hoÄi chÖÙng tieÀn ÑÌnhthuchanhthankinh.com/userupload-thuchanhthankinh/files/tien dinh...
TRANSCRIPT
HOÄI CHÖÙNG TIEÀN ÑÌNH
PGS.TS.BS. CAO PHI PHONG
Cập nhật 2015
Mục tiêu
• Moâ taû ñöôïc caùc chöùc naêng chính vaø giaûi phaãu heä
thoáng tieàn ñình.
• Phaân bieät ñöôïc choùng maët do toån thöông tieàn ñình
trung öông vaø ngoaïi bieân.
• Neâu ñöôïc caùc phöông phaùp thaêm khaùm moät beänh
nhaân roái loaïn tieàn ñình.
• Neâu ñöôïc caùc nguyeân do thöôøng gaëp trong hoäi
chöùng tieàn ñình ngoaïi bieân vaø trung öông.
GIẢI PHẪU SINH LÝ
GIẢI PHẪU TAI
Tai ngoài
Tai giữa
Tai trong
Hoïat ñoäng cuûa heä thoáng tieàn ñình
Hệ thống mê đạo và ống bán khuyên
ống bán
khuyên
bóngTúi nội
bạch huyết
cầu nang
Soan nang
hạch scapa
Dây VII
Dây VIII
ốc tai
• Mê đạo xương
• Mê đạo màng
• Chu dịch
• Nội dịch
• Ống bán khuyên
• Cầu nang &
soan nang
Cơ quan sỏi tai(soan nang & cầu nang)
- Soan & cầu nang có vết (biểu bì cảm giác có lông)
- Lông rung (cố định): 1 sợi , dài
- Lông lập thể (nổi): nhiều, nhỏ
Macula recptor
Lông rung
Lông lập thể
Cấu tạo của vết(macula)
- Đáy tiếp xúc sợi TK tiền đình
- Đỉnh gắn có chất nền gelatin chứa CaCO3
- Gia tốc thẳng, màng sỏi tai ngã ra sau, ngã hướng lông rung kích thích (phát xung thần kinh hướng tâm)
chất nền gelanin sỏi tai
Bó
lông
Tb
lông
sợi tk
tế bào nâng đở
Nghiêng ra sau
Ra trước
Tăng tốc giảm tốc đầu ở vị trí đứng thẳng
Chuyển động thẳng tăng tốc
Vai trò soan nang: gia tốc thẳng
Vai trò cầu nang : gia tốc dọc
Ống bán khuyên
- 3 ống bán khuyên xếp
thẳng góc thông với soan
nang
- Bóng phần phình to ở đáy
- Mào cấu tạo bởi tế bào
lông nằm trong chất nền
gelatin gọi là vòm(đài)
(Soan nang)
(Caàu nang)
(OÁc tai)
(oáng baùn khuyeân)
- Giai đoạn tăng tốc nội dịch di
chuyển ngược lại
- Đẩy phía lông rung màng tế
bào tăng tính thấm cations và
khử cực, phóng thích chất
trung gian thần kinh
- Hướng ngược màng quá cực,
giảm xung thần kinh
Cấu tạo của mào (crista)
Crista receptor
Vận động kích thích tế bào lông, gởi tín hiệu
đến tế bào cảm giác
Một cặp ống bán
khuyên làm việc với
nhau khi đầu chuyển
động
xoay đầu, tb lông
một bên cơ thể gởi
tín hiệu kích thích tới
não trong khi tế bào
lông đối bên thì ức
chế
Vòm(đài)Chùm lông
tế bào lông
Tiền đình trung ương & ngoại biên
• Hệ thống tiền đình gồm nơron trung ương
và ngoại biên.
• Thụ thể nơron tiền đình ngoại biên ở mê
đạo, thân hạch Scarpa, các sợi trục đến nhân
tiền đình nằm giữa cầu và hành.
