iii. uluslararası odun dışı orman Ürünleri sempozyumu

3rd International Non-wood Forest Products Symposium
8–10 MAYIS 2014 KAHRAMANMARA
Kahramanmara Sütçü mam Üniversitesi Orman Fakültesi Avar Yerlekesi
46100 Kahramanmara
III. Uluslararas Odun D Orman Ürünleri Sempozyumu 8-10 Mays 2014, Kahramanmara 3rd Internatioal Non-wood Forest Products Symposium 8-10 May 2014, Kahramanmara-Turkey
ii
Onur Kurulu / Board of Honour
Prof. Dr. Veysel EROLU (Orman ve Su leri Bakan / Minister of Forestry and Water Affairs)
Fatih Mehmet ERKOÇ (Kahramanmara Büyükehir Belediye Bakan / Metropolitan Municipality
Mayor of Kahramanmara)
Sempozyum Bakanlk Kurulu / Symposium Chairmen
Prof. Dr. brahim BEKTA (Orman Fakültesi Dekan / Dean at Faculty of Forestry)
smail ÜZMEZ (Orman Genel Müdürü / General Manager at General Directorate of Forestry)
iii
Düzenleme Kurulu / Organizing Committee (Ünvan ve Soyad Alfabetik Srasna Göre)
Prof. Dr. Abdullah E. AKAY
Prof. Dr. Mahmut D. AVAR
Prof. Dr. Hakan DOYGUN
Prof. Dr. Ahmet TUTU
Doç. Dr. Hasan SERN
Yrd. Doç. Dr. Zehra ODABA SERN
Yrd. Doç. Dr. Seyran PALABA UZUN
Yrd. Doç. Dr. Murat ZENGN
Dr. Luis FONTES (ODOÜ COST Aksiyonu Bakan / Chair of NWFPs COST Action)
Dr. Jenny WONG (ODOÜ COST Aksiyonu Bk.Yrd. / Vice Chair of NWFPs COST Action)
Fuat ANAL (OGM-ODÜH Dairesi Bakan / GDF-NWPS Department Head)
Mehmet SABUNCU (Kahramanmara Orman Bölge Müdürü / Director of Kahramanmara RDF)
Abdurrahman ACER (Adana Orman Bölge Müdürü / Director of Adana RDF)
M.Nefi KISAKÜREK (DAGK Tar. Ar. st. Müdürlüü / DAGK Agr. Res. Station)
iv
Bilim Kurulu / Scientific Committee (Ünvan ve Soyad Alfabetik Srasna Göre)
Prof. Dr. Abdullah E. AKAY (Kahramanmara Sütçü mam Üniversitesi)
Prof. Dr. Süleyman AKBULUT (Düzce Üniversitesi)
Prof. Dr. Turgay AKBULUT (stanbul Üniversitesi)
Prof. Dr. M. Hakk ALMA (Kahramanmara Sütçü mam Üniversitesi)
Prof. Dr. Ahmet ALP (Kahramanmara Sütçü mam Üniversitesi)
Prof. Dr. Hakan ALTINÇEKÇ (stanbul Üniversitesi)
Prof. Dr. Mustafa AVCI (Süleyman Demirel Üniversitesi)
Prof. Dr. Mahmut D. AVAR (Kahramanmara Sütçü mam Üniversitesi)
Prof. Dr. Emin Zeki BAKENT (Karadeniz Teknik Üniversitesi)
Prof. Dr. K. Hüsnü Can BAER (Bahçeehir Üniversitesi)
Prof. Dr. Hasan BAYDAR (Süleyman Demirel Üniversitesi)
Prof. Dr. Erturul BLGL (Karadeniz Teknik Üniversitesi)
Prof. Dr. lhan DENZ (Karadeniz Teknik Üniversitesi)
Prof. Dr. Hakan DOYGUN (Kahramanmara Sütçü mam Üniversitesi)
Prof. Dr. Atila GÜL (Süleyman Demirel Üniversitesi)
Prof. Dr. Sami MAMOLU (Artvin Çoruh Üniversitesi)
Prof. Dr. Arif KARADEMR (Bursa Teknik Üniversitesi)
Prof. Dr. Nilgül KARADENZ (Ankara Üniversitesi)
Prof. Dr. engül KARAMAN (Kahramanmara Sütçü mam Üniversitesi)
Prof. Dr. Selman KARAYILMAZLAR (Bartn Üniversitesi)
Prof. Dr. Abdullah KELKT (Çanakkale 18 Mart Üniversitesi)
Prof. Dr. Ramazan KURT (Bursa Teknik Üniversitesi)
Prof. Dr. Salih TERZOLU (Karadeniz Teknik Üniversitesi)
Prof. Dr. Fahrettin TLK (Artvin Çoruh Üniversitesi)
Prof. Dr. Ahmet TUTU (Kahramanmara Sütçü mam Üniversitesi)
Prof. Dr. M. Fehmi TÜRKER (Karadeniz Teknik Üniversitesi)
v
Bilim Kurulu / Scientific Committee Prof. Dr. Mualla BALABAN UÇAR (stanbul Üniversitesi)
Prof. Dr. Mustafa VAR (Karadeniz Teknik Üniversitesi)
Prof. Dr. Ahmet YEL (stanbul Üniversitesi)
Doç. Dr.Gökhan ABAY (Çankr Karatekin Üniversitesi)
Doç. Dr. Mehmet AKGÜL (Düzce Üniversitesi)
Doç. Dr. Necmi AKSOY (Düzce Üniversitesi)
Doç. Dr. Saim ATE (Kastamonu Üniversitesi)
Doç. Dr. Reyhan ERDOAN (Ankara Üniversitesi)
Doç. Dr. Hüseyin FAKR (Süleyman Demirel Üniversitesi)
Doç. Dr. Abdullah STEK (Bartn Üniversitesi)
Doç. Dr. Ayben KILIÇ (Bartn Üniversitesi)
Doç. Dr. Hasan SERN (Kahramanmara Sütçü mam Üniversitesi)
Doç. Dr. Halil Turgut AHN (Süleyman Demirel Üniversitesi)
Doç. Dr. Atakan ÖZTÜRK (Artvin Çoruh Üniversitesi)
Doç. Dr. Osman UZUN (Düzce Üniversitesi)
Sempozyum Sekretaryas / Secretarial Yrd. Doç. Dr. Hakan OUZ
Yrd. Doç. Dr. Zehra ODABA SERN Yrd. Doç. Dr. Seyran PALABA UZUN
KSÜ Orman Fakültesi 46100 Kahramanmara
Tel: 0 (344) 2801711 Fax: 0 (344) 2801712 E-posta: [email protected]
http://nonwood.ksu.edu.tr
vi
GR INTRODUCTION Odun d orman ürünlerinin (ODOÜ) önemli ticari, çevresel, sosyal ve rekreasyonel rolleri bulunmaktadr. ODOÜ’nin ayn zamanda sürdürülebilir orman yönetimi kapsam içinde de önemli bir yeri vardr. Son yllarda, ODOÜ’ne olan talep önemli ölçüde artm ve bu nedenle orman kaynaklar yeni bir farkndalk kazanmtr. Sonuç olarak, ODOÜ’nin yönetimi hayati bir tema ve ele alnmas gereken önemli bir konu haline gelmitir.
Odun d orman ürünleri ve genel olarak doal kaynaklar bakmndan çok zengin çeitlilie sahip bir bölgede yer alan Kahramanmara ilinde, Orman ve Su leri Bakanl ile KSÜ Orman Fakültesi tarafndan 8-10 Mays 2014 tarihleri arasnda “III. Uluslararas Odun D Orman Ürünleri Sempozyumu” düzenlenmitir.
Sempozyum sürecinde, odun d orman ürünlerinin ekolojik, estetik, sosyal, kültürel ve ekonomik yönden sürdürülebilir yönetimi ilgili paydalarn, uygulayclarn ve dünyann çeitli bölgelerinden uluslararas aratrmaclarn katlm ile bilimsel bir platformda tartlmtr.
Tüm katlmclara ve sempozyumun hazrlk ve düzenlenmesi aamalarnda emei geçenlere en içten dileklerimle teekkür eder, sayglarm sunarm.
Non-wood forest products (NWFPs) have important commercial, environmental, social and recreational roles. NWFPs also have a relevant place in the sustainable forest management concept. In recent years, public demand on NWFPs has dramatically increased and forest resources have gained a new awareness due to the importance of NWFPs. Therefore, the management of NWFPs becomes a challenging issue and concern to be addressed.
The symposium, 3rd International Non-wood Forest Products, has been organized on 8-10 May 2014 by “Ministry of Forestry and Water Affairs” and “KSU Faculty of Forestry” in the city of Kahramanmara, which is located in such a variable region that is very rich in terms of non-wood forest products and natural resources in general.
During the symposium, sustainable management of non-wood forest products, considering ecological, aesthetical, social, cultural, and economic aspects, was discussed at scientific environment with attendance of relevant shareholders, practitioners and international researchers from various regions of the World
I would like to thank all the participants of the symposium and express my best wishes to those who contributed during the preperation and organization stages of the symposium.
Prof Dr. brahim BEKTA (Sempozyum Düzenleme Kurulu a. / Symposium Chairmen)
vii
Avc Derneklerinin Amaçlarn Etkileyen Faktörlerin Ekonometrik Analizi 7
Avclarn Harcama Eilimleri (stanbul li Örnei) 17
Badem Sektörünün Dünya ve Türkiye’deki Mevcut Durumunun Ekonomik Açdan Deerlendirilmesi
26
Bitkisel Ürün Üretiminde Stratejiler ve Planlamalar 36
Ceviz Aacnn (Juglans regia L.) Alçak Ahap Yüzey Oymaclnda Kullanm le Baz Ekolojik Özelliklerinin rdelenmesi: Kahramanmara Örnei
47
61
Doal Keçiboynuzu (Ceratonia siliqua L.) Gen Kaynaklarnn Tespit, Önem ve Korunmas 71
Finike (Antalya) Merkez Orman Planlama Biriminin Tbbi ve Aromatik Bitkileri 80
Hatay ve Kahramanmara Yörelerindeki Defne (Laurus nobilis L.) Gen Kaynaklar ve Deerlendirilmesi
99
The Effects of Stand and Topographic Characteristics on Lactarius Productivity in Kizilcasu Planning Unit
107
Mersin Yöresindeki Geyik Elmas (Malus trilobata C.K. Schneid.) Gen Kaynaklar 116
Odun D Orman Ürünlerinin Agroforesty Açsndan Deerlendirilmesi 127
Baz Önilemlerin Kzlck (Cornus mas) ve Yaban Kiraz (Prunus avium) Tohumlarnn Çimlenmesi Üzerine Etkisi
137
Tarsus Orman letme Müdürlüü’nde Odun D Orman Ürünleri 145
Trabzon ve Çevresinde Gda Kayna Baz Doal Bitkiler 154
Kediotu Bitkisinin (Valeriana officinalis L. subsp. officinalis) Baz Ekolojik Özellikleri 164
Investigation of the Effects of Lead Metal Pollution on Underground Water and Agricultural Crops (Case study of Zanjan province)
172
Önemli Bitkilerimizden Censiyann (Gentiana Lutea L.) Korunmas Yetitirilmesi ve Ekonomik Önemi Üzerine Aratrmalar
183
195
Mula Orman Bölge Müdürlüü Odun D Orman Ürünleri Üretiminin Zaman Serileri Analizi le Öngörüsü
199
viii
Sayfa
Bursa Orman Bölge Müdürlüü Snrlar Dahilindeki Odun D Orman Ürünlerinin letmecilii, Envanteri, Pazarlamas çin Yaplan Çalmalar
209
220
234
Identification and Financial Valuation of Main Woody Species in Arasbaran Forests, Iran 239
How is the Processing and Marketing Situation of Non-Wood Forest Products in Arasbaran Forests, Iran?
