hr en financien
DESCRIPTION
Workshop Financien voor HR ManagerTRANSCRIPT
1 GITP 18-10-2010
HR en financiën
Een inleiding
18 oktober 2010
drs. ing. Rob Latten MBA
013 - 464 80 99
Rob Latten 18-10-2010
2
18-10-2010
Een overzicht
Procesbeheersing
Risicomanagement modellen (COSO)
Beheersing ICT
Financieel management
Management and cost accounting
Financial accounting
Treasury
Corporate Governance
AO / IC
Kosten en kostprijzen
Budgettering
Management-informatie (BSC)Corporate finance
(o.a financiering, aantrekken middelen)
Cashmanagement
(o.a. geldstroom- en liquiditeitenbeheer)
Jaarverslaggeving
(o.a. balans, w/v-rekening, kasstroomoverzicht)
Ratio-analyse
Regelgeving (RJ, IFRS, etc.)
Sarbanes Oxley en Tabaksblat
In control statement
Besturing, toezicht en afleggen
van verantwoording.
Rob Latten 18-10-2010
3
18-10-2010
Agenda
1. strategie
2. financiën
3. wet op de jaarrekening
4. ratio – analyse
5. HR-accounting
Rob Latten 18-10-2010
4
18-10-2010
Goed personeelsbeleid is lastiger dan
financieel beleid<
Rob Latten 18-10-2010
5
18-10-2010
Vakjargon
Rob Latten 18-10-2010
6
18-10-2010
Wie doet wat (functies)?
Controller
Financieel directeur
Accountant (in vs. ex)
Financieel administrateur
en boekhouder
Rob Latten 18-10-2010
7
18-10-2010
1. strategie
Rob Latten 18-10-2010
8
18-10-2010
Huidige situatie
Verleden, feiten, analyseren
Toekomstige
situatie
Implementatieplan,
acties,
control: controle en
bijsturing
Visie, missie,
doelstellingen,
strategie, beleid
Aannames, onzekerheid,
onvolledige informatie
Business plan
Probleem analyse
Invoering gemaakte
keuze
Strategieformulering
Rob Latten 18-10-2010
9
18-10-2010
Samenhang begrippen
Rob Latten 18-10-2010
10
18-10-2010
Essentie van strategieOmgeving
Markt
Klanten
Resultaten Mensen Middelen Structuur Cultuur Ketens
Leveranciers
Bedrijfskolom
Maatschappij
EXTERNkansen en bedreigingen
INTERNsterktes en zwaktes
Missie
Visie
Strategie:
- Doelstellingen
- Maatregelen, scenario's
Rob Latten 18-10-2010
11
18-10-2010
Cirkel van Deming
Borging
Continue verbeterin
g
Plan Do
Act Check
Rob Latten 18-10-2010
12
18-10-2010
Hoe werkt strategie?
Kaders
Rapportage
Excepties
PLAN - O1Maken
Operationeel plan
ACT – O4 Bijsturen
Operationeel plan
DO – O2 Uitvoeren, MetenOperationeel plan
OPERATIONEELBESTUREN
PLAN - T1Maken
Tactisch plan
CHECK – T3 TactischeControl
ACT – T4 BijsturenTactisch plan
DO – T2 Uitvoeren, MetenTactisch plan
TACTISCHBESTUREN
Kaders
Rapportage
Excepties
PLAN - S1 Maken
Strategisch plan
CHECK – S3 Control
Strategisch plan
ACT – S4 Bijsturen
Strategisch plan
DO – S2 Uitvoeren, MetenStrategisch plan
STRATEGISCHBESTUREN
CHECK – O3 OperationeleControl
BesturendeProcessen
Rob Latten 18-10-2010
13
18-10-2010
Methoden en technieken van beheersing Plan Do Check Act
Financial control
Meerjarenbegroting Jaarbegroting
Administratieve organisatie Boekhouding
Interne controle Financial audit Benchmarking Managementsrapportage Jaarrekening Datawarehouse
Rolling forecast
Cost control
Activiteitenplanning Budgetteren ABC
Boekhouding Kostenverdeelstaat
Budgetrapportages Make-or-buy Outsourcing SSC
Tactical control
Situatieanalyse Strategieformulering
KSF en KPI BSC Kerntakenbudgettering Activiteitenplannen
BSC Kerntakenbudgettering Operationele auditing
BSC Kerntakenbudgettering
Process control
Uitgangspunten procesinrichting
KSF en KPI Risicoanalyse 7-stappenmodel
Interne controle Operational audit Proces benchmarking
Procesinrichting
Chain control
SWOT CRM SRM SLA Preferred suppliers
ERP CRM SRM Procesmanagement
Managementsrapportage Outsourcing Voorraadoptimalisatie
Project control
GOTIK GOTIK GOTIK GOTIK
Bron: Franssen, M. en Schepers, F. (2004).
