هازىرقى بالىالر كارامهت

Şimdiki Çocuklar Harika 

 ئهزىز نهسىن

 توختى هاجى تىلال : تهرجىمه قىلغۇچى

 . ئانىالر بىلهن ئوقۇتقۇچىالر ئۈچۈنمۇ يازدىم ­ بۇ ئهسهرنى مهن بالىالر ئۈچۈنال ئهمهس، ئاتا

 ئهزىز نهسىن ­

0 

 مۇندەرىجه

 كىرىش سۆز بىرىنچى مهكتۇب

 ئامېرىكىنى بىنا قىلغان مېمار ههممه ئاتىالر بىرىنچى

 بۇرۇن ئۆگهنگهنلىرىڭالرنى ئۇنتۇڭالر تىرىشقان تاپىدۇ پىداكار بالىالر

 سهندىن زادى كۈتمىگهنىدىم ۋىجدان ئازابى

 سهككىز قىزنىڭ ئاتىسى سهن تېخى چۈشهنمهيسهن

 ئوقۇرەك سۆڭىكى غۇلغان كۈن تۇ

 بىر داهىي يېتىشتۈرۈلمهكتهتاما تاما كۆل بوالر

 يېڭى يىلنى ياخشى باشلىدۇق بولۇمسىز قىز

 بىر سهت گهپ ۋەتهنپهرۋەر بولۇڭالر

 شىئېرنى قانداق ئوقۇش كېرەك مهكتهپ ئائىله ههمكارلىقى هازىرقى بالىالر كارامهت

 جېنىم، ئومىقىم مېهماننىڭ يېنىدا

 ! نېمىدىگهن سهتچىلىك الدا قايسى ه » ئۆي «

 قانداق يالغاننى توقۇسام بوالر بالىالر بايرىمىدىكى كۆڭۈللۈك كېچه

 ى مۇسابىقىسى بالىالر رومان بىرىنچى بولىسهن

 ئاپتوردىن بالىالرغا مهكتۇب

 كىرىش سۆز

 ڭ يېرىم ئوقۇرمهنلىرىمىزگه تونۇش بولغان مهشهۇر تۈرك يازغۇچىسى ئهزىز نهسىن ئۆزىنى

 قىلغان  ئىجاد  هاياتىدا  يېزىقچىلىق  بالىالرغىمۇ 110 ئهسىرلىك  ئىچىدە  كىتابى  پارچه

 بهرگهن  ئورۇن  " ئاالهىدە  كارامهت .  بالىالر  شۇالرنىڭ " هازىرقى  ئهنه  ئهسهر  بۇ  ناملىق

 . بىرى

 : نهشرى مۇناسىۋىتى بىلهن بالىالرغا يازغان مهكتۇبىدا ­ 28 ئهزىز نهسىن بۇ ئهسىرىنىڭ

 سۆيىمهن ههمم  بالىلىرىمدەك  ئۆز  سۆيگۈدىمۇ . ىڭالرنى  بۇ  ئوخشاش  سۆيگۈلهرگه  پۈتۈن

 بار  ئۆمۈر . شهخسىيهتچىلىكىمىز  ياشايمىز،  سىلهرنىڭ هاياتىڭالردا  ياشانغانالر  چۈنكى بىز

 ئىشىنىمىز  شۇنداق بولۇشىغا  ۋە  دەپ ئوياليمىز  تۈرك . سۈرىمىز،  بالىلىرىمنى ۋە  ئۆز  يالغۇز

ۋە دۇنيادىكى ... ، ئامېرىكا، رۇس، نېمىس، ئهرمهن، جۇڭگۇ، سىگان بالىلىرىنىال ئهمهس

 سۆيىمهن  بالىالرنى  تولۇپ . دەيدۇ " پۈتۈن  بولغان  بالىالرغا  ئهسىرىدە،  ئۆز  تاشقان ­ ئۇ

 مۇههببىتى بىلهن چوڭالرنىڭ ئىچكى دۇنياسىنى، سۆزى بىلهن ههرىكىتى بىر ­ قىزغىن مېهىر

 يالغانچىلىقلىرىنى،  جهمئىيهتتىكى بولماسلىقلىرىنى،  شهخسىيهتچىلىكلىرىنى،

 تهلىم  بىلهن ­ ناههقچىلىكلهرنى،  نهزىرى  بالىالر  بىمهنىلىكلهرنى  سورۇنلىرىدىكى  تهربىيه

 قىلغان  بايان  ئهسهر . كۆزىتىپ  بۇ  ئېيتقىنىدەك،  ئۆزى  ئهمهس، " ئاپتور  ئۈچۈنال  بالىالر

 ئۈچۈنمۇ ­ ئاتا  ئوقۇتقۇچىالر  ۋە  با . يېزىلغان " ئانىالر  ئهسهردە  نهزىرىدە بۇ  لىالرنىڭ

 ئاتا  بالىالر  قىلىنىپ،  هېكايه  كۆرۈنىدىغانلىقى  قانداق  ئانىلىرىنى، ­ چوڭالرنىڭ

 قىلىدۇ  تهنقىد  چوڭالرنى  ۋە  تهربىيسىدىكى . ئوقۇتقۇچىلىرىنى  بالىالر  ئهسهر  بۇ  شۇنىڭدەك

 ۋە  بېرىدۇ  كۆرسىتىپ  مهجبۇرىيهتلىرىنى  ئالدىدىكى  چوڭالر  بالىالرنىڭ  خاتالىقالرنى،

 . رنىڭ هوقۇقلىرىنى قوغدايدۇ ئۇال

 بالىالر ئۈچۈن ئهسهر يازغان ههممه يازغۇچىالردەك، ئهزىز نهسىنمۇ بۇ ئهسىرىدە بالىالرغا

 قىلغان  رېئال . نهسىههتلهر  بېرىشنىڭ ئورنىغا،  نهرسىلهرنى  خىيالىي  بالىالرغا  بۇ  هالبۇكى،

 ۇنىڭ ئۈستىگه، بۇنى تۇرمۇشتىكى ئىشالرنى ئۇالرنىڭ نهزىرى بىلهن ئهكس ئهتتۈرگهن، ئ

 ئىپادىلىگهن  بىلهن  تهنقىدلهر  ۋە  ههزىل  قىلىدىغان  جهلپ  ئهسهر . دىققهتنى  بۇ

 ئانىالرنى، ئوقۇتقۇچىالرنى كۈلكىلىك ئههۋالغا چۈشۈرۈپ قويمايال قالماستىن، بهلكى ­ ئاتا

 تودوردىنوۋنىڭ  ههجۋىيچى  مهشهۇر  قېلىشتىن " يهنه  كۈلكىگه  دۇنيايىمىزنى  ههزىل

 تهلىم " قۇتۇلدۇرىدۇ  تهربىيدىكى يېتهرسىزلىكلهرنى كۆرسىتىپ بېرىش بىلهن ­ دېگىنىدەك،

. بىلله، جهمئىيهتنى كۈلكىلىك ئههۋالغا چۈشۈپ قېلىشتىن قۇتۇلدۇرىدۇ

 ساۋاقداشنىڭ  ئىككى  ئىسىملىك  ئهخمهت  بىلهن  زەينهب  ۋەقهلىكلهر  ئهسهردىكى  بۇ

 تاپقان ­ بىر  تهركىب  خهتلىرىدىن  يېزىشقان  بىر ئۇالر . بىرىگه  ئىستانبۇلدىكى  دەسلهپته

 باشالنغۇچ مهكتهپته تۆت يىل بىر سىنىپتا ئوقۇغان، كېيىن زەينهپنىڭ ئائىلىسى ئهنقهرەگه

 . كۆچۈپ كهتكهندە، دوستلۇقنى مهكتۇب ئارقىلىق داۋامالشتۇرغان

 بۇ ئهسهردە، بالىالرنىڭ نهزىرىدە چوڭالرنىڭ قانداق كۆرۈنىدىغانلىقى سۆزلىنىدۇ؛بالىالر

