Ìîíãîë îðíû ãàð äàëàâчòíû ýêîëîãè, õàìãààëàë

Í.Áàòñàéõàí, ÁÁÑ, ÌÓÈÑ

Óëààíáààòàð, 2011.05.24Гар далавчтаны акустик дуу чимээг

судалгаанд ашиглах арга зүй, сургалт

Geographical location of Mongolia

●

アフロユーラシア乾燥地・半乾燥地文明地帯

Global Precipitation Climatology Project (GPCP) precipitation for year (Jan-Dec), in mm / month

< 50 mm/month

Ìîíãîë îðíû ò¿ãýýìýë ýêîñèñòåìèéí õýâ øèíæ

Ýêî-á¿ñ íóòãèéí ýçëýõ õóâü õýìæýý

Ìîíãîëä òàðõñàí ãàð äàëàâчòíûã õàíãàëòòàé á¿ðòãýæ чàäñàí óó?

• Áàííèêîâ (1954): 8 ç¿éë• Stubbe & Chotolchu (1968): 10 ç¿éë• Ñîêîëîâ & Îðëîâ (1980):12 ç¿éë• Äóëàìöýðýí íàð (1989): 12 ç¿éë• Ñàìúÿà íàð (1993): +1 Ç¿éë (Nyctalus noctula)

=13 ç¿éë• Dolch et al. (2007): 13 (+2 )= 15 ç¿éë• Øåôòåëü íàð (õýâë¿¿ëýýã¿é ìýäýý): 1 ç¿éë

(Murina leucogaster)• Dolch et al. (unpubl.): DNA – 15 ç¿éë (+2,

N.noctula & M.leucogaster)=17 ç¿éë

ßàãààä ñ¿¿ëèéí ¿åä ç¿éëèéí îëîí ÿíç áàéäàë íýìýãäýýä áàéíà âý?

• Õàâñàðãà áàéäëààð áèø, äàãíàñàí ýêñïåäèöè õèéõ áîëñîí (ìîíãîë-ãåðìàíû õàìòàðñàí ñóäàëãààã 2002, 2005, 2008)

• ßëãààòàé îëîí ýêîñèñòåìèéã õàìðóóëàõ áîëñîí

• Ñîíãîäîã àðãûã ñ¿¿ëèéí ¿åèéí ìîëåêóë áèîëîãèéí àðãàòàé õîñëóóëàí õèéñýí

• Îëîí óëñûí õàìòàðñàí ñóäàëãààíû òºñë¿¿ä îëøèðñîí

Á¿ñ íóòãèéí õ¿ðýýíä îëîí ÿíç áàéäëûã õàíãàëòòàé á¿ðòãýñýí ¿¿?

• Òîäîðõîé ãàçàð íóòàãò óäààí õóãàöààíû ìîíèòîðèíã îäîîãîîð õèéãýýã¿é òóë:

• α- îëîí ÿíç áàéäàë òîäîðõîé áèøÕàðèí ÿëãààòàé ëàíäøàôòûí õ¿ðýýíä

óóäàì ãàçðûã õàìðóóëñàí òóë: • β- îëîí ÿíç áàéäàë õàðüöàíãóé

òîäîðõîé áîëæýý

Õýýðèéí ñóäàëãààíû ò¿ãýýìýë àðãûí ñóë òàë þó âý?

• Íýã ãàçàðò óäààí õóãàöààíä ñóäàëãàà õèéõ áîëîìæ õîìñ, ÿâóóò ã¿éöýòãýäýã

• ¯íäñýí öóãëóóëàõ, áàðèõ àðãà íü òîðîîð áàðèõ àðãà:

- Òîðíû õýìæýý õÿçãààðëàãäìàë óчèð, ÿëãààòàé àíãóóчëàõ ñòðàòåãèòàé (ºíäºðò àíãóóчèëäàã, ãàçðààð àíãóóчèëäàã ãýõ ìýò) ç¿éë¿¿äèéã á¿ðýí áàðüæ á¿ðòãýõýä äóòàãäàëòàé

- Оëîí ñóäëààчèéí îðîëöîî øààðäàíà

ßëãààòàé ýêîñèñòåìä òàðõàí îðøèõ ãàð äàëàâчòíû ç¿éëèéí äàâõàðäñàí òîî (Dolch

et al., 2007; õýâë¿¿ëýýã¿é ìýäýý)

9

85

7

Òºâ Àçèéí öºë, öºëºðõºã õýýðÕýýðÒàéãàÎéò õýýð

Ìîíãîë îðíû ãàð äàëàâчòíû ø¿òýí àìüäðàõ Òºâ Àçèéí õóóðàé, ãàíäóó îðчèí:

Õýýðèéí ýêîñèñòåìä áàéðøèõ ãîëûí øóãóé, áóëàã, õàéëààñò ñàéðûí àìüäðàõ îðчèí

Îéò õýýðèéí àìüäðàõ îðчèí

Õºâч òàéãûí àìüäðàõ îðчèí

Ìîíãîëûí ãàðäàëàâчòíû îëîí ÿíç áàéäàëä óчèðч áóé áýðõøýýë

• Ãàçàð àøèãëàëòûí óëàìæëàëò õýâ ìàÿãèéí ººðчëºëò

• Ýðäýñ áàÿëãèéí îëáîðëîëò• Àìüäðàõ îðчíû äîðîéòîë (õóäàã, õàøàà

íóðààõ, áóóëãàõ, ãîëûí øóãóéã îãòëîõ)• Óóð àìüñãàëûí ººðчëºëò• Ìàëûí òîî òîëãîéí ºñºëò, áýëчýýðèéí