Rob Latten 18-10-2010
14
18-10-2010
2. financiën
Rob Latten 18-10-2010
15
18-10-2010
Verschil in aandacht
> Externe belanghebbenden (afnemers,
kredietinstellingen, aandeelhouders, leveranciers):
– Verstrekken van informatie
– Afleggen van verantwoording
> Interne belanghebbenden (management en werknemers):
– Planningsbeslissingen
– Control-beslissingen
Rob Latten 18-10-2010
16
18-10-2010
De spelregels
> Er is (financiële) informatie nodig voor diverse
betrokkenen.
> Er is (financiële) informatie nodig om de
organisatie aan te sturen, te richten op de
toekomst.
> Er zijn randvoorwaarden (zoals wetten) die
leiden tot boekhoudkundige systemen (de
spelregels).
Rob Latten 18-10-2010
17
18-10-2010
Rob Latten 18-10-2010
18
18-10-2010
Beleidscyclus (1)
Jaarplan
begroting
Kwartaalcijfers
budget
Jaarverslag
evaluatie
Strategisch plan
Meerjarenplan
toekomst
Rob Latten 18-10-2010
19
18-10-2010
Beleidscyclus (2)
Juni: businessplan
April: jaarverslag
kwartaalcijfers
Juli: halfjaarcijfers
September: uitgangspunten
jaarplan en begroting
Oktober: kwartaalcijfers
December: jaarplan en begroting
Rob Latten 18-10-2010
20
18-10-2010
3. Wet op de Jaarrekening
Rob Latten 18-10-2010
21
18-10-2010
Wet op de jaarrekening (1)
“De jaarrekening geeft,
volgens normen die in het maatschappelijk verkeer
als aanvaardbaar worden beschouwd,
een zodanig inzicht dat
een verantwoord oordeel kan worden gevormd
omtrent het vermogen en het resultaat,
alsmede voor zover de aard van een jaarrekening
dat toelaat,
omtrent de solvabiliteit en de liquiditeit van de
rechtspersoon”.
Rob Latten 18-10-2010
22
18-10-2010
Wet op de jaarrekening (2)
> Boek 2, titel 8 B.W., art. 360-404
> rechtspersonen
> “belanghebbenden” inzicht geven
> voorschriften
> goedkeuring door A.V.A.
> deskundigen verklaring
> beroep bij ondernemingskamer
Rob Latten 18-10-2010
23
18-10-2010
Eisen aan het jaarverslag
Beginselen:> voorzichtigheid (verliezen meteen nemen)> realisatie (winsten nemen als gerealiseerd)> toerekening (kosten en opbrengsten toerekenen)> continuïteit (werkzaamheden lopen door)
Substance over form
Criteria:> getrouwheid> duidelijkheid> stelselmatigheid
Rob Latten 18-10-2010
24
18-10-2010
Externe verslaglegging Een jaarverslag dient te bevatten:
A. Jaarrekening (financiële gegevens):
1. Balans
2. Winst- en verliesrekening (=resultatenrekening)
3. (evt.) Herkomst en besteding van middelen (=kasstroom)
4. Toelichting of uitsplitsing van de gegevens.
B. Overige gegevens:
5. Directieverslag
6. Verslag Raad Van Commissarissen
7. Accountantsverklaring.
C. Verwachtingen voor de toekomst
Rob Latten 18-10-2010
25
18-10-2010
Andere wetgeving> Nederlandse wet op de jaarrekening is ondergeschikt
aan de IFRS. Daarnaast regels opgesteld door de raad
voor de jaarverslaglegging (RJ).
