HOÄI CHÖÙNG TIEÀN ÑÌNH

PGS.TS CAO PHI PHONG

Thuchanhthankinh.com

2017

Mục tiêu

• Moâ taû ñöôïc caùc chöùc naêng chính vaø giaûi phaãu heä

thoáng tieàn ñình.

• Phaân bieät ñöôïc choùng maët do toån thöông tieàn ñình

trung öông vaø ngoaïi bieân.

• Neâu ñöôïc caùc phöông phaùp thaêm khaùm moät beänh

nhaân roái loaïn tieàn ñình.

• Neâu ñöôïc caùc nguyeân do thöôøng gaëp trong hoäi

chöùng tieàn ñình ngoaïi bieân vaø trung öông.

GIẢI PHẪU SINH LÝ

Tai ngoài

Tai giữa

Tai trong

Giải phẫu tai

Thần kinh VIII (ốc tai tiền đình)

(vestibulocochlear)

- Các sợi thần kinh từ cơ quan nghe và thăng bằng ở

tai trong đi qua ống tai trong và vào thân não ở giữa

ranh giới cầu và hành

- Hai nhánh- ốc tai (nghe) và tiền đình (thăng bằng)

- Chức năng cảm giác- thăng bằng và nghe

Stapes: xương bàn đạp

incus: xương đe

Tk ốc tai tiền đình(VIII)

Semicircular canals: ống bán khuyên

Vestibular ganglion: hạch tiền đình

Spiral ganglion: hạch xoắn

Hoạt động tk tiền đình

Hệ thống mê đạo và ống bán khuyên

ống bán

khuyên

bóng Túi nội

bạch huyết

cầu nang

Soan nang

hạch scapa

Dây VII

Dây VIII

ốc tai

• Mê đạo xương

• Mê đạo màng

• Chu dịch

• Nội dịch

• Ống bán khuyên

• Cầu nang &

soan nang

(Soan nang)

(Caàu nang)

(OÁc tai)

(oáng baùn khuyeân)

Vết

Cơ quan sỏi tai (soan nang & cầu nang)

-Soan & cầu nang: + vết (biểu bì cảm giác có lông) - Lông rung (cố định): 1 sợi , dài

- Lông lập thể (nổi): nhiều, nhỏ

Lông rung

(kinolium)

Lông lập thể

Cấu tạo của vết(macula)

- Đáy tiếp xúc sợi TK tiền đình

- Đỉnh gắn có chất nền gelatin chứa CaCO3

- Gia tốc thẳng, màng sỏi tai ngã ra sau, ngã hướng lông rung kích thích (phát xung thần kinh hướng tâm)

chất nền gelanin sỏi tai

Bó

lông

Tb

lông

sợi tk

tế bào nâng đở

Nghiêng ra sau

Ra trước

Tăng tốc giảm tốc đầu ở vị trí đứng thẳng

Chuyển động thẳng tăng tốc

Ống bán khuyên

- 3 ống bán khuyên

xếp thẳng góc thông

với soan nang

- Bóng phần phình to ở

đáy

- Mào cấu tạo bởi tế

bào lông nằm trong

chất nền gelatin gọi

là vòm(đài)

Cấu tạo của mào(crista)

crista

Vận động kích thích tế bào lông, gởi tín hiệu đến tế bào cảm giác

Vòm(đài) Chùm lông

tế bào lông

Hệ thống tiền đình gồm tk trung ương và ngoại biên.

Tiền đình ngoại biên

Thụ thể tk tiền đình ngoại biên ở mê đạo, thân hạch

Scarpa, sợi trục đến nhân tiền đình giữa cầu và hành.

Tiền đình ngoại biên

Tk tiền đình ngoại biên

Hạch scarpa

Trước

bên

sau

Tiền đình trung ương từ nhân cho các sợi trục đến

nhân vận nhãn, tủy sống, hệ lưới và củ não trên tạo

phản xạ điều chỉnh tư thế và ổn định thị giác.

