رادﺎﻬﺑ قاروا و سرﻮﺑ ﺖﻛﺮﺷ ﻪﻌﺳﻮﺗ و ... · 2019-12-23 ·...

مديريت تحقيق و توسعه شركت بورس و اوراق بهادار

1

1395در سال يراناقتصاد ا يتوضع ينيب يشپ

2


3


4

فهرست 5 ......................................................................................................................................................................... دهيچك

7 ........................................................................................................................................................ ياقتصاد رشد -1 ٧ ...................................... توسعه پنجم و چهارم يها برنامه يط يداخل ناخالص ديتول روند بر يمرور 1-1

١٠ ..................................... يالملل نيب ينهادها نگاه از 1395 سال در رانيا ياقتصاد رشد ينيب شيپ 1-2

١٧ ............................................ يداخل فعاالن نگاه از 1395 سال در رانيا ياقتصاد رشد ينيب شيپ 1-3

19 ..................................................................................................................................................................................... يبند جمع 1-4 23 .................................................................................................................................................................... تورم -2

٢٣ ............................................ توسعه پنجم و چهارم برنامه يها سال يط تورم نرخ روند بر يمرور 2-1

٢۵ ........................................... يالملل نيب ينهادها نگاه از 1395 سال در رانيا تورم نرخ ينيب شيپ 2-2

٢۵ .......................................................... يداخل فعاالن نگاه از 1395 سال در تورم نرخ ينيب شيپ 2-3

29 .................................................................................................................................................................................... يبند جمع 2-4 35 ................................................................................................................................................................ ارز نرخ -3

35 .................................................... توسعه پنجم و چهارم يها برنامه يط ارز نرخ نوسانات روند بر يمرور 3-1 36 ................................................. 1395 سال در ارز نرخ نوسانات از يخارج و يداخل ينهادها ينيب شيپ 3-2 37 ................................................................................................................................................... يبند جمع 3-3

41 ........................................................................................................................................................... نفت متيق -4 ۴١ .................................. توسعه پنجم و چهارم يها برنامه يط يجهان متيق نوسانات روند بر يمرور 4-1

۴٣ ................................... 1395 سال در نفت متيق نوسانات از يخارج و يداخل ينهادها ينيب شيپ 4-2

۴٣ ...................................................................................................................... يبند جمع 4-3


5

چكيدهمتغير اساسي 4پرداخته شده است. در اين رابطه 1395وضعيت اقتصاد ايران در سال بيني در اين گزارش به پيش

شامل نرخ رشد اقتصادي، نرخ تورم، نرخ ارز و قيمت جهاني نفت خام مورد بررسي قرار گرفته است. روش پژوهش در هاي برنامه رسي طي سالمطالعه حاضر بدين صورت است كه در ابتدا بطور خالصه، مروري بر روند متغيرهاي مورد بر

هاي صورت گرفته توسط نهادهاي داخلي و بيني ) شده و در ادامه با گرداوري پيش1384-94چهارم و پنجم (پرداخته شده است. در پايان هر 1395در سال به بررسي ديدگاه اين نهادها از وضعيت اقتصاد كشور المللي بين

هاي صورت تحليلهمچنين و المللي، بينتوسط نهادها داخلي و هاي صورت گرفته بيني بندي پيش بخش با جمعپرداخته شده است. نتايج اين پژوهش 1395براي سال متغير فوق 4بيني گرفته از وضعيت اقتصاد كشور به پيش

بيني اين نرخ در پيشدرصدي مواجه خواهد بود. 5تا 4، نرخ رشد اقتصادي با رشد 1395دهد كه در سال نشان ميها و ساير كشورهاي جهان تحقق خواهد يافت. رايط ثبات اقتصادي كشور و بهبود روابط سياسي كشور با همسايهش

درصد قرار خواهد گرفت. تحقق اين رقم نيز منوط به ادامه 11تا 10نرخ تورم نيز تا پايان سال جاري در دامنه سازي نرخ ارز متناسب نيز با اجراي سياست يكسان . نوسانات نرخ ارزبودخواهد » خروج غيرتورمي از ركود«سياست

رود قيمت جهاني نفت خام در صورت تداوم توافق كشورهاي با نرخ تورم رشد خواهد نمود و در پايان انتظار مي دالر در نوسان باشد. 45تا 40در دامنه خود، عربستان، روسيه، ونزوئال و قطر به عدم افزايش صادرات


6


7

رشد اقتصادي -1يابد و سبب افزايش رشد اقتصادي فرايندي است پايدار كه در اثر آن ظرفيت توليدي اقتصاد طي زمان افزايش مي

يا (GNP)شود. بر اين اساس، رشد اقتصادي عبارت است از افزايش مداوم توليد ناخالص ملي سطح درآمد ملي ميهاي ثابت در يك سال خاص در مقايسه با مقدار آن در سال به قيمت 1يك كشور (GDP)توليد ناخالص داخلي

هاي سال پايه، حذف اثرات تورم و لحاظ افزايش ميزان توليدات پايه. علت محاسبه رشد اقتصادي با استفاده از قيمت در محاسبه توليد ناخالص ملي (داخلي) است.

ي چهارم و پنجم توسعهها مروري بر روند توليد ناخالص داخلي طي برنامه 1-1) و نرخ رشد اقتصادي را 1383) به ترتيب ارزش ريالي توليد ناخالص داخلي (به قيمت ثابت سال 2) و (1نمودار (كه شود ميدهد. با نگاه به اين نمودارها مشاهده نشان مي )1384-94هاي برنامه چهارم و پنجم توسعه ( طي سال

كه طي اين هاي اندك، روند با ثباتي را طي كرده است، به طوريز و نشيببا وجود فرا 86رشد اقتصادي تا سال به يكباره دچار سقوطي شديد 1387ايم اما اين روند در سال درصدي بوده 7/6ها بطور متوسط شاهد رشد سال

رسيده است، كه در واقع نشان از كاهش 1387در سال درصد 6/0درصدي سال قبل از آن به 7/7گرديده و نرخ رشد 1387ترين علل كاهش شديد رشد اقتصادي در سال دارد. از مهم 1387درصدي رشد اقتصادي در سال 1/7

هاي پولي و مالي انقباضي در راستاي مهار تورم، كاهش قدرت توان به افزايش قابل توجه نرخ تورم، اعمال سياست ميلي در برابر رقباي خارجي در بازارهاي داخلي و خارجي به دليل كاهش نرخ واقعي ارز و رقابتي توليدكنندگان داخ

افزايش واردات و در نهايت بروز بحران مالي و اقتصادي جهان و اثر ركودي آن بر اقتصاد ايران اشاره نمود.قتصاد كشور از شرايط ركود رفت ا و انتظار مي با بهبود مواجه شد 1390 تا 1388هاي در سالاقتصاد ايران اگرچه هاي صادرات نفت و بانك مركزي)، تورم باال در هاي اقتصادي (بويژه تحريم اما تشديد تحريم اقتصادي خارج شود،

گرديد. 1392و 1391هاي ناكارآمد دولت موجب منفي شدن رشد اقتصادي در سال كنار سياست؛ بوده استاي در دوران پس از جنگ در اقتصاد ايران بقهسا اتفاق بي ها، منفي شدن رشد اقتصادي در اين سال

ها رشد منفي بود. در اين سالچراكه اقتصاد كشور نرخ رشد اقتصادي منفي را در دوران پس از جنگ تجربه نكرده به اما شده بود. در اقتصاد كشور "ركود تورمي"بروز پديده درصد موجب 30هاي تورم باالتر از اقتصاد در كنار نرخ

موجب ،كاهش هزينه مبادالت تجاري به دنبال آن و 5+1 گروه اي بين ايران و كشورهاي هسته دنبال حصول توافقاتدرصد 8/4و 5در توليد ناخالص داخلي بواسطه رشد 3/4انداز اقتصادي كشور گرديد كه نتيجه آن رشد بهبود چشم

البته در اين دوره ارزش افزوده دو بخش ديگر كشاورزي معادن و نفت حاصل گرديد. -ارزش افزوده دو بخش صنايع درصد همراه بود. 4/2و 8/3و خدمات نيز به ترتيب با رشد

توسط داخلكاالها و خدمات توليد شده در اين است كه از يكسو عمده بين محاسبات توليد ناخالص داخلي و توليد ناخالص ملي تفاوت 1

در داخلي هاي توسط شركت خارجو خدمات توليد شده در و از سوي ديگر كاالها شوند در محاسبه توليد ناخالص ملي لحاظ نمي هاي خارجي شركت .شود ليد ناخالص ملي لحاظ ميمحاسبه تو


8

هاي ضدتورمي سازي سياست اي، پياده هاي اقتصادي در سايه روند مثبت مذاكرات هسته با توجه به احياي فعاليت تا حدودي 1394هاي اقتصادي در سال رشد فعاليت دولت در كنار افت شديد قيمت نفت موجب شد تا روند روبه

هاي اقتصادي كه به كنندگان و چالش تامين مالي بنگاه . در اين رابطه افت قابل توجه قدرت خريد مصرفشدكند هايي را در خصوص تداوم ركود در اقتصاد را به هاي اخير روي داده بود، نگراني هاي تورم باال در سال واسطه نرخ

انداز روشن از آينده اقتصاد كشور، اين درك عمومي را ايجاد كرده بود كه شرايطي داشت. با اين وجود چشمدنبال هاي پايين نفت، در مسير رشد قرار رغم تداوم قيمت هاي نزديك اقتصاد كشور علي ركودي جاري، موقتي و در سال

خواهد گرفت.تاييدكننده ادعاي فوق بود. بر اساس آخرين 1394سال در اين رابطه برآوردهاي اوليه از رشد اقتصادي در

7/0، نرخ رشد اقتصادي كشور طي اين دوره مثبت و در حدود 1394سال 1ماه نخست 9گزارش مركز آمار ايران از درصد برآورد شده است.

ميليارد ريال طي ده سال گذشته 1383): توليد ناخالص داخلي به قيمت ثابت سال 1نمودار (

2)1394ماه نخست سال 9(داده مربوط به ، مركز آمار ايران)1384-93 ههاي ساالنه مربوط به دور (دادهمنبع: بانك مركزي

منتشر نكرده است. 1394در حال حاضر بانك مركزي آماري در خصوص رشد اقتصادي در سال 1 نكته: 2

باشد. ماه نخست اين سال مي 9مربوط به 1394ارقام سال -

و اين مركز آمار مربوط به سال شود ميمحاسبه 1376از آنجايي كه توليد ناخالص داخلي توسط مركز آمار ايران به قيمت ثابت سال - درصد) 7( براساس نرخ رشد اعالم شده اين مركزي 1394ماه نخست سال 9، در نمودار فوق داده مربوط به را منتشر كرده است 1393

:محاسبه شده استرابطه زير بصورت )1393در سال (بر حسب ميزان توليدناخالص داخلي اعالم شده از سوي بانك مركزي

توليدناخالصداخلي9ماهنخستسال1394 بانكمركزي 1.007مركزآمار

را منتشر كرده است. 1393، تاكنون اطالعات مربوط به توليد ناخالص داخلي سال 1394ماه سال 9مركز آمار ايران، برخالف آمار -

۱۵۰۰۰۰۰

۱۶۰۰۰۰۰

۱۷۰۰۰۰۰

۱۸۰۰۰۰۰

۱۹۰۰۰۰۰

۲۰۰۰۰۰۰

۲۱۰۰۰۰۰

۲۲۰۰۰۰۰

۱۳۸۴ ۱۳۸۵ ۱۳۸۶ ۱۳۸۷ ۱۳۸۸ ۱۳۸۹ ۱۳۹۰ ۱۳۹۱ ۱۳۹۲ ۱۳۹۳ ۱۳۹۴


9

(درصد) طي ده سال گذشته نرخ رشد اقتصادي): 2نمودار (

)1394ماه نخست سال 9)، مركز آمار ايران (داده مربوط به 1384-93 ههاي ساالنه مربوط به دور منبع: بانك مركزي(داده

روش ارزش هاي اقتصادي ( به تفكيك بخش توليد ناخالص داخلي در ميان اجزاء گزارش مركز آمار ايران،براساس را درصدي دو بخش صنعت و خدمات 3/0و 2/1درصد نه تنها اثر رشد منفي 2/3، بخش كشاورزي با رشد )افزوده

شده است. شايان ذكر 1394جبران نموده، بلكه موجب مثبت شدن نرخ رشد اقتصادي در هر سه فصل نخست سال هاي بخش صنعت درنظر گرفته شده است. است كه در گزارش اين نهاد، بخش نفت به عنوان يكي از زيربخش

، صادرات، هزينه مصرف نهايي )روش مخارجهاي نهايي ( به تفكيك هزينه توليد ناخالص داخلي در ميان اجزاءدرصد موجب مثبت شدن شاخص 2/2و 1/7، 4/12دولت و هزينه مصرف نهايي بخش خصوصي به ترتيب با رشد

اين درصدي واردات نيز تاثير مثبتي بر افزايش توليدناخالص داخلي داشته است. 1/13افت اند. رشد اقتصادي شدهتوليد كاهش رقمرا در توجهيدرصد) تاثير قابل 8/9(گذاري خارج سرمايهم در حالي است كه رشد منفي قابل توجه

، آثار در سال جاري وه بر كاستن توليد ناخالص داخليگذاري عال . كاهش مخارج سرمايهناخالص داخلي داشته استي نيروي كار در ، بويژه در شرايط عرضه باالهاي آتي نيز خواهد داشت نامطلوبي بر ميزان توليد ناخالص داخلي سال

هاي فراواني را بوجود خواهد آورد. كشور اين امر نگرانيتوان به بخش تجارت خارجي اشاره كرد. با بررسي رشد فصلي صادرات كاال و خدمات از نكات قابل توجه ديگر مي

باشد، مي درصد 5/17و 9/25كه نرخ رشد اين متغير در دو فصل اول سال جاري مثبت و در حدود شود ميمشاهده كاال و خدمات مشاهده وارداتبررسي رشد فصلي منفي شده است. از سوي ديگر با در فصل پاييز اين نرخ به يكباره

باشد، در فصل درصد مي 4/32و 8/12كه نرخ رشد اين متغير در دو فصل اول سال جاري منفي و در حدود شود مي مثبت شده است.پاييز اين نرخ به يكباره

۶/٣ ۶/١٧/٧

٠/۶

١/٣

۶/۵

۴/٣

‐۶/٨

‐١/٩

٣/٠

٠/٧

۸/۰‐

۶/۰‐

۴/۰‐

۲/۰‐

۰/۰

۲/۰

۴/۰

۶/۰

۸/۰

۱۰/۰

۱۳۸۴ ۱۳۸۵ ۱۳۸۶ ۱۳۸۷ ۱۳۸۸ ۱۳۸۹ ۱۳۹۰ ۱۳۹۱ ۱۳۹۲ ۱۳۹۳ ۱۳۹۴


10

1394ماه نخست سال 9): وضعيت اقتصاد ايران در 1ل (جدو

ماه اول9 ماه اول6 ماه اول3 پاييز تابستان بهار1376با استفاده از قيمت هاي ثابت سال

اجزاي رشد به تفكيك بخش هاي اقتصادي (روش ارزش افزوده)