> IFRS (per 1-1-2005) voor alle ondernemingen die op de
Europese beurs zijn genoteerd. Geldig voor de gehele
Europese Unie. Opvolger van de IAS. Opgesteld door de
IASB.
> US-GAAP voor alle ondernemingen die op de
Amerikaanse beurs zijn genoteerd.
> Amerikaanse beurswaarhond (SEC) wil IFRS en US-
GAAP nu meer laten aansluiten en verplichting tot
dubbele rapportage verlichten.
Rob Latten 18-10-2010
26
18-10-2010
Accountantverklaring
> In grote lijnen vier soorten
– Een goedkeurende accountantsverklaring
– Een afkeurende accountantsverklaring (wezenlijke
bedenking)
– Een verklaring van oordeelonthouding (wezenlijke
onzekerheid)
– Een verklaring met beperking (materiële bedenking
of onzekerheid)
Rob Latten 18-10-2010
27
18-10-2010
Alleen accountantverklaring (1) ?
> Opdrachtbevestiging van de accountantZoek de reikwijdte van de opdracht. Kan verder gaan dan een
accountants assurance, de zgn "additional agreed on procedures"
(b.v uitbrengen v/e accountantsverslag naast een opinie). Ook: wat
gebeurt bij signalen van onvolkomenheden (audit bevindingen op
bijv. de gebieden: fraude, AOIC of verslaggeving) en de "quality
standards"
> Management letterRicht zich alleen en uitsluitend op de kwaliteit van de administratieve
organisatie en de hierin minimaal aanwezige interne beheersing. Dit
verslag moet schriftelijk gebeuren. Vaak wordt dit alleen uitgebracht
indien de acc. hiertoe voldoende aanleiding voor heeft.
Rob Latten 18-10-2010
28
18-10-2010
Alleen accountantverklaring (2) ?
> AccountantsrapportDit rapport richt zich op het beeld van de jaarrekening
> "Letter of Representation“Ook wel “bevestiging bij de jaarrekening” genoemd.
Informatie over alle zaken waarover de accountant geen
sluitende assurance kan verkrijgen en aldus het
verantwoordelijke mgt laat verklaren dat hierin geen
impact voor zijn werkzaamheden kan en zal
voortkomen. Idem voor een "lawyers of fiscal letter"
Rob Latten 18-10-2010
29
18-10-2010
3 a. Verleden
Rob Latten 18-10-2010
30
18-10-2010
Huidige situatie
Verleden, feiten, analyseren
Toekomstige
situatie
Implementatieplan,
acties,
control: controle en
bijsturing
Visie, missie,
doelstellingen,
strategie, beleid
Aannames, onzekerheid,
onvolledige informatie
Business plan
Probleem analyse
Invoering gemaakte
keuze
Strategieformulering
Rob Latten 18-10-2010
31
18-10-2010
3 belangrijke administraties
> Resultatenrekening (periode)
> Balans (moment)
> Kasstroomoverzicht (periode)
Rob Latten 18-10-2010
32
18-10-2010
Definities
Winst- en verliesrekening:“Een weergave van de in een bepaalde periode behaalde opbrengsten, de in verband daarmee gemaakte kosten en het resultaat”.
Balans:“Een systematisch ingedeelde en in cijfers uitgedrukte moment opname van bezittingen, schulden en eigen vermogen”.