Tiền đình ngoại biên
Tiền đình trung ương
Tiền đình
trung ương:
từ nhân TĐ
ở cầu hành
Tiền đình trung ương & ngoại biên
• Tiền đình trung ương từ nhân cho các sợi
trục đến nhân vận nhãn (tiền đình mắt), tủy
sống (tiền đình tủy), hệ lưới và củ não trên
tạo phản xạ điều chỉnh tư thế và ổn định thị
giác.
Chức năng tiền đình
• Cung cấp cảm giác vận động khách quan trong không gian 3 chiều.
• Duy trì tư thế thẳng đứng cơ thể: điều chỉnh phản xạ cơ ở chi (px tiền đình sống, px sỏi tai tủy sống).
• Tiền đình hoạt hóa làm ổn định vị trí đầu trong không gian.
Chức năng tiền đình
• Kiểm soát cơ vận nhãn giúp mắt ổn định
một điểm trong không gian khi đầu di
chuyển (px tiền đình mắt).
Phản xạ tiền đình mắt (vestibulo
ocular reflex , VOR)
• Vào nhân tiền đình
từ ống bán khuyên
• Đi ra từ nhân tiền
đình đến nhân dây
sọ III,IV ,VI
• Sợi trục đi theo bó
dọc giữa (MLF)
hướng lên
Nơron tiền đình
Nơron vân nhãn
Phản xạ tiền đình tủy (VSR)
TRIỆU CHỨNG HỌC
Cảm giác về thăng bằng
Bình thường có sự cân bằng thông
tin đi vào từ cả 2 hệ thống tiền đình
Chóng mặt xảy ra khi sự hoạt động
tiền đình mất cân xứng
Bệnh lý tiền đình 2 bên : thất điều
thân (truncal ataxia)(vận động gây chóng mặt tư thế: dáng đi
không vững, trong tối, lắc lư (oscillopsia)
khi đi, xoay đầu và thân)
- Định nghĩa: ảo giác
vận động(chủ quan
hay khách quan)
- Chóng mặt sinh lý:
say tàu xe
- Chóng mặt bệnh lý:
tổn thương tiền đình
- Chóng mặt do tổn
thương trung ương &
ngoại biên
ngoại biên trung
ương
chóng
mặt
ngaét quaûng,
naëng neà
nhẹ vaø
thường
xuyên
giật nhãn
cầu
ngang, xoay dọc
giaûm
thính lực
có không
daáu thaân
não
không có
Chóng mặt
Chóng mặt tiền đình & không tiền đình
tiền đình không tiền đình
Mô tả chung quay tròn bập bềnh
Diển tiến cơn thường xuyên
Yếu tố làm tăng đầu cử động sang chấn, tăng
thông khí, loạn
nhịp
Triệu chứng
phối hợp
nôn, lảo đảo, ù
tai
đổ mồ hôi, nhợt,
dị cảm
Rung giật nhãn cầu
• Gịât nhãn cầu 2 loại
- giật đu đưa (pendular)
- giật kiểu giật (jerk)
• Gịât tự phát & theo tư thế
• Nystagmus đặt tên cho pha nhanh
N (P): pha nhanh (p),pha chậm (t)
2. Giaät nhaõn caàu ñu ñöa
1. Giaät nhaõn caàu kieåu giaät
Nghiệm pháp nhiệt
Ch
iều
di
chu
yển
dòn
g n
ội
dịc
h
COWS
NP Nylen- Bárány (Dix-Hallpike)
- Đầu ngữa ra sau 45°
- Quay đầu 45°
37
Characteristic Peripheral positional vertigo
Central positional vertigo
Latency (time to onset of vertigo or
nystagmus)
0-40 sec (mean, 7.8 sec) Begins immediately
Duration (signs and symptoms of
single episode)
<1 min Symptoms may
persist
Fatigability or habituation (lessening
signs and symptoms with repetition of
provocative maneuver)
Yes (in 87%) No
Nystagmus direction Direction fixed, torsional,
upward, upper pole of eyes
toward ground
Direction changing,
variable
Intensity of signs and symptoms Severe vertigo, marked
nystagmus, systemic
symptoms such as nausea
Usually mild vertigo,
less intense
nystagmus, rare
nausea
Reproducibility Inconsistent More consistent
Kết quả test Dix Hallpike
Nghiệm pháp Dix-Hallpike
Các triệu chứng khác
• Dấu Romberg
• Nghiệm pháp đi hình sao
• NP giơ thẳng hai tay
• Các khảo sát đặc biệt
- Thính lực đồ
- Điện rung giật nhãn cầu
- Điện thế gợi dây thần kinh VIII
Test chức năng tiền đình tuỷ sống
giai đoạn cấp, dễ bù trừ, không nhạy
Test Romberg• Ñaây laø nghieäm phaùp ñôn giaûn, cho
beänh nhaân ñöùng chuïm hai chaân sau ñoù
nhaém maét vaø quan saùt söï thaêng baèng
cuûa beänh nhaân, coù theå laøm theâm thuû
thuaät Jendrassik cho nghieäm phaùp
nhaïy theâm.