7/5 8/3 2/1 7/5 5/4 2/3 گروه كشاورزي 2/1 -1/1 -5/1 -5/1 -7/0 -5/1 گروه صنعت -3/0 -3/0 -2/0 -1/0 -5/0 -2/0 گروه خدمات

5/0 9/0 5/0 5/0 7/0 7/0 محصول ناخالص داخلي (رشد اقتصادي)محصول ناخالص داخلي بدون نفت (رشد

اقتصادي بدون نفت)

4/0 9/0 8/0 4/0 6/0 7/0

اجزاي رشد به تفكيك هزينه هاي نهايي (روش مخارج)

9/2 4 8/1 2/2 -4 3/0 هزينه مصرف نهايي خصوصي 1/7 1/7 1/7 1/7 1/7 1/7 هزينه مصرف نهايي دولت

-8/9 -9/8 -5/5 -5/11 -1/12 -5/5 تشكيل سرمايه ثابت ناخالص -9/13 -12 -7/7 -7/17 -1/16 -7/7 تشكيل سرمايه در ماشين آالت

-3/4 -6/4 -2/2 -7/3 -7/6 -2/2 تشكيل سرمايه در ساختمان خارجي تغييرات تجارت

9/2 4/21 4/12 -9/25 5/17 6/3 صادرات كاال و خدمات

-1/13 -8/22 -9/8 8/12 -4/32 -8/12 واردات كاال و خدمات منبع: مركز آمار ايران

المللي از نگاه نهادهاي بين 1395بيني رشد اقتصادي ايران در سال پيش 1-2

اي خود بر دوره ها گزارشالمللي در ، بسياري از نهادهاي بين1394اي در سال پس از حصول توافق جامع هستهاي كه صرفاً بر اقتصاد ايران هاي ويژه تاكيد داشتند. برخي از اين نهادها در گزارش 2016بهبود اقتصاد ايران در سال

) 2جدول (در اند. ترسيم نموده 2017و 2016هاي سالرا براي توجهي هاي اقتصادي قابل تاكيد داشت، رشد نشان داده شده است. 2017و 2016هاي المللي از رشد اقتصادي ايران در سال مهمترين برآوردهاي نهادهاي بين


11

2017و 2016هاي المللي از رشد اقتصادي ايران در سال ): برآوردهاي نهادهاي بين2جدول (

المللي بيننهاد يا موسسه (درصد) بيني رشد اقتصاديپيش

20162017

المللي پول صندوق بين 5/5 3/4 2015 دسامبرگزارش

7/3 4 2016گزارش آوريل

بانك جهاني 1/5 8/4 2016 ژانويهگزارش

7/6 8/5 2016گزارش مارس

نشريه اكونوميست - 1/6 2015 دسامبرگزارش

4/5 5/4 2016گزارش آوريل - 5/3مركز مالي اويلر هرمس

- 6الملليموسسه مالي بين - درصد 8/2بيش از سازمان ملل متحد

Capital بندي بين المللي موسسه رتبه

Intelligence4

هاي صورت گرفته توسط اين نهادهاي از اقتصاد ايران پرداخته شده است. بررسي تحليلدر ادامه به

پول المللي صندوق بين 4را به ترتيب 2017و 2016هاي رشد اقتصادي ايران براي سال ترين گزارش خود المللي پول در تازه بين صندوق

گزارش قبلي خود، نرخ رشد اقتصادي المللي در بيني كرد. اين در حالي است كه اين نهاد بين درصد پيش 7/3و بيني كرده بود. به گزارش اين نهاد، رشد درصد پيش 5/5و 3/4را به ترتيب 2017و 2016هاي ايران براي سال

هاي اقتصادي ايران و ، صفر درصد برآورد شده است. براساس اين گزارش لغو تحريم2015اقتصادي ايران در سال دو )مدت در ميان ميليون بشكه 2/1مدت و در كوتاه هزار بشكه 600 ( ين كشور به افزايش صادرات نفتتمايل انسبت به سال 2016در سال گذاري خارجي در كنار افزايش سرمايه افزايش رشد اقتصادي اين كشورثر بر عامل مو

هاي رشد اقتصادي نسبت به المللي در خصوص كاهش نرخ هاي اين نهاد بين بيني خواهد بود. با بررسي پيش 2015 گزارش قبلي موارد زير مورد توجه قرار گرفته است:

هاي براي سال بيني رشد اقتصاد جهاني اين نهاد، پيش گزارش جديددر ؛اقتصاد جهانيبيني رشد كاهش پيش -درصد 6/6و 4/3گزارش قبلي ( كه هاي بيني باشد كه كمتر از پيش مي 5/3و 2/3 در حدود 2017و 2016

باشد. بود) مي 2017و 2016هاي براي سال

؛2015درصدي ميانگين قيمت نفت نسبت به سال 32كاهش -

؛عدم افزايش قيمت كاالهاي اساسي -با هاي اقتصادي اين كشور بخش انداز مناسب از اقتصاد ايران، رغم چشم ، عليهاي اين صندوق براساس گزارش

براي لغو ها برخي كاستيها و ترازنامه بانك نامطلوبوضعيت هاي اساسي نظير كاهش قيمت جهاني نفت، چالش


12

درصد توليد 5/2به 2016رود كسري بودجه دولت در سال اين انتظار ميه برعالومواجه خواهد شد. ها تحريمدرصد بوده 1/ 25 در حدود 2015افزايش يابد.(اين رقم در سال به دليل كاهش درآمدهاي نفتي، ناخالص داخلي

ميليون 7/3به نفت اين كشور روزانه هاي اقتصادي، ميزان توليدات . براساس گزارش اين نهاد، با لغو تحريماست.). براساس گزارش اين نهاد با افزايش ميليون بشكه صادر خواهد شد 81/1بشكه افزايش خواهد يافت كه در حدود

گذاري و مصرف بخش خصوص نيز افزايش يافته و اين امر صادرات نفت، به دنبال كاهش ريسك، ميزان سرمايهدرصد افزايش خواهد يافت و 5نرخ ارز واقعي ايران تا عالوه بر اين موجب بهبود حساب تجاري ايران خواهد شد.

115به 2015ميليارد دالر در سال 75صادرات غيرنفتي را متاثر خواهد ساخت. براساس اين گزارش واردات ايران از .خواهد رسيد 2020ميليارد دالر در سال

بانك جهاني

در خصوص اقتصاد ايران، » 2016انداز اقتصادي جهان چشم«بانك جهاني در آخرين گزارش خود تحت عنوان بخش عمده افزايش بيني نمود كه درصد پيش 7/6و 8/5را به ترتيب 2017و 2016رشد اقتصادي ايران در سال

اين درحالي خواهد بود. هاي اقتصادي بويژه صادرات نفت و نقل و انتقاالت پولي رشد اقتصادي متاثر از لغو تحريم 1/5و 8/4به ترتيب 2017و 2016هاي شده اين بانك در گزارش ماه فوريه براي سال بيني كه ارقام پيش است

را در 2015براي سال ايران اين نهاد رشد اقتصادي .درصد بوده است كه در گزارش اخير، اين ارقام بهبود يافته است درصد برآورد نموده است. 7/0حدود

المللي عالوه بر بررسي وضعيت ايران به بررسي كشورهاي همسايه ايران اني، اين نهاد بينبانك جه ژانويهدر گزارش منطقه خاورميانه براساس اين گزارش رشد اقتصادي كشورهاي ال آفريقا نيز پرداخته است.مدر منطقه خاورميانه و ش

درصد برآورد شد. در اين 6/2معادل 2015درصد) براي سال 8/2با كاهش برآورد قبلي اين نهاد (ال آفريقا مو شدر كشورهاي منطقه حمالت تروريستي و جنگتوان به بيني بانك جهاني مي بين ازجمله عوامل موثر بر كاهش پيش

عراق و سوريه و ،ليبي ،ها در يمن يهاي سياسي براي درگير حل راهاشاره داشت. براساس سناريو خوشبينانه (يافتن ات نفت بهبود خواهد يافت و انتظار رشد رگذاري و صاد ) رشد اقتصادي منطقه از طريق سرمايههاي ايران لغو تحريم

رشد اقتصادي دور از ذهن نيست. بر اساس اين گزارش 2017درصد براي سال 4/4و 2016درصد براي سال 1/4زيرا اين كشورها تا .بدون تغيير خواهد بود 2017و 2016فارس در دوره ليجكشورهاي عضو شوراي همكاري خ

متوسط رشد اقتصادي اين كشورها در پنج سال آينده بر اساس اين گزارش .مدتي درگير كاهش قيمت نفت هستنددرصد 8/7به اين دورهرشد اقتصادي اين كشورها در طي "نبودن جنگ"كه با فرض خواهد بود درحالي ،درصد 3/3

خواهد رسيد.كشورهاي درگير خواهد هاي نظامي هزينهافزايش به اعتقاد بانك جهاني تنش اخير بين ايران و عربستان موجب

هاي سنگيني را بر اقتصاد اين كشورها وارد خواهد ساخت. همچنين، اين د و با توجه به كاهش قيمت نفت، هزينهش در اين منطقه خواهد شد. گردشگري و تجارتگذاري، صنعت سرمايهتنش موجب ركود


13

همسايه ايرانكشورهاي برخي ): رشد توليد ناخالص داخلي (درصد) 3جدول(

2015 نام كشور (برآورد)

2016 بيني) (پيش

2017 بيني) (پيش

4/0 3/4 6/5 عراق 5/2 5/3 8/3 اردن

8/2 4/2 9/2 عربستان 7/3 2/3 5/3 عمان 2 5/2 5/2 لبنان

4/0 3/6 5/6 كشورهاي نفتي در حال توسعه 6/1 1/5 5/5 كشورهاي در حال توسعه منا

منبع: بانك جهاني

نشريه اكونوميست و 2016 هاي نشريه اكونوميست در آخرين گزارش خود در خصوص اقتصاد ايران، رشد اقتصادي ايران در سال

در حالي است كه رشد اقتصادي ايران در گزارش قبلي اين بيني نمود. اين درصد پيش 4/5و 5/4را به ترتيب 2017اين نشريه، بيني درصد اعالم شده بود. از مهمترين داليل كاهش نرخ رشد اقتصادي ايران در آخرين پيش 1/6نشريه

باشد. مي هاي ژئوپوليتيكي منطقه و رشد كند اقتصاد جهاني تنش، هاي پايين نفت تداوم قيمتبيني آن تا سال بخش اقتصادي ايران و پيش 8 براساس آخرين گزارش اين نشريه كه بصورت مفصل به بررسي

سال 5انداز مثبت اقتصادي را براي چشم المللي، همانند ساير نهادهاي بين ه شده است، اين نشريه نيزپرداخت 2020هاي پيشروي اقتصاد ايران ها و چالش رش به بررسي فرصتدر بخش نخست اين گزا ايران درنظر گرفته است.آتي

پرداخته شده است. طبق اين گزارش كشور ايران با ساير كشورهاي صادركننده نفت هاي اقتصادي پس از لغو تحريمو از ساختار اقتصادي متنوعي ي گاز نيز استندارد، چراكه ايران عالوه بر نفت، داراي ذخاير غ توجهيتفاوت قابل

هاي ترين اقتصاد نوظهور نام برد. در اين گزارش به برخي چالش توان از آن به عنوان جذاب برخوردار است و ميبه بازارهاي جهاني نفت، اتخاذ توان به مواردي نظير وابستگي اقتصاد ايران نيز اشاره شد كه مياقتصاد ايران پيشرو

هاي ها، سياست رساني ساختاري و فناوري روز بر به ارج از يك استراتژي منسجم، فرآيند زمانتصميمات اتفاقي و خرغم (علي گذار خارجي ورود سرمايه فقدان فضاي كسب و كار دوستانه برايهاي معوقه بانكي، گرايانه، وام حمايت

. نمود اشارهو تامين مالي تجارت گذاران خارجي) وجود قوانين تشويقي براي سرمايهدرصد 5/4معادل 2016در بخش كالن حاكي از اين است كه رشد اقتصادي ايران در سال نشريه بيني اين پيش

ايران دهد كه در بخش انرژي نشان مينشريه بيني اين درصد خواهد رسيد. پيش 5/5به 2020خواهد بود و در سال ن توليد كننده اوپك بود اما بعد يميليون بشكه، دوم 3/2درات ميليون بشكه و صا 6/3ها با توليد روزانه قبل از تحريم


14

ساله خود با 5در برنامه درنظر دارد ايرانميليون بشكه كاهش يافت. اما 1/1و 9/2ها اين ارقام به ترتيب به از تحريمايين نفت در سطح كند. البته با توجه به قيمت پ ميليون بشكه در روز 6گذاري خارجي اقدام به توليد جذب سرمايه

جهاني، به نظر اين نشريه توليد در اين سطح تاحدودي بعيد بنظر برسد. در بخش گازي نيز ايران درنظر دارد با بيني اين صادر نمايد. پيشعراق، پاكستان و عمان توسعه بخش گازي در آينده، اين انرژي را به كشورهايي نظير

ت كه صنعت خودرو سازي ايران بعد از بخش نفت و گاز دومين صنعت در بخش انرژي حاكي از اين مطلب اسنشريه پيشرو در اقتصاد ايران است و خودروسازان ايراني در خاورميانه در جايگاه نخست قرار دارند.