245
251
Sütleen (Euphorbia macroclado Boiss.) Balnn Baz Karakteristik Özellikleri 267
Odun D Bitkisel Ürünlerden Kekiin Orman Amenajman Planlarna Entegre Edilmesi: Köprülü Kanyon Milli Park Örnei
275
294
301
323
Çeltik (Oryza sativa L.) Bitkisinin Lif Morfolojisi, Kimyasal Özellikleri ve Kât Üretim Olanaklar
346
AB Sürecinde Türkiye’nin Odund Orman Ürünleri Sektörünün Orman Ürünleri Ekonomisi çerisindeki Durumu 355
Asetik Asit Hidrolizi Yaplan Yabani Çiri Otu (Asphodelus aestivus BROT.) Yumrularnn HPLC-RID le Kimyasal Karakterizasyonu
361
Türkiye’de Yetien Baz Bitki Türlerine sit Sakzlardan Elde Edilen Uçucu Yalarn Kimyasal Bileenleri ve Biyolojik Aktivitelerinin ncelenmesi
368
Andrn Yöresi Andz Pekmezinin Üretimi ve Halk Salndaki Yeri 375
Kansere Kar Etkili Lentinus Edodes Çürüklük Mantarnn Kültürasyonu ve Verim Deerinin Aratrlmas
383
ix
Sayfa
Niasta Esasl Polimer Kompozitlerin Mekanik Özellikleri Üzerine Buday Sap Unu Orannn Etkisi
398
Geven’den (Astragalus aureus WILLD.) Üretilen Yongalevhalarn Baz Özellikleri 407
Veri Zarflama Analizi Yöntemi ile Türkiye’nin Sert Kabuklu Meyve Üretim Etkinliinin Belirlenmesi
418
Gümühane Yöresinde Doal Olarak Yetien Odun D Orman Ürünlerinden Siyah Meyveli Kuburnu (Rosa pimpinellifolia L.)
426
Farkl Lignoselülozik Atklar Üzerinde Yetitirilen Pleurotus ostreatus Mantarnn Verim, Kalite ve Mantar Özellikleri Üzerine Etkisi
446
Odun Plastik Kompozit Üretiminde Odun Unu Yerine Mee Kabuu Ununun Deerlendirilmesi
453
472
478
Ankara linde Aktarlk Uygulamar Üzerine bir Aratrma 485
Atk Çam Fst Kabuunun Fiziksel ve Kimyasal Aktivasyon Yöntemi ile Aktif Karbon Üretiminde Deerlendirilmesi
493
500
523
530
Dye Biosorption from Aqueous Solutions Using Pine Cone as a Nonwood Forest Product 536
Defne Yapra Toplayclarnn Sal ve Güvenlii Üzerine Bir Aratrma 546
Recently Industrialized Non-Timber Forest Products at Eastern Mediterranean Region Of Turkey
552
The Foreign Trade Status of Turkish Non-Timber Forest Products Sector 563
Application Areas of Sweetgum (Liquidambar orientalis L.) 572
Köyceiz Yöresinden Elde Edilen Sla Yann Kimyasal Karakterizasyonu 578
x
Sayfa
Kahramanmara Orman Bölge Müdürlüünde Yayl Gösteren Odun D Orman Ürünleri
592
Elaz ve Malatya llerinde Bulunan Quercus brantii Lindl. Üzerinde Gal Yapan Cynipidler 600
Yönlendirilmi Yonga Levhalarn Özellikleri Üzerine Silan Modifikasyonunun Etkisi 610
Oluklu Mukavva Kutu Karton Kat üretiminde Reçine Kullanlarak Suya Kar Mukavemetlerinin Artrlmas
618
Türkiye’de Peyzaj Tasarmnda Kullanlabilecek Doal Akçaaaç Türlerimizin Potansiyel Yetime Alanlarnn CBS Yardmyla Belirlenmesi
631
641
Çoruh Vadisinde Odun D Orman Ürünlerinin Botanik Turizmindeki Önemi 647
Katlmc Planlamada Yerel Halk Ekoturizm likisi: Düzce Aydnpnar Köyü Örnei 658
Odun D Orman Ürünü Olarak Vaccnumlarn Önemi Ve Türkiye’deki Yabanmersini Terim Karmaas
672
686
Monitoring Growth in Rapidly Urbanizing Area Using Remotely Sensed Data 696
Safranbolu Ve Yakn Çevresinin Ekoturizm Olanaklarnn ncelenmesi 703
Ege Bölgesi Florasnda Yayl Gösteren Baz Bitkilerin Süs Bitkileri Sektöründe Kullanm Olanaklarnn Belirlenmesi
713
Ege ve Bat Akdeniz Florasnda Yayl Gösteren Anadolu Adaçay (Salvia fruticosa Mill). Populasyonlarnn Baz Morfolojik, Verim ve Kalite Özellikleri
717
Salep Orkidelerinin Tarla artlarnda Üretimi 727
Akdeniz Bölgesinde Yayl Gösteren Akdeniz Defnesi (Laurus nobilis L.)’in Eko- morfolojik Açdan Deerlendirilmesi
736
740
746
756
Ülkemizde Tabiat Parklarnn Genel Durumlar: Souksu Tabiat Park Örnei 767
Akdeniz Bölgesinde Bulunan Baz Odunsu Bitki Türlerinin Peyzaj Mimarlndaki Önemi 775
xi
Sayfa
786
Kent Aaçlarnn CBS Ortamnda Envanteri ve 3 Boyutlu Olarak Oluturulmas 796
Antalya -Köprüçay Rafting Merkezinin Turizm ve Rekreasyonel Yönden Mevcut Durum Analizi
809
Okul Çevresi Peyzajnn Çocuklarda Orman ve Aaç Sevgisi Oluumu Üzerindeki Etkisinin Sorgulanmas
820
Plant Species Used For Agroforestry Applications In Bartn Province 842
Fayda Bahçelerinin Hobi Bahçesi Kavram Kapsamnda Bartn Örneinde rdelenmesi 848
Orman Güllerinin (Rhododendron ponticum L.) Süs Bitkisi Olarak Kentsel Peyzaj Açsndan Kullanm
856
Creating Digital Library Collection of Some Ornamental Plants in the Landscape 869
Kahramanmara Kenti Park Alanlarnn Doal Bitki Türleri Kullanm Açsndan Deerlendirilmesi
879
885
In Vitro Koullarda Baz Salep Orkidelerinin Farkl Scaklk Artlarnn Bitki Geliimine Etkisi
894
904
Sarkam ve Deveda Orman Alt Bitkisi Ahududunun Seleksiyon Islah 912
Biyometri ve Odun D Orman Ürünleri Envanteri 920
Ac Çidem (Colchicum speciosum Steven)’in Botanik, Etnobotanik ve Tbbi Bitki Olarak Önemi ve Özellikleri
927
Dou Akdeniz Bölgesi Doal Karaçam Sahalarnda Yaygn Bulunan Makromantarlar 944
Yalanc de Bitkisinin (Hippophae rhamnoides L.) Baz Ekstrem Yayl Alan Özellikleri 951
Odun D Orman Ürünü Olarak Kestane (Castanea Sativa Mill.)’nin Ülkemiz Ormanclndaki Yeri ve Önemi
958
akayk Bitkisinin (Paeonia mascula) Baz Ekstrem Yetime Ortam Özellikleri 968
Economical Potential Identification Of Forest and Rangeland by Products (Case Study: Countries of West Azerbaijan Province)
974
xii
Sayfa
Isatis tinctoria ve Isatis Buschiana Türlerine Ait Gövdelerin Morfolojik ve Anatomik Yönden ncelenmesi
991
999
1012
1016
1023
The Spatial Dispersion of Commercial Enterprises Plying Non-Timber Forest Products Trade 1038
Bolu ve Düzce llerindeki Bitkilerde Gal Yapan Böcek Türleri 1047
Antakya ve Çevresindeki Korunan Alanlar 1056
Ege Bölgesi Salep Orkideleri 1066
Damla Sakz (Pistacia lentiscus L. var. chia Duham) için Anaç Olarak Kullanlabilecek Pistacia Türlerinin Çöür Gelime Özellikleri
1074
SÖZLÜ SUNUMLAR / ORAL PRESENTATIONS
Salih PARLAK1, Mehmet TUTAR2
1*Ege Ormanclk Aratrma Enstitüsü Müdürlüü, Urla, ZMR Tel: 232 7663495, Faks: 232 7663499 [email protected]
2 Ege Tarmsal Aratrma Enstitüsü, Menemen, ZMR
ÖZET
Salep eldesinde kullanlan ve yumru oluturma özelliklerine sahip türlerden en fazla yayl gösteren ve sökümü yaplan Anacamptis sancta’ dr. Ekolojik olarak çok geni bir yayl özellii göstermesinin yannda, kültüre alnmaya ve yumrular vastasyla çoaltlmaya en uygun türlerden biridir. Tarla artlarnda yaplan çalmalar türün organik madde miktarna ve topran besleme kapasitesine iyi cevap verdii ve yumru arln ve saysn artrd belirlenmitir. Bu çalmada ise sadece yaprak gübrelemesi uygulamalarnn, snrl bir besin ortamnda yetitirilen A. sancta bitkilerinin yumrularnda say ve arlk bakmndan bir farkllk oluturup oluturmadklar belirlenmeye çallmtr. Yaprak gübrelemesi uygulanan gruptaki bitkilerin yumru says ve irilii bakmndan kontrol grubuna göre daha iyi bir geliim gösterdii belirlenmitir.
Anahtar Kelimeler: Salep, A. sancta, yaprak gübrelemesi
THE EFFECT OF FOLIAR FERTILIZER APPLICATION ON TUBER SIZE IN SALEP ORCHID (Anacamptis sancta)
ABSTRACT
For salep production used Anacamptis Sancta is among most widely distributed orchid species and picked from nature. Feature to show a wide spread of ecological as well as the culture and the most appropriate species to be replicated by means of the tubers. In field conditions, It responded well to the amount of organic matter and the nutritional capacity of the soil and increased tuber weight and number. In this study, only the leaf fertilization practices, whether A. sancta grown in a limited nutrient medium create a difference in terms of the number and weight of tubers of plants have been studied. It was observed that foliar fertilization applied group has better development than the control group in terms of bigness and the number of tuber plants.
Keywords: Orchids, A. sancta, foliar fertilization
1. GR
Orchidaceae familyas çiçekli bitkiler içinde en büyük ikinci familyadr ve bu familyann % 25 ini karasal orkideler oluturur. Familyaya ait 450 cins ve 20.000 civarnda tür bulunmaktadr (Karakurt, 2006).
Ülkemizin zengin tür çeitlilii içerisinde orkideler istisnai bir yer tekil ederler ve 30’u endemik olmak üzere 170 takson ile temsil edilmektedirler (Kreutz ve Çolak, 2009).
2
Ülkemizde sökümü ve ticareti yasak ve CITIES kapsamnda olduklar halde her yl doadan milyonlarcas sökülerek gda sektöründe kullanlmaktadr (Bozkurt vd. 2006; Anonim, 2009). Salep orkidelerinin yok olmasnn en önemli sebepleri; hzl nüfus art ve yerleim, youn tarmsal kullanm ve ar otlatma ile salep elde edilmek için yaplan sökümlerdir (Kreutz ve Çolak, 2009; Sandal, 2009). Kültüre alnmad için artan talep üretim basks oluturmakta ve doadaki tahribat gün geçtikçe artmaktadr.
Salebin ülkemizdeki balca kullanm alan gda sanayidir. Özellikle Mara usulü dondurmann yapmndan ana bileenlerden birini oluturmakta ve maliyetleri etkilemektedir. Ayrca k mevsiminde scak olarak içilen salep de dier tüketim eklini oluturmaktadr.
