا اار ب ثياار ماان تااأثير عواماا اال مااا و الاا من ا ل ي تلاا ا التااثير تبعاا لوجاود التاراث العمراناى وحادات منفمال او مجموعاات او أحيااا او . التد ور و التلااب

.منا ا امل

و فيمااا يلااى عاار لاابع امثلاا ماان التااراث العمرانااى التااى تااأثرت بااالت ور العمرانااى الحااديث فااى دولاا االمااارات ت ااور العمرانااى الساالبى علااى عاادد ماان المنااا ا باال اااف الااى عاار لاابع و تو اال االمثلاا تااأثير ال. العربياا المتحاادة

.محاوالت الحفاظ التى تم ت بيقما

7 6/27/2014ندوة الحفاظ على التراث العمرانى فى االمارات / جوب ياسر عثمان محرم مح.د

دبى بمدينة البستكية حى

ان التاااااااااااراث العمراناااااااااااى يوجاااااااااااد علاااااااااااى يئااااااااااا مباااااااااااانى منفمااااااااااال او علاااااااااااى ااااااااااا مجموعااااااااااااااا مااااااااااااااان المباااااااااااااااانى و الم حاااااااااااااااظ أن الجماااااااااااااااات المساااااااااااااااؤول ا تمااااااااااااااات بااااااااااااااابع

و لألسااااااااااااا فقااااااااااااد اناااااااااااات . منااااااااااااا ا ب املمااااااااااااا جاااااااااااادار االمبااااااااااااانى المنفماااااااااااال و تر اااااااااااات تلاااااااااا المنااااااااااا ا تساااااااااا نما عااااااااااائ ت نياااااااااا جااااااااااادرة علااااااااااى الحفاااااااااااظ علااااااااااى تلاااااااااا المبااااااااااانى بحالااااااااااااا جيااااااااااااادة و ل ااااااااااااان بتر ماااااااااااااا تلااااااااااااا المساااااااااااااا ن انتقااااااااااااااال الاااااااااااااى المناااااااااااااا ا الجديااااااااااااادة اااااااااااا الحقباااااااااااا النف ياااااااااااا تر اااااااااااات تلاااااااااااا المنااااااااااااا ا فااااااااااااى يااااااااااااد ماااااااااااان ال يقاااااااااااادر جيمتمااااااااااااا

اديااااااااااااا ماااااااااااايانتما حيااااااااااااث اماااااااااااابحت تلاااااااااااا المنااااااااااااا ا الحقيقياااااااااااا و لاااااااااااايع باساااااااااااات اعتث مماااااااااااأوى ل بقاااااااااااات محااااااااااادودة الاااااااااااد او مااااااااااان يااااااااااار سااااااااااا ان المدينااااااااااا االماااااااااااليين مماااااااااااا ادى الااااااااااى تااااااااااد ور وا اااااااااال فااااااااااى حالتمااااااااااا ثاااااااااام سااااااااااقو ما ليقااااااااااوم م انمااااااااااا مساااااااااا م ااااااااااو

7.فى تنافر مارخ ما ما من حولث من عراج و تاري

البسات ي الا ى يعتبار مان اجادم االحيااا بمدينا دباى و من االحياا التى مدت مث ا ا الت اور بمدينا دباى حاىو اان ا لاب سا ان المن قا فاى الما اى مان العاائ ت الينيا مان الماوا نين و ل انمم . يقا فى الجانب اليربى مان ال اور

عاد جارة و مدت المن ق تيير اساسى فاى الت اوين االجتمااعى ب. جرو ا ما بداي التقدم االجتمادى و يادة احتياجاتممو باال با ال يملا اؤالا . الموا نين منما الى المنا ا الجديدة و امبل الت وين االجتماعى ييلاب علياث الوافادين و العماا

.الوعى با مي التراث العمرانى ال ى يحي بمم و ال القدرة المادي للحفاظ عليث

8 دبىحى البست ي القديم بمدين

11 6/27/2014ندوة الحفاظ على التراث العمرانى فى االمارات / جوب ياسر عثمان محرم مح.د

و جد ب

ا اف الفتحات المستعارة و فتحات الت ييا للمبانى التراثي بحى البست ي

11 6/27/2014ندوة الحفاظ على التراث العمرانى فى االمارات / جوب ياسر عثمان محرم مح.د

التد ور االن ائى للمد التراثى بحى البست ي

ا اف االلوان و المبانى على المبانى التراثي

12 6/27/2014ندوة الحفاظ على التراث العمرانى فى االمارات / جوب ياسر عثمان محرم مح.د

العبرة و السوق منطقة

و . قديم و العبرة من ا م منا ا دبى القديم التى مدت الروال التجاارى و ن اأت المدينا تعتبر من ق السوا اليظماار فااى تلاا المن قاا تااأثير الن ااا التجااارى علااى التااراث العمرانااى حيااث تنت اار الياف ااات التجارياا التااى ت ااو المن اا ت

باانى القديما تحات تاأثير التيييارات و اال اافات و يظمر فى تل المن ق ل تمدم عدد مان الم. التراثي و تمدد س متما .المستمرة لما

و تظمر . و يظمر بالمن ق ل االست دام ير المناسب للمبانى التراثي م ا ن و مستودعات للمواد التجاري .المور مدى التأثير و التد ور ال ى حدث للمن ق

ااف السا لم و التي ياات و الياف اات و فتحاات الت يياا و المثاا المقابا يظمار مادى تاد ور المبناى التراثاى با .مما يمدد س متث و يعر ث للتلا و التمدم

