huu the va thoi gian - hong duong

8/3/2019 Huu the Va Thoi Gian - Hong Duong

1/125

HU TH V THI GIANHng Dng Nguyn Vn Hai

---o0o---

Ngunhttp://thuvienhoasen.orgChuyn sang ebook 28-7-2009

Ngi thc hin : Nam Thin [email protected] Audio Ti Website http://www.phatphaponline.org

Mc LcST NA V THNG

Th gian l kh, l khng.

Khng t u n, khng i v u.Khonh khc im.

TM THCTrung qun v Duy thc.

Tm Thc.

ST NA TRIN CHUYN

Ngha nhn duynY thc bin, y thc khi.Tnh st na l tng tc.

BA TNHSc thi cc php s tri.Khng mt khng khc.Chuyn ySng cht, thi gian, v Pht tnh

HU TH V THI GIAN

Mt a mai.Mi tn thi gian: Tin ha v ChtTnh khi v thuyt v tr Hawking.Sng: Tn ti trong cch th xa cn bngHu th v Thi gian.

O L HU-THIMt ngi Ta thin mt thi.

L Hu-Thi.
http://phatphaponline.org/kinh/Audio/Giang%20Kinh/Kinh%20Ba%20La%20Mat/http://phatphaponline.org/kinh/Audio/Giang%20Kinh/Kinh%20Ba%20La%20Mat/


2/125

NG THI TNG NG

Carl Jung v Wolfgang Pauli.Gii thch hay ngha?

---o0o---

ST NA V THNG

Th gian l kh, l khng.

Trong Cu x Quang k Quyn I, chng sinh c nh ngha l: Thchng a sinh t c vit chng sinh. Th rt nhiu sinh t nn gi l chng

sinh. Th mi sinh t i ny qua i khc nn gi l chng sinh. Nn lu y chng sinh khng c nh ngha nh ci g phi cht. Nu nhngha chng sinh l ci g phi cht, thi l do nhn thc mng sng hinti nh i nghch vi ci cht ang n v tm cch chinh phc ci cht .

Nh vy, trng sinh bt t l do p o c ci cht. Pht gio khng nhngha nh vy. Sng v cht khng phi l hai i tng i nghch mng ra l hai mt ca mt thc ti bt kh phn. Sinh mnh hin ti l mngsng ang nhn th sinh t, v thc trng sinh t ny l c im ca sinhmnh hu hn hin ti.

Mng sng ca con ngi c nhn thc nh ci g phi cht tt nhin bhn nh, c khi im, c chung im. Nh th l phn bit ngi vi cchu tnh khc. Tri li, c gii thch nh ci g nhn th sinh t thi mngsng ca con ngi l mt qu trnh sinh t v th v chung, khng c gkhc bit gia ngi v cc loi th khc. Hn na, ngi chng qua l mt

phn ca hu v thng ang nhn th nhng bin thin khi dit, hay lnhng sinh vt ang kinh nghim hin thc khi dit. Ngi cng vi miloi to vt, hu tnh v v tnh, c bao gm cng chung trong chiu kchkhi dit hay c-khng ca v tr bao la. Theo Pht, con ngi thc s c

gii thot ch khi no vt ln trn chiu kch sinh dit ca hu tnh tmnh vo trong chiu kch v thng c-khng chung cho ton th vn vttrong v tr v bin v v cng tn.

Do , tu tp theo Pht gio khng phi l tr nn trng sinh bt t bngcch khc phc ci cht. Tri li, chnh l t gii phng mnh vt ra khivng lun hi sinh t, t m ra cho mnh mt cnh gii k diu bt sinh bt


3/125

t m c Pht gi l gii thot, l nit bn. Bng cch no? Bng cch nhnthng vo hin thc, trc qun ci mng sng hin ti ang nhn th sinh t,ng theo li c Pht k li kinh nghim ca Ngi trong on vn sau y,kinh Thnh cu (Ariyapariyesanasuttam), Trung B 26, i tng Vit Nam.Do khm ph c sinh, lo, bnh, t hin thc v do s bc bch hin thc

Ngi t bit c ci bt sinh bt dit m th hin ci l tng ca sinhmnh v hn tuyt i.Ny cc T kheo, trc khi gic ng, khi cha chng Chnh ng Gic,khi cn l B tt, t mnh b sanh li tm cu ci b sanh, t mnh b gi litm cu ci b gi, t mnh b bnh ... t mnh b cht ... t mnh b su ... tmnh b nhim li tm cu ci b nhim. Ny cc T kheo, ri Ta suyngh nh sau: Ti sao Ta, t mnh b sanh li tm cu ci b sanh, ... ... ... tmnh b nhim li tm cu ci b nhim? Vy Ta, t mnh b sanh, sau khi

bit r s nguy hi ca b sanh, hy tm cu ci khng sanh v thng an n

khi cc kh ch, Nit bn; t mnh b gi ... ci khng gi ... t mnh bbnh ... ci khng bnh ... t mnh b cht ... ci bt t ... t mnh b su ...ci khng su ... t mnh b nhim, sau khi bit r s nguy hi ca ci bnhim, hy tm cu ci khng nhim, v thng an n khi cc kh ch,

Nit bn.

c Pht thng khng ng trn phng din lun l m ng v mt thctin xin minh s thc thun ty, y c vo ht thy s tng ch r

phng cch phn on gi tr hu m ra con ng gii thot cho nhngngi nghe php ca Ngi. Bi vy Ngi cn c vo ci l v thng, vng on nh ht thy l kh. Theo Ngi, ht thy s vt u lu chuynkhng ngng: Php ny l v thng, l php on dit, l php hy hoi,l php bin dch. (i tng Vit Nam. Trung A hm. 10. Kinh Tng tchd) Lun hi xy ra tng giy pht, tng st na. Khng nht thit c lun hisau mi giai on sinh mnh. Vn php ang chuyn bin. Hin hu, thn,x, v thc, l mt dng sinh dit lin tc. Tnh cch v thng chuyn binca vn vt chnh l t thn ca lun hi vy. St na v thng l s chuyn

bin tng st na, s chuyn bin lin tc khng ngng trong mi php hinhnh. Cn c mt loi v thng khc, gi l nht k v thng, tc l s

chuyn i t mt giai on sinh mnh ny sang mt giai on sinh mnhkhc m khng c ch th bin chuyn, khng c thc th bt bin, khngc ng.

S v thng bin thin tng st na hon ton i ngc li vi lng trngmong c vng ca con ngi. i, ai li khng mun tr mi sng hoi,ai li khng mun c vinh hoa ph qu. Nhng trn thc t s sinh dit


4/125

bin hoi xy ra trong tng giy tng pht. Bi vy ch trong mt khc thith hi con ngi lm sao c th tm cu c mt s an nh v vui sngthng hng nh c mong k vng? Mt khc, s kin ch hnh vthng l cn c ph nh ci ng thng hng, tng ng vi ci gi lv ng. V ng c ngha l i khng c ci g chn chnh gi l t ch.

Nh vy, u c v thng thi khng c s t ch. khng c st ch thi khng c ci ta, ci ca ta, khng c s t do ca ng, ng s.Kt lun: Trong th gian, con ngi hng mong tm cu c s t chnhng khng c nn khng th khng nhn l kh.

o Pht phn bit vi cc tn gio khc cn c trn ba php n: nht thitphp v ng, ch hnh v thng, v nht thit kh. Nguyn l th nht nikhng c bn ng thng tr, i lp vi thuyt ch trng th thnghng (sat) ca B la mn gio, ph nhn s hin hu v tnh bt t ca c

th linh hn, ca thn hn v tr, hoc ca ng to ha (i ng; Mah-atman). Thuyt th hai ni ht thy mi loi v mi vt u v thng, cngha l tt c hin hu u thong chc v gi tm. Khng c g gi nguyndng trong hai khonh khc k tip nhau. S sng l dng bin chuyn bttuyt, v nh cc ln sng tri chy lin tc, to ra mt gi tng thnghng, nhng thc ra ch l o gic.

V th gii khng c bn th thng tr, khng thng hng tn ti, nn conngi khng c ci hoan lc no trong th gian ny. Phi chp nhn au khnh l au kh, ng t nh la bng hnh phc gi to, ng c lc quan

bi v tt c chung cuc trong au kh. ng tm cch chy trn au kh vkhng c ch trn rt ro ni no c. vt qua n, thi phi i din n

bng tt c dng cm v nhn ni. Lp trng khng c chn hnh phcny i nghch thng vi thuyt chn hnh phc ca B la mn gio.

Ngoi ba php n trn, cn thm mt nguyn l th t na: Ht thy phpu khng. Kinh s 232, Tp A hm, i tng Vit Nam, thut li li Phtthuyt minh ngha khng nh sau:Bch Th Tn, ni l th gian khng, th no l th gian khng?Mt l khng, php thng hng khng bin i l khng, ng s l khng.

V sao? V tnh n t nh vy. Nu sc, mt, v thc, ba s ha hp thnhnhn xc, nhn xc lm nhn duyn sinh ra cm th bn trong bit, hockh, hoc vui, hoc khng kh, khng vui, nhng th cng khng, phpthng hng khng bin i l khng, ng s l khng. V sao? V tnh nt l nh vy. Tai, mi, li, thn, cng li nh th. gi l th giankhng.


5/125

Thy Tu S cho bit on kinh ny c gii thch nh sau trong Du gi sa lun, quyn 90: C hai th Khng. l hu vi v v vi. Trong y,ni hu vi l trng khng, khng c cc php thng hng, an tr lu di,cng vi ng v ng s. Cc php v vi, duy ch l khng, khng c ng vng s. Li na, Khng tnh ny vt ngoi cc nhn duyn, thuc Phptnh, l ch quy th ca o l t nhin ca cc php.Pali tng ng, Samyutta 35.85 Suataloka (S. iv, tr. 52): v khng(trng rng khng c) ng v ng s, nn th gian c ni l khng. Conmt trng khng (khng c) ng v ng s. [yasm ca kho nanda suamattena v attanyena v tasm suo loko vuccati. Cakkhu ... suamattena ...]

Theo cch Du gi gii thch, c th hiu Mt l khng (trng rng) v trngrng khng c php thng hng khng bin dch, v trng rng khng ng

s. Hu vi khng ng ngha vi khng thng hng, bin dch, nghal v ng v ng s vn khng thng hng nn khng. V vi khng l tth ca ng v ng s khng tn ti. Ni Php tnh t nhin l ni v v vikhng. Hy nghe tn gi Tu b gii thch cho Thch hon nhn (Kinhs 7, Phm li dng, Tng nht A hm) ht thy mi hin tng do nhnduyn sinh tt c u l khng:

Lnh thay, Cu Dc! Php php t sanh, php php t dit; php phptng ng (dao ng ln nhau), php php t chng tch tnh (t tc). Vnh, ny Cu Dc, c c dc, li c thuc chng c. Thin Thch!y cng nh th, php php tng lon (nhiu lon ln nhau), php php tchng tch tnh; php c th sanh php, php en dng php trng tr, phptrng dng php en tr. Thin Thch! Ngi bnh tham dc c iu tr

bng qun bt tnh (bng nim v s bt tnh), ngi bnh sn gin dngtm t tr, ngi bnh ngu si dng tr tu tr.Nh th, Thch hon nhn, tt c php c du quy v khng; khng ng,khng nhn, khng th, khng mng, khng s, khng phu, khng hnh,khng tng, khng nam, khng n. V nh, ny Thch hon nhn, gilm gy i th cnh l xc x, ma lm hi mm, hoa qu va tt khng

nc b ho, tri ging ma xung ny mm c tn ti. Nh th, Thin Thch! Php php tng lon, php php t chng tch tnh. [Thch hon nhn l phin m Phn: Sakro-devnmindra; Thin Thch (ca) ldch ngha; Cu Dc, hoc Kiu thi ca, phin m Phn: Kausika, l tn caThin Thch khi sinh trong loi ngi]


6/125

Ci gi l Khng tuy lin quan n s phn on v chn tng ca s tht,nhng trn mt phng din khc, c th ni l s phn on v gi tr.ng v mt gi tr v i chiu vi l tng gii thot ti cao, thi ht thy

php do nhn duyn sinh m c, xa la nhn duyn thi l khng, ngha l,tuy c m cng nh khng. S d c Pht on nh th gian l kh, lkhng, ch v mun cnh tnh a s ngi i khng ch n l tng caothm, tham m dc lc trc mt, khng chu tm cu ngha ch thcca cuc i. Ch trng Khng ca Pht l mt cng n cho vic tu luyntm thn, khin x ly tt c mi tng c bit v tng bin ha an trvo cnh gii tm nim bnh ng v phn bit, nh li Pht dy trong haikinh, Tiu Khng v i Khng, Trung b kinh, s 121 v 122. i vihnh gi, y l cnh gii thot ly tt c mi rng buc c bit tr thnhci ng th sung thc cc k t do.Tht ra, php tc nhn duyn t thn l php tnh thng hng, php tnh t

nhin nh th: Php duyn khi chng phi do ta lm ra, chng phi dongi khc lm ra, nhng d Nh Lai xut hin hay khng xut hin thgian thi php gii vn thng tr. Nh Lai t gic ng php ny, thnhng Chnh Gic, v cc chng sinh phn bit, din ni, ch dy r rng.(Tp A hm. Kinh s 299) L tng ca Pht l ci thng hng tht c v s thc hin ci chn ng t ch. Khi ng, php tnh l hin tng trong phm vi nhn thc, nhng khi a v tuyt i bt ng thi ht thyhin tng tiu dit, siu vit tt c nhn thc ca con ngi, do mi niht thy php u khng.

---o0o---

Khng t u n, khng i v u.

Thc trng v thng bin dch c minh gii nh th no trong qu trnhpht trin t tng Pht gio? C hai on kinh trong Tp A hm ng cnu ra k nh ngun gc ca cc thuyt st na dit. St na dit c ngha lht thy hin tng, bt lun l tm hay vt, u sinh dit bin chuyn trongtng st na, chng khng bao gi ng yn cng mt trng thi. on kinhth nht trch ra t bi kinh s 273 th d hai tay hp li pht ting.

Ny T kheo, th d nh hai tay hip li to thnh m thanh, nh th duynmt v sc sanh nhn thc. Mt, sc, v nhn thc ha hip xc, cc phpcu sanh vi xc nh th, tng, v t, cc php ny khng phi l ng, (v


7/125

chng) l v thng. T ng v thng y l t ng khng thng hng,khng an n, l bin dch. V c sao? V t ng y l php c sanh, gi, cht,v b sanh. Ny T kheo, cc hnh nh huyn, nh qung nng, trongkhong st na, b tn li, khng tht n, khng tht i.