òàëõèãäàë• Àéæ, çýâ¿¿öýí îëíîîð õîðîîõ, óòàõ

ч

Òºâ Àçèéí öºë, ãîâèéí ýêîá¿ñò áèîëîãèéí îëîí ÿíç áàéäàëä óчèðч áóé áýðõøýýë

Áýëчýýðèéí òàëõèãäàë

Óóð àìüñãàëûí ººðчëºëò

• 2004 îíû áàéäëààð, 1300 ãàðóé ãîë, íóóð, áóëàã øàíä øèðãýæýý (Óñíû ãàçðûí áóëàã, øàíäíû òîîëëîãûí òàéëàí, 2004)

Óëñûí òóñãàé õàìãààëàëòàé ãàçðûí ñ¿ëæýý áà õîâîð ç¿éë àìüòàí, óðãàìëûí áîëîìæèò àìüäðàõ îðчíû òàðõöûí

äàâõöàë

Ìîíãîëä èëðýõ ýêîñèñòåìèéí õàìãààëëûí ºíººãèéí òºëºâ (Chimed-Ochir et al., 2010)

Ìîíãîë óëñûí íýãäýí îðñîí îëîí óëñûí êîíâåíöè, ãýðýý

• Õîâîðäîæ áóé çýðëýã àìüòàí, óðãàìëûí ç¿éëèéã îëîí óëñûí õýìæýýíä õóäàëäààëàõ êîíâåíöè (CITES)

• Äýëõèéí áàéãàëü õàìãààëàõ õîëáîî (IUCN)• Áèîëîãèéí îëîí ÿíç áàéäëûí êîíâåíöè (CBD)• Í¿¿äëýäýã ç¿éëèéã õàìãààëàõ êîíâåíöè

(CMS)• Óñ íàìãàðõàã ãàçðûã õàìãààëàõ êîíâåíöè

(Ramsar)• Øóâóóäàä чóõàë íóòàã (BirdLife

International)

Çàäãàé ëàíäøàôò ø¿òýí àìüäàðäàã ãàð äàëàâчòíû îðîãíîõ íºõöëèéã òýòãýõ

çàðèì áîëîìæèò àðãà çàì

• Чóëóóí õîðîî• Áåòîí õàíà• Ìîäîí áàéãóóëàìæ• Õºãøèðч ¿õñýí õàéëààñ, çàã, òîîðîéã

õàøàà, ò¿ëøèíä õýðýãëýõã¿é áàéõ• Áóëàã, øàíäíû ýõèéã õàìãààëàõ• Öàõèëãààí äàìæóóëàõ øîíä òóñãàé ¿¿ð

õèéæ áýõëýõ

Ãàð äàëàâчòàí îðîãíîäîã чóëóóí õîðîî, õàøàà, áàéøèíò õóäàã

Ãàð äàëàâчòíû òºðìºë, èчýýëäýã ãàçðûã õàìãààëàõ àæëûí õ¿ðýýíä:

• Îëíîîð Ẻãíºðч òºðäºã òºðìºë áàéðøèõ çàäãàé íóòãèéí ìàëòàé àéë, öýðãèéí àíãè, çàñòàâ, ñóì ñóóðèí ãàçðûí èðãýäýä óõóóëãà, ñóðòàëчèëãàà õèéõ, òàíèóëàõ

• Óóë óóðõàéí ¿éë àæèëëàãàà õýðýãæ¿¿ëæ áóé òºñºë, àæ àõóéí áàéãóóëëàãûí õ¿ì¿¿ñò òàéëáàðëàõ òàíèóëàõ

• Àãóé ñóäëààч õ¿ì¿¿ñòýé õàìòðàí àæèëëàõ, áººíººð ºâºëæäºã àãóéã èëð¿¿ëæ õàìãààëàëòàä àâàõ

Ìîíèòîðèíãèéí ñ¿ëæýý áàéãóóëàõ

• Òóñãàé õàìãààëàëòàé ãàçðûí ñ¿ëæýýã ò¿øèãëýí, ÿëãààòàé ýêîñèñòåìèéã òºëººëºë áîëãîí ñîíãîõ

• Óóë óóðõàéí òîìîîõîí òºñºë, õºòºëáºðòýé õàìòðàí àæèëëàõ, ñ¿ëæýýã ºðãºòãºõ

• Áàéãàëèéí ãîëîìòîò õàëäâàðò ºâчèí ñóäàëäàã ìýðãýæëèéí áàéãóóëëàãàòàé õàìòàðч àæèëëàõ, òàðõàëò, äýãäýëò , ¿õýë õîðîãäëûí ìýäýýíèé ñàí ¿íäýñëýõ

Àíõààðàí ñîíññîí òà á¿õýíä òàëàðõëàà!