التدا بين القديم و الحديث

13 6/27/2014ندوة الحفاظ على التراث العمرانى فى االمارات / جوب ياسر عثمان محرم مح.د

و تتعاادد . و تقاوم بلديا دباى فاى الوجات الحاالى بعما دراساا اامل لت اوير من قا الساوا القاديم و حاى البسات ي الن ااا التجااارى التااى وماالت ا ياارا الااى ا تفاااا بعاا المبااانى التراثياا باال اااف للتااأثير مظااا ر تااأثير الت ااور العمرانااى و

.المدمر للياف ات على الفرا ات العمراني و المبانى التراثي

ا اف الياف ات على البراجي تمدم المبانى التراثي بالسوا القديم

اال افات التى ت و التراث العمرانى

14 6/27/2014ندوة الحفاظ على التراث العمرانى فى االمارات / جوب ياسر عثمان محرم مح.د

بالعين التراثية الحدائق

و . ود عدد بير من المبانى التراثي مما ي اير الاى وجاود ح اارة مساتقرة جديما بالمن قا ت تمر مدين العين بوج . ت ير الدالئ الموجودة بمن ق الميلى الى وجود ح ارات تعود الى ث ث االا سن جب المي د

ع ع المسا ن التى انت تمنا من الجريد و تنت ر بمدين العين الق ا الحمين التى جاومت فع ال من علىو تب الجمات المعني جمارى جمود ا للحفاظ على التاراث العمراناى . و الج و التى لم تحتم عوام التعري و التمدم

و و جااد تاام تحوياا العديااد ماان المنااا ا التراثياا الااى حاادائا عاماا . بمديناا العااين بالحفاااظ علااى العديااد ماان المبااانى التراثياا .متن ات

فوجود الميا ب ثارة . و تجدر اال ارة نا الى م ا ر تحوي المنا ا االثري و التراثي الى حدائا عام و متن اتحو االثر ي يد من نسب الر وب فى الحوائ الممنوع البا من االحجار ال بيعي التى تتأثر ب يادة الر وب و المياا

دائا المحراوي وسيل لتنمي المنا ا حو المبانى االثري و االبتعاد بمماادر المياا عان ل ا يجب االتجا للح. حولما .المبانى التراثي

جلع يلى بمدين العين

15 6/27/2014ندوة الحفاظ على التراث العمرانى فى االمارات / جوب ياسر عثمان محرم مح.د

تحوي المنا ا التراثي الى حدائا عام : حديق اثار يلى

ترميم الق ا القديم بمدين العين

دبى متحف و الفهيدى قلعة

تحوي التراث العمرانى الى حدائا عام : جلع المريجب

16 6/27/2014ندوة الحفاظ على التراث العمرانى فى االمارات / جوب ياسر عثمان محرم مح.د

ماااان الم ااااروعات الممياااا ة بمديناااا دبااى تحوياا جلعاا الفمياادى الااى متحااا دبااى و التعام معث ب ا مناساب حياث ا ايا العااااااار المتحفاااااااى الجدياااااااد تحااااااات االر

و . بحيااث ال يااؤثر علااى ال اا العااام للقلعاا لعمرانااااى ل اااان يااااؤثر علااااى القلعاااا المحااااي ا

حيااث توجااد منااا ا انتظااار ساايارات مجاااورة للمبناااى و اااارا ات ثافاااا ماااارور ساااايارات عالياااااااااا تعاااااااااار المبنااااااااااى ل تاااااااااا ا ات و

اااا ل تتعاااادد . ال اااايو االر ااااي ال ااااديدة .معالجات المبانى الجديدة حو المتحا و االلوان المست دم فيما بما يؤثر على االحساع العام للمبنى

سعيد الشيخ بيت

تم فى اسلوب الحفاظ علاى بيات ال اي ساااااااعيد تحقياااااااا النجااااااااح فاااااااى اعاااااااادة االسااااااات دام

و ل اااان اعااااادة . المناسااااب الااااى اساااات دام متحفااااىالبناااااااا ال اماااااا للبياااااات افقدتااااااث عبااااااا التاااااااري و

. الما ى

البيئ المحي بقلع الفميدى بدبى

الدور االر ى لبيت ال ي سعيد بدبى

19 6/27/2014ندوة الحفاظ على التراث العمرانى فى االمارات / جوب ياسر عثمان محرم مح.د

دبىتجديد بيت ال ي سعيد ب

اشكال التأثير على التراث العمرانى

مااان العااار الماااوج الساااابا لااابع امثلااا المناااا ا التراثيااا بدولااا االماااارات العربيااا المتحااادة و دراسااا حااااالت بمدينتى دبى و العاين يظمار تعادد ا ا ا التاأثيرات علاى التاراث العمراناى حياث منماا ماا او سا حى و منماا ماا او عمياا

:و من ا ا تل التأثيرات. بنى و فائتثيؤثر على س م الم

البناا الم ما ل ثر حيث يتم بناا من ت و مبانى جديدة م ما ل ثر مما ياؤثر علاى ال ا العاام .ل ثر و على س متث االن ائي و المعماري

انات ل ثر مما ي و لث ال ارجى و ييير من االحساع بث و بتاري ثا اف الوان و د .

ا اف مبانى و من ت سواا دا ليا او ارجيا ل ثر نفسث مما يؤثر على س م المبناى باال ااف الاى .تييير لث ال ارجى

االثر و الواجمات با اف او ا ا فتحات بثتييير.

