1. 1. YAZILAR 19 2014 hramczde Hac smail Hakk ALTUNTA
2. 2. SBN: ismailhakkialtuntas@gmail.com http://ismailhakkialtuntas.com Dizgi : H. smail Hakk Altunta Kapak : Bask- Cilt : 2014
3. 3. Yazlar 3 nternetteki sitemiz http://ismailhakkialtuntas.com/ da 2014 ylarnda okuyucularmzla paylatm yazlardan bir ksmdr. Yazlarda sra gzetilmedi. Deiik konular pe pee yazld. Bu ekilde okuyan asndan fazla sknt oluturmayaca dnld. Tevfik ve inayet Allah Teldandr. hramczde smail Hakk ALTUNTA Esenler /stanbul Balang: 05. 08. 2014 Biti : 18. 08. 2014
4. 4. 4 Yazlar NDEKLER HCR 1400. YILA YAKLAIRKEN KLELKTEN EFENDLE SMHA AYVERD 11 [38 YIL NCESNDEN MSLMANLARA YAPILAN BR ARIDIR] 11 NSZ ......................................................................................................................................... 11 KLELKTEN EFENDLE DAVET 13 SLM BRL................................................................................................................................ 14 SLM MCZES............................................................................................................................ 16 FIRSATLAR ve DEERLENDRLMES ................................................................................................ 17 ZLE DORU ........................................................................................................................ 18 UYANIA DVET............................................................................................................................ 19 YAHUDLK .................................................................................................................................. 19 HIRSTYANLIK .............................................................................................................................. 21 GARB ARK ve SLM DNYSI ...................................................................................................... 25 HAC ve ZEKT .............................................................................................................................. 31 KOMNZM ................................................................................................................................... 33 Her eyden evvel, slmn iktisat ve siyset prensiplerinde insan, birinci unsurdur. Her ey, topyekn insann madd refh ve manev inkif iindir. Sosyal adlet ise temel prensiplerinin banda gelir. .. 36 KURTULUUN YOLU....................................................................................................................... 38 TEMENNLER ................................................................................................................................. 39 Birka Dn Husus.......................................................................................................................... 40 ktisd, Ticar ve Teknik Bz Hususlar.......................................................................................... 41 NETCE ......................................................................................................................................... 42 CHDA DVET............................................................................................................................. 44 HATIRLADIIM HDSELERDEN BR KISIMMAHR Z 47 LDKTEN SONRA EVLYNIN TASARRUFU VE TEMESSL ................................................................ 48 ABDLAZZ MECD EFEND ............................................................................................................ 50 AK BUDUR!, (AK BU M!) SMHA AYVERD HANIMEFEND 52 AK BUDUR!, (Ak Bu mi!) ........................................................................................................ 53 GNL SOHBETLER 115 BZLER, YRMNC YZYILIN YALNIZ NSANLARI ............................................................................. 115 BOYACI OSMAN EFEND .............................................................................................................. 119 EKERC KR AMCA................................................................................................................ 120 EDEP......................................................................................................................................... 122 STRES ....................................................................................................................................... 124
5. 5. Yazlar 5 MEVLN.................................................................................................................................. 127 KENDN TANI - . HALUK KAYNAK 135 NEFS NEDR? 135 DN NEDR? 137 TEKKELERE ELETREL BAKI 140 1. DNE VE DN ADAMLARINA BAKI 142 3. AYDINLAR 150 4. 2. YNETME YNELK ELETRLER 152 SOLCULUKTAN SUFLE NEZHE ARAZ......................................................................................... 153 NUR BABA, BRANLER, TEKKELER VE GRUP SEKS 157 Nur Baba; Yakup Kadri 1921 ylnda yazd, "olay oldu. "................................................................157 Tarikatlardaki bozulma zerinedir; imdi okunmas zamanldr. ...................................................157 "Nur Baba" yepyenidir ve her yerde var. ........................................................................................157 Sadece bir Bektai Dergah deil, ok daha fazlasna hazrlkl olmay neriyorum.........................157 Tarikatlar nce kadn ve onunla birlikte erkei srletiren teknelerdir........................................157 Yakup Kadri Karaosmanolu bunu pek gzel, yer yer tiksindirerek yazyor. ..................................158 Yaln Kk................................................................................................................................158 Sabetayizm gsterisi....................................................................................................................158 Srlerle bozulma........................................................................................................................158 Klelie koanlar .........................................................................................................................159 Sabetayizmden Bektailie...........................................................................................................159 rme .......................................................................................................................................160 nsanlktan k...........................................................................................................................160 MESUT YILMAZ'IN RIFA SIRRI 161 ORHAN BURAN 164 ORHAN BURANI ANARKEN......................................................................................................... 168 BENCLLK HASTALIIMIZ............................................................................................................ 169 ORHAN BURANIN TARHLMZE KATKISI ................................................................................ 170 RENAISSANCE (Rnesans) ........................................................................................................... 179 BLM NSANLIKTA ONUR BIRAKMIYOR MU?................................................................................... 181 Amerikan Grnn Bir zeti EMERSON GZYLE GOETHE ......................................................... 183 PESTALOZZ VE ETM DEVRM 186 "RYALARIYLA DNYA MEHURLARI SLMI VE TIBB KAYNAKLARA GRE RUMUZLU RYA TABRLER ANSKLOPEDS" 198 -NANILMAZ BR DDA (Ulus Gazetesi Yl: 1936) RYALARIMIZ, TUTULACAIMIZ HASTALIKLARI GSTERYOR:...............................................................................................................................203
6. 6. 6 Yazlar TANRININ LM 212 KELME VE KELMES KELMESNE EVR 215 FOUCAULT, NETZSCHE VE MARX 218 ANTK MISIR EDEBYATINADAN MASALLAR 225 K ERKEK KARDEN HKYES..................................................................................................... 225 AHLAK VE FELSEF METNLER...................................................................................................... 232 PTAH-HETEPN TLER.......................................................................................................... 232 ANNN ZDEYLER ................................................................................................................. 235 NGLTEREDE TYATRO 236 AIMIZ BRTANYASINDA EDEBYAT ........................................................................................... 240 "DN, BLM VE DEOLOJ" TARTIMALARI 246 GLGEYE VG-JORGE LUIS BORGES 287 ANKA MEZHEB ............................................................................................................................287 DEUTSCHES REQUEM ................................................................................................................ 289 BAKA BR UYDURMA PARA....................................................................................................... 300 YAZININ SIFIR DERECES- ROLAND BARTHES 301 YAZI NEDR? .............................................................................................................................. 301 SYASAL YAZILAR ....................................................................................................................... 304 YAZI VE YORUM- ROLAND BARTHESDAN SEME YAZILAR 308 SEVML BR ......................................................................................................................... 308 FALINIZ..................................................................................................................................... 309 ELETR NEDR?......................................................................................................................... 310 LEONARDO DA VINCI 315 Btn bunlar nerede rendi? Ve de, btn bunlar ne zaman rendi? .......................................318 ZAMANIN GZL SAHPLER -ARETLER VE MUCZELER 322 YOLCU MELKSEDEK ................................................................................................................... 328 TRKENN ZAAFLARI, NGLZCENN GC! 335 MUKAYESESZ DNCE OLMAZ! ..................................................................................................336 BR NGLZCE SZLE BAKARSAK... ........................................................................................... 337 TRKE SZLK 15 BN KELME, NGLZCE-TRKE SZLK 50 BN KELME! ............................. 337 DL DEVRM: RVAYET MUHTELF AMA, PLANLAMA DEL!........................................................... 338 MEER HATA DEL PLAN YAPMIIZ! ......................................................................................... 340 MSYONERLERN LER! .............................................................................................................. 341 YOLUNU YOLDAN BULANLAR 344 KAMULATIRMA LEMLER ......................................................................................................... 345