گذاري مشترك با خودروسازان براي جذب سرمايه توجهيبراساس اين گزارش صنعت خودرو ايران تالش قابل ميليون 5/1به 2014ميليون خودرو در سال 1رود ميزان توليد خودرو در ايران از ه و انتظار مياروپايي انجام دادافزايش يابد. اما بايستي اين مطلب را درنظر داشت كه تكنولوژي ساخت داخل در حدود 2020خودرو تا سال

در بخش كاالهاي نشريه يني اين ب بر خواهد بود. پيش قرن پيش بوده و بروزرساني اين صنعت زمانبر و هزينه نيماي از آن را نيز رسد كه بخش عمده ميليون نفر مي 4/83به 2020دهد كه جمعيت ايران تا سال مصرفي نشان مي

دهد. جمعيت جوان تشكيل مي بازار كاالهاي مصرفي دردر حال حاضر شود. از اينرو ايران بازار مناسبي براي كاالهاي مصرفي خارجي قلمداد مي

ها نيز پيشروي نيافته، سنتي و در انحصار برخي تاجران داخلي است. البته برخي محدوديت توسعه ،ايران، عادت مردم )در حمايت از توليد داخليهاي وارداتي ( ها، محدوديت صادركنندگان خارجي اين محصوالت نظير تعرفه

در بخش نشريه وجود دارد. تحليل اين از برندهاي خارجي هاي داخلي كپي شده به محصوالت داخلي يا نسخهتوليد برق، آب، صنايع يي نظير ها گذاري در زيرساخت سرمايه ايران بهها حاكي از اين مطلب است كه زيرساخت

هاي البته در اين رابطه اقداماتي نظير خريد هواپيما از فرانسه، و برخي توافقات با شركتهوايي و ريلي نياز دارد. دهد نشان مي در بخش مالينشريه تحليل اين اي صورت گرفته است. هاي هسته نيروگاه اختسچيني در خصوص

در ) درصد تسهيالت اعطايي 16معادل كه يكي از معظالت نظام بانكي ايران وجود حجم عمده مطالبات معوق ( . هاي گذشته ايران است سال

. با اين وجود تامين كشور چين وجود دارداز بويژه هاي خارجي با اين وجود با برقرار سوئيفت امكان حضور بانكها براي ورود به بازار مالي ايران است. هاي خارجي پاگير يكي از مهمترين نگراني و مالي تجارت و قوانين دست

گذاران خارجي در آن، تعداد محدود ايران به حضور سرمايه بازار سهام استقبالرغم براساس اين گزارش عليگذاران خارجي در ها توسط آمريكا دو معضل حضور سرمايه پذيرفته شده در آن و ريسك تحريم شركتهاي شركت

از منظر اين نشريه مثبت گذاري خارجي در حمايت از سرمايه گذاري فضاي قانون شود. بازار سرمايه ايران تلقي ميو برخي قوانين 2002خارجي مصوب سال گذاري ارزيابي شده و اين نشريه با استناد به قانون حمايت از سرمايه

ميزان ارزش يا پرداخت گذار خارجي در مقايسه با داخلي رفتار يكسان دولت در برابر سرمايهمصوب پس از آن، نظير مورد توجه از نكات مثبت ،گذاري خارجي در صورت سلب مالكيت وي به سرمايهگذاري حقيقيِ زمانِ حال سرمايه

هاي داخلي و خارجي ثابت و براي شركت ها شركت مالياتبراساس اين گزارش نرخ است. هدر آن مقول گزارش اين درصد است. 25 معادل


15

نقل، طراحي و آموزش و ساز، حمل و ساختهايي نظير هاي خارجي طرف قرارداد با ايران در حوزه همچنين شركت .كنند را پرداخت ميدرصد بر سود 12نرخ ماليات ساالنه ، بطور متوسط در صنايع مختلف

2020تا سال در نشريه اكونوميست هاي اقتصادي ايران بيني برخي بخش ): پيش4جدول(

رشد اقتصادي

2015برآورد درصدپيش بيني

2016

پيش بيني 2017




5/5 5/1 5/2 5/4 4/5 0/9 توليد ناخالص داخلي 1/2 1/5 1 2 1 0/5 بخش كشاورزي 4/6 4/4 5/4 5/9 4/8 2 بخش صنا يع 6/5 6 5/6 5/4 1/9 1/5- بخش خدمات

خالصه پيش بيني متغيرهاي اقتصادي (برآوردهاي واحد اطالعات نشريه اكونوميست) 2015201620172018 2019 2020

رشد واقعي توليد ناخالص داخلي (داخلي)

0/9 4/5 5/4 5/2 5/1 5/5

3801 3620 3529 3426 3349 2862 توليد نفت خام (هزار بشكه در روز) 78720 75304 73540 63749 48672 41615 صادرات نفتي (ميليون دالر)

11/5 11/5 12 12/9 12/5 13/7 تورم قيمت مصرف كننده(درصد)

رتبه بندي فضاي اقتصاد ايران

رتبه منطقه اي رتبه جهاني شاخصارزش عددي

( 10تا 1از كشور) 17(بين كشور) 82(بين (

15-2011 20-2016 15-2011 20-2016 20-2016 15-2011

14 15 78 80 4/81 3/86 موقعيت كلي 6 12 59 73 6/6 5/2 فضاي كالن اقتصادي

2 11 14 57 6/7 4/4 فرصت هاي بازاري سياست گذاري در جهت خصوصي

سازي و افزايش رقابت1/8 2/8 82 79 17 15

سياست گذاري در جهت جذب سرمايه گذاري خارجي

1/9 3/7 82 77 17 15

نظارت بر تجارت و مبادالت با كشورهاي ديگر

2/8 4/2 81 77 17 14

7 8 61 53 6/1 6/1 زير ساخت ها منبع: نشريه اكونوميست


16

1مركز مالي اويلر هرمس

كند. بر اساس فعاليت ميصنعت بيمه است كه در حوزه المللي بينيك مركز مالي ، اويلرهرمسمركز مالي خواهد بود. البته در بخش ديگري از درصد 5/3 در حدود 2016سال در رشد اقتصاد ايران اين مركز بيني پيش

در بخش . است پذير امكان هاي اقتصادي حذف كامل تحريم درصد نيز در سايه 4گزارش اين مركز، تحقق رشد 8/5 از "توليد ناخالص كشوربه حساب جاري دولت"نسبت در گزارش حاضر، مركز هاي اين بيني پيشديگري از

توليد ايران به هاي خارجي بدهي"همچنين نسبت خواهد رسيد. 2016درصد در سال 2/7 به 2015در سال درصد بيني پيشدر نهايت اين گزارش به . خواهد يافتدرصد كاهش 2/2 به 2015سال دردرصد 4/2 از "ناخالص كشور

سهم توليد نفت ، 2015بيني اين مركز در آخرين گزارش خود در سال براساس پيش پردازد. ميبخش انرژي ايران روز) ميليون بشكه در 3/ 8درصد ( 5 به 2015در سال ميليون بشكه) 3/ 5درصد (كمتر از 4از ايران از بازار جهاني

.افزايش خواهد يافت 2016در سال

)IIF(2المللي موسسه مالي بينبيني نمود كه رشد در گزارشي در خصوص اقتصاد ايران در دوران پسابرجام، پيش موسسه مالي بين المللي

برچيده درصد افزايش خواهد يافت. براساس اين گزارش با 6به 2016اقتصادي ايران با اجرايي شدن برجام در سال به بيش از (بازگشت به بازار جهاني انرژي و افزايش ظرفيت توليد و صادرات نفت هاي اقتصادي، ايران با شدن تحريم

) سهم خود در بازارهاي نفت را به تدريج بازپس خواهد گرفت. ماه 6 درهزار بشكه 700

سازمان ملل متحدهگزارشي به بررسي رشد اقتصادي كشورهاي مختلف جهان پرداخت. ، در2015اواخر سال سازمان ملل متحد در

درصد) 8/2بيني خود ( را باالتر از آخرين پيش 2016در اين گزارش، اين سازمان نرخ رشد اقتصادي ايران براي سال د اين اعالم نمود. در اين گزارش اگرچه به طور دقيق به نرخ رشد اقتصادي ايران اشاره نشده است، اما به اعتقا

ناشي از افزايش مصرف خانوارها و ، عالوه بر افزايش درآمدهاي نفتي، 2016رشد اقتصادي ايران در سال سازمانبيني به شرايط گذاري خواهد بود. از طرفي تقاضاي بخش خصوصي هم به دليل خوش بهبود تدريجي در سرمايه

هاي ايران، قيمت در صورت برداشتن تحريم ،ن مللسازماهاي بيني براساس پيشاقتصاد كالن افزايش خواهد يافت. در اين گزارش انداز رشد اقتصادي ايران كاالهاي جهاني، كاهش بيشتري خواهد يافت. از ديگر داليل بهبود چشم

اشاره كرد. اين كشور توان به افزايش صادرات مي

(CI)3اينتليجنس بندي كاپيتال سه رتبهموسدر بازپرداخت را رتبه اعتباري ايرانكه در آخرين گزارش خود، اينتليجنس پيتالكا الملليبندي بينموسسه رتبه

داد، نرخ رشد اقتصادي افزايش +B به B ، ازبه دليل بهبود روابط خارجي كشور تعهدات بلندمدت خارجي و داخلي

١ Euler Hermes ٢ Institute of International Finance ٣ Capital Intelligence


17

» مثبت«كلي اعتباري ايران را از اندازچشمبيني نمود.اين موسسه، همچنين صد پيشرد 4را 2016ايران براي سال -رفع توقيف داراييموجب 5+1 كشورهاي گروه اي ايران و توافق هسته ،داد. بر اساس اين گزارشتغيير » باثبات«به

گذاري خارجي را به به طور قابل توجهي دسترسي به منابع مالي خارجي و تجارت و سرمايهو تسهيل هاي مالي ايران رود در ميان مدت و پس از اجرايي شدن توافق انجام شده، رشد اقتصادي ايران نتيجه انتظار ميبخشد. در بهبود مي

كشوري كاهش يابد. افزايش و ريسكنامه المللي ايران، ريسك ناشي از تاخير در زمان اجراي توافق رغم بهبود در روابط بينعلي براساس اين گزارش

10بيش از و ماه واردات 15هاي خارجي ايران برابر حجم دارايي موسسه، براساس گزارش اين .همچنان وجود داردهايي در خصوص نقدپذيري و در دسترس بودن است، هر چند، ترديد 2016برابر ميزان بازپرداخت تعهدات در سال

9/2حدود در 2015و 2014هاي براساس اين گزارش كسري بودجه دولت ايران در سال .ها وجود دارداين داراييانتظار مدت، مدت و ميانمللي در كوتاهالهاي بينرفع تدريجي تحريمباشد كه با ميدرصد توليد ناخالص داخلي

عوامل ريسك سياسي داخلي در اين گزارش . برسد 2017و 2016هاي درصد در سال 1حدود اين رقم بهرود، مي .هاي عراق، سوريه و يمن افزايش يافته استدرگيري ريسك ژئوپليتيكي به دليل امابدون تغيير بوده است.

داخلي فعاالناز نگاه 1395بيني رشد اقتصادي ايران در سال پيش 1-3

بيني نرخ رشد در داخل كشور نيز برخي موسسات و نهادهاي تحقيقاتي به پيش ،المللي هاي بيندعالوه بر نهانيز هاي كشور بيساري از مقامات اجرايي و اساتيد اقتصاد دانشگاه همچنيناند. پرداخته 1395اقتصادي ايران در سال

اند. در را ارائه داده 1395متفاوتي از رشد اقتصادي ايران در سال با تحليل شرايط اقتصادي، آمارهاي مختلف و بعضاً شده است. ) برخي برآوردهاي موسسات و مراكز تحقيقاتي داخلي در خصوص رشد اقتصادي ايران ارائه5جدول (

1395رشد اقتصادي ايران در سال ازموسسات و مراكز تحقيقاتي داخلي ): برآوردهاي 5جدول (

1395بيني رشد اقتصادي ايران در سال پيش تحقيقاتينهاد يا موسسه (درصد)

روش گرداوري

هاي مجلس شوراي اسالمي مركز پژوهش

سازي اقتصادي مدل 6 دالر 40سناريو قيمت نفت 4/4 دالر 30سناريو قيمت نفت

در صورت تحقق كامل اليحه بودجه سال درصد به 2،صرفا به داليل افزايش مخارج دولت 95

.شود هاي فوق اضافه مي پيش بيني

از اساتيد مصاحبه و نظرخواهي 6-4 ها اساتيد دانشگاه ها و مراكز علمي دانشگاه

از رياست سازمان، دكتر به نقل 6 ريزي سازمان مديريت و برنامه نوبخت

، صنايع، معادن و كشاورزياتاق بازرگاني تهران

به نقل از رياست اتاق، دكتر درصد 4حداقل خوانساري

به نقل از رياست بانك مركزي، دكتر 5-7 بانك مركزي سيف


18

براي وضعيت هاي مجلس شوراي اسالمي مركز پژوهشهاي صورت گرفته توسط بررسي تحليلدر ادامه به شود. پرداخته مي 1395بيني رشد اقتصادي براي سال و پيش 1394اقتصادي كشور در سال

هاي مجلس شوراي اسالمي مركز پژوهشهاي مجلس در گزارشي مفصل با بررسي عوامل تاثيرگذار بر رشد اقتصادي، به تحليل رشد اقتصادي مركز پژوهش براساس سناريوهاي محتمل پرداخته است. 1395بيني آن در سال و پيش 1394ايران در سال

بر اساس دو سناريو: 1394ارزيابي گزارش اين مركز در خصوص رشد اقتصادي كشور در سال ؛ل ديگرودر فص 1394) ادامه روند موجود در دو فصل نخست سال 1 هاي مالي صادرات نفت و آزاد شدن برخي دارايي) تحقق اظهارات مقامات رسمي كشور در خصوص افزايش 2

؛پس از اجرايي شدن برجام متعلق به دولتدر سناريو اول با بررسي ش اين مركز، براساس گزاردر هر دو سناريو را دارد. كشور حكايت از رشد منفي اقتصاد

بجز بخش اي كه برد، بگونه اجزاء اصلي رشد اقتصادي، رشد اقتصادي كشور كماكان در شرايط ركودي به سر ميافزوده بخش كشاورزي در سال اند. براساس اين گزارش رشد ارزش ها رشد صفر يا منفي داشته كشاورزي، ساير بخش

صنعت، افزوده بخش نفت صفر و رشد ارزش افزوده بخش درصد است. رشد ارزش 2/4مثبت و در حدود 1394در 1394باشد. با لحاظ اين ارقام، رشد اقتصادي كشور در سال مي -2/2و -4/7، -3به ترتيب ساختمان و خدمات

8/2 ددر حدو 1394سال در سناريو دوم، رشد بخشي اجزاء اقتصاد در فصل چهارمدرصد بوده است. -2حدود بنابراين رشد اقتصادي كشور در حدود در اين فصل درنظر گرفته شده است. 1درصد بيشتر از رشد بخشي سناريو

درصد بوده است. -2/1نيز حكايت از اين مطلب دارد كه 1395ارزيابي گزارش اين مركز در خصوص رشد اقتصادي كشور در سال

نفت، صادرات نفت و بودجه دولت جهاني قيمتجاري؛ ر در سالمهمترين عوامل تاثيرگذار بر رشد اقتصادي كشوخواهد بشكه در روزميليون 750/1نزديك به 1395باشد. بر اساس اين گزارش، ميزان صادرات نفت در سال مي

مدت هاي كوتاه چالشبيني ارقام رشد اقتصادي به بررسي بود. در بررسي اين بخش، محققان اين مركز قبل از پيشكمبود تقاضاي موثر، كاهش ،هاي اين مركز اند. براساس يافته پيش روي رشد اقتصاد كشور در سال جاري پرداخته مدت اقتصاد ايران هستند. هاي كوتاه قيمت نفت و نرخ سود باالي بانكي از مهم ترين چالش

هاي نيمه دوم دهه الگذاري از س خصوصي، مصرف دولتي و سرمايهبراساس گزارش اين مركز، رشد مصرف بخش كاهش تقاضا موثر در اقتصاد ،اي مواجه بود كه برآيند اين امر به دنبال افزايش نرخ تورم با رشد كاهنده 1380

كمتر و 1381از درآمد حقيقي آنها در سال 1393درآمد حقيقي خانوارهاي شهري در سال باشد. به عنوان نمونه مي .است 1380اين سال پايين تر از درآمد آنها در سال درآمد حقيقي خانوارهاي روستايي در

ها بود. در اين رابطه اگرچه هاي تورم باال در اين سال همانگونه كه بيان شد، كاهش تقاضا موثر ناشي از وجود نرخجلوگيري كرد، اما با كاهش قيمت جهاني نفت و درآمدهاي شدن اين موضوع از برجستهدرآمدهاي نفتي تا حدودي

1395و 1394رد فوق اگرچه در سال اتر شد. عالوه بر مو هاي اخير، اثر كاهش تقاضاي موثر برجسته ي در سالنفت