عم فتحات فى الجدران للم يفات مما يؤثر على الحوائ و س متما االن ائي.

دم ج ئى او لى ل ثر و تأثر النظام االن ائى ل ثر .

اد ا مرافا ميا و مرا و مرباا و ا اف اجم ة استقبا تليف يونى.

18 6/27/2014ندوة الحفاظ على التراث العمرانى فى االمارات / جوب ياسر عثمان محرم مح.د

و ا ياف ات اع ني بيرة و تثبيتما بالمبانى االثري مما يؤثر على س متما.

ملى الى است دام آ ر ير مناسب يؤثر على س م المن أتيييراست دام البناا من االست دام اال.

ال ثاف الس اني و الت دع الس انى و تأثير على االثر من حيث االحتياجات االنساني و المرافا.

دمات و ف عم تعدي ت دا لي بالتقسيم او ا اف را و .

وجود تلوث بيئى و بمرى نتيج البيئ المحي باالثر.

تأثير السيارات و وسائ المرور و اال ت ا ات و ال يو على الترب.

للمنا ا و م ا ر م فى احداث تيييرات امل للمنا ا التراثي الت وير الع وائى او الم .

تأثير البيئ المحي فى التقليا مان ا ميا االثار نتيجا اسات دام اابا معماارى ال يتناساب ماا المن قا .او است دام الوان و تفامي معماري ريب

17 6/27/2014ندوة الحفاظ على التراث العمرانى فى االمارات / جوب ياسر عثمان محرم مح.د

اشكال التأثير على التراث العمرانى

البناء المالصق لالثر

اضافة الوان و دهانات

اضافات مبانى و منشآت

تغيير شكل االثر

هدم جزئى او كلى

ادخال مرافق

وضع يافطات

اعادة االستخدام باسلوب غير مناسب

تأثير البيئة المحيطة

21 6/27/2014ندوة الحفاظ على التراث العمرانى فى االمارات / جوب ياسر عثمان محرم مح.د

مستويات الحفاظ على التراث العمرانى

و يم ان تمانيفما ماا . تتعدد مستويات الحفاظ على التراث العمرانى تبعا لحجم و ناوا التاراث العمراناى و ا ميتاث :يلى

و و عادة ما يتم من المتاحا للحفاظ على الق ا و العنامر االثري : الحفاظ على العنامر التراثي -1 .رميمما و معالجتما باسلوب علمى ي من بقائما و س متمابعد ت

مث عمليات الترميم و التجديد للمبانى التراثي و تحويلما الى متاحا او ما ارات : الحفاظ على المبنى الواحد -2 .سياحي

فااظ عليماا فى حالا وجاود مجموعا مان المباانى التراثيا المتجااورة ياتم الح: الحفاظ على مجموع من المبانى -3 . مجموع امل و تظمر القيم التراثي للمجموع ا مي وحدة

فااى حالاا وجااود مجموعااات ماان المبااانى التراثياا تمثاا اتمااا بااين من قاا و ا اارى : الحفاااظ علااى مماار تراثااى -4 .على جانبى ممر او ريا

اث العمرانى و ي ام لا المباانى و فى حال وجود من ق امل تمث التر : الحفاظ على من ق تراثي امل -5 .الممرات التراثي

و يتم الت ي لث على مستوى االجليم او الدول و يت من مستويات الحفاظ : الحفاظ على المستوى االجليمى -6 .السابق و يت ام ما الحفاظ على منا ا او ممرات تراثي ا رى

لاااى نماااا ل مااان التاااراث العمراناااى مثاااا علاااى الت اااور و يت ااامن الحفااااظ ع: الحفااااظ علاااى المساااتوى الااادولى -9 .االنسانى عام و عادة ما ت ار فيث الميئات العالمي مث اليونس و

21 6/27/2014ندوة الحفاظ على التراث العمرانى فى االمارات / جوب ياسر عثمان محرم مح.د

مستويات الحفاظ على التراث العمرانى

عناصر تراثية

مبنى واحد

مجموعة من المبانى

ممر تراثى

منطقة تراثية

المستوى االقليمى

المستوى الدولى

22 6/27/2014ندوة الحفاظ على التراث العمرانى فى االمارات / جوب ياسر عثمان محرم مح.د

اساليب الحفاظ على التراث العمرانى

ممماااااااااااااااا ي ااااااااااااااان سااااااااااااااابب المحافظااااااااااااااا علاااااااااااااااى الموجاااااااااااااااا يجاااااااااااااااب تاااااااااااااااوفير ساااااااااااااااب ( المعااااااااااالم)ردة فحسااااااااااب باااااااااا علااااااااااى الماااااااااافات الحفاااااااااااظ لاااااااااايع علااااااااااى الوحاااااااااادات المنفاااااااااا 9.االملي للمن ق و ا امر اساسى

:ت تلا اساليب الحفاظ تبعا لنوا و حال االثر او التراث العمرانى و تت من االساليب التالي

REbuild/REproduceالبناء اعادة

.لتى انت عليما فى الما ىيت من ا االسلوب اعادة البناا المبانى القديم على مث الحال ا

REstoreالترميم

.ترميم الق ا و المبانى التراثي الى مث الحال التى انت عليث فى الما ى

REnovate/REinstateالتجديد

.و يت من التجديد استعما مواد حديث و محاول تومي االثر الى حال جريب من حالتث وجت ان ائث

onREvitalizatiاالحياء

.و و احياا المن ق التراثي الى ما انت عليث من جب با اف ان و مرافا انت موجودة من جب