7. 7. Yazlar 7 YASA KM KORUYOR.................................................................................................................. 346 NETCE...................................................................................................................................... 348 KORKUYU YNETMEK 350 GNEYDOU'DA SYAS ZM ARAYILARININ DEOLOJK KKENLER........................................... 350 ALMANYA'NIN ORTADOU POLTKASININ YEN BOYUTLARI........................................................... 353 LETM SOSYOLOJS AISINDAN TRK KML HAKKINDA BAZI DNCELER ............................... 355 NSANLARI DETRME SANATI 358 NSZ...................................................................................................................................... 358 AIMIZIN BLMECES................................................................................................................. 360 BKZ: GL VE HA KARDEL (ROSE CROX) (GL HA RGT 362 AHSYETN ANATOMS.............................................................................................................. 364 CNS HAYAT................................................................................................................................368 GVENLK N HARCANAN ABALAR ...........................................................................................369 BAARI TUTKUSU .........................................................................................................................371 ZM YOLLARI........................................................................................................................ 372 DRSTLK.................................................................................................................................374 RUH TEMZL.............................................................................................................................375 DERKMLIK ..............................................................................................................................376 SEVG...........................................................................................................................................377 KUDRETN KAYNAI................................................................................................................... 378 YEN NSAN TP OLUTURMA .......................................................................................................382 rnek..........................................................................................................................................382 Ak Yreklilik*............................................................................................................................382 nsanlara Yardma Hazr Olmak ...................................................................................................383 Dinleme Sanat .......................................................................................................................... 383 Byle Bir ideoloji Her Yerde Geerli Olmaldr................................................................................384 Byle Bir ideoloji Hayatn Btn Alanlarn Kapsamaldr................................................................385 YEN NSAN TP DURUM ...............................................................................................................385 EHVETN ESR OLANLAR .............................................................................................................386 GVENLK HIRSININ KLES OLANLAR ...........................................................................................387 BAARI TUTKUSUNA YAKASINI KAPTIRANLAR................................................................................388 YEN NSAN TP ...........................................................................................................................390 NEFSN BALARINDAN KURTULMAK..............................................................................................390 YEN NSAN TP NETCE................................................................................................................393 YEN NSAN TP NHA KARAR.......................................................................................................394
8. 8. 8 Yazlar Birok eylerin Ters Gitmesinin Nedeni ........................................................................................396 BR NSAN MLYONLARA YN VEREBLR........................................................................................399 ER YOL VE DORU YOL .............................................................................................................403 OK HAYRET VERC OLAYLAR......................................................................................................404 ASYADA YEN BRLK....................................................................................................................405 KIBRIS OLAYI................................................................................................................................405 AFRKA N TEK MT .................................................................................................................405 DNYA N SRDRLEN KAVGA ................................................................................................406 *************................................................................................................................................408 MANEV CHAZLANMA DERNE/Aytun ALTINDAL .......................................................................408 ****** ..........................................................................................................................................411 MANEV CHAZLANMA CEMYET ...................................................................................................411 [SONER YALIN]- Hrriyet 26 Nisan 2009..................................................................................411 Rahip Buchman ABDde 1929 ylnda "Manevi Cihazlanma Cemiyeti"ni kurmutu...........................411 "Mslmanlk devrinin bugn faal grevlerini bu varlkl, imkanl millet olan Amerikallar zerine alm bulunuyor. nk Allah onlar bu ie semi, hazrlam ve harekete geirmitir." ...............412 Solculara kar ylmaz bir mcadele verilmelidir! ..........................................................................412 "Kore Savana Katlmamzda Dini ve Siyasi Zaruret." ...................................................................412 BR IIK YOLCUSU: REN GUNON 413 DOU METAFZ 416 YEZDLER/EZDLER, TARH-BADET-RF VE ADETLER, 428 YEZDLER VE YEZDLN MENE.................................................................................................432 YEZDLERN TARH SAHNESNE IKILARI .....................................................................................434 MSAFR OLU EYH ADNN HAL TERCMES..............................................................................435 EYH ADNN KABR.....................................................................................................................438 BU KAVME NEDEN YEZD DENMTR?...........................................................................................439 YEZDLER EYTANA NASIL TAPTILAR?...........................................................................................439 YEZDLERN OTURDUKLARI YERLER VE NFUSLARI........................................................................440 YEZDLERN NANILARINA DAR BAZI TEMEL PRENSPLER .............................................................441 1-YARATILI................................................................................................................................441 2 -HAYIR VE ER (YLK VE KTLK) ..........................................................................................443 YEZDLERN KTAPLARI ................................................................................................................444 YEZDLERDE RES VE DN BYKLER ............................................................................................446 YEZDLERDE BADET ....................................................................................................................447 Yezidilerin aramba ve Cuma sabah okuduklar dualar: ............................................................449
9. 9. Yazlar 9 YEZDLERN RF VE ADETLER......................................................................................................450 YEZDLERDE YASAKLAR ...............................................................................................................452 L VE CENAZE ...........................................................................................................................452 RUHLARIN TENASH ..................................................................................................................453 SOSYAL HAYATTA YEZDLERN ROLLER .......................................................................................453 YEZDLERDE LM VE TAHSL ........................................................................................................454 Yezidiler bulunduklar evrede konuulan dili konumakla beraber hepsinin dili Krtedir. ............ 455 EK- I......................................................................................................................................... 455 eyh Adi B. Msafr El-Hakkari .....................................................................................................455 Ek II.............................................................................................................................................456 Adi Bin Msafir El-Hakkari ...........................................................................................................456 Ek III...........................................................................................................................................457 Adi Bin Msafr El-Hakkari ...........................................................................................................457 Kaynaklar ....................................................................................................................................458 KESNLKLERN SONU- ZAMAN, KAOS VE DOA YASALARI 460 YEN BR USSALLIK........................................................................................................................460 EPKUROS KLEM.........................................................................................................................464 YALNIZCA BR YANILSAMA MI?......................................................................................................467 DOAYLA DYALOGUMUZ.............................................................................................................470 I ..................................................................................................................................................470 II .................................................................................................................................................472 ZAMAN, VAROLUTAN NCE M?..................................................................................................475 I ..................................................................................................................................................475 III ................................................................................................................................................481 SINIRLI BR YOL ............................................................................................................................488 I ..................................................................................................................................................488 II .................................................................................................................................................489 III ................................................................................................................................................490 DANGEROUS KNOWLEDGE (2007)/ TEHLKEL BLG-BELGESEL 491 RUHSAL YOZLAMA, TOPLUMSAL RME 492 KADINA AT SIRLARDAN 494 13N SAKLANMI SIRRI KADINA ATTR. ......................................................................................494 BR SZCN YKS 495 VOLTAIRE 498 ATLILAR.......................................................................................................................................503
10. 10. 10 Yazlar RAZLI EYH SADNN BOSTAN VE GLSTANI 508 DERS VEREN METNLER 515