Özellikle kaliteli dondurma üretiminde gerekli kvam ve aromay temin etmek için salep kullanlmas zorunludur. Bir litre süte 5-6 gr. (Tekinen, 2006) gibi çok az miktarda kullanlmasna ramen her yl milyonlarca salep orkidesi doadan sökülerek yok edilmektedir.
Son yllarda doku kültürü ile tohumlarndan fide ve bu fidelerin d ortam koullarna altrlarak yumru elde edilmesi çalmalarna balanmtr. Bu çalmalarda karlalan en büyük güçlük salep orkidelerinin tohumlarnda endosperm bulunmamas nedeniyle (Gümü ve ark, 2006) çimlenme ve büyüme aamalarnda besin temini için mikorizal ilikiye ihtiyaç duymalarndan kaynaklanmaktadr(Rasmussen, 1995). Özellikle doku kültürü ile üretim çalmalarnda laboratuarda baarl bir ekilde (Önal, 1999) çimlendirilen tohumlarn d ortam koullarna adaptasyonunda sorunlar çkmakta ve bitkiler hayatiyetlerini kaybetmektedir.
Bir dier üretim yöntemi ise ayn yl içerisinde birden fazla yumru oluturan salep orkidelerinin bu özelliklerinden faydalanlarak çoaltlmasdr. Yaplan çalmalarda ülkemizdeki Orchis, Anacamptis, Ophrys, Serapias, Himantoglossum, aceras, Platanthera, Gymnadenia, Barlia ve Dactylorhiza.gibi cinslerin birden fazla yumru oluturma özellikleri nedeniyle yumrudan üretime uygun olduklar belirlenmitir (Zeybek, 1985; Gümü ve ark, 2006; Parlak ve Tutar, 2012) Bu türlerin yumrularndaki glikomannan (müsilaj) oran % 11- 44 arasnda deimektedir (Gümü vd., 2006).
Türlerin k, besin ve organik madde ihtiyaçlarna göre yayl alanlar ve yetime ortamlarnda farkllklar görülmektedir. Bazlar üst toprakta youn organik madde birikimi olan yerleri tercih ederken, baz türler gölge ve sipere ihtiyaç duymaktadrlar. Yayl bakmndan daha az mükülpesent olan tür A. Sancta ve Serapias ssp. türleridir. Serapias türlerinin yayln snrlayan balca faktör toprak nemidir. Bu tür genellikle taban suyu yüksek bataklk benzeri alanlar tercih etmektedir. A. Sancta ise yayl alan en geni tür olarak gözlenmitir. Ar topraklarda yaylabildii gibi kum oran yüksek hafif topraklarda da yaylmaktadr (Parlak ve Tutar, 2012). Bu nedenle yumrudan çoaltma yöntemine uygun türlerden biri de Anacamptis sancta dr.
Rasmussen (1995) karakteristik olarak orkide topraklarnn bir çounun azot bakmndan fakir, (10-20 ppm) fakat humus muhteviyat mantarlar tarafndan kullanlabilen organik azot bakmndan oldukça yüksek (% 30) olabildiini ve birçok orkide toprann genellikle düük mineral içerikli ve özellikle inorganik azot bakmndan fakir olduunu belirtmektedir.
Kültür ortamnda yetitiricilii yapld taktirde girdilerin azaltlmas ve ürün miktarnn artrlmas ekonomik üretim için öne çkan konulardr. Bu bakmdan salep orkidelerinin
miktar ve arlklarn artrlmas için özellikle besin maddesi bakmndan fakir hafif karakterli topraklarda yeterli yumru says ve iriliinin elde edilmesinde mutlaka besin maddesi takviyesi gerekebilecektir. Yumrulu bitkilerin yumrular ve etli kök yaplar nedeniyle genelde geçirgenlii yüksek toprak tekstürünü tercih ettikleri, orkidenin mikorizaya bamll ile oksijen talep etmesi nedeniyle bu mantarla toprak içindeki geçirgenliin önem tad belirtilmektedir (Sandal, 2009).
2. MATERYAL VE METOT
Bu çalmada bitki materyali olarak kullanlan A. sancta’nn birbirine yakn büyüklükteki yumrular seçilerek yaz boyunca bozulmadan saklanmtr. Yumrularn ortalama arlklar 2.48 gr olarak bulunmutur.
Yetitirme ortam olarak; ölçüleri 5x5 cm az, 4x4 cm dip ve 12 cm yükseklik ve 200 cm3
hacmi olan kesik dikdörtgen prizma eklinde plastik viyoller kullanlmtr. Her bir viyolde 28 adet tüp bulunmaktadr
Yetitirme ortam harc olarak 5 ksm elenmi mil topra, 1 ksm torf kullanlmtr.
Yaprak gübre uygulamasnda ise % 10 azot, % 40 fosfor ve % 10 potasyum muhteviyatna sahip, ayrca iz elementlerden de % 0.01 bakr, % 0.02 demir, % 0.01 magnezyum, ve % 0.01 çinko bulunan gübre kullanlmtr.
2.2. Yöntem
Çalmann deneme deseni yaprak gübresi verilen ve verilmeyen olmak üzere üç tekerrürlü ve her tekerrürde 30 bitki olacak ekilde düzenlenmitir. Bu surette toplam 90 adet yaprak gübresi uygulanan ve 90 adet kontrol olmak üzere 180 adet bitki çalmada kullanlmtr (ekil 1).
ekil 1. Yaprak gübresi uygulamas yaplan parsel
4
Yumrular mays 2011’da sökülerek muhafaza edilmitir. Yumrular uyanmaya balayp uç sürgünleri 0,5 cm boya eritiinde, harç ile doldurulan tüplere 2 cm derinliinde 11 Kasm 2011 tarihinde dikilmilerdir. Yl içerisinde yar gölge bir ortama yerletirilen bitkilerin sulama ve ot alma ilemleri yaplmtr.
Litreye bir gram olacak deriimde gübre çözeltisi hazrlanarak yapraklara sprey halde verilmitir. Gübrelemeye yapraklar tam boyutlarna ulatklar zaman balanm (3 ubat 2012- 06.04.2012 tarihleri arasnda) 10 hafta boyunca, haftada tek doz olmak üzere uygulama yaplmtr.
Her iki grupta da yumrularn sökümü 22 Haziran 2012 tarihinde bitki tamamen kuruduktan sonra yaplmtr.
Sökümde kaplarn tek tek topraklar çkarlm ve kabaca temizlenmi daha sonra her bir kapta oluan bir veya birden fazla yumru plastik bardaklar içerisine konularak bir gün su içerisinde bekletilip yumru üzerine yapan topran yumuamas salanmtr. Daha sonra da yumrular zedelenmeden dikkatli bir ekilde ykanp kât üzerinde bir gün süre ile kurumalar temin edilmi ve her bir yumru tek tek tartlarak kayt edilmitir.
A. sancta’larn oluturduklar yumrularn arlklar “bir faktörlü tesadüf bloklar deneme desenine” göre istatistiki olarak varyans analizine tabi tutulmutur.
3. BULGULAR ve TARTIMA
Toplam 180 bitki üzerinden yaplan deerlendirmede, gübreli ve gübresiz gruplarn her ikisinin de ortalama yumru dikim arl 2.48 gr. olmasna ramen, vejetasyon dönemi sonunda yumrular sökülüp tartldklarnda gübresiz grubun ortalama arl 2.26 gr, gübrelenen grubun ortalama yumru arl ise 2.75 gr bulunmutur. Gübrelenmeyen grupta toplamda % 10’luk bir arlk düüü olduu halde, gübrelenen grubun arlnda % 12’lik art meydana gelmitir.
Tablo 1. Varyans analiz tablosu
Varyasyon Kayna
Serbestlik derecesi
Kareler toplam
Kareler ortalamas
Hesaplanan F Alfa tipi hata ihtimali
Tekerrür 89 214.461 2.410 1.428 * 0.0471 Gübreleme 1 11.096 11.096 6.576 * 0.0116 Hata 89 150.176 1.687 ns= Önemsiz
* = %5 alfa seviyesinde önemli ** = %1 alfa seviyesinde önemli *** = %0.1 alfa seviyesinde önemli
Genel 179 375.732 2.099
Yaplan varyans analizi sonucunda gübreleme yumrularn arlk art üzerinde % 5 alfa seviyesinde önemli bulunmutur (Tablo 1). Gübrelenen bitkilerin yumru arlklarnda gübrelenmeyenlere oranla % 22.2 art meydana gelmitir (Tablo 2).
Tablo 2. Yumru arlklar Duncan testi sonuçlar
Orijinal sra Yumru arl Testten sonra Homojen grup Kontrol 2.257 Gübreli 2.753 Gübreli 2.753 Kontrol 2.257 Hko=1.687 dir
4. SONUÇLAR VE ÖNERLER
Yaprak gübrelemesi uygulanan grubun yumrularnda kontrole göre % 22.2 orannda arlk art meydana gelmitir. Salep gibi fiyat geleneksel tarm ürünlerine göre yüksek bir bitkide bu oran azmsanmayacak derecede önemlidir. Yaplan çalmada, kullanlan bir birim gübre maliyeti karlnda 13.5 birimlik fiyat art salanm olup yaprak gübrelemesi uygulamasnn üretim maliyetlerini kayda deer ölçüde artrmad ortaya konulmutur.
KAYNAKLAR
Anonim (2009) 12.11.2009 tarih ve 27404 Sayl Resmi Gazete. Doal Çiçek Soanlarnn 2010 Yl hracat Listesi Hakknda Tebli. (Tebli no: 2009/55)
Bozkurt B, Yalvaç K, Tanr G, Onay A, Erolu F, Aktuz N.C, 2006. Süs Bitkileri ve Doal Çiçek Soanlar thalat ve hracat Uygulamalar le Bakanlk Politikalar. 3. Ulusal Süs Bitkileri Kongresi, 8-10 Kasm 2006, zmir, 39-45.
Gümü, C., Sezik, E., Ellialtolu, ., 2006. Bat Karadeniz Bölgesinde Yetien ve Salep Elde Edilen Baz Orkide (Orchidaceae sp.) Türlerinin Doku Kültürü ile Çoaltlmas Üzerinde Bir Aratrma, , Ulusal Süs Bitkileri Kongresi, sayfa 186-195, 8-10 Kasm 2006, zmir.
Karakurt, R, 2006. Orchidaceae Familyas Türlerinde Simbiyotik Çimlenme Üzerinde Etkili Faktörler, , Ulusal Süs Bitkileri Kongresi, sayfa 268-273, 8-10 Kasm 2006, zmir.
Kreutz, K. ve Çolak, A.H., 2009. Türkiye Orkideleri. Rota yaynlar, Tor Ofset Sanayi Tic. Ltd. ti. stanbul, 848 s.
Önal, K., 1999. Ege Bölgesinde Doal Yayl Gösteren Orchidaceae Familyasna Ait Baz Türlerin n Vitro Koullarda Üretimleri Üzerine Aratrmalar, Turkish Journal of Agriculture and Forestry, 23, Ek Say 5, 1057-1064
Parlak, S., Tutar, M., 2012. Karaburun Yarmadas’nda Yayl Gösteren Salep Orkideleri ve Baz Toprak Özellikleri, Ziraat Mühendislii, Say 357 Sayfa 24-29.
Rasmussen, H. N., 1995. Terestrial Orchids: From Seed to Mycotrohic Plant. Cambridge University Press. Cambridge. 444 p.
Sandal, G., 2009. Dou Akdeniz Bölgesinde Yetien Orkideler ve Yetime Ortam Nitelikleri le Tehdit Faktörlerinin Aratrlmas, Doktora Tezi, Çukurova Üniversitesi, fen Bilimleri Enstitüsü, Peyzaj Mimarl Anabilim Dal, 193 sayfa.