Tk tiền đình trung ương

Hệ thống tiền

đình mắt

Hệ thống tiền đình tủy sống

Chức năng tiền đình

1. Cung cấp cảm giác vận động khách quan trong không gian 3 chiều.

2. Duy trì tư thế thẳng đứng cơ thể : điều chỉnh phản xạ cơ ở chi (px tiền đình sống, px sỏi tai tủy sống).

3. Tiền đình hoạt hóa làm ổn định vị trí đầu trong không gian.

Chức năng tiền đình

4. Kiểm soát cơ vận nhãn giúp mắt ổn định

một điểm trong không gian khi đầu di

chuyển (px tiền đình mắt).

Phản xạ tiền đình mắt (vestibulo

ocular reflex , VOR)

• Vào nhân tiền đình

từ ống bán khuyên

• Đi ra từ nhân tiền

đình đến nhân dây

sọ III,IV ,VI

• Sợi trục đi theo bó

dọc giữa (MLF)

hướng lên

Nơron tiền đình

Nơron vân nhãn

TRIỆU CHỨNG HỌC

Cảm giác về thăng bằng

Thuật ngữ chóng mặt

(tạm dịch từ “Dizziness”, wikipedia: tổn thương nhận

thức trong không gian và trạng thái ổn định)

triệu chứng mơ hồ, mô tả nhiều triệu

chứng do nhiều cơ chê bệnh sinh.

có thể dùng với nghĩa:

1.Xoay tròn (vertigo): chóng mặt tiền đình

2.Choáng váng, muốn xỉu (presyncope)

3.Mất thăng bằng (disequilibrium)

4.Chóng mặt không điển hình (nonspecific

dizziness)

Bình thường có sự cân bằng

thông tin đi vào từ cả 2 hệ

thống tiền đình

Chóng mặt xảy ra khi sự hoạt

động tiền đình mất cân xứng

Bất thường cả 2 bên, hậu quả

thất điều thân (truncal ataxia)

Chóng mặt

Chóng mặt tiền đình:

ảo giác về vận động

Hệ thống tiền đình có vấn đề

Kết quả mất thăng bằng và

chóng mặt

Sự hồi phục chậm, não chỉ nhận

biết nhờ vào thị giác và cảm giác

sâu đi vào

Phân biệt chóng mặt tiền đình & không

tiền đình

tiền đình không tiền đình

Mô tả chung quay tròn bập bềnh

Diển tiến cơn thường xuyên

Yếu tố làm tăng đầu cử động sang chấn, tăng

thông khí, loạn

nhịp

Triệu chứng

phối hợp

nôn, lảo đảo, ù

tai

đổ mồ hôi, nhợt,

dị cảm

- Chóng mặt sinh lý

- Chóng mặt bệnh lý

- Chóng mặt –hoa mắt

- Chóng mặt trung

ương & ngoại biên

ngoại biên trung

ương

chóng

mặt

ngaét quaûng,

naëng neà

nhẹ vaø

thường

xuyên

giật nhãn

cầu

ngang, xoay dọc

giaûm

thính lực

có không

daáu thaân

não

không có

Chóng mặt

Rung giật nhãn cầu

• Gịât nhãn cầu 2 loại

- giật đu đưa (pendular)

- giật kiểu giật (jerk)

• Gịât tự phát & theo tư thế

• Nystagmus đặt tên cho pha nhanh

N (P): pha nhanh (p),pha chậm (t)

Chiều chậm: tiền đình

Chiều nhanh: vỏ não

2. Giaät nhaõn caàu ñu ñöa

1. Giaät nhaõn caàu kieåu giaät

Phản xạ tiền đình mắt

(vestibulo ocular reflex , VOR)

• Vào nhân tiền

đình từ ống bán

khuyên

• Đi ra từ nhân tiền

đình đến nhân

dây sọ III,IV ,VI

• Sợi trục đi theo

bó dọc giữa

(MLF) hướng lên

Nơron tiền

đình

Nơron vân nhãn

Test lắc đầu: lắc sang phải, hai

mắt đưa sang trái và ngược lại

Đánh giá chức năng thân naõo:

phản xạ tiền đình mắt

COWS

ức chế

Kích thích

Nghiệm pháp nhiệt

Ch

iều

di

chu

yển

dòn

g n

ội

dịc

h Chiều chậm

NP Nylen- Bárány (Dix-Hallpike)