19

نرخ تورم به شدت كاهش يافت، اما با عدم كاهش نرخ سود بانكي به موزات نرخ تورم، شكاف موجود بر تشديد نسبت درآمد به هزينه (پس انداز) خانوارهاي آمارها از هم حركتي كاهش تقاضا موثر بود. براساس گزارش اين مركز،

شهري و روستايي، كاهش فروش اوراق بدهي دولتي (و در نتيجه مخارج دولتي) و شكاف مانده تسهيالت و سپرده .گذاري (به عنوان معياري از سرمايه گذاري) با نرخ سود بانكي حكايت دارد

موثر هستند. 1395مدت اقتصاد ايران در سال ضعيت كوتاهوهاي فوق، برخي عوامل ديگر نيز بر عالوه بر چالش عوامل شامل:اين ؛)وضعيت شركاي تجاري و قيمت نفت(عوامل ناشي از تحوالت اقتصاد جهاني -

؛عوامل ناشي از اجراي برجام -

؛و عوامل ناشي از اعمال سياست هاي پولي و مالي -

به اين صادرات غيرنفتي امكان افزايشچشم انداز اقتصادي كشورهاي عراق و افغانستان با بهبود در گروه اول اما عرضه باال در بازارهاي نفتي، امكان افزايش قيمت نفت را با . بر اقتصاد كشور خواهد داشتتاثير مثبت هاكشور

سازد. ترديد مواجه ميهاي بلوكه افزايش صادرات نفتي، آزادسازي دارايي ل؛در گروه دوم مهمترين پيامدهاي ناشي از اجراي برجام شام

. است شده، سهولت در روابط تجاري و مالي بين المللي و در آخر تعديل انتظارات مصرفي و سرمايه گذاريدر صورتي كه اليحه بودجه به طور كامل محقق هاي مالي بايد بيان داشت كه در گروه سوم، در خصوص سياست

درصد خواهد بود. اين در حالي است كه با توجه به برآوردهاي مركز 3بر رشد اقتصادي حدود شود اثر مستقيم آندرصد منابع بودجه قابليت تحقق دارند و در نتيجه رشد 84رسد تنها حدود هاي مجلس به نظر مي پژوهش

د مي تواند كمتر يا اقتصادي مستقيم ناشي از آن نيز حدود يك درصد خواهد بود. آثار غيرمستقيم بودجه بر رش .بيشتر از اين مقدار باشد كه بيش از هر چيز به اثر آن بر نرخ سود بانكي بستگي خواهد داشت

بيني شده است. براساس سناريو نخست در در پايان اين گزارش، رشد اقتصادي ايران در غالب دو سناريو پيشدرصد افزايش خواهد يافت، اما در 6با 1395 دالر، نرخ رشد اقتصادي در سال 40صورت افزايش قيمت نفت به درصد افزايش خواهد يافت. 4/4به 1395دالر، نرخ رشد اقتصادي در سال 30صورت تداوم قيمت نفت در

درصد به 2،صرفا به داليل افزايش مخارج دولت 95در صورت تحقق كامل اليحه بودجه سال همچنين .شود هاي فوق اضافه مي بيني پيش

بندي جمع 1-4

و المللي و مراكز و موسسات تحقيقاتي در داخل هاي صورت گرفته توسط نهادهاي بين بيني با بررسي پيشهاي اقتصادي كه با برچيده شدن تحريم شود ميهمينطور اظهارنظرات خبرگان اجرايي و دانشگاهي كشور مشاهده

هاي آتي و سال 1395انداز اقتصادي كشور در سال ماه سال جاري، چشم و آغاز اجرايي شدن برجام از اواخر ديتوان رشد مناسب اقتصادي دهنده رشد اقتصادي مي خواهد بود. در اين رابطه با بررسي عناصر تشكيل روبه بهبود


20

هاي ملي دهنده توليد ناخالص داخلي در حساب تحليل نمود. بطور كلي عناصر تشكيل 1395كشور را براي سال باشد: بصورت زير مي

واردات -گذاري + مخارج دولت+ صادرات سرمايه توليد ناخالص داخلي= مصرف بخش خصوصي+ه ش هزينتوان پيامدهاي مختلف موثر اعم از نوسانات قيمت نفت، كاه در بررسي هر يك از عناصر فوق مي

سود بانكي و.... را بررسي كرد. مبادالت خارجي، كاهش نرخ تورم، زير قابل توجه است: نكاتدر بخش مصرف خصوصي كه با ميزان تقاضاي مردم براي كاال و خدمات مرتبط است،

با افزايش درآمدهاي نفتي (ناشي از افزايش صادرات نفت)، بخشي از درآمد حاصله صرف پراخت دولت به - ، متوسطردم (اعم از مطالبات پيمانكاران، حقوق و دستمزدهاي معوقه و جاري و...) خواهد شد كه اين امرم

هاي پايين تورم افزايش خواهد داد و برآيند اين رويداد افزايش تقاضاي قدرت خريد مردم را با توجه با نرخدستمزدها در متوسطدرصد 14است كه با توجه به رشد مردم براي كاال و خدمات خواهد بود. شايان ذكر

4بهبود تقريبي رود قدرت خريد مردم با انتظار ميدرصدي، 10 نزديك به در كنار نرخ تورم 1395سال . عالوه بر اين با افزايش اعتماد مردم به ثبات اقتصادي در كنار كاهش نرخ سود بانكي، 1مواجه شوددرصدي

انداز احتياطي مردم و افزايش مصرف آنها خواهد شد. اهش پساين امر نيز موجب كاز سه كانال 1395گذاري در سال توان به اين مطلب اشاره داشت كه سرمايه گذاري، مي در بخش سرمايه -

گذاري بخش خصوصي تامين خواهد شد. در خصوص گذاري دولتي و سرمايه گذاري خارجي، سرمايه سرمايه(به نقل از هاي اقتصادي فني ايران گذاري و كمك سازمان سرمايها توجه به آمارهاي گذاري خارجي ب سرمايه

ميليارد دالر در انتهاي سال 7گذاري خارجي از رود حجم سرمايه ، انتظار ميرياست اين سازمان؛ دكتر خزايي)گذاري بخش يهافزايش يابد. در سرما 1395ميلياد دالر در انتهاي سال 45درصدي به 540با رشد 1394

،رود كه در صورت تحقق كامل بودجه عمراني انتظار مي 1395دولتي نيز با توجه به اليحه بودجه . در خواهد داشترشد 1394سال بودجه اليحهدرصد نسبت به 25نزديك به گذاري بخش دولتي سرمايه

درهاي تجارت خارجي، توان بيان داشت كه با توجه به باز شدن گذاري بخش خصوصي نيز مي خصوص سرمايهادالت، پرداخت بدهي دولت به پيمانكاران و همچنين كاهش نرخ سود تسهيالت بانكي انتظار كاهش هزينه مبگذاري هياكه يكي از شروط سرمكه از آنجايي كما اين در بخش داخلي دورذهن نيست.گذاري افزايش سرمايه

گذاري خصوصي نيز قابل توجه خارجي، مشاركت مشترك با طرف ايراني است، از اينرو نرخ رشد سرمايه خواهد بود.

توان مي 1395مصارف اليحه بودجه و درصدي در منابع 69/13در بخش مخارج دولت نيز با توجه به افزايش - 6، ما شاهد رشد حداقل 1395اليحه سال ارقام مندرج در درصدي 50بيان داشت كه در صورت تحقق

درصدي در مخارج دولت در اين سال خواهيم بود.توان بيان داشت كه با توجه به ثبات نسبي نوسانات نرخ ارز، افزايش صادرات در بخش تجارت خارجي نيز مي -

ساير محصوالت داخلي و كاهش شديد )، افزايش صادراتبه نقل از وزير نفت ميليون بشكه 1نفت (تا سقف

باشد. در اقتصاد خرد مي "منحني انگل"اين نظريه بر پايه تئوري 1


21

االت و تكنولوژي و افزايش هزينه مبادالت تجاري از يكسو و افزايش تقاضاي بخش مولد اقتصاد به ورود ماشينكننده نهايي انتظار افزايش تجارت خارجي در اين بخش مسلم است. البته نوسانات قيمت تقاضاي مصرف

ت و مخارج دولت دارد، با اين وجود با توجه به نزديكي قيمت جهاني نفت اثر مستقيمي بر آمار صادرا، نگراني المللي بيني شده از سوي نهادهاي معتبر بين پيش هاي قيمتبا 1395در اليحه بودجه بيني شده پيش

كشور كه الزم به ذكر است از آنجايي در خصوص تحقق كامل درآمدهاي نفتي تا حدودي كاهش يافته است.برخوردار نيست، اقتصادي مناسبي انداز ايران، در حال حاضر از چشمچين به عنوان بزرگترين شريك تجاري

طبق د براي صادرات محصوالت خود باشند.اقتصاد كشور بايد به دنبال بازارهاي جدي فعاالنريزان و برنامه لذا 61بدون احتساب ميعانات گازي با سهم كشور چين، 1394ماه نخست سال 10آمارهاي تجارت خارجي طي

در اين با اين وجودت ايراني بوده است. البزرگترين وارد كننده محصو دالر)ميليارد 7/667به ارزش (درصدي درصد كاهش يافته است. پس از چين كشور عراق، امارات 63هاي صادارتي بيش از السهم چين از كا دوره

در جايگاه بعدي قرار دارند. 7و 17، 14، 7ب با سهم متحده، افغانستان و هند به ترتيهاي نهادهاي خارجي و داخلي از رشد بيني رود با توجه به پيش گيري انتظار مي در پايان به عنوان يك نتيجه

گانه رشد اقتصادي در فوق، نرخ رشد اقتصادي كشور در سال 4اقتصادي كشور و همينطور تحليل ساده عناصر ، رفع برخي اين نرخ در شرايط ثبات اقتصادي كشور رسد تحقق به نظر مي. باشددرصد 5تا 4بين 1395

ها و ساير و بهبود روابط سياسي كشور با همسايه هاي اقتصادي ملغي شده هايبجامانده از تحريم محدوديت .ممكن خواهد شدكشورهاي جهان

هاي بعدي قيمت نفت در رشد اقتصادي، در بخش و نرخ ارز تورم،سه متغير برجسته با توجه به اهميت و نقش .شود ميهاي داخلي و خارجي پرداخته بيني متغير براساس پيش سهبيني اين به بررسي و پيش


22


23

تورم -2يابد. ها به طور مداوم و به مرور زمان افزايش ميشود كه طي آن سطح عمومي قيمت تورم به وضعيتي اطالق مي

ها است. به عبارت ديگر اگر ي حائز اهميت در اين تعريف، وجود عنصر زمان و تداوم افزايش سطح عمومي قيمتنكتهشود، چرا قيمتها در يك دوره خاص افزايش يابند و سپس اين روند صعودي قطع شود، به اين روند تورم اطالق نمي

ها بايد تداوم داشته باشد كه افزايش صعودي در قيمتهاي اقتصادي در اين رابطه را اند. نظريه هاي متعددي ارائه نموده صاددانان براي توضيح داليل بروز تورم نظريهاقت بندي نمود: توان در قالب سه گروه اصلي به شكل زير طبقه مي

تورم ناشي از فشار تقاضا، -

تورم ناشي از فشار هزينه، -

تورم ساختاري. -

هاي برنامه چهارم و پنجم توسعه المروري بر روند نرخ تورم طي س 2-1طي را 2(تورم) و شاخص بهاي توليد كننده 1درصد تغييرات شاخص بهاي كاال و خدمات مصرفي) 3نمودار (

همزمان با شروع برنامه چهارم، نرخ تورم نيز دهد. نشان مي )1384-94هاي برنامه چهارم و پنجم توسعه ( سالدرصد در 4/25) به 1384درصد در سال ابتدايي برنامه(سال 4/10كه از طوريروندي صعودي به خود گرفت، به

متوقف و با سرعت بسياري تغيير جهت داد 1387هاي پاياني سال رسيد. اين نرخ صعودي شديد در ماه 1387سال ي هدهدهد. مشادرصدي را نشان مي 8/10، رقم 1388كه تورم اعالم شده براي سال طوريو رو به كاهش رفت، به

درصد در سه سال 16تا 15ي بين اين روند صعودي در سالهاي ابتدايي اين برنامه در مقايسه با نرخ تثبيت شدهپاياني برنامه سوم، ريشه در عوامل بسياري در اقتصاد كشور دارد. اگرچه تنگناهاي ساختاري اقتصاد ايران همانند

شود، اما كارشناسان عالوه بر از داليل اصلي افزايش تورم مطرح ميعنوان يكي اتكاي شديد به منابع نفتي همواره بهتوان به كنند. از مهمترين اين عوامل ميعنوان داليل افزايش شديد تورم ياد مياين موارد از عوامل ديگري نيز به

افزايش شديد نرخ رشد حجم پول اشاره كرد. 1385انتهاي سال درصد در 40يك روند صعودي به مرز نرخ رشد حجم پول ابتدا طي ،در دوره بعد از اصالحات

نرخ رشد حجم پول از پاييز بار ديگر ولي .يافت درصد كاهش 11به كمتر از 1387. البته اين نرخ در پاييز رسيدهمچنين عواملي از قبيل افزايش واردات كاالهاي مصرفي، . كردنوسان درصد 25افزايش يافته و در محدوده 1387هاي عوامل توليد خارجي ارات تورمي، اتكاء باالي بودجه دولت به درآمد حاصل از فروش نفت، سهم باالي هزينهانتظ

عنوان ساير عوامل موثر بر در قيمت تمام شده محصوالت داخلي، انتظارات تورمي جامعه و نقدينگي انباشته به شوند. افزايش نرخ تورم در اين دوره محسوب مي

كند. مي اندازه گيري مصرف كننده تغييرات در سطحي از قيمت كاالها و خدمات مصرفي خريداري شده بوسيله خانواده را شاخص قيمت 1 .كنند مي ها به ازاي توليد كاال و خدمات دريافت كاالها و خدماتي است كه بنگاه يمتق متوسط، توليدكننده بهايشاخص 2


24

اقدام بانك مركزي در كنترل شديد نقدينگي از يك سو و بروز 1388برنامه چهارم، يعني سال در سال پايانيبحران اقتصاد جهاني و كاهش شديد قميت نفت از سوي ديگر موجب كاهش نرخ تورم در كشور گرديد. ذكر اين

صورت يك به 1388كاهش شديد تورم در سال ،نكته نيز ضروري به نظر ميرسد كه به عقيده برخي كارشناسانتقويت شود. اين عقيده با مشاهده آمارهايي نظير كاهش نرخ رشد اقتصادي و افزايش بيكاريركود تورمي تفسير مي

.شودميسازي ها، نرخ تورم تشديد گرديد. پياده هاي ابتدائي برنامه پنجم، با اجراي فاز اول طرح هدفمندسازي يارانه در سال

هاي نفتي و بانكي كشور توسط غرب شتاب بيشتري به الملي بويژه تشديد تحريم بيناين طرح در شرايط حساس كننده كمتر از شاخص بهاي نرخ تورم داد و با افزايش انتظارات تورمي (زيرا در اين سال رشد شاخص بهاي مصرف

