hús með sál i
DESCRIPTION
Grundarstígur 10, 105 Reykjavík. Skoðunarferð og fróðleiksmolar um húsið.TRANSCRIPT
HÚS MEÐ SÁL I
Hannesarholt, Grundarstíg 10, 105 Reykjavík
GRUNDARSTÍGUR 10, HAUST 2009
BYGGING HÚSSINS
Húsið var byggt árið 1915 fyrir Hannes Hafstein,
fyrsta ráðherra Íslands
Húsið teiknaði Benedikt Jónasson verkfræðingur
Húsið er voldugt tvílyft steinhús með mansardþaki,
hátt til lofts og fallega skreyttir gipslistar í kverkum og
í kringum ljósakrónur.
Húsið er meðal 15 elstu steinhúsa í Reykjavík
og var byggt í kjölfarið á Reykjavíkurbrunanum
árið 1915.
EIGENDUR FRÁ UPPHAFI
Hannes Hafstein fyrrv. ráðherra Lét smíða húsið og flutti inn í október 1915, þá
ekkjumaður, ásamt fjölskyldu sinni.
Magnús Pétursson bæjarlæknir Keypti húsið 1923 eftir andlát Hannesar (des. 1922).
Helgi Guðbrandsson sjómaður frá Akranesi og Guðrún Illugadóttir ásamt börnum sínum Fjölskyldan keypti húsið 1928 – húsið í eigu ýmissa
fjölskyldumeðlima til ársins 2007.
Ragnheiður J. Jónsdóttir og Arnór Víkingsson Keyptu húsið í des. 2007
HANNES HAFSTEIN
MAGNÚS PÉTURSSON BÆJARLÆKNIR
Magnús Pétursson (1881 – 1959) var læknir í Stranda-héraði 1909 - 1923 og gerðist þingmaður þess 1914 - 1923.
Hann tók virkan þátt í sjálfstæðisbaráttunni og var formaður fullveldisnefndar sem starfaði milli þinga 1917 - 18. Hann var einnig í milliþinganefnd um berklavarnir og stóð m.a. ásamt öðrum að frumvarpi varðandi berklavarnir sem var stærra spor en annars staðar þekktist þó ekki næði allt í því fram að ganga.
Magnús tók við embætti bæjarlæknis í Rvík 1922 og síðan héraðslæknis (embættin sameinuð 1932) til 1949.
Magnús var tvíkvæntur og missti fyrri konu sína 1914. Þau áttu saman Pétur lækni sem lést 1949. Seinni kona hans var Kristín Guðlaugsdóttir. Þau eignuðust 4 börn en eitt þeirra, Anna, lést 1947.
HELGI OG GUÐRÚN
Guðrún Illugadóttir (1869-1944) og Helgi Guðbrandsson (1864-1945) með tólf af
þrettán börnum sínum. Myndin er tekin á árunum 1912 eða 1913 en fjölskyldan
flutti á Grundarstíg 10 árið 1928.
GENGIÐ UM HÚSIÐ
Við hefjum
skoðunarferðina í
kjallaranum.
Húsið er kjallari, tvær
hæðir og ris.
KJALLARINN
Í kjallaranum voru oftast leigð út
tvö herbergi.
Þar höfðu ýmsir aðsetur í
gegnum tíðina. T.d.
• Maður nokkur sem líklega
smíðaði sjálfur dívana og
legubekki og seldi;
•Efnagerð Friðriks Magnússonar
•Stefán nokkur málari hafði
aðstöðu fyrir ýmislegt. dót,
•Myndlistardeild frá Myndlista- og
handíðaskólanum, Grundarstíg 2
•Stefán Rafn fornbókasali hafði
bókasafn sitt þarna.
•Keramikverkstæði var þarna um
árabil.
1. HÆÐIN - FORSTOFUHERBERGI
Upphaflega var skrifstofa
Hannesar Hafstein íÍ
forstofuherberginu (til hægri
þegar gengið er inn á 1. hæð).