REctifyاالرتقاء

االرتقاا بالمن ق عمرانيا و اجتماعياا و اجتمااديا فاى سابي تحساين مساتوى با ااف ان ا لام ت ان متواجادة مان .جب تتناسب ما مت لبات العمر الحديث

REuseاالستخدام دةاعا

و ناا ثا ث متييارات . و يت من است دام المبنى فى نفع الير ال ى ان ئ او است دامث فى است دام جديدمقابلا المبناى الحتياجاات برناامع االسات دام ( 1: تؤثر على نجاح تيييار االسات دام للمباانى الحاليا الاى اسات دامات جديادة

التا ام المالا باعاادة االسات دام حتاى و لاو ( 3عم التيييرات ال م مقاب اعادة البناا و الجدوى االجتمادي ل( 2. الجديد . انت الت لف ا بر

23 6/27/2014ندوة الحفاظ على التراث العمرانى فى االمارات / جوب ياسر عثمان محرم مح.د

عناصر تراثية

مبنى واحد

مجموعة من المبانى

ممر تراثى

منطقة تراثية

اساليب الحفاظ على التراث العمرانى

الترميم

اعادة البناء

التجديد

االحياء

االرتقاء

اعادة االستخدام

24 6/27/2014ندوة الحفاظ على التراث العمرانى فى االمارات / جوب ياسر عثمان محرم مح.د

اساليب المعالجة و الحلول

متااااااااااااااى مااااااااااااااا عرفاااااااااااااات اسااااااااااااااباب التلااااااااااااااا يماااااااااااااابل باالم ااااااااااااااان ايجاااااااااااااااد الوسااااااااااااااائ جااااااااااااارد تااااااااااااارميم االجااااااااااااا اا التالفااااااااااااا حياااااااااااااث ان م. ال فيلااااااااااااا بتااااااااااااارميم الموجاااااااااااااا و حمايتاااااااااااااث

ممماااااااااااااا ي ااااااااااااان واساااااااااااااعا و مت اااااااااااااام فماااااااااااااو يااااااااااااار ااااااااااااااا ا مااااااااااااان ال ااااااااااااارورى ات اااااااااااااا و لماااااااااااااا الياياااااااااااااا يجااااااااااااااب ان اااااااااااااااا . االجاااااااااااااارااات ل اااااااااااااامان الحماياااااااااااااا فااااااااااااااى المسااااااااااااااتقب

مرا اااااااااااا فااااااااااااى الموجااااااااااااا نفسااااااااااااث تملاااااااااااا القااااااااااااوة و التساااااااااااامي ت االدارياااااااااااا ال ماااااااااااا لمنااااااااااااا 10.ت رار التداعى و مان الرجاب الم لوب

ماان العاار السااابا للتااأثيرات الم تلفاا للت ااور العمرانااى الحااديث و تيياار االحتياجااات االنساااني اارورة يت اال و مان . توفير االساليب المناسب اليقاا تل التعديات و معالج ما اتلفث عدم الوعى با ميا و م انا تلا المناا ا التراثيا

:ا م االجرااات الواجب ات ا ا

لمبانى االثري و المنا ا التراثي اال من م ات وا ح تراعى جيم تل المنا ا منا دم او تييير ا - .و ا ميتما و االساليب المثلى للتعام معما

.ا ال التعديات و الم الفات االن ائي و الياف ات التى ت و المنا ا و المبانى التراثي -

.المنا ا و الم ونات ا تيار مجا منا ا الحفاظ و اسلوب التعام ما -

.ا مي االع م و التوعي با مي و اساليب المحافظ على التراث -

.ادارة م روعات الحفاظ باسلوب ي من استمراريتما و ميانتما بعد انتماا اعما الحفاظ -

.و ا القوانين و الت ريعات المنظم للتعام ما المنا ا االثري -

.أف وسيل للحفاظ على التراث العمرانىاعادة االست دام المناسب -

.توجا مسببات التداعى و ات ا االجرااات المناسب اليقافما فى الوجت المناسب -

.تحديد مستويات التأثير و اساليب الع ل بما يتيل الحفاظ على التراث العمرانى بمورة مثالي -

لياا أساالوب لدراساا تااأثير الت ااور العمرانااى الحااديث و اساااليب و يقتاارح البحااث الرؤياا االسااتراتيجي المت املاا التا .المعالج

25 6/27/2014ندوة الحفاظ على التراث العمرانى فى االمارات / جوب ياسر عثمان محرم مح.د

عناصر تراثية

مبنى واحد

مجموعة من المبانى

ممر تراثى

منطقة تراثية

الحفاظ

الترميم

اعادة البناء

التجديد

االحياء

االرتقاء

اعادة االستخدام

المستوى

المستوى االقليمى

المستوى الدولى

البناء المالصق لالثر

اضافة الوان و دهانات

اضافات مبانى و منشآت

تغيير شكل االثر

هدم جزئى او كلى

ادخال مرافق

وضع يافطات

اعادة االستخدام باسلوب غير مناسب

تأثير البيئة المحيطة

التأثير

26 6/27/2014ندوة الحفاظ على التراث العمرانى فى االمارات / جوب ياسر عثمان محرم مح.د

التراث العمرانى و السياحة

و . تعتبر عنامر التراث المعمارى من ا م عنامر الج ب بالنساب للساياح العالميا و المحليا علاى حاد الساوااناعات العالمي التى تمتم بما الدو اف لما تحققث من د و انتعاا اجتماادى علاى تعتبر مناع السياح من ا م الم