 تهربىيىسىدە ­ تا ئا  باال  ئهسهر  تهنقىدلهيدۇ؛بۇ  چوڭالرنى  ۋە  ئوقۇتقۇچىلىرىنى  ئانىلىرىنى،

 قاراشلىرىنىڭ  قىممهت  يۈرۈش  بىر  قويۇلۇۋاتقان  يولغا  دەۋرىمىزدە  قارالغان،  دەپ  زۆرۈر

 ۋە  هوقۇقلىرىنى  ئالدىدىكى  چوڭالر  بالىالرنىڭ  ئهسهر  چۈشهندۈرىدۇ؛بۇ  خاتالىقىنى

 . ئۆزلىرىنى قوغدايدۇ

 بىرىنچى مهكتۇب

 : ساۋاقدىشىم ئهخمهت

 ماڭا  سهن  ۋەدىلهشكهندە،  تۇرۇشقا  يېزىشىپ  خهت  داۋاملىق  بىلهن  ئىشهنمهي سهن

 زەينهپ "  ئۇنتۇپ كېتهرسهن  بىزنى  تېپىۋاالرسهن،  دوستالرنى  يېڭى  بارغاندا  " ئهنقهرەگه

. تۇردۇم مانا، سىلهرنى زادى ئۇنتۇمىدىم، ۋەدەمدە . دېگهندىڭ

 بولدى ئهنقهرەدى  ههپته  بىر  ئورۇنالشقىنىمىزغا  ئۆيىمىزگه  بالدۇرراق . كى  خهت ساڭا

 يېزىلدىم . يازالمىدىم  يېڭى  مهكتهپكه  بۇيهردە  ئۆيىمىزنىڭ . چۈنكى،  ئادرېسىنى يېڭى

 . دادامدىن تۈنۈگۈن سوراپ، بۈگۈن بىرىنچى بولۇپ ساڭا بۇ خهتنىيازدىم

 پىمدىن زادى ئايرىلغۇم يوق ئىدى، ئوقۇش مهۋسۇمى ئوتتۇرىسىدا ئىستانبۇلدىكى مهكتى

 تۆت يىلدىن ئارتۇق بىر سىنىپتا ئوقۇغان ساۋاقداشلىرىمدىنمۇ ئايرىلغۇم كهلمهيتى، بىراق

 قالدى  بولۇپ  ئهنقهرەدە  خىزمىتى  يېڭى  ساڭا . دادامنىڭ  مهن  ۋاقتىمدا  ئىستانبۇلدىكى

 بۇ  ئۇنى  دوستلىرى  يېقىن  دادامنىڭ  بىر ئېيتقان  ياخشى  ناهايىتى  ئىشقا يهردە

 ئۈچ دوستى . ئورۇنالشتۇرۇپ قويدى  ئىشلهۋاتىدۇ دادام  شىركهتته  بىر  ئۇنىڭ . بىلهن بىلله

 دادامنىڭ دوستلىرى دادامغا ههم ئهنقهرەدىن . بىنادا ئولتۇرىمىز ئۈستىگه، ئۇالر بىلهن بىر

 تېپىپ بهردى ئىش تېپىپ  ئۆي  بىنادىن  ئولتۇرىدىغان  ئۆزلىرى  ههم  دادامنىڭ . بهردى

 مهكتىپى ئىنىم مهتىن يېڭى . وستىنىڭ بالىلىرى بار، ئىككىمىز بىر سىنىپتا ئوقۇيمىز ئۈچىلى د

 . مهن بۇ يهرنى زادى يات كۆرمىدىم . بىلهن يېڭى ساۋاقداشلىرىغا تېخى كۆنهلمىدى

 بىر  يېزىشقا ­ بىز  ۋەقهلهرنى  مۇهىم  ئۆتكهن  بېشىمىزدىن  . ۋەدىلهشكهنىدۇق بىرىمىزگه

 ساۋاقداشالر بىلهن تونۇشۇش خېلىال تهپكه كىرىش، يېڭى يېڭى ئۆيگه كۆچۈش، يېڭى مهك

 ئىكهن  ئىش  بۇالردىن . مۇهىم  ئىش هازىرچه  مۇهىم  ئهرزىيدىغان  يېزىشقا  باشقا

 قهيهردە سىلهر بىلهن بهلكىم . ئىستانبۇلدىكى ساۋاقداشلىرىمنى بهكمۇ سېغىندىم . چىقمىدى

. قاچاندۇ كۆرۈشۈپ قاالرمىز

 تۇرۇپ خهت  ۋەدەڭدە  قىلىمهن سېنىڭمۇ  ئۈمىد  ساۋاقداشالرغا . يېزىشىڭنى  ساالم ههممه

 . يولاليمهن، ههممىڭالرغا مۇۋەپپهقىيهتلهرنى تىلهيمهن

 زەينهپ يالقىر : ساۋاقدىشىڭ

 . نويابىر، ئهنقهرە ­ 12 يىلى ­ 1963

 مىمار ئامېرىكىنى بىنا قىلغان

 : قهدىرلىك ساۋاقدىشىم زەينهپ

 ئىنتايىن  تاپشۇرۇۋېلىپ  بولدۇم خېتىڭنى  تىلهيمهن . خۇشال  ساالمهتلىك  راستىنال . ساڭا

 ئويلىغانىدىم  دەپ  ئۇنتۇدى،  بىزنى  بېرىپال  مهكتهپكه  پۈتۈن . ئهنقهرەدىكى  سىنىپتىكى  خېتىڭنى

 . ساۋاقداشالرغا ئوقۇپ بهردىم، ههممىسى خۇشال بولۇشتى ۋە ساڭا ساالم يولالشتى

 مۇهىم  يهردىكى  بۇ  تۇرۇپ،  ۋەدەمدە  بهرگهن  تۇرىمهن مهنمۇ  يېزىپ  ساڭا  بۇ . ۋەقهلهرنى  سهن

 بىر  كېتىپ  شۇنى ­ يهردىن  خېتىمدە  بۇ  بولدى،  ئىش  بىر  ئۇنتۇلغۇسىز  كېيىن  كۈندىن  ئىككى

. يازماقچىمهن

 ئېيتتى  كېلىدىغانلىقىنى  مۇپهتتىشلهر  مهكتهپكه  مۇئهللىمىمىز  ئهتىگهندە  كۈنى  ئىنتايىن . بىر  ئۇ

 . ىددىيلىشىپ كهتتۇق جىددىيلىشىپ كهتكهنىدى، بىز تېخىمۇ ج

 ئۇقتۇق  كهلگهنلىكىنى  مهكتهپلهرگىمۇ  باشقا  يېقىن  يهرگه  بۇ  مۇپهتتىشلهرنىڭ  ئۇ . ئۇكۈنى

 سورىدۇق  قىلغانلىقىنى  قانداق  مۇپهتتىشلهرنىڭ  ساۋاقداشلىرىمىزدىن  ئۇالرنىڭ . مهكتهپلهردىكى

 ئوقۇتقۇچىغا  كىرگهنلىكى سىنىپتا  مۇپهتتىشلهر  " ئېيتىشىچه،  هېساب سو :  ئۇنى ­ ئالى يازغۇزۇڭ بىر  دە،

 ئىشلىسۇن  ئېيتىپتۇ " ئوقۇغۇچىلىرىڭىز  يازغۇزۇشنى  شېئىر  بىر  ئوقۇغۇچىالرغا  يهنه  كېيىن  . دەپتۇ،

 كهچۈرۈپتۇ  كۆزدىن  يازغانلىرىنى  ئوقۇغۇچىدىن . ئوقۇغۇچىالرنىڭ  نهچچه  بىر  كېيىن  ئۇنىڭدىن

 قايسى يىلى تېپىلغان؟ ئامېرى : " سورىغان سوئاللىرى مۇنداق ئىكهن . ئوخشاش سوئال سوراپتۇ  ، " كا