Rob Latten 18-10-2010
33
18-10-2010
bijzondere baten en lasten +/-
Nettoresultaat =
financiële baten en lasten (rentekosten, verlies op deelnemingen, belastingen) +/-
Resultaat uit gewone bedrijfsvoering =
Winst & verliesrekening
Opbrengsten = omzet
kosten met betrekking tot de bedrijfsvoering -/-
Bedrijfsresultaat =
Rob Latten 18-10-2010
34
18-10-2010
Balans (SCONTRO)
Activa
vast
> materieel
> immaterieel
> financieel
vlottend
> voorraden en onderhanden werk
> vorderingen en debiteuren
> effecten
> geld of Liquide middelen
Passiva
eigen vermogen
> geplaatst kapitaal
> reserve
voorzieningen
lang vreemd vermogen
kort vreemd vermogen
Rob Latten 18-10-2010
35
18-10-2010
Balans en Resultatenrekening
Als je bij het boekhouden uiteindelijk alle boekingen hebt
gemaakt en de rekeningen optelt ontstaan er twee finale registraties:
BalansOverzicht van spullen
die je bezit én hoe het
gefinancierd is.
Vaste activa
Vlottende activa
Eigen vermogen
Schulden
ResultatenrekeningOverzicht van opbrengsten
en kosten in een bepaalde
periode.
Opbrengsten <.
Kosten <.
Resultaat <.
Gebouwen, auto’s,
computers, lang lopende
beleggingen enz.
Geld in kas en op bank,
voorraden,
vorderingen (debiteuren).
Leningen, hypotheek,
nog niet betaalde
facturen (crediteuren).
Eenvoudig gezegd:
bezittingen-schulden.
Balans = Resultatenrekening =
Activa Passiva
Rob Latten 18-10-2010
36
18-10-2010
Relatie Balans en
Resultatenrekening
Balans op 1 januari
VA 100
VlotA 100
Totaal 200 200
Eigen vermogen 50
Schulden 150
Resultatenrekening
Opbrengsten 300
Kosten 225
Resultaat 75
Balans op 31 december
VA 100
VlotA 175
Totaal 275
Eigen vermogen 125
Schulden 150
50+75=..
De toename van het
Eigen Vermogen zit hier
deels in vorderingen
en deels op bankrekening.
Begin eigen vermogen
Plus Resultaat =
Eind eigen vermogen
Rob Latten 18-10-2010
37
18-10-2010
Herkomst:• nettowinst
• afschrijvingen
• des-investeringen
• extra vermogen
(eigen of vreemd)
Besteding• investeringen
• toename voorraden
• toename debiteuren
• rentebetalingen
• aflossing schulden
Herkomst/besteding van middelen = kasstroom (1)
Rob Latten 18-10-2010
38
18-10-2010
Herkomst/besteding van middelen = kasstroom (2)
Exploitatieresultaat (boekhoudkundig)
± Aanpassing voor Operationele activiteiten
± Aanpassing voor Investeringsactiviteiten
± Aanpassing voor Financieringsactiviteiten
Geeft: Mutatie Liquide middelen
Rob Latten 18-10-2010
39
18-10-2010
Bepalende factoren van de
kasstromen uit bedrijfsactiviteiten
Omzet
Bedrijfskosten
+ Bedrijfsresultaat=
Afschrijvingen
Storting/onttrekking
voorzieningen
Belasting over
bedrijfsresultaat
+
+
+
Middelen uit
bedrijfsactiviteiten
na belasting=
Toename in
werkkapitaal
Investering in
Materiele
vaste activa
Kasstroom uit
bedrijfsactiviteiten
-
-
=
Rob Latten 18-10-2010
40
18-10-2010
Startbalans 1 jan 2007 Resultatenrekening 2007 Eindbalans 31 dec 2007
Activa
Spullen+vorder.
Passiva
Eigen Vermog.
Vreemd Vermog.
Omzet
Directe kosten –
Overige kosten -
netto winst 2004
netto winst
afschrijvingen +
toe- afname van:
debiteuren, voorrad,
crediteuren, leningen
en vaste activa.
Mutatie contant geld-�Cash Flow
Activa
Spullen+vorder.
Passiva
Eigen Vermog.
Vreemd Vermog.+ =
Kasstromen 2007
Beginfoto Video Eindfoto
Afschrijvingen
worden weer
bij netto winst
opgeteld.
