Nu´i c∏ gi˜ vai trfl r†t quan tr‰ng trong tÿnh Th∏iB◊nh, n¨i mµ hi÷n nay, bªng nhi“u h◊nh th¯c hÁtrÓ, ch›nh quy“n Æang khuy’n kh›ch chuy”n ÆÊimπnh mœ di÷n t›ch lÛa n®ng su†t th†p sang aonu´i c∏. H¨n n˜a, nu´i c∏ cfln cho phäp Æi“u ti’t,Æ∆c bi÷t trong m´ h◊nh ch®n nu´i k’t hÓp, thÀmch› ti™u thÙ mÈt ph«n lÌn l≠Óng ch†t th∂i, Æ∆c bi÷tlµ ch†t th∂i lÓn. Trong ch≠¨ng nµy, chÛng t´icÚng th˘c hi÷n ph©n loπi hÈ nu´i c∏. T◊nh h◊nh sˆdÙng ch†t th∂i ch®n nu´i cÒa tıng nh„m hÈ nu´ic∏ trong nh˜ng n®m tÌi cho phäp chu»n Æo∏nkh∂ n®ng h†p thÙ l≠Óng ph©n th∂i ra trong tr≠ÍnghÓp th˘c hi÷n d˘ ∏n th©m canh ch®n nu´i lÓn tınay Æ’n n®m 2010.

Hi÷n trπng vµ ph©n loπihÈ nu´i c∏ theo t◊nh h◊nhqu∂n l˝ ch†t th∂i h˜u c¨

b„n cho aoOlivier Mikolasek, Gaëlle Guärin,

Avelina Lopez, Trfinh ß◊nh Khuy’n, PhπmTr‰ng Huy, Nguy‘n Trung ßi÷n

106

Hi÷n trπng vµ ph©n loπi hÈ nu´i c∏ theo t◊nh h◊nh qu∂n l˝ ch†t th∂i h˜u c¨ b„n cho ao

LÍi mÎ Æ«u

Ban Æ«u, ng≠Íi d©n Ƶo ao Æ” l†y Ɔt x©y nhµ vµ Ææp v≠Ín. Ao th≠Íng dÔng vµo mÙc Æ›ch sinh hoπt hµng ngµyhay th∂ bÃo nu´i lÓn. Ph«n lÌn ch†t th∂i ch®n nu´i (lÓn vµ vÀt nu´i kh∏c) Æ≠Óc sˆ dÙng cho c©y trÂng, Æ∆c bi÷t lµcho lÛa. Hi÷n nay, khi nu´i c∏ ngµy cµng gi˜ vai trfl quan tr‰ng, c∏c ao nh· Æ∑ Æ≠Óc mÎ rÈng th™m vµ Æ∑ dÔngÆ” nu´i c∏. Nh≠ vÀy, ch†t th∂i nguÂn gËc ÆÈng vÀt cµng ngµy cµng Æ≠Óc sˆ dÙng cho ao nhi“u h¨n ch¯ kh´ngcfln Æ≠Óc b„n tÀp trung cho c©y trÂng nh≠ tr≠Ìc kia.

Nu´i c∏ gi˜ vai trfl chÒ y’u trong vi÷c h†p thÙ ch†t th∂i ch®n nu´i. Nghi™n c¯u Æ≠Óc tr◊nh bµy Î Æ©y d˘a tr™n vi÷cph©n t›ch c∏c h÷ thËng s∂n xu†t, bao gÂm c∏c giai Æoπn i) tÀp hÓp toµn bÈ th´ng tin li™n quan Æ’n th„i quen nu´ic∏ (k¸ thuÀt nu´i, ph≠¨ng ph∏p b„n ph©n cho ao nu´i, th¯c ®n vµ ph≠¨ng ph∏p cho c∏ ®n), Æ’n nh˜ng kh„ kh®ncÒa ng≠Íi nu´i (v“ k¸ thuÀt, b÷nh tÀt vµ c∏c v†n Æ“ v“ kinh t’ - x∑ hÈi) qua qu∏ tr◊nh t◊m hi”u tµi li÷u vµ Æi“u tratr™n th˘c Æfia vµ ii) ph©n loπi hÈ nu´i c∏ d˘a tr™n kh∂ n®ng sˆ dÙng ch†t th∂i ch®n nu´i.

C∏c cuÈc Æi“u tra (E1) di‘n ra tı ngµy 26/4 tÌi ngµy 10/6 n®m 2005 tπi c∏c huy÷n VÚ Th≠, Qu˙nh PhÙ vµ Th∏iThu˛ (B∂ng 1) vµ mÈt Æ“ tµi nghi™n c¯u s©u h¨n Æ∑ Æ≠Óc th˘c hi÷n tπi x∑ Thu˛ Ninh, huy÷n Th∏i Thu˛ (1): 47 bÈc©u h·i (2) Æ∑ Æ≠Óc sˆ dÙng vµo mÙc Æ›ch th˘c hi÷n ph©n loπi. C„ hai hÈ chÛng t´i kh´ng Æ“ cÀp Æ’n, trong Æ„mÈt hÈ Æ∑ ngıng nu´i c∏ sau khi x©y Biogaz vµ mÈt hÈ ch≠a ti’n hµnh nu´i c∏. C∏c cuÈc Æi“u tra bÊ xung Æ≠Ócth˘c hi÷n tπi huy÷n ß´ng H≠ng (2) vÌi 149 bÈ c©u h·i phÙ (1), Æi“u nµy cho phäp khºng Æfinh c∏c th´ng tin thuÆ≠Óc vµ k’t qu∂ ph©n loπi.

BB∂∂nngg 11:: Ph©n bË Æi“u tra theo x∑, huy÷n

VÚ Th≠VÚ Ti’nVÚ ßoµiDuy Nh†tVi÷t HÔngVi÷t ThuÀn

TÊng

E15454

18

E21098152

44

E16544

26

E21361016

45

E151

14

55

E2

114112120

Qu˙nh PhÙ An M¸Qu˙nh B∂oAn TrµngQu˙nh H∂i

TÊng

Th∏i ThÙyThÙy NinhVÚ HoµiThÙy HÂngThÙy Tr◊nhThÙy Qu˙nhTh∏i H≠ngTh∏i HÂngTÊng

ß´ng Hungß´ng C≠ÍngPhong Ch©uß´ng KinhHÂng Ch©uß´ng ßÈng

TÊng

E278141110

40

107

V. Porphyre, Nguy‘n Qu’ C´i (bi™n tÀp).Hµ NÈi: ƒn ph»m cÒa PRISE, 2006. Th©m canh ch®n nu´i lÓn-qu∂n l˝ ch†t th∂i vµ b∂o v÷ m´i tr≠Íng: nghi™n c¯u Æ≠Óc th˘c hi÷n tπi tÿnh Th∏i B◊nh, mi“n Bæc Vi÷t Nam.

Th˘c trπng nu´i c∏ - nh˜ng nät ch›nh

CChh››nnhh ss∏∏cchh ccÒÒaa nnhhµµ nn≠≠ÌÌcc

Nhµ n≠Ìc r†t khuy’n kh›ch ph∏t tri”n nu´i trÂng thu˚s∂n, Æ∆c bi÷t lµ tπi tÿnh Th∏i B◊nh. Trong t†t c∂ nh˜ngx∑ chÛng t´i ti’n hµnh Æi“u tra, h◊nh nh≠, hi÷n nay, Æfiaph≠¨ng Æang th˘c hi÷n mÈt ch›nh s∏ch (tı 1999 Æ’n2010) tÀp trung c∏c trang trπi ch®n nu´i vµ ao nu´i c∏vµo khu chuy™n ch®n nu´i xa khu d©n c≠. ChÒ tr≠¨ngnµy nhªm t®ng s∂n l≠Óng xu†t kh»u thu˚ s∂n tr™n quym´ quËc gia. Vi÷t Nam hy v‰ng sœ Æπt 2 tri÷u t†n thu˚s∂n xu†t kh»u tı nay Æ’n n®m 2010, t≠¨ng Æ≠¨ng vÌi2 t˚ €.

D˘ ∏n cÒa tÿnh cfln c„ mÙc ti™u c∂i thi÷n hi÷n trπng cÒah¨n 6600 ha ao vµ quy hoπch di÷n t›ch trÂng lÛa n®ngsu†t th†p sang m´ h◊nh s∂n xu†t k’t hÓp lÛa - c∏ ho∆csang thµnh ao nu´i trÂng thu˚ s∂n n≠Ìc ng‰t. Qua c∏cƨn vfi c†p x∑, huy÷n, nhµ n≠Ìc hÁ trÓ 7 tri÷u ÆÂng chomÁi ha chuy”n ÆÊi. Tı 2001 - 2004, di÷n t›ch chuy”nÆÊi Æ∑ l™n tÌi 1907 ha (trong tÊng sË ≠Ìc t›nh lµ 7000ha lÛa n®ng su†t th†p), trong Æ„ 40% Æ≠Óc chuy”nsang ao nu´i trÂng thu˚ s∂n vµ 60% sang canh t∏c theom´ h◊nh c∏-lÛa.

NNuu´ii cc∏∏ ggæænn llii““nn vvÌÌii hhooππtt ÆÆÈÈnngg ss∂∂nn xxuu††tt kkhh∏∏ccttrroonngg nn´nngg hhÈÈ

Nu´i c∏ Æ≠Óc th˘c hi÷n trong ao, ao lπi li™n k’t ch∆t chœvÌi c∏c hoπt ÆÈng s∂n xu†t kh∏c trong n´ng hÈ v“ m∆tn®ng l≠Óng vµ dinh d≠Ïng. H÷ thËng s∂n xu†t trong aonu´i c∏ k’t hÓp do 2 nguÂn n®ng l≠Óng chi phËi: n®ngl≠Óng m∆t trÍi qua th˘c vÀt phÔ du vµ nguÂn ch†t h˜uc¨ qua vi khu»n dfi d≠Ïng. Ch◊a kho∏ Æ” c„ th” thu Æ≠Ócc∏c nguÂn n®ng l≠Óng kh∏c nhau ch›nh lµ nu´i c∏ theom´ h◊nh Æa canh (3). MÁi loµi c∏, v◊ c„ tÀp t›nh sinh sËngvµ ch’ ÆÈ dinh d≠Ïng kh∏c nhau n™n khai th∏c mÈtph«n ao ri™ng. Nu´i c∏ th≠Íng k’t hÓp vÌi c∏c hoπtÆÈng ch®n nu´i vµ trÂng tr‰t kh∏c trong n´ng hÈ. C„Æ’n 87% hÈ Æi“u tra c„ nu´i th™m ›t nh†t lµ lÓn, ho∆cnu´i th™m c∂ gµ vµ/ho∆c tr©u bfl (h◊nh 1). 80 % hÈ trÂnglÛa (h◊nh 2). H¨n mÈt nˆa trong sË nh˜ng hÈ trÂng lÛac„ trÂng th™m mÈt ho∆c nhi“u loπi c©y trÂng cπn kh∏c(ng´, ÆÀu t≠¨ng, lπc,...).

HH◊◊nnhh11:: C∏c loπi vÀt nu´i HH◊◊nnhh 22:: C∏c loπi c©y trÂng

108

Hi÷n trπng vµ ph©n loπi hÈ nu´i c∏ theo t◊nh h◊nh qu∂n l˝ ch†t th∂i h˜u c¨ b„n cho ao

M´ h◊nh c∏ - lÛaH÷ thËng s∂n xu†t c∏ - lÛa truy“n thËng lµ nu´i c∏ vµtrÂng lÛa tr™n cÔng mÈt ƨn vfi di÷n t›ch vµ trong cÔngmÈt kho∂ng thÍi gian. Nh˜ng thay ÆÊi trong ngh“ trÂnglÛa nh≠ Æ≠a giËng lÛa mÌi ngæn ngµy vµo canh t∏c c„th” lµm thay ÆÊi h÷ thËng s∂n xu†t ki”u nµy, ngh‹a lµtı b· mÈt trong nh˜ng thµnh ph«n trong h÷ thËng ho∆cth˘c hi÷n xen kœ c∏c thµnh ph«n nµy trong t≠¨ng lai.

