Oksygensvikt under fødselen gjorde at ti år gamle Elina Haavik Dale på Avaldsnes kom til verda med alvorlege funksjonshemmingar. Men med god hjelp og støtte meistrar ho og familien kvardagen. Side 16-19

Lita jente med stor livserfaring

Helse Fonna / Årgang 3 / november 2010

Helse Fonna HFhelsepaa@helse-fonna.noRagnar LarsenEirik DankelABACUS Kommunikasjon ASHaugesund Bok & Offset AS70.000

ansvarleg utgiver: e-post til redaksjonen:

Tekst:Foto:

layout:Trykk:

opplag:

visste du at...?• Helse Fonna har 3200 tilsette• Omsetter for 2,4 milliardar kroner• Helse Fonna skal gi spesialisthelsetenester til ei befolkning på 169 000 fordelt på 19 kommunar• Helseekspressen går alle kvardagar tur/retur Haugesund-Stord-Bergen• Dei 32 ambulansane våre køyrer over 1.000.000 kilometer årleg• 27 800 sjukehusopphald i 2009• 13 105 dagkirurgiske operasjonar• 98 000 konsultasjonar på dei somatiske poliklinikkane• 2 277 fødslar• Pasientar innan psykiatri har vore 46 860 døgn på sjukehus i 2009• 54 753 konsultasjonar på dei psykiatriske poliklinikkane

Endring for kvalitet

Kari Uglandadm. dir.

Beste helsing

Helse pÅ! er eit magasin frå Helse Fonna HF som blir distribuert i Helse Fonna sitt pasientområde.

No er hausten her og det er godt å setje seg til rette i heimen og nyte mørke kveldar. I slike stunder kjem gjerne tankar om framtid, familie og helse. For meg er det viktig at innbyggjarane i Hardanger, Sunnhordland og på Haugalandet skal kjenne seg trygge på for at hjelpa er nær om helsa skulle svikte. Vi skal ikkje uroe oss unødig.

I slutten av september vedtok styret i Helse Fonna Plan for dei somatiske helse- tenestene, òg kalla Plan somatikk. Den seier noko om kva innhald sjukehusa på Stord, i Odda og i Haugesund skal ha og kva behandling det einskilde sjukehus skal tilby deg som pasient. I halvtanna år har fagfolk og tilsette arbeida for å stake ut den framtidige retninga for helseføre-taket og for å sjå til at sjukehusa driv slik Regjering, Storting og lovverk krev.

Plan somatikk er ein omfattande og god plan. Diverre har han skapa uro hos nokre av innbyggjarane i vårt område. Enkelte seier dei ikkje lenger føler seg trygge i kvardagen. Det tykkjer eg er leit. Når Helse Fonna gjer endringar i sjuke-husa sine, er det nettopp for å ivareta deg som pasient. Grunnlaget for endringane som er vedteke fram mot 2020 er kvalitet i behandlinga. Verda endrar seg, vegane endrar seg. Pasientar og pårørande endrar seg - og den medisinske utviklinga gir føringar for korleis og kvar du kan behandlast. Dette er bra. I dagens helse-Noreg kan vi behandle og auke livs- kvaliteten til langt fleire enn tidlegare. Utviklinga er såleis positiv for deg som pasient og pårørande. Målet er å sikre god kvalitet på helsetenestene slik at du ikkje får redusert livskvalitet grunna feil eller manglande behandling.

Sjukehusa våre skal bli styrkja for fram-tida innan dei sjukdomane som feilar folk flest. Er du eldre eller kronisk sjuk skal det leggjast til rette for at du får behandling nær der du bur. Er du utsett for ei alvorleg ulukke skal helsepersonell gi deg førstehjelp og livreddande behandling. Høgspesialisert avansert behandling må sentraliserast til universitetssjukehusa, men hovudtyngda av behandlinga skal framleis skje ved ditt lokalsjukehus på Stord, i Odda eller i Haugesund.

Vi er mange i Helse Fonna som vil hjelpe deg om du treng behandling. Det er vår jobb og vårt ansvar - og vi er stolte over å kunne bidra. Eg håpar dette gjer deg trygg, òg i haustmørkret.

leiaren

3

s.10

s.6

s.26

s.20

INNHALD

s.4

12s.

s.14

Godt førebudd på ny infuensa ……………............................................. 4-5Takkar Helse Fonna for at han er i live ……………................................ 6-8100 års psykiatri-historie ......................................................................... 8Korleis éin fødsel kan bli til 3000 ............................................................ 9Eit lite sjukehus heime ………............................……............................ 10-11Psykisk hjelp der pasienten er ……………............................................ 12-13Ønskjer kontakt med deg som har ubehag i magen ........................ 14-15Lita jente med stor livserfaring ……………........................................... 16-19Det gjeld å bli sjef i sitt eige liv ……………........................................... 20-21Å meistre ein heilt ny kvardag ……………............................................. 22-23Behandling og omsorg – også når livet går mot slutten ................ 24-25 Stjerner blir fødd i Odda …………….................................................... 26-27Ein serie for heile familien ……………...................................................... 28

24s.

3

Det seier overlege Lars Holst-Larsen.

Han er smittevernlege i Helse Fonna. Ei

undersøking som Folkehelseinstituttet

gjorde i vinter, viser at nesten 60 prosent

av det norske folk er immune mot pan-

demiviruset. Slik er det truleg enno.

God repetisjonsøving– Svineinfluensaen var ein pandemi. Dei

aller fleste landa i verda blei ramma.

Men til forskjell frå til dømes spanske-

sjuka i 1918-1920, var sjukdomen lite

vondarta med låg dødelegheit.

Kritiske røyster har hevda at staten sitt

vaksinasjonsprogram var bortkasta.

Holst-Larsen er ikkje heilt einig i den

kritikken:

– Ein kunne ikkje vite på førehand korleis

pandemien ville råke Noreg. Ein kan lett

– Fleirtalet av oss er immune mot svineinfluensa etter å ha blitt vaksinerte eller smitta i fjor. Med mindre det kjem ein ny pandemi, vil folk i haust og vinter bare ha med den vanlege sesong-influensaen å gjere.

godT Førebudd pÅ ny inFluensa

ikkje uroa: Smittevernlege Lars Holst-Larsen meiner vi ikkje treng uroe oss for

årets influensa.

4 5

tenke seg kva reaksjonane hadde vore

dersom pandemien hadde vist seg å vere

like farleg som spanskesjuka og styres-

maktene ikkje hadde gjort noko i føre-

vegen, seier han.

Han meiner vaksineringa bidrog til at

pandemien gjekk over tidlegare enn den

elles ville ha gjort. I tillegg peiker han på

at situasjonen gav oss ein realistisk test

av beredskapen og at helsetenesta fekk

øvd seg i stor skala. Det kan bli ei verdi-

full erfaring.