 كىم؟ "  كىشى  كۆرىدىغان  ياخشى  ئهڭ  قىلغان؟ " ، " سىز  ئازاد  كىم  سۇاليمانىيه " ، " ئىستانبۇلنى

 " مهسچىتىنى كىم بىنا قىلغان؟

 بىلهن  سوئالى  هېساب  بىر  تهس  ناهايىتى  دوسكىغا  ئالدۇرۇپ،  دەپتهر  يېڭى  بىرگه  مۇئهللىمىمىز

 : جاۋابىنى يازغاندىن كېيىن

 . دېدى ­ ! دەپتىرىڭالرغا ئهينى بويىچه كۆچۈرىۋېلىڭالر بۇنى ­

 يازدۇق  شېئىرنىمۇ  دەپتىرىمىزگه  شۇ  كېيىن  بولغاندىن  كۆچۈرۈپ  مۇئهللىمىمىز . هېسابنى  كېين

 يازغان  توغرا  قاراپ چىقىپ،  يېزىلغانالرنى ­ دەپتهرلىرىمىزگه  خاتا  يازمىغانلىقىمىزنى تهكشۈردى ۋە

 : تۈزەتتى، ئاندىن بىزگه

 يازغۇزىمهن بال ­  شېئىرنى  بىلهن  هېساب  مۇشۇ  سىلهرگه  مهن  كىرسه،  سىنىپىمىزغا  مۇپهتتىش  ىالر،

 ئهمدى بهزى سوئالالرنىڭ جاۋابلىرىنى تېپىڭالر، مۇپهتتىش ­ دەپ بولۇپ، ئارقىدىن يهنه، ­ ... جۇمۇ

. دېدى ­ بىرىڭالرنى تۇرغۇزۇپ سورىسا، ئاپتوماتتهك تېز جاۋاب بېرىڭالر،

 . وئالالر بىلهن جاۋابلىرىنى يادالتتى ئاندىن بىزگه س

 ئامېرىكا قايسى يىلى تېپىلغان؟ ­

 : ههممىمىز بىر ئېغىزدىن ۋارقىراشتۇق

 . يىلى ­ 1492 ­

 دۇنيادا ههممىدىن كىمنى ياخشى كۆرىسىز؟

 ۋاراڭ  ئۈچۈن،سىنىپتا  بېرىدىغانلىقى  جاۋاب  باشقىچه  كىم  ههر  سوئالغا  كۆتىرىلدى ­ بۇ  . چۇرۇڭ

 . دەپ ۋارقىرايتتۇق " دادامنى " ياكى " ئانامنى : " دېسهك، بهزىلىرىمىز " تۈركنى ئاتا : " بهزىلىرىمىز

 : ئاندىن ئوقۇتقۇچىمىز ئۈچىنچى سوئالنى سورىدى

 ئىستانبۇلنى كىم ئازاد قىلغان؟ ­

 : غاچچىدە جاۋاب قايتۇردۇق

 . پاتىخ سۇلتان مههمهت ­

 سۇاليمانىيه مهسچىتىنى كىم بىنا قىلغان؟ ­

 : ى ئاياغالشتۇرمايال، يادلىۋالغان جاۋابنى ههممهيلهن بىردەك ۋارقىرىدۇق مۇئهللىمىمىز سوئالن

 ... مىمار سىنان ­

 ههرگىز : " پات ­ مۇئهللىمىمىز پات . ئىككى كۈن پۈتۈنلهي مۇشۇ سوئالالر بىلهن جاۋابالرنى يادلىدۇق

 . دەپ تۇراتتى !" هه ­ ئۇنتۇپ قالماڭالر

 بىر  جاۋابالرنى  ئىچىمدە  كهينىگ ­ مهن  تىزىۋالغانىدىم بىرىنىڭ  " ه  سۇلتان 1492 :  پاتىخ  دادام، ، 

..." ، دادام 1492 ، دادام، پاتىخ سۇلتان مههمهت، مىمار سىنان، 1492 مههمهت، مىمار سىنان،

 ئۆز  جاۋابالرنى  بۇ  ئىچىمدە  هالدا  ئىختىيارسىز  بولسام،  قهيهردە  كهتتىمكى،  ئادەتلىنىپ  شۇنداق

 . تهرتىپى بويىچه يادالپ تۇراتتىم

 : ر كۈنى ئهتىگهندە، دادام بى

 . دەپ سورىدى ­ بىر يېرىڭ ئاغرىمدۇ نېمه؟

 . دېدىم ­ ياق، ­

 سىنان 1492 " كېچىچه ­  مىمار  مههمهت،  سۇلتان  پاتىخ  دادام،  چىقتىڭ ..." ،  جۆيلۈپ  . دەپ

 . قىزىتمىسى ئۆرلهپ قالغان ئوخشايدۇ دەپتىمهن تېخى

 مۇپهتتىش سىنىپىمىزغ  كۈنى بىرىنچى سائهت دەرسته  كىردى ئۇ  ئىشالرغا . ا  مهن بىر  خهۋىرىڭ بار،

 . ئانچه جىددىيلىشىپ كهتمهيتتىم، لېكىن ئۇ كۈنى نېمىشقىدۇر ئىنتايىن جىددىيلىشىپ تىترەپ كهتتىم

 قوللىرىنىڭ  ئۇنىڭ  چۈنكى  كېرەك،  بولسا  يۇققان  ماڭا  جىددىيلىشىشى  مۇئهللىمنىڭ  ئېهتىمال،

 . تىتىرەۋاتقانلىقىنى كۆرگهنىدىم

 . دېدى مۇپهتتىش ­ رىڭىزغا بىر شېئىر يازغۇزۇڭ، ئوقۇغۇچىلى ­

 : بۇنىڭ بىلهن مۇئهللىمىمىز بىزگه

 . دېدى ­ ! يېزىڭالر ­

 باشلىدى  دەپتهرلىرىمىزگه يازغۇزغان شېئىرنى ئوقۇشقا  ئۆتكهندە  دەپتىرىمىزگه . ئۇ  ئالدىنئاال  شېئىر

 ئىدى  قوللىرىنى . يېزىقلىق  يازماستىن،  ئۇنى  كۆپچىلىكى  يېزىۋاتقاندەك ساۋاقداشالرنىڭ

. ههرىكهتلهندۈرەتتى

 تاماملىدى  ئوقۇپ  شېئىرنى  تهكرار . مۇئهللىم  دەپتهرلىرىمىزگه  قاراپ، ­ مۇپهتتىش  تهكرار

 : ئاندىن مۇئهللىمىمىزگه . هېچقايسىمىزنىڭكىدىن ئىمال خاتالىقى تاپالمىدى

 . دېدى ­ ... ئوقۇغۇچىلىرىڭىزنى ناهايىتى ياخشى ئوقۇتۇپسىز . سىزگه رەهمهت ئېيتىمهن ­

 . سول يېنىمدا ئولتۇرغان چىنگىز دەپتىرىگه قارىمىغانىدى

 . دېدى مۇپهتتىش ­ دەپتىرىڭىزنى كۆرۈپ باقاي، ­

 . چىنگىر دەپتىرىنى ئۇزاتتى

 بۇ نېمه؟ ­

. شېئىر ­

 " مۇپهتتىش  شېئىر؟ "  قانداق  قۇيرۇقىدا " بۇ  كۆزۈمنىڭ  دەپتىرىگه  ئۇنىڭ  مهن  ۋارقىرىغاندا،  دەپ

 جى . قارىدىم  دەپ، چىنگىز  ئاچتىم  بهتنى  يېزىقلىق  شېئىر  خاتالىشىپ،  كهتكهنلىكتىن  ددىيلىشىپ

 . ئالدىنئاال هېساب سوئالىنى يېزىۋالغان بهتنى ئېچىۋاپتىكهن

 تۇرغان  مۇپهتتىشنىڭ كهينىدە  قالغانىدى،  ئاز  ئاچقىلى  بهتنى  بىر  يهنه  يېزىۋالغان  شېئىر  چىنگىز