Cho nn, T kheo, hy nhn thc rng trng khng l cc hnh; hy hoanh, hy nh ngh rng trng khng l cc hnh, (trng khng) l php (cquan nim l) thng, hng, an tr, khng bin dch; trng khng l ng vng s. Th nh ngi mt sng tay cm n sng vo trong nh trng, xemxt ci nh trng y.

Nh th, T kheo i vi cc hnh vn trng khng, tm qun st, hoan h.i vi cc hnh trng khng, php (c quan nim l) thng, hng,khng bin dch (vn khng), ng v ng s vn khng. Cng nh mt, hy

quan st tai, mi, li, thn, v php lm nhn duyn sanh thc, ba sha hip xc, cc php cu sanh vi xc nh th, tng, v t, cc php nykhng phi l ng, (v chng) l v thng. T ng v thng y l t ngkhng thng hng, khng an n, l bin dch.

on kinh ny c Du gi s a lun, quyn 90 gii thch: T tnh cang c quan nim do y trn su thc thn, su th thn, su tng thn, vsu t thn. Chng sinh khi trn mi hai x. Vt qua nhng (php) ny,khng th quan nim v mt t ng. T th ca ng y l v thng, do csanh, c gi, c cht. Li na, do t th sinh khi sai bit trong cc ci, cc

hnh khng chc tht, nn ni l nh huyn s. Tng, tm v s thy ino, do tnh cht m lon, nn ni l nh qung nng (dng dim). Do binhn duyn y, trn phng din tc , cc hnh vn l khng, h hungtrn phng din thng ngha.

Bng nh l tc ca tm m nghe ri hiu, t duy ri thu trit, tu tp richng tht, theo th t m ni l hy hoan h, hy bnh ng h, hy binmn h. Cho nn, duy nht, y trn khng m lp khng.

on kinh th hai trch ra t bi kinh s 335 gi l Kinh Nht nghaKhng.

Ny cc T kheo, lc mt sinh thi khng t u n, lc mt dit thikhng c ch i. Nh th, mt chng tht sinh, sinh ri dit ht, c nghip

bo m khng tc gi. m ny dit ri, m khc tng tc, tr php tc .Tai, mi, li, thn, cng ni nh th, tr php tc . Php tc ngha lci ny c, nn ci kia c, ci ny khi, nn ci kia khi, nh v minh duyn


8/125

hnh, hnh duyn thc, ni mt cch rng ri cho n thun i kh t tp.Li na, ci ny khng, nn ci kia khng, ci ny dit nn ci kia dit, vminh dit nn hnh dit, hnh dit nn thc dit. Nh th ni rng cho nthun i kh t dit.

on kinh ny c Du gi s a lun gii thch: ... Nn bit, ci khngny c by: 1. Hu t khng, (...) v trc khng nay c (Kinh: Khi sanhkhng t u n). 2. Tin t khng, (...) tn ti ri tn dit, khng ch icc nhn khc, t nhin dit hoi (Kinh: dit, khng i v u). 3. Trung tkhng, (...) trong cc hnh st na dit, ch c cc hnh c nhn thc mtcch tm thi (Kinh: Mt sanh khi m vn khng tht). 4. Thng khng,v 5. Ng khng, do cc tnh cht trn. 6. Th gi khng, v 7. Tc gikhng. ... Li na, ht thy php hon ton khng tc dng. Khng c mt

php no sinh mt php no, do ni: ci ny hu nn ci kia hu ... y

ch trong php nhn qu, y trn th tc m gi lp tc dng, tuynthuyt rng php ny (lm) sanh (khi) php kia. Cu cui ny gii thch ldo dng t Php tc khi dch on kinh ni trn. ng ra, theo Hn bn

phi dch l Php tc s. on kinh tng ng trong Tng nht A hm,quyn 30, dch l (tr) gi hiu php, nhn duyn php [Cc on Du gis a lun gii thch trn y do Thy Tu S trch dch v ging].

Nu hai on kinh trn lm gio chng, st na dit lun c s dng mt s din tin hoi dit tng st na ca tm v tm s v nhng tin trnhdin bin sinh dit tng st na ca sc php. Hu b v Kinh Lng b dng

thuyt ny vi mc ch khai trin th gii quan.

Theo Hu b, tr ba php v vi (Trch dit, Phi trch dit, v H khng), ttc php hu vi u sinh dit bin ha. Nhng s bin ha y l do s phtkhi lin tip ca cc hin tng, ch php th vn y nhin tn ti. Php thy theo tc dng hay v tr m phn bit c qu kh, hin ti, v v lai, song

php th t thn thi vn k tc tn ti. Vi thuyt tc dng, cha c tcdng thi gi l v lai, khi tc dng pht khi thi gi l hin ti, v khi tcdng qua ri thi gi l qu kh. Vi thuyt v tr thi ging nh v s trn

mt chic bn ton. Nu t con s v tr mt thi n thnh s 1, t vo vtr mi thi n thnh s 10. Php th cng vy, khi v tr qu kh thi gil qu kh, v tr hin ti v v lai thi thnh hin ti v v lai.

Trn phng din nhn thc lun, theo ch trng tm v s duyn ca Hub, nhn thc khng nht nh c phi nh vo i tng mi pht khi. Tiv thc v i tng ng thi cu khi cho nn c nhn thc tt nhin phi


9/125

c i tng nhn thc. Do , biu tng qu kh, v lai l bng chng vs tn ti ca qu kh, v lai.

Tm li, Hu b ch trng tam th thc hu, php th hng hu, ngha ltt c nhng yu t to thnh th gii hin tng u thng hng tn titrong ba thi, qu kh, hin ti, v v lai. V mt biu hin, nhng yu t tuy thy c bin ha v cng nhng v mt t thn tc php th, thi khngtiu dit.

i li vi Hu b, Kinh lng b ch trng qu v v th, hin ti nhtst na. Ngha l, qu kh v v lai v th, ch c hin ti l tn ti trong mtst na. Ht thy php hu vi u dit trong st na. Qu kh qua ri, v laivn cha n, nh vy thi s tn ti chn chnh h khng phi ch l mtst na? Theo phi ny, c Pht c ch ph nh thuyt Tam th thc hu:

Ny cc T kheo, lc mt sinh thi khng t u n, lc mt dit thikhng c ch i. Nh th, mt chng tht sanh, sanh ri dit ht, c nghipbo m khng tc gi.

Trn phng din nhn thc lun, Kinh lng b cho rng tuy i tng vthc ng thi cu khi, nhng i tng c th l kt qu ca tng tng,hi tng, hay mng m, ch khng nht thit l vt tn ti thc hu. Phpth cng ging nh mt lp sng lin tc pht khi v hng ti mt

phng hng nht nh. Chnh lc ang pht khi l hin ti, khi pht khiri l qu kh, v ci ng th t s pht khi l v lai. Ngoi ra, ba v

vi (Trch dit, Phi trch dit, v H khng) Hu b lp ra chng qua l tngi khc ca s khng tn ti hoc khng tc dng, ch khng phi lnhng t th tn ti. V biu sc tc ci th ca nghip tp m Hu b thanhn cng ch l t chng t m thi.

Ni chung, trong thi B phi Pht gio, tt c cc thuyt tha nhn nguyn l tn tithng hng bt bin di bt c hnh thc no u b bi xch phn i. Mi gio l chtrng st na dit lun u nhm n kt lun v th gii quan ch hnh v thng.Lun S 22.8 th hin gio l ny trong mnh Ht thy cc php tn ti trong mt stna tm. Pht m, nh ch gii Lun S, ch trng ht thy u l lu chuyn, khng

c s ti pht khi ca cng mt s tht. Tuy st na dit lun c th xem l th gii quancng thng gia cc B phi Pht gio, nhng vn c nhng im bt ng ng k.Chng hn, theo Tn lun lun, c t b cho rng tm v tm s tuy dit trong st nanhng i a v mnh cn thi cho l tm tr. n Ha a b mt k thi cho i a lkip tr, tc l tr trong khong ba kip, thnh, tr, hoi, ch khng phi dit trong stna. Theo Cu x Quang k quyn 13, thi Chnh lng b cho rng cc sc php nh ia v cc php bt tng ng nh mnh cn, v..v... cng tm tr trong mt thi k vch trng nh n, ting chung, v..v... v cc tm php thi dit trong st na.


10/125

---o0o---

Khonh khc im.

Trn Na (Dignga) v mn Php Xng (Dharmakrti) phn bit hai tngtrng ngoi gii, t tng (svalakaa) v tng tng (smnyalakaa),tng ng vi hai hnh thi lng bit, hin lng (pratyaka) v t lng(anumna). Hin lng trc tip nhn thc t tng bng cm gic nthun, t lng gin tip nhn thc tng tng bng suy lun. Do , thgii bao gm hai mt: mt cm gic c tnh cch c th v mt tri gic ctnh cch ph qut. Thuyt st na ca Trn Na - Php Xng ch trng htthy hin tng trong cm gic th gii ton l nhng chp nng lng. Ttc u sinh dit bin chuyn trong tng st na, khng bao gi ng yn cng mt trng thi. Theo lun Cu x, st na l mt hn k cc tiu mtth tnh c tu thnh v bin mt. ng vo st na u tin ca qu trnhnhn thc gi l khonh khc hin ti, hin lng bt chp c s vt chatng c nhn thc hin ln v bin mt trong chp nhong. Ngay trong stna c thc chng, n khng c phm tnh, danh tnh, thuc tnh, ... nghal thot ra ngoi mi thi thit din t. Khng c thc ti cu cnh no khcngoi nhng khonh khc hin ti . Ni cch khc, thc ti cu cnh ltc thi, l khonh khc im.

Tn ti theo thi gian cng nh trng trong khng gian u khng ctht. Tn ti thi gian l do nhng khonh khc im ni ui theo nhau.Trng khng gian l do nhng khonh khc im hin khi ng thiv tip cn. Chuyn ng l do nhng khonh khc im tng tc sinhkhi. Nh vy, ngoi nhng khonh khc im, khng c thi gian, khngc khng gian, khng c chuyn ng. Thi gian, khng gian, v chuynng u l nhng khi nim vng to cn c trn cc khonh khc im.Quan im ny hon ton tri ngc vi ch trng ca Thc ti lun chorng thi gian cng nh khng gian u l nhng thc th bt dit. Thi gian

c tht v chu bin khp ni l do suy t s kin hin tng xut pht ktip v ng thi. Khng gian c tht v bao dung mi vt l do suy t vtth c tnh cht ngn ngi v chim hu nhng vng k cn nhau. Khnggian v thi gian c xem nh hai bnh cha, mi bnh cha ton th v trtrong .


11/125

Theo Php Xng, ci c tht l ci t n c tc dng hiu qu. Khng gianv thi gian khng th tch la s vt hin hu trong chng, v t chngkhng c kh nng tc dng no c. Do vng tng m ta c th nhn mt svt di nhiu gc cnh khc nhau v phn bit n vi ci bnh khng gianhay thi gian cha n. Cng vy, ta c th xem mi khonh khc im lmt ht thi gian, l mt ht khng gian, hay l mt cm tnh. Nhng sai

bit ch l sai bit ca cch ta nhn thc khonh khc im, ch t thnn l thc ti cu cnh khng phi l cnh gii vng tng cho nn nkhng c phm tnh, khng tn ti, khng th phn, ngha l thot ra ngoimi thi thit din t. Thi gian v khng gian thng c nhn thc nhnhng thc th. Quan nim nh vy khng ng. Thi gian v khng giankhng phi l nhng khi nim tin thin, khng phi l thc tin nghim.Chng c vng to m t thc ti v gii thch s vn hnh ca thc titrong khun kh ca mt khung nim ring bit. V nhng khi nim tn

ti thi gian v trng khng gian cha y mu thun ni ti cho nnchng b ph tn cng bng phng php bin chng, y c vo l tc:C tht l c kh nng tnh tc dng c hiu qu.

Qu vy, mt s vt khng th ng thi c tht ti nhiu ni, v khng thc tht vo nhng thi im khc nhau, v nh vy thi phm li tri vilut phi mu thun: Mt s vt khng th va l A li va khng phi A.

S vt c tht thi khng c trng . C tht ni ny thi khng thng thi c tht mt ni khc. C mt ni khc c ngha l vng mt ni

trc . Vy c mt ti nhiu ni c ngha l ti mt ni trong s s vtng thi va c mt va khng c mt. Thc ti lun ch trng mi s vthnh thnh di dng t hp cc thnh phn cc vi l do quyn nng sngto ca thin nhin, hoc do ch ca con ngi, hoc do thn lc ca ngTo ha. Ton th s vt ha hip nm trong mi mt thnh phn cc vi cat hp cu to nn n. Do , c th ni rng ton th s vt ng thi cmt trong ht thy cc thnh phn cc vi, ngha l ng thi c mt ti nhiuni. Thuyt st na khng ng . Ton th s vt l gi tng, cc thnh

phn cc vi mi l c tht. Bi v nu chp nhn ton th s vt l mt thc

th (c tht), thi thc th y cng mt ln tr ti nhiu ni, tc l ti mtni trong s , thc th va tr va khng tr.

Cng th, s vt c tht thi khng tn ti. Nu s vt c tht khonh khcA thi n khng th c tht khonh khc B, bi v c tht vo khonh khcA c ngha l khng hin hu c tht vo khonh khc B, hay mt khonhkhc no khc. Nu cng mt s vt m hin hu c tht tn ti cho n


12/125

khonh khc B, thi c ngha l vo khonh khc A n cng mt ln va ctht va khng c tht. Nu tht c s tn ti tri qua nhiu khonh khc,thi s vt biu tng mt nht th cng mt ln c tht vo nhiu khonhkhc khc nhau. Theo thuyt st na, ch cc khonh khc l c tht, cn nhtth tn ti l gi tng, bi v nu tht c mt nht th tn ti nh vy thin cng mt ln c tht vo nhng khonh khc khc nhau, ngha l vo mtkhonh khc trong s nht th tn ti va c tht va khng c tht.

Nh vy, ni thc ti cu cnh phi thi gian, khng c ngha thc ti l mtthc th thng tr, vnh vin khng bin mt. Ni thc ti cu cnh phikhng gian, khng c ngha thc ti l mt thc th khp ni trong cngmt khonh khc. Ni thc ti cu cnh khng chuyn ng khng c nghathc ti l mt ton th khng bin chuyn. Ni phi thi gian, phi khnggian, v khng chuyn ng ct yu l ni khng sinh khng dit, khng

thng khng on, khng ng khng khc, khng n khng i.