Influensa gir feber– Er det noko poeng i å vaksinere seg mot

sesonginfluensa?

– Ja, men ikkje for alle. Vi anbefaler at

folk over 65 år bør vaksinere seg. Det

same gjeld dei som har kroniske hjarte-

og lungesjukdomar. Folk med redusert

immunforsvar bør òg ta vaksine. Og så

gjeld dette sjølvsagt alle helsearbeidarar,

slik at dei ikkje smitter pasientane. Folk

bør høyre med fastlegen sin om når det

er mogeleg å bli vaksinert.

– Korleis kan ein vite at ein har

influensa og ikkje bare er sterkt forkjøla?

– Feber er eit sikkert teikn på influensa.

Er ein feberfri, har ein heller ikkje influensa.

Dessutan følgjer det muskelsmerter med

influensaen, men ikkje med forkjølinga.

Heime ei vekes tid– Og kva skal ein gjere om ein får influensa?

– Halde seg heime ei vekes tid til

feber og smerter i muskulaturen er

borte. Nokre meiner dette er i lengste

laget, men dette får kvar avgjere for seg.

Så lenge ein har feber og hoste, bør ein

halde seg heime – også for ikkje å smitte

andre.

– Kan ein førebyggje sesonginfluensa?

– Ja, i tillegg til å vaksinere seg er det

viktig med god hygiene. Smitten blir for

det meste spreidd gjennom lufta ved at

folk hostar eller nys. Men viruset kan òg

bli overført med hendene. Derfor er det

viktig å vaske hendene grundig og ofte.

4 5

– Utan nær oppfølging og hjelpemiddel frå Helse Fonna, tvilar eg på om eg hadde vore i live i dag. Omsorg og behandlande utstyr som eg fekk heime gjorde at eg overlevde ein livstrugande periode fram til eg fekk nye lunger.

Takkar Helse Fonna for at han er i live

Finn Quist i Haugesund har ei

dramatisk sjukehistorie. I vinter ga Riks-

hospitalet han kort tid igjen å leve. I dag

er 48-åringen sprekare enn dei fleste på

sin alder. I vår fekk han transplantert nye

lunger. I vinter var han hjelpetrengande

rullestolpasient. 1. september begynte

han i full jobb igjen.

Vanskar med å pusteFondsmeklaren er fødd med ein sjeldan

genfeil. Han har heile livet mangla eit

enzym som blir produsert i levra for å

beskytte lungene. Quist hadde i yngre år

lettare for å få bronkitt enn andre, men

elles var det ikkje noko problem at enzymet

mangla.

Hausten 2008 blei det plutseleg ann-

leis. Finn Quist fekk ei rekkje aggressive

lungebetennelsar. Dette førte på kort tid

til ein dramatisk svikt i lungekapasiteten.

Plagene heldt fram ut gjennom 2009.

Quist var så dårleg at han nesten ikkje

klarte å puste.

– Haugesund sjukehus med overlege

Sverre Fluge i spissen forsto alvoret og

sendte meg til utgreiing på Rikshospitalet.

Der var konklusjonen klar: Eg måtte få

nye lunger og blei sett på venteliste for

transplantasjon, fortel Finn Quist.

Omsorg og oppfølging

– Friske lunger er ikkje lagervare. Eg

måtte vente på ein donor. Ventetida var

krevjande, men tett oppfølging frå Helse

Fonna og Seksjon for behandlingshjelpe-

midler gjorde at eg klarte meg.

Finn Quist budde heime medan han

venta. Personell frå sjukehuset kom heim

til han med oksygenapparat for å sikre

nok tilførsel.

– Eg hadde slange i nasen 24 timar i døgnet.

Etter ei stund var det ikkje tilstrekkeleg.

Då fekk eg ein BiPAP, ein slags respirator

light, eit apparat som ga støtte til at eg

kunne puste sjølv. Apparatet veg ikkje

meir enn tre-fire kilo, men eg klarte ikkje

bere det med meg. Eg måtte ha eit apparat

på soverommet òg – og eit i beredskap

på toalettet.

Fortsetting side 8

6 7

– Friske lunger er ikkje lagervare. Eg måtte vente på ein donor. Ventetida var krevjande, men tett oppfølging frå Helse Fonna og Seksjon for behandlingshjelpemidler gjorde at eg klarte meg.

6 7

100 års psykiatri-historie

Nye lunger, ny verdI fjor haust blei situasjonen radikalt for-

verra for Finn. Lungekapasiteten fell så

dramatisk at det gikk på livet laust. Han

var likbleik og full av angst. Eit anfall

kjentes som ein kvelning.

- Helse Fonna sine folk kom heim til

meg med berbart oksygenapparat med

flytande oksygen på flasker. Det brukte

eg når eg skulle på sjukehuset. Utan om-

sorg og tett oppfølging frå Helse Fonna

tvilar eg på om eg hadde levd i dag.

Ein kveld i vår kom telefonen Finn hadde

venta på: Legeflyet kom for å hente han

til operasjon på Rikshospitalet. Der fekk

han operert inn to friske lunger. Så byrja

rehabiliteringa og livet med friske lunger.

Valen sjukehus si historie er òg historia

om korleis det psykiske helsevernet har

utvikla seg i Noreg. Då dei første pasien-

tane blei frakta med båt frå Bergen til

Valen i 1910, skulle dei ikkje på sjukehus.

Dei skulle på asyl. For hundre år sidan

– Etter ei veke kunne eg gå i korridorane.

Etter to veker gjekk eg 18 etasjar i trapper

ved å gå seks trapper opp og ta heisen

ned tre gonger. Det var som ei ny verd

opna seg.

Fantastisk serviceFinn Quist måtte vere på Rikshospitalet i

fem veker. Han har fortsett treninga på

eigahand, og trener to gonger i veka.

Lungekapasiteten er like stor som hjå ein

frisk mann. For at ikkje kroppen skal

oppdage at lungene ikkje er Finns eigne,

tar han medisinar for å narre immun-

forsvaret. Utan medisinar, er det ein

risiko for at kroppen støyter frå seg dei

framande organa.

- Eg kjenner meg i god form. 1. september

var eit asyl ein plass å oppbevare dei

som ikkje familie eller samfunnet kunne

ta vare på. I dag er målet med innlegging

å gi slik behandling til pasientane at dei i

størst mogleg grad skal kunne ta vare på

seg sjølv. Dette skriv journalist Sjur

byrja eg i jobb etter to års pause. Eg blir

godt følgd opp av Haugesund sjukehus.

Eg vil òg rette ein hjarteleg takk til Riks-

hospitalet og deira team. Og så er eg do-

noren og hans familie evig takknemleg,

seier Finn.

Han legg merke til at mange klagar på

sjukehusa.