11. 11. Yazlar 11 HCR 1400. YILA YAKLAIRKEN KLELKTEN EFENDLE Smiha AYVERD [38 Yl ncesinden Mslmanlara Yaplan Bir ardr] [Bu eser, slmla ereflenmi her mslman milletin kitabdr ve ly- Kelimetullaha davettir. Hacmi kk, muhtevas derin ve manal, hedefi yce, niyeti Allah'n rzasn tahsil olan bu eser, 1400. senesini idrk etmek zere olan Hicri Takvimi, btn slm leminin birlikte karlamasn teklif ve temin etmek maksadyla yazlmtr. slm lemini yakndan ilgilendiren pek ok mhim mesele zerinde durulmakla beraber bu eserde u noktaya bilhassa dikkatimiz ekilmekte: slm leminin dndaki dnya, batl inanlar an'aneletirip mukaddes gnler, yortular, bayramlar, karnavallar adyla kutlayarak kitle psikolojisini kamlayp uyank tutarken, 1400. senesine kavumak zere olduumuz u gnlerde Hicret-i Nebevi'nin, slm Dnyas iin nasl uyarc bir frsat, ilmin ve imann nda nasl balayc ve birletirici bir imkn olduunu idrk etmemek byk eksiklik ve byk gaflet olur... Yazar deerli insan Smiha Ayverdi, nereden DAMLA YAYINEV ise de bu eser sizindir, bizimdir ve btn Mslmanlarndr. Sahip knz ve mutlaka okuyunuz.] NSZ Ey Mslman Emirler, slm Mnevverleri, Devlet Reisleri ve Mslman Kardelerim! Bu kk risale, 1400. senesini idrk etmek zere olan Hicr takvimi, btn slm leminin birlikte karlamasn teklif etmek maksadiyle yazld kadar, din kardelerimizle mterek dert ve dvalar stnde ksaca dertleip hallemek niyet ve maksadn da iine almaktadr. Hicret-i Nebevnin 1400. senesini idrke yl kald. (Bugn 18 evval 1435) Ey Mslman Emirler, Mnevverler, Devlet Reisleri! Dny, btl inanlar, yaktrma naslar bile, teologlarn aal polemikleri ile ananeletirip mukaddes gnler, yortular, bayramlar adiyle kutlayarak ktle psikolojisini kamlayp uyank tutarken, 1400. senesini idrk etmek zre olduumuz Hicret-i Nebevi, slm lemi iin nasl uyarc bir frsat, ilmin ve imnn nda, nasl balayc ve birletirici bir r olmaldr? Evet, yer yzn tevhd gnei ile aydnlatm ve insanoluna hak ve hrriyetin erefli yolunu gstermi bu mbarek dnin 1400. senesini, el ve gnl birlii ile biz Mslmanlar nasl kutlamalyz? slm dnys bu mstesna gn iin ne dnebilir, ne hazrlar ve bilhassa neler mid edip ne gibi faydalar bekleyebilir? te, risalemizin bir yn dertleip hallemek ise, bir yn de Mslman devletlerin
12. 12. 12 Yazlar idarecileri-ne sormak istediimiz byle bir sulle, asrlardr alaca karanlkta uyuklayan l-y Kelimetullah gibi mihver bir fikrin ilim ve iman tezghnda ilenip dokunmasn temenn eylemektir. Geri 1976 senesinde stanbulda toplanan slm Kongresi, slm Birliine doru atlm bir merhale idiyse de, bir bakma, sdece mesd bir buluma diyebileceimiz bu Kongrede hkim olan hava, gene de politikadan yakasn kurtaramam hesaplard. Halbuki slm Birlii, siyset mazgalndan gzlendii mddete, ulamas temenni olunan hedefe vsl olmas dnlemez. Bu yzden de o ulv ve ilh neticeyi elde etmenin tek gerek yolu, slm Birlii idealine, ilim ve imann hareket noktas olarak semek olsa gerektir. Sze balarken, Cenb- Hakkn ehdeti muvcehesinde, pein olarak dilediim, bu kitab okuyacak olanlarda, ahsm hakknda uyanabilecek phe, endie, vesvese ve zanlarn bertaraf olmasdr. Dnynn hemen be ktasn da sarm olan fikir ve amel sahtekrl, hakl olarak, herkesi hereyden phe eder hle getirmi bulunduuna gre, bu risaleyi yazann da, karanlk, bulank ve gizli bir maksad olduu dnlebilir. Her yer Allahn huzurudur Ona ikr olmayan hibir ey yoktur. te bu satrlar yazann da, hayt boyunca, vatan ve iman yolunda, madd mnevi herhangi bir menfat gzetmeden, slma ve Trke, tkat lsnde hizmet eylemeyi cihad kabl etmi olmasdr. Allahn hid olduu bu geree, vatanda olan olmayan dindalarnn inanp inanmamalar, zihn ve dern kstaslarna braklmtr. Bu risle, bir fantezi, bir iddi, bir heves ve aceleye gelmi bir kararla yazlmamtr. Aksine, slm leminin gariplii ve horlan karsnda, uzun yllardr duyulan strbn yze kmasndan ibrettir. * * * tiraf etsek de etmesek de, slmn ats altnda birlemi olmas lzm gelen milletler ve topluluklar, aslnda, dalm bir zincirin halkalar gibi, paralar hlinde blk blktr. Yek- pre ve birbirine kenetli olmas cb eden bu paralan yeniden birbirine lehimleyip, birletirecek olanlar da, herhangi ahs bir ihtiras, zmre ve siyset endesiyle gzleri alamam ve gnlleri kararmam limler ve mvirler kadrosunun desteini kazanm emirler, devlet reisleri, cumhurbakanlar ve ktlelerin idri ipularna hkim olan uurlu devlet adamlardr. Onun iin de bu kk kitab, halkn kaderine hkmedenlere ithaf ediyorum. Bu arada: Sen kimsin? Kim oluyorsun ki kalkm bize hitb etmek cesaretini gsterebiliyorsun? diyebilirsiniz. Haklsnz. Amma benim de hakl olduumu zannettiim nokta, ite bu, belki sizi artan hatt belki de fkelendiren ve: Kim oluyorsun? demenize yol aan sfatszlk ve selhiyetsizliime ramen, gnlnde slmn ak alev alev yanan, btn slm leminin birlii ve beraberlii temennisindeki ihls ve samimiyetine Allah hit tutan bir Mslman oluumdandr. Bir memleketin ajan, bir zmrenin szcs, herhangi bir menfatin kovalaycs olsaydm, inanyorum ki byle ulv bir dvy gizli bir emele basamak yaptm an, Allahn gayret sfat
13. 13. Yazlar 13 tecell ederek, bir kirli vey gizli maksat iin kullanr olduum o muhteem dv, kl olup bam keserdi. Amma, ey Mslman emirler, slm mnevverleri ve Mslman kardelerim! Size hitb eden bir Mslman Trk kadndr. Kimsin? Ne sfat ve cesretle bizi karna almaktasn? diyebilirsiniz. Kim olduumu syledim. Mslman ve Trkm elhamdlillah. Sfatmn da sfatszlk olduu-nu tekrar edebilirim. Essen cesretim de, yokluun verdii bu huzurlu varlktan ileri gelmektedir vesselam. 26 Ocak/ 20 ubat 1977 stanbul KLELKTEN EFENDLE DAVET Bir Mslman Trk olarak dnyya gelmi bulunduum iin Allha hamdederim. Ancak, mensub olduum milletimin, bin yl, urunda kann cann vermi bulunduu iman haytna kar, son devirlerde, o trih ve ihtiaml vazfe ve mesuliyet izgisinden ayann kaym olduunu da zlerek sylemek isterim. Amma, siyset platformu stne yeni yeni km bulunmann acemiliinden henz kurtulamam dier slm devletlerinin de, bir yandan istiklllerinin gurruna kaplmak, bir yandan da Garbl devletlerin oyununa getirilmek sretiyle artlm olduklar bir gerektir. Bir de bu devletlerarasnda, zengin bir yeralt haznesinin, petrol adyla yerstne kp, lkelerine refah ve bollukla berber, ciddiyet, metodlu bir alma evki, plnl bir sanayileme gc, ilme ve imana dayal bir tze a getirdii de malesef dnlemez. Zira fertlerde olsun cemiyetlerde vey devletlerde olsun, ancak gemi, hl ve gelecek ls hesaba katlarak, basiretli ve ileri grle yaplan uurlu hamlelerdir ki o fertleri ve topluluklar rehvete ve kof bir gvene dmek tehlikesinden korur. Bylece de, ykc ve kt niyetli i ve d cereyanlarn emberini yarp selmete kmak mmkn olur. Bir zamanlar dnyya parmak srtm, yol gstermi, k sam olan slm dnysnn boaznda, hl Muhammed mmetinin imanna di bileyenlerin doladklar ember takl bulunmaktadr. Ama bu klelik almeti, artk olduu yerden sklp karlmaldr. nk dny, slmiyetin efendilik devrini tanm, yaam, mesd olmu, yz glmtr. Bu gn de ona hasrettir. slmiyetin, yolunu arm, aradn bilip bulamam, akl almaz madd imknlarna ramen ne yapacan kestiremez olmu bu gkkubbe ehline, yeni bir harman, yeni bir istif ile gelip tekrar insanolunu selmete karmas ondan beklenen bir lh vecbedir. slm, dnynn direidir. Onun iin Mslman dnysnn salh ve uyan, kintn salh ve uyan kargaal ve fesad ise kintn kargaal ve fesddr. Yeter ki evvel slm lemi, yatt gaflet deinden frlayp kalksn, ondan sonra da imdat bekleyen dnyya el uzatsn. Gerek slm leminin Atlas Okyanusu'ndan in eddine kadar rakipsiz bir medeniyet kurduu hikalam asrlar, gerek grl grl akan bir Ortaasya Medeniyetinin kurucusu
14. 14. 14 Yazlar olmu mstakil Trk devletleri ve nihyet Seluklu ve Osmanl asrlar, tevhide dayal bir devletilik anlay ile idre edildikleri mddete, diiny medeniyet ve siysetinin sayg mihraklar vey belkemii idiler. Zra slm, madde pln ile mn pln arasnda bir kpr, zihn ve rh kuvvetler arasnda bir vahdet, bir orkestrasyondu. nk slm tefekkrnn henz beyni kirelenmemi, zihn tecesss dondurulmam ve idrkinin azna cehlet ve taassup gemi vurulmamt. te kan can ekilip kaskat kesilmi olan dny, yeniden slm gnei ile snp kendine gelecei o ltif devirleri hasretle bekliyor.. SLM BRL slm devletlerinin hududlarn tyn eden hartalar, slm Birliini ayran izgiler olmamaldr. Snrlar ve siys menfatler, bir bakma, gene de ayr olabilir. Fakat slm lemi'ne, hududlarn ve her trl menfatlerin stnde bir slm Birlii lzmdr. Birka def, gayeleri srf siys olan Arap Birlii teebbsleri olmu, fakat liderlerin kaprisleri ve haylleri seviyesini aamayan bu hareketler, kttan kuleler gibi, ilk sarsntda yklp gitmitir. Amma slm Birlii ruhu, Mslmanln mayasnda ve temelinde mevcd olan ana cevherdir ve menfate dayanan btn engelleri ve eitli idelleri arl altna alacak ve ktleleri tek mterek ehrede birletirecek manev ve ulv bir gayedir. Bu, yalnz Arapiara deil btn dny Mslmanlarna mil yle bir iman atsdr ki, onun kubbesi altnda tahakkuk edecek bir al veri, yalnz manev birlik bakmndan deil, siys ve iktisd ahlan bakmndan da, btn Mslman devletlerin glerine g katacak bir kudret kaynadr. Yeter ki pein olarak buna biz kendimiz inanalm. Bu gn slm lkelerini tyn eden hudud iaretleri dny politikaclarnn usta ve kastl ellerinde, slm Birliini tehdd eden siys kozlar, asker tehlikeler ve tehdidler olarak kullanlmakta, eitli kkrtmalar, srtmeler, en azndan ka atmalar hlinde tecell ve tahakkuk ederek Mslman devletlerin i ve d siysetlerine istedikleri istikameti vermektedir. Byk ktle dediimiz halk, bu gerei grmeyebilir. Grmemekte de mazur ve hakldr. Amma devletlerinin idre mesuliyetini stlerine alm olanlarn dman oyununa gelmemeleri, durendi, basiretli ve uyank olmalar, birlik ve berberlik anlaynn btn slm cmis iin bir hayat ve memat meselesi olduunu hem nazar hem de amel mnda bilip, tatbikatnda da acele etmeleri lzmdr. u bir hakikat ki, slm devletlerini birbirleriyle delloya dvet eden gizli ve sinsi kuvvetler vardr. Henz Asya ve Afrika Mslmanlarnn bir ksm OsmanlI mparatorluunun ats altnda iken o gizli kuvvetler, bu delloyu Trk ve Arap kavimleri arasnda tertb etmekte idiler. Balca senarist de, ngiltere sonra arlk Rusyas idi. Tecrbeli ve kurnaz olduu kadar gaddar ve merhametsiz de olan ngiliz siysetinin yzn gldren haber alma ve csusluk tekilt hem mnevverler hem de halk stne tatbik ettii politikada elhak muvaffak olmu ve Arab Trke di biler hle getirmitir.
15. 15. Yazlar 15 Birka sene evvel gazetelerde, hi de dikkati ekmeyen, basit bir yaz kmt. llerin en yals olduu tesbt edilen bir adam ile Garbl bir gazeteci arasnda geen ksa bir konuma. htiyar olduu kadar chil de olan bu l sakini, kendince ok yaamann srlarn syledikten sonra, ngilizler sayesinde zengin olduunu, kendisini Trklerle vurumaya tevk eden ngiliz ajanlarndan ok para aldn, bu syede de on yedi def evlendiini iftiharla sylyordu. Muhammed mmetinden bir gafilin, s mmetinden bir casusun altn keselerine tamah ederek dindalarna kl sallamas ve bununla da vnmesi kadar adal bir cehlet az bulunur. Amma ne yazk ki bu gaflete den, ln o tek adam deil, ller dolusu Mslman, aldatlm ve elde edilmi byk ktlelerdir. Bu, cehletin zaferi idi. Halbuki Kurn- Kerm : Oku! yeti ile balyordu. ve d tabat bilgilerine tevk eden, hatt emreyleyen bu lh sese riyet ettii lde slm lemi dnyya k tutmu, rehber olmu ve ktlelere, ak karadan seecek kstas vermiti. Artk bugn ngiliz politikasnn balonu snm ve Byk Britanya mparatorluu denen o azametli varlk, kabuuna bzlp kalarak, trihde bir gz ap kapama mddeti denecek kadar ksa zamanda saa sola avu aar hle gelmitir. Amma slm lemini biribirine drmekte byk menfati ve pay olan mihraklar kurumam hatt yeni yeni fesat merkezleri tremi bulunmaktadr. Ancak, bunlar artk Trklerle Araplarn arasn amann deil, siys istikll kazanm Arap devletlerini birbirine drmenin politik keyfi ve kazanc ile faaliyetlerini de bu istikamete evirmilerdir. Bir vakitler Avrupa'nn can damarna kadar ilerlemi olan Trk ordularna kar, srasnda birbirini yiyen Avrupal devletler nasl birlemi idiyseler, imdi de, slm leminin yekprelemesine kar ayn zihniyet kl sallamakta bulunuyor. Siys artlarn elstikiyeti, artk bir Trk-Arap soukluuna lzum gstermedii iin de, atma alan, Arap lkeleri arasna intikal etmi bulunmaktadr. Geri siyset sahnesinde zaman zaman Trk-Arap zddiyeti olmu idiyse de resm ereve iinde kalan bu ihtilflar, Trkn Araba olan saygsn ve sevgisini asla sarsmamtr. O kadar ki, Kurana ve Peygamberine ball sonsuz olan Trk, deil mukaddest horlamak, yedii hurmann ekirdeini dah ple atmayp ayak baslmayan bir yere brakacak kadar bir l meyvesini bile azz tutmay bilmitir. Kroniklere dayanan trih bilgilerde, dima gereklerle efsneler yan yana yrmtr. Amma u var ki, efsneler hangi devre it ise, o devrin gr ve anlayn aksettirmesi bakmndan mhimdir. Mesel rivyete gre, Osmanl Devletinin kurucusu Osman Bey, misafir olduu eyh Edeblinin evinde, kendisine tahss edilen odann duvarna asl bir Kurn- Kerm olduunu grnce, Hak kelmna kar uzanp yatmay saygszlk addederek, sabaha kadar elpene ayakta durmak sretiyle imannn cb ettirdii hrmet, sevgi ve ball gstermitir. Bu motif, devlet kurucusunun ktleye akseden ve ktle karsnda teyd ve kabul olunan dern duygusudur. Gerekten de o devrin iman anlayndan t bugne uzanan ve halkn uur altnda yatan ak ve iman haznesi budur.