درصد افزايش 7/34و 5/30به ترتيب به 1392و 1391توليدكننده افزايش يافت) موجب شد تا نرخ تورم در سال رو به كاهش كاهش شديد انتظارات تورمي كشور وانداز چشم بهبود نرخ تورم به دليل 1392هاي . در ساليابد

. ادامه رسيددرصد 20از ربه كمت 1393در سال نرخ اين كاهش نرخ رشد نقدينگي و حجم پول، گذاشت و با ادامه ي (زيرا در اين سال رشد شاخص بهاي توليد كننده كمتر از نصف سياست كنترل تورم، در كنار كاهش تقاضاي داخل

به 1394كننده افزايش يافت) و كاهش انتظارات تورمي موجب شد تا نرخ تورم در پايان سال شاخص بهاي مصرف درصد كاهش يابد. 9/11

درصد تغييرات شاخص بهاي كاال و خدمات مصرفي (تورم) و شاخص بهاي توليد كننده درصد ): 3نمودار (

منبع: بانك مركزي

١٠/۴١١/٩

١٨/۴

٢۵/۴

١٠/٨١٢/۴

٢١/۵

٣٠/۵

٣۴/٧

١۵/۶ ١١/٩

٨/٨١١/۵

١۵

٢٠/٩

٧/۴

١۶/۶

٣۴/٢٣٢/۴

٣۴/۵

١۴/٨

۴/٩۴

۹

۱۴

۱۹

۲۴

۲۹

۳۴

۸۴ ۸۵ ۸۶ ۸۷ ۸۸ ۸۹ ۹۰ ۹۱ ۹۲ ۹۳ ۹۴)تورم(درصد تغييرات شاخص بهاي كاال و خدمات مصرفي درصد تغييرات شاخص بهاي توليد كننده


25

المللي از نگاه نهادهاي بين 1395بيني نرخ تورم ايران در سال پيش 2-2 ها گزارشالمللي در بين اهميت و نقش نرخ تورم در رشد اقتصادي به حدي مهم است كه بسياري از نهادهاي

بيني تورم اين كشورها نيز بيني رشد اقتصادي، به پيش اقتصاد كشورهاي جهان در كنار پيشوضعيت مربوط به نشان 2017و 2016هاي المللي از نرخ تورم در سال ) مهمترين برآوردهاي نهادهاي بين6پردازند. جدول ( مي دهد. مي

2017و 2016هاي ايران در سال نرخ تورمالمللي از ): برآوردهاي نهادهاي بين6جدول (

المللي نهاد يا موسسه بينبيني نرخ تورم (درصد)پيش20162017

المللي پول صندوق بين 5/11 5/11 2015 ژانويهگزارش

2/8 9/8 2016گزارش آوريل - 5/11 2016گزارش فوريه بانك جهاني

اكونوميست نشريه - 1/14 2015گزارش دسامبر 9/12 5/12 2016گزارش آوريل

- 3/11مركز مالي اويلر هرمس - 5/11سايت استتيستا

- 12سازمان ملل متحد بندي بين المللي موسسه رتبه

اينتليجنس كاپيتال5/11

2016المللي از نرخ تورم ايران در سال هاي صورت گرفته توسط نهادها و موسسات بين بيني با بررسي پيشدرصد در باالترين نرخ 1/14نرخ تا درصد در كمترين 9/8صورت گرفته از هاي بيني كه طيف پيش شود ميمشاهده

نمايند، اي و فصلي منتشر مي دوره ها گزارشول كه المللي پ قرار دارد. با اين وجود برخي از نهادها نظير صندوق بيناي اند، بگونه بيني نموده هاي تورم كمتري را نسبت به گزارش قبلي خود براي ايران پيش اخير خود نرخ ها گزارشدر

درصد اعالم نمود، اما در گزارش 5/11را 2016كه اين صندوق در گزارش ماه ژانويه خود نرخ تورم ايران براي سال بيني براي ايران پيش 2016براي سال را درصدي 9/8بيني شده، نرخ تورم ماه آوريل با كاهش قابل توجه نرخ پيش

2016المللي از نرخ تورم ايران در سال هاي صورت گرفته توسط موسسات و نهادهاي بين بيني در مجموع پيش نمود. درصد قرار خواهد داشت. 5/11لي نرخ بيانگر اين مطلب است كه نرخ تورم به طور متوسط در حوا

داخلي فعاالناز نگاه 1395بيني نرخ تورم در سال پيش 2-3

بيني نرخ تورم ايران در داخل كشور نيز برخي موسسات و نهادهاي تحقيقاتي به پيش المللي عالوه بر نهاهاي بينهاي كشور با تحليل اساتيد اقتصاد دانشگاهاري از مقامات اجرايي و ياند. عالوه براين بس پرداخته 1395در سال


26

) برخي 7اند. در جدول ( را ارائه داده 1395متفاوتي از نرخ تورم در سال شرايط اقتصادي، آمارهاي مختلف و بعضاً ارائه شده است. 1395برآوردهاي موسسات و مراكز تحقيقاتي داخلي در خصوص نرخ تورم ايران در سال

1395موسسات و مراكز تحقيقاتي داخلي در خصوص نرخ تورم ايران در سال ): برآوردهاي 7جدول (

تحقيقاتينهاد يا موسسه 1395بيني رشد اقتصادي ايران در سال پيش

(درصد) روش گرداوري

سازي اقتصادي مدل 5/10-12 هاي مجلس شوراي اسالمي مركز پژوهش

اقتصاديسازي مدل 1/10 هاي بازرگاني موسسه مطالعات و پژوهش

سازي اقتصادي مدل 10-12 پژوهشكده پولي و بانكي بانك مركزي

موسسه عالي آموزش و پژوهش مديريت و برنامه ريزي

به نقل از رياست موسسه، دكتر نيلي تك رقمي

مصاحبه و نظرخواهي 5-14 ها اساتيد دانشگاه

دكتر نوبختبه نقل از رياست سازمان، 5/10-11 ريزي سازمان مديريت و برنامه

تك رقمي بانك مركزيبه نقل از رياست بانك مركزي، دكتر

سيف

از نهادها، موسسات و خبرگان 1395هاي صورت گرفته در خصوص ميزان نرخ تورم در سال بيني با بررسي پيشبيني شده از سوي خبرگان دانشگاهي كشور اعالم هاي پيش در نرخ توجهيكه تفاوت قابل شود ميداخلي مشاهده

ها و مراكز تحقيقاتي از نرخ تورم در هاي صورت گرفته توسط سازمان بيني شده است. اين در حالي است كه پيشاز درصد كمتر 1در حدود و باشد باشد كه به لحاظ برآوردي تقريبا نزديك به يكديگر مي درصد مي 11تا 10حدود

هاي جهاني است. بيني متوسط پيشو بررسي نظرات هاي بازرگاني مطالعات و پژوهشهاي صورت گرفته توسط موسسه بررسي تحليلدر ادامه به

شود. ها پرداخته مي متفاوت اساتيد دانشگاه

هاي بازرگاني موسسه مطالعات و پژوهشسازي و بررسي روند شاخص قيمت بهاي كاال و در گزارشي با مدل هاي بازرگاني مطالعات و پژوهشموسسه

درصد 3/4و 1/10به ترتيب 1395نرخ رشد شاخص اين دو متغير را براي سال ،هاي اخير خدمات مصرفي طي سالناشي از ثبات نرخ 1395و 1394هاي . براساس گزارش اين موسسه، روند نزولي نرخ تورم طي سالكردبيني پيش

ارز، ركود حاكم بر اقتصاد ايران و كاهش قيمت جهاني نفت است.


27

طبق اين گزارش، ثبات نسبي نرخ ارز موجب ثبات ارزش پول ملي كشور شده است و با ايجاد چنين فضايي روند ز ) كاهش انتظارات تورمي ناشي ا2) ثبات ارزش ريالي محصوالت وارداتي و 1نرخ تورم از دو جهت تاثير گرفته است:

هاي اخير موجب گرديده است نوسانات نرخ ارز. عالوه بر ثبات نرخ ارز، فضاي ركودي حاكم بر اقتصاد كشور طي سالكنندگان داخلي كاهش يابد و با كاهش تقاضا، تعادل عرضه و تقاضا به تا تقاضا براي كاال و خدمات از سوي مصرف

ها در بازارهاي داخلي شده است. در اين شد قيمتسمت كاهش مازاد تقاضا گرويده و اين امر موجب كاهش ربه ،توان يك رابطه االكلنگي بين ركود و تورم را درنظر گرفت كه بصور مداوم در حال گردش است مي خصوص

هاي اخير، قدرت خريد مردم كاهش يافته و اين امر موجب كاهش تقاضاي اين اينصورت كه با افزايش تورم در سال .گرديده استش تقاضا نيز به نوبه خود موجب كاهش نرخ تورم بخش شده است. كاه

باشد. در اين رابطه از متغير موثر ديگر كه بر كاهش نرخ تورم اثرگذار بوده است، كاهش قيمت جهاني نفت مي، با كاهش قيمت جهاني نفت، شود مياي از درآمدهاي دولتي از محل صادرات نفت محقق آنجايي كه بخش عمده

ي ارزي دولت كاهش يافته و تقاضاي اين بنگاه بزرگ اقتصادي از محصوالت و خدمات داخلي كاهش درآمدها بايد. با كاهش تقاضا بخش دولت، همانند بخش خصوصي، روند تورم در چنين فضاي ركودي كاهش خواهد يافت. مي

هاي اين ته شده است. يافتهدر بخش ديگري از اين گزارش به بررسي رابطه بين نرخ تورم و رشد اقتصادي پرداخگزارش حاكي از اين مطلب است كه مقايسه روند تورم با رشد اقتصادي و رشد ارزش افزوده بخش صنعت، نشانگر

منفي ضريب همبستگي تورم و رشد اقتصادي 1368-93رابطه معكوس بين اين دو متغير است. از اينرو طي دوره باشد. بنابراين در شرايط كنوني مي درصد 55منفي ش افزوده صنعتو ضريب همبستگي تورم و رشد ارز درصد 53

روي خروج از ركود تلقي توان كنترل و كاهش تورم را عاملي در جهت تشديد ركود و يا مانعي پيش اقتصاد ايران نمي كرد.

ها ديدگاه اساتيد مختلف دانشگاه الف) ديدگاه موافقان كاهش شديد نرخ تورم

تورم موجود در اقتصاد ايران، يا تورم درصد 5به محدود 1395در سال ، كاهش شديد نرخ تورمفقان اعتقاد موا بهها در حال تخليه شدن است. در صورت حبابي و يا تورم تاخيري است. در صورت حبابي بودن تورم، اين حباب

هاي واقعي، اي به قيمت يارانه هاي توان بيان داشت كه به دليل نزديك شدن قيمت ها مي تاخيري بودن اين حباب . (به نقل از دكتر اديب، استاد دانشگاه اصفهان)اثرات تاخيري اين تورم نيز رو به اتمام است

هاي پذيرد از اينرو با توجه به افت قيمت به اعتقاد اين گروه از اقتصاددانان، تورم داخلي از تورم جهاني تاثير ميهاي گمركي از سوي ديگر انتظار كاهش قابل توجه نرخ تورم ممكن رصدي تعرفهد 20سو و كاهش جهاني كاال از يك

هاي اقتصادي نيز موجب افت هزينه مبادله شده كه شدن تحريم هاي جهاني، برچيده . عالوه بر كاهش قيمتشود ميمنظر يك تورم منفي ده از اينها تاكيد دارد. اين امر نيز به منزل اثر ارزي (كاهش نرخ ارز) موثر بر افت قيمت قيمت

ايجاد خواهد شد. درصدي براي كاالهاي وارداتي


28

عالوه بر دو متغير فوق، افت نرخ طال و دالر در سال جاري موجب عرضه بيشتر اين دو دارايي به بازار خواهد شد زايش نرخ بهره كه نتيجه اين امر افزايش قدرت پول ملي و در نتيجه كاهش نرخ تورم خواهد شد. از سوي ديگر با اف

امريكا، قيمت جهاني بسياري از محصوالت وارداتي (نظير گندم) كاهش خواهد يافت و اين رويداد نيز اثر منفي ديگري بر تورم داخلي خواهد داشت.

40عالوه بر موارد فوق، به اعتقاد اين گروه با كاهش قيمت جهاني نفت، عرضه و تقاضا در اقتصاد داخلي طي تا بايد و با كاهش همزمان عرضه و تقاضا، اقتصاد با مازاد تقاضا مواجه نخواهد شد. عالوه بر موارد درصد كاهش مي

هاي طي سالدر كاهش قابل توجه نرخ تورم در اقتصاد ايران فوق، موارد زير نيز از ديگر داليل اين گروه از محققين آيد: بشمار مياخير انداز و كاهش مصرف رشد احساس فقر و تمايل به افزايش پس -

كاهش تقاضاي قشر مرفه جامعه -

گذاري مردم نسبت به نرخ رشد اعطاي تسهيالت باال بودن نرخ رشد سپرده -

هاي گذشته سالكاهش اثر رشد نقدينگي بر تورم نسبت به -

هاي اخير داشته است) و در سال توجهيعدم لحاظ قيمت اموال غير منقول (نظير مسكن كه افت قابل -اخص هاي اخير داشته است) در ش در سال توجهيبها كه رشد قابل لحاظ قيمت اموال منقول (نظير اجاره

نرخ تورم.