 : اندا، چىنگىز ئههۋالنى چۈشىنىپ مۇئهللىم قولى، كۆزى بىلهن شهرەتلهرنى قىلغ

 . دېدى ­ ... شېئىرنى يازالمىدىم ­

 : مۇئهللىم يهنه قولى بىلهن چىنگىزنى شهرەت قىلىۋاتقاندا، مۇپهتتىش بىردىن كهينىگه بۇرۇلۇپ

 . دېدى ­ ئهمدى بىر هېساب سوئالى يازغۇزۇڭ، ئىشلهپ باقسۇن، ­

. مۇئهللىمنىڭ يۈزى پهرەڭدەك قىزىرىپ كهتتى

 مۇپ  شۇنداق بىز  دەپ ئويلىغان ههم  يازغۇزىدۇ،  ئاندى شېئىر  هېساب ئىشلىتىدۇ،  ئاۋۋال  هتتىشنى

 تاڭ بولۇپ ­ بىراق، مۇپهتتىش سوئال تهرتىپىنى ئۆزگهرتىۋەتكهچكه، چىنگىز هاڭ . دەپ ئاڭلىغانىدۇق

 . قالغانىدى

 ئىدى  قولىدا  مۇپهتتىشنىڭ  دەپتىرى  باشقا . چىنگىزنىڭ  بۇرۇنقىدىن  مۇئهللىم  هېساب شۇڭا،  بىر

 يازغۇزدى  بىلىسهن . سوئالى  ئالىدىغانلىقىمنى  نومۇر  يز  دائىم  هېسابتىن  شۇنداق . مېنىڭ  قېتىم  بۇ

 دەپتهرلىرىمىزنى كۆرگهن مۇپهتتىشنىڭ تهرى تۈرۈلۈپ . هودۇقتۇقكى، هېسابنى مهنمۇ ئىشلىيهلمىدىم

 بولدى . كهتتى  خىجالهت  ئىنتايىن  " ئىچىمدە . مۇئهللىمىمىز  بېر "  جاۋاب  . دەيتتىم ..." ىۋەتسهم ئىه،

 قىلماقچىدىم  يورۇق  مۇئهللىمىمىزنىڭ يۈزىنى  يهنه . مهن  " ئىچىمدە  سۇلتان 1492 :  پاتىخ  دادام، ، 

 . دەپ ياداليتتىم ..." مههمهت، مىمار سىنان

 : گويا كۆڭلۈمدىن كهچكهنلهرنى ئاڭالپ قالغاندەك، مۇپهتتىش ماڭا قاراپ

 . دېدى ­ ! سهن تۇر ­

 تۇردۇم  سهكرەپ  مۇپهتتىش . خۇشاللىقتا  قارىغاندا،  ئېىتىشىغا  ساۋاقداشلىرىمنىڭ  ماڭا  كېيىن

 : مهندىن

 كىردىڭ؟ ­  ياشقا  سوئالنى ­ قانچه  كهتكهنلىكىمدىن،  جىددىيلىشىپ  مهن  سوراپتىكهن،  دەپ

 : ئاڭلىمايال، ئامېرىكىنىڭ تېپىلىشىنى سوراۋاتىدۇ، دەپ ئويالپ

 . دەپ ۋارقىراپتىمهن ... 1492 ­

 : چهكچىيىپ كهتكهن مۇپهتتىش تاڭلىقتا كۆزلىرى ­ هاڭ

 : مهنمۇ توغرا جاۋاب بهردىم دەپ ئويالپ . قانچه ياشقا كىردىڭ دېدىم؟ دەپ قايتۇرۇپ سورىدى ­

 . دەپ تېخىمۇ يۇقىرى ئاۋازدا ۋارقىرىدىم ­ ... 1492 ­

. مۇپهتتىشنىڭ سوئالالرنىڭ تهرتىپىنى ئۆزگهرتىۋېتىدىغانلىقىنى زادى ئويلىماپتىكهنمهن

 : مۇپهتتىش

 : دەپ سوراپتىكهن، مهن يادلىۋالغان جاۋاب تهرتىپى بويىچه ­ ئىستانبۇلنى كىم ئازاد قىلغان؟ ­

 . دەپتىمهن ­ ... دادام ­

 : مۇپهتتىش پۇتىنى يهرگه ئۇرۇپ ۋارقىرىدى

 . ئىستانبۇلنى كىم ئازاد قىلغان دەپ سوراۋاتىمهن ­

 . دادام ­

 سېنىڭ داداڭ كىم؟ ­

 . مىمار سىنان ­

 چىقىۋ ­  ئوغلۇم ئاغزىڭدىن  ئاڭلىمايۋاتامسهن،  سىنان . اتقانالرنى  مىمار  سورىسام،  داداڭنى

 ... دەۋاتىسهنغۇ

 مانا شۇ چاغدىال مۇناسىۋەتسىز گهپ قىلىپ قويغانلىقىمنى چۈشهندىم، مۇپهتتىشنىڭ ۋارقىرىشىدىن

 . شۇنداق قورقۇپ كهتكهنىدىمكى، ئېسىمنى يىغىۋااللماي قالدىم

 قىلغان؟ ئهمىسه مىمار سىنان نىمه ئىش ­

 : تاڭلىقتا ­ شۇ هاڭ . ئهمدى پۈتۈنلهي ئۆزۈمنى يوقاتقانىدىم

 . دەپ ۋارقىرىدىم ­ ئىستانبۇلنى ئازاد قىلغان، ­

 كىم؟ ­

 : خاتا سۆزلهپ قويغانلىقىمنى تۈزىتىش ئۈچۈن

 . دېدىم ­ ... مىمار سۇاليمان ­

 ئۇنداق بولسا، سۇاليمانىيه مهسچىتىنى كىم بىنا قىلغان؟ ­

 ... ىخ سۇلتان سىنان پات ­

. بىرىگه ئارىالشتۇرۇپ قويغانلىقىمنى سېزەتتىم، لېكىن هازىر ئۆزۈمنى تۇتۇۋااللمايتتىم ­ سۆزلهرنى بىر

 : مۇپهتتىش شۇنچىلىك غهزەپلىنىپ كهتتىكى، ئاچچىقىمدا ئۇمۇ ئهقلىدىن ئېزىپ

 قىلغان مىمار سۇلتان مههمهت، سۇاليمانىيه مهسچىتىنى ­ دېدى، ­ ئوغلۇم،  تاپقان ئامېرىكىنى بىنا

 . پاتىخ سىنان بولىدۇ

 سۆزلهپ  خاتا  ئۆزىنىڭ  مۇپهتتىش  باشلىغاندا،  كۈلۈشكه  خىرىلداپ  تۇتالماي  ئۆزلىرىنى  بالىالر

 : قويغانلىقىنى چۈشىنىپ، خاتالىقىنى تۈزەتمهكچى بولدى

 ئازاد ­  مههمهد  سۇلتان  مىمار  پاتىخنى  قىلغان،  بىنا  سۇاليمان  مىمار  مهسچىتىنى  سىنانىيه  يهنى

 ... ان دېمهكچىمهن قىلغ

 : ئۇ يهنه خاتا سۆزلىگىنىنى ئۇقۇپ

 . دېدى ­ ! دە، باالم ­ مېنىمۇ ئازدۇرۇۋەتتىڭ ­

 . يېپىپ سىنىپتىن چىقىپ كهتتى " تاققىدە " مۇپهتتىش غهزەپ بىلهن بېشىنى سىلكىپ، ئىشىكنى

 : بىر هازادىن كېيىن مۇئهللىمىمىز . سىنىپنىڭ ئىچى جىمجىت بولۇپ كهتكهنىدى

 . دى دې ­ ! لهنهت ­

 . بۇ سۆزنى ماڭىمۇ، مۇپهتتىشكىمۇ ياكى ئۆزىگىمۇ، كىمگه دېگهنلىكىنى چۈشىنهلمىدىم

 كهلگهندە  ئېسىمگه  بىر  ههر  ئېيتىپ بېرەلمهيمهن،  قىلغانلىقىنى  بىئارام  قانداق  ۋەقهنىڭ مېنى  بۇ