– Eg har opplevd helsestellet frå ei heilt

anna side. Eg har opplevd ein fantastisk

service og takker for omsorga som saman

med hjelp og støtte frå kona og familien

gjorde at eg overlevde perioden med

venting på nye lunger.

Tjelmeland om i jubileumsboka «I det

trygge huset». Her kan du lese mange

gode og sterke historier frå huset i Valen.

Eige museumJubileet har blitt feira gjennom heile 2010,

med føredrag, ope hus, aktivitets- og

familiedag. Sjølve dagen då dei første

pasientane kom vil òg bli markert:

28. oktober. Då blir det open dag for alle

som er eller har vore tilknytt sjukehuset.

Dei som kjem vil mellom anna få omvising

i sjukehusmuseet. Det blei opna i mai i

år, og inneheld ei fascinerande samling

sjukehusutstyr, apparat, bilde, møbler og

uniformer. Museet er laga til av ildsjeler,

med særleg innsats frå Valestiftinga.

Den permanente utstillinga er òg open

etter avtale.

For bestilling av jubileumsboka, sjå siste

side i dette magasinet.

Fortsetting frå side 6

8 9

10 råd til deg som pasient

1 Informer om deg sjølv!

• Om medisinar du tar.

• Om alternativ behandling.

• Om anna du gjer for å betre eiga helse.

2 Spør til du forstår!

• Når du er bekymra eller lurer på noko.

• Viss du er usikker på om du har forstått

helsepersonellet.

• Noter informasjon du får og spørsmål

du vil stille.

3 Sjekk at du er deg!

• Ver sikker på at behandlinga er tiltenkt deg.

• Pass på at identiteten din blir sjekka

ved prøvar og undersøkingar.

4 Sjekk medisinen!

• Er han din?

• Kvifor skal du ta han?

• Korleis virkar han?

• Er det rett dose?

5 Pårørande kan hjelpe deg!

• Med å hugse detaljar.

• Med å tale din sak når du sjølv

ikkje har krefter.

6 Få kunnskap om kva som feiler deg!

• Lær om diagnosen din.

• Spør om undersøkingar og behandlingar.

• Be legen teikne med spritpenn på deg om

du skal ha operasjon.

7 Sei i frå om smerter og plagar!

• Gjenta det om naudsynt.

• Be om å få det notert i rapport/journal.

8 Kva skjer etter sjukehusopphaldet?

• Kva smerter og plager kan oppstå?

• Skal du gjere noko med kosthaldet?

• Kor aktiv kan du vere?

9 Ved akutt behov for helsehjelp:

• Kven skal du kontakte?

• Kva vil dei trenge av informasjon?

10 Still spørsmål om kvalitet!

• Kven er ansvarleg for deg?

• Kva erfaring har dei med din sjukdom?

• Spør kven som skal operere deg og

skriv det ned.

Korleis éin fødsel kan bli til 3000Det starta for 25 år sidan, med eit sterkt

ønske om å hjelpe barnlause. I dag er

over 3200 barn blitt til ved Fertilitets-

senteret ved Haugesund sjukehus. Lars

Hausken, som døydde i 2004, får æra for

senteret si tilbliving. Han hadde nok

mange, om ikkje alle, odds mot seg då

han starta arbeidet med å få etablert

prøverørsbehandling ved sjukehuset.

Dei var ikkje få som meinte at eit vanleg

sjukehus ikkje kunne drive eit så

avansert tilbod – det var jo ikkje eit

universitetssjukehus ein gong.

Men Fertilitetssenter blei det. I eit avis-

intervju frå oppstartsåret 1985 seier

Hausken:

– Vi såg ingen grunn til at våre pasientar

skulle måtte vente i mange år for å få

plass ved de få sjukehus her i landet

som driv denne type verksemd. Så kvifor

ikkje byrje sjølv? Vi ordna med lokale og

kjøpte inn utstyr. Men viktigast av alt – vi

hadde dei menneskelege ressursar som

skulle til: eit entusiastisk fagteam som

var villige til å ta på seg oppgåva.

Det er ein entusiastisk gjeng som har

jobben sin ved Fertilitetssenteret i dag

òg. Laurdag 13. november kl. 12.00

inviterer dei til open dag på senteret ved

Haugesund sjukehus. Då kan både

familiar som har fått hjelp ved senteret,

par som treng behandling og andre

interesserte få kome og bli kjent med

senteret på ein uformell måte. Det er

lagt opp som eit familievennleg arrange-

ment med kaffi, kaker og omvisning.

Interesserte kan ta kontakt med

Fertilitetssenteret: ivf@helse-fonna.no

Om du ønskjer å bli blodgivar, ring: 908 81 111

og legg igjen namn og telefonnummer, så vil vi

ta kontakt med deg. For meir

informasjon om det å vere blod-

givar, sjå: www.helse-fonna.no

Vi treng fleire blodgivararEr du sjukemeld, eller står i fare for å bli sjuke-

meld? Helse Fonna kan gi deg behandling

innan 30 dagar. Mange pasientar er blitt

behandla og fleire av desse er allereie attende

i jobb. Kontakt din fastlege og spør om

Raskare Tilbake. Dette tilbodet gjeld sjuke-

husa i Haugesund, Stord og Odda og dei

psykiatriske sjukehusa i Helse Fonna.

Fertilitetssenteret blei etablert i 1985. Til no er

over 3200 barn fødd etter at foreldra har fått

behandling ved senteret.

Behandlingstilbodet omfattar prøverørs-

behandling (IVF), hormonbehandling, tilbake-

føring av egg, kunstig inseminasjon med fars

sæd eller donorsæd.

8 9

pusTeHjelp: Lars Mæland frå Haugesund får av og til pustestopp

når han sov, og då er ein VPAP-maskin god å ha. Den bles ut luft

og held luftvegane opne.

10

Heimehjelp kan vere så mangt. Behandlingshjelpemidlar er utstyr pasienten kan bruke heime i staden for å vere innlagt på sjukehuset.

– Heimebasert behandling er ikkje noko

nytt, men ei rivande teknologisk utvikling

har gjort at spesialisert medisinsk

behandling kan skje på fleire område

enn før, seier Kjersti Tollaksen. Ho er

leiar for Helse Fonna sin seksjon for

behandlingshjelpemidlar.

Eit behandlingshjelpemiddel er eit apparat

eller utstyr som skal betre pasienten sin

medisinske tilstand. I mange tilfelle er

dette naudsynt for å oppretthalde livs-

viktige funksjonar hjå pasienten.

– Alternativet ville ha vore at pasientane

blei innlagde på sjukehus eller måtte

ha reist til sjukehus for å få behandlinga

der, fortel Tollaksen.