هاي انرژي، قيمت مسكن در كالن شهرها و قيمت حاملبه غير از در نهايت به اعتقاد اين گروه از اقتصاددانان قيمت همه كاالها به تعادل نسبي رسيده و ظرفيت چنداني براي تورم وجود ندارد و فقط در اين دو فقره امكان

.نوسان در بازار وجود دارد

ب) ديدگاه موافقان افزايش نرخ تورمافزايش به طرز چشمگيريبدون افزايش اشتغال، 1395ل اقتصاددانان نرخ تورم در سابه اعتقاد اين گروه از

اي از . براساس نظرات اين گروه از آنجايي كه بخش عمده(به نقل از دكتر راغفر، استاد دانشگاه الزهرا)خواهد داشتاصالحات نهادي و ساختاري در اقتصاد كشور تورم موجود در اقتصاد كشور بر پايه تورم ساختاري است، لذا هيچگونه

كه ادامه اين امر امكان كاهش نرخ شود ميتكرار هاي دولت قبلي سياست ،و در بسياري از مواردگيرد صورت نميميليون توماني براي خريد 160سازد. به عنوان نمونه اعطاي تسهيالت تورم در بلندمدت را با ترديد مواجه مي

هاي بخش مسكن شود بلكه اين امر موجب منتفع شدن كارتل جب فائق آمدن بر نرخ تورم كل نميمسكن، نه تنها مو .كند به مسكن تزريق مي توجهيو تورم قابل خواهد شدو سوداگران مستغالت

هاي پايين محصوالت پايه نظير پـتروشيمي، فوالد و... موجب خواهد شد تا مقامات عالوه براين با توجه به قيمتد. بنابراين نياليدكنندگان داخلي سودآور نمواين محصوالت را براي ت ، صادراتدولتي با افزايش نرخ ارز صادرات

وارد تدريجي بصورتهاي خارجي اگرچه شركتافزايش نرخ ارز موجب افزايش نرخ تورم خواهد شد. در اين رابطه


29

مولد وارد خواهند شد و هاي گذاري سرمايه بجايرفي هاي توليد كاالهاي مص در بخشاما بيشتر آنها ،شوند كشور مي د داشت.ننخواهرشد اشتغال اي بر در نتيجه تاثير برجسته

بندي جمع 2-4

و المللي و مراكز و موسسات تحقيقاتي در داخل هاي صورت گرفته توسط نهادهاي بين بيني با بررسي پيش، نرخ تورم در هاكه به اعتقاد اكثر اين نهاد شود ميهمينطور اظهارنظرات خبرگان اجرايي و دانشگاهي كشور مشاهده

هاي صورت گرفته در . با بررسي تحليلقرار خواهد گرفتدرصد 11تا 10 در دامنهبطور متوسط 1395سال درصدي نرخ تورم در سال جاري 2تا 1كه مهمترين عامل تاثيرگذار بر افت شود ميخصوص نرخ تورم مشاهده

هاي ضد تورمي و شرايط ركودي (با رشد تدريجي) موجود (نسبت به پايان سال گذشته) اصرار دولت به ادامه سياستگذار سرمايه تمايل در كنار ثبات ساير متغيرهاي كالن نظير نرخ ارز، كاهش نرخ سود تسهيالت بانكي و افزايش

باشد كه اين موارد موجب كاهش انتظارات تورمي در داخل خواهد شد. در كشور ميبراي حضور خارجي انتظارات ،هاي محققين داخلي نكته قابل توجه در خصوص تورم انتظاري ذكر اين مطلب است كه براساس يافته

انداز مثبت اشته است. از اينرو با توجه به بهبود چشمهاي اخير د بر نرخ واقعي تورم در سال توجهيتورمي تاثير قابل افت نرخ تورم تداوم انتظارات تورمي شده و ادامه اين وضعيت موجب اقتصادي كشور، اين امر موجب افت قابل توجه

كه تغيير شود ميهاي داخلي مشاهده . اهميت انتظارات تورمي به حدي است كه با بررسي آماريخواهد شدر متغيرهاي موثر بر تورم وجود نداشته اما اين مولفه (انتظارات تورمي) كاهش چشمگيري بر تورم چشمگيري د داشته است.

شود. تر عوامل موثر بر نرخ تورم به بررسي روند كلي اين متغيرها پرداخته مي در ادامه جهت بررسي دقيق نقدينگي -

آيد. با بررسي روند نقدينگي ثيرگذار بر تورم بحساب مينقدينگي در ادبيات اقتصادي به عنوان مهمترين متغير تاپول (حساب سپرده اي از ميزان نقدينگي مربوط به جزء شبه كه بخش عمده شود ميهاي اخير مشاهده طي سال

باشد. دار) مي مدت


30

1394تا 1388هاي ) روند نقدينگي و اجزاي تشكيل دهنده آن طي سال4نمودار (

باشد. ماه نخست اين سال مي 10مربوط به 1394بانك مركزي/ نكته ارقام سال منبع:

كه رابطه بسيار نزديكي بين نقدينگي و تورم وجود دارد شود ميتورم مشاهده با بررسي رابطه بين نقدينگي و ) 5يابد. نمودار ( نرخ تورم كاهش مي ،اي كه با افزايش نقدينگي، نرخ تورم در همان سال افزايش و با كاهش آن بگونه

دهد. نرخ رشد نقدينگي را به همراه نرخ تورم نشان مي

1389-94هاي ): نرخ رشد نقدينگي و نرخ تورم طي سال5نمودار (


۰

۱۰۰۰

۲۰۰۰

۳۰۰۰

۴۰۰۰

۵۰۰۰

۶۰۰۰

۷۰۰۰

۸۰۰۰

۹۰۰۰

۱۰۰۰۰

۸۸ ۸۹ ۹۰ ۹۱ ۹۲ ۹۳ ۹۴پول شبه پول نقدينگي

٢۵/١٨٢٠/١٧

٣٠/٠۴

٣٨/٨٢

٢٢/٣٢

٢١/٣۶

١٢/۴

٢١/۵

٣٠/۵

٣۴/٧

١۵/۶ ١١/٩

۱

۶

۱۱

۱۶

۲۱

۲۶

۳۱

۳۶

۴۱

۸۹ ۹۰ ۹۱ ۹۲ ۹۳ ۹۴نقدينگي تورم


31

بر نوسانات توان به نقش موثر نقدينگي نظريات موجود در اين زمينه ميبا توجه به شواهد موجود در نمودار فوق و كه اگرچه نرخ شود ميمشاهده 1389-94 هاي سالهاي پاياني برد. با بررسي اجزاي نقدينگي طي سال پينرخ تورم

درصد و 65/25باشد، اما نرخ رشد شبه پول درصد مي 36/21 در حدود 1394ماه نخست سال 10رشد نقدينگي در باشد. درصد مي -19/2نرخ رشد پول

توان به باشد. بنابراين بر اساس دو دليل مي براساس نظريات اقتصادي، نوسانات تورم بيشتر تحت تاثير جزء پول ميكماكان روند نزولي خود را سپري نمايد و حتي ممكن است تا پايان 1395اين نتيجه رسيد كه نرخ تورم در سال

. اين دو دليل به اين شرح است:شودسال جاري تك رقمي درصد در سال 75باشد. سهم اين جزء از نقدينگي از اي از نقدينگي متعلق به جزء شبه پول مي بخش عمده -1

رسيده است، از اينرو با توجه به اثر تورمي كمتر اين جزء (زيرا بصورت سپرده 94درصد در سال 88به 1391رسد رشد نقدينگي از اين محل ) به نظر ميشود و داراي نقدشوندگي كمتري است سپرده گزاري مي دار در بانك مدت

تاثير چنداني بر تورم نداشته باشد.باشد، رشد منفي اين جزء، تاثير منفي بر رشد نرخ تورم در از آنجا كه تورم تحت تاثير مستقيم جزء پول مي -2

سال جاري خواهد داشت.

1394تا 1388 هاي ) نرخ رشد نقدينگي و اجزاي تشكيل دهنده آن طي سال6نمودار (

باشد. ماه نخست اين سال مي 10مربوط به 1394منبع: بانك مركزي/ نكته ارقام سال

از نقدينگي بصورت سپرده در توجهيقابل تامل است اينكه، در حال حاضر حجم قابل نكته پاياني كه در اين رابطهشبكه بانكي انباشته شده است. وجود اين ميزان وجه در سپرده بانكي تا زماني ادامه خواهد داشت كه نرخ سود

(كه از تفاضل نرخ تورم از نرخ سود ساده سپرده حقيقي مثبت باشد. نرخ سود سپرده حقيقي بر اساس يك معادلهباشد. از اينرو در صورت كاهش نرخ سود سپرده بانكي در ) مي18-12=6د (درص 6آيد) در حدود اسمي بدست مي

٢۶/١١

١٨/٣١

٢۶/۶۴

۵/٢٢٠/٩٧

‐٢/١٩

٢۴/٨۴

٢٠/٧٨

٣١/٢٠

۴٩/٨٢

٢٧/٢۶٢۵/۶۵

٢۵/١٨

٢٠/١٧

٣٠/٠۴

٣٨/٨٢

٢٢/٣٢٢١/٣۶

۵‐

۵

۱۵

۲۵

۳۵

۴۵

۸۹ ۹۰ ۹۱ ۹۲ ۹۳ پول۹۴ شبه پول نقدينگي


32

يابد. در اين صورت هاي بانكي افزايش مي هاي آتي (به نقل از برخي مقامات بانك مركزي)، امكان خروج سپرده ماهت نرخ تورم بسيار امكان بازگش ،هاي موجود در بخش عرضه اگر اين وجه به بخش مولد انتقال يابد با توجه به ظرفيت

هاي غيرمولد، بدون ترديد ما شاهد بازگشت سريع نرخ ضعيف است، در غير اينصورت با انتقال اين وجوه به بخشبسترسازي زمينه هدايت وجوه آزادشده به لزوم ثباتي در ساير بازارهاي مالي خواهيم بود. از اينرو تورم و ايجاد بي

.آيد بحساب ميرين وظايف مديران و مسئوالن كشور هاي مولد به عنوان يكي از مهمت بخش نرخ ارز -

كاال و در نوسانات قيمت توجهينرخ ارز نيز به عنوان يكي از مهمترين متغيرهاي تاثيرگذار بر تورم، نقش قابل وارداتي صوالت نهايي آالت و مح ها، ماشين خدمات عرضه شده در داخل كشور دارد. با افزايش نرخ ارز، قيمت دستگاه

يابد، بلكه قيمت و با افزايش هزينه توليد نه تنها قيمت تمام شده محصوالت خارجي افزايش مي يابد افزايش مييابد. از سوي ديگر با محصوالت داخلي كه از مواد اوليه محصوالت خارجي در آنها استفاده شده است نيز افزايش مي

عرضه داخلي محصوالت ،يابد و با افزايش صادرات رات افزايش ميهاي داخلي به صاد افزايش نرخ ارز تمايل بنگاهدهد كه نوسانات نرخ تورم و يابد. برآيند كلي اين رويدادها افزايش تورم خواهد بود. نمودار زير نشان مي كاهش مي

هاي اخير، رابطه مستقيمي با يكديگر دارند. نرخ ارز طي سال

1389-94هاي و تورم طي سال (آزاد)): درصد تغييرات نرخ دالر7نمودار (


نرخ ارز در شود ميبيني ، پيشارائه شده است) در بخش بعدي( كه هاي صورت گرفته مربوط به نرخ ارز با بررسيداراي روند باثباتي باشد، از اينرو اين وضعيت تاييد كننده اين موضوع است كه در سال جاري نرخ ارز 1395سال

تاثير افزايشي بر تورم نخواهد داشت.

٢٧/٩٩

٩٢/٠۶

٢٢/١٨٣/٠٢

۵/٨٢

٢١/۵٣٠/۵

٣۴/٧

١۵/۶١١/٩

۰

۱۰

۲۰

۳۰

۴۰

۵۰

۶۰

۷۰

۸۰

۹۰

۱۰۰

۸۹ ۹۰ ۹۱ ۹۲ ۹۳دالر تورم


33

هاي صورت گرفته بيني گذاري خارجي به كشور است. با توجه به پيش نكته ديگر در خصوص نرخ ارز، ورود سرمايهرود با افزايش عرضه گذاري خارجي به كشور در سال جاري، انتظار مي درصدي ورود سرمايه 540افزايش در خصوص

ارز در بازارهاي داخلي، ارزش جاري ارزهاي خارجي كاهش و با تقويت پول ملي، اين رويداد تاثير مثبتي بر كاهش نرخ تورم در داخل كشور بگذارد.

قيمت نفت و درآمدهاي نفتي -

كاال و در نوسانات قيمت توجهينفت نيز به عنوان يكي ديگر از متغيرهاي تاثيرگذار بر تورم، نقش قابل قيمت يابد. خدمات عرضه شده در داخل كشور دارد. با افزايش قيمت نفت، درآمد ناشي از صادرات اين محصول افزايش مي

هاي جاري(بودجه جاري) افزايش عمراني) و هزينهگذاري (بودجه تقاضاي دولت براي سرمايه ،با افزايش درآمد دولتيابد و اين امر موجب افزايش تقاضا، از محل افزايش نقدينگي (تبديل ارز خارجي به پول داخلي = افزايش حجم مي

. با شود ميجزء پول موجب افزايش تورم محل و همانگونه كه در باال اشاره شد، افزايش نقدينگي نيز از شود ميپول) هاي هاي صورت گرفته در بخش بعدي، انتظار افزايش قيمت نفت در سال جاري به باالتر از نرخ بيني به پيش توجه

. رسد بعيد به نظر ميدالر بازاي هر بشكه) 40كنوني (هاي خارجي، ميزان صادرات نفت در سال جاري افزايش خواهد داشت با اين وجود با توجه به برچيده شدن تحريم

. نتيجه اين برآيند افزايش نرخ تورم خواهد بود. با اين شود مييش بدون شك موجب افزايش نقدينگي و اين افزاگذاري انتقال از طريق سرمايه مولد هاي هاي جاري به سمت بخش بجاي هزينه راوجود اگر دولت درآمدهاي ارزي

هاي ديگر اينكه با افزايش عرضه دالرمدهاي ارزي كاسته خواهد شد. نكته ، اثرات تورمي ناشي از افزايش درآدهدنفتي در بازار ارز، اين رويداد موجب كاهش نرخ ارز خواهد شد. همانگونه كه در باال ذكر گرديد كاهش نرخ ارز موجب

توان در خصوص اثر نهايي افزايش درآمدهاي ناشي از بندي كلي نمي شود. در اين رو در يك جمع كاهش تورم مي نمود. صادرات نفتي قضاوت


34


35

ارزنرخ -3هاي اقتصادي به آن گره ارز و مديريت آن هميشه داراي نقش پر رنگي در اقتصاد ايران بوده و بسياري از فعاليت

هاي داخلي و خارجي اقتصاد از واردات و اي كه به دنبال نوسان و تغييرات نرخ ارز بخش خورده است. به گونهترازهاي تجاري و پرداخت كشور را تحت تاثير قرار داده است. در عين حال كه در اين فرايند و صادرات گرفته تا

همانطور كه تجربه سالهاي گذشته نشان داده با نوسان در نرخ ارز و به ويژه به دنبال افزايش قيمت آن، قيمت ساير .كاال ها نيز تحت الشعاع قرار گرفته و بر تورم تاثيرگذار بوده است

هاي چهارم و پنجم توسعه مروري بر روند نوسانات نرخ ارز طي برنامه 3-1اي به خود ديده است. نظام ارزي در اقتصاد رخ ارز در اقتصاد ايران در سير تاريخي خود، تغيير و تحوالت گستردهن

غيررسمي (بازار نرخي شامل يك نرخ ارز رسمي ثابت و يك نرخ ارز ، يك نظام ارزي حداقل دو1380ايران تا سال با هدف تسهيل تجارت و مقررات زدايي -صالح سياستهاي ارزي و تجاري كشور با ا 1381. در سال آزاد) بوده است

هاي مناسب در بسترسازي با اتكا به ذخاير مناسب ارزي، اندوخته حساب ذخيره ارزي وو -از بخش خارجي اقتصادت اجرا گرديد و نظام ارزي كشور شناور مديريت شده( با حداكثر نوسان موفقي هاي قبل، يكسان سازي نرخ ارز با سال .درصدي) اعالم شد 10

درآمدهاي نفتي كشور به شدت افزايش يافت به طوري كه درآمد صادرات نفتي كشور از ،8413سال از اوايلساله 5ميليارد دالر طي 361و 84ميليارد دالر در سال 55به بيش از 8313ميليارد دالر در سال 35حدود

ه دليل وفور درآمدهاي ارزي، نرخ بازار آزاد و مرجع دوشادوش هم در ب در اين دوره .شد 8813منتهي به پايان سال درصدي 10ن درصد نوسان داشته و سياست نرخ شناور مديريت شده در محدوده نوسا 10محدوده نوساني حداكثر

ميليارد دالر در سال 110همگام با افزايش درآمدهاي نفتي و رسيدن به سقف 9013و 8913در سالهاي . موفق بود، نرخ ارز در بازار آزاد از 9013درصد در سال 23به بيش از 8813% در سال 11، و افزايش دوباره نرخ تورم از 9013