Tekinen, K.K., 2006. Salep. Türktarm, Tarm ve Köyileri Bakanl dergisi, say 169, sayfa 52-53. Ankara.
smail AFAK1*, Hadiye BAAR2
ÖZET
Aratrma verileri, Balkesir, Bursa ve stanbul illerinde, avc derneine üye 385 avc ile gerçekletirilen anket çalmasndan elde edilmitir. Anket formu, avclarn sosyo-ekonomik ve sosyo-kültürel özellikleri ile tutum, davran ve eilimlerini saptamaya yönelik sorulardan olumaktadr. Anket formunda yer alan baz sorularda, avclarn konuya verdikleri önem düzeyini belirlemek amacyla dokuz dereceli likert ölçeinden yararlanlmtr.
Anahtar Kelimeler: Avc dernei, av ve yaban hayat yönetimi, logit analizi, Balkesir, Bursa, stanbul
ECONOMETRIC ANALYSIS OF AFFECTING FACTORS OF HUNTERS ASSOCIATION PURPOSES
ABSTRACT
In this research, factors which affect purposes of hunters association are described by logit analysis. In this context, the demographic, socio-economic and cultural characteristics, behavior, and trends affecting the purposes were analyzed with nine different logit model.
Research data is based on a survey conducted with 385 hunters who are members of in Balikesir, Bursa and Istanbul provinces hunter’s association. The survey form is designed to determine socio-economic and socio-cultural characteristics, behavior, and trends of hunter. Nine-point Likert Scale was used for determining degree of importance which is attributed by hunters to the subject in survey forms.
Keywords: Hunters association, game and wildlife management, logit analysis, Balkesir, Bursa, Istanbul
1. GR
8
gruplarndan biri olup avc dernei ya da avclk kulübü ad altnda kurulan dernekler ile örgütlenmektedir.
Avclk eitimlerinin düzenlenmesi, avclkla ilgili belgelerin alnmas ve av organizasyonlarnn gerçekletirilmesi avc derneklerinin öncelikli görevleri arasnda görülmektedir (afak ve ark., 2014). Ayn zamanda dorudan avlanma etkinliinin gerçekletirilmesine yönelik çalmalar yannda av ve yaban hayat yönetimine katk salayan, habitat düzenleme, av hayvanlarnn üretimi, korunmas, envanteri, avc denetimi vb. konularda da avc dernekleri, faaliyet göstermekte ve sorumluluk almaktadr. Kültürel öeler ve bunlar etkileyen faktörler, iletmelerin ulamak istedii hedefleri olumlu veya olumsuz yönde etkileyebilmektedir. Bu kapsamda, av ve yaban hayat kaynaklarnn etkin yönetiminde, ilgi gruplarndan biri olan avclarn yapsal özelliklerinin ve kültürel hassasiyetlerinin tannmas önemlidir. Bu nedenle Geray ve Akesen (2001)’de avlanmann salkl deer yarglar çerçevesinde gerçekletirilmesi, av ve yaban hayat kaynaklarnn sürdürülebilir yönetiminin salanmasndaki önemli admlardan birisi olarak gösterilmitir.
Deikenler arasndaki neden-sonuç ilikilerini veya birden fazla bamsz deikenin baml deiken üzerindeki etkisini bir arada deerlendirmek amacyla logit analizinden yararlanlmaktadr. Logit analizi, biyoloji, tarm, ormanclk, salk, ekonomi gibi pek çok alanda deikenler arasndaki ilikileri açklamak amacyla kullanlmaktadr. Örnein, Dölekolu ve Yurdakul (2004)’de tüketicilerin yeterli kalori almlarn etkileyen deikenleri ortaya koymak; Karaba ve Gürler (2012)’de tüketicilerin organik ürünleri tercih etmelerinde etkili olan faktörleri belirlemek; Yavuz ve Karaba (2005)’de ziyaretçilerin festival boyunca yaptklar toplam harcamalarn düzeyi ile ziyaretçilere ilikin baz sosyo-demografik ve davransal özellikler arasndaki ilikileri saptamak; Koyuncu ve Bakrta (2005)’de snma sistemlerine olan talep üzerinde sosyo-ekonomik ve demografik faktörlerin etkilerini belirlemek; Kzlolu ve ark., (2014)’de meyveli maden suyu tercihini etkileyen faktörleri saptamak amacyla logit analizinden yararlanlmtr.
Bu bildiride ise avc derneklerinin 9 adet amacn etkileyen sosyo-ekonomik ve kültürel faktörler logit model kullanlarak açklanmtr.
2. MATERYAL VE YÖNTEM
l Dernekler Müdürlüü verilerine göre, Balkesir ilinde 75, Bursa ilinde 70 ve stanbul linde 80 avc dernei bulunmaktadr. Ancak bu derneklerin tamam av ve yaban hayat faaliyetlerine aktif olarak katlmamaktadr. Av ve yaban hayat faaliyetlerine aktif olarak katlan avc dernekleri, Orman ve Su leri Bakanl bölge müdürlüklerine bal Balkesir, Bursa ve stanbul l ube Müdürleri ile yaplan görüme sonucunda belirlenmitir. Bu görümelerde 2012-2013 Av Döneminde, “Avlanma zin Kart Sat Protokolü” imzalayan avc dernekleri, büyük ölçüde aktif olarak faaliyet gösteren avc dernekleri olarak kabul edilmitir. Buna göre, Balkesir ilinde 30, Bursa ilinde 36 ve stanbul ilinde 41 olmak üzere 107 avc dernei av ve yaban hayat faaliyetlerine aktif olarak katlmaktadr.
Görüülecek avc dernei says, av ve yaban hayat faaliyetlerine aktif olarak katlan dernekler arasndan aada sunulan oransal örnek hacmi formülüyle hesaplanmtr (Öztürk, 2002; Günden 2005).
22
2
(1)
Burada: n= Örnek büyüklüü, Z= Güven katsays (% 95’lik güven için Z=1,96), N= Ana kütle büyüklüü (107 avc dernei), p= Ölçülmek istenen büyüklüün ana kütlede bulunma oran (% 50), q= 1-p (0,5), D= Kabul edilen örnekleme hatas (% 10)’dr.
Yukardaki formül yardmyla yaplan hesaplamalar sonucunda, görüülecek asgari avc dernei says 51 olarak hesaplanmtr. Buna göre, Balkesir ilinde 21, Bursa ilinde 21 ve stanbul ilinde 18 olmak üzere toplam 60 avc derneinde anket çalmas gerçekletirilmitir. Çalmada sunulan veriler, avc derneklerine üye olan avclar ile gerçekletirilen yüz yüze görümelerden elde edilmitir. Buna göre, Balkesir ilinde 123, Bursa ilinde 151 ve stanbul ilinde 111 olmak üzere toplam 385 avc ile görüülmütür.
Anket formunda yer alan baz sorularda avclarn konuya verdikleri önem düzeyini belirlemek amacyla dokuz dereceli likert ölçeinden yararlanlmtr. Bu ölçek ekil 1’de tanmlanmtr. Ölçekte; 1, çok az önemli, 3, az önemli, 5, orta derecede önemli, 7, fazla önemli ve 9 ise çok fazla önemli anlamndadr. 2, 4, 6, 8 ise kendinden önceki ve sonraki önem düzeylerinin orta noktas olarak kullanlmaktadr.
ekil 1. Dokuz Dereceli Likert Ölçei
Çalmada oluturulan modellerle; Av ve yaban hayvanlarnn bakm, korunmas ve çoaltlmas için çalmalar yapmak
(Model 1), Yeni nesillerin avcl örenmesini salamak (Model 2), Yöre avclarnn bir çat altnda toplanmasn salamak (Model 3), Avclar arasnda dayanma ve kaynamay salamak (Model 4), Üyelerin av tezkeresi, avlanma belgesi gibi bürokratik ilemleri yerine getirmesine
yardmc olmak (Model 5), Avclarn kurallara uygun ekilde avlanmasn salamak (Model 6), Avlanmak için sosyal faaliyetler, av organizasyonlar düzenlemek (Model 7), Usulsüz ve kaçak avlanan avclarla mücadele etmek (Model 8), Avclarn avclk konusunda eitim almasn salamak (Model 9)
incelenmitir. Modellerde dokuz dereceli likert ölçeinde yer alan önem puanlar, 1-2; 3-4; 5- 6 ve 7-9 aralklar bir arada deerlendirilerek dört grupta toplanmtr. Modellerde kullanlan açklayc deikenler Çizelge 1’de verilmitir. Analizlerde, Gretl 3.2 programndan yararlanlmtr.
10
Çizelge 1. Modellerde kullanlan deikenler No Deiken Ad No Deiken Ad D1 Balkesir ilindeki avclar D22 Batl inanc bulunma (bulunmama=0) D2 Bursa ilindeki avclar D23 Usulsüz bir avlanma durumunda ihbar etme (etmiyor=0) D3 stanbul ilindeki avclar D24 Avc derneinde katlmcla verdii önem D4 Ya 35 ve daha az olan avclar D25 Güven ilikisi oluturmaya verdii önem D5 Ya 36 ile 55 arasnda avclar D26 Dostluk ve arkadala verdii önem D6 Ya 55 ve daha büyük olan avclar D27 Sevgi ve Saygya verdii önem D7 Okuryazar veya ilkokul mezunu D28 Bilgi paylamna verdii önem D8 Ortaokul veya lise mezunu D29 Av paylamaya verdii önem D9 Üniversite mezunu D30 Dayanmaya verdii önem D10 Yllk geliri 12000 liradan az olan avclar D31 Fedakârla verdii önem D11 Yllk geliri 12000 ile 25000 lira arasndaki avclar D32 Yardmlama ve ekip çalmasna verdii önem D12 Yllk geliri 25000 lira ve üstünde olan avclar D33 Dernein av ve yaban hayvanlarnn bakm, korunmas ve
çoaltlmas için çalmalar yapma amacna verdii önem D13 Avc derneine üyelik süresi (yl) D34 Dernein yeni nesillerin avcl örenmesini salama amacna
verdii önem D14 Dernek bakan olma (deil=0) D35 Dernein yöre avclarnn bir çat altnda toplanmasn salama
amacna verdii önem D15 Sadece bölgesinde avlanma (deil=0) D36 Dernein avclar arasnda dayanma ve kaynamay salama
amacna verdii önem D16 Avclarn örgütlenmesi gereine inand için dernee üye
olma (deil=0) D37 Dernein av tezkeresi, avlanma belgesi gibi bürokratik ilemleri
yerine getirmesine yardmc olma amacna verdii önem D17 Lokal, oyun gibi imkânlarndan yararlanmak için dernee üye
olma (deil=0) D38 Dernein avclarn kurallara uygun ekilde avlanmasn salama
amacna verdii önem D18 Daha ucuza avlanma belgesi almak için dernee üye olma
(deil=0) D39 Dernein avlanmak için sosyal faaliyetler, av organizasyonlar
düzenleme amacna verdii önem D19 Av programlar düzenledii için dernee üye olma (deil=0) D40 Dernein usulsüz ve kaçak avlanan avclarla mücadele etme
amacna verdii önem D20 Avclk konusunda eitim almak için dernee üye olma
(deil=0) D41 Dernein avclarn avclk konusunda eitim almasn salama
amacna verdii önem D21 Belirli bir nedeni olmakszn dernee üye olma (deil=0)
3. BULGULAR
Avc derneklerinin amaçlar dokuz balk altnda toplanm ve her bir amac etkileyen faktörler, sral logit model kullanlarak incelenmitir. Elde edilen sonuçlar Çizelge 2 ve Çizelge 3’de toplu olarak sunulmutur. Buna göre modeller baznda aadaki bulgulara ulalmtr.