Tı khi th˘c hi÷n ch≠¨ng tr◊nh chuy”n ÆÊi di÷n t›ch lÛan®ng xu†t th†p sang thµnh ao nu´i c∏ tπi Th∏i B◊nh,ngµy cµng c„ ›t ng≠Íi theo m´ h◊nh c∏ lÛa. ßËi vÌi ch›nhquy“n, m´ h◊nh c∏ - lÛa Æ≠Óc coi lµ mÈt giai Æoπnchuy”n giao trong qu∏ tr◊nh chuy”n ÆÊi di÷n t›ch lÛan®ng xu†t th†p sang thµnh ao nu´i c∏ (4). Trong nh˜nghÈ Æi“u tra, chÿ c„ 6% nu´i c∏ theo m´ h◊nh c∏ - lÛa.

M´ h◊nh c∏ - vfit ChuÂng vfit Æ≠Óc x©y ngay tr™n m∆t ao ho∆c b™n bÍ aodo vÀy, vfit d‘ dµng xuËng ao. ChÛng ®n Ëc vµ nh˜ngloµi c∏ nh· sËng trong ao, Æ´i khi cfln c∏c th¯c ®n kh∏cn˜a. Th¯c ®n cfln thıa vµ ph©n vfit th≠Íng Æ≠Óc th∂i tr˘cti’p xuËng ao, trÎ thµnh nguÂn th¯c ®n cho c∏ vµ ph©nh˜u c¨ b„n cho ao. Trung b◊nh, mÁi con vfit th∂i rakho∂ng 30kg ph©n. MÀt ÆÈ g«n 200 Æ’n 300 con/hahay tı 7 Æ’n 10 con/sµo (5). M´ h◊nh s∂n xu†t g«ngiËng vÌi m´ h◊nh c∏ - vfit lµ m´ h◊nh c∏ - gµ. Ph©n gµth≠Íng Æ≠Óc h„t b„n cho ao nu´i c∏ trong tr≠Íng hÓpchuÂng nu´i x©y g«n ao. Nh≠ng cÚng c„ nhi“u hÈ d˘ngchuÂng gµ ngay tr™n m∆t ao, nh≠ vÀy, ph©n th∂i ra sœr¨i tr˘c ti’p xuËng ao.

Tπi Th∏i B◊nh, c„ 28% hÈ Æi“u tra ch®n nu´i theo m´h◊nh k’t hÓp c∏ - vfit, 19% theo m´ h◊nh c∏ - gµ vµ 8%th˘c hi÷n ÆÂng thÍi c∂ hai m´ h◊nh.

M´ h◊nh c∏ - lÓnLÓn nu´i trong chuÂng x©y b™n bÍ ao vµ ch†t th∂i tr˘cti’p ch∂y xuËng ao cÔng vÌi n≠Ìc rˆa chuÂng. ß´i khi,ph©n ræn Æ≠Óc thu Æ” b„n cho c©y trÂng, trong tr≠ÍnghÓp nµy chÿ c„ n≠Ìc rˆa chuÂng cÔng vÌi n≠Ìc ti”uch∂y xuËng ao. N’u chuÂng lÓn Î xa ao nu´i c∏, ph©nÆ≠Óc thu rÂi b„n cho ao mµ c„ th” kh´ng qua Ò. Theoquy Æfinh, mÈt ha ao c„ th” Æ≠Óc b„n g«n 60 con lÓnhay 2 con/sµo (6). M´ h◊nh k’t hÓp c∏ - lÓn lµ m´ h◊nhcho n®ng su†t c∏ cao nh†t. Tπi Th∏i B◊nh, h«u nh≠ t†tc∂ nh˜ng hÈ Æi“u tra Æ“u ch®n nu´i theo m´ h◊nh nµy.M´ h◊nh VAC, t≠Îng xu†t ph∏t tı nh˜ng m´ h◊nh ch®nnu´i truy“n thËng.

M´ h◊nh ch®n nu´i k’t hÓp ÆÂng thÍi c©y trÂng, vÀt nu´ivµ c∏ Æ≠Óc g‰i lµ m´ h◊nh VAC. Trong ti’ng Vi÷t, VAClµ tı vi’t tæt cÒa V≠Ín Ao ChuÂng (Ch≠¨ng 2). Phongtrµo VAC bæt Æ«u vµo nh˜ng n®m 1980, vÌi mÙc ti™u lµc∂i thi÷n vµ Ên Æfinh ch†t l≠Óng dinh d≠Ïng cho ng≠Íid©n nghÃo n´ng th´n. NhÍ ch®n nu´i theo m´ h◊nhVAC, ch†t l≠Óng s∂n ph»m Æ≠Óc c∂i thi÷n Æ∏ng k” (7).Tπi Th∏i B◊nh, ph«n lÌn n´ng hÈ chÛng t´i Æi“u trakh´ng hºn lµ ch®n nu´i theo m´ h◊nh VAC dÔ ng≠Íi tac„ th” coi Æ„ lµ m´ h◊nh tËi ≠u trong nh˜ng m´ h◊nhch®n nu´i k’t hÓp truy“n thËng.

NNgguuÂÂnn tthhuu nnhhÀÀpp mmÌÌii cchhoo nn´nngg hhÈÈ

Ng≠Íi nu´i c∏ theo m´ h◊nh VAC th≠Íng c„ tuÊi ÆÍi vµtr◊nh ÆÈ t≠¨ng ÆËi cao. VËn Æ≠Óc th˘c hi÷n tı 10 n®mtr≠Ìc Æ©y nh≠ng d≠Íng nh≠ m´ h◊nh VAC chÿ th˘c s˘ph∏t tri”n khi nhµ n≠Ìc c„ chÒ tr≠¨ng thÛc Æ»y nu´itrÂng thu˚ s∂n. Ph«n lÌn ng≠Íi d©n (2/3) tπi Th∏i B◊nhcho bi’t h‰ nu´i c∏ chÒ y’u Æ” t®ng thu nhÀp (h◊nh 3).L˝ do nu´i c∏ ti™u dÔng cho gia Æ◊nh kh´ng Æ≠Óc ng≠Íid©n n„i tÌi. ßi“u nµy ÆÛng vÌi tinh th«n cÒa chÒ tr≠¨ngchuy”n ÆÊi di÷n t›ch lÛa n®ng xu†t th†p sang thµnh aonu´i c∏ cÒa ch›nh quy“n tÿnh.

Nu´i c∏ nhªm mÙc Æ›ch tÀn dÙng lao ÆÈng lµ mÈt l˝do th≠Íng Æ≠Óc ng≠Íi d©n n„i Æ’n nhi“u (h¨n 20%)trong khi l˝ do nu´i c∏ nhªm sˆ dÙng ch†t th∂i ch®nnu´i lπi chi’m kh´ng Æ∏ng k” (ch≠a Æ’n 10% tÊng sËhÈ Æi“u tra).

HH◊◊nnhh 33:: L˝ do nu´i c∏ cÒa n´ng hÈ

109

V. Porphyre, Nguy‘n Qu’ C´i (bi™n tÀp).Hµ NÈi: ƒn ph»m cÒa PRISE, 2006. Th©m canh ch®n nu´i lÓn-qu∂n l˝ ch†t th∂i vµ b∂o v÷ m´i tr≠Íng: nghi™n c¯u Æ≠Óc th˘c hi÷n tπi tÿnh Th∏i B◊nh, mi“n Bæc Vi÷t Nam.

Ph«n lÌn ng≠Íi nu´i c∏ thu™ toµn bÈ di÷n t›ch ao.Nh˜ng ng≠Íi cfln lπi ch›nh lµ chÒ sÎ h˜u ho∆c vıa sÎh˜u vıa thu™. Tuy nhi™n, di÷n t›ch ao thu™ chÒ y’u g∆ptrong nh˜ng trang trπi quy m´ lÌn. Th˘c t’, quy m´trang trπi (B∂ng 2) li™n quan ch∆t chœ Æ’n h◊nh th¯c sÎh˜u ao.

C„ 2 h◊nh th¯c thu™: thu™ cÒa hµng x„m hay th«u cÒax∑. Trong tr≠Íng hÓp th¯ hai, gi∏ thu™ do nhµ n≠Ìc quyÆfinh. N’u ao Æ≠Óc chuy”n ÆÊi tı Ɔt lÛa th◊ gi∏ thu™

Æ≠Óc nhµ n≠Ìc t›nh theo kg gπo/sµo (theo gi∏ tr™n thfitr≠Íng).

Trong t†t c∂ c∏c hÈ nu´i c∏ chÛng t´i Æi“u tra, ph«nlÌn Æ“u Æ∑ theo c∏c kho∏ h‰c v“ nu´i c∏ n≠Ìc ng‰t.Tuy nhi™n c„ Æ’n 68% tr∂ lÍi t˘ h‰c cho c©u h·i´ng/bµ Æ∑ h‰c nu´i c∏ nh≠ th’ nµo?, c„ ngh‹a lµ h‰t˘ t◊m hi”u v“ ngh“ nu´i c∏ tı khi cfln nh· ph∂i lµmvi÷c giÛp bË mã. Chÿ c„ 19% ng≠Íi nu´i c∏ tr∂ lÍi quac∏c kho∏ h‰c.

HH◊◊nnhh 44:: H◊nh th¯c sÎ h˜u ao

BB∂∂nngg 22:: H◊nh th¯c sÎ h˜u ao tπi x∑ ThÙy Ninh

NN´nngg hhÈÈSË l≠ÓngM¯c ph©n loπi hÈ (m2 ao)Trung b◊nh di÷n t›ch ao (m2)- CÒa nhµ (%)- Thu™ (%)- C∂ hai (%)

LLÌÌnn14> 2160 3754 ± 1780214336

TTrruunngg bb◊◊nnhh221080 - 21601418 ± 25573235

NNhh··15< 1080527 ± 17174270

KKhhuunngg 11:: TTÀÀpp hhuu††nn vv““ nnuu´ii cc∏∏ ttππii TThh∏∏ii BB◊◊nnhh

Ph«n lÌn ng≠Íi nu´i c∏ Æ“u Æ∑ theo c∏c buÊi tÀp hu†n v“ nu´i c∏ n≠Ìc ng‰t. ßËi t≠Óng tham gia tÀp hu†n dol∑nh Æπo x∑ l˘a ch‰n d˘a tr™n ti™u ch› v“ di÷n t›ch ao nu´i. Chÿ nh˜ng hÈ c„ di÷n t›ch ao lÌn nh†t Æ≠Óc thamgia tÀp hu†n. C∏c buÊi tÀp hu†n do mÈt c∏n bÈ cÒa trung t©m khuy’n ng≠ Æ∂m nhi÷m. NÈi dung chÒ y’u lµ:i) ß∆c Æi”m c∏c loµi c∏ nu´i truy“n thËng ii) K¸ thuÀt nu´i iii) Ph≠¨ng ph∏p phflng b÷nh vµ iv) C∏c loπi b÷nhth≠Íng g∆p. NÈi dung tÀp hu†n th≠Íng Æ≠Óc sˆa ÆÊi phÔ hÓp vÌi tıng vÔng.

110

Hi÷n trπng vµ ph©n loπi hÈ nu´i c∏ theo t◊nh h◊nh qu∂n l˝ ch†t th∂i h˜u c¨ b„n cho ao

QQuu∂∂nn ll nn≠≠ÌÌcc ttrroonngg aaoo nnuu´ii:: nnhh˜nngg vv††nn ÆÆ““ bb¯ccxxÛÛcc

N≠Ìc vµo - raTh∏i B◊nh nªm trong vÔng ÆÂng bªng ch©u thÊ n™n Æfiah◊nh t≠¨ng ÆËi bªng phºng. ßÈ dËc ch≠a Æ’n 1% vµ ÆÈcao dao ÆÈng tı 1 Æ’n 2 m so vÌi m˘c n≠Ìc bi”n (8).Do ÆÈ dËc th†p, ao nu´i c∏ lπi s©u (B∂ng 3) n™n kh´ngc„ hi÷n t≠Óng n≠Ìc ch∂y theo dflng t˘ nhi™n. Ch›nh v◊th’, kh´ng ph∂i lÛc nµo cÚng d‘ dµng thay n≠Ìc choao. Nhi“u hÈ nu´i c∏ cho bi’t h‰ kh´ng th” thay n≠Ìcv◊ ao nu´i kh´ng th´ng vÌi h÷ thËng thu˚ lÓi (B∂ng 4).