افزايش يافت. در 9013ريال در سال 19150و 8913زار در سال ه 11به 8813هزار ريال در سال 10متوسط در حوزه صادرات نفت، نرخ ارز در بازار ) هاي اقتصادي بدنبال وقوع برخي رويدادهاي نامتعارف (تحريم 9013سال

افزايش نرخ ارز مرجع توسط بانك مركزي در دستور كار قرار گرفت. ،آزاد به شدت افزايش يافت و به تبع آنبه روند صعودي با شيب تندي را پيمود و در اواخر همان سال ارزش دالر در بازار آزاد ، 9113با ورود به سال

در بازار و همچنين ايجاد نرخ نظارت و اقدامات بانك مركزيريال نيز رسيد ولي با افزايش 40000ارقام نزديكي ات جديد در بازار(يكي از سياست هاي موقتاً كارا به منظور و ايجاد ابهام "نرخ اتاق مبادالت ارزي"جديدي با عنوان

تا اواخر جلوگيري از هجوم مردم به بازارهاي ارز و طال، افزايش ابهامات و افزايش ريسك حضور در بازار) اين نرخ . بودريال در حال نوسان 00053در محدوده 92خرداد

انداز مثبت در اقتصاد كشور، نرخ ارز روند نزولي خود را و ايجاد چشم 9213به دنبال تحوالت سياسي در خرداد ريال نيز افت پيدا كرد و در پاييز 32000اي كه اين نرخ ظرف مدت كوتاهي تا محدوده بشدت سپري نمود به گونه

حفظ نرخ ريال نيز كاهش يافت، اما با توجه به اهداف سياستگذاري شده بانك مركزي در خصوص 28000تا 92


36

ريال از يكسو و افزايش تقاضاي ارز در نتيجه افزايش واردات موجب شد تا در اواخر سال 30000دالر در محدوده .ريال نيز برسد 35000 نزديكي نرخ دالر به 1394

(ريال) هاي چهارم و پنجم توسعه ): روند نرخ دالر آزاد در طول برنامه8نمودار (


ها نقل و انتقال آن با مانع همراه شد و تا حدودي نوسان نرخ ارز در سالهاي اخير تشديد و تحت تاثير تحريمگرچه گستره پاسخگويي به تقاضاي بازار و عرضه آن را در دوره هايي تحت الشعاع قرار داد ولي با لغو تحريم ها و به دنبال

يژه بانك مركزي در حوزه بين الملل، آنطور كه مقامات بانك مركزي آن ايجاد شرايطي براي فعاليت بازتر بانكها و بهدر طول بر آن تاكيد دارد ديگر مسايل و موانع قبلي وجود نخواهد داشت و با ايجاد زمينه هاي الزم ، بانك مركزي

.رو به يكسان سازي نرخ ارز وارد خواهد شدسال جاري 1395انات نرخ ارز در سال بيني نهادهاي داخلي و خارجي از نوس پيش 3-2

بيني از نوسانات نرخ ارز از سوي برخي پيش مطالعات صورت گرفته در تحقيقات داخلي و خارجي بعضاً بررسي بابرخي نهادهاي هاي بيني پيش) مهمترين 8جدول (در ارائه شده است: 1395نهادهاي داخلي و خارجي براي سال

را نشان داده شده است. 1395 المللي و داخلي از نوسانات نرخ ارز در سال بين

٩٠۴٢ ٩٢٢۶ ٩٣۵٧ ٩۶۶٧ ٩٩٧٩١٠۶٠١

١٣۵۶٨

٢۶٠۵٩

٣١٨٣٩٣٢٨٠١ ٣۴٧١١

۰

۵۰۰۰

۱۰۰۰۰

۱۵۰۰۰

۲۰۰۰۰

۲۵۰۰۰

۳۰۰۰۰

۳۵۰۰۰

۴۰۰۰۰

۸۴ ۸۵ ۸۶ ۸۷ ۸۸ ۸۹ ۹۰ ۹۱ ۹۲ ۹۳ ۹۴


37

2017و 2016هاي المللي از رشد اقتصادي ايران در سال ): برآوردهاي نهادهاي بين8جدول (

بيني نرخ ارز پيش المللي نهاد يا موسسه بين

درصد افزايش خواهد يافت 5معادل 2016سال نرخ ارز واقعي در المللي پول صندوق بين

ريال در نوسان خواهد بود. 3850تا 3700بين 1395نرخ اسمي دالر در سال هاي مجلس مركز پژوهش

هايموسسه مطالعات و پژوهش بازرگاني

نرخ اسمي ارز متناسب با نرخ تورم افزايش خواهد يافت

شود. تك نرخي مي 1395نيمه دوم سال نرخ ارز در رئيس بانك مركزي (دكتر سيف)

رئيس اتاق بازرگاني اصفهان (مهندس شيراز) گل

.خواهد رسيدتومان 3500تا 3400نرخ ارز به قيمتي در حدود ،سازي بعد از يكسان

شود ميهاي نهادهاي داخلي و خارجي مشاهده بيني شده از نوسانات نرخ ارز براساس يافته هاي پيش با بررسي نرخهاي بيني بيني شده نرخ ارز، ميزان پيش رغم افزايش پيش روند افزايشي خواهد داشت. علي 1395كه نرخ ارز در سال

صورت گرفته حاكي از رشد متناسب نرخ ارز با تورم خواهد بود.است تههاي پولي بانك مركزي طي دو سال اخير بخوبي توانس كننده نرخ ارز، سياست بيني به اعتقاد نهادهاي پيش

عمل » خروج غيرتورمي از ركود«كنترل بازار پول و ارز را در اختيار داشته باشد و در جهت اهداف تعيين شده بسته ها هاي بانك هاي بانكي، كاهش نرخ ذخيره قانوني، نظارت دقيق بر فعاليت نمايد. در اين بين كاهش نرخ سود سپرده

سازي عمليات خود از جمله اقدامات موسسات مالي و اعتباري به شفافها و و موسسات مالي و اعتباري، الزام بانك سازنده بانك مركزي طي دو سال اخير است.

بندي جمع 3-3

بازار ارز نوسان متعادل و كم بيانگر حركت 1395هاي صورت گرفته در خصوص نوسانات نرخ ارز در سال بيني پيشبرقراري آرامش در بازار ارز و در اين راستا با توجه به موفقيت نسبي بانك مركزي در خواهد بود. در سال جاري

مالي موثر در نظام پولي كشور طي دو سال اخير، به نظر از طريق ايجاد يك انضباط زيادجلوگيري از نوسانات سازي نرخ ارز باشد. رسد مهمترين سياست اين بانك در سال جاري يكسان مي

ايجاد آرامش و انضباط در اقتصاد ،انجام سيستم تك نرخي ارزنياز اصلي مسئوالن بانك مركزي پيشبه اعتقاد » سازي نرخ ارز يكسان«سازي موفق سياست نياز تامين شده است. بدون شك پياده است كه در حال حاضر، اين پيش

هاي عظيم توان بر حذف رانت مي منافع ملي را براي اقتصاد كشور به همراه خواهد داشت. از جمله اين منافعباطي مالي دولت، واقعي شدن انض و سلب بي ها و بودجه ساالنه دولت هزينهسازي اقتصادي از سودجويان، شفاف

و جلوگيري از توسعه مليها و ذخاير صندوق كنترل و مديريت محسوس و سازمان يافته دولت بر صرافيها، قيمت


38

ها وكاهش سوء استفاده دالالن در بازار ارز و همچنين جلوگيري از ترفندهاي غير قانوني درخواست ارز مرجع از بانكهاي ارزي ريالي و همچنين مشخص شدن آينده كاري واردكنندگان و صادركنندگان كاال به عنوان حجم كاري بانك .هاي توزيع ارز اشاره كرد بزرگترين دهك

سازي نرخ ارز، بانك مركزي سازي سياست يكسان رغم اظهارات مسئوالن بانك مركزي در خصوص پياده علي سازي نرخ ارز و نحوه آن اعالم نكرده ولي از اظهارات جسته و گريخته تاكنون جزئياتي از سياست خود براي يكسان

به عنوان تك نرخ ارز تعيين را مركز مبادالت ارزيآيد كه اين بانك نرخي بين بازار آزاد و مسئوالن اين گونه بر مي خواهد كرد كه البته اين نرخ شناور بوده و با توجه به شرايط حاكم بر اقتصاد قابل تغيير است.

مشاهده 1394ماه منتهي به اسفند 18دالر طي (آزاد) اي و نرخ غيررسمي با نگاهي بر روند تغييرات نرخ مبادلهرغم اي كه طي اين دوره علي شروع شده است، بگونه هاي اخير سالسازي نرخ ارز از كسانكه فرآيند ي شود مي

32000نسته است نرخ ارز غيررسمي را در كانال هاي كنترلي بانك مركزي توا سياست نوسانات نرخ غيررسمي ارز، ريال كنترل نمايد. 35000تا

اقدام به ها قبل، از ماه ، بانك مركزيشود ميمشاهده )7(ار در كنار تثبيت نرخ غيررسمي ارز، همانگونه كه از نمودباشد. از اينرو اگرچه اي نموده است. برآيند اين دو اقدام كاهش شكاف بين دو نرخ مي افزايش تدريجي نرخ مبادله

سازي نرخ ارز و حذف شكاف بين دو نرخ رسمي و غيررسمي را دارد، اما قصد يكسان 1395بانك مركزي در سال كليد )تر از آن هاي قبل و يا شايد ماه( 1393بايستي به اين موضوع توجه داشت كه شروع اين سياست از سال

خورده است.

1394ماه منتهي به اسفند 18اي و نرخ غيررسمي دالر طي ): روند تغييرات نرخ مبادله7نمودار (

)نرخ ارز در بازار آزاد( هاي تهران اتحاديه صرافي ،)اي ارز مبادلهنرخ ( منبع: بانك مركزي

نوسانات نرخ دالر پس رود نوسانات نرخ ارز، انتظار مي هاي صورت گرفته در خصوص بيني با توجه به پيشبنابراين درصد) افزايش يابد 11تا 10از تك نرخي شده به موازات نرخ تورم (

۲۶۰۰۰

۲۸۰۰۰

۳۰۰۰۰

۳۲۰۰۰

۳۴۰۰۰

۳۶۰۰۰

نرخ غيررسمي نرخ مبادله اي


39

ريال درنظر گرفته شده است، 31000، نرخ دالر 1395در بودجه سال نكته قابل توجه در اين رابطه، اين است كه ، انتظار افزايش درآمدهاي ارزي دولت از محل 1395تا پايان سال ريال 37000از اينرو با افزايش نرخ دالر به حوالي

در پايان تحقق كامل بودجه مصوب احتمال. از اينرو شودمحقق صادرات نفت خام، پتروشيمي، فلزات اساسي و... .بسيار باال خواهد بودسال با افزايش درآمدهاي ريالي به بيش از ميزان برآورد شده


40


41

قيمت نفت -4شود تغييرات قيمت اين عامل نيز در اقتصاد كشورها تأثيرات قابل اهميت بسيار زياد انرژي در اقتصاد باعث مي

كارگيري انرژي و عبارت ديگر هر تغييري در قيمت انرژي تصميمات فعاالن اقتصادي در بهداشته باشد. به توجهيتواند تاثيرات عميقي در اقتصاد كشورها كنندگان انرژي را تحت تاثير قرار داده و اين تغييرات ميهمچنين عرضه

برجاي گذارد.

هاي چهارم و پنجم توسعه مروري بر روند نوسانات قيمت جهاني طي برنامه 4-1باشد، اهميت دارد. در نوسانات قيمت جهاني نفت خام براي كشور ايران كه اقتصاد آن مبتني بر صادرات نفت مي

ور قلمداد واقع نوسانات قيمت بر درآمدهاي ناشي از محل صادرات نفت كه به عنوان مهمترين محصول صادراتي كشها نيز در واكنش به اين نوسانات مجبور به تغيير شود و دولت اي مي شود موجب تغيير در منابع بودجه مي

سازي) اين رويداد هاي پولي و مالي براي جبران (يا خنثي سازي سياست تعيين شده و پياده هاي از پيش سياستاين گذارد. هاي اقتصادي مي بر ساير بخش توجهيقابل خود تاثير ،هاي جديد شوند. با اين وجود سياستگذاري مي

) به درآمدهاي نفتي وابسته است، حائز 1395درصد منابع بودجه آن ( در سال 35موضوع در اقتصاد ايران كه اهميت است.

هاي جهاني نفت در كه قيمت شود ميسال گذشته مشاهده 10هاي جهاني نفت طي با نگاهي بر نوسانات قيمتتگزاس آمريكا) به موازات هم نوسانات ط مختلف جهاني (شامل قيمت سبد نفت اوپك، برنت درياي شمال و وستنقا

شروع شده بود) و 2003با توجه به رونق چشمگير اقتصاد جهاني (كه از سال 2007داشتند. از سال توجهيقابل بشكه عبور كرد، اما با وقوع بحران اقتصادي بخش دالر بازاي هر 140افت قابل توجه ارزش دالر، قيمت نفت از كانال

مسكن آمريكا و سرايت آن به ساير بازارهاي مالي موجب كاهش چشمگير تقاضاي جهاني براي نفت گرديد كه اين . شددالري قيمت نفت 100امر موجب افت بيش از

بات اقتصادي و افزايش تقاضاي ط ثهاي بعد به دنبال بازگشت تدريجي كشورهاي اروپايي و امريكا به شراي در سالافت رشد اقتصادي چين و 2014. از نيمه دوم سال بازگشتدالر 100به كانال جهاني نفت مجدداً قيمتچين،

كاهش تقاضاي جهاني اين كشور از نفت و افزايش عرضه نفت شيل در بازارهاي آمريكا موجب افزايش مازاد تقاضا ) 8ن دوره مورد مطالعه است. نمودار (دالر در پايا 40ني به كانال زير قيمت جها گرديد كه نتيجه اين رويداد افت

دهد. سال اخير نشان مي 10تگزاس آمريكا را براي نوسانات قيمت سبد نفت اوپك، برنت درياي شمال و وست


42

اخيرسال 10طي جهاني نفت) روند قيمت 8نمودار (

Opec.org & EIA.govمنبع:

كه قيمت سبد نفت اوپك ( و شود ميمشاهده 1394با بررسي نوسانات شش ماه قيمت نفت منتهي به اسفند دالر، از اواسط 30هاي گذشته خود و سقوط به زير كانال هاي جهاني نفت) پس از ادامه روند نزولي ماه ساير قيمت

نزوئال و قطر بر عدم افزايش صادرات خود، افزايش كشورهاي روسيه، عربستان، و اوليه به دنبال توافق 1394ماه بهمن دالر عبور كرد. 35يافت و تا پايان سال از كانال

) 29/12/1394الي 1/74/1394) معادل (19/03/2016الي 23/09/2015): قيمت جهاني نفت خام (9نمودار(

Opec.org & EIA.govمنبع:

۲۰

۴۰

۶۰

۸۰

۱۰۰

۱۲۰

۱۴۰

OPEC WTI BRENT

۲۰

۲۵

۳۰

۳۵

۴۰

۴۵

۵۰

۵۵

OPEC WTI BRENT


43

1395نوسانات قيمت نفت در سال بيني نهادهاي داخلي و خارجي از پيش 4-2بيني از نوسانات قيمت نفت از مطالعات صورت گرفته در تحقيقات داخلي و خارجي بعضا برخي پيش بررسي با

برخي بيني پيش) مهمترين 9جدول () ارائه شده است: 2016( 1395سوي نهادهاي داخلي و خارجي براي سال را نشان داده شده است. 1395 المللي و داخلي از نوسانات قيمت نفت در سال نهادهاي بين

)2016( 1395 نوسانات قيمت نفت در سالالمللي از ): برآوردهاي نهادهاي بين9جدول (

بيني متوسط قيمت جهاني نفت (دالر) پيش المللي نهاد يا موسسه بين

37 بانك جهاني

4/50 المللي پول بينصندوق

درصد افزايش خواهد يافت. 1/9قيمت نفت با رشد سازمان تجارت جهاني

33موسسه اعتبار سنجي موديز 37موسسه گلدمن ساكس

Bank of America(40-30بانك آمريكا ( 38اداره اطالعات انرژي آمريكا

بازار نفت تحليلگر 20نظرسنجي رويترز از دالر افزايش 75/49و 5/52قيمت برنت و وست تگزاس به ترتيب به خواهد يافت.