. اف المستويات

و مااااااااااااا ااااااااااااو وا اااااااااااال فااااااااااااان السااااااااااااائل الاااااااااااا ى يقااااااااااااوم ب يااااااااااااارة معااااااااااااالم التااااااااااااراث تجرباااااااااا انساااااااااااني " بأجتناااااااااااا"تلاااااااااا المعااااااااااالم و ل اااااااااان يقااااااااااوم " بأجتناااااااااااا"العمرانااااااااااى ال يقااااااااااوم

لم التااااااااااااراث العمرانااااااااااااى تقااااااااااااوم بتوليااااااااااااد ف اااااااااااا ماااااااااااان معااااااااااااا. ن ااااااااااااأت ماااااااااااان تلاااااااااااا ال يااااااااااااارةمجموعاااااااااااا ماااااااااااان التجااااااااااااارب و ل اااااااااااان تلاااااااااااا المواجااااااااااااا ال تقااااااااااااوم بتوليااااااااااااد تلاااااااااااا التجااااااااااااارب

11.وحد ا و ل ن بتوليد معانى لدى السائل عن تل المنا ا

فاااى تولياااد تجاااارب انسااااني و تاري يااا و االحسااااع بعباااا " المسااات دم للتاااراث"و مااان المم ااان اعتباااار الساااائل اااو الساات دام التااراث العمرانااى تااأثير مبا اار علااى التااراث نتيجاا سااوا االساات دام احيانااا او التيياارات المتعماادة و ل اان. الما ااى

و ماان المفيااد التعاارا علااى نوعياا السااائل و ر باتااث و ريقاا . للتااراث السااتيعاب السااياح عنماار ماان عناماار االسااتي ا و يست لمااما ماان يااارة المنااا ا التراثياا و لاا عاان ريااا اساات دامث للتااراث العمرانااى و التجرباا االنساااني التااى يماار بماا

.اجراا ابحاث للتعرا على تل العوام و ل تأثير ا على التراث العمرانى

التراث العمرانى و ممارسة المهنة

مااااااااااان الوا ااااااااااال اناااااااااااث لااااااااااام يعاااااااااااد مااااااااااان المرادفاااااااااااات الجاااااااااااادة او المقبولااااااااااا محاولااااااااااا الماااااااااناع و الااااااااا ى اااااااااان يت لاااااااااب العاااااااااودة الاااااااااى التقالياااااااااد الساااااااااائدة فاااااااااى عمااااااااار ماجبااااااااا

ممماااااااااااا ظمااااااااااار لااااااااااا -الر اااااااااااوخ االعماااااااااااى لل ااااااااااارا المتبعااااااااااا فاااااااااااى االجياااااااااااا الساااااااااااابق و المااااااااااااد اال ثااااااااااااار واجعيااااااااااااا و ايجابياااااااااااا اااااااااااااو البحاااااااااااااث . اساااااااااااالوب مثاااااااااااااالى للااااااااااااابع

بالتجدياااااااااااد و لااااااااااايع -عااااااااااان وعاااااااااااى ناجاااااااااااد جدياااااااااااد يم نناااااااااااا مااااااااااان التعامااااااااااا ماااااااااااا التااااااااااااري 12.بالتجميد

ات الت نولوجياا و ال فاارة العمرانياا السااريع نتيجاا االنفتاااح السااريا و المفاااجئ بعااد انتماااا فتاارة االنبمااار بااالت ور على العالم بدأت العدياد مان دو ال لايع و منماا دولا االماارات العربيا المتحادة فاى الاتمعن و التف يار فاى البيئا العمرانيا

فقاااد تماثلااات العدياااد مااان المناااا ا . نتمااااا للمن قااا التاااى انتجتماااا تلااا الفتااارة و التاااى افتقااادت ال اااابا المعماااارى المميااا و االالعمرانياا و اماا فااى الماادن ال بياارة فااى دولاا االمااارات مااا الماادن ال بياارة فااى امااا ن ا اارى ماان العااالم و تااأثير تلاا البيئاا

29 6/27/2014ندوة الحفاظ على التراث العمرانى فى االمارات / جوب ياسر عثمان محرم مح.د

احيااااا القااايم و بااادأ اال تماااام علاااى افااا المساااتويات باااالتراث و . العمرانيااا علاااى الناااواحى االنسااااني و الثقافيااا و االجتماعيااا و بادأت عملياات تارميم بعا المباانى . التقليدي االميل و اال تمام بالعمارة التراثي و ما تع سث من جيم ح اري و تراثيا

اا ل باادأ ت ااجيا محاااوالت اظمااار ااابا معمااارى مناسااب للمن قاا فااى المبااانى الحديثاا و . القديماا و تحويلمااا الااى متاااحاالقديم و الحديث و توظيا مواد االن اا و النمو الحديث فى الومو الى اابا معماارى نجحت بع المحاوالت فى م ل

استمرت فى نفع الوجت محاوالت استي االم انات االجتمادي فى است دام احدث الت اورات الت نولوجيا . ممي للمن ق . يئي دون النظر لمدى مناسبتما للمن ق و ظروفما الثقافي و االجتماعي و الب

تنت ااار الياااوم ظاااا رة ااادم المباااانى التاااى ان اااأت ااا الساااتينات و السااابعينات ليحااا محلماااا مباااانى جديااادة تظمااار و ت من ا الي ال ابا المعمارى فى دولا . محاوالت ا فاا ابا معمارى يظمر االنتماا و الموي لثقاف و تاري المن ق