Do vÀy, ao nu´i th≠Íng Æ≠Óc l†y n≠Ìc vµ/hay th∏o cπnbªng m∏y b¨m ho∆c t∏t bªng g«u/sflng ÆËi vÌi nh˜ngao c„ di÷n t›ch nh·.

CuËi cÔng, 40% hÈ ph·ng v†n cho bi’t ÆËi vÌi h‰ lÚ lÙtth˘c s˘ lµ mÈt v†n Æ“ nghi™m tr‰ng v◊ bÍ ao th≠Íng qu∏th†p. N’u n≠Ìc trµn, c∏ sœ Æi m†t. Th˘c t’, c∏ch Æ©y 2n®m, mÈt trÀn lÙt lÌn Æ∑ g©y thi÷t hπi nghi™m tr‰ng choc∏c hÈ nu´i c∏, thÀm ch› c„ hÈ cfln m†t træng. MÈt trongsË nh˜ng gi∂i ph∏p mµ ph«n lÌn ng≠Íi nu´i c∏ th˘c hi÷nÆ„ lµ x©y bÍ gπch cao bao xung quanh ao. Nh≠ng gi∂iph∏p nµy lπi Æfli h·i chi ph›/Æ«u t≠ lÌn h¨n.

BB∂∂nngg 33:: ßÈ s©u vµ nguÂn n≠Ìc cÒa c∏c trang trπi nu´i c∏ x∑ ThÙy Ninh

TTrraanngg ttrrππii ßÈ s©u trung b◊nh- N≠Ìc m≠a- M≠¨ng m∏ng (h÷ thËng thÒy lÓi) %- S´ng (%)

LLÌÌnn1.4±0.30793

TTrruunngg bb◊◊nnhh1.2±0.441868

NNhh··1.2±0.3334027

BB∂∂nngg 44:: T◊nh h◊nh thay n≠Ìc trong ao nu´i tπi c∏c n´ng hÈ x∑ ThÙy Ninh

NN´nngg hhÈÈC„ %Kh´ng %L≠Óng n≠Ìc Æ≠Óc thay trung b◊nh %

Hµng tu«n %Hµng th∏ng %Thi tho∂ng %

LLÌÌnn100041±2879714

TTrruunngg bb◊◊nnhh861437±16641818

NNhh··475325±20562222

111

V. Porphyre, Nguy‘n Qu’ C´i (bi™n tÀp).Hµ NÈi: ƒn ph»m cÒa PRISE, 2006. Th©m canh ch®n nu´i lÓn-qu∂n l˝ ch†t th∂i vµ b∂o v÷ m´i tr≠Íng: nghi™n c¯u Æ≠Óc th˘c hi÷n tπi tÿnh Th∏i B◊nh, mi“n Bæc Vi÷t Nam.

Ki“m vµ ÆÈ pHVÔng Ɔt d‰c theo hai bÍ s´ng HÂng vµ nh∏nh s´ngcÒa n„ lµ s´ng Trµ L˝ hµng n®m ho∆c Æ´i khi th≠Íngbfi ngÀp. ߆t Î Æ©y chÒ y’u lµ Ɔt phÔ sa c„ ÆÈ pH th†p,kho∂ng 6, (9), mÈt d†u hi÷u cho th†y trong Ɔt thi’uki“m. VÀy mµ, khi thi’u hÓp ch†t c∏cbon∏t, Ɔt th≠Íngph∂n ¯ng kh´ng tËt vÌi ph©n b„n. Do vÀy, thi’uc∏cbonat lµ nguy™n nh©n hπn ch’ ÆÈ ph◊ nhi™u cÒa aonu´i c∏. Ch›nh v◊ vÀy, ng≠Íi nu´i c∏ trong vÔng hµngn®m n™n b„n ph©n cho ao.

T†t c∂ hÈ nu´i c∏ chÛng t´i ph·ng v†n Æ“u b„n v´i choao sau vµi ngµy ph¨i Æ∏y, khi Æ„, v´i Æ≠Óc ræc tr™n Æ∏yao. Ngoµi ra, c„ Æ’n 30% hÈ b„n v´i bªng c∏ch ræc l™n

m∆t ao Æang trong chu k˙ nu´i. Trong tr≠Íng hÓp nµy,v´i bÈt th≠Íng Æ≠Óc trÈn l…n vÌi ph©n lÓn rÂi Æ≠Óc ræctr™n m∆t ao. Nh˜ng hÈ b„n v´i Æang trong chu k˙ nu´ith≠Íng mÁi th∏ng b„n mÈt l«n (60%). KhËi l≠Óng v´ib„n trung b◊nh trong mÈt n®m tπi Th∏i B◊nh lµ kho∂ng60 kg/sµo (t≠¨ng Æ≠¨ng 1,7 t†n/ha), r†t phÔ hÓp vÌi khËil≠Óng khuy’n c∏o (10). Tuy nhi™n, khËi l≠Óng v´i b„nkh∏ ch™nh l÷ch gi˜a c∏c hÈ.

Nhi÷t ÆÈ n≠Ìc ao nu´i c∏Vµo mÔa n„ng, Æi“u ki÷n m´i tr≠Íng r†t thuÀn lÓi chonu´i c∏ vµ thÛc Æ»y qu∏ tr◊nh ph©n hÒy ch†t h˜u c¨.Trong b∂ng 5, chÛng t´i chÿ tr◊nh bµy nh˜ng sË li÷u li™nquan Æ’n Æ∆c t›nh n≠Ìc ng‰t trong ao nu´i tπi Th∏i B◊nh.C∏c sË li÷u nµy chÛng t´i Æo Æ≠Óc tπi x∑ Duy™n H∂i,thuÈc huy÷n H≠ng Hµ, vµo mÔa n„ng, »m, trongkho∂ng thÍi gian tı th∏ng 6 Æ’n th∏ng 11. Vµo mÔalπnh, khi n≠Ìc c„ nhi÷t ÆÈ th†p h¨n 18 ho∆c 20 oC, n™ngi∂m l≠Óng ch†t h˜u c¨ b„n cho ao v◊ khi Æ„, c∏c vi sinhvÀt hoπt ÆÈng ›t h¨n kh´ng thuÀn lÓi cho qu∏ tr◊nh ph©nhu˚. Vµo Æ«u vµ cuËi mÔa lπnh th≠Íng xu†t hi÷n nhi“ub÷nh do nhi÷t ÆÈ m´i tr≠Íng thay ÆÊi ÆÈt ngÈt n™n c∏c„ th” ch’t. V†n Æ“ nµy cµng trÎ n™n tr«m tr‰ng h¨n doch†t l≠Óng n≠Ìc suy gi∂m vµo mÔa kh´. Nh≠ vÀy, mÈttrong nh˜ng kh„ kh®n trong nu´i c∏ tπi Th∏i B◊nh ch›nhlµ mÔa lπnh/kh´.

BB∂∂nngg 66:: Nguy c¨ g©y hπi cho c∏ tπi x∑ ThÙy Ninh

HHÈÈ nnuu´ii cc∏∏BB÷÷nnhh- C„ (%)- Kh´ng (%)ßßfificchh hhππii - C„ (%)- Kh´ng (%)BBii÷÷nn pphh∏∏pp- C„ (%)- Kh´ng (%)

LLÌÌnn

5743

7129

1000

TTrruunngg bb◊◊nnhh

5545

6832

8218

NNhh··

7327

4060

8713

BB∂∂nngg 55:: ß∆c Æi”m n≠Ìc ng‰t trong ao nu´i c∏ tπi Th∏i B◊nh (11)

NNhhii÷÷tt ÆÆÈÈppHHNNÂÂnngg ÆÆÈÈ ´xxyy hhooµµ ttaann NNÂÂnngg ÆÆÈÈ CC002 hhooµµ ttaannNNÂÂnngg ÆÆÈÈ NN hhooµµ ttaannNNÂÂnngg ÆÆÈÈ PP hhooµµ ttaann

25 - 30°C6.94 - 7.142.58 - 3.94 mg/l< 4 mg/l0.25 - 0.29 mg/l0.31 mg/l

KKhhuunngg 22:: TTrroonngg nnuu´ii cc∏∏,, bb„„nn vv´ii nnhhªªmm

1. TËi Æa ho∏ t∏c dÙng cÒa ph©n b„n bªng c∏ch duy tr◊ ÆÈ pH cÒaao nu´i tı 6 Æ’n 7 vµ ÆÈ ki“m Î m¯c tr™n d≠Ìi 20 mg CaCO3/Ln≠Ìc.

2. Trung hoµ t›nh acit cÒa mÈt sË loπi ph©n b„n (Æ∆c bi÷t lµ Æπmu-r™)

3. ThÛc Æ»y qu∏ tr◊nh ph©n hu˚ ch†t h˜u c¨4. V÷ sinh ao trong thÍi gian ph¨i Æ∏y ÆÂng thÍi di÷t c∏c loπi k˝

sinh trÔng vµ t∏c nh©n g©y b÷nh (10).

112

Hi÷n trπng vµ ph©n loπi hÈ nu´i c∏ theo t◊nh h◊nh qu∂n l˝ ch†t th∂i h˜u c¨ b„n cho ao

§ nhi‘m n≠Ìc do ch†t h˜u c¨ vµ thuËc trı s©uH◊nh th¯c ´ nhi‘m chÒ y’u ng≠Íi nu´i c∏ nhÀn th†y lµt◊nh trπng qu∏ nhi“u ch†t h˜u c¨ trong Æi“u ki÷n thi’un≠Ìc vµo mÔa kh´. ßi“u Æ„ g©y ra t◊nh trπng thi’u -xytrong m´i tr≠Íng n≠Ìc vµ lµm c∏ ch’t. Ngoµi ra, theomÈt sË hÈ nu´i c∏, nhi‘m cfln do thuËc trı s©u. Th˘ct’, thuËc trı s©u ÆÊ ra ruÈng lÛa theo n≠Ìc vµo nh˜ngao nu´i g«n ruÈng cÚng khi’n c∏ ch’t. ß” tr∏nh hi÷nt≠Óng nµy, hÈ nu´i c∏ c«n ch∆n m∏ng th´ng n≠Ìc gi˜aao vÌi ruÈng trong thÍi k˙ phun thuËc cho lÛa.

ßßaa ccaannhh hh‰‰ cc∏∏ cchhääpp

C∏c loµi c∏ truy“n thËng Æ≠Óc nu´i nhi“uTheo SÎ Thu˚ s∂n Th∏i B◊nh (2004), c∏c loµi c∏ truy“nthËng Æ≠Óc nu´i tπi Th∏i B◊nh gÂm c∏ træm c·(Ctenopharyngodon idella), c∏ chäp (Cyprinus carpio),c∏ mà træng (Hypophthalmichthys molitrix), c∏ mà hoa(Aristichthys nobilis), c∏ tr´i ta vµ Mrigal (Labeo rohitavµ Cirrhinus cirrhosus).