Síðari eigendur (börn Helga),
Anna Helgadóttir og Einar M.
Einarsson leigðu þetta
herbergi út um árabil.
Leigjendurnir voru gjarnan
nokkuð þekktir einstaklingar en
kannski ekki alltaf
fyrirmyndarleigjendur...
Eftir að Anna lauk námi sem
snyrtifræðingur (líklega með
þeim fyrstu sem það gerði hér)
var hún með snyrtistofu í
herberginu í mörg ár.
1. HÆÐ - SVEFNHERBERGI HANNESAR
Í þessu herbergi við hliðina á forstofuherberginu (forðum skrifstofu Hannesar o.fl.)
var svefnherbergi Hannesar og hérna lést hann 13. desember 1922. Úr þessu
herbergi er innangengt bæði í forstofuherbergið og dagsstofuna.
1. HÆÐ - DAGSTOFA
“Hvíta stofan” var dagstofa
og vinstra megin við
þennan glugga stóð í mörg
ár píanó á meðan
fjölskylda Helga og
Guðrúnar bjó þarna.
Á þeim árum var oft mikill
glaumur og gleði í húsinu –
mikið spilað og sungið.
Margir úr fjölskyldunni gátu
gripið í hljóðfæri og spilað.
Úr þessari stofu var gengið
inn í svefnherbergi
Hannesar.
1. HÆÐ - BORÐSTOFA
Þessi “rauða” stofa var í
áraraðir notuð sem
borðstofa, líklega alveg frá
tíma Hannesar Hafstein og
fjölskyldu.
Undir parketinu sem nú er
á stofunni ku leynast lítill
“bjöllupedall” sem notaður
var til að kalla á
vinnukonurnar...
1. HÆÐ - ELDHÚSIÐ
Eldhúsið var lengst af mun
minna – baðherbergið náði
lengra inn í eldhúsið og það
var í raun passlegt fyrir tvær
manneskjur. Því var
hinsvegar breytt fyrir all
nokkrum árum síðan þegar
sett var sturta á baðið í stað
baðkars og eldhúsið
stækkað að sama skapi.
GENGIÐ UPP Á AÐRA HÆÐ
Takið eftir litaða glerinu í
gluggunum við stigann – áður
fyrr voru fleiri rúður litaðar en
líkast til ekki alltaf einfalt að fá
litað gler ef eitthvað kom upp
á.
2. HÆÐ – STÓRA ELDHÚSIÐ
Eldhúsið á 2. hæð var tvískipt
um árabil, þ.e. tvær fjölskyldur
(börn Helga) sem notuðu það.
Sem eldhúsborð var notuð
hesthúshurð sem var sléttuð
og síðan klædd með dúk og
settir kantlistar. Fjölskyldan
borðaði við þetta ágæta borð
og hafði hver sitt sæti. Það
þótti tíðindum sæta þegar
krakkarnir forfrömuðust og
færðust úr sínu fyrsta sæti
eitthvert annað.við borðið.
Þetta þótti gott eldhús því þar
var bæði gas og rafmagn.
2. HÆÐ – LITLA ELDHÚSIÐ
Í þessu pínulitla
eldhúsi á 2. hæð var
áður bað/salerni.
2. HÆÐ – BAÐHERBERGI, ÁÐUR SVEFNHERBERGI
Þetta var upphaflega
svefnherbergi og hér sváfu
t.d. Helgi Guðbrandsson og
dóttir hans Hólmfríður
(Fríða). Hún var
konfektgerðarkona og vann
síðast hjá Petersen í
Ingólfsbakaríii á horni
Vonarstrætis og
Tjarnargötu. Hún skreytti
m.a. Vínarbrauð,
kókoskökur og negrakossa.
Oft kom hún heim með
brauð á kvöldin.