Model 1: Av ve yaban hayvanlarnn bakm, korunmas ve çoaltlmas için çalmalar yapmak
Çizelge 2’de görüldüü gibi dernek bakanlar (D14), dernee avclk konusunda eitim almak için üye olanlar (D20), usulsüz bir avlanma durumunda ihbar edenler (D23), avc derneinde katlmcla verilen önemin artmas (D24), avc derneinde güven ilikisi oluturmaya verilen önemin artmas (D25); av ve yaban hayvanlarnn bakm, korunmas ve çoaltlmas için çalmalar yapma amacnn önemini arttran faktörlerdir. Sadece bölgesinde avlananlar (D15) ile dernee lokal, oyun gibi imkânlarndan yararlanmak için üye olanlarda (D17) bu amaç daha önemsizdir. Yine model sonuçlarna göre Balkesir ilinde yaayanlar (D1), Bursa (D2) ve stanbul (D3) illerinde yaayan avclara göre av ve yaban hayvanlarnn bakm, korunmas ve çoaltlmas için çalmalar yapma amacna daha fazla önem vermektedir.
Bamsz Deiken
Model 1 Model 2 Model 3 Model 4 Model 5 Katsay Std
hata Katsay Std
hata Katsay Std
hata Katsay Std
hata Katsay Std
hata D2 -0,5356** 0,2681 -0,5258* 0,2743 -0,3934 0,3139 -0,6972** 0,3198 0,5788 0,3661 D3 -0,5338* 0,2924 -0,6494** 0,3022 -0,6802** 0,3407 -0,7572** 0,3445 0,5032 0,3969 D5 0,2480 0,3099 -0,7299** 0,3366 -0,1089 0,3791 0,2641 0,3671 0,5881 0,4124 D6 0,1808 0,4189 -1,1361*** 0,4395 -0,8227* 0,4885 0,3178 0,4941 0,7818 0,5674 D8 -0,0918 0,2475 -0,1406 0,2576 -0,3848 0,2929 -0,3496 0,2960 -0,1638 0,3536 D9 -0,4852 0,3746 -0,8733** 0,3862 -0,8686** 0,4416 -0,9456** 0,4360 -0,8500* 0,4821 D11 0,0145 0,2457 0,3128 0,2546 0,7130** 0,2937 0,4914* 0,2943 -0,0800 0,3543 D12 0,1325 0,3343 0,3305 0,3446 0,2301 0,3726 0,0332 0,3721 -0,5694 0,4446 D13 -0,0116 0,0107 0,0038 0,0111 -0,0012 0,0121 -0,0207* 0,0125 0,0005 0,0142 D14 0,7339** 0,3166 1,1372*** 0,3479 0,1914 0,3645 0,6310 0,3872 0,5971 0,5008 D15 -0,4402* 0,2344 -0,2500 0,2430 -0,4170 0,2724 -0,4679* 0,2716 0,4065 0,3160 D16 0,3172 0,2496 0,1168 0,2580 0,5485* 0,2829 0,1529 0,2930 0,8533** 0,3318 D17 -0,8273** 0,3423 -0,9307*** 0,3499 -0,3160 0,4002 -0,4986 0,3873 -0,9728** 0,4295 D18 -0,1735 0,2582 0,0129 0,2625 -0,1848 0,2906 -0,2576 0,2948 -0,0398 0,3674 D19 0,2369 0,2372 0,5756** 0,2512 0,0686 0,2832 -0,0336 0,2759 -0,3855 0,3231 D20 0,8633*** 0,2501 0,3539 0,2528 0,4699 0,2940 0,2667 0,2870 -0,0524 0,3324 D21 0,0803 0,3754 -0,2994 0,3987 -0,3830 0,4073 -0,1917 0,4242 0,0828 0,4906 D22 -0,2496 0,2615 0,1149 0,2772 -0,6110** 0,2932 0,4225 0,3231 0,0542 0,3578 D23 0,4058* 0,2120 0,4120* 0,2189 0,5814** 0,2453 0,2504 0,2437 0,0800 0,2916 D24 0,7179*** 0,1711 0,7103*** 0,1779 0,2750 0,1879 0,4542** 0,1909 0,2621 0,2305 D25 0,3193* 0,1762 0,3762** 0,1831 0,2482 0,1954 0,0754 0,2016 -0,0480 0,2426 D26 0,1283 0,2503 0,6872*** 0,2556 0,8055*** 0,2765 0,7026*** 0,2715 0,5186 0,3164 D27 -0,0216 0,2273 -0,2533 0,2383 -0,1740 0,2575 0,3865 0,2476 0,2435 0,3037 D28 -0,0583 0,1751 0,1645 0,1796 0,1052 0,2001 -0,0113 0,2000 0,0852 0,2383 D29 0,2833 0,1723 0,1325 0,1779 0,0521 0,1908 0,1828 0,1874 0,6275*** 0,2208 D30 -0,2566 0,2258 0,2222 0,2358 0,0118 0,2563 0,4322* 0,2470 -0,0362 0,2998 D31 0,1927 0,2048 -0,0577 0,2110 -0,0176 0,2286 -0,0110 0,2292 0,3232 0,2840 D32 0,3057 0,1972 0,0366 0,2040 0,3026 0,2181 0,0984 0,2099 -0,4458 0,2756 Log- olabilirlik -400,8282 -362,3410 -284,9657 -277,2485 -200,9976
Ki kare (28) 187,936 [0,0000] 218,201 [0,0000] 152,02 [0,0000] 179,414 [0,0000] 125,54 [0,0000] Doru Snflandrma Yüzdesi
53,5 61,8 70,4 69,1 80,5
***:α=0,01 için anlaml; *: α=0,05 için anlaml; *: α=0,1 için anlaml
Model 2: Yeni nesillerin avcl örenmesini salamak
Çizelge 2’de görüldüü gibi dernek bakanlar (D14), dernee çeitli av programlar düzenledii için üye olanlar (D19), usulsüz bir avlanma durumunda ihbar edenler (D23), avc derneinde katlmcl daha önemli bulanlar (D24), avc derneinde güven ilikisi oluturmay daha önemli bulanlar (D25) ve avc derneinde dostluk ve arkadal daha önemli bulanlar (D26) yeni nesillerin avcl örenmesini salama amacna da daha fazla önem vermektedir. Dier taraftan dernee lokal, oyun gibi imkânlarndan yararlanmak için üye olanlar (D17) da dernein bu amacna önem verme düzeyi azalmaktadr. Model sonuçlarna göre Balkesir ilinde yaayanlar (D1), Bursa (D2) ve stanbul (D3) illerinde yaayan avclara; ya 35 ve daha küçük olan avclar (D4), 36 ve daha büyük yalardaki avclara (D5-6), okuryazar veya ilkokul düzeyinde eitim alm olan avclar (D7), üniversite mezunu avclara (D9) göre yeni nesillerin avcl örenmesini salama amacn daha fazla önemsemektedir.
Model 3: Yöre avclarnn bir çat altnda toplanmasn salamak
Çizelge 2’de görüldüü gibi dernee avclarn örgütlenmesi gereine inand için üye olanlar (D16), usulsüz bir avlanma durumunda ihbar edenler (D23), avc derneinde dostluk ve
12
arkadal daha önemli bulanlar (D26) yöre avclarnn bir çat altnda toplanmasn salama amacn önemli bulmay arttran faktörlerdir. Yllk geliri 12000 ile 25000 lira arasnda olan avclar (D11), yllk geliri 12000 liradan az olan avclara (D10) göre bu amac daha olumlu etkilemektedir. Avclarn batl inanç sahibi olmalar (D22) ile bu amaca verilen önemin azald görülmektedir. Yine model sonuçlarna göre, Balkesir ilindeki avclar (D1), stanbul (D3) ilindekilere; ya 35 ve daha küçük olan avclar (D4), 55 ve daha büyük yalardaki avclara (D6) göre; okuryazar veya ilkokul düzeyinde eitim alm olan avclar (D7), üniversite mezunu avclara (D9) göre; yöre avclarnn bir çat altnda toplanmasn salama amacna daha fazla önem vermektedir.
Model 4: Avclar arasnda dayanma ve kaynamay salamak
Çizelge 2’de görüldüü gibi avc derneinde katlmcla (D24), dostluk ve arkadala (D26), dayanmaya (D30) verilen öneminin artmas, avclar arasnda dayanma ve kaynamay salama amacna verilen önemi arttrmaktadr. Yllk geliri 12000 ile 25000 lira arasnda olan avclar (D11), yllk geliri 12000 liradan az olan avclara (D10) göre bu amac daha önemli bulmaktadr. Avc derneine üyelik süresi (D13) ile sadece bölgesinde avlanan avclar (D15) ise bu amac daha az önemsemektedir. Yine model sonuçlarna göre Balkesir ilinde yaayanlar (D1), Bursa (D2) ve stanbul (D3) illerinde yaayan avclara; okuryazar veya ilkokul düzeyinde eitim alm olan avclar (D7), üniversite mezunu avclara (D9) göre avclar arasnda dayanma ve kaynamay salamak amacna daha fazla önem vermektedir.
Model 5: Üyelerin av tezkeresi, avlanma belgesi gibi bürokratik ilemleri yerine getirmesine yardmc olmak
Çizelge 2’de görüldüü gibi avc derneine avclarn örgütlenmesi gerektiine inand için üye olanlar (D16) ile avc derneinde av paylamaya daha fazla önem verenler (D29); üyelerin av tezkeresi, avlanma belgesi gibi bürokratik ilemleri yerine getirmesine yardmc olma (D37) amacn daha önemli bulmaktadr. Avc derneine lokal, oyun gibi imkânlarndan yararlanmak için üye olanlar (D17) için bu amaç, daha önemsizdir. Yine model sonuçlarna göre okuryazar veya ilkokul düzeyinde eitim alm olan avclar (D7), üniversite mezunu avclara (D9) göre, “üyelerin av tezkeresi, avlanma belgesi gibi bürokratik ilemleri yerine getirmesine yardmc olma (D37)” amacna daha fazla önem vermektedir.
Model 6: Avclarn kurallara uygun ekilde avlanmasn salamak
Çizelge 2’de görüldüü gibi avc derneine avclarn örgütlenmesi gereine inand için üye olanlar (D16), avc derneine avclk konusunda eitim almak için üye olanlar (D20), batl inanc bulunanlar (D22), avc derneinde katlmcla (D24), dostluk ve arkadala (D26) daha fazla önem verenler, “avclarn kurallara uygun ekilde avlanmasn salama (D38)” amacn daha önemli bulmaktadr. Yine model sonuçlarna göre Balkesir ilinde yaayanlar (D1), stanbul (D3) ilinde yaayan avclara; okuryazar veya ilkokul düzeyinde eitim alm olan avclar (D7), üniversite mezunu avclara (D9) göre “avclarn kurallara uygun ekilde avlanmasn salama” amacna daha fazla önem vermektedir.
