IL-FARFETT TAL-FEJGEL

11-farfett tal-fejgel, jew kif inhu magn­ruf bl-lngJiz swallowtail butterfly huwa 1-akbar u mill-isban fost il-friefet li jgnixu fi gziritna. L-ilwien suwed u sofor ta' dan 1-insett, kif ukoll iz-zewg daqqiet vjola fuq gwennajn ta' wara jagnmluh tassew farfett mill-isban. lt-titjira normali tiegnu hija liafifa u bla nafna tferfir tal-gwienan. Jinstab 1-aktar fil­kampanja mnaddra, f'widien u sikwit ukoll f'gonna. lgnix billi bliall-friefet 1-olira jixrob 1-gliasel mill-fjuri. Dan huwa jaglimlu permezz ta' lsien tond u twil li meta ma jkunx jintuza, jinzamm im­kebbeb talit rasu. 11-mara u r-ragel ta' dan il-farfett jixtiebliu gliall-annar u jingnarfu biss mit-tarf ta' denbhom. Meta r-ragel jiltaqa' mal-farfett mara, dawn jittajru flim­kien - qishom qed jiifnu. Fl-aliliar ir­ragel jingliaqad mal-mara u jgliammarha waqt li jiddendlu ma' xi pjanta. Wara dan, it-tnejn jittajru glial rashom. 11-mara tfrttex il-pjanta tal-buzbiez (fennel) jew tal-fejgel (rue) fejn hi tbid ftit mill-bajd tagnha fuq 1-aktar parti tenera. Dan isir biex meta d­dudu jfaqqas, isib weraq frisk u mhux xieref.

Meta x-xagliat (caterpillar) ifaqqas gliall-ewwel ikun zgnir u ta' kulur iswed imnaqqax bl-abjad. lkun jispikka fuq 1-alidar tal-pjanta, izda jkun ukoll jixban il­nmieg ta' xi gnasfur. B'hekk ma' tantx

8

Stephen Schembri

jagnti fil-gnajn. Meta mbaghad jikber, id­dudu jaqsam qoxortu u jibdel lewnu. lsir nadrani b'linji suwed madwar gismu. Jekk jigi mhedded, jonrog bnal iewg qrun minn wara rasu u minnhom jitfa' rina qawwija nafna. lx-xagnat ignix biss fuq il-pjanta tal-fejgel jew tal-buzbiez. Jiekol kwazi 1-nin kollu sa ma jenxien sew. Meta jasallu z-zmien jistkenn mill­anjar li jista' mal-pjanta stess, ma' xi gebla jew inkella ma' xi liajt. Hawn jin­bidel f'fosdqa. Din gliall-ewwel tkun ratba hafna, izda tibbies malajr. Tkun ta' lewn alidar jew kannella car. Go din il-fosdqa d-dudu jinbidel qajl qajl f'farfett. lt-tul taz-zmien li dan jienu jiddependi 1-izjed mit-temperatura ta' 1-arja u glialhekk miz-zmien tas-sena . lnsibu li xi friefet jonorgu mill-fosdqa wara gimaglitejn fil-waqt li onrajn li jsiru fosdqa f'tarf 1-istagun jqattgnu ix­xitwa kollha bnala fosdqa. Gnall-ewwel li jonrog mil-fosdqa, il-farfett ikun qisu mxarrab, bil-gwienali imkebbin. Wara ftit minuti dan jistejqer u jienu s-salilia. Jittajjar 'I hemm u 'I hawn ifittex fjuri u friefet onrajn biex jerga' jagnti bidu gliac-Ciklu mill-gdid.

L-eglidewwa tal-farfett tal-fejgel jin­kludu tip ta' zunzan li jbejjet gox­xaghat u li biz-zmien jieklu minn gewwa. M'gnandniex xi ngnidu li

•

/ ,./

/

9

10

lx-xagflat tai-Farfett ta/-Buibies fuq zokk tal-buibies.

q. 60IJ€T1"

11-fosdqa ta/-Farfett tai-Buibies

hemm ukoll ghadu iehor - dawk it-tfal u kultant kbar ukollli forsi minhabba 1-kuluri sbieh tal-farfett, jaqbduh ghall­gost! Xi bdiewa wkoll qed jeqirdu dan il-farfett bla ma jafu meta dawn ibixxu 1-eghlieqi jew meta jaghtu n-nar lill­haxix niexef.

Ta' min isemmi li dan il-farfett gie studjat minn certu xjenzat jismu Eller. Dan 1-istudjui: feraq ir-razza tal-farfett tal-fejgel ta' Malta minn dik tal-kontinent u semmieh Papilio machaon melitensis. Bhala Maltin ghandna nkunu kburin b'dan il-farfett li tassew jisthoqlu 1-isem ta' "ta ' Malta' ' u ghandna naghmlu minn kollox biex ma nhalluhx jinqered minn gi:iritna. e