16. 16. 16 Yazlar (Bu satrlara yazann ok yakn bir asker akrabas vard. Namazn kld da olurdu, klmad da, Kez orucunu tuttuu da olurdu, tutmad da. Hovarda merep ve iretten zevk alan insand. Evine gelip, oluunun ocuunun arasnda yle bir keyiflendii zamanlar, sargile imekten de holanrd. Amma bulunduu odann duvarnda veya rafnda bir Kurn- Kerm olduunu farkederse. derhl byk bir hrmetle nargilesini brakr ve yanndakilere : Burada hem Kurn- Kerm olduunu gryor hem de nargilemi getiriyorsunuz... diye krd. Bu, bin yldan bu yana Trkn iliine kemiine ilemi ve hi deimemi olan Kuran saygsnn kymete srecek zaferi idi. Hem de sofusunda da sefihinde de, bu buydu. Ve gene bu, yediden yetmie cemiyetin mterek imannn ortak bir neticesi idi. eyh Edeblinin evinde Osman Beyi sabaha kadar ayakta tuttuu rivayet edilen lh ballk, o zamandan bu zamana kopmadan, rselenmeden gelmi ve Osman Beyde tecell eden hayet, drst, faziletli, fakat iki kadehi ile hemhl olan bir zevk ehlinde bile yoluna devm eylemitir. Amma bu gn, asrlarn arkasndan da bayr ap gelen o sevgi ve saygnn ayak izlerine, cemiyet iinde rastlamak ne yazk ki eskisi kadar kolay deil. S. Ayverdi) SLM MCZES 'slmiyet, Mekke'de ilk beretini verip Medinede ahlanarak llere sahrlara ve nihyet izi ve sesi, arz- mesknun byk bir ksmna hzla yayld. Bu yle bir patlay idi ki, uyuklayp ba nne dm eski medeniyetlere, cehalet ve zulme gmlm insanlk lemine yeni bir hayat yeni bir hamle getirmi oluyordu. Hz. Muhammed (sallallh aleyhi ve sellem)in byk mucizesi olan Kurann btn beer snflarna ve eitli idrk seviyelerine syleyecek bir sz vard. Allahn Resl, chil, putperest dank ve serke bdiye ehlini, insan gcnn dayanamayaca bir celdet, azm, sebat ve imanla yirmi sene gibi ksa bir zamanda eritip, liberal esaslara gre yeni batan dkp ekillendirdi. Bylece de, bir gerilme ve yaylanma devresine giren slmiyet, bir taraftan Hind Okyanusuna doru sarkarken, Ortaasya Trk Devletlerinin kucanda izzet ve ikbl ile sevilip okand. Byk Seluklu mparatorluu'na da Anadolu Seluklularna ve nihyet Osmanl Devletine de ruh, nizam, slp, idre, hukuk, iktisat ve sanat lleri getiren bir tidl ve muvzene unsuru, beer-lh idrkin t kendisi idi Asker fthtna muvz olarak, ilimde ve medeniyette geni ufuklar am olan slm lemi, karanlklar iinde emeklemekte olan dnynn cehaleti ortasnda, trihin kaydettii en ince medeniyetlerden birini sr'atle bideletirmeye muvaffak olmu bulunuyordu. Bir yandan Badad'da ihtiam ve aa ile parlayp, yeryzne ilimden ve teknikten sinyaller verirken, bir yandan da Mslman dny, dnmeyi ve okumay terketmedii mddete, ilerlemekte devm etti. Emperyalist emeller gtmeyen bu dil ve msvatc din, hemen hemen bir solukta Msr Cezayiri Fas Tunus'u geip Endlse atlad ve Sicilya kaplarn Avrupa asilzdelerine at. 750 senelerinden XIII. asrn sonuna kadar Mslman medeniyeti, Atlas Okyanusu'ndan in Seddine kadar uzanan bir sha zerinde rakipsiz bir hkmranlk kurdu. [ Haydar Bammad; (Ter. Bahadr Dlger) slmiyetin Manev ve Kltrel Deerleri, S. 33. Resimli Posta Matbaas, Ankara,
17. 17. Yazlar 17 1963.] Abbas halfelerinin aa yukar be asr devam eden devletleri, Endlsdeki asr sren parlak devrinden sonra bir o kadar daha mr olan slm devletleri ktlelerin yzn gldren bir rnek medeniyet ve kltr merkezleri idi. Sanatta olsun ilimde olsun Endls, ENDLSE o medeniyet cenneti olmutu ki adm SLM banda ieklenmi sanat eserleri, saraylar, kasrlar, cmiler, medreseler, her kar topra nakil gibi donatm bulunuyor, o kadar ki refah ve bollua gark olmu halk arasnda, sadaka ve zekt verecek bir fakir vatanda bulunmuyordu. Endls limanlarndan hareket eden ticret filolar, stanbul, skenderiye, Sicilya ve Akdeniz sahillerine, bu ince medeniyetin ticret mallarn tayordu. Sanat, ziraat ve ticreti btnleyen bir ilim ve edebiyat dknl de, sanki buhar gibi ktlenin stne km ve teneffs ettii havaya karmt. Bilhassa Avrupa prensleri ve asilzdeler, bilgi tahsli iin Sicilya gibi Endls medreselerine de sel sel akyor ve bu ilim pazarlarnn metn fikir daarcklarna doldurarak memleketlerine feyz ve k tayorlard. iir ise, cemiyette det hayt bir htiya ve ikinci tabat olmutu. Bollukla ilim ve sanatn yourup ekilledii ktle iinde en kymetli nesne iirdi. yle ki halk, sanata deer bimekte det yar ediyor, ald zevki deerlendirmek hussunda san'atkra, akla gelmedik ikramlarda bulunuyordu. irlere bah biilmez hediyeler balamaya doyamayan hkmdarlar, devlet adamlar ve memleketin ileri gelen tabakas, her birine balar baheler, kasrlar saraylar veriyor gene de bu bahileri az bularak, irlerin azlarn inci ve mcevherlerle dolduruyorlard. FIRSATLAR ve DEERLENDRLMES rap yarmadasndan bakaldran iman gnei, hangi lkeyi stmsa, o corafyann mill ve manev rhu ile ift olup kurduu sentez ile dny grn ve hayat slbunu mayalam, bylece de medeniyetlerin kurulmasnda temel unsur olmutur. Kur'n- Kermin : Oku! emri ferdin hem kendi nefsini okuyup artmas hem muhsebeii, kontroll bir manev dzene girmesi hem de zihn bilgiler kazanmak yolunda dirsek rtmesiyle, cemiyet saflar arasnda tahakkuk ve tecell etmitir. Amma bugn, slm leminde ruha da maddeye de eilen o dern, ilm ve mantk alkay bulmak mmkn m? Geri petrol karan Mslman lkeler ksa zamanda iktisd refha kavumu ve dny siysetinin geer akesi olan ekonomik zenginlik yznden de, milletleraras politika arenasnda at srer hle gelmitir. Ne ki, lutufkr bir hazne olan petrol, kendisinden, an teknik imknlarnca faydalanmayanlardan intikamm ac alr. Getirdii bolluk harvurup harman savrulan ve mahalline masruf olup gerei gibi kullanlmayan her mras misli, bu yeralt serveti de elbette bir gn tkenip gider. u ete var ki Avrupa, Amerika ve Rusya, petroln yerine kaim olacak sun' veya tab enerji kaynaklarnn, daha imdiden izi stnde bulunmaktadrlar. Essen petrol ihrc ile elde edilen gelirin byk bir ksm, ksa zamanda modas geecek
18. 18. 18 Yazlar harb malzemesi satn almak zre Batya akmakta, hele fuzl ithlt, ehir kurma ve mr ileri iin petrol mukabili Avrupadan elde edilen kazan, tekrar AvrupalI eliyle geri ekilmektedir. Buna karlk slm leminin geni lde teknik eleman yetitirmesi, plnl bir sanayileme politikas, fabrika yapan fabrikalar kurma seviyesine erime gayretleri, henz ufukta grnmemektedir. Petrol vey emsli, hazra konulmu cmert tabiat miraslar, bir memleketi muayyen mddet refaha kavuturabilir. Ancak, Mslman dnysna asl lzm olan, kafa ve ruh zenginliidir. Yeralt ve yerst madenlerinin, altn, gm, mcevher, petrol ve kmr gibi haznelerden gelen vey gelebilen varlk, asrlardr kabuuna ekilmi ve dncesine karanlk basm slm dnysna serbest tefekkr ve ada teknik yarn da birlikte getirdii takdirde, devaml ve faydal olabilir. Aksi halde, mirasyedi hovardalna dayal geici bir varla gvenmek, hatlarn en fahilerindendir. ZLE DORU Mslman leminin hats oktur. Cehalete kaplarn amakla hataldr. Taassuba dmekle hatldr. Dmanlarn tanmamakla hatldr. Bilhassa ve bilhassa Kuran ahlkndan uzaklamak, bylece de kendinden, kendi mnevi deerlerinden kopmakla hataldr. Amma slm dnysnn nce yerinde saymas sonra da geri geri gitmesindeki sebepler, yalnz u saydmz vey sayamadmz i bnye kusurlarna balanamaz. Ne ki biz, ksaca temas etmek istediimiz d tertip ve basklara gemeden evvel, burada bir Mslman hnedna it hazn bir htray nakletmek istiyoruz : 1958 senesi idi. Irak ihtillinin henz kanlan kurumad gnlerden birinde, Him Hnednna mensup emirlerden ve maktul Kral Faysal'n akrabalarndan olan mnevver bir zat tesadfen Trkiye'de bulunmakla, ihtillcilerin kahrndan kurtulmutu. Emir, uyank ve aydn bir nsan olmakla beraber, kklerinden sklmemi, Garb ok iyi tanmas, kendisini arkl olmaktan alakoymam bylece de gemi ile hl, hatt istikbl arasna geit kurabilmi bahtiyarlardand. Kar karya konutuumuz bir gn : Bu ihtilli bizimkiler istedi dedi. Koyduu tehis ve verdii hkm, dinleyenleri artacak bir szd. Neden! Niin istiyebilirler, bu vah ve barbarca ktle nasl tlib olabilirlerdi? Emr, devam etti : Onlar, birer esmer ngiliz idiler. Anglosakson kltryle yetimi ve milliyetlerini unutmu bulunuyorlard, iktidra shib olduklarndan bu yana da, cemiyetin muhta bulunduu mnev eitimi bir yana braktlar. Ba bo ve imansz yetitirdikleri nesiller de, ite onlara bu kbeti rev grd. * * * rak kral hnednna mensb olan Emr, maalesef tehs ve tesbtinde yanlmyordu. Zr gerek Mslman hkmdarlarn, gerek devlet reisleri ve ileri gelenlerin evltlar, daha kendi memleketlerinin trih, dn, itim ve mill realiteleri ile zrh giyip salama alnmadan, eti senin kemii benim... dercesine Garb'n kucana braklmakta ve hamurlar, yabanc milletlerin kltrleriyle mayalanm olarak memleketlerine dnmektedirler. Bu mill gurur ve heyecnn kaybeden bir ark hastal; Beni kurtar! dercesine, kuzunun
19. 19. Yazlar 19 kurttan medet ummasnn hazn, gafletli ve ackl tablosudur. Ancak, bir yandan i bnyenin bu sakat ve ters tutumundan doan kendi kendinden yabanclama, ortaya bir gafil mnevverler snfnn tehlikesini kararak, paralaycl ok iyi bilen d tesirlerin de ilerini kolaylamaktadr. UYANIA DVET yle ki, slm lemine evrilmi zehirli oklar nerelerden gelmi ve kimler tarafndan atlm ve atlmakta bulunulmutur? Bunu evvel idareciler kadrosunun bilmesi, bylece de uyann, zirvelerden ktleye ve eitim arknn iine alnarak, yedi yandaki ocuun idrkine kadar indirilmesi, slm dnysnn ihmle gelmez hayat temintdr. Mnevveri, kendi toprann gereklerinden chil olan lkeler iin yaama hakk dnlemez. Bugn slm lemine lzm olan, oven bir milliyetilik deildir. Ayr idrelere ayr hududlara ayr menfaatlere ramen, politika hesaplarnn dnda ve Kuran ahlknn lleri iinde yksek voltajl bir slm uur ve heyecan ile slm lemi'nin yekdierini desteklemesi lzmdr. Zr bu birliin temn edecei menfaat, siys ihtiras ve mitler peinde karlkl elme takp birbirini yere sermekten beklenen faydann yannda llemeyecek kadar azmdir. Ne ki, bir slm Birlii ats kurmann, istisnsz, btn Mslman lkeler iin artk bir lm kalm zarureti olduunu grmezlikten gelip, bu muhteem ve ilh frsat karm olmayalm. Ey Emrler, Devlet Reisleri, Mnevverler ve Mslman Kardelerim! slm dnysnn dman ok olmutur. Balcalar: Ms mmeti, s mmeti ve nihyet bunlar, komnist blokun devreye girmesi tkb etmitir. Dnynn isimiyeti idrki, daha evvel gelmi olan dinlerin karsna dmanca dikilip horlamak ve mcdele etmek gibi kk ve edn hesaplara dayanmak gayesini gtmedii ve kitabnda da aka : Senin dnin sana benimki bana! demek suretiyle, vicdn kanaatlara hrmetini cihna ln ettii hlde, deiik imanlarn at hedefi olmaktan kurtulamamtr. Zr, slmiyetin beer nev' iin cidd bir otorite ve gerek bir istikrar messesesi olduunu sezmi olmalar, onu ykamasalar bile, ypratmaya mtuf hareketlere ba vurmaktan geri brakmamtr. YAHUDLK Ykc hareketleri snflandrrken karmza dn de bugn de, ilk kan Yahudiliktir. Ms mmetinin ilk byk fitnesi de Hz. Osman'n ehdetini hazrlyan vak'adr. Amma Yahudi'nin dny trihine kar binlerce senedenberi tatbk edegeldii sistemli bozgunculuk siysetinin iinden, yalnz Mslmanln hissesine den ksm alp, bu ihtilller ve fitneler zincirini bandan ve sonundan tecrd edersek, tabloyu noksan izmi oluruz. Aznlk ve danklklarndan dolay silhl arpmay kabl edemiyen srilouIIar iin, yaadklar memleketlerin iktisd hkimiyetini ele almak, sonra da bu lkelerin itimi ve siys haritas stnde gerek anarik hareketler, gerek kitap, gazete, eitli neriyat, sinema, televizyon yollaryla mill deerleri tahrb etmek, bilhassa siys, iktisd ve ml shalara el atmak gibi sinsi ve gizli faaliyetlerde bulunmak amaz taktikleri olmutur.