Ledd i medisinsk behandlingBlant hjelpemidlane Helse Fonna har til

disposisjon for pasientane er til dømes

utstyr for å oppretthalde pust og andedrett,

og insulinpumper med utstyr. Det fins

òg utstyr for å la mat gå direkte til magen

og infusjonspumper der ernæring eller

medisinar går rett i blodet. Utstyr til lymfe-

drenasje er ei anna behandlingsform.

– Det er ikkje slik at folk som synest at

dei treng hjelpemidlar kan bestille slikt

utstyr sjølve. Eg vil understreke at det her

dreier seg om medisinsk behandlings-

utstyr som er ledd i den medisinske

behandlinga frå sjukehuset. Hjelpemidlar

som seng og rullestol får ein som

tidlegare hos hjelpemiddelsentralane,

som er organiserte under NAV.

Legetilsyn og opplæringBehandlinga tek som regel til på sjuke-

hus. Her blir det gjort utgreiingar og tatt

prøvar for å sjå om pasienten kan ha

nytte av det aktuelle behandlingsutstyret.

Utstyret må tilpassast den einskilde

pasienten. Dette blir gjort under tilsyn

av lege.

Utstyr blir formidla til pasientar i

heile Helse Fonna-området av seksjonen

for behandlingshjelpemidlar, som

har ansvar for innkjøp, vedlikehald og

utlån. Seksjonen har sju medarbeidarar,

som alle har sine spesialområde for å

yte best mogeleg hjelp til pasientar og

pårørande.

– Det er vedkomande sjukehusavdeling

som gir naudsynt opplæring i korleis

ulike hjelpemidlar fungerer. Når pasienten

kjem heim, er det medarbeidarane i vår

seksjon som i mange tilfelle blir binde-

leddet mellom heim og sjukehus og

som bidrar med råd og rettleiing vidare,

seier seksjonsleiar Kjersti Tollaksen.

Eit lite sjukehus heime

opplagd: Med eit behandlingshjelpemiddel som gjer natta roligare, blir det meir overskot i kvardagen.

avslapping: Det ser voldsomt ut, men maskinen gjer det enklare å slappe av.

1110

tilbodet, skal vi i vårt team oppsøke dei

som treng hjelp der dei bur.

Det seier klinisk sosionom Eivind

Grasdal. Han er leiar for samhandlings-

teamet, som elles består av psykiater Leif

Heradstveit, psykolog Øivind Johnsen,

dei psykiatriske sjukepleiarane Hildegunn

Berge og Øydis Grov og Inger Johanne

Vik, som er sosionom med vidare-

utdanning i rusbehandling. Nokre i

teamet kjem frå Helse Fonna, andre frå

kommunehelsetenesta.

Nokon å snakke med– Vi ønskjer å vere ei hjelpande hand til

personar over 18 år som anten har ei

Ytre Sunnhordland samhandlingsteam

(YSS) er namnet på den gruppa av fag-

folk som skal drive oppsøkande verksemd

i Bømlo, Stord, Fitjar og Tysnes. Ordninga

kom i stand i sommar. Samhandling er

når fagfolk frå kommunehelsetenesta og

det psykiske helsevernet i Helse Fonna

går saman om å hjelpe folk med psykiske

lidingar.

– Mange med psykiske plager fell

mellom to stolar. Tilbod om hjelp blir

ikkje brukt. Mange møter ikkje fram til

avtalar. Vi i vårt team skal arbeide annleis

enn det som er vanleg i tilhøvet mellom

pasient og behandlar. I staden for at

psykisk sjuke skal oppsøke behandlings-

alvorleg psykisk liding åleine eller i kom-

binasjon med rusmisbruk. Det er ofte slik

at psykiske plager kan føre til rusmiddel-

misbruk. Samstundes kan misbruk av

rusmidlar føre til psykiske vanskar.

Felles for mange er at dei ikkje greier i

gjere seg nytte av det tradisjonelle

behandlingstilbodet frå kommunane og

Helse Fonna.

Det er her samhandlingsteamet kjem

inn i bildet. Dei har rett nok kontorplass

ved Stord distriktspsykiatriske senter,

men det er ikkje ved DPS-en dei skal

arbeide. Målet er at 80 prosent av

arbeidstida skal nyttast til oppsøkande

verksemd.

Psykisk hjelp der pasienten erFire kommunar i Ytre Sunnhordland har gått saman med Helse Fonna om eit oppsøkande team for å gi hjelp til folk med psykiske lidingar der andre tilbod ikkje har gitt resultat.

klare Til innsaTs: Samhandlingsteamet har kontor på Stord distrikts-psykiatriske senter, men der skal fagfolka vere minst mogeleg. Poenget med teamet er å gi hjelp der brukarane held til - heime der dei bur, understrekar f.v.: klinisk sosionom Eivind Grasdal (leiar), psykiatrisk sjukepleiar Hildegunn Berge, psykolog Øivind Johnsen og psykiatrisk sjukepleiar Øydis Grov. (Psykiater Leif Heradstveit og Inger Johanne Vik, som er sosionom med vidareutdanning i rusbehandling var ikkje til stades då bildet vart tatt).

12 13

Folk med psykiske vanskar kan ha

samansette lidingar, der det også kan

vere behov for både kommunal heime-

teneste og kvalifisert psykiatrisk be-

handling. Mange treng kanskje nokon å

snakke med, nokon som kan vere ein

fortruleg samtalepartnar.

Hjelp der folk bur– Vi i teamet ønskjer å hjelpe til der det

trengs utan å vere knytt til bestemte

oppgåver på førehand. Folk skal oppleve

oss som tilgjengelege og at vi kan vere til

stades når brukaren er motivert for å ta i

mot hjelp.

Samhandlingsteamet har enno bare

vore i arbeid i eit par månader, men er-

faringane er positive.

– Vi er tilgjengelege for råd og rettleiing

også utanom kontortida for dei faste

pasientane der vi har oppfølgingsansvar.

Vi har ikkje vaktordning, men står til

rådvelde for brukarane når dei ikkje har

andre å vende seg til. Dette er meint å

vere ei sikring i krisetilfelle for å unngå

unødig innlegging og for å stabilisere

situasjonen. Brukarar ringer oss dersom

dei føler behov for det. Motsett spør vi

om det er greitt at vi ringer, anten det er

kveld eller helg.

Opne dører til anna hjelpSamhandlingsteamet tilbyr brukarane

kartlegging og utgreiing i høve til rus og

psykisk helse. Her blir det stilt diagnose.

Dei tilbyr òg å vere følgje, å vere nokon

som bryr seg og som kjem på heimebe-

søk. Mange brukarar er einsame. Då er

det viktig å hjelpe til med å byggje nett-

verk. Målet for YSS er å hjelpe folk til å

klare seg på eiga hand.