 . خىجالهت بولىمهن

 خهت  جۇمۇ؟  يازغىن  ئۆتكهنلهرنى  بولۇپ  يهردە  ئۇ  ماڭا  سهنمۇ  بويىچه  كۈتىمهن ۋەدەڭ  . لىرىڭنى

. مهنمۇ ساڭا مۇۋەپپهقىيهتلهر تىلهيمهن، ساۋاقدىشىم

 ئهخمهت تارباي : ساۋاقدىشىڭ

 نويابىر، ئىستانبۇل ­ 15 يىلى ­ 1963

 ههممه ئاتىالر بىرىنچى

 : قهدىرلىك ساۋاقدىشىم ئهخمهت

 . لهرنى يازغىن ماڭا ههمىشه مۇشۇنداق ئۇزۇن خهت . جاۋاب خېتىڭ ئۈچۈن كۆپ رەهمهت ئېيتىمهن

 خېتىڭنى ئوقۇغىنىمدا، سېنى مۇپهتتىشنىڭ . ئۇزۇن يازىمهن ­ مهنمۇ ساڭا بۇ يهردىكى ئىشالرنى ئۇزۇن

 ... ئالدىدا كۆز ئالدىمغا كهلتۈرۈپ شۇنداق كۈلدۈمكى

 يهردىكى ئههۋالنى يازاي  بۇ  قهۋەتته : ئهمدى ساڭا  ههر  ئولتۇرىمىز،  بىنادا  تۆت قهۋەتلىك بىر  بىز

 . ىلىك ئۆي بار، بىزنىڭ ئۆي ئىككىنچى قهۋەتته ئىككى ئائىل

 بىنانىڭ كهينىدە چوڭ بىر مهيدان بار، بىراق تاشلىنىپ قالغان قۇرۇق يهر كهچقۇرۇنلىقى بىنادىكى

 ئوينايمىز  يهردە  بۇ  بىلهن  ئويناۋاتاتتۇق . بالىالر  يهردە  بۇ  كهچقۇرۇن  بىر  بالىالر . ئۆتكهتكى

 ماختاش  تىرىشچانلىقىنى  دەپ . تى ئاتىلىرىنىڭ  تىرىشچان  باشقىالردىن  ئاتىسىنى  ئۆز  باال  ههممه

ئۈچىنچى سىنىپتا ئوقۇيدىغان ئىنىم مهتىن . تارتىش قىلىشاتتى ­ كىچىك بالىالر تېخىمۇ تاالش . قارايتى

 تىرىشاتتى  بولۇشقا  ئۈستۈن  كۆپتۈرۈپ . ههممىدىن  قوۋۇزلىرىنى  مېنىڭ :" ئۇ  بارغۇ،  دادام  مېنىڭ

 . ز بهرمهيتتى دەپ هېچكىمگه سۆ ..." دادام

 ناهايىتى تىرىشچان ئىكهن، ئۇ ههمىشه بىزگه شۇنداق دەپ  ههقىقهتهن، دادام ئوقۇغۇچى ۋاقتىدا

 . بېرەتتى

 : مۇنازىرە تازا قىزىۋاتاتتى، مهتىن

 ههمىشه سىنىپتىن بىرىنچى . مېنىڭ دادام ههممىڭالردىن تىرىشچان ­  مهكتهپته ئوقۇۋاتقان ۋاقىتتا

 . دى دې ­ ... بولۇپ كۆچىدىكهن

 : دادامنىڭ ساۋاقداشلىرىدىن بىرىنىڭ بالىسى مهتىنگه

 : يهنه بىر بالىمۇ . دەپ چاقچاق قىلدى ­ ... ياق ئاداش، ئۇنداق ئهمهستۇ

 . دېدى ­ ئۇنى ساڭا كىم ئېيتتى؟

 : مهتىن مهيدىسىنى كېرىپ

 بهردى،  دەپ  ئۆزى  قىلدى، . دېدى ­ دادام  قوشۇمچه  داداڭالردىن ­ كهينىدىن  ئىشهنمىسهڭالر

 . بېقىڭالر، داداڭالر ئېيتىپ بهرسۇن سوراپ

 : بىزنىڭ سىنىپتىكى بىر ئىنىمغا . بىز چوڭ بالىالر بۇ مۇنازىرىگه قهتناشمىغانىدۇق

 دېدى ­ يالغانچى، مېنىڭ دادام بىرىنچى ئىكهن، ­

 : يهنه بىر باال خورازدەك ئېتلىپ

 دەيدۇ ­  يالغانچى  ئوخشاشالرنى  ساڭا  س . ئهسلى  قېتىممۇ  بىر  دادام  ئىككىنچى مېنىڭ  ىنىپتا

 . دېدى ­ بولماپتىكهن، ههمىشه سىنىپنىڭ ئالدى ئىكهن ئاڭلىدىڭمۇ؟

 يالغان ­  ئېتىپتۇ ... پۈتۈنلهي  پو  داداڭ  مېنىڭ ... سېنىڭ  بولدىغىنى  بىرىنچى  سىنىپتا  يىلى  ههر

... دادام

 ... مېنىڭ دادام ههرگىز پو ئاتمايدۇ

 مۇنازىرە بارغانچه قىزىۋاتاتتى، ئىنىم . ئىچىم پۇشتى چوڭ بالىالرنىڭ مۇنازىرىگه ئارلىشىۋالغانلىقىغا

 : مېنى گۇۋاهلىققا تارتتى

 ... بۇالرغا ئۆزۈڭ دېگىنه شۇنداق ئهمهسمۇ، ههدە؟ دادام ههمىشه بىرىنچى ئهمهسمۇ؟ ­

 . دېدىم مهن ­ ئهلۋەتته شۇنداق، ­

 : ئۈچۈن مهتىننى تىنىچالندۇرۇش . بۇ سۆزۈم سورۇننى پۈتۈنلهي قااليمىقانالشتۇرۇۋەتتى

 كهتمه ­  قىلىپ  ئۇنچه  ئۇالرغا  خۇش . سهن  ئۆزى  كۆڭلىنى  ئۆزىنىڭ  دېيىشىپ،  شۇنداق  ئۇالر

 . دېدىم ­ قىلىشىدۇ، مهيلى ئهمهسمۇ،

 : ههممىمىزدىن چوڭ بولغان تولۇقسىز ئوتتۇرا مهكتهپته ئوقۇيدىغان بىر باال بىلهرمهنلىك قىلىپ

 ئهمهس، ­  داداڭمۇ  سېنىڭ  خاتاالشتىڭالر،  بىرىڭنىڭ بالىالر،  يهنه  ئهمهس،  دادىسىمۇ  ئۇنىڭ

 . دېدى ­ دادىسىمۇ ئهمهس، سىنىپتىكى ههمىشه بىرىنچى بولۇپ كۆچىدىغىنى مېنىڭ دادام،

 . دېدى مهتىن ئۇنىڭغا ­ ... پىش ­

 . بېرىپ داداڭدىن سوراپ باققىنا ... ههئه پىشتۇ ­

 . سېنىڭ داداڭمۇ پو ئېتىپتۇ ­

 مه  قىزىۋاتقانقاندا،  يېڭىدىن  ئېلىپ كهتتىم مۇنازىرە  يهردىن  تارتىپ ئۇ  قولىدىن  بىنانىڭ . تىننى

 : پهلهمپىيىدىن چىقىپ كېتىۋاتقىنىمزدا، ئۇ

 . دەپ يىغالپ كهتتى ­ ! مېنىڭ دادام بىرىنچىغۇ تازا ... يالغانچىالر، قاراڭالر تېخى ­