C∏c loµi mÌi nu´i gÂm c∏ r´-phi (Oreochromis niloticusvµ Oreochromis mossambicus), c∏ chim træng(Piaractus brachypomus), c∏ tr™ (Clarias macro-cephalus) vµ c∏ træm Æen (Mylopharyngodon piceus).Trong qu∏ tr◊nh Æi“u tra, chÛng t´i th†y t†t c∂ c∏c hÈnu´i c∏ Æ“u nu´i Æa canh træm c·, chäp, mà vµ tr´i ta.N„i chung, c∏c hÈ Æ“u nu´i c∏ Æa canh chÿ ri™ng c„ mÈtsË trang trπi thıa ch†t h˜u c¨ nu´i c∏ tr™ (Clarias), mÈtloµi c∏ c„ kh∂ n®ng sËng trong m´i tr≠Íng thi’u ´-xy.M´ h◊nh nu´i Æa canh c„ mÈt ≠u Æi”m kh´ng th” phÒnhÀn Æ≠Óc, Æ„ lµ mÁi loµi c∏ sœ khai th∏c mÈt vÔng aori™ng nh≠ tr◊nh bµy trong h◊nh 5.

MÈt sË hÈ cfln nu´i th™m c∏ r´-phi (13%), c∏ chim træng(6%) vµ ›t h¨n lµ c∏ tr™ (2%) vµ c∏ træm Æen (4%). ßËivÌi c∏ tr´i †n ÆÈ vµ c∏ r´-phi, ph«n lÌn ng≠Íi nu´i c∏kh´ng ph©n bi÷t Æ≠Óc gi˜a tr´i Mrigal vµ tr´i ta, gi˜a c∏r´-phi O. niloticus vµ O. mossambicus. C∏c loµi c∏ mÌiÆ≠a vµo nu´i nªm trong ch≠¨ng tr◊nh khuy’n ng≠ cÒach›nh phÒ (SÎ Thu˚ s∂n Th∏i B◊nh, 2004) nh≠ng v…nch≠a Æ≠Óc nu´i rÈng r∑i. ßËi vÌi c∏c loµi c∏ nh≠ c∏ tr™,ng≠Íi nu´i sœ Æ≠Óc h≠Îng trÓ c†p cÒa x∑.

HH◊◊nnhh 55:: Bi”u Æ sˆ dÙng ch†t th∂i ch®n nu´i trong ao nu´i c∏ (6)

113

V. Porphyre, Nguy‘n Qu’ C´i (bi™n tÀp).Hµ NÈi: ƒn ph»m cÒa PRISE, 2006. Th©m canh ch®n nu´i lÓn-qu∂n l˝ ch†t th∂i vµ b∂o v÷ m´i tr≠Íng: nghi™n c¯u Æ≠Óc th˘c hi÷n tπi tÿnh Th∏i B◊nh, mi“n Bæc Vi÷t Nam.

Træm c·(nhÀp tı Trung QuËc, n®m 1958, l¯a sinh s∂n Æ«u ti™nn®m 1964)

- T™n khoa h‰c: Ctenopharyngodon idella- T™n ti’ng Anh: Grass carp- Ti’ng Vi÷t: C∏ træm c·TÀp t›nh sinh sËng: sËng Î t«ng n≠Ìc m∆t vµ t«ngn≠Ìc gi˜a, ≠a m´i tr≠Íng n≠Ìc sπch, chfiu Æ≠Óc lπnhvµ c„ th” sËng trong m´i tr≠Íng n≠Ìc lÓ. TÀp t›nh ®n: ®n tr˘c ti’p th˘c vÀt (trı c∏c loµi th˘c vÀtÆæng) vµ th¯c ®n tinh/bÈt.T®ng tr≠Îng: nhanh, c„ th” Æπt tı 0,7 Æ’n 1 kg trongvflng 1 n®m. Sinh s∂n: bªng ph≠¨ng ph∏p nh©n tπo, kh∂ n®ngsinh s∂n cao. HH◊◊nnhh 66: C∏ træm c· (12)

Chäp- T™n khoa h‰c: Cyprinus carpio- T™n ti’ng Anh: Common carp- T™n ti’ng Vi÷t: C∏ chäpTÀp t›nh sinh sËng: sËng Î t«ng n≠Ìc Æ∏y, chfiu Æ≠Óclπnh vµ m´i tr≠Íng n≠Ìc c„ nÂng ÆÈ ´-xy th†p.TÀp t›nh ®n: ®n c∏c loµi ÆÈng vÀt nh· (giun, †u trÔngvµ c´n trÔng/s©u b‰), ch†t h˜u c¨, l∏ c©y vµ th¯c ®ntinh/bÈt.T®ng tr≠Îng:nhanh, tı 0,5 Æ’n 1kg trong vflng 1 n®m.Sinh s∂n: kh∂ n®ng sinh s∂n cao vµ c„ th” sinh s∂ntrong m´i tr≠Íng t˘ nhi™n.HH◊◊nnhh 77:: C∏ chäp (13)

Mà hoa- T™n khoa h‰c: Aristichthys nobilis- T™n ti’ng Anh: Bighead carp- T™n ti’ng Vi÷t: C∏ mà hoaTÀp t›nh sinh sËng: sËng Î t«ng n≠Ìc m∆t vµ t«ngn≠Ìc gi˜a.TÀp t›nh ®n: ®n phÔ du, nh≠ng chÒ y’u lµ ÆÈng vÀtphÔ du. T®ng tr≠Îng: c„ th” Æπt tı 1 Æ’n 2,0 kg trong vflng 1n®m.Sinh s∂n: bªng ph≠¨ng ph∏p nh©n tπo, kh∂ n®ngsinh s∂n cao.HH◊◊nnhh 99: C∏ mà hoa (15)

Mà træng- T™n khoa h‰c: Hypophthalmichthys molitrix- T™n ti’ng Anh: Silver carp- T™n ti’ng Vi÷t: C∏ mà trængTÀp t›nh sinh sËng: sËng Î t«ng n≠Ìc m∆t vµ t«ngn≠Ìc gi˜a, ≠a sËng trong m´i tr≠Íng giµu ÆÈng vÀt vµth˘c vÀt phÔ du.TÀp t›nh ®n: ®n sinh vÀt, nh≠ng chÒ y’u lµ th˘c vÀtphÔ du (60 Æ’n 70%), vµ th¯c ®n tinh/bÈt. T®ng tr≠Îng: nhanh, Æπt tı 0,5 Æ’n 0,8 kg trong vflng1 n®m. Sinh s∂n: bªng ph≠¨ng ph∏p nh©n tπo, kh∂ n®ngsinh s∂n cao.

HH◊◊nnhh 88:: C∏ mà træng (14)

114

Hi÷n trπng vµ ph©n loπi hÈ nu´i c∏ theo t◊nh h◊nh qu∂n l˝ ch†t th∂i h˜u c¨ b„n cho ao

Tr´i ƒn ßÈ(2 loµi du nhÀp tı ƒn ßÈ: Tr´i ta (1982) vµ Mrigal (1984)).

HH◊◊nnhh 1100: C∏ tr´i ta (16) HH◊◊nnhh 1111: C∏ tr´i mrigal (17)

- T™n khoa h‰c: Labeo rohita- T™n ti’ng Anh: Rohu- T™n ti’ng Vi÷t: C∏ tr´i ta

TÀp t›nh sinh sËng: sËng Î t«ng n≠Ìc gi a vµ t«ng Æ∏y, ≠a Ɔt Æ∏y ao bªng c∏t vµ bÔn, giµu ÆÈng vÀt phÔ du.TÀp t›nh ®n: ch†t h˜u c¨, sinh vÀt n≠Ìc, ph©n xanh vµ th¯c ®n tinh/bÈtSinh s∂n: bªng ph≠¨ng ph∏p nh©n tπo, kh∂ n®ng sinh s∂n cao.

- T™n khoa h‰c: Cirrhinus cirrhosus- T™n ti’ng Anh: Mrigal- T™n ti’ng Vi÷t: C∏ tr´i mrigan

R´-phi(gËc Ch©u Phi)

HH◊◊nnhh 1122:: R´ phi r®n (18) HH◊◊nnhh 1133:: R´ phi Æen (19)

- T™n khoa h‰c: Oreochromis niloticus- T™n ti’ng Anh: Nile tilapia- T™n ti’ng Vi÷t: C∏ r´ phi r®nOO.. nniilloottiiccuuss:: lÌn h¨n, t®ng tr≠Îng nhanh h¨n, Æπt tı 0,3Æ’n 1 kg trong vflng 1 n®m, sinh s∂n t˘ nhi™n, tı 5 Æ’n6 l¯a/n®m.

TÀp t›nh sinh sËng: sËng Î t«ng n≠Ìc gi˜a vµ t«ng n≠Ìc Æ∏y, kh´ng chfiu Æ≠Óc nhi÷t ÆÈ th†p h¨n 10oC (Î nhi÷tÆÈ nµy, c∏ käm ®n vµ c„ th” ch’t), c„ th” sËng trong m´i tr≠Íng n≠Ìc lÓ, ≠a Æ∏y ao c∏t vµ bÔn, giµu ÆÈng vÀtphÔ du. Hi÷n nay, ng≠Íi ta nu´i r´ phi ƨn t›nh nhªm t®ng s∂n l≠Óng ÆÂng thÍi ng®n ch∆n t◊nh trπng sinh s∂nt˘ nhi™n, ki”m so∏t mÀt ÆÈ nu´i vµ do vÀy, t®ng kh∂ n®ng t®ng tr≠Îng cÒa c∏.

- T™n khoa h‰c: Oreochromis mossambicus- T™n ti’ng anh: Mozambique tilapia- T™n ti’ng Vi÷t: C∏ r´ phi ÆenOO.. mmoossssaammbbiiccuuss:: nh· h¨n, t®ng tr≠Îng chÀm, Æπt tı0,1 Æ’n 0,2 kg/n®m, sinh s∂n t˘ nhi™n, tı 10 Æ’n 11l¯a/n®m.

115

V. Porphyre, Nguy‘n Qu’ C´i (bi™n tÀp).Hµ NÈi: ƒn ph»m cÒa PRISE, 2006. Th©m canh ch®n nu´i lÓn-qu∂n l˝ ch†t th∂i vµ b∂o v÷ m´i tr≠Íng: nghi™n c¯u Æ≠Óc th˘c hi÷n tπi tÿnh Th∏i B◊nh, mi“n Bæc Vi÷t Nam.

C∏ chim træng(loµi c∏ gËc vÔng Amazone, du nhÀp vµo Vi÷t Namqua Trung QuËc n®m 1997)

- T™n khoa h‰c: Piaractus brachypomus- T™n ti’ng Anh: Pirapitinga- T™n ti’ng Vi÷t: C∏ chim trængTÀp t›nh sinh sËng: sËng Î t«ng n≠Ìc gi˜a vµ t«ngÆ∏y, kh´ng chfiu Æ≠Óc nhi÷t ÆÈ th†p (d≠Ìi 10oC, c∏käm ®n vµ c„ th” ch’t), chfiu Æ≠Óc n≠Ìc c„ ÆÈ m∆n tı0,5 Æ’n 1%, ≠a m´i tr≠Íng n≠Ìc c„ t›nh axit. TÀp t›nh ®n: lµ loµi ®n tπp, ®n giun, t´m, c∏nh·, Ëc, ÆÈng vÀt th©n m“m,...ph©n xanh, th˘cvÀt, th¯c ®n tinh/bÈt vµ th¯c ®n c´ng nghi÷p.Sinh s∂n: nh©n tπo, kh∂ n®ng sinh s∂n cao.T®ng tr≠Îng: nhanh, Æπt tı 0,5 Æ’n 2 kg trongvflng 1n®m.

HH◊◊nnhh 14: C∏ chim træng (20)

C∏ tr™- T™n khoa h‰c: Clarias macrocephalus- T™n ti’ng Anh: Clarias catfish- T™n ti’ng Vi÷t: C∏ tr™TÀp t›nh sinh sËng: sËng Î Æ∏y ao, chfiu Æ≠Óc m´itr≠Íng n≠Ìc m∆n vµ c„ nÂng ÆÈ ´-xy th†p. TÀp t›nh ®n: ®n tπp, ®n c©y thu˚ sinh, th¯c ®n tinh/bÈt,ch†t h˜u c¨, ph©n xanh, phÙ ph»m lfl mÊ lÓn, t´m,giun, cua, c∏c loµi c∏ nh·,...T®ng tr≠Îng: nhanh, Æπt tı 0,5 Æ’n 1 kg trong vflng1 n®m.Sinh s∂n: bªng ph≠¨ng ph∏p nh©n tπo.