- Đầu ngữa ra sau 45°

- Quay đầu 45°

Nghiệm pháp Dix-Hallpike

Các triệu chứng khác

• Dấu Romberg

• Nghiệm pháp đi hình sao

• NP giơ thẳng hai tay

• Các khảo sát đặc biệt

- Thính lực đồ

- Điện rung giật nhãn cầu

- Điện thế gợi dây thần kinh VIII

Test chức năng tiền đình tuỷ sống

giai đoạn cấp, dễ bù trừ, không nhạy

Test Romberg • Ñaây laø nghieäm phaùp ñôn giaûn, cho

beänh nhaân ñöùng chuïm hai chaân sau

ñoù nhaém maét vaø quan saùt söï thaêng

baèng cuûa beänh nhaân, coù theå laøm theâm

thuû thuaät Jendrassik cho nghieäm phaùp

nhaïy theâm.

• Trong tröôøng hôïp maát thaêng baèng

beänh nhaân seõ teù veà moät hay hai beân.

• Ngöôøi bình thöôøng khi laøm nghieäm

phaùp naøy cũng coù theå

• laûo ñaûo nhaát laø ngöôøi lôùn tuoåi

Romberg test

Nghieäm phaùp ñi hình sao

Babinski-Weill

• Nghieäm phaùp naøy cho beänh

nhaân nhaém maét ñi tôùi vaø lui

naêm böôùc trong naêm laàn,

ngöôøi bình thöôøng coù theå ñi

thaüng hoaëc leäch khoâng quaù

30 ñoä,

• Trong tröôøng hôïp leäch

nhieàu hôn laø coù toån thöông

cô quan thaêng baèng

Căn nguyên

Trung ương Ngoại biên Hệ thống

*Ảnh hưởng thứ

phát trên hệ

thống tiền đình:

tiền ngất, hạ

huyết áp tư thế

*Tai giữa, mê

đạo,dây VIII

tiền đình

*Nhân tiền đình,

thân não, các đường

nối trung tâm

Chóng mặt tiền đình

• Rối loạn tiền đình ngoại biên (90%)

- Chóng mặt tư thế kịch phát lành tính

- Chóng mặt sau chấn thương đầu

- Bệnh Méniere

- Viêm mê đạo

- Viêm thần kinh tiền đình

- Bệnh lý nhiễm độc tiền đình

• Rối loạn tiền đình trung ương (10%)

- Thiếu máu thân não thoáng qua

- Đột quỵ hố sau

- U não hố sau

- Xơ cứng rải rác

• Dựa trên bệnh sử, lâm sàng xác định rối loạn trung

ương, ngoại biên hay hệ thống

• So sánh triệu chứng lâm sàng với đặc điểm phân loại

của bệnh

• Một số trường hợp vẫn còn giới hạn chẩn đoán( 9%-

22%)

Chẩn đoán phân biệt

• Một số trường hợp vẫn còn giới hạn chẩn đoán( 9%-22%)

- 50% bệnh lý thần kinh ngoại biên, phổ biến CMTTKTLT

- Rối loạn tâm thần từ 10%-25%,

- Nguyên nhân trung ương ít hơn, thường ĐM thân nền

(mạch máu 5%), xơ cứng rải rác, u não <1%.

- Người già thường kết hợp nhiều nguyên do

Chẩn đoán phân biệt

Sư phân bố chóng mặt

40% rối loạn chức năng tiền đình ngoại biên, (ngươi già)

10% tiền đình trung ương (thân não),

(ngươi già)

15% có rối loạn tâm thân, (ngươi trẻ)

25% có vấn đề khác(muốn xỉu và mất thăng bằng), (ngươi

trẻ)

10% chưa chăc chăn .

CẢM ƠN