– Det er òg ei viktig oppgåve for oss å vere

døropnar til resten av hjelpeapparatet.

Vi avsluttar ikkje arbeidet før andre har

overtatt og fått til eit godt behandlings-

og omsorgstilbod, seier Grasdal.

Han understrekar at det skal vere ein låg

terskel for å få kontakt med samhandlings-

teamet. Likevel kan dei ikkje stå til råd-

velde for alle og einkvar. Føresetnaden er

at pasientane blir viste til samhandlings-

teamet frå fastlege, Valen sjukehus, NAV

eller det psykiske helsevernet i kommu-

nane.

Psykisk helsevern i Helse Fonna har ein informasjonstelefon, der alle som har spørsmål om psykisk helse kan ringe. Ingen spørsmål for store, ingen spørsmål for små.T: 52 73 42 00open kvardager kl 13 - 15e-post: psykinfo@helse-fonna.no

Informasjonstelefon psykisk helse

12 13

Men først skal du ta saken opp med

fastlegen din og be han eller henne tilvise

deg til gastroseksjonen i Helse Fonna

for nærare undersøking. Det kan hende

du har lidinga funksjonell dyspepsi. Det

tyder at fordøyinga ikkje er som den skal

vere. Plagene er kjenneteikna av press,

ubehag eller smerter i øvre del av magen.

Kvalm og fort mett– Det vi kallar funksjonell dyspepsi tyder

ikkje at plagene har ein underliggande

sjukdom, som til dømes magesår. Ube-

haget kan vere forårsaka av forstyrringar

i magesekken sine rørsler og korleis

magesekken sender maten vidare gjen-

nom tarmsystemet. Kvalme, raping og

tidlig kjensle av å vere mett er òg vanlege

symptom på funksjonell dyspepsi, seier

overlege Valerij Glazkov.

– Dyspepsi er svært vanleg blant vaksne

folk. Vi reknar med at 15-20 prosent av

befolkninga har plager som skyldes denne

tilstanden. Eg kallar det tilstand, ettersom

det ikkje dreier seg om ein sjukdom i

eigentleg forstand.

Av dei som er plaga, er det erfarings-

messig bare ein fjerdepart som fortel

fastlegen om plagene sine.

Sei det til fastlegen!Den tradisjonelle behandlinga av funk-

sjonell dyspepsi er ofte lite effektiv.

Helse Fonna ønskjer å finne fram til

betre behandlingsmetodar. Forskings-

prosjektet er starta for å finne ut kva

som fungerer og kva som ikkje gjer det.

– Men då treng vi studiepasientar som

vi kan undersøke nærare. Slik kan vi kart-

leggje plagene og finne fram til behand-

lingsmåtar som fungerer. Ettersom så

mange menneske har funksjonell

dyspepsi, ofte utan sjølv å vite det, ber vi

om at folk som har symptoma tar dette

opp med fastlegen sin for tilvising til

oss, ber Glazkov.

Har du smerter eller ubehag i øvre del av magen? Og det er plager som kjem tilbake med ujamne mellomrom? Då ønskjer overlege Valerij Glazkov kontakt med deg. Du kan bli eit forskingsobjekt!

ønskjer konTakTmed deg som HarubeHag i magen

14

be om Å kome HiT! - Folk som gong på gong kjenner press, ubehag eller smerter i øvre

del av magen, bør fortelje det til fastlegen sin, slik at fastlegen kan vurdere å vise pasienten hit,

ber overlege Valerij Glazkov.

1514

Lita jente med stor livserfaring

1716

Oksygensvikt under fødselen gjorde at ti år gamle Elina Haavik Dale på Avaldsnes kom til verda med alvorlege funksjonshemmingar. Hjerne- skadar gjorde at ho fekk både cerebral parese og epilepsi. Men med mykje hjelp og støtte meistrar ho og familien kvardagen.

1716

Det er ei blid jente som tar i mot oss.

Mor, far og veslebror Mikal på sju år bur

i eit hus som er bygd og spesielt tilrette-

lagt for Elina. Alt er på ei flate. Elina har

problem med å få armar og bein til å

virke slik dei skal. Ho sit mykje, gjerne

på golvet. Eller i rullestol. Og så brukar

ho gåstol til å kome seg rundt og ut.

Elina sit fastspent på eit sykkelsete medan

føtene tar ned i golvet. Slik dytter ho seg

rundt.

MuskelkontrollHjerneskaden gjer at Elina innimellom

har problem med å kontrollere muskel-

rørslene i andlet og lemmar. Ho blir fort

sliten av å bruke gåstolen. Annleis er det

med den elektriske rullestolen. Det er

den ho bruker på skulen og mykje elles.

Ein spesialinnreidd bil med løfteutstyr

tar rullestolen og Elina med dit ho skal.

Gløgg og mogen jenteElina sine funksjonshemmingar gjeld

ikkje det mentale og forstandsmessige.

Ho er ei gløgg jente med stor livsgnist.

Ho er ein sjetteklassing som gjer det

godt på skulen. Til tiåring å vere er ho

svært mogen, med vaksen humor og

god evne til refleksjon. Elina har ei

enorm livserfaring og har avfunne seg

med at funksjonshemmingane vil vare

livet ut. Ho ønskjer å gjere det ho har

lyst til, å studere og få seg sin eigen

heim. Det einaste ho treng, er hjelpe-

middel og personleg assistent.

Den blide jenta har eit bevisst tilhøve

til livet og utfordringane ho møter og

veit at ho vil møte. Elina har tenkt mykje

på livet som ligg føre ho. Målet er å bli

mest mogeleg lik andre. Det veit ho blir

vanskeleg, men ho gjer det beste ut av

det. Ho har sine dårlege dagar. Då er ho

sliten, men hentar seg raskt inn att.

Elina liker å vere blant folk. Vanskane

med å uttrykke seg språkleg er eit hinder

for dei som ikkje kjenner henne, men

bror og foreldre veit kva det tyder når ho

snakkar til dei. Det gjer òg mange andre

som kjenner henne godt.

Gode hjelpemiddelOg så har ho Rolltalk, ein liten skjerm

med datamaskin inni. I tillegg til å vere

eit talehjelpemiddel, handterer utstyret

òg SMS, e-post, fotoalbum, DVD-ar og

CD-ar. Rolltalk’en gir òg kontroll med

utstyr i heimen. I tillegg til å styre radio

og fjernsyn, kan han opne dører. Elina

lærte seg å bruke utstyret raskare enn

mora.

Sjølv om ho ikkje er gamal, har ho

reist og opplevd mykje. Familien har

feriebustad på Kreta. Der er dei kvar

sumar og elles så mykje som råd er. Her

trivs Elina godt, særleg når ho får vere i

bassenget. Ho kan symje, men treng

hjelp til å halde nasen over vatnet.