 : ئۆيگه كىرىپ، ئۇدۇل ئاپامنىڭ ئالدىغا يۈگۈرۈپ بېرىپ

. دېدى ­ دادام پو ئېتىپتۇدەك، . دادام سىنىپتا بىرىنچى ئهمهسمىش ­

 : ئاپام خاپا بولۇپ مهتىننى ئهيىبلىدى

 . ئۇنداق گهپنى قىلساڭ ئاغزىڭغا ئوت ياقىمهن ! ئۇ گهپنى نهدىن تاپتىڭ ! ئاغزىڭنى يۇم ­

 نېمىشقا خاپا بولىسهن، بهلكىم بىز خاتا ئاڭلىۋالغاندىمىز، يابولمىسا دادام بىلهن ئۇالر بىلهن بىر ­

 . دېدىم مهن ­ تۇ، سىنىپتا ئهمهس

 . ئۇالر سىنىپداش ئىكهنلىكىنى ئۆزلىرى ئېيتقان ­

 . ئهڭ ياخشىسى، ئاخشاملىققا دادام كهلگهندە ئۆزىدىن سوراپ راستىنى ئېنىقاليلى ­

 قالغاندىم  قىزىقىپ  مهنمۇ  چۈشۈپ،  گۇمان  بىنادا . كۆڭلۈمگه  مۇشۇ  دادامدىن،  تاماقتا  كهچلىك

 . ئوقۇمىغانلىقىنى سورىدىم ­ سىنىپتا ئوقۇغان ئولتۇرىدىغان دوستلىرى بىلهن بىر

 . دېدى دادام ­ شۇنداق، قىزىم، تۆتىمىز سىنىپداش ئىدۇق، ­

 . دادام ئۇالرنىڭ بىرى بىلهن ئۈچ يىل، قالغان ئىككىسى بىلهن بهش يىل بىر سىنىپتا ئوقۇپتىكهن

 سوئالىمنىڭ  ئۈچۈن،  ئهيىبلىگهنلىكى  ئىنىمنى  دەپ  ياقىمهن،  ئوت  ئاغزىڭغا  داۋامىنى ئاپام،

 . سوراشتىن ۋاز كهچتىم

 ئوقۇغان  دادىسىنىڭ مهكتهپته  قىزدىن  ئولتۇرىدىغان  پارتىدا  بىر  بىلهن  مهن  مهكتهپته  ئهتىسى،

 . چاغلىرىدا سىنىپتىن قانداق كۆچكهنلىكىنى سورىدىم

 . دېدى ئۇ ­ مېنىڭ دادام سىنىپالردىن بىرىنچى بولۇپ كۆچۈپتىكهن، ­

 : زدىكى پارتىدا ئولتۇرىدىغان بىر بالىمۇ سۆزىمىزنى ئاڭلىغان كهينىمى

. دېدى ­ مېنىڭ داداممۇ شۇنداق، مهكتهپته ئوقۇغان چېغىدا ههمىشه بىرىنچى ئىكهن ، ­

 قاتناشتى  مۇنازىرىگه  بۇ  قالغان بالىالرمۇ  سىنىپ بويىچه دادىسىنىڭ مهكتهپتىكى . شۇنداق قىلىپ،

 قالغ  چىقتى،  ساۋاقداش  ئۈچال  بىلمهيدىغان  سىنىپتا ئههۋالىنى  دادىلىرى  ههممىسىنىڭ  انلىرىنىڭ

 . بىرىنچى ئىكهن

 سىنىپىدا  ئۇمۇ  باق،  سوراپ  داداڭدىن  سهنمۇ  كېيىن  تاپشۇرۇۋالغاندىن  خېتىمنى  بۇ  ئهخمهت،

 . بىرىنچى بولۇپ كۆچكهنلىكىگه ئىشىنىمهن، چۈنكى ههممه ئاتىالر بىرىنچى بولىدۇ

 نىمنىڭ مۇئهللىمى ئاپامغا خهت ئهۋەتىپ ئۇنى مهن ئېيتىۋاتقان بۇ ۋەقهدىن ئىككى كۈن كېيىن ئى

 چاقىرتتى  ئاغرىنىپتۇ . مهكتهپكه  تىرىشمايدىغانلىقىدىن  مهتىننىڭ دەرىسته  دادام . مۇئهللىم  كهچته

 ئولتۇرغۇزۇپ  ئالدىدا  ئاندىن  ۋارقىرىدى،  ئۇنىڭغا  بولۇپ،  خاپا  ئىنتايىن  مهتىنگه  ئاڭالپ  بۇنى

 : نهسىههت قىلدى

 ئۈچ ­  نېمه  سهن  ئهڭ ئوغلۇم،  سىنىپتا  مهكتهپ هاياتىمدا  پۈتۈن  مهن  دورىمىدىڭ؟  داداڭنى  ۈن

 ئىدىم  قالمىغان . تىرىشچان  بولۇپ  ئىككىنچى  قېتىممۇ  بولۇپ . بىر  بىرىنچى  پۈتۈنلهي  سىنىپالردىن

 باال دېگهن . كۆچهتتىم  دەرىسلىرىڭگه تىرىشمايسهن؟  نېمىشقا  قىلغىنىڭ ئهيىب ئهمهسمۇ؟  سېنىڭ بۇ

 ... ىشى كېرەك دادىسىدىن ئۈلگه ئېل

 : دادامنىڭ ئاچچىقى يانغانىدى، مهنمۇ ئۇنىڭ بوشاپ قالغانلىقىدىن غهيرەتكه كېلىپ

 بولۇپ ­  بىرىنچى  سىنىپالردىن  بالىلىرىغا  بولغاندا  ئاتا  بىرىدە  كۈنلهرنىڭ  مهتىنمۇ  دادا،

 . دېدىم ­ كۆچكهنلىكىنى ئېيتار،

 : نېمه دېمهكچى بولغانلىقىمنى چۈشهنگهن ئاپام

 قىز ­  ئهمهسسهن ­ دېدى، ­ . ههي  باال  گهپ . ئهمدى  چوڭالر  ياقىمهن،  ئوت  ئاغزىڭغا  سېنىڭمۇ

 . قىلىۋاتقاندا، كىچىكلهر جىم تۇرىدۇ

. مهن جىم بولۇپ قالدىم، داداممۇ زۇۋان سۈرمىدى

 . ئهنقهرەگه كهلگىنىمىزدىن بېرى، يېزىشقا ئهرزىيدىغان مۇشۇ ۋەقه بېشىمدىن ئۆتتى

 . ڭىمۇ مۇۋەپپهقىيهتلهرنى تىلهيمهن سا . پۈتۈن ساۋاقداشالرغا ساالم

 زەينهپ يالقىر : ساۋاقدىشىڭ

 نويابىر، ئهنقهرە ­ 19 يىلى ­ 1963

 بۇرۇن ئۆگهنگىنىڭالرنى ئۇنتۇڭالر

 : ساۋاقدىشىم زەينهپ

 . نويابىر كۈنى يازغان خېتىڭنى ئوقۇپ قانداق خۇش بولغىنىمنى ئىزهار قىلىپ بېرەلمهيمهن ­ 19

 بىر خهۋەر يازماقچىمهن، مۇئهللىمىمىز مهكتهپتىن كهتتى، ئۇ باشقا بىر ۋىاليهتكه ساڭا ئېچىنىشلىق

 مۇئهللىمىمىز كهتكهندە . ئۇنىڭغا بهكمۇ ئۆگىنىپ قالغانىدۇق، ئايرىلغىنىمىزغا ئېچىندۇق . تهيىنلىنىپتۇ

 كېتىدىغان لېكىن، سىنىپتىن چىقىپ . مهن يىغالشتىن ئۆزۈمنى تهسته تۇتۇۋالدىم . يىغلىغانالرمۇ بولدى

ئالدىنقى خېتىمدە سىنىپىمىزغا . چاغدا ئۆزۈمنى تۇتۇۋااللماي، چاچلىرىمنى قامالالپ تۇرۇپ يىغلىۋەتتىم