Fríða var “spartönsk” í eðli
sínu, átti upphlut og
peysuföt og svo vinnugalla
sem hún notaði í bakaríinu.
2. HÆÐ – “STOFA FRÍÐU”
Í þessu herbergi á 2. hæð
var “stofan hennar Fríðu”,
Hólmfríðar, dóttur Helga
Guðbrandssonar. Einnig
hafði Tryggvi bróðir hennar
þar oft aðsetur og þar var
m.a mikið um fundi.
2. HÆÐ - SVEFNHERBERGI
Í þessu herbergi og stofunni
við hliðina á réðu þær
ríkjum Kristjana, móðir
Hannesar og Sigríður
tengdamóðir hans. Að
öllum líkindum var þetta
svefnherbergi annarrar
þeirra.
Þetta herbergi var síðar oft
leigt út eins og fleiri á
hæðinni.
2. HÆÐ – STOFA MEÐ SVÖLUM
Þetta var eftir því sem best
er vitað sameiginleg stofa
gömlu kvennanna, Kristjönu
móður Hannesar og Sigríðar
tengdamóður hans sem
báðar bjuggu á heimili hans
á Grundarstíg.
Síðar meir var þessi stofa
gjarnan leigð út ásamt
herberginu við hliðina á.
2. HÆÐ - SVEFNHERBERGI
Þetta herbergi hefur löngum
verið notað sem svefnherbergi
enda á afar rólegum og
notalegum stað. Hér svaf að
líkindum önnur gömlu
kvennanna, Kristjana móðir
Hannesar eða Sigríður
tengdamóðir hans – þær
höfðu sitt hvort svefnherbergið
og stofu á milli.
Síðar var þetta t.d.
svefnherbergi Andreu dóttur
Helga Guðbrandssonar.
Loks var þetta gjarnan leigt út
ásamt stofunni við hliðina á.
GENGIÐ UPP Í RISIÐ
Hér ér lágt undir loft á
leið upp stigannog þeir
sem eru í hærri
kanginum neyðast til að
beygja höfuð sín ögn.
Í risinu er eingöngu eitt
afmarkað herbergi,
annað pláss var notað
fyrir geymslur.
LOFTIÐ - HERBERGIÐ
Það er vitað að Hannes lék sér
mikið við dætur sínar í þessu
súðarherbergi og límdi m.a.
silfurstjörnur í loft herbergisins.
Í herberginu voru bækur og
Hannes dvaldi hér tímunum
saman.
Eftir 1928 sváfu hér þrjár um
árabil, Guðrún Illugadóttir og
dætur hennar Ingigerður og
Júlía. Guðrún vann hér flesta
daga við að tæja ull og kemba
og spinna. Síðar svaf Grétar
Guðbergsson í herberginu og
málaði það í bláum lit sem
Sigurður Guðmundsson málari
útvegaði og tjáði honum að
þannig hefði herbergið verið í
tíð Hannesar.
LOFTIÐ
Ekki var sofið á loftinu
nema í súðarherberginu
hér á undan. Að öðru
leyti var það notað sem
geymsla.
LOFTIÐ
Hér voru gjarnan geymdar
bækur. Undir súðinni á
loftinu voru líka geymdar
sultur og saftir og geymslu-
plássið skiptist á milli
fjölskyldnanna (afkomenda
Helga og Guðrúnar) sem
bjuggu í húsinu.
RISTAR Í HÚSINU
Ristarnar hafa þjónað húsinu vel í gegnum tíðina – það var
ætíð mjög gott loft í húsinu þó ekki væru opnanlegir gluggar
vegna veðurs.
LEIÐARLOK
Ferðinni er lokið að sinni. Hægt er að skoða
“Hús með sál II” þar sem stiklað er í gegnum
tíðina með aðstoð auglýsinga, minningaorða
o.fl. sem viðkemur Grundarstíg 10 á einn eða
annan hátt.
Takk fyrir komuna.