V phng din lun l hc, thuyt st na c th dn xut t lut phi muthun. Trc ht cn bit lut phi mu thun bt ngun t tc dng phn ica phn bit vng tng. Trn Na din t th gii phn bit vng tng nhl mt gii vc m cc vt th tp hp trong ch lin quan n lun l vngn ng m thi. Danh t lun l hc gi gii vc y l v tr ngn thuyt.Do tc dng ca s vt, tng tng sinh khi, ri duyn tc dng tm l mto ra khi nim v danh xng v s vt. Chnh qua trung gian ca khi nimv danh xng m s vt tr thnh i tng ca phn bit vng tng. Mi

khi nim hay mi tn gi lun lun phn i v tr ngn thuyt lm hainhm i lp khng cn nhau. Mt nhm gm mt s tng i c gii hnnhng s vt tng t, cn gi l ng phm v nhm kia gm v s nhngs vt khng tng t hay d phm. S vt thuc hai nhm tng i muthun trit loi tr h tng. Ngha l khi ngh n hay ni n s vt canhm ny tc l khin tr, ph nh tt c nhng s vt ca nhm i lpkia. Khng c s vt no nm ngoi hai nhm tng phn .

Nh vy, khc vi cm gic n thun trc nhn t tng tc khonh khc

im, mi suy lun u phn bit tng tng bng s phn i. S vt lunlun c nhn thc hay xc nh bng cch duy nht l so snh vi tngphn mu thun ca n: Xanh c ngha l ph nh khng xanh, khngb c ngha l khin tr b. Lut phi mu thun l mt hnh thc miu ts kin mi nhn thc bng t lng u phn i v tng i. Tuy nhin,c trng hp s vt tuy d phm m khng hon ton mu thun, chng hnnh xanh v vng. Vng thuc nhm khng xanh, nhng vng


13/125

ch mu thun phn no i vi xanh m thi, v vng khng c ngha lph nh xanh. Trong trng hp ny, thay v bo hai mu y mu thun,ta ni chng c tnh sai khc. Lut tnh sai khc pht biu nh sau: Mt svt l sai khc khi n kt hp vi nhng php tng vi (viruddha-dharma-samsargd anyad vastu). Php tng vi l php mu thun, tri ngc, haysai khc.

Nhng cn c vo yu t no nh ngha khi nim sai khc? C ba yut quyt nh s sai khc: thi gian, khng gian, v tng trng. Th d: Mts vt vo hai thi im sai khc hay ti hai v tr sai khc theo lut tnhsai khc l hai s vt sai khc. Cng theo lut tnh sai khc, mt s vtkhng th cng mt ln c hai mu sai khc, va va vng chng hn.

Ngha l, s vt khi c tng trng mu vng v khi c tng trng mu l hai s vt sai khc.

Lut tnh sai khc chnh l ph nh lut phi mu thun, tc ph nh mnh: Khng c vt g cng mt tng trng, ti cng mt v tr, ng thi shu hai phm tnh mu thun trit loi tr h tng. im ng lu llut phi mu thun, mt lut logic Aristotle, hm cha mt quan h c thtgia thc cht v phm tnh. Pht gio phn bc quan im ny, cho rngmi quan h v kt hp t nht hai hu, nn khng hin hu ring bit ivi cc hu lin h, do khng c tht. L do: Bt k s vt g c tht thi

phi t hu, hin hu ring bit i vi nhng s vt khc. Nu khng, thii vi nhng hu khc, n ch l mt gi danh hay mt vng tng.

Tr li vi thuyt st na, nu mt s vt c trng , s vt y tr ti t nhthai im sai khc trong khng gian. Nh th theo lut tnh sai khc, s vt ti im sai khc l s vt sai khc, khng cng mt s vt. Do , trng khng c tht. Cng vy, s vt sai khc vo nhng thi im sai khc,khng cng mt s vt, cho nn s tn ti khng c tht.

bin minh cho thuyt st na, ta cng c th phn tch ngha ca hai khinim c tht v khng c tht, hu v phi hu. C tht tc l c kh nngtnh tc dng c hiu qu. Tc dng c hiu qu c ngha l bin chuyn. Btc ci g tuyt i khng bin chuyn thi cng tuyt i khng c kh nngtnh tc dng, do khng c tht. Bi v khng c cch no khc ngoicch pht hin nhng hiu qu tc dng ca mt s vt chng minh svt y c tht, cho nn nu s vt y khng bin chuyn, khng c kh nngtnh tc dng c hiu qu, thi s vt y xem nh khng c tht.


14/125

Mt cu hi c nu ra. Kh nng tnh tc dng y tn ti lu di hay chchp ln trong khonh khc? Nu tn ti lu di thi tt c mi khonh khcgm trong hn k s vt c tht u phi tham gia tc dng pht sinh hiuqu. Khng th c trng hp nh vy c v nhng khonh khc trckhng th chng chp ln khonh khc cui cng tc dng sinh qu. Vytn ti lu di c ngha l tnh, khng bin chuyn. Khng bin chuyn tckhng tc dng sinh qu, do khng c tht. Mi s vt c tht u c khnng tnh tc dng dn khi khonh khc tip theo sau hn k tn ti ca n.

N phi tc dng c hiu qu tc thi hay n s khng bao gi tc dng chiu qu. Khng th c bt c ci g gia hai trng thi tnh v khng tnh.S vt khng bao gi ngng bin chuyn. Nu thc chng bng hin lngm thy t tng bn vng trong cch th hin hu ca n thi l bngvng tng ta nh lu mt dng ni tip ca cm gic trong mt khonhkhc nhn thc.

Phn tch ngha ca khi nim c tht (hu) nh trnh by trn cho thyba c tnh, c tht, tc dng c hiu qu, v bin chuyn, tng quan linh theo lut ng quy nht (tdtmya), ngha l c ba biu trng c tnh cacng mt cn bn hu php. l khonh khc im, l thc ti im. Bygi, th phn tch ngha ca khi nim khng c tht (phi hu). Cngha l hy dit, phi hu l mt thc th hay ch l mt khi nim vngtng?

Tri ngc vi Thc ti lun ch trng phi hu l mt thc th nm ngoi

s vt hy dit, thuyt st na cho rng phi hu khng c tht, ch l mt tngi, khng mt thc ti no tng ng vi danh xng y. C hai hnh thihy dit: hy dit bng kinh nghim (pradhvamsa), nh dng ba p v ci

bnh, v hy dit siu thng tc bin dch sinh t, ngha l sinh khi v hydit trong tng khonh khc nh chp in, v c nh vy lin tc tip ninhau t v th n v chung. Hnh thi hy dit ny nh nhim, su kn khthy kh bit, chnh l bn th ca thc ti. ntarakita, mt o s Tytng sng vo gia th k 8 chuyn lun gii cc tc phm ca Php Xng, qu quyt trong tp sch Tattvasamgraha ca ng: Thc ti chnh n c

tn gi l hy dit, ngha l, ci thc ti cu cnh tn ti trong khonhkhc. N khng sinh khi do nhn nh b ci ba p. Thc ti hy dit tn hin khi, v n c tnh nng ng. Khng th chia thc ti ra thnh

phn phi hu ni tip theo sau phn hu. Dit v sinh ng thi cu khitrong chp nhong, nu khng thi hy dit tnh u c nhip thuc ngha

bn th ca thc ti. Bi th hu v phi hu ch l hai danh xng khc nhauca cng mt t th.


15/125

Nh vy, s to ci bnh t t st v s tan v ca n thnh tng mnh ul nhng phm tnh mi, ngha l nhng khonh khc im c s ch

pht hin t mt thc ti lun lun bin chuyn. Khng c s tn ti haytnh ch trong qu trnh bin chuyn . Tn ti hay tnh ch u do vngtng phn bit m tng nh l c. Trong nhng khonh khc k tip saukhng c g st li t nhng khonh khc trc. Cc khonh khc u ginon, mi khonh khc, ngha l mi s vt v thng hy dit ngay trongkhi sinh khi, bi v n khng tn ti trong khonh khc k tip. Do mni rng mi s vt biu tng chnh tnh hy dit ca n. Nu c ci gtrong khonh khc trc tn ti trong khonh khc k tip, thi nh vy ln s tn ti mi mi, ti v n s tn ti trong khonh khc th ba v cckhonh khc theo sau ging nh tn ti qua n khonh khc th hai.Tnh ch c ngha l thng tr, vnh vin khng bin mt. Nu thc cht c,n s thng tr. Nu thc cht khng c, nh theo ch trng ca thuyt

st na, s hu bt buc phi tc thi, thong qua trong mt khonh khcim. Khng c thc cht thng tr vi phm tnh bin chuyn, ngha lthc ti khng th phn chia thnh thc cht v phm tnh. N bt kh phnv tc thi.

V s hu l hy dit thng xuyn cho nn s hu tng tc hin hin,ngha l ng th hy dit v bin chuyn, khng cn mt nhn hy ditno c. Cc thnh t ca s hu t ng bin mt, khng i hi mt duynt ph no dn khi s bin chuyn, v s bin chuyn ny t n dintin khng bao gi ngng. Ton b nhn v duyn ca mi bin c nht nhdn n kt qu l bin c y, v ton b c mt cho nn khng cn thm cig khc, do ton b nhn v duyn chnh l bin c kt qu. Cng nhvy, t thn cc s vt l hoi dit, cho nn khng cn nhn no khc hydit hay bin chuyn. Do , thc ti cu cnh c miu t chng nhngc kh nng tnh tc dng c hiu qu, m cn c c tnh hoi dit hay hydit.

Khi nim bin chuyn tht ra l mt h qu ca khi nim hy dit. Binchuyn c ngha l g? Hoc l mt s vt c thay th bi mt s vt

khc, hoc vn cng mt s vt khng thay i nhng iu kin hay phmtnh ca n thay i, ngha l tr thnh mt phm tnh khc. Thuyt st nakhng chp nhn nh ngha th hai. Thc ti u c th phn chia thnhthc cht v phm tnh nh vy c. Thc ti khng th v nh ci nhthng tr c phm tnh xem nh khch qua ng tm dng chn niqun tr. Nu thc cht c tht v ring bit phm tnh, ha ra thc cht khng c phm tnh. Nu phm tnh c tht v ring bit vi thc cht, thi


16/125

phm tnh c tnh cch tuyt i khng l ca mt thc cht no. Tht ra,thc cht v phm tnh l hai khi nim tng i tng thnh, do thc bin,khng phn nh thc ti. Phm V v Phm VI Trung Lun ph s phnchia thc ti thnh thc cht v phm tnh l nhng t th c lp ring bitv c yu tnh quyt nh, v khng th no rp hp chng li vi nhau mtcch tha ng trn phng din thi tnh, lun l, v bn th hc.

Thuyt st na ng vi nh ngha th nht. Ti v s bin chuyn xy ratrong tng khonh khc, cho nn s vt c thay th trong tng khonhkhc, nh vy c ngha l t thn ca s vt l hoi dit, l hy dit.

---o0o---

TM THC

Trung qun v Duy thc.

Lun l hc Trung qun c th tm thu vo hai nguyn l: nguyn l TnhKhng, Duyn khi l Khng, v nguyn l Nh , Nu khng nngtc thi khng c nht ngha , khng c nht ngha , thikhng c Nit bn.

Nh khng phi l mt thuyt v bn cht thc ti, m ch l mt hnh thinhn thc, mt phng cch qun st v phn tch th gii. c tnh ca Nh l chn nhng hai tng phn nhau, bn chn bn vng, m ngoi raTc khng bao gi tr thnh Chn v Chn lun lun siu vit tc. Nguyn do thnh lp thuyt Nh l nhm lm sng t tnh cht tuyti gin on gia hai . Pha ny, th Tc l chn l c nh c thdng kinh nghim v l lun thng thng thu trit. Pha kia, Chn lchn l ti thng phi tinh tn tu tp thin nh trin khai tu qun vo tnhKhng mi chng ng c.

Vy theo Nh , Duyn khi l Khng khng c ngha Duyn khi ngnht vi tnh Khng nhng khi thin gi xut nh. Cng nh s nhnbit sinh t l Nit bn ch thc hin c trong nhng giy pht quntng c hiu qu m thi. Mt khi tr v vi tp qun suy t v nhn thcthng tc, thi sinh t v Nit bn khng th l mt. iu ny ni ln tnhcht phc tp ca s tng quan lin h gia lun l v chng ng, gia thc hay ch v Nit bn. Thuyt Nh minh th s phn cch tuyt i


17/125


18/125

tnh, v thng ngha v tnh, l ba tng trng hin hu ca cc php cnhn thc ng trn hai quan im c v khng.

Ba tnh l c s ca l Duy thc, m cng l i cnh s duyn ca Du gich qun, ging nh tnh Khng va l nguyn nhn v mc ch ca php

bin chng Trung qun, va l i tng liu tri ca mi cng trnh luyntm nhm tu gic Tht tng ca vn php. Ba v tnh minh gii tnhKhng ca cc php nh li c Pht dy B tt Thng ngha sinh c ghitrong Gii thm mt kinh: Nh Lai cn c ba v tnh m mt ni cc

php ton khng, khng sinh khng dit, bn lai vng bt, t tnh nit bn.

Thuyt tri thc lun ging tm thc nh mt h thng nhn thc trong Thc (Vijnna) c phn bit vi Tr (Jnna). Thc l Tr cn vng mckin gii phn i v hin hu v Tr l tu gic khng cn thc t ng. V

lp trng ca Pht gio l ly gii thot v gic ng lm mc ch, nnthuyt tri thc cho thy r rng v tr ca cc thc trong s tu dng ngtheo ng li ca thuyt Du gi ch qun. Ngha l, do thuyt ba tnh ba vtnh lm nn tng v xy dng, thuyt tri thc ch ra phng php tu hnhtri qua nhiu giai on, thc hnh nhiu c mc, cui cng chng cchuyn y thnh tu chuyn thc thnh tr.

Ni dung cc kinh hay lun vn Duy thc hc thng bao gm ba iu mc:cnh (visaya) l chn l lun, hnh (pratipatti) l phng php lun, v qu(phala) l mc ch lun. Hai thuyt tri thc v ba tnh ba v tnh tuy cng

l cnh, nhng thuyt cc thc lun lun c trnh by trc, ri mi nthuyt ba tnh ba v tnh. Sau l hnh v qu ging gii cc phng phptu tp ch qun v nhc nh li Pht dy: Phi phn bit rnh r hai mncn bn: vng tm phin no l cn bn ca sinh t lun hi v chn tmthanh tnh l cn bn ca B Nit bn. (Kinh Th Lng Nghim)

Theo thuyt ba tnh mh c trnh by trong Nhip lun, thi nit bn lchuyn y, bi v th tng ca nit bn (v tr) l x b tp nhim (phinno) m khng x b sinh t, chuyn y ch da ca hai phn (sinh t v nit

bn). y, sinh t l phn tp nhim ni y tha, nit bn l phn thanh tnhni y tha, ch da ca hai phn l y tha thng c hai phn. Chuyn y l chnhy tha khi ni ln s i tr thi chuyn b phn tp nhim m chuyn c

phn thanh tnh. Chng c chuyn y thi ci tr bnh ng ni ln, bygi do m chng c sinh t tc nit bn. Nh vy thuyt ba tnh cth xem nh nn tng lun l cn c vo m gii thch Y tha khi v Vinthnh tht, php v php tnh, sinh dit v nit bn, th tc v nht


19/125

ngha chng phi mt chng phi khc.