HH◊◊nnhh 1155: C∏ tr™ (FAO)

T˚ l÷ th∂ gi˜a c∏c loµi thay ÆÊi theo tıng hÈDÔ th∂ cÔng nh˜ng loµi c∏ nh≠ nhau, nh≠ng t˚ l÷ gi˜ac∏c loµi lπi kh∏c nhau tÔy theo mÁi hÈ. Trong ao c„ mÈtloµi ch›nh, c„ ngh‹a lµ c„ sË l≠Óng nhi“u h¨n c∂ so vÌic∏c loµi kh∏c. Loµi th∂ ch›nh ph∂i phÔ hÓp vÌi Æi“u ki÷ncÒa ao nu´i. Chºng hπn, n’u ao nu´i c„ Æ∏y lµ lÌp bÔnl…n c∏t, giµu ch†t dinh d≠Ïng th◊ n™n th∂ tr´i ƒn ßÈ lµmloµi c∏ ch›nh. MÀt ÆÈ th∂ tı 2 Æ’n 2,5 con/m2. Khi Æ„, t˚l÷ sœ lµ 50% tr´i ƒn ßÈ, 10% r´ phi, 20% mà træng, 5%chäp, 10% træm c· vµ 5% chim træng.

C∏ giËng Æ≠Óc th≠Íng Æ≠Óc s∂n xu†t tπi trπi ≠¨ng c∏giËng. N„i chung, c∏c hÈ nu´i c∏ th≠Íng mua c∏ bÈtho∆c c∏ bªng ng„n tay Æ” nu´i gÈt ho∆c nu´i thfit (t≠¨ngt˘ nh≠ trong nu´i lÓn). êt c„ hÈ mua tr¯ng c∏ (chÿ trongtr≠Íng hÓp nu´i h‰ c∏ chäp, Æ∆c bi÷t lµ tr´i ƒn ßÈ).

MÀt ÆÈ th∂ dao ÆÈng r†t lÌn, tu˙ theo tıng hÈ, kho∂ngtı 47 Æ’n 1.170 con/sµo, hay tı 0,13 Æ’n 3,2 con/m2.MÀt ÆÈ cao nh†t c„ vŒ t≠¨ng ÆËi cao so vÌi ph≠¨ng th¯cnu´i trong tÿnh. C„ Æ’n 3/4 hÈ ph·ng v†n th∂ vÌi mÀtÆÈ t≠¨ng Æ≠¨ng vÌi mÀt ÆÈ trong m´ h◊nh nu´i qu∂ngcanh ho∆c b∏n th©m canh.

Ng≠Íi ta th∂ c∏ mÈt l«n vµo mÔa kh´, kho∂ng tı th∏ng2 Æ’n th∏ng t≠ hµng n®m. C∏ Æ≠Óc thu hoπch vµo b†tk˙ thÍi Æi”m nµo trong n®m, nh≠ng nhi“u nh†t v…n lµvµo dfip gi∏p T’t ©m lfich (tı th∏ng 10 Æ’n th∏ng 11 hµngn®m) ho∆c vµo thÍi Æi”m Æ«u n®m (th∏ng 1 Æ’n th∏ng2) khi nhu c«u ti™u thÙ vµ gi∏ b∏n l™n cao.

116

Hi÷n trπng vµ ph©n loπi hÈ nu´i c∏ theo t◊nh h◊nh qu∂n l˝ ch†t th∂i h˜u c¨ b„n cho ao

ChÒ tr≠¨ng ph∏t tri”n nu´i c∏ r´-phi cÒa ch›nhquy“nSÎ Thu˚ s∂n Th∏i B◊nh Æ∑ tri”n khai Æ“ ∏n ph∏t tri”nnu´i c∏ r´-phi tı 2004 Æ’n 2010. ß“ ∏n nªm trongkhu´n khÊ tr≠¨ng tr◊nh ph∏t tri”n nu´i trÂng thu˚ s∂ntr™n phπm vi c∂ n≠Ìc mµ chÛng t´i Æ∑ n„i tÌi ph«n tr™n.K’ hoπch d˘ t›nh Æπt s∂n l≠Óng thu˚ s∂n tı 28.000 Æ’n29.000 t†n n®m 2005 (21). Tuy nhi™n, n®m 2004 Æ∑ Æπts∂n l≠Óng lµ 29.215 t†n, nh≠ vÀy Æ∑ v≠Ót qu∏ mÙc ti™utı r†t l©u. Hai loµi c∏ r´-phi Oreochromis mossambicusvµ Oreochromis niloticus Æ∑ Æ≠Óc Æ≠a vµo Vi÷t Nam l«nl≠Ót vµo c∏c n®m 1950 vµ 1973. Tı n®m 1996, k¸ thuÀtnu´i r´-phi ƨn t›nh Æ∑ Æ≠Óc ∏p dÙng. MÀt ÆÈ nu´i lµ 6con/m2 vÌi th¯c ®n vi™n hÁn hÓp. N®ng xu†t k˙ v‰ng lµtı 20 Æ’n 25 t†n/ha vµ tr‰ng l≠Óng khi b∏n lµ tı 500 Æ’n600 g/con. N’u t›nh Æ’n nh˜ng kh„ kh®n trong nu´i c∏chÛng t´i vıa tr◊nh bµy Î tr™n th◊ mÙc ti™u nµy c„ vŒ kh∏tham v‰ng. Ng©n s∏ch nhµ n≠Ìc c†p cho c∏c d˘ ∏n thˆnghi÷m nu´i trÂng thu˚ s∂n l™n tÌi h¨n 16 ho∆c 17 t˚ÆÂng, g«n 1 t˚ € (21). Tuy nhi™n, c∏c Æ“ ∏n nµy v…nÆang Î giai Æoπn ph´i thai v◊ trong nh˜ng hÈ chÛng t´iÆi“u tra, c∏ r´ phi mÌi chÿ Æ≠Óc nu´i theo ph≠¨ng th¯cÆa qu∂ng canh ho∆c b∏n th©m canh.

Th¯c ®n

Tπi Th∏i B◊nh, th¯c ®n cho c∏ th≠Íng lµ c· vµ l∏ c©y(chi’m khËi l≠Óng r†t lÌn), Æ∆c bi÷t lµ ÆËi vÌi c∏ træm c·,vµ c∏m gπo. ß´i khi th¯c ®n c„ trÈn th™m thµnh ph«nkh∏c nh≠ bÈt ng´, bÈt gπo hay phÙ ph»m tı c∏c hoπtÆÈng n´ng nghi÷p kh∏c trong n´ng hÈ nh≠ phÙ ph»mtı n†u r≠Óu vµ lµm ÆÀu. Do vÀy, ngh“ nu´i c∏ c„ Æ∆c

tr≠ng lµ tÀn dÙng c∏c phÙ ph»m n´ng nghi÷p (ch®nnu´i vµ trÂng tr‰t). C∏c s∂n ph»m nµy Æ≠Óc ræc l™n m∆tao nhªm t®ng hoπt ÆÈng cÒa chuÁi th¯c ®n vµ do vÀy,t®ng l≠Óng th¯c ®n t˘ nhi™n sΩn c„ cho c∏. C∏c phÙph»m Æ„ th≠Íng lµ: s∂n ph»m phÙ cÒa c©y trÂng, ch†tth∂i sinh hoπt, ph©n gia c«m (gµ, ngan/vfit), ph©n tr©u,bfl, ph©n bæc vµ Æ∆c bi÷t lµ ph©n lÓn, chi’m mÈt vfi tr›quan tr‰ng do qu∏ tr◊nh ph∏t tri”n ch®n nu´i lÓn tπi Th∏iB◊nh r†t mπnh.

LL≠≠ÓÓnngg cchh††tt tthh∂∂ii bb„„nn cchhoo aaoo nnuu´ii

C„ 77% hÈ nu´i c∏ sˆ dÙng ph©n h˜u c¨. Th˘c t’,ch†t th∂i ch®n nu´i Æ≠Óc b„n tr˘c ti’p cho ao kh´ngqua xˆ l˝ vµ cÚng kh´ng t∏ch ri™ng gi˜a ph©n l·ng vµph©n ræn. Tr≠Ìc khi sˆ dÙng, Æ´i khi (5% sË hÈ) ph©nlÓn Æ≠Óc trÈn l…n vÌi Æπm vµ/ho∆c v´i bÈt. Trong 13%hÈ nu´i c∏, ng≠Íi ta h„t ri™ng ph©n ræn vµ chÿ c„ n≠Ìcrˆa chuÂng ch∂y xuËng ao. Nh≠ng ph≠¨ng ph∏p nµychÿ ∏p dÙng ÆËi vÌi ph©n lÓn, tr©u bfl vµ ph©n bæc. ßËivÌi 8% hÈ nu´i c∏, ph©n Æ≠Óc sˆ dÙng sau mÈt thÍigian t›ch tr˜ nh≠ng lπi kh´ng qua xˆ l˝. ß©y th≠Íng lµph©n gia c«m: th˘c ra ph©n Æ≠Óc Æ” trong chuÂngnu´i vµ chÿ Æ≠Óc thu gom khi xu†t b∏n vÀt nu´i. Chÿc„ 8% hÈ s∂n xu†t ph©n Ò Æ” b„n cho ao. Nh≠ng n„ichung, ng≠Íi ta kh´ng th” coi Æ„ lµ ph©n Ò theo ÆÛngngh‹a v◊ ng≠Íi ch®n nu´i th≠Íng chÿ ÆÈn th™m mÈt ›ttr†u hay c∏c phÙ ph»m th˘c vÀt kh∏c mµ kh´ng ti’nhµnh Æ∂o ph©n th≠Íng xuy™n Æ” qu∏ tr◊nh ph©n hu˚di‘n ra theo ÆÛng khoa h‰c. C∏c hÈ nu´i c∏ th≠Íngk’t hÓp nhi“u c∏ch th¯c sˆ dÙng ph©n tu˙ theo loπivÀt nu´i.

BB∂∂nngg 77:: Tr◊nh ÆÈ th©m canh c∏c h÷ thËng nu´i c∏ (10)

MMÀÀtt ÆÆÈÈ tthh∂∂

N®ng su†t (t†n/ha/n®m)ß«u vµo

T˚ l÷ n≠Ìc thay hµngngµy (%)

M¯c ÆÈ th©m canh

<< 11//mm22

((<< 336600//ssµµoo))0-1

Kh´ng c„

Qu∂ng canh

1-5

Th˘c vÀt thu˚ sinh cÏlÌn, ph©n b„n< 5BÔ lπi l≠Óng n≠Ìcm†t ÆiB∏n th©m canh

5-15

Ph©n b„n vµ th¯c ®nƨn gi∂n5 - 10

B∏n th©m canh

55 -- 1100//mm22

((22110000 -- 33660000//ssµµoo))15-50

Th¯c ®n hÁn hÓp

10 - 30Lµm ao tho∏ng kh›T∏i l≠u th´ng n≠Ìc Th©m canh

11 --55//mm22

((336600 -- 22110000//ssµµoo))

117

V. Porphyre, Nguy‘n Qu’ C´i (bi™n tÀp).Hµ NÈi: ƒn ph»m cÒa PRISE, 2006. Th©m canh ch®n nu´i lÓn-qu∂n l˝ ch†t th∂i vµ b∂o v÷ m´i tr≠Íng: nghi™n c¯u Æ≠Óc th˘c hi÷n tπi tÿnh Th∏i B◊nh, mi“n Bæc Vi÷t Nam.