Apparat rundt segElina er open og omgjengeleg. Ho er

glad i å opptre og likar å showe. På

17. mai-tilstellinga på Avaldsnes, mima

ho artisten Miley Cyrus, ho som speler

hovudrolla i Hannah Montana-serien på

Disney Channel. Elina er nøye med å

gjere dei same faktene som TV-idolet.

Ho er glad i dyr og har vore mykje på

hesteryggen på ein Karmøy-gard. Heime

har ho hunden Ea til leik og kameratskap.

Elina har ut frå sine føresetnader ikkje

kunne leve eit så aktivt liv utan eit godt

apparat rundt seg. Det gjeld familien,

Karmøy kommune, Helse Fonna,

personlege hjelparar og tekniske hjelpe-

middel.

Det kan du lese meir om på dei neste

sidene.

Målet er å bli mest mogeleg lik andre. Det veit ho blir vanskeleg, men ho gjer det beste ut av det.

Sjølv om ho ikkje er gamal, har ho reist og opplevd mykje.

18 19

cerebral parese

Cerebral parese (CP) er eit samlande

omgrep for ei rekke forstyrringar av

muskelkontrollen, noko som skuldast

varig eingongsskade på hjernen under

svangerskap eller fødsel.

epilepsi

Epilepsi er eigentleg ikkje ein sjukdom,

men symptom på ulike tilstandar som

gir forbigåande anfallsvise funksjons-

forstyrringar i hjernen.

FakTa

Hjelpemiddel: Når Elina klarer seg så godt som ho gjer, så skuldast det òg apparatet rundt henne. Tekniske hjelpemiddel som Rolltalk - ein liten skjerm med datamaskin inni - er til stor hjelp.

18 19

Slik summerer Sølvi Heimestøl og Linda

Martinsen opp formålet med starthjelp-

kurset Helse Fonna har utvikla. Heimestøl

er sjukepleiar og koordinator ved Lærings-

og meistringssenteret, Martinsen ergo-

terapeut og fagkonsulent ved team for

barnehabilitering. Begge står sentralt i

arbeidet med starthjelpkurset, som er

utvikla i samarbeid med kommunehelse-

tenesta i Karmøy kommune og brukar-

organisasjonane.

Blir spreidd landet over– Folk må lære seg å meistre livet sjølv.

Meistring er ein eigenaktivitet. Vår opp-

gåve er å motivere og gi råd. Når foreldre

etter våre kurs seier til seg sjølv at dette

skal vi klare, då har vi oppnådd det vi er

ute etter: Å hjelpe folk til å hjelpe seg

sjølv, seier Heimestøl og Martinsen.

Starthjelpkurset har vekt merksemd også

på sentralt hald. Sølvi Heimestøl er no

engasjert i halv stilling ved Nasjonalt

kompetansesenter for læring og meistring

for å spreie kunnskap om starthjelpkurset

til alle helseføretaka i landet.

– Kurset går over fire dagar og er eit

– For Helse Fonna er det viktig å vere vegvisar i ein ny kvardag for familiar som har fått barn med nedsett funksjonsevne. Vi vil hjelpe familiane til å meistre kvardagen på eiga hand.

Det gjeld å bli sjef i sitt eige liv

20

opplæringstilbod for foreldre med barn

som har nedsett funksjonsevne eller

kronisk sjukdom. Her møter foreldra

representantar frå brukarorganisasjonane

og frå dei tenestene som fins ved sjuke-

huset.

Erfaring frå andreLæring- og meistringssenteret sin filosofi

går ut på utvikle tilbod saman med

brukarane.

– Vi må gi foreldra høve til å bli dei verke-

lege ekspertane. Så får vi vere med og

saman med dei utvikle tilbod som passar

til den einskilde. I Helse Fonna baserer

vi oss på at foreldrerepresentantar som

held foredrag på starthjelpkurset sjølv

må ha sjukdom i familien. Så må foreldre-

representantane ha lært seg å leve med

utfordringane, slik at dei har erfaringar å

dele med andre. Dessutan må dei evne å

sjå andre menneske og deira problem.

Dette er Lærings- og meistringssenteret

sin arbeidsmetode for å møte foreldra.

Eit likeverdig samarbeid med erfarne

foreldrerepresentantar, som Inger Lise

Haavik Dahle og andre, om planlegging,

gjennomføring og evaluering, gjev eit

heilskapleg og godt kurstilbod.

Du er ikkje åleineMålet er å få familiane til å meistre ein

ny kvardag. Det er ei oppgåve med

mange sider. Kunnskap om tenester og

hjelpemiddel er éin ting, men det gjeld

òg å utvikle gode søskenrelasjonar og

korleis mor og far skal bli gode foreldre.

Her må ein heller ikkje gløyme at foreldra

skal kunne ta vare på kvarandre som par.

Kommunane er viktige samarbeids-

partnarar for familiar som treng råd og

hjelp til å meistre kvardagen. På kurset

får deltakarane møte det kommunale

hjelpeapparatet og kva kommunane kan

bidra med – til dømes avlastningstilbod,

ergoterapi, fysioterapi, symjeundervisning,

pedagogisk-psykologisk teneste og hjelp

til å skaffe støttekontaktar.

Hjelpande vegvisar: - Oppgåva til oss i Helse Fonna er å hjelpe til på ulikt vis, slik at familiar kan klare seg på eiga hand, seier ergoterapeut Linda Martinsen (t.h.) og sjukepleiar Sølvi Heimestøl (ved sida av) - her heime hjå Elina sin familie og hennar foreldre Inger Lise Haavik Dale og Knut Dale.

20

sTarTHjelp

Kurset går over fire dagar med to

til tre veker mellom kvar kursdag.

Foreldre som er i arbeid kan få fri

med lønn. Dette gjeld òg sjølv-

stendig næringsdrivande.

Personar som står barnet nær kan

òg delta dersom barnet kun har ein

føresett eller desse ikkje kan stille.

Prisen er 50 kroner per dag. Dette

dekkjer kaffi, te og lunsj.

Ta kontakt med Sølvi Heimestøl

t: 52 73 28 88 eller Linda Martinsen

t: 52 73 46 18 om du har spørsmål.

FakTa

21

– Livet blei snudd på hovudet for Knut og meg då Elina kom til verda. Vi visste at vi med hennar funksjonshemmingar ville få ein heilt ny kvardag. Utfordringa vår blei å meistre det nye tilveret.

Det fortel Inger Lise Haavik Dale. Ho

blei for ti år sidan mor til ei jente med

cerebral parese og epilepsi.

– Vi visste kvardagen ville bli krevjande,

men visste òg at det er mykje hjelp og

rettleiing å få. Vi visste bare ikkje kvar.

Det offentlege hjelpeapparatet er stort

og mangfaldig. Det meste er nytt for den

som står midt oppe i det.