---o0o---

Tm Thc.

By gi hy tm hiu chi tit v thuyt tri thc. Trc tin th hi tm thcl g. Theo ngha thng ng ba ch cng mt ngha thi tm thc u c ba ngha l tp khi, t lng, v liu bit. Ba ngha tuy chung c tmthc u c, nhng ty mt tri hn m hin th khc nhau. Tm l a li dahay tng thc, v nhm tp chng t cc php v khi ln cc php. l mtna, v n duyn tng thc hng thm t lng tng thc m chp lm ng.Thc l thc liu bit cnh tc su thc, liu bit ring theo su cnh thng gin on khc nhau. Nh bi tng trong kinh Lng Gi ni: Tngthc gi l tm, Tnh t lng gi , Liu bit tng cc cnh, Chung gi l thc.

Trong Gii thm mt kinh, Huyn Trng dch Phn ra Hn, Thch Tr Quangdch Hn ra Vit, c Pht dy v tm thc nh sau:

Qung Tu, ng nn nhn thc rng s sinh t trong su ng, chng sinhcht th gii no ri sinh vo th gii no, thi thn th hoc sinh trong

loi sinh bng trng, hoc sinh trong loi sinh bng thai, hoc sinh trong loisinh bng m thp, hoc sinh trong loi sinh bng bin ha. S sinh y utin do chng t thc vn thnh thc nay trin chuyn ha hp, tun tln ln, vi hai s chp th ca thc y: mt l chp th cc sc cn v s yca cc sc cn, hai l chp th chng t ca tng, danh, v phn bit, loichng t do ngn t h lun m c. Sinh trong th gii c hnh sc thi c hai s chp th va ni, cn sinh trong th gii khng hnh sc thikhng hai s chp th y.

Th na, Qung Tu, thc y cng tn l a na, v n theo m nm gi

thn th; cng tn l a li da, v n chp th m cng yn cng nguy vi thnth; cng tn l tm, v n do sc thanh hng v xc php tch t tngtrng.

Ni chng sinh cht th gii no ri sinh vo th gii no, tc l ni lunhi. Nhng khng phi c mt linh hn b ch ny sinh ch khc, cht iny sinh i khc. Mi phng th gii ton l Tm, nghip bo ny ht


20/125


21/125

Tm li, chp th c hai. l sc thn c cc cn v chng t hu lu tcl cc tp kh ca s phn bit v tng v danh. Do sc nhn duyn m khithc a li da sinh khi bn trong bin lm chng t v thn c cc cn, bnngoi bin thnh kh th gii, cn gi l x, hay x s, ni nng da caloi hu tnh, ri ly tng do mnh bin ra lm cnh s duyn vchp th lm t th, duy tr khng mt, ng an nguy vi n. y l ni sduyn hay tng phn ca a li da thc, nng theo sinh khi hnh tngliu bit tc nng duyn hay kin phn ca a li da thc.

Tng phn c tng phn ring nh chng t v cn thn do nghip ring(bit nghip) ca mi hu tnh bin ra. V c tng phn chung (cngtng) nh kh th gii (x) do nghip chung (cng nghip) ca cc hu tnhchung bin ra.

Nn lu kinh ny n lc mt na. Trong hai giai on u, sinh hu v bnhu, kinh ni a li da thc chp th chng t do danh ngn hun tp v dohu chi hun tp c ngha l mi chng t y l biu hin ca a li da, ch thc a li da lm t ng thi chnh l mt na. Chnh thc t ng ny huntp thnh ra chng t thy c mnh c ngi, sinh mnh khc nhau. lng kin hun tp hun thnh chng t h vng chp ng v ng s.

Nh vy c hai loi a li da duyn khi: duyn khi do chng t danh ngnhun tp m bin ra ht thy mi php bit th ca nhn sinh v tr v duynkhi do hu chi hun tp v ng kin hun tp m cc php bit th y thnh

ra qu bo tng th (thn mnh hay cn thn v th gii trong cn thnsinh hot) khc nhau. Nh vy, i tng ca a li da l danh sc tc tm vvt. Ch dc gii v sc gii thi i tng ca a li da mi c tm vvt. Cn v sc gii thi i tng ca a li da ch cn l danh ngha ltm m thi. l ngha ca cu: Sinh trong th gii c hnh sc thi c hai s chp th va ni, cn sinh trong th gii khng hnh sc thikhng hai s chp th y.

V cc tn gi cn bn thc, Nhip i tha lun, mt tc phm quan trngca ngi V Trc gii thch phm Nhip i tha ca kinh i tha A tt ma, c nhng on nh sau.

ch no c Th tn ni a li da tn l a li da? L trong kinh itha A t t ma, c Th Tn ni nh sau trong mt bi chnh c: L cinhn t v th, a li da l cn c m tt c cc php ng ng nng da,do m c mi no ng sinh t v c s chng c nit bn. Cng


22/125

trong kinh y, c Th Tn li cn ni bi chnh c sau y: L ci ch thcthu tng chng t ca cc php, nn mnh danh l a li da, i vi nhngngi hn ngi thi Nh Lai khai th. Nh vy l dn chng trong khkinh. Nhng v l do no m gi l a li da? V i vi cc php tp nhim,n thu tng vi c tnh lm qu, ri cng chnh n thu tng vi c tnhlm nhn, nn mnh danh l a li da; hoc hu tnh thu tng lm t ng, nnmnh danh l a li da.

Bi chnh c cp u trong on vn trn ni v tc dng ca thc a li danh sau.

Gii t v th li, Ht thy php u nng. Do c cc th, V nit bnchng c.

Hai cu u ca bi tng ch r a li da c tc dng lm nhn duyn. Chgii c ngha l nhn, tc l chng t thc, t v th ln lt tip ni, chthn sanh ra cc php. Ch nng (y) ngha l duyn, tc l thc chp tr,t v th lm ch nng ta mt cch bnh ng cho ht thy php. Bi v ali da chp tr cc chng t v lm ch nng cho cc php hin hnh, chonn do chng t m bin ra cc php hin hnh v do chp tr m lm chnng cho cc php hin hnh y.

Hai cu sau ch r a li da c tc dng lm ch nng ta, chp tr luchuyn (cc th) v hon dit (nit bn). Do c cc th c ngha l do

c thc a li da m c cc ci thin c. Thc ny chp tr tt c php thunvi lun hi lu chuyn, nn khin cc hu tnh phi lu chuyn trong sinht. Cc hoc, nghip, v sanh (bn sanh) u l lu chuyn v nng nithc ny. l thc ny c tc dng lm ch y tr cho s lu chuyn.

V nit bn chng c c ngha l do c thc a li da, cho nn c nit bnchng c. Ngha l, c a li da thc chp tr tt c php thun vi s hondit, khin tu hnh chng c nit bn. o nng on, lu hoc s on,o nng chng, nit bn s chng u nng ni thc ny. l thc nyc tc dng lm ch y tr cho s hon dit.

Tn a li da biu th t tng s hu ca cn bn thc bi nhip tr c nhnqu lm t tng ca n. Thu tng c ba ngha: nng tng, s tng, vchp tng. Nng tng l lm nhn cho cc php, duy tr chng t pht sinhcc php (tc chng t sinh hin hnh); s tng l lm qu cho cc php,tip nhn cc php hun tp chng t (tc hin hnh sinh chng t); chptng l a li da l t ng m chng sinh t thc, chp ly.


23/125

Nn lu y ng l ni cc php hoc cc php nhim tnh, nhng chni cc php tp nhim l v a li da l ch nng cho cc php tp nhim,m cc php ny hun tp v tng trng a li da. Cn cc php thanh tnhtuy cng ly a li da lm ch nng m l php i tr v chuyn y a li da.

V l do no m mnh danh a li da l a na? L v n chp th sc cn,chp th t th. A na ngha chnh l ly (th). A na l c bit ni vsinh mnh. Sinh mnh chng ta t khi m u trong thai m (kit sinh) chon lc kt liu mt i, n l tng th ca cc gic quan (sc cn), l sinhmnh ca chng ta (t th). Sinh mnh y l tng th hin hnh ca tng thchng t, hin hnh trong mt thi k (i sng). Sinh mnh y, a na lch th. i vi a na thi mi i ch l mt giai on. Giai on thitng tc. Ch th ca s tng tc y cng l a na. Sinh mnh l biuhin ca a li da, nn a li da c tn a na.

Li hi: V l do g m a li da mnh danh l tm? Tr li: V n l nicha nhm chng t do cc php hun tp. Kh kinh ni: Ch tp hp v

pht khi chng t cc php nhim, thanh tnh, gi l tm.

Ngoi nhng tn ni trn, a li da cn c gi l thc Nht thit chng, Dthc thc, Chng t thc, hay V cu thc. Nht thit chng thc ngha lthc c kh nng chp th duy tr chng t cc php khng mt. Tn ny

biu th nhn tng s hu ca a li da, tnh cch duy tr chng t ca n lc bit khng chung vi by thc trc. D thc thc biu th qu tng s

hu ca a li da, c ngha l thc ca s chn mui ca cc nghip nhntrong qu trnh chuyn bin ca chng, dn n qu d thc ca nghip thinc trong ng sinh t. Chng t thc, bi v a li da nhm vn chp trchng t cc php khp c th gian v xut th gian, hu lu v v lu. Vcu thc, bi n lm ch nng da cho cc php cc thanh tnh v lu.

Kinh vn ni tip: Sau na, Qung Tu, chnh a na thc lm nn tng vxy dng m pht sinh su thc nhn nh t thit thn . Do nhn cn v sccnh lm duyn t m pht sinh nhn thc, ng thi ng cnh c thccng pht sinh vi nhn thc y. Do cc cn nh t thit thn v cc cnhthanh hng v xc lm duyn t m pht sinh cc thc nh t thit thn,ng thi ng cnh c thc cng pht sinh vi cc thc nh t thit thny. Nh vy, nu mt lc no ch c mt thc pht sinh thi lc ch cmt thc cng pht sinh vi mt thc y. Nu mt lc no c hai nnm thc pht sinh thi lc cng ch c mt thc cng pht sinh vi hain nm thc y.


24/125

V nh dng nc chy va mnh va ln, nu c duyn t ni mt cnsng thi mt cn sng ni ln, nu c duyn t ni hai n nhiu cn sngthi hai n nhiu cn sng ni ln, nhng bn thn dng nc vn chymi, khng dt khng ht. Li nh mt gng tt v sng, nu c duyn thin mt hnh nh thi ch mt hnh nh hin ra, nu c hai n nhiu duynt hin hai n nhiu hnh nh thi hai n nhiu hnh nh hin ra, nhngkhng phi mt gng bin thnh hnh nh, cng khng c s ht hin hnhnh. Tng t nh vy, do dng nc a na thc lm nn tng v xydng, nn mt lc no c duyn t pht sinh ca mt thc thi lc mtthc pht sinh, nu mt lc no c duyn t pht sinh ca hai n nmthc thi lc c hai n nm thc pht sinh.

on kinh ny ni r chng t trong a li da (bn thc) lm duyn sanhsu thc hin hnh phn bit. Kinh ly dng nc chy va mnh va ln

d a li da thc. A li da c din t nh chng phi on chng phithng v n hng m chuyn. Hng ngha l thc ny t v th mt loitng tc thng hng khng gin on, v th tnh bn chc, duy tr chngt khng mt, v v l cn gc t thi thit c ba ci, su ng, bnloi (ng qu, bng sinh, ch thin, nhn loi). Chuyn ngha l thc ny tv th nim nim sinh dit, trc sau bin khc, nhn dit qu sanh, chng

phi thng nht, nn c th lm ch cho by chuyn thc hun tp thnhchng t. Ni hng l ngn khng phi on, ni chuyn l biu th chng

phi thng, ging nh dng nc dc. Nhn qu l nh vy, nh dngnc dc khng phi on chng phi thng, tip ni mi thnh c s trini, chm m. A li da thc cng vy, t v th n nay, sinh dit tip nikhng phi on chng phi thng, lm tri ni chm m loi hu tnh,khng thot ra khi.

Ging nh dng nc dc, tuy c b gi kch ng ni sng m vn chykhng dt, thc ny cng vy, tuy c gp cc duyn khi ln su thc vnhng tip ni khng dt. Ging nh dng nc dc, tuy chy ln xung mcc vt c, tm, c rc vn theo dng chy khng ri b, thc ny cng vy,cc tp kh bn trong v cc php xc tm s bn ngoi vn thng i theo

chuyn bin.Ngha l tnh ca thc ny t v th li, st na, st na qu sanh nhn dit.Qu sanh cho nn chng phi on, nhn dit cho nn chng phi thng.Chng on chng thng l ngha ca l Duyn khi.


25/125

A li da l bn thc, l cn bn ca thn th v th gii ca thn th, ca ssng v i sng, v ca cc thc v i tng ca cc thc. Tm li, a lida thc l cn bn ca cc php. Theo mt cch nhn khc, nng tnh (chngt) v biu hin (hin hnh) ca cc php l a li da thc. Ci gi l th giich l s biu hin tng t (cng bin) ca cc nghip thc tng t (cngnghip).

Tr li B tt Qung Tu hi th no l kho bit mt ngha ca tm thc,c Pht ni rng bit tm thc cha phi kho bit, bit chn nh thngngha ca tm thc tc thu hiu mt cch ng nh s tht v php tnh(Tm hay Nh) tch ri ngn ng ca cc php thi mi l kho bit. dn ra ci bit ny, mt na c n lc.

Trong Nhip lun, cnh cng c hai phn tng t Gii thm mt kinh.

l phn ni cn c ca cc php s tri l a li da v phn ni sc thi ca ccphp s tri l ba tnh. Php s tri l nhng i tng c nhn bit, baogm tt c c khng, tm vt, nhim tnh, thin c, m ng, thnh phm. Tuynhin, phn cn c ca cc php s tri c ni n .

V a li da, Nhip lun nu ln ba c tnh. Mt, vn hu l hin tng ca ali da, l c tnh lm nhn. Hai, a li da qui t tim nng ca vn hu, l c tnh lm qu. Ba, gm li c hai c tnh lm nhn v lm qu l ctnh c hu ca a li da: thu gi chng t, ngha l tip nhn hun tp (lmqu) v pht hin cc php (lm nhn). Nh vy, hin tng l hin tng

ca a li da, tim nng l tim nng ca a li da, l c tnh lm ch thca a li da.

on vn sau y ni a li da vi cc php lm nhn duyn cho nhau, v khini nhn duyn mi tht ni duy thc.