44موسسه كيو ان بي 40سازمان اوپك

دالر خواهد رسيد 70سال آينده به قيمت نفت تا دوبيني پيراگروه پيش 139540اليحه بودجه

قيمت هر بشكه متوسط حاكي از آن است كه و مسئوالن وزارت نفت المللي معتبر هاي موسسات بين بيني يشپ

نيز درآمدهاي نفتي دولت 1395در اليحه بودجه سال . دالر خواهد بود 50تا 37در دامنه 2016نفت خام در سال دالري نفت خام درنظر گرفته شده است. 40حسب قيمت بر بندي جمع 4-3

المللي از سوي نهادهاي بين 2016هاي صورت گرفته از قيمت جهاني نفت در سال بيني با بررسي و تحليل پيش پذيرد: كه نوسانات قيمت نفت در اين سال از عوامل زير تاثير مي شود ميمشاهده

اوضاع اقتصادي چين - بازگشت ايران به بازارهاي نفتي - پايندي روسيه و عربستان به توافق عدم افزايش صادرات -


44

هاي فدرال رزو در خصوص نرخ بهره سياست - وضعيت توليدات شيل- هاي بانك مركزي اروپا سياست - تحوالت ژئوپوليتيك -

پذيرد. از اوضاع اقتصادي چين مي توجهيبه اعتقاد بسياري از كارشناسان حوزه نفت، قيمت جهاني نفت تاثير قابل با انتشار برخي آمارهاي اقتصادي 2015كشور چين به عنوان دومين متقاضي بزرگ انرژي در جهان در اواخر سال

هاي اخير خود ضعيف، اين سيگنال را به ساير كشورهاي جهان انتقال داد كه اين كشور از مسير رشد فزاينده سال بازمانده است.

قابل توجه حجم تجارت خارجي اين كشور و كاهش تقاضاي اين كشور از بازارهاي جهاني، نه تنها موجب افت كاهش قيمت جهاني نفت در طول يكسال گذشته شده است، بلكه قيمت جهاني ساير محصوالت صنعتي، كشاورزي،

ن وجود دولتمردان اين كشور با كاهش يافته است. با اي اين كشور مواد اوليه و... نيز در مواجه با كاهش تقاضاهاي انبساطي در حوزه بازار پول و كاال در تالش هستند تا مجدداً به مسير رشد قبلي خود سازي سياست پياده

هاي گذشته كه به دنبال افزايش ارزش افزوده بازگردند، با اين تفاوت كه سياستمداران اين اين كشور بر خالف سالباشد. از بودند، در دوره جاري افزايش سهم ارزش افزوده بخش خدمات مدنظر آنها مي بخش توليد، صادرات و صنعت

رسد با بازگشت اين كشور به مسير رشد اقتصادي، ما اينرو با توجه به تغيير سياست اين كشور، اگرچه به نظر ميكننده اين كشور زايش تقاضاي خيرهتقاضا براي مواد اوليه نظير نفت در جهان باشيم، اما نبايد انتظار افافزايش شاهد باشيم. هاي گذشته همانند سال از نفت

هاي مختلف از افزايش هاي نهادي بيني هاي اقتصاد و امكان افزايش صادرات نفت ايران، پيش برچيده شدن تحريم، به طور متوسط روزانه اقتصاديايران تا پيش از افزايش تحريم هاي ترديد مواجه ساخته است. با باالي قيمت نفت را

،المللي هاي بين ميليون بشكه نفت خام به بازارهاي جهاني صادر مي كرد اما با شدت گرفتن محدوديت 2/2تا 2هاي . در حال حاضر با لغو تحريميليون بشكه در روز كاهش يافتحجم صادرات نفت خام ايران تا محدوده يك م

باشد. از اينرو با افزايش عرضه ميليون بشكه در روز مي 1ادرات نفت خود تا اقتصادي، كشور ايران به دنبال افزايش صامكان ،، درصورت عدم افزايش تقاضا در بازارهاي اروپايي و آسيا1395ميليون بشكه نفت تا پايان سال 1روزانه

كاهش قيمت نفت وجود دارد.و قطر با يك توافق كلي در خصوص عدم چهار كشور روسيه، عربستان، ونزوئال 1394در اواسط زمستان سال

افزايش موقتي صادرات نفت خود موافقت نمودند. بازارهاي جهاني نفت در واكنش به اين توافق در نيمه دوم زمستان درصورت تداوم اين توافق شكننده، انتظار نفتدالري نفت بودند. به اعتقاد كارشناسان بازار 15شاهد افزايش بيش از

دالر بسيار زياد است، اما در صورت شكست اين توافق، انتظار كاهش 50تا 40 دامنهيمت نفت در قرارگرفتن قتثبيت صادرات نفت خود را منوط به بررسي دالر وجود دارد. كشور ايران نيز بررسي پيشنهاد 30قيمت نفت به زير

ها نموده است. رساندن حجم صادرات خود به دوران پيش از تحريم


45

شود. در تحليل پولي بانك مركزي آمريكا نيز به عنوان ديگر عامل تاثيرگذار بر قيمت نفت شناخته مي هاي سياستگذاري بايستي به ارتباط بين ارزش دالر و قيمت نفت نگريسته شود. به عنوان نمونه اگر بانك مركزي اين سياست

يابد. از اينرو از آنجايي كه قيمت جهاني امريكا يك سياست انبساطي پولي را در پيش گيرد، ارزش دالر كاهش مييابد. در حالت عكس نيز اين شود، با كاهش ارزش دالر، قيمت جهاني نفت افزايش مي گذاري مي نفت با دالر قيمت

در در اين كشوري سازي سياست انقباض مريكا در پيادهبا موافقت بانك مركزي آ به عنوان نمونهمسئله صادق است، ه فشار بر كاهش قيمت نفت در نيمتقويت دالر و موجب ، اين امر 1394رخ بهره در اواخر پاييز خصوص افزايش ن

پولي در سال جاري، تقويت اجراي سياست انقباض رسد با ادامه . بنابراين به نظر مينخست زمستان همان سال شدباشد كه موجب افت شديد قيمت هاي نفت يدالر بر كاهش قيمت نفت فشار وارد سازد، اما اين فشار بايستي در حد

افتد. دالر نشود، زيرا منافع توليدكنندگان نفت شيل در آمريكا به خطر مي 45تا 40ه نبه زير دامدالر بود، به شدت افزايش يافت و با عرضه بيشتر به 100اي كه قيمت نفت در كانال توليدات نفت شيل در دوره

دالر بود، 30اي كه قيمت نفت در كانال قيمت نفت شد. با اين وجود در دورهبازارهاي نفتي موجب افت شديد ، متوقف گرديد. به اعتقاد اقتصادي صرفهسوددهي و عدمهاي نفتي اين منطقه به دليل استخراج از بسياري از چاه

ي شيل است. با افزايش دالر، نرخ آستانه توليد يا عدم توليد مناطق نفت 45تا 40دامنه بين ،بسياري از كارشناسانقيمت نفت به بيش از اين مقدار، با توجه به سوددهي استخراج نفت شيل، عرضه بيشتر موجب كاهش قيمت به

دالر را موجب خواهد شد. در صورت كاهش قيمت نفت به زير اين دامنه، عرضه نفت شيل با تعطيلي 45تا 40دامنه دالر را براي قيمت 45تا 40افت. از اينرو بسياري از كارشناسان دامنه ها، به شدت كاهش خواهد ي استخراج اكثر چاه

كنند. البته اين درصورتي است كه تحوالت تكنولوژيكي موجب كاهش هزينه بيني مي هاي آتي پيش نفت در سال استخراج نفت از اين مناطق نشود.

گذاري در منطقه اتحاديه اروپا ايش سرمايههاي انبساطي بانك مركزي اروپا كه با هدف تحريك تقاضا و افز سياستدر حال اجرا است، بدون ترديد موجب تقويت دالر در برابر يورو خواهد شد كه تقويت دالر نيز بر قيمت نفت فشار

خواهد آورد.هاي اخير داشته نيز به عنوان ديگر تحوالت ژئوپوليتيك كه در ميان عامل فوق به ظاهر اهميتي كمتري در سال

ها داخلي در كشورهاي بزرگ صادركننده نفت شود. در اين رابطه اگر درگيري ل موثر بر قيمت نفت قلمداد ميعامشود اما در صورت كاهش اين نظير عراق، ليبي افزايش يابد، اين امر موجب كاهش صادرات و افزايش قيمت نفت مي

رود. يها، انتظار عدم تاثيرپذيري قيمت نفت از اين رويدادها م درگيري


46

منابع و ماخذ

گروه "هاي قيمت بيني شاخص رصد، پايش و پيش"هاي بازرگاني، گزارش موسسه مطالعات و پژوهش -1

www.itsr.irپژوهي، به نشاني: اقتصاد كالن و آينده

. چشم انداز اقتصاد45كل كشور 1395بررسي اليحه بودجه سال "هاي مجلس شوراي اسالمي، گزارش مركز پژوهش -2

http://rc.majlis.ir/fa/report/show/955982 ، به نشاني:"كالن ايران

http://www.cbi.ir/Category/EconomicTrends_fa.aspxبانك مركزي، پايگاه اطالعات داده به نشاني: -3

http://www.cbi.ir/simplelist/1589.aspx به نشاني:بانك مركزي، پايگاه اطالعات داده -4

http://www.cbi.ir/exrates/rates_fa.aspx بانك مركزي، پايگاه اطالعات داده به نشاني: -5

به نشاني: 25/12/1395، مورخ "1394نرخ رشد اقتصادي در نه ماهه سال "گزارش مركز آمار ايران، -6

http://www.amar.org.ir/Portals/0/Files/abstract/1394/Economic_Growth_Rate_1394_9month.

pdf

http://banker.ir :هاي تهران به نشاني اتحاديه صرافي -7

گمرك جمهوري اسالمي ايران، پايگاه اطالعاتي به نشاني: -8

http://www.irica.gov.ir/Portal/Home/Default.aspx?CategoryID=fd61187e-a080-4800-bb4b-0a3d0946cc10

، "ررسي تحوالت تورم و شاخص هاي قيمت ب "، گزارش ريزي برنامهموسسه عالي آموزش و پژوهش مديريت و -9

=pageid=1&fkeyid=&siteid=1http://imps.ac.ir/index.aspx?siteid&2466: به نشاني ،1394بهمن

10- http://www.donya-e-eqtesad.com/news/1030249

11- international monetary fund (IMF), 2015 Article IV Consolation—Press Release; Staff

Report; and Statement by the Executive Director for the Islamic Republic of IRAN,

December 2015

12- international monetary fund (IMF), WORLD ECONOMIC OUTLOOK, April 2016

13- The World Bank, The Economic Effects of War and Peace, January 2016

14- The World Bank, "Global Economic Prospects: Spillovers and Weak Growth", February 2016

15- the Institute of International Finance (IIF),” Iran: The Dawn of a New Economic Era?”

November 2015.

16- United Nations, “World Economic Situation and Prospects in 2015” November 2015.

17- Capital Intelligence “Capital Intelligence Report 2016” November 2015.

18- http://www.theworldin.com/article/10604/middle-east-and-africa

19- http://country.eiu.com/iran


47

20- Euler Hermes Economic Research, “Country Review Iran Report” January 2016.

21- http://www.economist.com/blogs/graphicdetail/2016/01/graphics-iran-sanctions-and-nuclear-

deal.

22- http://www.statista.com/statistics/294320/iran-inflation-rate/

23- Statista,"Iran: Inflation rate from 2004 to 2014 (compared to previous year)", March 2016

24- file:///C:/Users/m.zolfaghari/Downloads/CNAS+Report_Iran+Sanctions_062215_final.pdf

25- http://www.iana.ir/fa/news/28915

26- http://www.tabnak.ir/fa/news/578487

27- http://www.tccim.ir/News/FullStory.aspx?nid=42399

28- http://isna.ir/fa/news/94111207568/

29- http://imps.ac.ir/index.aspx?fkeyid=&siteid=1&pageid=145&newsview=1985

30- http://www.etemaadonline.ir/news/news/124983

31- http://www.irna.ir/fa/News/81975650/

32- http://www.tasnimnews.com/fa/news/1394/12/24/1027331

33- http://www.ghatreh.com/news/nn30948692

34- http://www.iranjib.ir/shownews/21265

35- http://www.opec.org/opec_web/en/data_graphs/40.htm

36- http://www.eia.gov/dnav/pet/pet_pri_spt_s1_d.htm

37- The World Bank, " commodity Markets Outlook report", January 2016

38- international monetary fund (IMF), 2016 OUTLOOK – IN DIRE STRAITS, January 2016

39- http://www.donya-e-eqtesad.com/news/987368/

40- http://isna.ir/fa/news/94072516131

41- http://pgnews.ir/module/news/90540/

42- http://khabaredagh.ir/fa/news/656286

43- https://www.wto.org/english/news_e/pres15_e/pr739_e.htm

44- "Moody's rating agency,” Global Oil and Natural Gas Industry Global”, January 2016

45- Goldman Sachs, “Crude Oil Price Forecast: Long Term 2016 to 2025” January 2016

46- http://www.factosphere.com/macro/gdp/forecasts

47- U.S. Energy Information Administration, “Short-Term Energy Outlook and Summer

Outlouk” January 2016

48- Reuters, “Stubborn oversupply through 2016 to curb oil price recovery: poll” January 2016

49- http://english.mubasher.info/news/2888492/Oil-prices-likely-to-hit-44-in-2016-QNB

50- http://www.theweek.co.uk/oil-price/60838/oil-price-rises-again-as-investor-confidence-grows

51- http://www.reuters.com/article/us-markets-oil-pira-idUSKCN0S22XM20151008

رادﺎﻬﺑ قاروا و سرﻮﺑ ﺖﻛﺮﺷ ﻪﻌﺳﻮﺗ و ... · 2019-12-23 ·...

Documents