BB„„nn pphh©©nn hhoo∏∏ hh‰‰cc kkhh´nngg pphhÔÔ hhÓÓpp vvÌÌii kkhhuuyy’’nncc∏∏oo

Tπi Th∏i B◊nh, loπi ph©n ho∏ h‰c duy nh†t ng≠Íi nu´ic∏ sˆ dÙng lµ su-pe l©n vµ Æπm u-r™. 27% sË hÈ sˆdÙng su-pe l©n vµ 26% dÔng Æπm u-r™. ßπm u-r™ vµsu-pe l©n th≠Íng Æ≠Óc hoµ vÌi n≠Ìc rÂi tä xuËng ao. ß´ikhi cÚng c„ hÈ trÈn tr˘c ti’p vÌi ph©n lÓn thµnh cÙc nh·

rÂi b„n cho ao. Ng≠Íi d©n b„n ph©n cho ao nu´i mÁith∏ng mÈt l«n, thÀm ch› 3 th∏ng 1 l«n. N™n b„n tı 7-10ngµy mÈt l«n, mÁi l«n tı 2,2-3,6 kg su-pe l©n/sµo (t≠¨ngÆ≠¨ng 60-100 kg/ha) vµ tı 1,1-1,8 kg u-r™/sµo (t≠¨ngÆ≠¨ng tı 30 - 50 kg/ha) (4). Tuy nhi™n, kh´ng mÈt hÈnµo trong nh˜ng hÈ chÛng t´i Æi“u tra th˘c hi÷n ÆÛngtheo khuy’n c∏o nµy. Th˘c t’, l≠Óng ph©n b„n cho aodao ÆÈng lÌn (tı 1 d’n 2 con sË).

KKhhuunngg 33:: QQuuaann ÆÆii””mm ccÒÒaa nngg≠≠ÍÍii nnuu´ii cc∏∏ ÆÆËËii vvÌÌii pphh©©nn llÓÓnn

Theo c∏c hÈ nu´i c∏, sˆ dÙng ph©n ræn t≠¨i c„ r†t nhi“u ≠u Æi”m: c„ th” b„n tπi mÈt Æi”m cÙ th” trong ao, phÔhÓp vÌi c∏c loπi c∏ nh·, vËn th≠Íng nhπy c∂m h¨n vÌi c∏c dπng cÒa hÓp ch†t amoniac th≠Íng c„ nhi“u trongn≠Ìc ti”u vµ d‘ dµng vÀn chuy”n h¨n. H¨n n˜a, theo ph«n lÌn ng≠Íi nu´i c∏, sˆ dÙng ph©n t≠¨i lµ hi÷u qu∂h¨n c∂. Ch†t l≠Óng ph©n t≠¨i tËt h¨n so vÌi c∏m lÓn c´ng nghi÷p. MÈt vµi ng≠Íi nu´i c∏ cho bi’t trong ph©nt≠¨i cfln lπi Æ’n 30% th¯c ®n ch≠a h†p thu h’t. C∏ nu´i bªng ph©n t≠¨i lÌn nhanh h¨n c∏ nu´i bªng ph©n Æ∑qua ch’ bi’n. Ph©n t≠¨i r†t tËt cho c∏, Æ∆c bi÷t Æ≠Óc t†t c∂ c∏c loπi c∏ ≠u th›ch. L˝ do cuËi cÔng lµ trong ph©nt≠¨i kh´ng c„ tr†u, mÈt ÆËi t≠Óng c„ th” g©y ´ nhi‘m cho ao nu´i. Nh≠ng ph©n t≠¨i cÚng c„ nhi“u hπn ch’.N’u b„n qu∏ nhi“u sœ g©y nhi‘m ao d…n Æ’n c∏ ch’t. Ph©n t≠¨i cÚng c„ th” truy“n b÷nh cho c∏. CuËi cÔngr†t kh„/n∆ng vµ m†t thÍi gian khi ph∂i vÀn chuy”n ph©n t≠¨i bªng thÔng.

BB∂∂nngg 88:: Th„i quen b„n ph©n cho ao nu´i (x∑ ThÙy Ninh)

HHÈÈ nnuu´ii cc∏∏PPhh©©nn hh˜uu cc¨- C„ (%)- Kh´ng (%)PPhh©©nn hh„„aa hh‰‰cc - C„ (%)- Kh´ng (%)CC∏∏cchh tthh¯cc %%- Hfla vµo n≠Ìc - B„n kh´- TrÈn l…nXXˆ ll˝ ttrr≠≠ÌÌcc kkhhii bb„„nn- û (%)- Biogaz (%)- Kh´ng (%)

LLÌÌnn

937

2971

44560

363628

TTrruunngg bb◊◊nnhh

1000

2378

9505

351253

NNhh··

7426

0100

80200

551827

118

Hi÷n trπng vµ ph©n loπi hÈ nu´i c∏ theo t◊nh h◊nh qu∂n l˝ ch†t th∂i h˜u c¨ b„n cho ao

TTÊÊnngg ll≠≠ÓÓnngg nnii--tt¨ bb„„nn cchhoo aaoo tthhaayy ÆÆÊÊii rr††tt llÌÌnn

ß” so s∏nh th„i quen cÒa c∏c hÈ nu´i c∏, t†t c∂ l≠Óngph©n b„n cho ao Æ≠Óc quy ÆÊi vµ bi”u di‘n theo khËil≠Óng ni-t¨/sµo/n®m ho∆c theo khËi l≠Óng lÓn/sµo. N’ucoi khËi l≠Óng ph©n b„n cho ao mÁi ngµy lµ 2 con lÓnn∆ng 50 kg nh≠ mÈt ti™u ch› c¨ b∂n th◊ khËi l≠Óng ni-t¨khuy’n c∏o b„n cho ao t≠¨ng Æ≠¨ng 8 kg/sµo/n®m(222 kg /ha/n®m).

Th˘c t’, l≠Óng ni-t¨ trung b◊nh c∏c hÈ nu´i c∏ chÛng t´iÆi“u tra b„n cho ao cao h¨n l≠Óng ni-t¨ khuy’n c∏o 4l«n (kho∂ng 35 kg N/sµo/n®m). Kho∂ng 1/4 sË hÈ Æi“utra b„n cao h¨n m¯c trung b◊nh. Tuy nhi™n, h¨n mÈtnˆa sË hÈ b„n ›t h¨n ho∆c trong kho∂ng khËi l≠Óngkhuy’n c∏o.

KK’’tt qquu∂∂

S∂n l≠Óng thu hoπch ph∂n ∏nh s˘ Æa dπng v“ t◊nhh◊nh vµ ph≠¨ng ph∏p nu´iTheo khËi l≠Óng khuy’n c∏o, l≠Óng ni-t¨ b„n cho ao lµ8 kg/sµo/n®m t≠¨ng Æ≠¨ng vÌi sË l≠Óng lÓn kh´ng ÆÊilµ 2 con/sµo (kho∂ng 60 con n®ng 50kg/ha). VÌi khËil≠Óng khuy’n c∏o nh≠ vÀy sœ cho phäp Æπt n®ng xu†ttı 144 - 360 kg c∏/sµo/n®m (4 - 10 t†n/ha/n®m) tu˙ theoÆi“u ki÷n t˘ nhi™n trong m´i tr≠Íng nu´i (nÂng ÆÈ ki“mtrong ao, n≠Ìc, nhi÷t ÆÈ,...) vµ ph≠¨ng ph∏p qu∂n l˝ aonu´i cÒa n´ng hÈ (6, 10, 23).

N®ng xu†t c∏ thu Æ≠Óc trong c∏c n´ng hÈ chÛng t´i Æi“utra r†t ch™nh l÷ch, dao ÆÈng tı 13 - 414 kg/sµo/n®m(0,36 - 11,5 t†n/ha/n®m), trung b◊nh lµ 3,2 t†n. C„ 1/4hÈ Æπt n®ng xu†t cao h¨n 4 t†n/ha/n®m. Tπi x∑ Thu˛Ninh, chÛng t´i cÚng nhÀn th†y s˘ ch™nh l÷ch nh≠ vÀydÔ quy m´ nu´i lµ lÌn hay nh·.

N®ng xu†t thu Æ≠Óc kh´ng t˚ l÷ thuÀn vÌi l≠Óng ni-t¨b„n cho ao (H◊nh 5). ßi“u nµy ph∂n ∏nh ph≠¨ng ph∏pnu´i kh∏ Æa dπng (mÀt ÆÈ th∂, qu∂n l˝ n≠Ìc, b„n ph©nh˜u c¨) vµ n„i chung lµ tr◊nh ÆÈ k¸ thuÀt nu´i kh∏ ch™nhl÷ch trong mÈt bËi c∂nh h’t s¯c kh„ kh®n (lÚ lÙt, mÔalπnh...). ßËi vÌi nhi“u hÈ, nu´i c∏ v…n lµ mÈt hoπt ÆÈngr†t mÌi. Vµ d‹ nhi™n kh´ng ph∂i hÈ nµo cÚng næm Æ≠Ócnh˜ng k¸ n®ng vµ kinh nghi÷m c«n thi’t. H‰ cÚngkh´ng ph∂i Æ“u Æ≠Óc tÀp hu†n mÈt c∏ch Æ«y ÆÒ hay c„ÆÒ Æi“u ki÷n tµi ch›nh Æ” c„ th” khæc phÙc Æ≠Óc nh˜ngkh„ kh®n v“ c¨ sÎ hπ t«ng ao nu´i hi÷n tπi.

BB∂∂nngg 99:: KhËi l≠Óng ni-t¨ khuy’n c∏o (6, 10, 22)

TÊngPh©n ho∏ h‰c (10)LÓnNgan/vfitLÓn (6)

SSËË ccoonn//ssµµoo//nn®®mm

1 - 336 - 1262

KKhhËËii ll≠≠ÓÓnngg NN ((kkgg//ssµµoo//nn®®mm))52,64,68 - 9,36

KKhhuunngg 44:: NN®®nngg xxuu††tt ((kkgg//ssµµoo//nn®®mm)) tthheeoo kkhhËËii ll≠≠ÓÓnnggnnii--tt¨ bb„„nn cchhoo aaoo ((kkgg//ssµµoo//nn®®mm)) ((11))

MÈt b∂ng theo d‚i mÈt tπi mÈt sË n´ng hÈ cho th†yn®ng xu†t c∏ t˚ l÷ thuÀn vÌi khËi l≠Óng ni-t¨ hoµ tantrong ao. Tuy nhi™n, chÛng ta cÚng nhÀn th†y mÈtvµi tr≠Íng hÓp Æ∆c bi÷t, c„ ngh‹a lµ n®ng xu†t gi∂mkhi l≠Óng ni-t¨ b„n cho ao t®ng vµ ng≠Óc lπi.

119

V. Porphyre, Nguy‘n Qu’ C´i (bi™n tÀp).Hµ NÈi: ƒn ph»m cÒa PRISE, 2006. Th©m canh ch®n nu´i lÓn-qu∂n l˝ ch†t th∂i vµ b∂o v÷ m´i tr≠Íng: nghi™n c¯u Æ≠Óc th˘c hi÷n tπi tÿnh Th∏i B◊nh, mi“n Bæc Vi÷t Nam.

D˘a theo n®ng xu†t thu Æ≠Óc (h◊nh 5), tı 144- 360kg/sµo/n®m (4-10 t†n/ha/n®m) vµ khËi l≠Óng ni-t¨khuy’n c∏o lµ 8 kg/sµo/n®m (t≠¨ng Æ≠¨ng 2 con lÓnn∆ng 50 kg/sµo), chÛng ta c„ th” chia ra 3 nh„m n´nghÈ:

Nh„m 1: L≠Óng ni-t¨ b„n cho ao nh· h¨n 1 con lÓnn∆ng 50 kg/sµo - ß©y lµ nh˜ng hÈ c„ l≠Óng ni-t¨ b„ncho ao th†p h¨n 8 kg/sµo/n®m vµ n®ng xu†t c∏ th†ph¨n 144 kg/sµo/n®m (th†p h¨n 4 t†n/ha/n®m). Tuynhi™n, c„ 3 tr≠Íng hÓp c„ vŒ ngoµi quy luÀt (ph›a tr™nb™n tr∏i). 3 hÈ nµy thu Æ≠Óc n®ng xu†t t≠¨ng ÆËi caotrong khi kh´ng h“ b„n mÈt chÛt ni-t¨ nµo c∂. Hi÷nt≠Óng nµy c„ th” do sË li÷u Æi“u tra kh´ng ch›nh x∏cho∆c do ao nu´i cÒa c∏c hÈ nµy nhÀn ni-t¨ mÈt c∏ch t˘nhi™n (chºng hπn, ch†t th∂i ch®n nu´i cÒa hÈ b™n cπnhch∂y sang).