Bamsz Deiken
Model 6 Model 7 Model 8 Model 9 Katsay Std hata Katsay Std hata Katsay Std hata Katsay Std hata
D2 -0,4793 0,3062 -0,0833 0,2694 -0,5215* 0,2741 -0,3094 0,2961 D3 -0,6804** 0,3340 -0,3184 0,2922 -0,2437 0,2945 -0,7395** 0,3106 D5 -0,0776 0,3602 -0,2139 0,3146 -0,1051 0,3166 0,1195 0,3333 D6 -0,2664 0,4668 -0,4665 0,4142 -0,4492 0,4208 0,2211 0,4381 D8 -0,3396 0,2850 -0,1260 0,2479 -0,0218 0,2513 0,1594 0,2705 D9 -0,8861** 0,4311 -0,3756 0,3734 -0,5018 0,3756 -1,0987*** 0,3933 D11 0,3007 0,2768 0,0411 0,2482 0,2631 0,2530 0,4205 0,2664 D12 0,3793 0,3824 -0,1347 0,3322 0,1496 0,3370 0,3899 0,3540 D13 0,0022 0,0119 0,0123 0,0107 0,0143 0,0110 -0,0058 0,0113 D14 0,3823 0,3663 0,2814 0,3097 0,1411 0,3193 0,8072** 0,3650 D15 -0,3980 0,2664 -0,5278** 0,2365 -0,1484 0,2371 -0,1955 0,2505 D16 0,7245*** 0,2718 0,0259 0,2478 0,1163 0,2496 0,3720 0,2610 D17 -0,3419 0,3896 -0,1249 0,3490 0,1233 0,3488 -0,8172** 0,3554 D18 -0,4176 0,2844 -0,0708 0,2615 0,1464 0,2648 -0,1748 0,2761 D19 0,1643 0,2731 0,5747** 0,2396 0,0820 0,2407 0,2208 0,2585 D20 0,7336** 0,2938 0,1439 0,2413 0,2817 0,2505 0,2594 0,2645 D21 0,1972 0,3953 -0,2298 0,3753 -0,1827 0,3771 -0,6682* 0,3790 D22 0,6828** 0,3254 0,2272 0,2722 0,5423* 0,2788 -0,0907 0,2792 D23 0,2732 0,2384 0,6204*** 0,2158 0,7917*** 0,2192 0,1757 0,2236 D24 0,4866*** 0,1832 0,6058*** 0,1725 0,1042 0,1743 0,2143 0,1762 D25 0,3119 0,1952 -0,1052 0,1852 0,4473** 0,1866 0,3815** 0,1861 D26 0,4799* 0,2658 0,4654* 0,2488 0,6810*** 0,2477 0,4232 0,2586 D27 -0,1117 0,2473 0,1464 0,2361 -0,3868* 0,2300 -0,0537 0,2461 D28 0,1600 0,1929 -0,0970 0,1790 0,0690 0,1802 0,2479 0,1811 D29 0,1377 0,1863 0,8825*** 0,1774 0,0142 0,1746 0,2506 0,1813 D30 -0,0003 0,2432 0,1064 0,2283 0,3132 0,2262 0,2863 0,2419 D31 0,3506 0,2241 -0,1386 0,2031 -0,0363 0,2023 -0,0028 0,2156 D32 0,1971 0,2097 0,1404 0,1934 0,4479** 0,1943 -0,0576 0,2085 Log- olabilirlik -296,5409 -390,5336 -396,7067 -341,0149
Ki kare (28) 181,758 [0,0000] 195,145 [0,0000] 148,64 [0,0000] 160,022 [0,0000] Doru Snflandrma Yüzdesi
67,5 54,3 55,3 64,7
***:α=0,01 için anlaml; *: α=0,05 için anlaml; *: α=0,1 için anlaml
Model 7: Avlanmak için sosyal faaliyetler, av organizasyonlar düzenlemek
Çizelge 2’de görüldüü gibi avc derneine çeitli av programlar düzenledii için üye olanlar (D19), usulsüz bir avlanma durumunda ihbar edenler (D23), avc derneinde katlmcla (D24), dostluk ve arkadala (D26), av paylamaya (D29) daha fazla önem verenler, “avlanmak için sosyal faaliyetler, av organizasyonlar düzenlemek (D39)” amacn daha önemli bulmaktadr. Dier taraftan, sadece bölgesinde avlanan avclar (D15) için bu amaç daha önemsizdir.
Model 8: Usulsüz ve kaçak avlanan avclarla mücadele etmek
Çizelge 2’de görüldüü gibi batl inanc bulunanlar (D22), usulsüz bir avlanma durumunda ihbar edenler (D23), avc derneinde güven ilikisi oluturmay daha önemli bulanlar (D25), avc derneinde dostluk ve arkadala daha fazla önem verenler (D26), yardmlama ve ekip çalmasna (D32) daha fazla önem verenler, “usulsüz ve kaçak avlanan avclarla mücadele etme (D40)” amacn daha önemli bulmaktadr. Avc derneinde sevgi ve saygya verilen önem düzeyinin artmas (D27) ise bu amacn daha önemsiz bulunmasna neden olmaktadr. Yine model sonuçlarna göre Balkesir ilinde yaayanlar (D1), Bursa (D2) ilinde yaayan avclara göre usulsüz ve kaçak avlanan avclarla mücadele etme (D40) amacna daha fazla önem vermektedir.
Model 9: Avclarn avclk konusunda eitim almasn salamak
Çizelge 2’de görüldüü gibi avc dernei bakan olmak (D14) ile avc derneinde güven ilikisi oluturmay önemli bulma (D25), “avclarn avclk konusunda eitim almasn salama (D41)” amacna verdii önemi arttran faktörlerdir. Avc derneine lokal, oyun gibi imkânlarndan yararlanmak için üye olanlar (D17) ile belirli bir nedeni olmakszn avc derneine üye olanlar (D21), bu amac daha önemsiz bulmaktadr. Yine model sonuçlarna göre Balkesir ilinde yaayanlar (D1), stanbul (D3) ilinde yaayan avclara; okuryazar veya ilkokul düzeyinde eitim alm olan avclar (D7), üniversite mezunu avclara (D9) göre “avclarn avclk konusunda eitim almasn salama (D41)” amacna daha fazla önem vermektedir.
4. TARTIMA VE SONUÇ
Av ve yaban hayat yönetiminde bölgelere göre av hayvanlarnn varlk düzeyi ve younluundaki deime, avc derneklerinin amaçlarn da dorudan etkilemektedir. Bu durum, model sonuçlarna yansm olup Balkesir ilindeki avclarn, Bursa ve stanbul illerinde yaayan avclara göre av ve yaban hayvanlarnn bakm, korunmas ve çoaltlmas için çalmalar yapma, yeni nesillerin avcl örenmesini salama ve avclar arasnda dayanma ve kaynamay salama amaçlarna daha fazla önem verdiini ortaya koymaktadr. Ayn kapsamda, usulsüz ve kaçak avlanan avclarla mücadele etme amacna Balkesir ilindeki avclar, Bursa ilinde yaayan avclara göre daha fazla önem vermektedir. Yine yöre avclarnn bir çat altnda toplanmasn salama, kurallara uygun ekilde avlanmasn salama ve eitim almasn salama amaçlarna Balkesir ilindeki avclar, stanbul ilindeki avclardan daha fazla önem vermektedir. Okuryazar veya ilkokul düzeyinde eitim alm olan avclar, üniversite mezunu avclara göre yeni nesillerin avcl örenmesini salama, yöre avclarnn bir çat altnda toplanmasn salama, avclar arasnda dayanma ve kaynamay salama, üyelerin av tezkeresi, avlanma belgesi gibi bürokratik ilemleri yerine getirmesine yardmc olma, avclarn kurallara uygun ekilde avlanmasn salama ve avclarn avclk konusunda eitim almasn salama amaçlarna daha fazla önem vermektedir.
Gelirdeki azalma yöre avclarnn bir çat altnda toplanmasn salama ile avclar arasnda dayanma ve kaynamay salama amaçlarna verilen önemi arttrmaktadr. Dier taraftan, büyük ya grubundaki avclar, gençlere göre yeni nesillerin avcl örenmesini salama ve avclar arasnda dayanma ve kaynamay salama amaçlarna daha az önem vermektedir. Benzer ekilde, avclar arasnda dayanma ve kaynamay salama amacna verilen önem düzeyinin avc derneine üyelik ylnn artmas ile azald görülmektedir. Bu sonuç, avcla yeni balayan genç avclarn örenme ve dayanma ihtiyacnn daha fazla olduu eklinde yorumlanabilir.
Avc dernei bakanlarnn, yöneticiliin getirdii sorumluluk duygusunun etkisi ile avc derneinin av ve yaban hayvanlarnn bakm, korunmas ve çoaltlmas için çalmalar yapma, yeni nesillerin avcl örenmesini salama ve avclarn avclk konusunda eitim almasn salama amaçlarna daha fazla önem verdikleri görülmektedir. Sadece bölgesinde avlanan avclar, av ve yaban hayvanlarnn bakm, korunmas ve çoaltlmas için çalmalar yapma, avclar arasnda dayanma ve kaynamay salama ve avlanmak için sosyal faaliyetler, av organizasyonlar düzenleme amaçlarna üye olduu avc derneinde yeterince önem verilmediini düünmektedir.
Avc derneine üyelik amaçlar, avc derneinin amaçlarna verilen önem düzeyini dorudan etkileyen faktörlerdendir. Buna göre, i) Lokal ortamnn imkânlarndan yararlanmak için avc derneine üye olan avclar incelendiinde, bu avclarn av ve yaban hayvanlarnn bakm, korunmas ve çoaltlmas için çalmalar yapma, yeni nesillerin avcl örenmesini salama, üyelerin av tezkeresi, avlanma belgesi gibi bürokratik ilemleri yerine getirmesine yardmc olma ve avclarn avclk konusunda eitim almasn salama amaçlarna daha az önem verdii görülmektedir. Ayn kapsamda belirli bir amac olmakszn avc derneine üye olan avclar da, avclk konusunda eitim verilmesi amacna daha az önem vermektedir. ii) Avclarn örgütlenmesi gereine inand için avc derneine üye olan avclar açsndan yöre avclarnn bir çat altnda toplanmasn salama, üyelerin av tezkeresi, avlanma belgesi gibi bürokratik ilemleri yerine getirmesine yardmc olma ve avclarn kurallara uygun ekilde avlanmasn salama amaçlar, dier amaçlara nazaran daha fazla önem kazanmaktadr. iii) Çeitli av programlar düzenlendii için avc derneine üye olanlar; yeni nesillerin avcl örenmesini salama ile avlanmak için sosyal faaliyetler, av organizasyonlar düzenleme amaçlarna daha fazla önem vermektedir. iv) Avclk konusunda eitim almak için avc derneine üye olanlar ise av ve yaban hayvanlarnn bakm, korunmas ve çoaltlmas için çalmalar yapma ile avclarn kurallara uygun ekilde avlanmasn salama amaçlarna daha fazla önem vermektedir.
Usulsüz bir avlanma durumunda ilgili birimlere ihbarda bulunan avclar; av ve yaban hayvanlarnn bakm, korunmas ve çoaltlmas için çalmalar yapma, yeni nesillerin avcl örenmesini salama, yöre avclarnn bir çat altnda toplanmasn salama, avlanmak için sosyal faaliyetler, av organizasyonlar düzenleme, usulsüz ve kaçak avlanan avclarla mücadele etme amaçlarna daha fazla önem vermektedir.
Avc derneinde dostluk ve arkadala verilen önem düzeyindeki artn avc derneinin yeni nesillerin avcl örenmesini salama, yöre avclarnn bir çat altnda toplanmasn salama, avclar arasnda dayanma ve kaynamay salama, avclarn kurallara uygun ekilde avlanmasn salama, avlanmak için sosyal faaliyetler, av organizasyonlar düzenleme ile usulsüz ve kaçak avlanan avclarla mücadele etme amaçlarna verilen önemi de arttrmaktadr. Ayn kapsamda, avc derneinde oluturulan güçlü bir güven düzeyi, av ve yaban hayvanlarnn bakm, korunmas ve çoaltlmas için çalmalar yapma, yeni nesillerin avcl örenmesini salama, usulsüz ve kaçak avlanan avclarla mücadele etme ve avclarn avclk konusunda eitim almasn salama amaçlarnn da daha kolay gerçekletirilmesini salamaktadr.
