hvernig má draga úr nettólosun gróðurhúsalofttegunda? brynhildur davíðsdóttir

Hvernig má draga úr nettólosun gróðurhúsalofttegunda?

Tækifæri og áskoranir fyrir íslensk fyrirtæki í kjölfar COP21

Brynhildur Davidsdottir; [email protected] Umhverfis- og auðlindafræði

Yfirlit

1.  Parísarsamkomulagið hvað felur það í sér? •  Almennt •  Skuldbindingar Íslands

2.  Útstreymi Íslands í fortíð nútíð og framtíð 3.  Möguleikar til að draga úr losun

gróðurhúsaloftegunda (GHL) •  Almennt •  Einstakir geirar •  Heildarmöguleikar •  Hlutverk ríkisins

4.  Lokaorð

1. Parísarsamkomulagið hvað felur það í sér?

©Thorsten Henn

COP21 - Parísarsamkomulagið

•  Undirritað í desember 2015 •  Tekur við af Kyoto

samkomulaginu frá 1997 •  195 ríki samþykktu að:

–  halda hlýnun vel innan við 2 gráður C á öldinni

–  bæta getu til aðlögunar –  tryggja flæði fjármagns til þróunar sem er loftslagsvæn

•  Áhersla á “non-state actors” svo sem fyrirtæki og borgir og þátttöku þeirra

1. Parísarsamkomulagið hvað felur það í sér?

Hversu mikið ætla þjóðir að draga úr losun?

•  Flestar þjóðir sendu inn landsáætlanir um samdrátt í nettólosun sem og aðgerðir til aðlögunar til 2030 (Intended nationally determined contributions)

•  Yfir 90% losunar heims •  Nokkuð mismunandi milli ríkja t.d:

•  Sviss -50% (30% í Sviss) 2030 samanborið við 1990 •  EU -40% 2030 samanborið við 1990 •  USA -26% til -27% 2025 samanborið við 2005 •  Rússland -25% til -30% 2030 samanborið við 1990


Losun með og án INDC´s

6 Source: http://www.indcforum.org/wp-content/uploads/2015/10/Analysis-of-scenarios-integrating-the-INDCs_201510_JRC97845.pdf


Án frekari aðgerða 3,8 – 4,7 gráður

INDC´s 3 gráður

2 gráður

Dugar þetta til?

•  Nokkuð langt frá takmarkinu – stefnum á 3 gráður

•  Sumar áætlanir skilyrtar t.d. við að aðgengi muni fást að mörkuðum fyrir GHL (e: carbon markets)

•  Ríki munu senda inn uppfærðar áætlanir á 5 ára fresti sem miðast að því að ná 2 gráðu markinu að lokum


Atvinnulífið •  Á ráðstefnunni var almenn hvatning frá atvinnulífinu um að ná

metnaðarfullu samkomulagi sem og að nýta markaðinn betur til árangurs

•  Ákall um að ríki heims fari að verðleggja GHL rétt með skilvirkum mörkuðum fyrir GHL (e: carbon markets) og þannig hvetja markaðinn í átt til loftslagvænni lausna

•  Greinileg breyting á viðhorfum, og merki t.d. um að fjármálafyrirtæki sem og tryggingarfyrirtæki hafa áttað sig á alvarleika málsins

•  100 stórfyrirtæki undirrituðu samkomulag um samdrátt (t.d. Wal-mart, Ikea, Honda, Coca-Cola, Kellogg) og fjölmörg hagsmunasamtök atvinnulífsins kölluðu eftir mörkuðum fyrir GHL (e: carbon markets)

•  Olíuhagkerfið virðist vera á undanhaldi

Johannsdottir, L and McInerney, C (forthcoming publication). Calls for Carbon Markets at COP21: A conference report. Journal of Cleaner Production.


Hvað ætlar Ísland að gera? “Iceland aims to be part of a collective delivery by European countries to reach a target of 40% reduction of greenhouse gas emissions by 2030 compared to 1990 levels. A precise commitment for Iceland within such collective delivery has yet to be determined, and is dependent on an agreement with the European Union and its Member States and possibly other countries. Under such an arrangement, Iceland will ensure fulfillment of its fair share of the collective delivery of the 40% target by: a) continuing participation in the EU Emissions Trading Scheme and b) determining a target for emissions outside the EU-ETS by the same methodology as applied to EU Member States. In the event that an agreement on collective delivery is not reached, Iceland will determine a national target by other methods and communicate it to the UNFCCC. “ Viðræður um endanlegt markmið standa enn yfir en líklegt er að við munum draga úr nettólosun um 40%.


Hvað þýðir þetta fyrir íslenskt atvinnulíf?