Nh„m 2: L≠Óng ni-t¨ b„n cho ao dao ÆÈng tı 1-3con lÓn n∆ng 50 kg/sµo - ß©y lµ nh˜ng hÈ c„ l≠Óngni-t¨ b„n cho ao tı 8- 20 kg/sµo/n®m vµ n®ng xu†t c∏th†p h¨n 200 kg/sµo/n®m (d≠Ìi 5,5 t†n/ha/n®m).

Nh„m 3: L≠Óng ni-t¨ b„n cho ao cao h¨n 3 con lÓnn∆ng 50 kg/sµo (t†t c∂ nh˜ng hÈ nªm b™n ph∂i tr™nbi”u ÆÂ, ngoµi 2 nh„m vıa tr◊nh bµy) - ß©y lµ nh˜nghÈ c„ l≠Óng ni-t¨ b„n cho ao nu´i cao h¨n 20kg/sµo/n®m vµ n®ng xu†t thu Æ≠Óc kh∏ ch™nh l÷ch. C∏chÈ nµy th≠Íng c„ qu∏ nhi“u ni-t¨ trong ao vµ r†t nhi“uhÈ thu Æ≠Óc n®ng xu†t qu∏ th†p so vÌi l≠Óng ch†t th∂ich®n nu´i Æem b„n vµ so vÌi mÀt ÆÈ th∂ ban Æ«u. Hi÷nt≠Óng nµy c„ th” do c∏ ch’t (do trong ao c„ qu∏ nhi“uch†t h˜u c¨) ho∆c do sË li÷u Æi“u tra kh´ng ch›nh x∏c.ß∆c Æi”m cÒa c∏c nh„m hÈ nµy cho th†y l≠Óng ni-t¨b„n cho ao ngµy cµng t®ng kh´ng phÙ thuÈc vµo di÷nt›ch ao mµ thay ÆÊi theo t«m quan tr‰ng cÒa thu nhÀptı hoπt ÆÈng nu´i c∏ vµ vfi tr› cÒa ao trong trong vÔngtrÂng lÛa n®ng xu†t th†p.

BB∂∂nngg 1100:: N®ng xu†t c∏ tπi x∑ Thu˛ Ninh

NN´nngg hhÈÈTrung b◊nhTh†p nh†tCao nh†t

LLÌÌnn3,963±1,5129726,173

TTrruunngg bb◊◊nnhh3,732±2,0159008,896

NNhh··3,216±1,2121,3885,345

HH◊◊nnhh 1166:: N®ng xu†t c∏ theo khËi l≠Óng ni-t¨ hoµ tan trong ao

120

Hi÷n trπng vµ ph©n loπi hÈ nu´i c∏ theo t◊nh h◊nh qu∂n l˝ ch†t th∂i h˜u c¨ b„n cho ao

QQuu∂∂nn ll nngguuÂÂnn cchh††tt tthh∂∂ii ttrroonngg tt≠≠¨nngg llaaii??

1/3 hÈ nu´i c∏ chÛng t´i ph·ng v†n c„ d˘ Æfinh ph∏t tri”nnu´i c∏ bªng c∏ch mÎ rÈng, thu™ th™m di÷n t›ch aoho∆c nu´i c∏ theo m´ h◊nh th©m canh. R†t nhi“u hÈcÚng cho bi’t h‰ c„ d˘ Æfinh t®ng sË lÓn nu´i trong Æ„

1/3 sË hÈ nhªm mÙc Æ›ch t®ng khËi l≠Óng ch†t th∂i ch®nnu´i b„n cho ao. D˘ Æfinh quan tr‰ng th¯ 3 (xät theo sËhÈ) lµ x©y b” Biogaz.

H¨n 1/3 sË hÈ kh´ng c„ d˘ Æfinh g◊ chÒ y’u v◊ h‰ g∆pkh„ kh®n v“ tµi ch›nh (B∂ng 15).

BB∂∂nngg 1111:: ß∆c Æi”m cÒa c∏c nh„m n´ng hÈ

NNhh„„mm ((ÆÆ««uu llÓÓnn tt≠≠¨nngg ÆÆ≠≠¨nngg//ssµµoo)) SË n´ng hÈ S∂n l≠Óng c∏ (kg/sµo/n®m)Di÷n t›ch ao (sµo)Thu nhÀp tı nu´i c∏ > 50%Vfi tr› trong vÔng trÂng lÛa n®ng su†t th†pTThh„„ii qquueenn bb„„nn pphh©©nnB„n ni-t¨Mua ch†t th∂i ch®n nu´iPh©n lÓnPh©n gia c«mPh©n bflPh©n ng≠Íißπm u-r™

< 143%13 -1445 - 2025% 50%

70%7%50%25%19%6%19%

1 to 3 30%50 - 2005 - 15 63% 55%

100%27%82%36%9%9%18%

> 3 27%50 - 3506 -1450% 70%

100%10%100%80%10%-30%

BB∂∂nngg 1122:: Kh„ kh®n vµ gi∂i ph∏p Æ“ xu†t cÒa c∏c hÈ nu´i c∏ x∑ ThÙy Ninh

KKhh„„ kkhh®®nnTµi ch›nh K¸ thuÀtCon giËng Nh©n c´ngThfi tr≠Íng

%35171342

GGii∂∂ii pphh∏∏pp ÆÆ““ xxuu††tt K¸ thuÀt Tµi ch›nhCon giËngKh∏cThfi tr≠Íng

% 6650289_

121

V. Porphyre, Nguy‘n Qu’ C´i (bi™n tÀp).Hµ NÈi: ƒn ph»m cÒa PRISE, 2006. Th©m canh ch®n nu´i lÓn-qu∂n l˝ ch†t th∂i vµ b∂o v÷ m´i tr≠Íng: nghi™n c¯u Æ≠Óc th˘c hi÷n tπi tÿnh Th∏i B◊nh, mi“n Bæc Vi÷t Nam.

Tu˙ theo tıng nh„m hÈ Æ∑ Æ≠Óc ph©n loπi nh≠ tr™n,m¯c ÆÈ sˆ dÙng ch†t th∂i ch®n nu´i sœ kh∏c nhau.

NNhh„„mm dd≠≠ÌÌii 11 ccoonn llÓÓnn nn∆∆nngg 5500 kkgg//ssµµooßËi vÌi c∏c hÈ trong nh„m nµy, ng≠Íi ta c„ th” xem xätgi∂i ph∏p t®ng l≠Óng ni-t¨ b„n cho ao. Trong tr≠Íng hÓpÆ„, n®ng su†t c∏ nu´i c„ th” sœ t®ng. C∏c hÈ nu´i c∏trong nh„m nµy sœ c„ th” chuy”n sang nh„m 2 (tı 1Æ’n 3 con lÓn 50kg/sµo/n®m) n’u h‰ c„ th” khæc phÙcnh˜ng kh„ kh®n g∆p ph∂i hi÷n nay: nguÂn tµi ch›nh hπnch’ (19%), v†n Æ“ lÚ lÙt (56%) vµ thi’u kinh nghi÷m(13%). Do vÀy, nh„m hÈ nµy c„ th” ti™u thÙ nhi“u ch†tth∂i ch®n nu´i h¨n vµ c„ th” ÆËi di÷n vÌi kh∂ n®ng ph∏ttri”n ch®n nu´i d˘ t›nh trong khu v˘c. Tuy nhi™n, 38%hÈ cho bi’t h‰ kh´ng c„ d˘ Æfinh thay ÆÊi hoπt ÆÈngch®n nu´i trong nh˜ng n®m tÌi v◊ kh´ng c„ nguÂn tµich›nh. Tr∏i lπi, c„ Æ’n 19% hÈ d˘ Æfinh t®ng quy m´ ƵnlÓn, 12% d˘ Æfinh mÎ rÈng di÷n t›ch ao nu´i vµ 12% d˘Æfinh x©y b” Biogaz.

NNhh„„mm ttıı 11 ÆÆ’’nn 33 ccoonn llÓÓnn 5500 kkgg//ssµµooVÌi hi÷n trπng ao nu´i hi÷n nay, c∏c hÈ nu´i c∏ trongnh„m nµy sœ ›t c„ kh∂ n®ng h†p thÙ th™m ch†t h˜u c¨.N’u ti™u thÙ th™m ch†t th∂i ch®n nu´i, ng≠Íi d©n c«nmÎ rÈng di÷n t›ch ao ho∆c kh´ng Æ≠Óc b„n Æπm u-r™mµ thay th’ bªng ch†t th∂i ch®n nu´i ho∆c c«n c∂i ti’nk¸ thuÀt, chºng hπn ∏p dÙng gi∂i ph∏p lµm ao nu´itho∏ng kh›. Nu´i gifli cho c∏ cÚng lµ mÈt gi∂i ph∏p c«nth˘c hi÷n. 18% sË hÈ trong nh„m nµy cho bi’t h‰ kh´ngc„ d˘ Æfinh thay ÆÊi hoπt ÆÈng trong nh˜ng n®m tÌi. Tuynhi™n, c„ Æ’n 64% hÈ d˘ Æfinh t®ng quy m´ Ƶn lÓn

ÆÂng thÍi x©y b” Biogaz (11%) ho∆c mÎ rÈng di÷n t›chao (11%).

NNhh„„mm ttıı 33 ccoonn llÓÓnn 5500 kkgg//ssµµoo ttrrÎÎ ll™™nnL≠Óng ni-t¨ b„n cho ao nu´i qu∏ nhi“u, do vÀy, tr≠Ìcti™n c«n t◊m gi∂i ph∏p qu∂n l˝ ch†t th∂i mÈt c∏ch tËi ≠unh†t (ngıng b„n Æπm u-r™), nh≠ng d‹ nhi™n c∏c hÈtrong nh„m nµy hoµn toµn c„ th” Æ«u t≠ vµo ao nu´imÌi. 40% hÈ cho bi’t h‰ kh´ng c„ Æfinh thay ÆÊi hoπtÆÈng cÒa n´ng hÈ trong nh˜ng n®m tÌi. Tuy nhi™n, c„tÌi 50% hÈ d˘ Æfinh t®ng di÷n t›ch ao nu´i (thu™ ho∆cchuy”n ÆÊi tı di÷n t›ch lÛa n®ng su†t th†p). Chÿ c„ 10%hÈ cho bi’t h‰ d˘ Æfinh t®ng quy m´ Ƶn lÓn ÆÂng thÍix©y b” Biogaz.

TTÊÊnngg kk’’tt xxuu hh≠≠ÌÌnngg tthhaayy ÆÆÊÊii ttrroonngg cc∏∏cc nnhh„„mm hhÈÈTrong nh˜ng n®m tÌi, sË l≠Óng hÈ thuÈc nh„m 2 c„l≠Óng ni-t¨ b„n cho ao t≠¨ng Æ≠¨ng tı 1 Æ’n 3 con lÓn50 kg/sµo sœ t®ng l™n r‚ r÷t so vÌi c∏c nh„m kh∏c. Th˘cvÀy, mÈt sË hÈ nh„m Æ«u ti™n (d≠Ìi 1 con lÓn n∆ng 50kg/sµo) c„ th” h†p thÙ nhi“u ch†t h˜u c¨ h¨n do quym´ Ƶn lÓn t®ng. Do Æ„, sË hÈ nµy c„ th” chuy”n sangnh„m 2. Th™m vµo Æ„, nh˜ng hÈ thuÈc nh„m 3 (h¨n 3con lÓn 50 kg/sµo) c„ d˘ Æfinh mÎ rÈng di÷n t›ch ao nu´icÚng sœ chuy”n sang nh„m 2.