20. 20. 20 Yazlar Mlddan asrlarca evvel siys stikllini kaybeden Yahd kavmi, bir yandan dnyya yaylrken bir yandan da Buhtunnasr tarafndan esir edilip Bbil'e srlm olmakla berber, ksa zamanda memleket haytna intibak ederek faaliyet shalar bulmakta gecikmemi, hkmdarn lmnden sonra da, bu kalabalk cemaat; Keldn devletinin idr, iktisd ve itimi kontroln ele geirmitir. Memleket mukadderatna hkim olduktan sonra ise, komu ranla pazarla girierek, yapmaya muvaffak olduu anlama ile, Bbil'i trih sahnesinden kaldrmtr. Bu def da ran, kran ve minnet duygusuyla, Yahdye kaplarn amsa da, muhteem ran medeniyeti, bu ltufkrlnn cezsn pek ar demitir. yle ki saraya, idreye, siys ve itim messeselere derinlemesine dalan Siyon nfuzu, Keldnlerde olduu gibi, ran devletinin de tepe aa gitmesindeki millerin nnde gelmitir. Faaliyet programlarn Mezopotamyadan Garba doru nakledip genileten ayn kavim, anane, ahlk ve mukaddesat kundaklayan ykc faaliyetlerine, nihyet Romay semitir. yle ki, bu valye ruhlu devlet de, fikriytna nfuz eden Yahd filozoflar ve hukukular elinde kalarak, itim, siys ve hukuk messeseler ile ahlk anlaynda onulmaz yaralar alm bylece de Yahd, binlerce yldr yaad srgn haytnn cn beeriyetten bir kere daha almtr. Dnyy Yahdletirmeyi gaye kabi etmi sriloullar, Romay kerterek madd ve ml imknlarn artrp geni bir nefes alacaklar srada, ne re ki karlarna s Peygamber ve onun mmeti kacakt. nsanoluna muhabbet ve sknet vaad eden bir din, Tevrat anlayna gre, muhakkak iinden hanerlenmeli idi. Nitekim pusuya ekilerek hazrlanan Yahd zeks, tekrar trih roln alarak bir kere daha yeryzn kana boyad. Kamlanan ihtiraslar, insanlara kurtulu ve huzur yolunu mutulayan Tanr elisini, armha srklemeye urayordu. sdan sonra ise peygamberine cef ve hakareti reva grmekle alnna silinmez damga yemi Hristiyan dnys ile Yahd eriatl, kh yenerek kh yenilerek asrlar boyu gremitir. skenderiye Mektebi Tevrat mezhep ve felsefesini harman yapp dnyya datrken Yahdlii fikir ve tikad yolundan kabl ettirmek metodu stnde almtr. Bylece at neoplatonik r ile gafil, zayf ve masum ktleleri asrlarca tesr ve nfzu altnda tutmutur. * * * Ne ki, zaman gelmi, bu defa da beeriyet, dnynn koyu ve adal cehaleti iinde birdenbire parlayan slmiyetin tevhd, ihls ve iman bayra altnda toplanr olmutur. Gerekten de, insanoluna bekledii birlik ferahln, vicdn hrriyet ve itim adleti getiren Mslmanlk, ksa zamanda yaylanp, zuhr ettii lkeden ok uzaklara frlar olunca, beeriyet iin ideal ller ve prensipler getiren bu tevhdci din de, gene Yahdnin trih hcumlaryla kar karya kalmtr. Zr slmn yeryz iin gerek bir otorite ve muvzene unsuru olduunu anlayan srailoullarnn, ellerini abuk tutup fesad ve fitne kundakl ile bu sefer de Muhammed
21. 21. Yazlar 21 mmetinin birliini paralama faaliyetine giriecekleri tab idi. Nitekim yle de oldu. Renk ve rk ayrln reddeden slmiyet, beer nev'nin tamamna hitbediyor, Allah, lemlerin Rabbdr diyerek cmle lemi, at tevhd bayrann altna aryordu. Bu dvete icbet edenlerin says ksa zamanda ktadan ktaya atlayp kan, kabile ve airet dvlar, ine demi balon gibi snverince, bu yeni dzenin getirdii nizam ve dny gr yznden menfaatleri zedelenenlerin olmas tabi idi. Bunlarn banda gelenler de Yahdlerdi. nk onlarn Allah, yalnz srailoullarn benimseyip koruyan ve bunu da Tevrat yetleri ile tleyen inhisarc bir ilht. Halbuki slmn teblii bir zmreye deil, btn cihna mildi. Ancak, binlerce yldr rklnn ve eriatlnn taassubu ile artlanm olan Yahd, yakaland stnlk psikolojisi ile kendini byk, cmle lemi de Tevrat'n ycelttii kavminin ayaklar altnda kk ve mahkm kabl etmeye alm bulunuyordu. Yahdnin inand ilh nasl bir ilh idi ki, insanlk lemini hie sayarak btn stnlkleri ve imknlar sriloullar'na tahsis etmi bulunuyordu. Mesel: Tevratta; Eer Rabbn kelmn dikkatle dinleyip benim sana bu gn tebli ettiim emirlerin tammn hfz ve icr edersen, Rab seni, cmle tifelerine stn klacaktr, 28. bab yet 1. ehirde mbarek ve sahrda mbarek olacaksn ayn bab yet 3. Aleyhine kalkan dmanlarn Rab, senin nnde kracaktr, Rab sana nmet haznesini, yni gkleri ap topran iin yamuru mevsiminde verip elinin her bir iini bereketleyecektir. Sen dah ok kimselere dn vereceksin ve dn almaya aksn. yet 12. Rab seni kuyruk etmeyip ba edecektir. Sen dah her zaman st kacaksn ve alt olmayacaksn. yet 14. Bylece Yahd, yalnz dar benliini grmekten lh gerekleri grememi, bu yzden de o dar benliin kamlad tehlikeli bir cesretle dnynn da slmn da bana, onulmas g yaralar amtr. Bir rkn mill gurru iin mcdele etmesi tab olduu kadar gzeldir de. Amma lh gereklere dayanmayan bir eratn kr krne emrine girmi Yahd, dny hegemonyas peinde ve kendi rkndan gayriye hak tanmyan bir btl zihniyet iinde bulunmakla, o temiz hakk suistiml eylemi bulunmaktadr. O kadar ki Yahd, yeryzn penesinde zebn eylemek gayesiyle bir bakma dny iktisadiytn hatt siysetini bu emelle buyruu altna alm ve slm leminin merkezine bir ban olarak gelip oturmutur. * Hz. Peygamberin lmnden sonra, slm'n iinde bz anlamazlklar ve hiziplere blnmeler kt. Bunlarn bir ksmnn kk, ferd ve kabileler aras dmanlklara dayanyordu. Bu blnmelerin en vahimi, mezhep farklar yznden doan paralanmalar oldu. Btn bu anlamazlklarda ve blnmelerde Yahdlerin entrikalar ok ehemmiyetli ve ok zararl bir rol oynad. yle ki dmanlklar azdrd ve slma llemeyecek kadar byk zararlar verdi. HIRSTYANLIK slmiyetin zuhrunu tkib eden asrlarda bir Mslman Hristiyan zddiyeti olmamtr.