Lære av kvarandreDen vesle familien budde i eit treetasjes

hus, men det kunne dei ikkje halde fram

med. Dei fekk bygd nytt hus på Veldetun

på Avaldsnes med alt på eitt plan. Huset

måtte innreiast med tanke på Elina sine

behov. Huset måtte vere romsleg for å gi

plass til alt utstyret Elina omgir seg med.

– Samarbeidet med Helse Fonna kom

i stand etter at eg deltok på ein temakveld

som Lærings- og meistringssenteret

arrangerte. Dei ville gjerne ha meg med

som foreldrerepresentant i arbeidet med

å utvikle eit kurs for foreldre til barn med

nedsett funksjonsevne. Eg var sjølv

motivert for å kunne la andre få ta del i

dei røynslene som Knut og eg hadde

hausta etter at vi fekk Elina.

Motivere andreInger Lise var med på å utvikle starthjelp-

kurset og har heldt foredrag på to kurs.

Kursdeltakarane ser det positive i å møte

foreldre i same situasjon. Uavhengig av

diagnose har dei mykje å lære av kvarandre.

Dessutan kan det gjere godt å vite at ein

ikkje er åleine.

- Eg skulle ønske at vi den gongen

ikkje hadde vore så aleine i det vi opp-

levde som en jungel av system og hjelpe-

apparat. Difor valde eg å engasjere meg

og dele våre erfaringar med andre. Slik

kunne eg vere med på å motivere andre i

tilsvarande situasjon og ut frå våre

erfaringar få fram at ein ikkje er aleine.

Oppegåande jenteFamilien har lært seg å meistre kvardagen.

Dei har eit svært aktivt liv med Elina på

ti år og veslebror Mikal på sju.

– Elina er ei oppegåande jente, om enn

ikkje i fysisk forstand. Føtene ber henne

ikkje og difor er ho avhengig av rullestol.

Ho treng hjelp til det praktiske, til stell

og mat, iPod og data. Men ho har ein

stor venneflokk og er godt integrert i

skulen. Ho har vener med seg heim og

har hatt bursdagsselskap med støtte-

kontaktane, fortel Inger Lise Haavik Dale.

Å meistre ein heiltny kvardag

22

– Vi visste kvardagen ville bli krevjande, men visste òg at det er mykje hjelp og rettleiing å få. Vi visste bare ikkje kvar.

22 23

Teamet har seks medarbeidarar med

ulik kompetanse: Lege, sjukepleiar, prest,

fysioterapeut og sosionom.

– Vi har sett saman teamet på denne

måten fordi pasientane har ulike behov.

Nokre treng lindrande medisinsk be-

handling, andre har behov for å avhjelpe

andre problem, anten dei er andelege

eller økonomiske, seier leiaren for

teamet, overlege Anders E. Bøgesvang.

Ikkje bare kreft– Kven treng palliativ behandling?

– Det er menneske som ikkje lenger

kan bli kurert for ein alvorleg sjukdom

og som difor har avgrensa tid igjen å

leve. Dei fleste av pasientane våre har

kreft, men det er også andre pasientar

med livstrugande sjukdom – slik som

KOLS, hjartesvikt eller MS og andre

nevrologiske lidingar.

Behandling og omsorg – også når livet går mot sluttenPasientar med alvorlege sjukdommar som ikkje kan kurerast, har rett til behandling og omsorg i den tida dei har igjen å leve. Helse Fonna sitt palliative team tilbyr lindrande behandling i livets siste fase.

ulike beHov: Pasientar i livets sluttfase har krav på behandling og omsorg, men har ulike behov. Difor er Helse Fonna sitt palliative team samansett av fagfolk med ulik bakgrunn. Frå venstre: Astrid Kinn Bjørnøy (sosionom), Anders Bøgesvang (lege), Gro Steensnæs Håvåg (sykehusprest), Anne Lise E. Johannesen (kreftsykepleier), Ann Kristin Myrvoll (kreftsykepleier) og Kjersti E. Ødegård (fysioterapeut).

24 25

– Kva slags tiltak er det snakk om?

– I sluttfasen av livet kan ein få

symptom som kan vere særs vanskelege

å handtere. Dette kan vere kvalme,

smerter eller pustevanskar. Her kan ein

ta i bruk smertepumper, spesielle medisin-

kombinasjonar, kirurgi, strålebehandling

eller lindrande kurar med cellegift.

Palliativt team kan tilby meir enn

medisinsk hjelp. Alvorleg sjukdom kan

bringe med seg praktiske problem som

har med samliv og familie å gjere.

Økonomiske spørsmål er også aktuelt

for nokon eller ein møter på praktiske

problem når ein ønskjer å vere heime

lengst mogeleg. Andelege spørsmål

har også stor betyding i denne delen av

livet. Difor meiner Bøgesvang det er viktig

at teamet har ein prest med på laget.

Tryggleik på livskveldenTeamet oppsøkjer pasientane der dei

er. Ikkje alle er på sjukehus. Nokre får

behandling ved ein sjukeheim, medan

andre vil tilbringe mest mogeleg tid i sin

eigen heim. Ofte er det naudsynt også å

gi omsorg til dei pårørande.

– Vi starta dette tilbodet i 2008 og

trur vi har vore til hjelp og at livet blei

lettare for mange i dei vekene eller

månadene dei hadde att å leve. Dei fleste

har vore Helse Fonna-pasientar tidlegare,

slik at vi kjenner dei og veit kva slags

medisinsk behandling som trengs.

Overlege Bøgesvang understreker at dei

ikkje kan utrette mirakel.

– Sjølv om vi har førebudd det palliative

tilbodet lenge, så tek det tid å bygge opp

ei fullgod teneste. Vi som er med i

teamet skal vinne erfaring sjølve også.

Likevel håper vi at vi kan hjelpe til med

at pasienten skal oppleve å bli tatt godt

vare på når livet går mot slutten.

24 25

Fødestova på sjukehuset i Odda er nemleg

ein av åstadane for NRK sitt nye dokudrama.

Mange hugsar sikkert suksesserien

«Jordmødrene» frå Drammen sjukehus i

2007. No kjem altså oppfølgjaren.

Opnar opp eit lukka romFrå februar til mai var kamerateamet

jamleg innom Odda for å filme dei tilsette

sin kvardag. Dei fekk festa på film møte

mellom jordmor og svangre kvinner,

diskusjonar på vaktrommet, og fire

fødslar. Hjelpepleiar Nina Bratteteig og

jordmor Hjørdis Ingeborg Bleie trur serien

kan gjere fødslar normalt igjen. Etter at

sjukehusfødslar tok over for heimefødslar,

blei det noko privat som skjer i eit lukka

rom. Har ein ikkje fått barn sjølv, veit ein

ikkje kva som skjer. – Å vise korleis fødselen

går føre seg kan gjere gravide sjåarar

rolegare, trur Hjørdis Ingeborg. – Ein må

stole på at kroppen kan klare brasane.