Ng≠Óc lπi, nh˜ng hÈ thuÈc nh„m 2 c„ d˘ Æfinh t®ng quym´ Ƶn lÓn nh≠ng kh´ng mÎ rÈng di÷n t›ch ao sœ c„th” chuy”n sang nh„m 3 n’u ch†t th∂i kh´ng Æ≠Ócqu∂n l˝ mÈt c∏ch hÓp l˝.

KKhhuunngg 55:: VVµµ BBiiooggaazz ??

ChÒ tr≠¨ng khuy’n kh›ch c∏c trang trπi x©y b” Biogaz c„ th” sœ g©y ra mÈt v†n Æ“ lÌn trong nh˜ng n®m tÌi.Th˘c t’, trong ph«n lÌn hÈ c„ Biogaz chÛng t´i g∆p, ch†t th∂i l·ng sau xˆ l˝ kh´ng ch∂y vµo ao nu´i c∏ mµtrµn ra ngoµi m´i tr≠Íng, do Æ„, c„ th” g©y ra nh˜ng v†n Æ“ ´ nhi‘m v◊ ch†t th∂i l·ng sau xˆ l˝ c„ nÂng ÆÈ ni-t¨ vµ phËt-pho v…n r†t cao. MÈt trong nh˜ng hÈ chÛng t´i g∆p cho bi’t h‰ Æ∑ ngıng nu´i c∏ sau khi x©y b” Biogaz. H¨n n˜a, h«u nh≠ t†tc∂ nh˜ng hÈ c„ Biogaz Æ“u kh´ng bi’t trong ch†t th∂i l·ng sau xˆ l˝ c„ ch¯a nh˜ng ch†t g◊. Do vÀy, trong tµili÷u phÊ bi’n cho nh˜ng ng≠Íi x©y Biogaz, c«n ph∂i ghi r‚ rªng ch†t th∂i l·ng sau xˆ l˝ v…n r†t giµu ni-t¨ vµphËt-pho vµ c„ th” dÔng b„n cho ao nu´i c∏. N’u kh´ng, h‰ sœ cho rªng x©y b” Biogaz lµ kh´ng cfln ph©nb„n cho ao c∏ vµ do Æ„, Æ” duy tr◊ n®ng su†t c∏, h‰ sœ thay ÆÊi ph≠¨ng ph∏p nu´i, chºng hπn nh≠ sˆ dÙngph©n ho∏ h‰c, nu´i th™m c∏c loπi vÀt nu´i kh∏c, nh≠ gia c«m hay tr©u bfl, nhªm duy tr◊, thÀm ch› t®ng l≠Óngph©n h˜u c¨ b„n cho ao.

122

Hi÷n trπng vµ ph©n loπi hÈ nu´i c∏ theo t◊nh h◊nh qu∂n l˝ ch†t th∂i h˜u c¨ b„n cho ao

K’t luÀn

ßËi vÌi ng≠Íi d©n, nu´i c∏ tr≠Ìc h’t nhªm mÙc Æ›cht®ng thu nhÀp. Ph«n lÌn hÈ c„ d˘ Æfinh mÎ rÈng di÷nt›ch ao. ßËi vÌi nh˜ng hÈ cfln lπi, kh„ kh®n v“ nguÂnvËn lµ l˝ do Æ«u ti™n khi’n h‰ kh´ng ngh‹ tÌi vi÷c ph∏ttri”n ngh“ nu´i c∏. Tuy nhi™n, mÈt sË hÈ cfln muËn t®ngquy m´ Ƶn lÓn nhªm t®ng l≠Óng ch†t th∂i h˜u c¨ phÙcvÙ cho d˘ Æfinh ph∏t tri”n ngh“ nu´i c∏. ßi“u nµy hoµntoµn phÔ hÓp vÌi chÒ tr≠¨ng chuy”n ÆÊi di÷n t›ch lÛan®ng su†t th†p sang ao nu´i c∏ cÒa ch›nh quy“n tÿnhTh∏i B◊nh.

Tuy nhi™n, d≠Íng nh≠ th˘c trπng nu´i c∏ vµ v†n Æ“ ph∏ttri”n ch®n nu´i lÓn Æ∆t ra tπi Æfia ph≠¨ng v…n kh´ng phÔhÓp vÌi chÒ tr≠¨ng ph∏t tri”n m´ h◊nh nu´i ƨn c∏ r´phi xu†t kh»u. Vi÷c mua th¯c ®n hÁn hÓp tı c∏c tÿnhkh∏c c„ th” sœ khi’n t◊nh trπng d≠ thıa ch†t h˜u c¨ trÎl™n tr«m tr‰ng h¨n.

Nh˜ng kh„ kh®n trong vi÷c qu∂n l˝ n≠Ìc vµ nhi÷t ÆÈm´i tr≠Íng nu´i Æfli h·i ng≠Íi d©n ph∂i tËi ≠u ho∏ph≠¨ng th¯c nu´i hi÷n nay, vËn d˘a tr™n m´ h◊nh Æacanh k’t hÓp vÌi c∏c hoπt ÆÈng s∂n xu†t kh∏c, Æ∆c bi÷tlµ vÌi ch®n nu´i. C¨ sÎ hπ t«ng thu˚ lÓi Æ≠Óc ch›nhquy“n hoµn thi÷n trong khu´n khÊ chÒ tr≠¨ng chuy”nÆÊi di÷n t›ch lÛa n®ng su†t th†p Æ“u nhªm khæc phÙcnh˜ng kh„ kh®n tr™n.

B™n cπnh Æ„, c«n hÓp t∏c vÌi ch›nh quy“n vµ ng≠Íid©n Æfia ph≠¨ng Æ” Æ∏nh gi∏ kh∂ n®ng c∂i thi÷n t◊nhh◊nh qu∂n l˝ ch®n nu´i hi÷n tπi: ngıng b„n ph©n ho∏h‰c, sˆ dÙng thi’t bfi lµm ao nu´i tho∏ng kh›, Ò ph©ntrong ao, nu´i gifli. D‹ nhi™n, vi÷c nµy Æfli h·i ph∂i t®ngc≠Íng tÀp hu†n cho ng≠Íi nu´i c∏ ÆÂng thÍi tπo Æi“uki÷n th≠Íng xuy™n trao ÆÊi kinh nghi÷m gi˜a ng≠Íich®n nu´i.

CuËi cÔng, ch›nh quy“n c„ th” khuy’n kh›ch x©y d˘ngmÈt m´ h◊nh phÔ hÓp nh†t vÌi t◊nh h◊nh Æfia ph≠¨ng tr™nc¨ sÎ sˆ dÙng ch†t th∂i h˜u c¨ mÈt c∏ch hÓp l . ß©y c„th” sœ lµ mÈt m´ h◊nh tÊng hÓp tı m´ h◊nh VAC (k’thÓp nu i lÓn hay nu i gµ vÌi nu i c∏) ÆÂng thÍi ph∏t tri”nc∏ r´ phi. MÈt m´ h◊nh t≠¨ng t˘ Æ∑ Æ≠Óc x©y d˘ng ÎBräsil, trong mÈt vÔng nh· c„ kh› hÀu ∏ nhi÷t ÆÌi vÌi mÈtmÔa lπnh r‚ r÷t (Ch≠¨ng 11 - Khung 1). D‹ nhi™n c«n thi’tlÀp mÈt m´ h◊nh phÔ hÓp vÌi Æi“u ki÷n Æ∆c thÔ cÒa tÿnhTh∏i B◊nh v“ kh›a cπnh x∑ hÈi, k¸ thuÀt nu i (c∏c loπi c∏nu i, Æ∆c Æi”m ch†t th∂i ch®n nu i,...) vµ v“ m∆t tÊch¯c/c¨ c†u (Æi“u ki÷n vay vËn, quay vflng vËn).

Tµi li÷u tham kh∂o

1. Nguy‘n Trung ßi÷n, Phπm Tr‰ng Huy. Hi÷n trπngnu´i trÂng thu˚ s∂n tπi x∑ Thu˛ Ninh, huy÷n Th∏iThu˛, tÿnh Th∏i B◊nh. Hµ NÈi, Vi÷t Nam: Khoa ch®nnu´i - thÛ y. ßπi h‰c N´ng nghi÷p I Hµ NÈi, 2005.

2. Guérin G. Définition des pratiques et des besoinsen matières organiques des différents types depisciculteurs dans la province de Thái Bình, Deltadu Fleuve Rouge, Nord Vietnam. Paris-Grignon:INAPG, 2005.

3. Mathias J. Integrated fish farming in the context ofworld food security. In: MATHIAS JA, CHARLES,A.T., BAOTONG, H., ed. Integrated Fish Farming.New York: CRC Press, 1998:3-18.

4. Département aquacole de la province de Thai Binh.Guide technique pour l'aquaculture d'eau douce etla mission d'encouragement à participer à l'aqua-culture. Thai Binh, Vietnam, 2004.

5. Le Hong M. Duck-fish integration in Vietnam. FAOed.

6. Delmondo MN. A review of integrated livestock-fowl-fish farming systems. In: PULLIN RSVS, Z.H.,ed. Integrated Agriculture - Aquaculture FarmingSystems: ICLARM Conference Proceedings,1980:59-71.

7. Le Thanh Luu. Le système de culture VAC dans leNord du Vietnam. In: Center IIplrrW, ed. Intégrationagriculture-aquaculture Principes de base etexemples. Rome: Organisation des Nations Uniespour l'alimentation et l'agriculture, 2003.

8. VSDC. Natural conditions. In Thai Binh, Potentialsand Investment Opportunities, 2005.

9. Barbier J-M, TRUNG HUNG BACH, LE QUERE E.,NGOC HAN TRAN. La riziculture irriguée dans ledelta du Fleuve Rouge: analyse des transforma-tions de quelques pratiques culturales. Agricultureet développement 1997; 6:81-91.

10. CIRAD, GRET. Mémento de l'Agronome. Paris:Ministère des Affaires Etrangères, 2003.

11. Trinh Dinh Khuyen, 10p. Etat des lieux dudéveloppement aquacole dans le district de HuangHa, province de Thai Binh. Hanoi, Vietnam: HanoiAgriculture University n°1, 2004.

12. Shao KT. Ctenopharyngodon idella. In Fishbase.13. Shao KT. Cyprinus carpio. In Fishbase.14. Shao KT. Hypophthalmichthys molitrix. In

Fishbase.15. Shao KT. Aristichthys nobilis. In Fishbase.16. Baird IG. Labeo rohita. In Fishbase.

123

V. Porphyre, Nguy‘n Qu’ C´i (bi™n tÀp).Hµ NÈi: ƒn ph»m cÒa PRISE, 2006. Th©m canh ch®n nu´i lÓn-qu∂n l˝ ch†t th∂i vµ b∂o v÷ m´i tr≠Íng: nghi™n c¯u Æ≠Óc th˘c hi÷n tπi tÿnh Th∏i B◊nh, mi“n Bæc Vi÷t Nam.

17. Baird IG. Cirrhinus cirrhosus. In Fishbase.18. Ueberschär B. Oreochromis niloticus. In Fishbase,

2005.19. Shao KT. Oreochromis mossambicus. In Fishbase.20. Lovshin L. Piaractus brachypomus. In Fishbase.21. Département aquacole de la province de Thai Binh.

Projet pour le développement du tilapia dans laprovince de 2004 à 2010. Thai Binh, Vietnam, 2003.

22. Little DC, Edwards P. Integrated livestock-fishfarming systems. Rome, Italie: FAO, 2003.

23. Souza Filho J, Schappo C, Tamassia STJ,Borchardt I. Estudo da competitividade da pisci-cultura no Alto Vale do Itajaí. Florianópolis (Brésil).Instituto Cepa/CS/Epagri/Acaq 2003:76.