22. 22. 22 Yazlar Bir medeniyet hamlesini, insan hak, hrriyet ve haysiyetine sayg ve sevgiyi getirmi olan slm, az evvel de sylediimiz gibi: Senin dnin sana, benimki bana! demek sretiyle eitli inan ve imanlara gsterdii saygy hristiyanlardan da esirgememitir. O kadar ki, Hz. Muhammed ve halfeleri, szl ve yazl beyanlaryle, gerek keilere tandklar imtiyazrar gerek hristiyan halka gsterdikleri yumuak ve tatl muamele ile slm prensiplerini nazar kalplar hlinde brakmyarak fiilen gerekletirmilerdir. * Yahd, Yaradann sahabet, himye ve koruyuculuunu tek kavme yni sriloullar'na tahss etmi olduu iin ilh hakkati bulamamtr. Hristiyan ise, Allah' e blm ve onu gklerde aram olduu iin ne hakdan ne de ilh gereklerden gerei gibi nasb alabilmitir. Tek Allaha inanan Mslmana gelince, btn mkevvenatta ve her bir yaratlmta Hakkn bir isim, sfat, tecell ve zuhrunu grerek birlii bulmutur. Allah, kendine ahdamarndan daha yakn gren bu vahdet inanndan dolay da vicdanlara, imanlara ve insanlara saygy, dolaysyla da sevgi, ad[et, merhamet ve insf, ibdet lsnde azz tutmutur. * * * Ne yazk ki artk bugn bir Mslman Hristiyan dostluu kalmamtr. Aksine, uzun asrlardan beri srp giden bir Mslman Hristiyan ekime, atma hatt nefreti mevcuttur. Ancak, slmn zuhrunu tkb eden yzyllar boyunca devm etmi bulunan bu iyi komuluk mnsebetlerini bozmak ve araya ikilik, ayrlk ve ikrah sokmak mesuliyetini, bilhassa Hal Seferleri tamakta ve anlam iki dostu dman hline getirmeye muvaffak olmu bulunmaktadr. Bilindii gibi, bir zamanlar hristiyan Garb, vicdan hrriyetinin ve msbet ilmin karsnda heyl gibi dikilmi bulunuyordu. Onun iin de, serbest tefekkr ve bilgi, gne grmeyen zindanlarn krek mahkmu idiler. Her kim mazgallardan ban uzatp sesini duyurmak istese, o ba, ya kesiliyor ya da boazna kzgn kurun aktlyordu. Bunlardan, Hristiyanln yz karas olan engizisyon mahkemeleri ise, serbest tefekkr kanla boan bir vahet rnei idi. Bu yz kzartc senaryonun hazrlaycs da, dorudan doruya kilise idi. Halbuki o devirlerin slm dnys, batmak bilmeyen bir ilim, hikmet ve irfan gnei ile l l parlyor, gerek akl gerek nakl bilgilerin ufkunda sanki kheylnlar var ediyordu. ste fanatik, fkeli ve uursuz kilise, slmn bu gz kamatrc stnln ekemedi. Zr tekniin de ilmin de mealesi slmn elinde bulunuvordu. Ya bu mesalevi sndrmeli yhut da onu kendi toprana ekip almal idi. Byle bir mcdeleyi balatmak iin ise kilise, kmsenmeyecek silhlara malikti: Avrupann fikir komas iinde bulunan asilzade valyeleri ile, valyeler ve krsallar arasnda ezildike ezilen s kafal, chil halk ynlar harekete gemek iin bir iarete
23. 23. Yazlar 23 bakmakta idiler. Amma halk chil idi de, valyeler deil miydi? te kilisenin, bu dar grl marur asilleri, czip vaatlerle kandrmas g olmayacakt. Nitekim olmad da. Her ne kadar ilim ve irfandan yana fakir idilerse de, atolarnn haznelerinde byk servetleri vard. Amma arka yapacaklar seferler, onlar hayl edemeyecekleri efsnev varlklara boduktan baka, alnlarna da kahramanlk damgas basacakt. Halk ise, chil olduu kadar da mutaasspt. stelik bir tarafta derebeylerinin dier tarafta krallarn zlim ve mstebit idareleri altnda akn ve canndan usanm bir resizlik iinde bulunuyordu. Onun iin de, bu ezilmi kalabaln istenilen yere sevkedilmesi kolayd. Yar bezginlikten yar mcer, vurgun ve ganimet midinden, daha da ok, Mslman ldrmekle kazanacaklar cennet ve sevap vaadlerinden gzleri karartlm bu vah gruh, yzlerce sene ve deflarca memleketlerinden kopup slm lkeleri stne gibi inerek yaktlar, yktlar, astlar, kestiler. Bu durmadan tekrarlanan vah seferler karssnda, tab ki slm devletleri de kendilerini mdfaa etmek mecburiyetinde idiler. Medeniyetlerinin varm olduu seviye ise bu mdfaaya elverili bulunuyordu. yle ki : XII. asrn slm limleri, barutun formln kesin ekilde tesbt etmilerdi. Batnn devaml Hal taarruzlarna kar mdfaa zarretivle slm hkmdarlar, dnyca mehur kimyagerlerini, kimyev bir harb vstas olan barutun yakc ve tahrb edic tesirlerini aratrmak zere barut imlthnelerinde altryorlard. Mslmanlarn XIII. asrn yarsnda roketler iin itici bir vsta olarak barutu kullanacak vaziyette bulunduklar muhakkaktr. [ Dr. Sigrid Hunke; (Ter. Servet Sezgin) Avrupann zerine Doan slm Gnei, s. 50 - 51, stanbul 1972.] Ancak, her Hal Seferi kapanrken muhrebe bilanosunun, asillere de halka da syledii son sz, kilise tarafndan aldatlm olduklarnn beyn idi. Zr Hal ordularn takds ederek sefere karan papazlarn dedikleri gibi, yakp ykp ta ta stnde brakmadklar lkelerde ne drt ayakl ne de kuyruklu insanlar vard. Aksine, btn bu tahrb eyledikleri memleketler birer ilim, irfan ve medeniyet merkezleri idi. Her Hal Seferi'nin dalgas slm corafyasnn stnden ekilip kendi topraklarna dnerken, ektikleri zdrap, seflet ve aldatlm ktle psikolojisine ramen, cehlin, bilgi, grg, ilim ve hikmetle bu kanl karlamas, chil ve kirli pasl Garb', elini akana koydurup uzun uzun dndrm, bu mukayese ise, Batnn lehine kacak zemini hazrlamak bakmndan ok faydal olmutur. * O devirler Avrupasnn meden seviyesini tyin etmek iin t Hal Seferlerine kadar gitmeye de lzum olmasa gerek. Garb leminin birka yz sene evvelki hli ile ayn devirlerin Osmanl medeniyeti kyaslanacak olursa, karmza, Avrupann aleyhine, tiksinilecek bir tablo kar. Mesel, Brandeboug Prensinin 1624 senesinde verdii bir ziyafetin davetiyesine misfirlerin riyet etmeleri gereken hususlar kaydettirmi olmas, asillerin ve yksek tabakadan Avrupalnn terbiye, grg ve muaeret seviyesini belirtmesi bakmndan stnde durulmaya
24. 24. 24 Yazlar deer bir keyfiyettir. Davetiyeye ilve edilen notlar u tavsiye ve tembihleri ihtiv etmektedir: Sahanlara, dirseklerine kadar ellerini sokmak, yaladklar kemikleri tekrar sahana koymak vey frlatp arkaya atmak, parmak yalamak, tabaklara tkrmek, rt kenarlarna burun silmek yasaktr. Ayn trihlerde dier Avrupa hnedan saraylarnda da vaziyet baka trl deildi. ngiltere Kral Birinci Jaques'in sofras da byle idi. Fransann kadifeler, danteller, atlaslar iinde salnp gezen kral, prens ve prenseslerinin ise, kokudan yanlarndan geilmezdi. Batdan Osmanl Devletine gelen elilerin, hamama sokulmadan evvel pdihn huzuruna karlamadklar ise, bir trih gerektir. nc Sultan Ahmed devri olan 1730 seneleri, Osmanl mparatorluunun gerek askerlikte gerek siysette ok yorgun ve krgn olduu bir adr. ngiliz sefiresi olarak Trkiyede bulunan. Lady Montague, kitap hlinde neredilen mektuplarnda, Mslman Trk temizliini, terbiye, zarfet ve nezketini anlatmaya doyamaz ve saraynda misfir olduu Hafize Sultan'n, bir el ii aheseri olan pekiri kendisine hediye ettiini, fakat buna kyp da azm silemediini ilve eder. Yemee oturmadan evvel elini ykayan, sofradan kalktktan sonra tekrar ayn isi yapan Trk temizlii, elbette Avrupaly artacak hareketlerdir. ok yakn zamanlarn mehur smlarndan ve hastabakcla meden bir cehre getiren Florence Ninhtinoalein kalemi ise, 1850 yllarndaki ngiliz hastahnelerinden ve hastabakclarndan bahsederken akl almaz pislik, bakmszlk, ihml ve ahlkszl sylemekle bitiremez. Koular, seksen yz kiiliktir. Duvarlar rutbetten pamuklanm, hastalarn tabi ihtiyalar demelerin stnde yn yndr. Bugnn Avrupals, dnk cedlerinin iptid seviyesinden alnmamaldr. Ve biz de bu gerekleri, Garb' kltmek deil, arka: sterseniz siz de ksa zamanda dny ile yar eder hle gelebilirsiniz... diyebilmek iin sylyoruz. Bat, medeniyetini kurarken emperyalizmden baka gayesi yoktu. Onun iin, insanl bir tarafa iterek, kyasya bir alkanlk ve tekiltlkla madd refhn anahtar olan teknolojide dev admlar att. Fakat mnev disipline yer vermedii iin moral knt ile de yklr oldu. slmn gayesi ise, hazr ve ideal bir nizamname olarak, eli altndadr: l-y Kelimetullah ve bu stn gayenin tahakkukunu gerekletirecek rh keml. slm yeniden bu noktaya geldii an, o evk ile ancak kendine ve dnyya faydal olacak bir seviyenin zirvesinden beeriyete hitb edebilir. l-y Kelimetullah, nce Mslman Arap ordularnn sonra da Mslman Trk ordularnn devraldklar ycelerden yce emnet. Allah adn ykseltmei ve yaymay hedef tutmu bir anlay kadar beeriyet iin hangi gaye daha stn olabilir? Allah adn yceltmek evki, rhu ycelmi olanlarn krdr. Yalnz slm imanna sahip olanlar iin deil, btn beeriyet iin en kestirme en aydnlk ve aydnlatc yol budur. Zra Allah aknn hkim olup saltanat srd yerde, edn, kk ve kirli ilere, erre, habasete nasl yer olur? u dny ah u dny. l-y Kelimetullah ak ile dolup tamann, onun iin yaayp onun iin lmenin, lmsz haytn t kendisi olduunu bir bilse, ne olur bir