A li da vi cc php tp nhim ng thi lm nhn t cho nhau, s y lmsao thy c? V nh n sng, ngn n vi tim n ng thi m vn cs h tng. Li nh b cy lau, ng thi nng nhau khng ng. Hyquan st ci o l h tng y cng l nh vy: A li da l nhn t chocc php tp nhim, cc php tp nhim cng l nhn t cho a li da, ch sth ny mi lp ra ci ngha nhn duyn, cn nhn duyn no khc na thikhng th c c.

A li da lm nhn t cho cc php c ngha l chng t sinh hin hnh, ccphp lm nhn t cho a li da l hin hnh sinh chng t. Duyn c bn:nhn duyn l ci nhn lm duyn t, tng thng duyn l d kin thm ln


26/125

lm duyn t, s duyn duyn l i cnh lm duyn t, v ng v ginduyn l s mt i ca giai on trc lm duyn t. V nhn duyn mi lnhn t chnh yu pht sinh cc php cho nn ch chng t sinh hin hnh vhin hnh sinh chng t mi l nhn duyn do a li da lm ch th, ba duynkia khng phi nhn duyn. Nhn t pht sinh cc php l chng t. Chngt l a li da, nn a li da l nhn duyn, tc cn bn ca cc php. Khngnhng nh vy, trong khi ni v l duyn khi, Nhip lun cho thy vi hailoi duyn khi v ba s hun tp sai bit, a li da va l bn cht hin huca sinh mnh v th gii trong sinh mnh tn ti, va c kh nng duytr cn thn v kh th gii (tc dng nng tr), v kh nng pht hin hintng t chng t thnh hin hnh (tc dng nng bin).

Ngi V Trc trong tp Bin trung bin lun phn bit thc nhn duyn la li da vi thc th dng l su thc trc, th dng qu bo kh vui. S

th dng ca thc th dng din bin qua ba tm s: th (th dng), tng(phn bit), v hnh (suy ng; c bit l t trong hnh). Theo i tha At t ma, hai thc nhn duyn v th dng lm nhn duyn cho nhau: Cc

php i vi tng thc th no thi tng thc i vi cc php cng vy, lmqu cho nhau m cng lm nhn cho nhau. Cc php ni y l cc phptp nhim ni trn, ch cho thc th dng. Tng thc l a li da tc thcnhn duyn. Hai thc ny lm nhn lm qu cho nhau c ngha l, su thctrc i vi a li da thi su thc trc nng hun (nhn) a li da s hun(qu), a li da i vi su thc trc thi chng t a li da (nhn) hin hnhsu thc trc (qu). Do , Nhip lun mi ni thc a li da cng vi cc

php tp nhim lm nhn duyn cho nhau, nh tim n v ngn la ngthi trin chuyn pht chy, li nh b cy lau ng thi nng nhau ngvng. Ch y theo hai th chng t v hin hnh kin lp nhn duyn, cnnhng nhn duyn khc u khng phi tht nhn duyn. Nhn duyn mi lduy thc.

V , Nhip lun ni: c hai loi. Th nht l lm ng v gin duyn,tc ci v gin dit lm cho thc sinh ra. Th hai l ci nhimthng tng ng vi bn phin no ng kin, ng mn, ng i, ng si, v

chnh n l ci lm cho thc tp nhim. thc do th nht m pht sinh,do th hai m tp nhim. V l c tnh nhn thc i cnh (nn cng lthc), li v l ng v gin v v l c tnh t lng, nn c hai loi.

Ng kin l i vi ci khng phi ng v php m vng chp ng v phpu tht c. Ng mn l th ci ng ca mnh m cao ngo i vi ngi.

Ng i l ng tham, tc i vi ci ng chp, sanh tm m trc n. Ngsi l v minh, ngu tng ng, m l v ng.


27/125

Tnh cht ca tm (gi l tnh) c bn loi: thin, c, hu ph v k tctrung tnh m c nhim, v v ph v k tc trung tnh m khng nhim.V mt na tng ng vi bn phin no l php nhim, hay lm chngngi Thnh o, che lp t tm, nn mt na l hu ph. A li da khng phi nhim nn gi l v ph. C hai khng phi thin hay c nn u v k.Chng sinh tu chng thnh qu l do mt na v a li da u v k.

Trong mi tm gii cng ni n l cn trong su cn. c hiunh l bn thn thc m giai on trc sinh ri dit i, nhng ch chogiai on sau sinh ra, ci giai on trc gi l v gin. i tha nhnc ci v gin, sinh dit tng tc khng gin on, nhng xem l ngv gin duyn ch khng phi l tng thng duyn. M cn thi phi ltng thng duyn. Bi vy cn khc bit v khng th l . Mt khc, l thc v t ng: ng si, ng kin, ng mn, v ng i. Chnh thc t ng

ny lm cho tp nhim, nu chuyn i i thi chnh lm cho tm thcthanh tnh. Do m cn c gi l nhim tnh y. Chng c r rng nht thy c , l c thc t ng thi mi c v minh v ng chp hinhnh trong mi tm thc thin, c, v v k.

Theo lun Thnh Duy thc, trong Thnh gio c tn gi l mt na v cngha l hng thng thm xt t lng. Khi a v cha chuyn y, n cthng thm t lng tng ng chp, cn khi a v chuyn y, n cnghng thm t lng tng v ng. N c t tn theo li tr nghip, nghal cn c nghip dng, c tnh kh nng m t tn. V thc th by c

tnh thm xt t lng cho nn gi n l thc, thc tc . Mt th d khct tn theo li tr nghip l tn tng thc, v thc c kh nng cha nhmgi l tng. Tng tc thc nn gi l tng thc. Trong trng hp thc thsu cng gi l thc, thi t tn theo li y ch, ngha l cn c ch daca n m t tn cho n. Nh nhn thc l da nhn cn t tn nhnthc. Hu trnh lm ln gia hai thc, thc th by ch gi l ch khnggi l thc.

Mt na nng vo u m khi? Mt na tuy khng gin on m lu chuyn

tc tng tc sinh khi, tt phi ly chng t trong a li da m khi. lnng chng t nn gi l chng t y hay nhn duyn y. Thm na, mt nal thc c chuyn dch, khi c Thnh o khi ln thi n chuyn nhimthnh tnh. Do mt na phi nng hin hnh kin phn ca thc a li dami pht sinh c. l cu hu y hay tng thng duyn y. Nh lun Dugia ni: Tng thc thng cng thc mt na ng thi sinh khi, ngha la li da v mt na nng ln nhau m ng thi cu khi. Li c bi tng:


28/125

Nh nng a li da, Nn c mt na sanh. Y ch tm v , Cc chuyn thckhc sanh.

Cc chuyn thc ni y l thc liu bit cnh hay su thc trc, datheo su cn m t tn (y ch thch). Thc da nhn cn pht sinh gi lnhn thc, thc da nh cn pht sinh gi l nh thc, v..v... Liu l liu tri,

bit l bit chnh cnh. Tc liu tri mi mi cnh ring bit, nh nhn thcliu tri sc, nh thc liu tri thanh, v..v... Nm thc trc gi l nm thccm gic hay nm thc thn (thy, nghe, nm, ngi, v xc chm), v thcu c c ba tnh: thin, c, v v k.

Trn phng din nhn thc lun, hin lng hay tri nhn t tng l hotdng ca nm thc cm gic. Tc dng y thun ty cm th, khng ctnh cch phn on v c lng. Cng c trng hp nm thc thn cng

tc vi thc trong loi tc dng nhn thc trc tip ny. Tuy yu t tri gic(perception) c ni tip sau mt cm gic (sensation), nhn thc vn gitnh cch trc tip, khng ln ln yu t suy lun, cn nhc.

Nhn thc bng t lng c tnh cch phn bit, so snh, v suy on. Trongtm thc, ch c thc c c hnh thi nhn thc ny. i tng nhnthc bng t lng gi l tng tng thng b xem nh l do vng tng

phn bit m thng t. Nh vy, hnh thi nhn thc ca thc gm chin lng v t lng.

Nm thc cm gic v thc l nhng thc lin h mt thit vi lnh vcsinh l v vt l. Chng l nhng dng tip ni ca cm gic (nm thctrc) hay ca tri gic v phn bit ( thc), m khng phi l mt ci g bt

bin c tnh cch ng nht. Vi thc, i tng c gi l php trn hayphp. Php bao gm i tng cm gic (tnh cnh), tng (i chtcnh), nh tng, v t tng khng nh tng (c nh cnh). Nhng itng ny u tin xut hin thc nh tng phn ca n, ri ri xungkho cha v thc ca a li da trong hnh thi chng t. Sau c th hinhnh tr li tr thnh i tng ca thc trong trng hp hi tng,tng tng, hay mng m. Do s gin on ca thc khng lm thtlc nhng nh tng ca cc tng tri gic hoc nhng nh tng sng to.

Ni v thc, lun i tha khi tn c on: thc tc l tng tc thc.Bi chng phm phu chp trc rt nng n ni ng v ng s, nn khi racc mn vng chp, leo chuyn theo s vt, phn bit cnh gii su trn, gi


29/125

l thc (thc th su). Cng gi l phn ly thc, hay gi phn bit sthc. Thc ny nng ni kin (kin hoc) v i (t hoc) phin no mc nui ln. Gi tng tc thc bi thc ny nim nim tng tc, chpng v ng s, leo chuyn theo cc trn cnh, phn bit cc s vt vng chp iu. Gi phn ly thc bi thc ny phn bit nm trn cnh (sc, thanh,hng, v, xc) mi cnh ring nhau. Gi phn bit s thc bi thc ny

phn bit tt c s vt. Do hai mn phin no kin v i nn thc mi khihoc to nghip, quanh qun trong vng sinh t lun hi.

Nh trnh by trn, i tng v tc dng nhn thc ca thc v cng rngri. Chnh thc a con ngi n cc no ng sinh t hay gii thot,

bi v chnh n to nghip v dn ti hnh ng v thn th v ngnng.

V quan h gia mt na v su thc, lun Du gi ni: Nhim mt na lch nng cho su thc. Khi mt na nhim cha dit thi s buc rng catng phn v kin phn trong su thc khng c gii thot. Khi mt nanhim dit ri thi s rng buc ca cnh tng c gii thot. Cnhtng hay th tng l tng t thn ca mi php i hin trc cn vthc. Ni s rng buc ca cnh tng l ni do nhim m su thckhng th nhn r cnh tng nh s huyn, chng phi c chng phikhng, do m kin phn v tng phn c buc cht nhau khng c tti. Mt na thc a li da v iu phi su thc l thc v iu phi cngtheo thc t ng ca n trong giai on m v theo thc v ng ca n

trong giai on ng.

V s tu dng tr thc l c mt vn ca i tha, nn Nhip lun vani v s tu dng, va cho thy v tr ca cc thc trong s tu dng ngnhp cc php s tri. HT. Thch Tr Quang vit trong phn dn nhp Nhipi tha lun dch gii: Trc ht l v tr ca a li da. Khi s tu dngng nhp l a vn hun tp gio php i tha, tc a vn ci ng lu ca

php tnh ti thanh tnh. Ngha l khng phi xut t a li da. a vn y chk thc a li da v c kh nng i tr chuyn y a li da. Ni nh vy cng

nh c th ni a vn cng hun tp a li da m l s hun tp c tc dnghon dit. V t , v tr a li da vn l cn bn ca s tu dng ng nhp.

K v tr a li da, hy xt n nhim. Tu gic s sinh m n thng lmtr ngi, n li i trong tt c tm thc, n l v minh bt cng, v minhc bit. [V minh bt cng l th v minh ch tng ng vi ch khngc cc thc khc]. V minh ny c bit l v khng nhng v minh v


30/125

thc t ng, m trong s ng kin hun tp, n to s sai bit v cch bitgia bn thn vi tha nhn. Do vy m n l mc tiu hy dit ca s tudng ng nhp.

Sau ht, v y mi quan trng, y l v tr ca thc. T u n cui cas tu dng ng nhp ton l hot dng thc. Trong i sng bnh thng,cha hay khng tu dng ng nhp, Nhip lun trc ht ni n a vnhun tp v quan st danh vi s, m l thc c. Quan st danh vi sl quan st tn gi v ci c gi, thy thc t n va hin cnh va

biu ngha, nn danh vi s cng l khch th ca nhau. Bc ti na, tina, ti cho n tu gic ca Pht, cng ch l thc t gia hnh ca V

phn bit tr thnh cn bn v hu c ca V phn bit tr.

Tng cng nn bit mun gii thot, trc ht phi sing nng qun l v

ng dit tr bnh vng chp. Song bnh chp ng ca mt na thuc loi cusanh rt vi t rt kh dit tr. Mt na t n khng th qun l v ng m phinh thc qun.. V thc c tm s Chnh tu tng ng mi qun stng n l v ng, hun tp chng t kin gii v ng vo a li da thc, t

bi cho chng t v lu v ng vn c c pht trin mnh ln cho n khithnh thc, c tht tr v lu hin tin. Ri dng tr y nhiu ln tu qun, sau mi c th dt sch bn th phin no thng tng ng vi mt na.

thc tuy b mt na ly nhim, nhng thc c tip xc bn ngoi v trli bi dng mt na. Nu n bi dng nhng iu nhim thi ng chp

ca mt na cng su m bn chc thm. Cn nu n nghe c gio l vng, ri qun v ng thi mt na mt s bi dng ng. Do , ng chp camt na suy km bin dn i cho n khi tiu mt v thc mt na chuynthnh tr bnh ng tnh.

Trn ht, nn nh rng thc tng sai bit l ta theo l th tc m ni, chtrong l chn thng ngha thi tm thc l y tha khi, v nh s huyn,khng c tnh nht nh. Nh bi tng trong kinh Lng Gi ni: Tm, ,thc tm th, Do tc, tng c khc. Do chn, tng khng khc, Tng, stng u khng.

---o0o---


31/125

ST NA TRIN CHUYN

Ngha nhn duyn

Tm thc da vo ni thc trin chuyn lm duyn cho nhau sinh khi mkhng c ngoi duyn, th thi do u loi hu tnh b sinh t tng tc?Sinh t c hai loi: Phn on sinh t v bt t ngh bin dch sinh t. Phnon sinh t l trng thi sinh t thng thng ca chng ta. Ngha l ba thth (th mng), non (hi m), thc (tm thc) ha hp kt sanh gi l sinh.Sau khi sinh sng mt giai on n khi th, non, thc khng ha hp lydit thi gi l t. T ri li sinh, sinh ri li t, mi k sinh mi k t, t tsinh sinh phn tng giai on sinh t nn gi l phn on sinh t.

Bin dch sinh t thi khng c tng phn on, ngha l khng c hnhtng sinh dit. Tuy trc sau lin tc khng c tng sinh dit, nhng tngst na tng st na sinh dit bin ha. Th vi t sinh t ny khng phi phm

phu, nh tha c th ngh lng, hiu bit c, nn gi l bt t ngh.