Kvinnekroppen er jo skapt til dette, seier

ho.

Hjelpepleiar Nina Bratteteig var ei av

mange som såg «Jordmødrene». - Eg

trur folk vil ha noko verkeleg på TV. Dei

fleste seriar er så urealistiske. Og fødslar

er jo noko alle har eit forhold til. «Jord-

mødrene» var ein god serie som viste

jordmoryrket på ein flott måte.

«Har de vore her heile tida?»– Ein fødsel er noko av det mest intense

og spesielle ein opplever i livet, seier Hjørdis

Ingeborg. – Eg syns kamerateamet opp-

- Den einaste staden dei ikkje følgde etter oss, var vel på toalettet. Hjørdis Ingeborg og Nina blir truleg rikskjendisar når serien «Distriktsjordmødrene» kjem på NRK1 på nyåret. Og då er det greitt å vite at ikkje alt blir avslørt.

Stjerner blir fødd i Odda

26 27

tredde veldig diskret og finsleg. Ei av

kvinnene som blei filma då ho fødde,

utbraut «Har de vore her heile tida?»

då fødselen var over.

Også ho sjølv gløymte kameraet etter

kvart. Ho opplevde ikkje at kontakten

med pasientane blei forstyrra av filminga.

– Dei filma når eg hadde kvinner inne til

kontroll, men kamerateamet satt bak meg

og eg hadde jo fullt fokus på pasienten.

Jordmor Elin Øyre måtte tenkje seg om

då ho blei spurt om å vere med. - Eg kom

fram til at eg ville stille opp fordi serien

skulle ha fokus på distriktet, seier ho.

Hjørdis Ingeborg er einig: - Odda sjukehus

er lite, og her fikk vi ein stor sjanse til å

vise at vi gjer ein god jobb og at kvinnene

i området ønskjer å behalde tilbodet.

odda sjukeHus har forsterka føde-

stove - det betyr at kvinner med forventa

normal fødsel kan føde her, men at dei

har gynekolog eller kirurg i beredskap

Fødestova har fem jordmødrer og éin

gynekolog

Kring 70 born kjem til verda på Odda

sjukehus årleg, ytterligare 30 kvinner

blir sendt til Haugesund sjukehus fordi

det er knytt risiko til fødslane deira

FakTa

”disTrikTsjordmødre”: I første veka i januar 2011 kan vi sjå jordmor Hjørdis Ingeborg Bleie (t.v.) og hjelpepleiar Nina Bratteteig ved Odda sjukehus når TV-serien ”Distriktsjordmødrene” byrjar på NRK1.

26 27

reTuradresse: Helse Fonna HFPostboks 21705504 Haugesund

Chris Foss, redaksjonsleiar for TV i NRK

si Dokumentar- og samfunnsavdeling,

trur «Distriktsjordmødrene» har same

potensiale som forgjengaren. – Fødslar

angår oss alle på ein heilt spesiell måte.

Samstundes er det eit rom som til vanleg

er lukka for dei fleste av oss, seier han.

Men no kan vi slå på fjernsynet og opne

døra. Foss understrekar likevel at fødslane

ikkje er filma frå ein intim vinkel. Det er

jordmoryrket som er i fokus, ikkje dei

kroppslege detaljane ved ein fødsel.

– «Jordmødrene» var ein serie heile

familien såg i lag og som var ein inngang

for samtale mellom foreldre og barn

med fødsel som tema.

Nye historier

Men kor mange gonger kan vi sjå ein fødsel

på fjernsyn før vi går lei? Foss trur «Dis-

triktsjordmødrene» blir ein annleis serie

med heilt andre historier.

– Utfordringane i distriktet er annleis enn

ved Drammen sjukehus der den første

serien blei spelt inn. På stadene vi har vore

no må kvinnene ta omsyn til lange av-

standar, krunglete geografi og tøffe vêr-

forhold. Vi var med på nokre spennande

ambulanseturar.

Jordmødrer og jordgubbar

Redaksjonsleiaren trekkjer fram nokre

særeigne opplevingar i Odda. – Vi var så

heldige at ei av jordmødrene sjølv skulle

føde i perioden vi var der. Det var spesielt.

Og så spiller sjølvsagt den svensktalande

mannlege jordmora Borzoo Haddadi ei

sentral rolle. Eller jordgubben, som han

sjølv kallar seg.

«Distriktsjordmødrene» skal etter planen

ha premiere første veka i januar 2011 og

er filma ved små sjukehus i Gravdal, Tynset,

Alta og Odda.

Både mor, far og ungar benka seg føre fjernsynet då «Jordmødrene» gjekk på NRK1 i 2007. Den populære serien danka ut sjølvaste Dagsrevyen i sjåartal. Ikkje rart det kjem ein oppfølgjar.

- Ein serie for heile familien

JubileumsbokaHelse Fonna markerer Valen sjukehus sitt 100 års jubileum med å utgi jubileumsboka: “I det trygge huset - Valen sjukehus gjennom hundre år”.

Boka fortel om livet innanfor dørene på Valen sjukehus og set fokus på mange av pasientane si oppleving av Valen.

Bestill boka her: www.helse-fonna.no eller send inn kupongen.Selges også i resepsjonen på Valen sjukehus.Til-sette i Helse Fonna får 25% rabatt.

pris kr. 399

Bestill plass på kjørekontoret: ring 52 73 26 65

Planlagde reiser med Helseekspressen bør ein bestille så tidleg som mogleg. Seinast kl. 15 dagen før avreise.

Frå Haugesund sjukehus kl. 07.30Aksdal kl. 07.45Haukås kl. 08.10Føynå kl. 08.20Leirvik hurtigbåtterminal kl. 08.45Stord sjukehus kl. 09.00Sandvikvåg kl. 09.45Halhjem kl. 10.25Framme Haukeland kl. 11.05

ruTeplan Frammøte seinast 10 minutt før avgang.

Frå Haukeland kl. 14.30Halhjem kl. 15.30Sandvikvåg kl. 16.10Leirvik hurtigbåtterminal kl. 16.45Stord sjukehus kl. 16.55Føynå kl. 17.10Haukås kl. 17.40Aksdal kl. 18.05Framme Haugesund kl. 18.20

Ja takk, eg vil gjerne kjøpe jubileumsboka til Valen sjukehus. pris kr. 399

Sendes til Helse Fonna, Pb 2170, 5504 Haugesund. Merk konvolutten med “Jubileumsbok”.

NAVN

ADRESSE

POSTNR. / STED

TELEFON

(Gjeld ikkje helg)

28