25. 25. Yazlar 25 bilebilse... * Dikkate deer bir nokta da udur ki, Hal dny dmanlkta nasl Trk'e kar birlemeyi bir iman borcu bilmise, Garb'n, kilise krslerinden duya duya kr krne kazand bu zihniyet, dar bir ilim evresi mstesna, gnmzn Hristiyan leminde hl btn tzelii ile yaamaktadr. Bir zamanlar Katolik Protestan savalar ile kran krana dven, boazlaan Avrupa, gene Ortodoks mezhebine di bileyen Katolik kilisesi, memleketlerinin siys menfaatleri cb ettirdike kyasya birbirlerini dilerken, Trk kam dkmek frsat kar kmaz silha sarlm ve slmiyeti kt'adan ktaya tam olan Mslman Trkler'e kar cenklemek noktasnda dim birlemiler ve bu arada, siys, asker, ktisad ablukalarm sktrdka sktrm, daraltdka daralmlardr. Malesef imdi de keyfiyet ayndr. u var ki, Tevrat anlayna ve dolaysyla Ahd-i Atk erevesi iinde Yahd fikriytna yer vermi olan Bat, slm tefekkr ve medeniyetinden alacan aldktan sonra, onu ykmaya kararl grnyordu. Nitekim yapt da bu oldu. Ancak, hamurunun terkbine solsyon hlinde szp kararak hkim olmu Yahd fikriyatnn kbusunu tayan Avrupa, slmdaki ilim ve medeniyet ykn kendi topraklarna naklederken, onun spiritel deerlerini de gtrmek kudretini gsteremedi. Gsteremezdi de. Zr kat, merhametsiz ve materyalist idi. yle de kald. Sert mizac, gerekler nnde eilip bklmeye elverili deildi. Hz. snn sevgi tavsiyesi, kendi peygamberlerine kar bile nazar kalplar hlinden kp gerekleememi, ncillerin satrlar arasndan dny yzne frlayp boy gsterememiti. Trihin ahdetine dayanarak stnde durulacak nokta, Hz. snn vazettii prensiplerin, Hristiyanlkta ifde bulamam olmas, bu yzden de cemiyete ideal ve tatmn edici bir nizam getirememi bulunmasdr. Onun iin de, Hal dnyda, Mslmanln kendi kendine kar sammi ve kendi vicdnna hesap veren manev dzeni sbit olamamtr. Mslman milletler, imanlarnn essn rehber kabl ettikleri mddete bu evk ve heyecan, tima adlet, manev hrriyet, vicdan huzur, ktleleri perinleyen esiz bir enerji kayna olmu ve yer yer ieklenen medeniyetler bu hzla meydana gelmitir. te iman potasnda temizlenerek cemiyet iine katlan fergatl, uurlu ve rehber insanlar, tadklar sekin vasflar ktlelere de nakletmekle, evrelerini mayalam cemiyetin yzn gldrmlerdir. yle ki, ceza meyyidelerinin bekilik edemedii, kanunun peneleyip durduramad beer ihtiraslarn bir karar ve kvma ayarlayan bu rehber mminler, kanun vzlarndan daha kuvvet ve isbetle cemiyet nizamlarnn bekiliini etmilerdir. Amma slmn, dzenini kaybedip dardan g ve enerji alma mevkiine dt zaaf devirlerinde, itimi adaleti sanki bir ithl mal gibi fikir hududlarndan ieri sokmak zavalllna yakalanmlardr. Faraz, Fransz ansiklopedilerinin nsan Haklar Beyannmesi ile te'ss etmeye urat o sath st dzene, devirler boyu muhteem bir adlet, insaf ve efkat tecrbesi yaam Mslman dnysnn avu amas glnl gibi... GARB ARK ve SLM DNYSI Amerikann kefi ve Rnesans' idrakten sonra Garbn byk sanyi devrine girmesiyle
26. 26. 26 Yazlar madd refh ve maddeye tasarrufu attka, kahr da artyor ve duygu iffeti ise her geen zamanla biraz daha eksiliyordu. Bylece de, kendini dnynn merkezi ve tek sz sahibi zanneden Garb, mardka maryor ve bulunduu ktadan dnynn drt bucana kol ata- rak, trihi boyunca emperyalist olmam ve smrme nedir bilmemi Mslman milletler de dhil, eitli rklar, topraklaryla berber paylap msum nsanlar forsaya aklm esirler gibi, btn insafszl ile canl bir malzeme olarak kullanyor ve bylece de, smrebildii kadar smryordu. Geri artk uyanan bir dny karsnda eli kolu bal bir Avrupa vardr. Amma gene de asrlar boyunca emek ve ekil verdii organize bir cemiyetin henz garantisi iinde grnmektedir. Ne ki, dikkat edilecek olursa, bu bir kzib fecirden baka ey deildir. Garbn dnen ve aratran ilim evreleri, hl hemen btn messeseleri ile ayakta bulunularnn bir yalanc aydnla benzediini artk ok iyi bilmekte ve bunu da krr ederek, kendilerini aldatma yoluna gitmemekte ve yklan felsefelerinin enkaz altnda rpnp durmaktadrlar. Madde rhu dourmayp ruh maddeye can verdiine gre, Garpl ilim adam da, artk maddesine bir ruh aramakta ve bunun da slmda olduunu hissedip, zihn ve ruh antenlerini o tarafa evirmi bulunmaktadr. Amma, hl karsna dikilen bir kilise, hl kilise tarafndan artlandrlm bir umm efkra toslayp ileri gidememekte, belki de gitmekten ekinmektedir. Ancak, ona destek olmas, kuvvet vermesi ve : Aradn bendedir! diye imanna dvet etmesi, hatt o iman ayana gtrmesi, slm lemine derken, neden Mslman dny babaa verip bunu dnmemekte ve zamann olmadk ilerde israf edip bu frsat karmaktadr? Bat, arad mnev nafakay ve ruh disiplinini kilisesinden bulamamtr. Ey Mslman Emrler, Devlet Resleri, lim ve iman Adamlar! Neden sizden meded umanlar alktan kurtarmyor, bekledikleri nafakay onlardan esirgiyorsunuz? Amel ve madd hayatta muvaffak olan, kilit ve hareket noktas materyalizm bulunan Avrupai, dourduunu yiyen kediler gibi, tasarruf ve hkmne ald madde tarafndan kemirildiinin, henz ktte olarak, tam uurunda deildir. Zr, lm, itimi, ktisad, sn, hukuk ve siys messese, mnsebet ve mumelesini tanzm etmi bulunan mekaniklemi bir maddeci dzenin kabuu iinde bulunmaktadr. Acs u ki Avrupa, insanlamadan evvel sanyiletli iin kat ve merhametsiz kalm ve materyalizm hegemonyasnn penesinden yakasn kurtaramam ve ite kurtaramamakta olmasnn acsn ekmekte bulunmutur. Onun iin de, yumuatc bir iman ve samimiyetle beraber rf ve detlerin yardm etmedii nizamlarn tek ayakla seke seke yrmeye almas gibi, tek tarafl kalm dny grne aklm bulunmaktadr. Bu yzden de organize ve tam randmanla iler grnen Garb cemiyeti, kuru, kat bir ortaklk ve menfaat mbdelesinden te geememekten nihayet bu robot, maddeciliin buz dalarna arpmaktan kurtulamamtr. Bugn dny genlii bir serseri mayn halindedir. te, buz dalarna arpp i bnyesi paraland iin, meselesi, gayesi, iman da paralanp kaybolmu, onun iin de, sahte heyecanlarn peine taklm, gayesizlii gaye hline getirerek vrelemitir. u hlde modern cemiyetin fesat ve kargaalklar iinde oluunun balca sebebi, alka ve dikkatini
27. 27. Yazlar 27 sdece d bnyesine evirip i dnysn ihml etmi olmasyle sosyal ve kozmik leme intibakszlk, onu bol bol elde ettii teknik imknlara ramen mes ud edememektedir. Dny, gaye fedleri olan merkezlerini kaybedeliberi, cemiyetler, tehlikeli bir hrriyetin ba boluu iinde kalmtr. Bunun da mesulleri olarak, arkada braktmz asrn fikir adamlarn grmek cb eder. * * * Bir vakitler karanlklar ve cehletler iinde kvranan Garb, bir bakma ark bozguna uratp benlii kalesi iine gururla yerletikten bu yana, asrlar ve devirler gelip geti. Artk ok geride kalan Rnesans ve bu hamleyi tkb eden Romantizme kadar, sratle inkiaflar gsteren Avrupa medeniyeti trihi, XVIII. asrn akliyecilik ve maddecilik felsefesine drt elle sarlrken, ark'n spiritel verimlerine ters ve abus bir tavr taknd ve horlad arkn, hl btn dnyya verebilecei bir gizli hayat nefhas olduunu bilemedi. Kuruyup kemiklemi dnysnda ve bu dnynn medeniyet sayd teknolojisi iinde, arkn srlarna ve bu srlarn bana ve sonuna bir gz olsun atmad. Atamazd. Zr beiinden mezarna kadar Ben varm diyordu. Bugn ektii ztrap ve zl de ite, o kendinden te geememesinin, egosantrik felsefesinin ilesinden baka birey deildir, Garb, hakkaten ayann altnda bir medeniyet dnysnn kayp gittiinin tam uruna varm saylmaz. Zr marur ve ihtiaml mzsinin renkli ve zengin tortusu ve artklar hl gzn boyamaktadr. Medeniyetine temel olan felsefesi inkraz etmi olsa dah, sosyal bnyenin bunu yiizdeyz hissetmesi iin henz vakit erkendir. Zr ilemekte olan itim ve iktisd dzen hzn tam kesmemi, onun iin de amel hline gelmi bir otomatizm, ark evirmeye devam eylemekte bulunmutur. Nitekim bir vakitler ark'da da byle olmutu. Ykl, birden kendini gstermemi, ktleler ilk sarsntlar hemen hissetmemilerdi. Lkin tefekkrn yedii darbe, siys, asker ve itim muvzeneye tesr edince, k de kendini hissettirir olmutu. yle ki btn aktif kuvvetlerin evvel mdfaaya geileri, mdfaadan da hezmete kaylar, cemiyeti seflet ve esrete kadar gtrmt. REN GUNONun isabetle iret ettii gibi, Garb, tek dny medeniyeti olduunda ve ancak bz kademelere km medeniyet taslaklarnn bulunduunda srar ettike, Garbimin arkly anlamas mmkn deildir. in hakikati udur ki dny, ayr ayr istikametlerde inkif etmi eitli medeniyetlere sahne olmutur. Bu yzden de, onlar birbirinden stn veya aa olarak snflandrmak yanltr. Zr, btn cepheleriyse birbirine fik medeniyet yoktur. nk insanolu, faaliyetlerini her istikamette msv olarak ve ayn zamanda, tahakkuk ettirmeye muktedir deildir. Bununla beraber, kyas etmeye kalknca, fikr ve rh faaliyet derecesiyle madd faaliyet derecesi, phesiz birbirinden farkeder. Byle olunca da, bir cephesiyle aa grnen bir medeniyet, dier yn ile inkr gtrmez bir stnlk arzeder. Fakat bu stnle ramen gene de zararl km olabilir. Garbn ark hezmete uratp elde ettii stnlk bertn dnynn gzne sokmas gibi. ayet basretli ve tarafsz bir bak, Garb'n iyznn arkn da d yznn hasta ve
28. 28. 28 Yazlar sakatlanm olduunu grerek, bu iki ayr medeniyetin derdi ile yakndan alkalansa, belki de tesbit ve hkmn bunlarn, iki ayr dny grnn stne demir atp kalm olmalaryla zh edecektir. yle ki Garb, durmadan: Ben! derken, ark kendini inkrdan gele gele ulvletike ulvlemesine ramen, madde plnnda yaya kald iin pusudaki hasmlar tarafndan gafil avlanp arkadan vurulmu bulunmaktadr. Onun iin de, madde gc zayf derek deta cisimsz ve platonik bir effaflkla yetinen Dou, k devirlerinden sonra sdece mnev gcne ba eip, akgz komusunun ileri admlarm ne grm ne de tehdidlerine kulak asmtr. Ne re ki hl da asmamakta ve hazra konan bir tketici olarak kaplarm sdece Garbn teknik hrikalarna am bulunmaktadr. Ardna kadar dayad bu kaplardan da ieri oluk oluk madde verimleri kadar maddeciliin fikir tortular da akmaktadr. Halbuki slmiyetin dnyya k sald devirlerde akl bilgilerle nakl bilgiler yni madde ve mn, atba giden iki dost kuvvetti. Hads, tefsr, mantk, sarf nahiv, fkh, bed beyn gibi hukk ve er' bilgiler kadar, tpta, fizikte, kimyada, astronomide, matematikte zirvelemi msluman limlerin sesine dny kulak kabartyor ve yazdklar eserleri kervanlar, medeniyet merkezlerine tayordu. Ne yazk ki o parlak devirlerin stne karanlk keliberi, slm lemi de adet kendinden utanr bir kklk duygusu ile Garba boyun kesmitir. Amma gene ne yazk ki ark'n bnye hususiyetini tanmayan, belki de tanmak istemeyen kafa adam Garb, gnl adam arka, ancak hazr veya eski elbise satan pazarlar gibi, kullanp tecrbe ettii veya ypratt madde mahsllerini verebilmitir. Buhar kuvveti, elektrik enerjisi, telefon, televizyon, tren, tayyare, otomobil ve benzeri bulular, bir vakitler Avrupa fikir pazarlarna ilmin meyve ve mahsllerini dkm olan ark teshr edip kendinden utandrmaya yetmi ve bylece de Garb, arkn hayranlk mihrab oluvermiti. Ne ki, Hal dnynn akl verimlerine kr krne mteri olan slm lemi ona : Biraz da huzur isterim! diyememitir. Zr ark'n bilgi me'alesini elinden kapm olan Garb'da en bulunmayan gerek, irfan, hikmet, hakikat ve huzurdur. ark ise bunlar orada bulamyacan ok iyi bilir. Bildii iin de Batnn batpazarna, ancak madde mterisi olarak gider. yle ki rh ve mnev deerleri ykan Bat eteciliinin ilk ii, her adm att lkede mnev kymetlere saldrmaktr. nk bu lkeler ehlini kendi menfaatlerinin emrine alabilmek in, bir ekiy insafszl ile, gelmiten gemiten neleri varsa yok etmekle ancak ondan sonra saltanatn kuracan ve hkmn yrteceini bilir. Zr kendisine siys, iktisd, ticar bir otlak bir beslenme yeri olarak seip ayak bast bu topraklar stnde kltr emperyalizmini yerletirip ktle fikriytna hkim olmas, hkmranlk menfaatinin sigortasdr. * * * Spiritel dny gr ile insanoluna glmseyen slm, egosuna tapan menfaat Garbn anlamas mmkn deildir. Anlayabilmi olsa, bu, kurtuluunun mjdesi olabilir. Hlbuki o,