Avc derneinde güçlü bir katlmcln olduu kans, av ve yaban hayvanlarnn bakm, korunmas ve çoaltlmas için çalmalar yapma, yeni nesillerin avcl örenmesini salama, avclar arasnda dayanma ve kaynamay salama, avclarn kurallara uygun ekilde avlanmasn salama ile avlanmak için sosyal faaliyetler, av organizasyonlar düzenleme amaçlarn daha önemli klmaktadr. Av paylamaya daha fazla önem veren avclar, avc derneinin av tezkeresi, avlanma belgesi gibi bürokratik ilemleri yerine getirmesini ve avlanmak için daha fazla av organizasyonu düzenlenmesini istemektedir. Avc derneklerinde yardmlama ve ekip çalmasna önem verildikçe, usulsüz ve kaçak avlanan avclarla mücadele etme amacna verilen önemin de artt görülmektedir. Dier taraftan, beklenilebilecek bir sonuç olarak sevgi ve saygya verilen önemin artmas ise usulsüz ve kaçak avlanan avclarla mücadele etmeyi azaltan bir faktör olmaktadr.
Bu makalede “Avclarn Kültürel Özelliklerinin ve Profilinin Belirlenmesi (Balkesir, Bursa ve stanbul Örnei)” adl ve 111K519 nolu TÜBTAK projesinin ara sonuçlar kullanlmtr. Bu projeyi desteklemesinden dolay TUBTAK’a teekkür ederiz.
KAYNAKLAR
Dölekolu, C., Ö., Yurdakul, O. 2004. Adana linde Hanehalknn Beslenme Düzeyleri ve Etkili Faktörlerin Logit Analizi ile Belirlenmesi. Akdeniz ..B.F. Dergisi (8) s:62-86.
Geray, U., Akesen, A. (2001). Av ve Yaban Hayat Kaynaklarnn Sürdürülebilir Yönetimi. Sürdürülebilir Avclk çin Temel Eitim Kitab (Ed. Mehmet Emin Bora). Milli Parklar ve Av-Yaban Hayat Genel Müdürlüü, Cilt I. Ankara. s:75-152.
Karaba, S., Gürler, A., Z. 2012. Organik Ürün Tercihinde Tüketici Davranlar Üzerine Etkili Faktörlerin Logit Regresyon Analizi ile Tahminlenmesi. Adyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Yl: 5, Say: 10, s:129-156.
Kzlolu, R., Kzlaslan, H., Kzlaslan, N. 2014. Meyveli Maden Suyu Tercihlerini Etkileyen Faktörlerin Logit Modeli ile Analizi: Beypazar lçesi Örnei. Türk Tarm – Gda Bilim ve Teknoloji Dergisi, 2(2): 92-97, 2014
Koyuncu, C., Bakrta, . 2005. Logit Modeller Yardmyla Sosyo-Ekonomik ve Demografik Faktörlerin Mevcut Alternatif Isnma Sistemleri Üzerindeki Etkileri (Kütahya Üzerine Bir Uygulama). ktisadi ve dari Bilimler Dergisi, Say: 1, s:37-55.
afak ., Okan T., Hizal E., Keçeciolu T., Acar S., 2014. Avclarn Kültürel Özelliklerinin ve Profilinin Belirlenmesi (Balkesir, Bursa ve stanbul Örnei). TÜBTAK-SOBAG Yaynlanmam Sonuç Raporu, Proje No: 111K519, 236s.
Yavuz, M. C., Karaba, S. F., 2006. Harcama Tabanl Pazar Bölümlendirme: Festival Ziyaretçileri Üzerine Bir Logit Analizi Uygulamas. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 15, Say 1, s:427-436.
Zeynep UZUNER AYDIN1*, Sultan BEKROLU2
1*Avclk ve Yaban Hayat ube Müdürlüü, stanbul, [email protected] Tel:0212 262 57 56/1126
2stanbul Üniversitesi, Orman Fakültesi, Orman Mühendislii Bölümü, stanbul
ÖZET
Odun d orman ürünleri sürdürülebilir orman yönetiminde giderek daha fazla önemsenmekte ve planlama çalmalarna konu edilmektedir. Bu bakmdan ormanclk tekilatlarnn topluma daha fazla odun d ürün çeidi ve miktar sunma gayreti içinde olduklar söylenebilir. Ormanlarn ürettii çok saydaki odun d ürünlerin en önemlilerinden biri av ve yaban hayatdr. nsanlk av ve yaban hayat ile var olduu günden beri ilgilenmi, bu konuya olan ilgisini sürekli korumutur. Avcln igücünün bol, sermayenin kt olduu krsal alanda yarataca ekonomik hareketlilik ve ilendirme olana ile krsal kalknmaya, doal çevrenin korunmasna ve turizmin gelimesine olanak tanmas, bu etkinliin sosyoekonomik önemini giderek artrmaktadr. Avclk Türkiye’de çok eskilere dayanan önemli bir sosyoekonomik etkinliktir. Yerli literatür incelendiinde avclk, av ve yaban hayat ile ilgili çok sayda aratrma yapld gözlenmitir. Ancak avcln ülke ve ormanclk ekonomisine katksna yönelik çalmalarn az sayda olduu saptanmtr. Bu bildiride stanbul linde avlanma belgesine sahip avclarn, sosyoekonomik-demografik özellikleri, avclk harcama eilimleri, yani avclarn dorudan ve dolayl harcama çeitleri ve bu harcamalarn düzeyleri açklanmtr. Bu çalma için 2013 yl yaz aylarnda 401 adet avlanma belgesine sahip avcya 55 soruluk anket uygulanmtr. statistiki çözümlerde SPSS 17.0 paket programndan faydalanlmtr.
Anahtar kelimeler: Av ve yaban hayat, Avclk harcamalar, stanbul
HUNTERS SPENDING TRENDS (ISTANBUL AS AN EXAMPLE)
ABSTRACT
Non-wood forest products are increasingly prioritizing at sustainable forest management and planning activities are subject to. In this regard, it can be said that forestry organizations presents effort for serve more types and quantities of non-wood products to community.
One of the most important non-wood products produced by forest is hunting and wildlife. Humanity has been interested in hunting and wildlife since the existence and maintained their interest in. Socio-economic importance of hunting activity are increasing by allowing rural development, natural environment protection and tourism development, with the ability to create economic mobility and provide job opportunities in rural area that has abundant labour and scarce capital. Hunting is an important socio-economic activities based on ancient times. It was observed that much research done about hunting, hunt and wild life. However, it was determined that few researches which contains hunting’s contribution to the economy of the country and forestry done. In this article, socio-economic demographics, hunting spending trends so direct or indirect spending trends, levels and relations of hunters who has hunting license was explained in stanbul. 55-item questionnaire was administered with 401 hunters
18
has hunting licence for this study in the summer of 2013. SPSS 17.0 software package was utilized in statistical applications.
Key words: Hunting and wildlife, hunting expenditures, stanbul
1. GR
Orman kaynaklar, saylamayacak kadar çok canl türünü kapsayan, organizasyon düzeyi yüksek, dolaysyla çok boyutlu fayda üreten, bunlara bal olarak tür ve gen kayna yönünden büyük bir gücü kendisinde saklayan, dünyamzdaki biyokütle içerisindeki pay ve dolaysyla da etkisi dier kaynaklara göre büyük olan bir ekosistemdir (Geray, 1998). Bu ekosistem içerisinde çok yönlü kullanm mozaii mümkün olabilmektedir. Çünkü ormanclkta ayn alanda birbirine zarar vermeden pek çok çkt üretilmektedir. Örnein odun üretim amaçl iletilen orman alanlarnda uzun da yürüyüleri (trekking), avclk, havza yararlar, yaban hayvanlarn izlemek gibi çktlar baskn kullanm ürününü azaltmamaktadr. Bu balamda av ve yaban hayat (AYH) kaynaklarnn kullanm ormanclkta çok yönlü kullanmn bir desenidir.
AYH kaynaklar; kabaca yerleim alanlarnn, endüstrinin ve endüstriyel tarm ve hayvanclk alanlarnn ve bunlarn yakn çevrelerinin dnda kalan ortamlardr. Bu alanlar koru, fundalk, çallk, maki, aaçlk, mera, çayr, sulak alan, tarm alan, step, savan ekosistemleri eklinde snflandrmak mümkündür (Geray,1998). Ülkemizde potansiyel avlak alanlar olarak da tanmlanabilecek bu sahalar yaklak 70 milyon hektar geniliindedir (Irck, 2001). Bu alanlarda avclarn avclk faaliyetleri kapsamnda dorudan veya dolayl yapt harcamalar, av ve yaban hayatnn gelimesine paralel olarak artabilmektedir. Dolaysyla AYH’na ayrlan alanlarda aklc bir yönetim uyguland takdirde, büyük gelirlerin salanmas mümkündür. Öte yandan özellikle av yönetimi ve avlak iletmecilii krsal kalknmann itici gücü olarak kullanlabilecek önemli bir araçtr (Geray, 1998). Bu amaçla yaplacak harcamalar, ksa sürede geri dönebildii için enflasyonist bask yaratmama yönünden de avantaja sahiptir.
Avlanma, 4915 sayl Kara Avcl Kanununda (KAK), avna izin verilen yaban hayvan türlerini, izin verilen yerlerde, tespit edilen zaman ve miktarlar ile belirlenen esas ve usullerle canl veya ölü ele geçirmeye çalmay veya ele geçirmeyi ifade etmektedir. Ayn kanunda avc, avclk belgesine sahip olan kii eklinde tanmlanabilmektedir. Genel anlamda avclk; birinin etken dierinin edilgen olduu yani, birinin avlayan dierinin avlanan olduu farkl türler arasndaki olgudur (Geray, 1998). Dier bir deyile avclk, tatl ve genellikle bir ömür süren meraktr, salk kurallarna uymak kouluyla spor olarak da kabul edilebilir. Avclk bazlarna göre ise genetik bir mirastr (Mahmud,1935).
Avclk tarihin bilinen en eski zamanlarndan beri insanlarn canlarn korumak, yiyecek ve giyeceklerini salamak gibi yaamsal gereksinimleri için en ilkel yöntem ve kurallarla balad ve sonradan oldukça gelitirilmi olan bir etkinliktir. Türklerde avlanma kurallarnn Cengiz Han tarafndan çkartlan yasayla devlet düzenine sokulduu, avclkla ilgili ilk bilimsel kitabn (Saydname-i Melikahi) Sultan Melikah tarafndan yazdrld bilinmektedir. Dolaysyla insanlk tarihi kadar eski bir etkinlik olan avcl Türkler çok önemsenmi ve bu etkinlik ile ilgili köklü geleneklere sahip olmulardr (TAF, 2014; Güven ve Hergüner, 1999).
Avlanma olanana sahip bireylerin doadan dorudan faydalanma bakmndan dierlerine göre bir ayrcalk elde etmi olduu ortadadr. Bu itibarla avc says her geçen gün artmaktadr. Avc saysndaki artn önemli bir bölümünün kentli avclardan kaynakland görülmektedir. Balangçta bireysel tatmin için gerçekletirilen avclk etkinlii günümüzde yerel, bölgesel, ulusal ve hatta uluslararas boyutlar olan bir sektör haline gelmitir. Bu gelimeyi avclkta kullanlan araç ve donanmlarn gelitirilip çeitlendirilmesinden, yalnzca avclkla ilgili ürün pazarlayan süpermarketlerin bile i yapabilmesinden, avlanma belgesi ve hakk için yaplan ödeme düzeylerinin giderek yükselmesinden anlamak mümkündür (Irck, 2001).