Samenhang drie registraties
Rob Latten 18-10-2010
41
18-10-2010
Cash is fact,
profit is an opinion
Rob Latten 18-10-2010
42
18-10-2010
Rob Latten 18-10-2010
43
18-10-2010
Beoordeling jaarverslag
Beoordeel het verslag o.a. op:
1. vorm
2. cijfers op zich
3. recente gebeurtenissen
4. trends
5. overige aandachtspunten
Rob Latten 18-10-2010
44
18-10-2010
Jaarverslag: 1. vorm
> balans
> winst & verliesrekening
> kasstroomoverzicht
> toelichting
> directieverslag
> verslag commissarissen
> accountantverslag
> toekomst verwachtingen
Rob Latten 18-10-2010
45
18-10-2010
Jaarverslag: 2. cijfers op zich
> onduidelijke posten (overige kosten, overhead)
> alle dochters geconsolideerd?
> niet uit de balans blijkende verplichtingen
> schulden met onderpand
> voorzieningen
Rob Latten 18-10-2010
46
18-10-2010
Jaarverslag: overige
> Recente gebeurtenissen:
Zijn aspecten als reorganisaties, ICT, nieuw
kapitaal, investeringen, e.d. in de cijfers terug te
vinden?
> Trends:
Meerdere jaren achter elkaar zetten en wordt
een tendens zichtbaar?
> Overige:
Kwaliteit, concurrentie, leveranciers,
productvernieuwing, enz..
Rob Latten 18-10-2010
47
18-10-2010
Analyseren jaarverslag
> absolute getallen (kerncijfers)
> trends, getal los of t.o.v. andere getallen
> verhoudingsgetallen (ratio’s)
> voor vergelijking:
– in de tijd
– met andere bedrijven
– met een normwaarde.
Rob Latten 18-10-2010
48
18-10-2010
3 b. Toekomst
Rob Latten 18-10-2010
49
18-10-2010
Huidige situatie
Verleden, feiten, analyseren
Toekomstige
situatie
Implementatieplan,
acties,
control: controle en
bijsturing
Visie, missie,
doelstellingen,
strategie, beleid
Aannames, onzekerheid,
onvolledige informatie
Business plan
Probleem analyse
Invoering gemaakte
keuze
Strategieformulering
Rob Latten 18-10-2010
50
18-10-2010
Het is net goochelen<<
voorspellen is moeilijk, zeker als het om de toekomst gaat
Rob Latten 18-10-2010
51
18-10-2010
3 c. Heden
Rob Latten 18-10-2010
52
18-10-2010
Huidige situatie
Verleden, feiten, analyseren
Toekomstige
situatie
Implementatieplan,
acties,
control: controle en
bijsturing
Visie, missie,
doelstellingen,
strategie, beleid
Aannames, onzekerheid,
onvolledige informatie
Business plan
Probleem analyse
Invoering gemaakte
keuze
Strategieformulering
Rob Latten 18-10-2010
53
18-10-2010
4. Ratio-analyse
Rob Latten 18-10-2010
54
18-10-2010
Rob Latten 18-10-2010
55
18-10-2010
Balanced Scorecard
Klanten
Op welke kritieke factoren beoordelen klanten ons?
Processen
Wat is essentieel in onze
bedrijfsprocessen?
Lerend Vermogen
Waardoor zijn we in staat in de toekomst te blijven verbeteren?
Financieel
Wat bepaalt het succes naar de aandeelhouders?
Business Balanced Scorecard
Financieel
PERSPECTIEF
Intern/
Organisatie
PERSPECTIEF
Klant
PERSPECTIEF
Innovatief/
Verbeter
PERSPECTIEFDASHBOARD
Prestatie Indicatoren
Kritieke
Succes
Factoren
Kritieke
Succes
Factoren
Rob Latten 18-10-2010
56
18-10-2010
Aandachtsgebieden BSC
Business Balanced Scorecard
Financieel
PERSPECTIEF
Intern/
Organisatie
PERSPECTIEF
Klant
PERSPECTIEF
Innovatief/
Verbeter
PERSPECTIEF
Financieel
Klanten
Lerend Vermogen
CultuurStructuurResultaten
Resultaten MiddelenMensen
Resources
Rob Latten 18-10-2010
57
18-10-2010
Voorbeeld managementcockpit
> Leversnelheid.