29. 29. Yazlar 29 ark et kemik balamam bir medeniyet iskeleti olarak grmekte devm eylemektedir. nsan hak ve hrriyetine geni ufuklar aan, adleti, gzel ahlk, merhameti, efkati cmertce ktlelere datan slm, zlim ve barbar Avrupa mstemlekeciliinin yannda, ats altna ald tb kavimlere haysiyetli mumeleyi mbreklemi; rk, mezhep, renk ayrmadan herkese insanca yaama hak ve hrriyetinin rm amtr. H. G. VVells bu hakikati yle ifde eder: slmn evket ve kudretinin nc bir unsuru da, mminlerin, aralarnda renk, mene ve itim mevki fark olmakszn kardeliklerinde ve Allah katnda msv olduklarnda srar eylemesinden ileri gelmektedir. [H. G. Wells, Abrg de Histoire du Monde Cenevre basks, sh. 181. ] Yksek seviyedeki Garb ilim adamlarnn, deta bilgi ve idrk gklerinden topladklar takdir lleri, ne yazk ki kiliseye toslayarak, asrlardr halkn seviyesine inememitir. Amma gene ne yazk ki hl slm lemi, tek ayakla seken Avrupaya kr krne hayranlk ve teslimiyet iinde bulunuyor. Hlbuki artk Batnn Douya deil, Dounun Batya syleyecei sz, dolaysyla da, retecei irfan ve hikmet devri gelmitir. Bir bakma Garb ark' bozguna uratmsa da, bozulmak ve zlmek sras artk kendisinde olduunu idrk etmesi, bir ikbl ve istikbl garantisidir. Evet Garb, artk ba bozumu mevsimine girmi bulunmaktadr. Lkin slm lemi henz bunun pek farknda deildir. Tek tk uyank kafa varsa da, seslerini, byk ktlelerin sarlam kulaklarna iittirememektedirler. Bir umm efkr seviyesi teekkl etmemi ktleler, siys ve itimi her trl psikoza her zaman aktr. Onun iin slm lemine fikr ve dern bir irtifa ve seviye kazandrmak, bu yolda cann ktleye adam slm byklerinin boyunlarna den bir iman borcudur. Asrlardan beri Batinn avular iinde yumuak mum gibi evrilip evrilerek kalptan kalba sokulan Dounun bir an evvel uykulu gzlerini ap uyanmas ve kendi erefli makamna geip oturarak klelikten kurtulup efendiliini bulmas, slm iin olduu kadar, dny milletleri iin de selmet ve huzrun mjdesi demektir. Akliyeci ve maddeci felsefesinin eteine sk sk yapm olan Bat, demir atp kald dny grnn doru olup olmadm dnp hazr ve idea! bir nizamname olan slmiyet'i anlayacak basireti gstermi olsayd, i ve d tabiatlar arasnda kuraca henkle kendisinin de dnynn da yzn gldrebilirdi. Halbuki o, arkn i ve d dnysn ykmak iin her trl fesat, fitne ve ekaveti hell bir vsta imi gibi kulland ve bu gayretinde de elhak muvaffak oldu. Ancak, elindeki kazma bu gn ters dnp kendisine arpm bulunuyor. Ama henz ne slm dnysnn ne de kendinin bu gerekten gerei kadar haberi var. Ne ki, hl tapar olduumuz Garb putu, artk kendi gen adamm bile doyurmuyor, honut da etmiyor. Amma anas babas ve evresinin insan, henz rhunu, maddesinin kabuu ile sarp katlatrmam olduundan, Garbn krpe ve gen nesli, iinin alacakaranlna ramen, bir eyler sezer gibi oluyor. Bu yzden de tatminsizlik ve huzursuzluk iinde kvranyor. Zr o, maddeyi ve dolaysyle de icatlarn ve keiflerini ap kendi cevherini bulamamak, i tabiatyla inlk kuramam olmak azap ve ztrbn eken bir dnynn ocuudur. Bylece de Bat genlii iinde mnevi nafaka ktlndan alk krizleri geiren bir zmre domu bulunuyor. Bu huzursuz ve buhranl genlik ise, ya anarinin kollarna atlyor
30. 30. 30 Yazlar yhut da cemiyetinden ve ilesinden kopup maddenin kyasya di geiremedii ve insanlarnn da dnydan el etek ekmeyi mrifet sayd topraklara g edip snyor. Dikkat edilirse, bu fikir ve ruh muhcirlerini bu yerini yurdunu terk eden buhranl insanlar cezbeden hava slm dnysndan ziyde, Buda'nn kuca ve haytn deerini takdir edemeyen Budistlerin aras oluyor. Bat genlii, neden bir kalemde slmiyeti grmezlikten gelip, arkn iptidailii iine, stnde ryp ie yaramaz hle gelecei bir corafyaya doru kouyor? Kouyor. Zira Hal dnynn insan, ana stnden sonra, ilesinden cemiyetinden ve kilisesinden, devaml olarak Mslman kan emmi, ninnilerinde bile kulana Mslman dmanl fsldanm, umac olarak da gene hyline izilen korkun ima], Mslmann yz olmutur. s mmeti, Budistden Mecs'den, Zerdtden ve der btn iptidi dinlerden bir tehlike olarak korkmamtr ki, onu gndz bir trl gece bir trl homurdana sayklaya ktlesin. * * * Bilindii gibi slm lemi, Garbl kafann cadlar karsnda sdece ciz bir mteridir. Ne grr ne duyar ne bulursa almaya alr ve alabildii kadar da alr. Zr asrlardan beri keiflerden, cadlardan ve bululardan elini eteini ekerek hazr yiyiciliin kt kaderini yaamaktadr. nk mlik olduu haznesi yatalak bir sermye hlinde uyumaktadr. Bu hazneleri aacak, iletecek ve gn yzne karp ktleleri hem madd hem de rhn zenginlie kavuturacak o mbrek ve ihlsl el nerede? D tabatn efendisi olduu hlde kendi benliinin esri olmaktan gelen azapla ztrap eken dny, ite bu eli beklemektedir... unu da bilmek lzm ki, bir medeniyetin teknik seviyesi, o medeniyetin dny muvacehesindeki eref ve itibrnn ls olamazsa da, bu ahlanm gcn, ona shib olamam milletler tarafndan kmsenmemesi gerektir. Amma Garb kmsememek, ona kr krne havran olmak demek deildir. Esasen Garba hayran olanlar, onu stnkr tan-yanlardr. yzn bilenler ise ihtiaml manzarasnn altnda bir canavarn gizli olduunu grerek ona yanamaktan korkup kaarlar. Biz Trkler de dhil, chil mnevverler snfnn sz sahibi olduu Dou dnys, idrak felcinden yeni yeni kurtularak, vaktiyle grmediimizi grmeye bilmediimizi renmeye balam bulunuyoruz. Avrupay, i ve d yapsn kuran felsefesiyle berber tanmak lzm. Tandmz zaman da, insanlamadan sanayiletii iin, meydana getirdii teknik zrriyeti tarafndan boazlanr hle gelmi bulunduunu grmemek mmkn deildir. u hlde bugn slm leminin vsl olmaya mecbr bulunduu insn nokta, bir yandan Garb maddeciliinin seviyesini amaya urarken bir yandan da, fikr ve beden rehvetten silkinerek, Batiya Dou'nun spiritel zenginliklerini gtrp, bu izdivala da dnynn yzn gldrebilmektir. * slmn iinde bir tefekkr kint vardr. Srlar, derinlikleri, yere ge smayan lh cokunluklar, mehulleri mlmlar, evkleri vecidleri ile ucu buca bulunmayan bir kinat...
31. 31. Yazlar 31 Amma dtan gzlemekle onu fetheylemek ne mmkn? slm, gerek Mslman lleri ve haysiyeti ile yaayp potas iinde crufundan arnmadan tanmak ve hele evresine ondan nian ve bereket vermek de imknsz. Ey Emrler, Devlet Adamlar, limler ve Din Ulular! Azgn bir maddecilik frtnas iinde serseme dnm beeriyet bir kurtulu bekliyor. El yordam ile bireyler arayan, bir trl de istikametini tyn edip gerek hedefi bulamayan dnyy neden elinden tutup aydnla karmyorsunuz? nsanolu, bir mukaddes galeyan, muhayyilesini ateleyecek bir ulv heyecan bekliyor. slm ideali, siyset menfaatlerinden bin kere sttr. Kefene sarlm bir cesed gibi, daha ne zamana kadar dny hrslarnn rts altnda ryeceimiz gnleri bekleyeceiz? Ey Emirler, Devlet Reisleri, Mnevverler! Neden bu aresiz ktlelere kurtulu yolunu amyor, soluk alacaklar o kinattan haber vermiyorsunuz? Allahn kelm iin : Kuran dierleri gibi bir din kitabndan ibret deildir. O, insanlara siys ve itimi ideal getiren rhn bir teblidir [ Joseph Chelhod, introduction a la sociologfe de lislam, 177. s., Paris 1958.] diyen adam, slm prensipleri stne ban emi bir yabancdr. Amma slm'n ve Kurn'n yeryz iin tek kurtulu yolu olduunun uruna evvel biz Mslmanlarn inanp zihn ve rh glerimizi o ate iinde temizlememiz ve slma lyk seviyeye gelmemiz gerek. slm, akln ve rhun imtiza ve izdivacnn ahikasdr. Ktlelerin, henk ve huzuru bulabilmesi iin bu ifte kuvvetin, kuu uuran iki kanat gibi, insan varlnda muvazeneli faaliyeti gerektir. Zr ne tek taraf madde, ne de tek tarafl mn, beeriyetin muhta bulunduu nizam kurup itimi huzur ve adaleti temn ve tesis edemez. Su hlde, fertlerin de ktlelerin de idrklerini perdeleyen cehlet ve gaflet kabuunu ilim, irfan ve hikmetle atlatp gereklerle yzletirmek lzmdr. Bu da sizin ihlsl, uurlu, plnl ve basiretli himmetinizi bekliyor ey emirler, devlet reisleri, slm mnevverleri ve din kardelerim... HAC ve ZEKT slm dnysnn, stnde durmas gereken temel mesafelerden biri de, hac farizasdr. phe yok ki hac, Allahn farz kld esaslarn en manllarndan biridir. Ancak, deien dny artlar muvacehesinde en basitinden, Kbe yolculuunun da, hacca icbet lsnn de, deiikliklere uramas tab idi. Bir zamanlar, dnynn en uzak kelerinden bu farizay yerine getirmek isteyenler, kafileler ve kervanlarla karalardan denizlerden ve en iptid nakil vstalar ile hatt yryerek, aylar sren yolculuktan sonra maksd olan mahalle vsl olurlard. Bu gn ise, uak seferleriyle, gn gnne denebilecek ksa bir zamanda, memleketlerinden kmalaryla Hicaz semlarna girmeleri bir oluyor. Gene eskiden, kemiyetleri mahdud olan haclar,, bugn gerek Mslman nfsunun artm olmasndan, gerek ulama kolaylklar yznden, her iki mbrek ehirde de bir izdiham