Theo lun Thnh duy thc, loi hu tnh b sinh t tng tc l do tp khcc nghip cng tp kh hai th. Tp kh, ting Phn l vsan, ch n tngcn lu li, hay tn d ca tp qun. Cng c ngha l ci c xng p,tn d ca hi c. Vsan cng c dch l hun tp, tc s xng p, haytp qun c xng p. Php g c gi l tp kh? Ci xng p

tng ng vi ci c xng p, cng sinh cng dit; sau bin thnh cilm tc nhn sinh khi cho ci c xng p. Nh ngi ta em hoa pvng (...) Ngi a vn thi c tp kh a vn. Tc thc c xng pnhiu ln bi s a vn. S kin a vn sinh ri dit nhiu trong thc,xng p thc a-li-da. Xng p ti din, tr thnh thng minh bc hc.(Ch thch trong Thng Man ging lun. Tu S)

Nghip tc t nghip, hay hnh vi ch do t duy thm xt, t duy quytnh, v t duy pht ng. Nghip ny c hun tp vo bn thc, thnhchng t cng nng ca chnh mnh, v chnh cng nng y c gi l tp

kh, l kh phn ca nghip, do hun tp thnh. Theo lun Thnh Duy thc,tp kh c ba th. Mt, danh ngn tp kh, l chng t cc php hu vi. Hai,ng chp tp kh, l chng t h vng chp ng v ng s. Ba, hu chi tpkh hay nghip tp kh, l chng t do hai chi, hnh v hu, trong mi haichi nhn duyn hun tp m sinh ra nhng tng trng khc nhau ca sinhmnh v th gii ca sinh mnh. Cng cp cc th tp kh, nhng ThngMan phu nhn ni n bn tr a phin no v v minh tr a. Bn tr a


32/125

phin no tc phin no chng ch vo ng chp tp kh, v minh tr atc s tri chng ch vo danh ngn tp kh. Tr a phin no l phin nochng t, l nhng ht ging hay nhng ng lc thc y pht sinh tt cmi kht vng nhim, tc phin no hin hnh. Tc ng ca chng khngmt st na no tch ri cc chc nng tm l hot ng trn c s ch quanv hun tp tr li cc tr a phin no, lm tng thnh cc chng t ny.V minh tr a l chng t lun lun nm trong hnh thi chng t, nhngtip tc bin chuyn, ngha l tip tc sinh hot di nh lut nghip bo,khng ty thuc vo cc hot ng ca cc chc nng tm l, v tc ngtrong quan h ph bin.

Trong gii hn c nhn, nghip do bn tr a to ra sinh t phn on.Trong quan h ph bin, nghip do v minh tr a to ra sinh t bin dch.Do , ni tp kh cc nghip l ni hu chi tp kh, v ni tp kh hai

th l ni tp kh danh ngn, chng t s tri chng tc v minh tr av tp kh ng chp, chng t phin no chng tc bn tr a. Th lchp th, y chp th danh ngn v chp th ng, ng s.

Quan h gia nghip, tp kh, v thc c cp trong on kinh Lng gisau y.

Ci c gi l a-li-da thc, vn c hun tp bi tp kh xu ca hlun vng tng phc tp k t thi v thy, cng chuyn bin vi by thcvn (l nhng ci) ny sinh t mnh t c xng bi tp kh v minh (tc

v minh tr a). Cng nh sng ca bin c, t th ca n (tc Nh Laitng) vn thng hng, lin tc khng gin on, t bn tnh vn cc kthun tnh, vt ngoi cc quan im v t ng, khng c khuyt im catnh cht v thng. (Dch t Phn. Ch thch trong Thng Man ging lun.Tu S)

Nh th c ngha l ci c gi l thc a-li-da chuyn ng cng vi bythc l nhng ci c sn sinh t v minh tr a.

Trn phng din nhn duyn, tp kh hay chng t l nhng cng nng,nng lc, qun tnh, l ht ging cha trong a-li-da thc, h gp duynthi khi dy, xut hin, gi l hin hnh. Chng t l nhn hay nhn php,khi hin hnh thi gi l qu hay qu php. Nhn php no hin ra qu phpy khng ln xn, v nh ht ging m sinh ra cy m, ging u sinh ra cyu, chng t thin sinh ra thin, chng t c sinh ra c, chng t tr sinh ratr, chng t ngu sinh ra ngu, v..v... Cc chng t pht hin, cc hin hnh


33/125

ri tr li thnh chng t. Tt c cc php u ang tr thnh khng lc nongng ngh. Khng c g mt i, nhng ci g cng chuyn bin. S phthin thng xuyn ca mt s chng t thnh hin hnh v s tr v ca cchin hnh ny trong hnh thi chng t lm cho cc php ny pht trinnhanh chng v c th ng ha hoc bin i cc chng t khc khng mnh c pht hin thnh hin hnh hoc khng c c hi hin hnh.

Chng t c hai lc: lc nng sanh l lc sinh ra hin hnh v lc nng dnl lc duy tr hin hnh. Chng t c su c tnh. Mt, st na dit, l chngt sinh dit trong tng st na. Theo ngha ny, nhng php g thng, tckhng chuyn bin, thi khng th ni c lc nng sanh, khng th thnhchng t.

Hai, qu cu hu, l chng t cu hu vi cn v cnh. Vy php g c trc

sau v cch la nhau thi khng thnh chng t. Hin hnh vi chng tcng mt lc hin c ni mt thn, mi c tc dng pht sinh. Tuy nhnchng t vi qu, c khi cu hu, c khi khng cu hu, nhng y ch ninhn qu hin ti ng thi l c th c tc dng lm nhn, mi gi l chngt, ch v lai cha sinh v qu kh dit, khng c t th, khng lm nhnc. V vy lp tn chng t l do y ni kh nng sinh hin qu ca chngt, ch khng y ni s dn sinh chng t t loi. Cho nn mi ni nhnchng t vi hin qu cng c mt ln, mi thnh chng t.

Ba, hng ty chuyn, l chng t lin tc vi hin hnh. Nh vy, cc

chuyn thc thng chuyn dch gin on, hin th chng t t loi sinhnhau, khng tng ng vi php chng t.

Bn, tnh quyt nh, l chng t cng tnh cht vi hin hnh. Ty theo scca nhn thin c m c cng nng quyt nh sinh ra qu thin hoc ckhng hn lon. Theo ngha ny, khng th chp nhn nhn tnh khc sinhra qu tnh khc m cho l ngha nhn duyn.

Nm, i chng duyn, l chng t mi duyn t mi hin hnh. Nhvy, c ngha l khng chp nhn t nhin sanh, khng chp nhn duynthng c.

Su, dn t qu, l chng t ch dn ra hin hnh ca n. Theo ngha ny,khng th c mt nhn sinh ra tt c qu, khng th chp sc v tm lmnhn duyn cho nhau.


34/125

Chng t c hai loi. Mt l loi cu sanh, vn c tc c sn trong a-li-dat bao gi. H c thn sanh ra l c n cng sanh. Da vo m ni ngimi sanh tnh vn thin hay vn c, hay vn khng thin khng c. Hai lloi phn bit, mi c tc do thng thng hin hnh hun tp m c. cTh Tn y theo ni tm cc hu tnh c hun tp bi cc php nhimtnh, thnh ch cha nhm ca v lng chng t.

D cu sanh hay phn bit, chng t cng u c hai tnh l hu lu gmnhng chng t thin, c, v hu ph v k pht xut t tnh chp ng, v vlu gm nhng chng t thin hon ton trong sch pht xut t tnh v ng.

Ba th chng t c hun tp l danh ngn, nghip, v ng chp, tngnhip ht thy chng t cc php hu lu. S nghe hun tp chng phi chhun tp chng t hu lu, m khi nghe Chnh php cng hun tp chng t

v lu vn c, lm cho tng thnh dn, trin chuyn cho n pht sinh tmxut th kin o v lu. Nh vy a vn cng hun tp m s hun tp nyc tc dng hon dit.

Xt hnh tng ca tt c chng t theo ngha hun tp, thi ch c a-li-dal thc s hun (chu s hun tp) v ch c by chuyn thc l thc nnghun (ch th hun tp). Ti sao vy? V s hun phi c bn ngha: tnhkin tr, tnh v k, tnh kh hun, v tnh ha hp vi nng hun. Kin trl lin tc n nh, bn chc. V k l c tnh bnh ng dung np mi tpkh khng chng nghch. Kh hun l c tnh t ti khng cng nhc kn

nhim, c kh nng np th tp kh. Ha hp vi nng hun l cng viphp nng hun ng thi ng x, khng tc khng ly. Ch c thc a li dac bn ngha trn nn mi thnh php s hun.

Nng hun phi c bn ngha: c sinh dit, c thng dng, c tng gim,v cng s hun ha hp m chuyn bin. C sinh dit l c sinh ditchuyn bin. Ngha l khng thng hng m bin chuyn, c tc dng sinhtrng tp kh. C thng dng l c cng lc t duy v thin c, c khnng dn pht tp kh. C tng gim l c tc dng khi tng khi gim, thunhip tp kh. Ha hp vi s hun l cng vi s hun ng thi ng x,khng tc khng ly. Ch c by chuyn thc c bn ngha trn nn mithnh php nng hun.

Nh th thc nng hun (by thc trc) vi thc s hun (a-li-da) cngsinh cng dit mi thnh ngha hun tp, lm cho chng t trong thc shun sinh trng, nh hoa p vng, cho nn gi l hun tp.


35/125

Lun Thnh Duy thc ni: Hin thc nng hun t khi chng t sinh ra n,lin c th lm nhn tr li hun tp thnh chng t. Ba php nng hun, shun, v chng t, ng thi trin chuyn lm nhn qu cho nhau, nh timn sinh la chy, la chy sinh tim n. Cng nh b cy lau, ng thinng nhau lm nhn qu ng thi l l chc chn. Hin hnh nng hunsinh chng t, chng t khi ln hin hnh, nh ci nhn cu hu, th cqu s dng. Cn chng t trc sau, t loi sinh nhau nh l nhn ngloi, dn sinh qu ng lu. Ch hai nhn ny i vi qu l nhn duyn.

Ngoi ra, cc php khc u khng phi nhn duyn.

n y cn m ngoc gii thch ngha ca hai qu ni trong on vntrn, qu s dng v qu ng lu. l hai trong s nm qu c cptrong lun B-sa. Nm qu y l qu d thc, qu ng lu, qu s dng, quly h, v qu tng thng. D thc qu, qu i d thc nhn, l ch qu bo

ng vi thin c nghip. c trng ca n l v ph v k, tc khng hn lthin hay c. Quan h gia d thc nhn v d thc qu c pht biu nh lnhn thi c thin, c, qu ch l v k. ng lu qu l ch ci qu cngtnh cht vi nhn. Chng hn, nhn l thin thi qu cng thin, nhn c,thi qu cng c. S dng qu l do lc dng to tc m c. Cu x lun nhngha: Nu qu l do th lc ca nhn sinh ra thi gi l s dng qu. Lyh qu l ch ngha nit bn, do kt qu ca tr tu m c. V im ny,tuy l mt loi s dng qu, cn c c bit gi l s dng qu bt sinh,nhng cc qu khc u i vi ht thy php hu vi, cn nit bn l phpv vi cho nn gi l qu ly h. Tng thng qu l nhng qu t c ngoi

bn qu kia.

Ni v nhn duyn chng t, lun Du gi cho rng php hu vi v thnglm nhn cho tha tnh v cng lm nhn cho t tnh nim sau. Ni t tnhl ch r t loi chng t nim trc lm nhn cho nim sau. Ni tha tnh lch r chng t cng hin hnh lm nhn cho nhau. y l trng hp nhnduyn y, hay cng gi l chng t y. Tt c php sinh dit (hu vi) phinng ni nhn duyn chng t ca chnh mnh m sinh khi v tn ti. Nul trng hp t tnh, thi trong mi chng t t loi, cn chng t dit ri

thi hin qu mi sinh. Trong trng hp tha tnh, chng t sinh hin hnh,hin hnh sinh chng t, nhn chng t v hin qu ng thi c v lmnhn ln nhau. V nh tim n (chng t) vi ngn la (hin hnh), tim nsinh ngn la, la t chy tim n, thuc nhn duyn y, nhn chng t vhin qu ng thi. Nu tim n gi trc trng n tim n gi sau, thi l chng t sinh chng t, cng thuc nhn duyn y, nhng nhn qu khngng thi. Nu ngn la gi trc trng n ngn la gi sau, thi l


36/125

hin hnh sinh hin hnh, khng cn l nhn duyn y na, m l ng vgin duyn y (nim trc dit m li cho nim sau sinh), nhn qu khngng thi.

Vy theo lun Du gi, php hu vi trc tip sinh ra qu ca chnh n. Qu yc hai: chng t v hin hnh. Chng t bao gm tt c cng nng sai bitca thin, nhim, v k, v cc ci, cc a trong bn thc (a li da).Chng t c kh nng dn ra cng nng cng loi k tip (chng sinh chng)v ng thi khi ln hin qu cng loi (chng sinh hin). Chng t sinhchng t, v chng t sinh hin hnh, ch hai nng sanh nhn mi cngha nhn duyn.

Hin hnh l by chuyn thc v tm s tng ng bin ra tng phn, kinphn, ba tnh, ba ci, bn a, v..v... Tr thin php ca Pht qu qu vin

mn v tnh v k qu yu km l khng hun thnh chng t, cn tt c ccth hin hnh khc nh by chuyn thc, v..v... u c th hun sinh chngt cng loi ni bn thc. Hin hnh hun chng t cng c ngha nhnduyn. Nh vy c ngha l by chuyn thc v a li da thc trin chuynlm nhn duyn cho nhau.

---o0o---

Y thc bin, y thc khi.

o l Duy thc c thuyt ging l nhm khai th cho ngi m mui vhiu sai l hai khng, ng khng v php khng, c tr li hiu ng.Hiu ng thi mi on tr c hai chng. Do on dit chng phinno l th lm cho sinh t tng tc m chng qu chn gii thot. Do ondit chng s tri l th lm ngn ngi s liu gii cnh s tri m chngc qu i B . Ng v php chng c tht tnh tuy c cc tngchuyn bin hin ra. Ng c cc tng nh l hu tnh, mng gi, v..v... Dlu, Nht lai, v..v... Php c cc tng nh l Tht, c, Nghip, v..v... Un,X, Gii, v..v... Chuyn ngha l ty theo duyn m thi thit ra cc tng

khc nhau.