فاالتجا الستي القوة االجتماادي المتاوفرة . لعدة عوام ات ا داا متباين االمارات العربي المتحدة فى وجود تأثير جوىبمادا تحقيااا اجماى اسااتي للت نولوجيااا الحديثا ماان مااواد بنااا و نظاام ان اااا دون التقياد ب ااابا معمااارى معاين فااى ساابي

جتماعيا الا ى يادعو الاى الت احي بابع اللحاا بر ب الح ارة العالميا يقابا االتجاا الاى مراعااة الناواحى الثقافيا و االالجوانااب االجتمااادي و الت نولوجياا فااى ساابي تحقيااا ااابا معمااارى ينتمااى للمن قاا و يااوفر لساا انما ال ااعور باالنتماااا و

.االستمراري التاري ي

ت الجدياادة فااى المنااا ا التراثياا ماان االساائل التااى ال نجااد اجابااات ساامل و تتبقااى ا اا الي التعاماا مااا الم ااروعا :عليما

من االمثل الناجح العادة است دام مفردات التراث بدبى

28 6/27/2014ندوة الحفاظ على التراث العمرانى فى االمارات / جوب ياسر عثمان محرم مح.د

ااااااااااا ينبياااااااااااى ل بنيااااااااااا الجديااااااااااادة فاااااااااااى االحيااااااااااااا القديمااااااااااا ان تمتلااااااااااا ا ااااااااااا اال و 13؟(عمر ا)نما ل تاري ي ؟ ام انث من االجدر اظمار ا ب ابا مرحلتما

ولاا االمااارات العربياا المتحاادة فبااين مؤيااد يؤ ااد و تبايناات االراا حااو ا مياا وجااود ااابا معمااارى ممياا للعمااارة بدأ ميااا وجاااود اااابا معماااارى يع اااع القااايم الثقافيااا و االجتماعيااا و للمن قااا و المحافظااا علاااى التاااراث المعماااارى القاااديم و

مار ولا ل يظ. معار يعتبر ا االتجا تقيد بم لفات الما ى و يؤ د علاى ا ميا مساايرة الت اورات الت نولوجيا الحديثا و بااالر م ماان تعاادد االراا و االتجا ااات . ال ااابا المعمااارى بدولاا االمااارات العربياا المتحاادة أ اا الي يمااعب التعاماا معمااا

يبقاى ال اابا المعماارى مان المظاا ر التااى تاؤثر فاى ت اور و ماي ال اعوب و التااى يجاب ان تناا القسا المناساب ماان فالعمااارة ااى نتااال تفاعا العديااد ماان العواماا . سياسااي و الثقافياا و ال اعبي المناج ا و االمعااان علااى م تلاا المسااتويات ال

االجتمااادي و الثقافياا و االجتماعياا و السياسااي و االنساااني و ااى ال تمثاا فقاا الواجااا الحااالى للمجتمعااات و ال ااعوب و . االن االنساني الم تلف ل نما تؤثر فى توجمات المجتما المستقبلي حيث انما البيئ التى تتفاع فيما اف

الحفاظ على التراث فى عصر المعلومات

ان ماااااااااااااا نم اااااااااااااى الياااااااااااااث لااااااااااااايع مجااااااااااااارد ياااااااااااااادة فاااااااااااااى االسااااااااااااات دام االل تروناااااااااااااى بالنسااااااااااااااب للت نولوجيااااااااااااااات المااااااااااااااناعي و لاااااااااااااايع مجاااااااااااااارد الم يااااااااااااااد ماااااااااااااان التقاااااااااااااادم فااااااااااااااى ت نولوجياااااااااااااااات ال مبياااااااااااااااوتر و عمليااااااااااااااا ت ااااااااااااااا ين و تمااااااااااااااانيا و معالجااااااااااااااا البيانااااااااااااااااات و

و لااااااااااااايع مجااااااااااااارد تقااااااااااااادم فاااااااااااااى ت نولوجياااااااااااااات االتماااااااااااااا اعتماااااااااااااادا علاااااااااااااى المعلوماااااااااااااات انناااااااااااااااا نم اااااااااااااااى الاااااااااااااااى ..... االجماااااااااااااااار الماااااااااااااااناعي و ااااااااااااااااب ت االليااااااااااااااااا ال جاجيااااااااااااااا

مجتماااااااااااااااا ب ااااااااااااااارى ي تلاااااااااااااااا نوعياااااااااااااااا عااااااااااااااان المجتماااااااااااااااا الااااااااااااااا ى سااااااااااااااااد فاااااااااااااااى عمااااااااااااااار 14."المناع

عما سابقما مان حقباات تؤ د جميا ال وا د و المتييرات حولنا ان االنساني تم ى الى حقب جديدة م تلف تماماامتااادادا لعمااار الماااناع او مجااارد اسااات دام الم ياااد مااان ت نولوجياااا - ماااا يؤ اااد المت مماااون -و اااى ليسااات . تاري يااا

و . االتماالت او ال مبيوتر ول ن الحقب القادم تحما معماا تييارات اساساي فاى اسااليب الحيااة و الانظم و القايم االنسااني .و متابع التحوالت و رمد التييرات التى تؤثر علينا سلبا او ايجابا فى م تلا المجاالتما يممنا فى ا المجا

فبادال مان . من ا م مظا ر التيير فى عمر المعلومات و تييار مماادر المعلوماات التاى يعتماد عليماا االنساانمادر المعلومات االلي تروني التى تتميا الممادر التقليدي الم بوع او المسموع او المرئي سوا يعتمد االنسان على م