Ferli til greininga

•  Losun fortíðar greind •  Spá til framtíðar sett fram – sviðsmyndir •  Mótvægisaðgerðir skilgreindar •  Samdráttur vegna hverrar mótvægisaðgerðar

metinn (tonn CO2eq) •  Kostnaður hverrar mótvægisaðgerðar metinn

(kr/tonn CO2eq) •  Heildarsviðsmyndir settar fram


2. Útstreymi Íslands í fortíð nútíð og framtíð

©Thorsten Henn

Útstreymi GHL 1990 - 2014

0.00#

1000.00#

2000.00#

3000.00#

4000.00#

5000.00#

6000.00#

1990#

1991#

1992#

1993#

1994#

1995#

1996#

1997#

1998#

1999#

2000#

2001#

2002#

2003#

2004#

2005#

2006#

2007#

2008#

2009#

2010#

2011#

2012#

2013#

2014#

Útstreymi)1000)tonn

)CO2eq)

ÚRGANGUR#

LANDBÚNAÐUR#

SJÁVARÚTVEGUR#

IÐNAÐUR#OG#EFNANOTKUN#

SAMGÖNGUR#

RAFMAGN#OG#HITI#

+39%

+78%

-42%

+26%


Breytt hlutföll útstreymis

1990 2014 RAFMAGN'OG'HITI,'3%'

SAMGÖNGUR,'17%'

SJÁVARÚTVEGUR,'22%'

LANDBÚNAÐUR,'21%'

ÚRGANGUR,'5%'

IÐNAÐUR'OG'EFNANOTKUN,'32%'

RAFMAGN'OG'HITI,'5%'

SAMGÖNGUR,'19%'


LANDBÚNAÐUR,'16%'

ÚRGANGUR,'6%'



En hvað með bindingu (LULUCF)?

+26% +14%


Framtíðin - losunarspár

2. Útstreymisspár 2015 - 2030

26% 14% 21%

3%

62% 44%

87% 69%

Heimild: Óbirt skýrsla Hagfræðistofnunar Háskóla Íslands

Breytt hlutföll

1990 Grunnspá 2030 RAFMAGN'OG'HITI,'4%'

SAMGÖNGUR,'15%'


LANDBÚNAÐUR,'15%'

ÚRGANGUR,'3%'



SAMGÖNGUR,'17%'


LANDBÚNAÐUR,'21%'

ÚRGANGUR,'5%'




Breytt hlutföll

1990 Háspá 2030 RAFMAGN'OG'HITI,'6%'

SAMGÖNGUR,'10%'


LANDBÚNAÐUR,'9%'

ÚRGANGUR,'3%'



SAMGÖNGUR,'17%'


LANDBÚNAÐUR,'21%'

ÚRGANGUR,'5%'




3. Möguleikar til að draga úr losun GHL

©Thorsten Henn

Mótvægisaðgerðir hvað geta fyrirtæki gert?

•  Draga úr beinni losun vegna eigin starfsemi –  Framleiðsla (orkunotkun – hiti/rafmagn/eldsneyti, efni og efnaferlar,

úrgangur) –  Flutningur (samgöngur t.d. flug vs skip)

•  Draga úr óbeinni losun vegna: –  Starfsemi birgja (samgöngur, efni og efnaferlar, úrgangur) –  Starfsmanna t.d. ferðir til og frá vinnu (samgöngur) –  Viðskiptavina (samgöngur, framboð vara með léttara sótspor)

•  Draga úr nettólosun með bindingu –  Landgræðsla, skógrækt, endurheimt votlendis

•  Stuðla að samdrætti með loftslagsvænum fjárfestingum og nýsköpun


Orkuframleiðsla/notkun – Rafmagn og hiti

•  Losun vegna hita og rafmagns ákaflega lág á Íslandi (5% af heild)

•  Losun aðeins frá jarðvarmavirkjunum og lónum

•  Áskorun – ódýrir kostir ekki til staðar t.d. Samdráttur í losun vegna hitunar húsa

•  Aðgerðir: –  Draga úr orkunotkun –  Föngun og binding í basalt –  Binding í lífmassa þörunga –  Föngun og efnaframleiðsla


Samgöngur – á landi •  Aðgerðir:

–  Ganga og hjólreiðar –  Hvetja til notkunar almenningssamgangna – leggja bílnum 2x í viku –  Sparneytnari bensín- og dísilbílar –  Dísilfólksbílar í stað bensínfólksbíla –  Íblöndun lífdísilolíu í dísilolíu –  Íblöndun alkóhóla í bensín –  Metanbílar –  Rafmagnsbílar –  Vetnisbílar

•  Mismunandi skilvirkni og kostnaður milli valkosta •  Margháttaður annar ávinningur (t.d. tengt heilsu) •  Viljum við nota innlent eldsneyti eða innflutt? T.d.

Innflutt lífeldsneyti eða innlent rafmagn?


Samgöngur – á landi



Samgöngur – á landi

•  Kvikt (dynamic) líkan byggt til að meta möguleika og kostnað þess að skipta yfir í alfarið innlenda orkugjafa

•  Kostnaður bæði frá sjónarhorni neytenda (efri) og orkukerfis (neðri)

–  Niðurstöður sýna að orkuskipti til rafmagnsbíla borgar sig frá báðum sjónarhornum

–  Þó ber að hafa í huga að enn eru tæknilegar hindranir varðandi stærri bifreiðar

Sjá t.d. Shafiei, E., B Davidsdottir, J Leaver, H Stefansson, EI Asgeirsson, 2015, Comparative analysis of hydrogen, biofuels and electricity transitional pathways to sustainable transport in a renewable-based energy system, Energy 83, 614-627.