Theo lun Thnh Duy thc, cc tng ng php gi thi thit nh th unng vo s chuyn bin ca thc. Thc (vijna), bao gm c tm stng ng, c ngha l liu bit, nhn thc. Chuyn bin (pari ma) c ngha l bn th ca thc chuyn bin t nh thnh hai phn l tng phnv kin phn. Gii thch thc bin (vijna-pari ma) nh vy l theo mt


37/125

qu trnh phn hai ca thc thnh ch th (grhaka) v i tng (grhya).Trong bn ch s Tam thp tng (Tri sikbh ya) lun s An Hu (Sthiramati) c mt li gii thch khc, quan nim chuyn bin (pari ma) l tr thnh khc (anyathtva), khc i vi trng thi trc (prvvasthto'nyathbhva ). i khi chuyn bin c ngha l: (1) s bin chuyn nhn dit qu sinh do m c s khc bit, v (2) s bin chuyn nhn dit qusinh l bin chuyn sinh dit ng thi (samakla).

Cch gii thch ca An Hu ch trng bn tnh ca s chuyn bin nnkhng ng n qu trnh phn hai ca thc. Thc (vijna) m xem nhl qu trnh phn bit nhn thc ca i tng v i tng ca nhn thcthi l nhn trn phng din khng gian, ch khng phi trn phngdin thi gian. Mt khc, khi quan nim thc chuyn bin t nhn ra quthi kha cnh thi gian c quan tm. Trong trng hp ny, bo rng

bin chuyn nhn dit qu sinh l ng thi, tc l ph nhn tnh thi gianca s chuyn bin, nhng ng thi khng c ngha ch c khng gian lc khng nhn. Do , s chuyn bin nhn qu hin ti ng thi cathc phi c xem nh cn bn y ca thi gian v khng gian. l phithi gian trc khi thi gian. S chuyn bin ca thc khng ty thuc haiyu t khng gian v thi gian. Ngc li, khng gian v thi gian thinng trn c s ca thc bin m hin khi. C s ca thc bin l c sca s chuyn bin ca a li da thc, c s ny thng gi l tnh nhnduyn, tc chuyn bin ng thi chng sinh hin, hin sinh chng. Nicch khc, mi php hu vi u hin hu trong gii hn ca khung khngthi gian c thit lp trn c s ca thc bin.

Hai ch nhn v qu dng trong trng hp chuyn bin nhn qu hin ting thi ni trn l dch theo th t t ting Phn kra a v krya, ch khng phi t hai ting quen thuc hetu v phala. Kra a c ngha hot ng, l tc dng gy nh hng n mt s vt. Krya tri li c ngha thng, l tc qu hay ci b tc ng. Theo An Hu, i vi mt tc dng no nh thy, nghe, ... , thi tc dng v tc qu hin ti ca n nh ci bthy, ci c nghe, ... c hai ng thi hin khi, mc du nhn kra a v

qu krya c tng trng sai bit. chnh l ngha cn bn ca chuynbin (pari ma).

Chuyn bin hiu nh vy ch c th c ni s chuyn bin ca thc mthi. N thun hp vi hai thuyt duyn khi, nghip cm duyn khi v a-li-da duyn khi. Krana c khi xem nh l nhn thi krya l qu, nhngkhi krya l nhn thi kra a l qu. Quan h gia kra a v krya l quan


38/125


39/125

thi thi tt c dn cha vo mt st na, hon ton khng cn c thi gianna. Chnh tnh ng thi ca thc chuyn tr thnh ngun gc ca thigian v khng gian. Nh ni trn, khng gian v thi gian sinh khi t cs ca thc chuyn. Do , khng gian v thi gian khng phi hu v mihin tng theo m hin ra trong thi gian v khng gian.

Mi s vt hin khi trong st na v bin mt cng trong st na y. S vtkhng th tn ti hn mt st na tr nn thng hng v vnh cu. Tn tihn mt st na c ngha l tnh ch, khng c hot ng, khng c tc dng.Th gii khng th hin hu nng trn tnh tnh ch, c ngha l th giic thit lp khi c s chuyn bin v s trin chuyn tc thi ca kra a v krya. Th gii sinh ra v bin mt trong tng chp nhong. St na sinhdit khng c ngha l s hon ton gim tuyt ca th gii. Tri li, chnhdo bin dch sinh dit tng st na m th gii t thit lp v hnh thnh.

Trong on kinh Lng gi sau y, Tu S dch, c Pht dy B tt iHu v ngha st na ca php hu vi do gc bt gic lm theo sinh dit. Ngich cho thy s bin chuyn quan h gia tm thc: a li da, , thc, vnm thc thn. Nim nim khng dng gi l st na, cng gi l tng hoi,cng gi l tng khng. Tt c php c tnh st na l thin, chng thin,v k, hu vi, v vi, th gian, xut th gian, c ti, khng ti, hu lu, vlu, th, chng th, l tt c php trong ngoi do t tm hin ra nim nimkhng dng. Bi khng bit t tm phi st na, ch thy cnh hin ra nimnim sinh dit st na chng dng, m lm cho l php v vi u ng vi

dit ht, ri khi ra on kin.

Ny i Hu, (ht thy cc php...) thin v bt thin, l tm thc. Tmthc l nhng g? l Nh lai tng c gi l thc tng (A-li-da). (Thctng l) tm, , thc, v nm thc thn, khng phi l nhng iu m ccngoi o ni. Nm thc thn, cng lin h vi tm, , v thc [Skt.: linh vi thc], vn h tng bin hoi [Skt. h tng sai bit hay khc bitln nhau] theo cc tng thin v bt thin, (nm thc thn y) cng sanhcng dit vi thn (xc) tip ni lin tc khng bin hoi. Nhng khng bit

rng ch l s bin hin ca t tm; (do thy rng) khi thc ny dit,ln lt tip ni thc khc sinh. thc m tip thu [Hn: nhip th] s saibit ca cc hnh tng cng hin khi tng ng vi nm thc thn, ( thcy) khng nh tr trong tng khong st na, nn ni l (c tnh cht) st na.

Ny i Hu, Nh lai tng c gi l thc tng (A-li-da) cng lin hvi [Skt.: A-li-da thc c gi l Nh lai tng lin h vi ] v cng vi


40/125

cc tp kh ca thc hin khi [Hn: sanh thc tp kh, dch l chng t cathc ang hin hnh], c ni l (c tnh) st na. (Nhng A-li-da lin hvi) tp kh v lu th khng phi l st na (ngha l, khng c tnh cht st-na). y khng phi l ci m phm phu gic tri c, v chng chp chtvo lun thuyt st na. Do khng gic tri tnh st na v phi st na ca htthy php nn bng on kin m hy hoi php v vi.

Ny i Hu, by thc khng lu chuyn [Skt.: nm thc thn khng lunhi] khng th kh lc, khng phi l nhn ca Nit bn. i Hu! chnh

Nh lai tng th kh lc, cng vi nhn (ca kh lc) hoc sinh hoc dit(ngha l, chnh Nh lai tng y hoc khi hoc dit), b bn tr a v vminh tr a lm cho say kht (m mui). K phm ngu khng gic tri, vtm b xng p bi vng tng ca kin chp v st na.

Li na, i Hu! cng nh vng, kim cng, x li ca Pht c c tnhk c l khng bao gi b tn hoi. i Hu! nu s chng c hin qun[Hn: c v gin, Skt. abhisamayaprpti] m c tnh st na, th Thnh cth khng phi l Thnh [Skt.: Thnh gi c tnh cht phi Thnh]. Nhngcha bao gi Thnh m khng phi l Thnh. Nh vng v kim cng, tuytri qua nhiu kip, trng lng ca chng vn khng gim. Lm sao k

phm ngu khng thin xo vi li ni n kn ca Ta m khi tng v st nai vi ht thy php ni v ngoi?

Lng gi cn ni: Nu thc a-li-da c biu th bi t Nh Lai tng m

khng hot ng, thi by chuyn thc bin mt. Ngha l m thi chuynNh Lai tng lm a-li-da thc lin c thc cng chung sanh, thnh ra tpkh, l tnh st na. Ngc li, ng thi thng t thc cng chung sanhvn khng t tnh, tc l chuyn a-li-da thc lm Nh Lai tng. Bychuyn thc l cc ch th tm l thng nghim hot ng nh nhng consng trn i dng m nc chnh l thc a-li-da. Hot ng ca by yut tm thc sinh dit lin tc trong tng st na to thnh hnh nh mt dngsng chy xit. Bi th mi cho rng thc a li da lin tc sinh dit tng stna, hng chuyn bin nh mt dng nc chy xit khng ngng.

---o0o---


41/125

Tnh st na l tng tc.

S kin th gii hin tng v thng m tip tc nh mt dng nh tngkhng gin on biu hin s kin thc tng tc chuyn bin khng ngngnh mt dng tm s lin tc nng trn c s s ng thi trin chuynkra a krya. Tng tc bt on l c tnh ca s chuyn bin ca thc. Ni cch khc, tnh nhn duyn hay tnh st na ca php hu vi ltng tc.

Vn php ang chuyn bin, hin hu (thn, x, thc) l mt dng sinh ditlin tc. Nu l st na v thng, nh bt t ngh bin dch sinh t, thinng sc nhn duyn tng st na m php hin hnh vn khng nay c,ngay khi c gi ni l sinh. Sinh tm dng gi l tr. Trong khi tr, trc saukhc nhau nn lp tn l d. Tm c li hon khng nn bo l dit. Tng

sinh biu th hu php t trc cha c, tng dit biu th hu php v saukhng c. Tng d biu th php khng ngng mt ch, tng tr biuth php tm thi c tc dng.

Nu l nht k v thng, nh phn on sinh t, thi lc u c gi l sinh,mt thi k sau khng gi l dit. Sinh ri ni tip tng t gi l tr. Chnhkhi ni tip m chuyn bin gi l d.

Bn tng, sinh, tr, d, dit, u l gi lp. Trong trng hp phn onsinh t, hc gi i ng dch phn on l tng tc. Tng tc c ba

th: phin no tng tc, nghip tng tc, kh tng tc. Hp c ba li gil phn on sinh t. y ni sinh t tng tc l do hoc, nghip, v khtng nhip mi hai hu chi t chi v minh n chi lo t.

Nh vy, s sinh dit bin d ca cc php l do nhn duyn tc ng mhin hu hay bin dch. V mt th s hin hu cc php l thuc tnhKhng. V mt biu dng, cc php hin hu theo gi hp v hin tng quagi danh, sinh, tr, d, dit trong st na hay trong mt thi k. V thngchnh l tng gi hp (V thng tc th Tng). Duyn khi chnh ltng ha dch ca vt th (Dng). y, v s vt hin hu qua tng gihp nn chng c coi nh l tng gi. Tng gi lun lun th hin tnhcht v thng bt nh ca cc php, do cc php lun lun ha dch imi qua lut tc duyn khi m hin hu. Bi th cc php lun lun tronggi tng mi, sau trc khng ng nht khng d bit, tip ni lin tc,tng tc bt on, theo lut nhn qu m thnh.


42/125

Trong Lng gi, khi B tt i Hu hi cch thc bin hin: Cc thc cmy th sinh, tr, dit?, c Pht bo: Cc thc c hai th sinh, tr, dit,chng phi suy ngh bit c. Cc thc c hai th sinh, ngha l lu chsinh v tng sinh. C hai th tr, ngha l lu ch tr v tng tr. C haith dit, ngha l lu ch dit v tng dit.

Lu ch dch ting Phn prabandha, c ngha l s hay chui ni ktkhng b t on. Cc bn Hn dch khc ca Lng gi dch l tng tc.Ch tng tc cn dng dch ting Phn santna. Ch Phnsantatiprabandhana c dch l tng tc lu ch hay tng tc bt on.Hiu theo ngha en ca t nguyn Hn, lu ch c ngha l thin lu, tctri chy v bin i.

Lu ch v tng ca sinh, tr, v dit khc nhau th no?

Thy Tu S a ra on trch dch t Ch i tha Nhp Lng gi kinh (10quyn) ca Bo Thn (Tng), gii thch ngha lu ch v tng ca sinh,tr, v dit (T39n1791, p443b29). Nhng t trong ngoc do Thy thm vocho r ngha.

Ni lu ch, duy ch nu cho thc th tm. Ba tng ca n tc nghiptng, chuyn tng v hin tng vi n, chng (t) v hin (hnh) khngt on, do ni l lu ch. Do v minh lm duyn, u tin khi lnnghip thc, do ni l sanh. Tip ni nhau t tr cho n trng thnh,

gi l tr. Cho n kim cang nh, trong mt nim (mt st na) ca nggic, on tr cn bn v minh, gi l lu ch dit.

Sanh tr dit bi tng (thuc bnh din hin tng) thuc v thc th by.Tm v cnh u th hin, nn ni l tng. Thc th by tuy ly thc thtm lm i tng, i chiu vi su thc th n l vi t, nhng n c c

bn hoc (bn phin no: ng si, ng i, ng mn v ng kin), nn cng nil th. Y trn chng t ca chnh n tc ca hin thc, ly cc cnh lm itng m thc th by sinh khi, gi l sanh. S hun tp trong cc thitr cho n trng thnh, gi l tr. S trn p v on tr ln lt tngn dn n gc, cho n a th by (ca B tt) th trn y (hon tonon tr ng chp), gi l dit. Cn c s sanh dit trc (ca thc thtm) m lp nn s y cho m v ng. Cn c s sanh dit sau (ca thc th

by) m lp nn s y ca nhim v tnh. chnh l sanh - tr - dit bnglu ch, v sanh tr dit bi tng


43/125

Hy tm dng y tm hiu ngha v ba tng vi t ca a li da thc cp trong on vn trn. (1) Nghip tng. V v minh (hoc; bt gic; m)cho nn tm ng. ng tc l to nghip. l tng vi t th nht, gi ltng nghip v minh. Duy thc gi l t chng phn (bn th) ca thca li da. T chng phn ca a li da thc cn gi l nghip thc, l s vminh bt gic lm cho tm vng ng.

(2) Chuyn tng. V tm ng (nghip tng) nn mi c phn bit. ltng vi t th hai, gi l tng nng kin, cng gi l chuyn tng. Duythc gi l kin phn ca thc a li da, tc l phn nng phn bit do tmvng ng chuyn sinh ra.

(3) Hin tng. V c tm nng phn bit, nn mi vng hin ra cnh gii bphn bit. l tng vi t th ba, gi l tng cnh gii, cng gi l hin

tng. Duy thc gi l tng phn ca thc a li da, tc l s biu hincnh gii su trn b phn bit.

Tuy gii thch trn ly theo ngha tng quan tng sinh m ni do nghiptng sinh ra chuyn tng, do chuyn tng sinh ra hin tng, nhng ktht ba tng ny ng thi sinh khi. Mt php va ng thi tt c phpu ng thi ng, khng phi theo th lp tun t nh th.

V ngha ca tong tc dit v tng dit, Thy nu ra nhng on vn trchdi y.

T bn dch ca B--lu chi (T16n0671_p0522a08):

Ny i Hu, tt c nhng hnh thi c hun tp sai bit ca thc A-li-da dit, th cc cn dit. gi l tng dit.