 يازغانىدىم  توغرۇلۇق  كىرگهنلىكى  گهپ . مۇپهتتىش  ئانچه  ماڭا  مۇئهللىمىمىز  كېيىن  ۋەقهدىن  شۇ

 . بىزگه مۇۋەپپهقىيهتلهر تىلىدى ئاخىرقى كۈنى بىر نهچچه ئېغىز سۆز قىلىپ، . قىلماس بولۇپ قالغانىدى

 . دېدى " خوش بالىالر ­ كۈنلهرنىڭ بىرىدە يهنه كۆرۈشهرمىز، خهير "

 . ئۇ يېنىمدىن ئۆتكهندە بېشىمنى سىالپ قويۇپ سىنىپتىن چىقىپ كهتتى

 ئهر  مۇئهللىمىمىز  بىلىش ئۈچۈن، . يېڭى  ئۆگهنگهنلىكىمىزنى  نېمىلهرنى  بۇرۇن  سائهت  ئىككى  ئۇ

 بىر  جاۋابلىرىمىزدىن ­ ههممىمىزنى  سوراپ،  سوئالالرنى  تۇرغۇزۇپ،  ئورۇنلىرىمىزدىن  بىرلهپ

 . قانائهتلهنمىدى

 . دېدى ئۇ ­ ! هېچ نهرسه بىلمهپسىلهر ... ئىنتايىن ئهپسۇس ­

 جاۋابلىرىغىمۇ  بهرگهن  ئۇنىڭ  ئىدى،  ئوقۇغۇچى  تىرىشچان  ئهڭ  بويىچه  سىنىپ  دېمىر

 ب . قانائهتلهنمىدى  كېيىن  جاۋابلىرىمدىن  " ولسا مېنىڭ  ئۇرۇپ " پاه ­ پاه :  تىزلىرىغا  قولىنى  دەپ،

 . كهتتى

 : ئۇ تېرىككهن هالدا بېشىنى سىلكىپ

 سىلهرگه هېچ نهرسه ئۆگهتمىگهنمۇ؟ دەرىسلهر بىكار ئۆتۈپ كهتكهنمۇ؟ شۇنچه ۋاقىتتىن بېرى نېمه ­

 . دەپ سوراۋەردى ­ ئوقۇدۇڭالر؟

 . لېكىن مهن توغرا جاۋاب بهردىم، دەپ قارايتتىم

 : ه يىغالمسىرىغان ئاۋاز بىلهن مىن

. دەپ سورىدى ­ مهن خاتا جاۋاب بهردىممۇ، مۇئهللىم؟ ­

 بىراق ­  توغرا،  قىلدى، ­ ... توغرا،  قوشۇمچه  تۇرۇۋېلىپ  ئاز  بىر  ۋە  مۇئهللىم  ... يۈزەكى ­ دېدى

 ... ههممىڭالرنىڭ جاۋابى يۈزەكى

 بولدۇق  بىئارام  ناهايىتى  لېكىن  ئۈنچىقمىدۇق،  كونا . بىز  تۆۋەن پهقهت  مۇئهللىمىمىزدىن

 بولغانلىقى چىرايىدىن ­ نومۇرئالىدىغان بىر  سۆزىدىن خۇشال  ئىككى بالىنىڭ يېڭى مۇئهللىمنىڭ بۇ

 . چىقىپ تۇراتتى

 ئوقۇتقانىدى، ­  ياخشى  ناهايىتى  بىزنى  مۇئهللىمىمىز  تۇتۇۋااللماي ­ كونا  ئۆزىنى  دېمىر  . دېدى

 : يېڭى مۇئهللىمىمىز بىر ئاز مهسخىرە ئارىالش

 . دېدى ­ شۇنداق ئىكهن، بهرگهن جاۋابىڭالردىن كۆرۈنۈپ تۇرىدۇ، ­

 : بۇياققا مېڭىپ، ئاۋازىنى سىلىقالشتۇرۇپ ­ ئۇ مۇنبهرنىڭ ئالدىدا ئۇياق

 ههممىنى ­ دېدى، ­ بالىالر، ­  ئاڭلىدىڭالرمۇ؟  بۇرۇن ئۆگهنگهنلىرىڭالرنىڭ ههممىسىنى ئۇنتۇڭالر،

 . يېڭىۋاشتىن ئۆگىنىسىلهر

 : ماقچى بولۇپ قول كۆتۈردى دېمىر پىكىر قىل

 . بىراق، مۇئهللىم، كىتابىمىزدا نېمه بولسا شۇنى ئۆگهندۇق ­

 . دېدى مۇئهللىم يهنه ­ هازىر مهن سىلهرگه، بورۇن ئۆگهنگهنلىرىڭالرنى ئۇنتۇڭالر، دەۋاتىمهن، ­

 رى كونا بهزىلى . تهنهپپۇستا ساۋاقداشالر ئىككىگه بۆلۈندى . بىرىنچى دەرس مانا شۇنداق ئاياغالشتى

 ياقىلىدى  قالدىم . مۇئهللىمنى  ئارىدا  مهن  سورىساڭ  سىنىپتىكى ­ 5 تهنهپپۇسالردا . راستىنى  ب

 سۆزلهشتۇق  ههقته  مۇشۇ  پۈتۈنلهي  بىلهن  يېڭى . ساۋاقداشالر  مهكتىپىمىزگه  مۇئهللىمىمۇ  ئۇالرنىڭ

 دېگهندەك  مۇئهللىم  بىزنىڭ  خۇددى  دەرسته  بىرىنچى  ئۇمۇ  " كهلگهنىدى،  بۇرۇن :

. دەپتۇ " هنلىرىڭالرنى ئۇنتۇڭالر ئۆگهنگ

 ئۇالر بېرەر سوئالغا خاتا . يېڭى مۇئهللىمىمىزنىڭ بۇ پوزىتسىيىسى بهزى ساۋاقداشالرغا ياراپ كهتتى

 : جاۋاب بهرگىنىدە

 : ئۇنداق چاغالردا مۇئهللىممۇ . دەيدىغان بولدى ... بىزگه كونا مۇئهللىمىمىز شۇنداق ئۆگهتكهن ­

 سىلهرگه بۇرۇن ئۆ ­  دېمىگهنمىدىم؟ مهنمۇ  بۇرۇن . دەپ ۋارقىرايتتى ­ گهنگهنلىرىڭالرنى ئۇنتۇڭالر

 بۈگۈن مۇدىرىمىز . بۇنى پهقهت دېمىرال قامالشتۇرالىدى . ئۆگهنگهن نهرسىلهرنى ئۇنتۇش تهس ئىكهن

 كىرگهنىدى  دەرسىگه  تارىخ  ئۈچۈن . سىنىپقا  بېقىش  سىنىپ  ئۆگهنگهنلىكىمىزنى  قانداق  بىزنىڭ  ئۇ

 : سورىدى دېمىرنى تۇرغۇزۇپ

 يېڭى زامان مهدەنىيىتى دېگهن نېمه؟ ­

 : مۇدىر باشقا بىر سوئال سورىدى . دېمىر هېچقانداق جاۋاب بهرمىدى

 مهتبهئهنى كىم كهشىپ قىلغان؟ ­

 : ئۇنىڭ تىرىشچان ئوقۇغۇچى ئىكهنلىكىنى بىلىدىغان مۇدىر . دېمىر يهنه جىم تۇردى

 . دەپ سورىدى ­ نېمه ئۈچۈن جاۋاب بهرمهيسهن ؟ ­

 . دېدى دېمىر ­ ئۇنتۇدۇم، شۇڭا جاۋاب بهرمىدىم، ­

 . ئامېرىكىنىڭ تېپىلىشىنى سۆزلهپ بهر ­

 ... ئۇنىمۇ ئۇنتۇدۇم ­

 : ئاستا ئاچچىقى كهلگهن مۇدىر ­ ئاستا

 . دېدى ­ ! ههممىسىنى ئۇنتۇدۇڭمۇ، ئوغلۇم، نېمىنى بىلسهڭ شۇنى سۆزله ­

 . هن بولسام، ههممىنى ئۇنتۇدۇم بۇرۇن نېمىنى ئۆگهنگ ­ دېدى دېمىر، ­ ههممىنى ئۇنتۇدۇم، ­