> Percentage productie-uitval.
> Verhouding uitvoering –
ondersteuning.
> Omvang van voorraad.
Organisatorisch
terrein
> Verandering marktaandeel.
> Groei per marktsegment.
> Waarderingscijfers van
klanten.
> Klachten van klanten.
> Verhouding offertes – orders.
> Aantal nieuwe producten.
Marktpositie
> Veranderingen in
winstcijfers.
> Verhouding eigen en vreemd
vermogen.
> Omzetkosten verhouding.
> Marges per product.
> Omzet per werknemer.
> Kostprijsontwikkeling
Financieel terrein
CriteriaAspecten
> Snelheid technologische
vernieuwing.
> Kosten duurzame
productiemiddelen.
> Effectiviteit van
hulpmiddelen.
> Basis – competenties.
> Innovativiteit.
Technologisch
terrein
> Omvang
personeelsbestand.
> Opleidingskosten.
> Verhouding indirect –
totaal.
> Verandering in personele
kosten.
> Personeelsverloop en
verzuim.
Personeelsterrein
CriteriaAspecten
Rob Latten 18-10-2010
58
18-10-2010
Financiële analyse:
beoordelen financiële performance
Omloopsnelheid Winstgevendheid
Solvabiliteit Liquiditeit
Welk rendement wordt
over het geïnvesteerd
vermogen behaald?
Wat is de winst in % van omzet?
Wat is de winst per aandeel?
Hoe worden de kortlopende
financieringsbehoeften ingevuld?
Hoeveel werkkapitaal heeft de
onderneming nodig?
Hoe efficiënt wordt geïnvesteerd
vermogen gebruikt?
Wat is het hefboomeffect?
Kan de onderneming zijn
renteverplichtingen nakomen?
Rob Latten 18-10-2010
59
18-10-2010
Dupont-schemaVolume
Prijs
Omzet
Bedrijfsresultaat
Rendement op
geïnvesteerd
vermogen
Bedrijfs-
kosten
OHW
Crediteuren
Vaste activa
Vorderingen
Immateriële
vaste activa
Bedrijfsgebonden
vermogen
Directe
Variabele
kosten
Directe
Vaste
kosten
Overhead
kosten
Rob Latten 18-10-2010
60
18-10-2010
5. HR-accounting
Rob Latten 18-10-2010
61
18-10-2010
HR-Performance
> Afgeleid van performance organisatie
> Resultaat in meetbare indicatoren
> 2 cruciale vragen:
– Welke manier kosten te besparen?
– Hoe prestaties organisatie verbeteren in korte terugverdientijd?
> Denkwijze bestuurders: winst, werkkapitaal, productiviteit en kwaliteit
> HR: plan-do-check-act
> Meetbaar en zichtbaar maken cijfers HR
Rob Latten 18-10-2010
62
18-10-2010
HR-functie?
> Wat is de wezenlijke bijdrage van de HR-functie
aan de organisatiedoelstellingen?
> Inspanningen meten en terugkoppelen
> Groei HRA:
– Van aanbod naar vraag gestuurd
– Van vraag gestuurd naar prestatiegericht
– Van prestatie- naar performancegericht
> Kern: Return on investment
Rob Latten 18-10-2010
63
18-10-2010
Sturen op menselijk kapitaal
HR-beleid leidt tot betere prestaties?
Causaliteit niet wetenschappelijk aangetoond
Waardebepaling menselijk kapitaal
> Op basis van gemaakte kosten
> Op basis van marktwaarde
> Op basis van opbrengsten
Zichtbaar maken van de waarde !
Rob Latten 18-10-2010
64
18-10-2010
HR-accounting
> HR moet nut aantonen
> HR beleid, financieel
onderbouwd
> HR-scorecard
Kern: HR is financiën