ففااى . بالتفاعاا ال ااديد و ام انياا ت اا ي و رؤياا و اساات دام المعلومااات المتااوفرة عاان ريااا تلاا ال ااب ات ب اارا ال نمائياا الما اااى انااات المعلوماااات جامااادة و مرتبااا ب ااارا يماااعب تعاااديلما او تحوير اااا و ل ااان بف ااا نظااام المعلوماااات المتقدمااا

27 6/27/2014ندوة الحفاظ على التراث العمرانى فى االمارات / جوب ياسر عثمان محرم مح.د

و ياتم . لومات بمثاب اج اا يم ان تجميعماا ب ارا م تلفا لتع اى ماور متييارة و مفاا يم م تلفا تبعاا للحاجا امبحت المعللمعلوماات م ا نلا ل لان ي اون دور نظام المعلوماات العما . ل بسرع بيرة لم ت ن متوفرة جب ظماور تلا الانظم

و متوفر من معلومات و ما و م لوب من اساليب ت ا ي للمعلومات بناا على ما مولدفق و ل نما سوا ت ون بمثاب .للتعبير عن دور تل النظم فى عمر المعلومات" مناع المعلومات"مما اظمر مم لل مث . و است دام

و ماان ال اارورى . و نحاان نحااافظ علااى التااراث االنسااانى تسااجي لمعلومااات ماان الما ااى و يفياا حياااة االنسااان :استي عمر المعلومات فى الحفاظ على التراث و من االجتراحات المفيدة فى ا المجا اعادة النظر فى يفي

.فى تسجي و توثيا المبانى و المنا ا االثري Information Systemsاست دام نظم المعلومات -1

الحفااظ و فاى تقريار اسااليب CADD and Virtual Realityاسات دام نظام التماميم باسات دام الحاساب االلاى -2 .التعام ما المنا ا االثري

المبنى التراثى بعد ا ال التعديات المبنى التراثى جب ا ال التعديات

است دام نظم التمميم باست دام الحاسب االلى فى تحديد اساليب الحفاظ على التراث العمرانى

محلياا عان التاراث العمراناى و اسااليب المحافظا است دام اب ات المعلوماات فاى تبااد المعلوماات عالمياا و -3 .عليما و التعام معما

31 6/27/2014ندوة الحفاظ على التراث العمرانى فى االمارات / جوب ياسر عثمان محرم مح.د

التوصيات و االقتراحات

و ماان اا . المنااا ا التراثياا ااى منااا ا حياااة مسااتمرة تتااأثر بااالتييرات االنساااني المحي اا بمااا علااى ماار التاااري مراناااى الحاااديث عليماااا و الحفااااظ عليماااا جياااا الرؤياا يجاااب تاااوفير الحمايااا المناساااب لتلااا المناااا ا مااان تااأثير الت اااور الع

:و فى ا المجا نورد التوميات التالي . المستقب

ان اا جمات تفتي ي لما م حيات مناسب بالمنا ا التراثي تتولى ممم ايقاا تد ور تل المناا ا و .بمورة دائم ا ال التعديات عليما جب ان تؤثر عليما

تحديااد ن اااا الحماياا للمنااا ا التراثياا و الاانظم و القااوانين و الت ااريعات المنظماا للتعاماا مااا المنااا ا .االثري و و ا اسع لتمميم المنا ا و المبانى المحي باالثر عمرانيا و معماريا

فالمحافظااا علاااى المنااا ا التراثيااا تتع ااا بسااابب . نظاااام مت امااا للحفاااظ و لااايع جااارارات منفااردةو ااا .ت ارب جرارات الجمات االداري و تعدد جمات المسئولي و التعار القانونى بين السل ات العام المسئول

واد النمااو و االلااوان فااى المنااا ا االثرياا بمااا يحااافظ علااى تحديااد اساااليب اساات دام المااواد االن ااائي و ماا .تاري ما و ميتما

الق اا على ممادر التلوث البيئى التى تسبب ت مواد البناا و التقلي من ثاف مرور السيارات فىارات يجااب تااوفير منااا ا انتظااار ساايارات بعياادة عاان المنااا ا و بالنسااب للسااي. المنااا ا التراثياا او المنااا ا المجاااورة لمااا

.االثري و االتجا لممرات الم ا منعا للتلوث و اال ت ا ات و الحوادث فى المنا ا التراثي

و ياادة منساوب االتجا للحدائا المحراوي بدال من الحدائا التقليديا لتقليا م اا ر الر وبا و المياا .الميا الجوفي و ا االتجا يناسب اي ا البيئ ال بيعي بمن ق ال ليع العربى

اعادة است دام المبانى و المنا ا التراثيا باسالوب يسااعد علاى الحفااظ عليماا و االبتعااد عان االسااليب .التى تتسبب فى تد ور التراث العمرانى

التوعياا بااالتراث و ا ميتااث وا مياا الحفاااظ عليااث ماان اا االعاا م و تنمياا الااوعى الجمااا يرى با مياا .التراث و المنا ا التراثي و المحافظ عليما بدأ من المنا ع الدراسي للمدارع

اعياا بالمنااا ا االثرياا و تأثير ااا علااى المنااا ا التراثياا و ايجاااد حلااو انساااني دراساا االو اااا االجتم .مناسب للتعام ما تل االو اا لما لما من تأثير جوى و مبا ر على المنا ا التراثي

31 6/27/2014ندوة الحفاظ على التراث العمرانى فى االمارات / جوب ياسر عثمان محرم مح.د