Doada özgürce yaayan hayvanlarn canl veya cansz ele geçirilmesi eylemi anlamna gelen avclk, insanolunun hemen her dönemde ilgisini çekmitir. Avcla duyulan ilginin dünyann hemen her tarafnda varln sürdürdüü görülmektedir. Günümüzde avlanma ayrcalna kavumak için hem harcama yapmak, hem de avclk etkinliine uygun bilgi ve deerlere sahip olmak zorunlu hale gelmitir. Ancak burada sözü edilen ayrcalk, dorudan pazar ekonomisine bal olmayan, kiilerin birikim ve nitelikleriyle açklanabilen ve pazar ekonomisi deerlerinin ötesindeki deerlerin gerekli klan bir olgudur. Dolaysyla günümüzde avclk etkinlii; rekreasyon, doayla bütünleme, psikolojik direnç, bilgi edinme, topluluksal dayanma, kültür ve ahlak içerii bakmndan önceki dönemlere göre çok daha gelimitir (Irck, 2001; afak ve Di., 2010).
Avclk, tad tarihsel, kültürel ve sosyal deerlerin yan sra önemli bir ekonomik etkinlik olarak da ülkelerin ekonomik yaamnda yer tutmaktadr. Avclarn avlanma etkinliinde bulunmak için yapmak zorunda olduu harcamalar, avclk çevresinde önemli bir sektörün olumasna yol açmaktadr. Ayrca krsal etkinlik olan avcln özellikle igücünün bol, sermayenin kt olduu krsal alanda yarataca ekonomik hareketlilik ve ilendirme olana ile krsal kalknmaya, doal çevrenin korunmasna ve turizmin gelimesine olanak tanmas, bu etkinliin önemini bütün dünyada artrmaktadr. Bu nedenle Türkiye avcln planlamak, ülke avcln ve AYH kaynaklarn korumak, gelitirmek, avcl ülke ekonomisine katk sunan bir sektör olarak devreye sokmak, avclarn bilinçli bir kitle olarak doal dengede yerlerini almalarna baldr (Irck ve Di., 2005). Gerçektende bugün pek çok ülkede, avclk önemli bir sosyal ve ekonomik etkinlik olarak kabul görmekte; avcln doal çevrenin korunmasna yapt katklar üzerinde durulmakta, sadece krsal kesim için deil tüm ekonomik yaam için de aranlan krsal üretim biçimi olarak kabul edilmektedir (Geray,1998). Orman ve Su leri Bakanl verilerine göre ülkemizde 2010 yl itibariyle 21,6 milyon hektar orman alan mevcut olup, 2015 ylna kadar bu alann 22 milyon hektara çkartlmas düünülmektedir. Bu alanlarn, av yaban hayat kaynaklar yönünden zengin olduu bilinmektedir (Irck ve Di., 2005). Bu nedenle gayri safi milli hasla (GSMH), safi milli hasla (SMH), gibi ulusal hesaplarda ormanclk sektörünün arlnn sadece odun hammaddesi üretimi ile snrl kalmamas, ürettii dier mal ve hizmetlerin toplumsal refaha katksnn ölçülmesi konusunda yaban hayat kaynaklarndan yararlanlmas ve avclk etkinliinin ekonomik deerinin belirlenmesi gerekmektedir (Kaya, 2002).
Ekonomik anlamda her yatrm, çoaltan etkisiyle doduu yerden balayp çevresine kademeli olarak yaylan bir harcama ve gelir akmna yol açmaktadr. Tüketim harcamalar ile oluan gelirin bir bölümü yine baka harcama kalemlerini oluturmaktadr. Örnein turizm harcamalar, çoaltan etkisiyle, sektörün çeitli dallarnda (konaklama, seyahat acenteleri, ulatrma vb.) ve turizmi besleyen yan sanayilerde (yiyecek-içecek, hatra eya endüstrisi vb.) yeni gelir halkalar oluturmaktadr (afak, 2003). Bu kapsamda, yaban hayvanlarnn bir ülkenin ekonomisinde önemli bir rolü ve pay vardr. Özellikle bu konuya önem veren ve
onun düzenlenmesini salayan ülkeler, yaban hayvanlarndan büyük yararlar salamaktadr. Zira bu hayvanlarn etinden, derisinden, tüyünden ve trofelerinden faydalanlmaktadr. Yaban hayvanlarndan avlanma yoluyla da çeitli gelirler salanr. Örnein avlaklardan alnan kira geliri, damga vergisi, av köpekleri vergisi, av tezkerelerinden elde edilen gelirler eklinde sralanabilir. Ayn ekilde, avlanma ve avclk bir ülkeye dolayl yararlar da salamaktadr. Örnein ticaret ve sanayideki yararlar av eti, av derisi, av tüfei ve cephanesi, avcnn giyim ve kuam eyas, optik gözlem aletleri ticareti vb…’dir. Av köpekçilii ticaretinin yararlar ise av köpei besini, av köpei levazmat, av köpei eitim ve terbiyesi, köpek ticareti, vergiler, hayvan hastalklarnn tedavisi, ilaçlar vb…’dir. Avclk hakknda yaynlanan kitap ve dergi ticareti, memur maalar, av sigortalar, yemleme giderleri eklinde sralanabilir (Mol, 2006).
Türkiye av ve yaban hayat kaynaklar bakmndan zengin saylabilir. Ancak korunmad takdirde bu kaynaklarn sürdürülebilirlii tehlikeye girecektir. Doal ortamlarn yannda özel avlaklarn özendirilmesi gerekmektedir. Çünkü avclk etkinliinin ekonomik yönü ihmal edilmeyecek boyuttadr. Bu nedenle avclktan maksimum fayda salamak için yeni sistemler gelitirmek gerekir (Bekarde, 2013).
Avlanma etkinlii kapsamnda avclarn dorudan ve dolayl yollardan yapm olduu harcamalarn stanbul örneinden yola çkarak ülke ekonomisindeki paynn aratrlmas, gerek avclarn harcama eilimlerinin belirlenmesi, gerekse bu harcamalarn milli gelire olan katksnn tespiti açsndan son derece önem arz etmekte olup ayn zamanda bu çalmann da amacn oluturmaktadr. Avclarn harcama eilimlerinin belirlenmesi ve milli gelire katksnn hesaplanabilmesi için tüm bu harcama kalemlerinin belirlenmesi gerekir. Bunun yannda avc says ve avlanma etkinlii süresince yaplan harcamalarn tespiti, örnek büyüklüünün belirlenmesi, anket formunun hazrlanmas ve stanbul ili avc profilinin belirlenmesi için yaplacak olan olas tüm çalmalar yine bu çalmann kapsamn oluturmaktadr.
2. MATERYAL VE YÖNTEM
stanbul ilinde orman alanlar özellikle 1950'lerden sonra hzla gerilemitir. Günümüzde stanbul ilinin toplam alan 537.917,7 hektar (ha) olup; bunun 238.710,4 ha ormanlk alanlar, 299.207,3 ha’n açk alanlar oluturmaktadr. stanbul linde 2013 ylnda avlanma izin kart sat için protokol yapan avc dernei says 43 olup, 228 av bayisi bulunmaktadr. Ayrca bir adet örnek avlak, Darlk Kanatl Örnek Avla, ile ilçesinde 1.455 ha geniliinde, Turkuaz Özel avla Pendik ilçesinde 3.300 ha olmak üzere 2 adet avlak bulunmaktadr.
Çalmann ana materyali 2013 ylnda rastgele örnekleme yolu ile yaplan anket verileridir. Ayrca konuyla ilgili bilimsel yaynlar da yararlanlmtr. Anketlerde avclarn demografik- sosyoekonomik ve avclarn harcama eilimleri ile ilgili toplam 55 adet sorunun yer ald bir form kullanlmtr. Orman ve Su leri Bakanl kaytlarna göre 2013 yl itibaryla stanbul’da avclk belgesi sahip 17.900 avc bulunmaktadr. Bu avclar temsil etmek üzere rasgele seçilen 450 avcya demografik-sosyoekonomik ve avclarn harcama eilimleri ile ilgili toplam 55 adet sorunun yer ald bir form uygulanmtr. Ancak 401 avc ile baarl anket görümesi yaplmtr. Yaplan anketlerden 49 tanesi sorulara yeterli yant vermedikleri için elenmitir. Bu nedenle anket deerlendirmesinde 401 avcya ait formlar göz önüne alnmtr. Denekler anket formundaki sorular tek seçenekli olarak iaretlemi, özellikle parasal tutarlarla ilgili sorulara kendi harcama kalemleri eklinde cevap vermilerdir. statistiksel SPSS 17.00 paket program ile yaplmtr.
3.1. stanbul li avclarnn demografik, sosyoekonomik özellikleri
Deneklerin cinsiyet, ya, medeni durum, eitim durumu ve gelir düzeyine ait dalmlar Tablo 1’de verilmitir.
Tablo 1: Deneklerin demografik-sosyoekonomik özellikleri
Cinsiyet Eitim düzeyi Yllk gelir (TL) Erkek 399 lkokul-orta 155 <5.000 81 Kadn 2 Lise 58 5.001-10.000 31
Medeni durum Üniversite 6 10.001-15.000 81 Bekar 60 Lisansüstü 2 20.001-25.000 59 Evli 309 Yant yok 31 20.001-25.000 38 Yant yok 32 25.001-30.000 36
Ya 30.001-40.000 35 <20 48 40.001-50.000 17 20-30 35 >50.001 19 31-40 80 Yant yok 4 41-50 88 51-60 94 61-70 47 >70 8
Tablo 1’e göre deneklerin nerdeyse tamam erkektir. %85’i evlidir ve %42 30-50 ya arasndadr. %28’inin yllk geliri 10.000TL’nin altnda, %32’sinin yllk geliri 10.000- 25.000TL arasnda, %40’nn yllk geliri ise 25.000TL’nin üstündedir. Bu grup içinde yer alan yllk geliri 50.000TL üstündeki avclarn oran yaklak % 5’tir. Deneklerin %39’u ilk-orta mezunu iken üniversite mezunu %2’dir.
3.2. stanbul li avclarnn harcama eilimleri
Anket sonuçlarna göre stanbul’daki tezkereli avclarn harcamalar 29 çeittir. Harcama yerlerinin benzerlii dikkate alnarak bu harcama çeitleri gruplandrlm ve 8 ana harcama snf elde edilmitir. Bu harcama snflar aada sralanmtr;
1) Av-avclk malzemeleri ile ilgili harcamalar, 2) Av köpei ile ilgili harcamalar, 3) Avlanma alanna gidi-dönü (ulam) ile ilgili harcamalar, 4) Avclk eitimi için yaplan harcamalar, 5) Yeme-içme (iae) için yaplan harcamalar, 6) Avcl resmi olarak yapmak için ve avclk srasnda ortaya çkan harcamalar
(Devlete yaplan ödemeler), 7) Avlanma etkinlii srasndaki konaklama harcamalar, 8) Yukardaki gruplarda yer almayan (dier) harcamalar.
stanbul linde avclk tezkeresine sahip avclarn 2013 yl itibaryla avclk etkinliinde bulunmak için yaptklar harcamalarn çeitleri ve tutarlar Tablo 2’de verilmitir. Tablo 2’deki “c” sütunundaki tutarlar denek yantlarnn ortalamalar olarak hesaplanmtr.
Tablo 2: stanbul lindeki tezkereli avclarn avclkla ilgili harcama eilimleri
Harcama snf
1) Av ve avclk malzemeleri
1-Silah alm 1.696 17900 30.358.400 2-Silah mühimmat 740 17900 13.246.000 3-Gözlük, dürbün vb. almlar 691 17900 12.368.900 4-Giyim 1.000 17900 17.900.000 5-Dier malzeme 595 17900 10.650.500 6-Tama malzemesi 229 17900 4.099.100 7-Yön bulma sistemleri 444 17900 7.947.600
Toplam 96.570.500
2) Av köpei 8-Av köpei alm 1

iii. uluslararası odun dışı orman Ürünleri sempozyumu

Documents