Breytileiki niðurstaðna með tilliti til forsenda Kostnaður vegna orkukerfa



Verð olíu skiptir mestu

Breytileiki niðurstaðna með tilliti til forsenda Ávinningur neytenda



Verð bifreiða skiptir mestu

Hvað þarf að gera til að skipta yfir í loftslagsvænni samgöngur?

Samstarfsverkefni stjórnvalda, sveitarfélaga og fyrirtækja Stjórnvöld/Sveitarfélög

–  Staðfesting á því að tæknin “virkar”. Gott fordæmi –  Innviðafjárfestingar –  Fjárhagslegir hvatar – áframhaldnandi ívilnanir –  Skipulag og reglugerðir sem styðja við skipti

Fyrirtæki –  Breytingar á eigin bílaflota –  Hvatar til starfsmanna –  Breytingar á innviðum hjá fyrirtækinu – t.d. tenglar til að hlaða á

bílastæðum


Samgöngur - milli landa

•  Sótspor flutnings vöru á markað getur skipt máli

•  Rannsókn á sótspori flutnings á ferskum fiski til Sviss eða UK sýndi: –  Mikill munur á

flutningsaðferðum –  Flug leiðir til um 20x meiri

losunar á hvert kíló af þorski borið saman við sjóflutninga

Samanburður á sótspori milli mismunandi flutningsaðferða. Sýnt sem kg CO2 ígildi.

0" 0.5" 1" 1.5" 2" 2.5" 3" 3.5"

UK"Int."Transport"(Sea)"

UK"Int."Transport"(Air)"

CH"Int."Transport"(Air)"

CH"Int."Transport"(Sea"and"Truck)"

Carbon"footprint"of"internaAonal"transport"

CO2"eq."

Heimild: Birgir Örn Smárason, kynning á Sjávarútvegsráðstefnunni 2015


Sjávarútvegur - Eldsneytisnotkun

•  Útstreymi minnkað mikið síðan 1990 –  42% í heildina –  33% frá fiskiskipum –  90% frá fiskimjölverksm.

•  Mikilir möguleikar á samdrætti í losun: –  Orkusparnaður –  Veiðiaðferðir –  Eldsneyti –  Landrafmagn

Heimild: Nordic energy technology perspectives 2016 ((forthcoming)


Stóriðjan

•  Fyrirhuguð kísilver munu auka losun umtalsvert eða um +40% miðað við grunnspá árið 2030 –  Mótvægisaðgerðir:

föngun og síðan binding/framleiðsla

•  Útstreymi hluti af EU ETS kerfinu

•  Útstreymi aukist gríðarlega síðan 1990 –  Ál +114%

•  Losun per tonn nálægt tæknilegu lágmarki

•  Mótvægisaðgerðir: Kolefnisshlutlaus rafskaut 2025-2030

–  Járnblendi +76% •  Mótvægisaðgerðir: föngun og

binding/framleiðsla



Binding – landgræðsla og skógrækt

•  Landgræðsla –  Miklir möguleikar –  2x aðgerðahraði bindur svipað

og losun vegasamgangna

•  Skógrækt –  Miklir möguleikar –  2x aðgerðahraði bindur um

helming af losun samgangna •  4x aðgerðahraði samtals

bindur eins og losun vegna samgangna og sjávarútvegs

•  Margháttaður annar ávinningur

!900$

!800$

!700$

!600$

!500$

!400$

!300$

!200$

!100$

0$1990$ 2014$ 2030$ 2030$(2x)$ 2030$(4x)$

Bind

ing&tonn

&CO2eq&

Skógrækt$

Landgræðsla$



Hversu langt komumst við?

•  Takmark um samdrátt um 40% ef öll losun, þ.m.t. EU-ETS losun, er tekin með verður nokkuð erfitt að uppfylla

•  Takmark um samdrátt um 40% í geirum sem ekki eru innan Viðskiptakerfis EB um losunarheimildir er vel geranlegt

•  Hægt að raða saman möguleikum til samdráttar á margvíslegan hátt


Hvað þurfum við að sjá frá stjórnvöldum?

•  Setja metnaðarfull markmið •  Setja regluverk og fjárhagslega hvata

sem hvetja til góðra verka – T.d. reglur um orkuskilvirkni nýrra bifreiða,

kolefnisskattar, ívílnanir, styrkir •  Tryggja að innviðir eru til staðar

– T.d fyrir rafbílavæðingu eða rafmagn skipa í landi


•  Samdráttur í nettólosun gróðurhúsalofttegunda frá Íslandi er vel gerlegur

•  “We have a single mission: to protect and hand on the planet to the next generation”

F. Hollande

•  Til að ná ætlunarverkinu þurfum við öll að leggjast á eitt – notkun margþættra aðgerða mikilvæg allt frá breyttri hegðan yfir í flóknar tæknilausnir

Lokaorð

©Thorsten Henn

Frekari upplýsingar: [email protected]

hvernig má draga úr nettólosun gróðurhúsalofttegunda? brynhildur davíðsdóttir

Environment