اد المعلوماات حاو اسااليب است دام نظم المعلومات الحديث فى تسجي و توثيا التراث العمرانى و تبا .الحفاظ و التجارب العالمي فى ا المجا

تأمين المنا ا التراثي د ال وارث ال بيعي لما ام ن ل و علاى سابي المثاا التاأمين اد ا اار . الحريا و االم ار و الفي انات و يادة منسوب الميا الجوفي و ف

ت جيا الحفاظ على التراث العمرانى فى ممارس الممن مان ا المساابقات المعماريا و رماد جاوائ . للم روعات التى تتبا اساليب ناجح فى الحفاظ سواا لمنا ا تراثي او لم روعات جديدة

ان جماااا و روعااا المنجااا ات التاري يااا "ع ناااات التجاريااا و اسااااليب ا اااائتما حياااث و اااا اااواب لالح اري جاد دمارت مان جاراا تادا ا العنامار اليريبا و ال يم ان اساتعما النماب و البناياات التاري يا و حتاى تلا

15." روعتثجماليتث و ( مساع)االج مرة مجرد دعائم ل بت ارات الدعائي الم تلف بدون فقدان

للسياح ال ارجي و الدا لي ا مي ثقافي و اجتمادي ال يم ان ا فالماا فاى التاأثير علاى مناا ا التاراثلا ا يجاب دراسا االن ا الساياحي و مت لباتماا و فاى نفاع الوجات تجناب ت رياب . العمرانى سواا تأثيرات سلبي ام ايجابيا

".حدائا ل لعاب"جمالي الموجا بتحوي المنا ا التراثي الى يب و

ان اا جمعيات ا لي للحفاظ على التراث العمرانى ت ون مممتما توعي االفراد با مي التراث العمراناى و .توفير ممادر تموي م روعات الحفاظ

32 6/27/2014ندوة الحفاظ على التراث العمرانى فى االمارات / جوب ياسر عثمان محرم مح.د

المراجا

مر اا الدراسااات "المنظااور التاااري ى للعمااارة فااى الم اارا العربااى"حااا م اباارا يم . عبااد الباااجى اباارا يم و د. د -1

3. . 1789الت ي ي و المعماري فبراير 2 - Isar, Yudhishthir Raj, Ed., "Why Preserve the Past? The Challenge to Our Cultural Heritage",

Smithsonian Institute Press, Washington, D.C. and UNESCO, Paris, 1986. p. 11 3- Erder, Cevat, "Our Architectural Heritage: from consciousness to conservation", UNESCO, Paris,

1986. p. 15 ناادوة الحفاااظ علااى التااراث العمرانااى ال ليجااى "التااراث المعمااارى فااى الماادن ال ليجياا "د جاساام ال ليفااى محماا -4

116 . 1774ا توبر 3-1ج ر -الممي الدوح ناادوة الحفاااظ علااى "الحفاااظ علااى التااراث العمرانااى ال ليجااى الممياا فااى امااارة دبااى"ر اااد محمااد بااو . م -5

515 . 1774ا توبر 3-1ج ر -ى الممي الدوح التراث العمرانى ال ليج ناادوة الحفاااظ علااى التااراث العمرانااى ال ليجااى "التااراث المعمااارى فااى الماادن ال ليجياا "محمااد جاساام ال ليفااى -6

133 . 1774ا توبر 3-1ج ر -الممي الدوح ناادوة الحفاااظ علااى "متبعاا فااى لاا ا مياا توثيااا التااراث العمرانااى و االساااليب ال"احمااد فا اا حمااودى . م -7

11 . 1774ا توبر 3-1ج ر -التراث العمرانى ال ليجى الممي الدوح 3 1795ترجم عفاا ريا يونيو " بيت بارجي فى دبى"الممدر -8ماايان ترجماا الااد تور ااال اال ااعب فااى " الحفاااظ علااى المواجااا الح ااري "دى اناادرادى . ا. بودرييااو م -9

323 . 1771تونع -المنظم العربي للتربي و الثقاف و العلوم ادارة الثقاف لتراث الح ارىاماايان ترجما الااد تور ااال اال ااعب فااى " الحفاااظ علااى المواجااا الح ااري "دى اناادرادى . ا. بودريياو م -10

331 . 1771تونع -ف المنظم العربي للتربي و الثقاف و العلوم ادارة الثقا التراث الح ارى

33 6/27/2014ندوة الحفاظ على التراث العمرانى فى االمارات / جوب ياسر عثمان محرم مح.د

- 11Prentice, Richard, "Tourism and Heritage Attractions", Routledge, London and New Yourk,

1993. p. 202 12

-Louw, Hentie, "Architectural Precedent", in Farmer, Ben and Hentie Louw edts., "Companion to

Contemporary Architectural Thought", Rotledge, London and New Yourk, 1993. p. 181. مايان ترجما الاد تور اال اال اعب فاى " الحفاظ على المواجاا الح اري "دى اندرادى . ا. بودرييو م -13

343-342 . 1771تونع -المنظم العربي للتربي و الثقاف و العلوم ادارة الثقاف التراث الح ارى 15. . 1773 معارا انساني ندوة الثقاف و العلوم "المستقب و ا م الف ر العربى" راجى عنايت -14ماايان ترجما الااد تور ااال اال ااعب فااى " الحفاااظ علااى المواجااا الح ااري "دى اناادرادى . ا. بودريياو م -15

341 . 1771 تونع -المنظم العربي للتربي و الثقاف و العلوم ادارة الثقاف التراث الح ارى