• Trong tröôøng hôïp maát thaêng baèng
beänh nhaân seõ teù veà moät hay hai beân.
• Ngöôøi bình thöôøng khi laøm nghieäm
phaùp naøy cũng coù theå laûo ñaûo nhaát laø
ngöôøi lôùn tuoåi
Romberg test
Nghieäm phaùp ñi hình sao
Babinski-Weill
• Nghieäm phaùp naøy cho beänh
nhaân nhaém maét ñi tôùi vaø lui
naêm böôùc trong naêm laàn,
ngöôøi bình thöôøng coù theå ñi
thaüng hoaëc leäch khoâng quaù
30 ñoä,
• Trong tröôøng hôïp leäch
nhieàu hôn laø coù toån thöông
cô quan thaêng baèng
Căn nguyên
Trung ương Ngoại biên Hệ thống
*Ảnh hưởng thứ
phát trên hệ
thống tiền đình:
tiền ngất, hạ
huyết áp tư thế
*Tai giữa, mê
đạo,dây VIII
tiền đình
*Nhân tiền đình,
thân não, các đường
nối trung tâm
Chóng mặt ngoại biện
1. Triệu chứng cơ năng:
Chóng mặt dữ dội, từng cơn
2. Triệu chứng thực thể:
+ Rung giật nhãn cầu (ngang-xoay tròn), ngang và xoay
+ Romberg dương tính, rối loạn dáng đi.
+ Các triệu chứng cùng về một phía thường là bên bệnh
+ Kèm ù tai, giảm thính lực.
• Rối loạn tiền đình ngoại biên
- Chóng mặt tư thế kịch phát lành tính
- Chóng mặt sau chấn thương đầu
- Bệnh Ménière
- Viêm mê đạo
- Viêm thần kinh tiền đình
- Bệnh lý nhiễm độc tiền đình
Chóng mặt trung ương
1. Do tổn thương nằm xa đường ốc tai nên không có ù tai,
điếc tai, chóng mặt ít hơn, không rõ như trong hội
chứng tiền đình ngoại biên. Trong khi đó mất thăng
bằng nhiều hơn
2. Rung giật nhãn cầu thường tự phát, dọc hay ngang
3. Ngoài ra còn có hiện diện các tổn thương thần kinh như
dấu hiệu tiểu não, tổn thương thân não (dấu hiệu tháp:
yếu liệt, tổn thương vận nhãn
• Rối loạn tiền đình trung ương
- Thiếu máu thân não thoáng qua
- Đột quỵ hố sau
- U não hố sau
- Xơ cứng rải rác
• Dựa trên bệnh sử, lâm sàng xác định rối loạn trung ương,
ngoại biên hay hệ thống
• So sánh triệu chứng lâm sàng với đặc điểm phân loại bệnh
• Một số trường hợp vẫn còn giới hạn chẩn đoán( 9%-22%)
Chẩn đoán phân biệt
CẢM ƠN