T ba bn Hn ca Lng gi, Thy dch v a ra tin i chiu:

1. T16n0670 - p0483a23:

Ny i Hu, tng tc dit, l, s nhn ca tng tc dit th tng tcdit; khi nguyn (s tng) v i tng (s duyn) ca tng tc dit, thtng tc dit. i Hu, v sao vy? V l s y ca n (tng tc). Y, tcl s hun tp ca vng tng t v thy. Duyn, l vng tng ca cnhgii ca thc c thy v.v. bi t tm.

2. T16n0671 - p0522a09:


44/125

i Hu, tng tc dit, l, nhn ca tng tc dit, th tng tc dit.Nhn dit v duyn dit, th tng tc dit. i Hu, tc l y php v yduyn. Ni y php, l ni s hun tp ca vng tng h lun t v thy.

Ni l y duyn, l ni s phn bit ca cnh gii ca thc c thy bi ttm.

3. T16n0672 - 0593b23:

i Hu, tng tc dit, l nhn lm s y (s y nhn) dit v s duyndit, th thc dit. Nhn lm s y, l tp kh h vng h lun t v thy.S duyn, l cnh gii phn bit c thy bi t tm.

T bn ting Phn.

Ny i Hu, ni s dit ca tng tc, l ni s dit din ra do bi cnc (raya: s y) dit v i tng (lambana: s duyn) dit. y, cn c(s y) tc l tp kh (vsan) th hin ca vng tng t thi v thy. itng (s duyn), l nhng phn bit vng tng do bi cnh gii cathc c thy bi t tm.

Trong s gii kinh Lng gi ca ngi Hm Th, HT. Thch Thanh T dch,ch lu ch c gii thch rt nhiu ln:

Tng tc tc l lu ch. Lu ch do cc th tng h vng chng tht

lm nhn, y l vng tng t v thy hun tp. Ly tng tt c cn thclm duyn, y tc l kin, v..v... thc cnh vng tng ca t tm. Nhndit thi lu ch t dit. Nhn ca ch theo dit nn duyn cng dit. Nhnduyn thy dit nn lu ch t dit. Tm li, m thi chn bin thnh luch. Bi v Nh Lai tng chng gi t tnh, khng th t tr li. Tnh luch ny ng lin sanh kin, tng gi l h vng, li ly ci h vng lmch nng. Thc tnh mnh mang m khng ch ta nng. Bn ly kin,tng, vng ng ca chnh mnh lm ch da nh, nn gi l nhn nng.

Nng theo h vng ny bin in tung c cn thc, li ly cn thc lmduyn, thc tnh mnh mang khng c ch dn pht. Bn ly cn thc ca

mnh bin hin lm ch do chi, nn gi l duyn hin. Mi bit hai tngnhn duyn nui ln thc lu ch. Hai tng c th hoi m chn tng cathc lu ch chng hoi, ch ti trong m khng th t gi. V th ch gi llu ch chng gi l chn, nn c khc l tr li v khng tr li. Cho nnng thi lu ch lin chn, bng nhin bit ng tr v, chng qun chnng ta. Do , B tt c ra i chng nh duyn m hin. Nn ni tngdit m lu ch n y mi cu cnh dit. Bi v m thi hai tng hoi v


45/125

chng hoi ln lt lm nhn. Song ct ti m ng vng phn, ch chn tnhkhng khc. Ch ny l l do khin ngi tr ng nhin t hp.

Tm li, do v minh bt gic lm nhn v cnh gii h vng lm duyn, msinh ra cc tng nhim sinh dit. Hai tng nhn duyn nui ln thctng tc. Ngha l v m nn y ni tp kh h vng h lun t v th vnng ni cnh gii phn bit c thy bi t tm m thc lu chuynthun dng v minh sinh ra cc php sinh t tp nhim. Nhng chnh ni

php tp nhim lu chuyn , nu nhn (v minh) dit, thi duyn (cnhgii) dit. S y nhn dit v s duyn dit thi thc tng tc dit. Lu chtrin chuyn hon tnh, nhn duyn tr li bn tm thanh tnh, v thnh tung nhp chn tm mau hay chm l ty theo cn c v trnh tu hnh cahnh gi.

---o0o---BA TNH

Sc thi cc php s tri.

Thuyt tri thc ca o l Duy thc ly a li da thc lm trung tm lunchng rng ht thy u do thc bin hin. i vi Nhip lun, a li da lnhn duyn, mt trong bn duyn (ba duyn kia l ng v gin duyn, sduyn duyn, tng thng duyn), ci nhn t chnh yu pht sinh cc php.

Php y l php s tri, tc l nhng i tng c bit n. Php bao gmtt c c khng, tm vt, nhim tnh, thin c, m ng, thnh phm. Cn bnca cc php s tri l a li da. Ni cch khc, a li da l ngun gc ca vnvt, l ni nng ta ca vn vt.

i vi thn mnh v ngoi gii, Nhip lun ni a li da c tng mo saibit: Tng chung l chng t ca th gii ngoi, tng ring l chng tca t th ring bit. Tng chung l chng t khng sinh cm gic, tngring l chng t c sinh cm gic. A li da khi hin hnh t tnh (t tnhl cc php bit th khc nhau ngoi gii) thi gi l chng t thc, khi

hin hnh t th (t th, nguyn vn l ni x, l ci tng th gm c sugic quan tc sinh mnh v mi trng sinh hot, ni chung l qu bo) thigi l d thc thc. Nh vy, a li da tuy l nguyn l ca v tr nhng trn

phng din bn th lun, n li l nguyn l ca c nhn. Hai tc dng caa li da l kh nng duy tr thn mnh v ngoi gii (nng tr) v kh nng

pht hin hin tng t chng t thnh hin hnh (nng bin). S pht hinny tun theo lut tc nhn duyn v nghip bo. Nghip tc l hnh ng,


46/125


47/125

Thnh gio gi lp ta vo hai phn kin v tng ch l mt thi thit gito. Ng v php gi lp ch c theo ngha tc , ch khng c tht theongha chn . Ng v php ca phm phu ngu mui hon ton do vngtng ba t ch khng nng vo mt thc th no c. Do , bin k lvng hu.

i nghch vi bin k chp tng l vin thnh tht tng, dch t Phnng parinispanna svabhva. Vin thnh tht tng l th no? Gii thm mtkinh gii thch: L chn nh nht qun ca cc php, chn nh m B tt

phi do cc duyn t tinh tin dng mnh, tc ng l, v t duy ty hnhmi thng t, bng vo s thng t ny m tun t tu tp, cho n vthng chnh bin gic mi chng ng vin mn. Nh vy, vin thnh thtl mt thc hu vin mn thnh tu vo mi v mi lc do tinh tn tu hnhv chng c. Ni nh th khng c ngha l thc hu y c trn phng

din bn th hc v c th nhn thc bng hin lng hay t lng. Vinthnh tht ch hin l trong nhng qu trnh tu chng y gian kh v khngbao gi biu hin trc giy pht chng ng.

Gia bin k vng hu v vin thnh tht thc hu l y tha khi tnh, dcht ting Phn paratantra svabhva. Y tha khi tnh, theo Gii thm mt kinh,l c tnh duyn sinh ca cc php, ci ny c thi ci kia c, ci ny sinhthi ci kia sinh, khi t V minh duyn sinh hnh cho n Nh vy lton b kh un tp khi. Vy y tha khi c ngha l tt c mi hin tngu do nhng mi quan h h tng m c thnh lp. Tr php tc quan

h, khng c mt vt g tuyt i c. Vn hu trong th gian l tng i, cl c trong tng quan. Do , y tha l gi hu.

Theo thuyt ba tnh, th gii hin tng c ba mt. Mt y tha l thy ccphp do nhn duyn m c, l c mt cch tng i. Thc chng hn, lphp y tha khi; n hin hu nh cc duyn ch khng phi ci g tht c.Ni y tha m thy ng thy php thi l mt bin k, c m ch c vivng chp, gi l tnh c l khng. l c mt cch sai lm. Chng hnnh trng hp chp hai phn kin tng ca thc l tht ng tht php.

Nh tu hnh chng t l hai khng, khng ng khng php, chuyn thcthnh tr, by gi thy c l c i vi tu gic, gi l tnh khng l c. l mt vin thnh, c mt cch ch thc. Ng nhp vin thnh tht thi xala chp y tha v bin k. (Kinh i Pht nh)

Tuy nhin ch c hiu lm m cho rng theo thuyt ba tnh, th gii, ci thgii trong chng ta ang sng, c chia thnh ba, v ba thnh phn y


48/125

cu to nn th gii. Cng khng c ngha l c ba th gii ring bit khcnhau. Th gii vo bt c lc no lun lun vn ng l mt nhng cnhn thc nh bin k, hay y tha, hay vin thnh, ty theo nhn duyn thitit. Su ci lun hi, tri (thin), phi thin (a tu la), ngi (nhn), a ngc,ma i (ng qu), th vt (sc sanh) cng vy, u l gi thit t, tuy ngmt th gii , nhng d nh c nhn thc t nhng tm trng khcnhau, tt c u khng tht c.

Th gii trong ta ang sng bn nguyn vn khng nhim khng tnh,lun lun l nh th (yathbhta), th tnh ca n l Khng. Th giikhng nhim khng tnh y chnh l th gii ca chn tm. Tuy nhin, quanhng h tng tc dng vi th gii y, vng tng dy nim chy theongoi cnh, nhn ly ci nim chy theo ngoi cnh lm tm mnh, ri chpngoi vt l vt s hu ca mnh, cho nn ci th gii ta ang sng tr thnh

th gii bin k s chp. l th gii c nhn thc bi tm nhim,chuyn bin t th gii ca chn tm bi h vng phn bit.

Cng th gii y m cc bc Hin Thnh li thy khng tp nhim, khngbin k. l do s thng sut cc php vn khng t tnh, s liu tnguyn l hai khng, sc tm bt nh, tht tnh cc php l duy thc. Cngsng chung trong mt th gii, cc Ngi cng thy nh chng ta ma hnng, ma ng lnh, tri xanh, my trng, liu lc, bng hng. Nhng vitm dt vng, vi ci nhn c m rng trc gic quan ni ti thctnh, cc Ngi nhn chn tht c mt th gii vin thnh. Gi l vin thnh

v vin mn thnh tu do tinh cn n lc thc hnh mt tin trnh luyn tmgian kh nhm thm nhp thc tng v chn nh. Ni cch khc, cc Ngitrng tn th gii ca chn tm thnh ci th gii vin thnh, la cc phn

bit, dt ht h lun. ng v phng din nhn thc, th gii vin thnh dotu gic chng ng chnh l nit bn, l s dp tt ca mi vng tng bink. Nit bn l t thn thc ti, l chn nh v thng ngha ca cc php.

Cng u l mt th gii, nhng khi chp duyn khi l c thi hin ra thgii vng tng bin k, khi chng ng duyn khi l Khng thi hin ra

th gii vin thnh tht. Th gii y nh th no m c th khi thi chuynbin thnh th gii bin k ca k phm phu, khi thi chuyn bin thnh thgii vin thnh ca bc Thnh tr? Theo Duy thc, chnh l th gii vi

bn tnh y tha khi, gi tt l th gii y tha. V y tha hm duyn khi(prattya samutpda) nn th gii y tha l th gii cc php hu vi (hintng) trong chng sinh chm m trong lun hi sinh t v cng trong chng sinh c th chng nghim nit bn ngay hin ti, ngay bt c


49/125

giy pht no ct t c mi mi rng buc ca tham lam v dc vng.Th gii y tha trin chuyn bin i trong nhng giy pht thc chng y.Do , thuyt ba tnh khng nhng gii thch v cu trc ca th gii taang sng, m cn t nn tng lm ch nng cho nhng trin chuyn bini nh vy c th xy ra.

---o0o---

Khng mt khng khc.

Trong Nhip lun, cu trc ca th gii ba tnh c m t trong mt onvn xy dng quanh ch Phn paryyena. Pht xut t ch paryya c nghal ch ng ngha (synonym), ch paryyena cng c nh ngha lch ng ngha hay mt ch c th ci bin. N cn c ngha l lunlu, ln lt lun phin. Huyn Trng dch l d mn, d danh, bit danh,tt c u thun hp vi ch ng ngha. An Hu nh ngha paryya ltn khc (d danh; nmntara) v ni: paryya cho bit mt s vt (artha)c nhiu tn gi khc nhau (sabda). Ghp vi ch dharma, dharma-paryyac dch l php mn (ca vo o). Cc gio l m c Pht thuyt dy,i ly lm php tc, nn ku l php. Php y l ni thng t cho chngsinh, do m vo o v c o, nn ku l mn. o Pht rt nhiu

php mn, mun t s nhiu y, ngi ta ni tm vn bn ngn php mn.S d c nhiu php mn l v c Pht thuyt ging o l ty theo s khcnhau v lng ca thnh chng v mi mt, nh cn c, trnh , ngn ng,

l lun, v..v... Nh vy cng c ngha l, mt thc ti m c th gi theonhiu tn sai khc, hay mt thc ti m c th thuyt ging lun lu nhiucch khc nhau. Tm li, paryya v paryyena u hm kh nng chuyn

bin ra nhiu mt, kh nng trin chuyn ra nhiu tn gi khc nhau.

Sau y l on vn Nhip lun dng ch paryyena din t ba mt khcnhau ca cng mt th gii: Ba tnh khc nhau hay khng khc? Nn nikhng phi khc nhau, hay khng phi khng khc. Bi v y tha do mt khc(paryyena) m chnh y tha l y tha (paratantra), do mt khc (paryyena)m chnh y tha l bin k (parikalpita), do mt khc (paryyena) m chnh ytha l vin thnh (parinispanna). Do mt no m chnh y tha l y tha? L dochng t hun tp m khi ra. Do mt no m chnh y tha l bin k? Vl i tng ca bin k, l s chp ca bin k. Do mt no m chnh y thal vin thnh? L tuyt i khng nh ci c ca i tng bin k.

Trong on vn trn, c ba chuyn bin lin h n bn danh t: y tha l ytha, y tha l bin k, v y tha l vin thnh. Y tha c ni n trc tin v


50/125

chim mt v tr c bit v ni bt trong ba chuyn bin. Trong Nhip luny tha c trnh by theo nh phn y a, ngha l chia ra hai phn nhimv tnh: Ni y tha, bin k l tp nhim, vin thnh l thanh tnh, v y thakhi ln hai phn y. Li vn nh vy l m ch kh nng trin chuynca y tha. Ch phn y khng c ngha l hp li hai phn y thi hinthnh y tha. Nn hiu l hai mt t l ra khi y tha chuyn bin. Nh ththi mu thun chng i vi s chia y tha ra lm ba mt nh trong on vntrn? Hn na, lm th no phn bit gia hai y tha trong cu: do mtkhc m chnh y tha l y th

huu the va thoi gian - hong duong

Documents