 نېمه ئۈچۈن؟ ­

 دېگهن ­  شۇنداق  ئۇنتۇڭالر، . مۇئهللىمىمىز  ههممىنى  ئۆگهتكهنلهرنىڭ  مۇئهللىمىڭالر  كونا  ئۇ،

. دېدى

 : مۇدىر مېنى تۇرغۇزۇپ

 ئىسمى تىلىمنىڭ ئۇچىدا ... ئهستاغپۇرۇلال . دەپ سورىدى ­ هىندىستان دېڭىز يولىنى ئاچقان كىم؟ ­

 ب  ئااللمىدىم تۇرىدۇ،  ئېسىمگه  نېمهئۈچۈندۇر  ئهتهي . ىراق  مهن " ئۇنتۇدۇم " دېمىر  دېگهنىدى،

 . بولسام راستتىنال ئۇنتۇغانىدىم

 . دېدىم مهن جاۋاب بېرىپ ­ ئۇنتۇپ قاپتىمهن، ­

 دە، هېچنىمه دېمهي چىقىپ كهتتى، ­ مۇدىر كۆزەينىكىنىڭ ئۈستىدىن مۇئهللىمىمىزگه قاراپ قويدى

 : رسه كۆرمىگندەك مۇئهللىمىمىز هېچ نه

 . دەپ، كهلگهن يېرىدىن باشالپ سۆزلهشكه باشلىدى ... ئهمدى ياۋۇز سۇلتان سهلىمگه كېلهيلى ­

 ئېيتىشتى  قىلغىنىمىزنى  ياخشى  ناهايىتى  ماڭىمۇ  دېمىرغىمۇ،  ساۋاقداشالر  مهن . تهنهپپۇستا  لېكىن،

 مانا بۇ ئۇنتۇش ماڭا . نىدىم هىندىستان دېڭىز يولىنى ئاچقان كىشىنىڭ ئىسىمنى راست ئۇنتۇپ قالغا

 بىر نهچچه ­ بىرىنچى قېتىملىق مهكتهپ . نېمه ئېلىپ كهلدى دېمهيسهن  ئائىله ههمكارلىقى يىغىنىدا

 دېكالماتسىيه  شېئىرنى  بىر  يازغان  ئۆزۈم  كونسېرتتا  ئۇ  مهن  تهييارلىماقچىدۇق،  كونسېرت  نومۇر

 . قىالتتىم

 قوينىڭ  دەرسته،  بىر  بىزگه  مۇئهللىمىمىز  سۆزلهپ كونا  ئىكهنلىكىنى  هايۋان  پايدىلىق  : ناهايىتى

 گۆش "  بېرىدۇ،  يارايدۇ، ­ سۈت  ئىشقا  كۆپ  تېرىسىمۇ  توقۇلىدۇ،  رەخىت  يۇڭىدىن  بېرىدۇ،  ياغ

 ئوغۇت بولىدۇ  ماياقلىرىمۇ  بولىدۇ،  پايدىالنغىلى  دەرستىن . دېگهنىدى " ئۇستىخانلىرىدىنمۇ  بۇ  مهن

: كېيىن مۇنۇ شېئىرنى يازغانىدىم

 قوي

 قۇيرۇقىدىن ياغ چىقار،

 . يېلىنىدىن سۈت چىقار

 ئۇنىڭ يۇمشاق يۇڭلىرىدىن،

 . سارجا توقۇپ كىيگىلى بوالر

 مۆڭگۈزلىرى ساپ بوالر،

 . گۆشى بىزگه ئوزۇق بوالر

 تېرىسى ههر ئىشقا يارار،

 . مايىقىمۇ ئوغۇت بوالر

 ههر ئهتىياز قوزىسى بار،

 . ئۇستىخىنىمۇ زايا بولماس

... 

 ئائىله ­ سهن بۇ شېئىرنى مهكتهپ : " نا مۇئهللىمىمىزگه كۆرسهتكهنىدىم، ئۇ ماختاپ بۇشېئىرىمنى كو

 قىلغىن  دېكالماتسىيه  كونسېرتتا  كۆرسىتىدىغان  يېغىنىدا  ناهايىتى . دېگهنىدى " ههمكارلىقى  مهنمۇ

 بولغانىدىم  يادلىدىم " قوي ." خۇشال  كۈن  قانچه  بىر  شېئىرىمنى  دېكالماتسىيه . ناملىق  كونسېرىتتا

 قىالتتىم قىلغا  ئۈمىد  چىقماسلىقىنى  نۇقسان  هېچقانداق  مۇئهللىمىمىز . ندا  كونا  كۈنلهردە  ئۇ  لېكىن،

 كهتكهنىدى  يۆتكىلىپ  يهرگه  دېكالماتسىيه . باشقا  شۇنى  كونسېرتتا  مۇئهللىمىمىز  يېڭى

 . قىلىدىغانلىقىمنى ئۇقۇپ، ماڭا بۇ شېئىرنى ئوقۇتۇپ كۆردى

 بولمايدۇ ­  شېئىر  بۇ . بۇ  سىلهرگه،  دەپ مهن  ئۇنتۇڭالر،  ئۆگهنگهنلىرىڭالرنى  قېتىم رۇن  قانچه

ئۇ ئوقۇش . دىدى ئۇ ­ دېدىم؟ مهن دېگهن شېئىرنى يادالپ، كونسېرتتا شۇنى دېكالماتسىيه قىلىسهن،

 ۋاقىت قالمىغانىدى، . سهرلهۋهىلىك شېئىرنى كۆرسهتتى " يۇرتۇم " كىتابىمىزدىكى  شېئىرنى يادالشقا  بۇ

 ئوقۇيدىغان ئوقۇش كىتابىنى . تى كونسېرت ئهته كۆرسىتىلهت  بىز  بىلىسهن، سىلهرمۇ  شېئىرنى سهنمۇ  بۇ

 : ئوقۇيسىلهرغۇ، كىتابىڭنى ئېچىپ ئۇ شېئىرغا قاراپ باققىنا

 چاڭ باسقان پهشمهتلهر، ههل بهرگهن يهكتهكلهر، ­ ئهي توپا

 گىياهالر، باغۇ بوستانالر ­ ئهي بىرىگه قىرىق باشاقالر، گۈل

 ! داستانالر دىيارى ههي ۋە قويۇق بوي تارتقان

 ئهي شۇ كاتتا ئهربابالرنى يېتىشتۇرگهن ئانىنىڭ،

 ساپانىڭ، ئىماننىڭ، ئېتىقادنىڭ، ­ ئهي ئېتىكاپنىڭ، كهيپ

 ! ئېگىز مۇنارلىق سىنانىڭ دىيارى ههي

 مهن بۇ شېئىرنى يادالشتا ! بىلهن ئاياغلىشىدىغان بىر شېئىر دېگىنه " ههي " بىلهن باشلىنىپ، " ئهي "

 تىرىش  يادلىيالمىدىم كۆپ  ياخشى  بولغاچقا،  ئاز  ناهايىتى  ۋاقىت  لېكىن  ئهتىگهندە، . تىم،  ئهتىسى

 : مۇئهللىم

 قىلىپ باق ­  دېكالماتسىيه  شېئىرنى  ئىلگىرى رەپىتىس قىلىۋااليلى،  چىقىشتىن  . دېدى ­ ! سههنىگه

 . دېكالماتسىيه قىلدىم

 . هللىم دېدى مۇئ ­ ! بولمايدۇ، شېئىرنى بۇنداق دېكالماتسىيه قىلمايدۇ ­

 . يهنه بىر قېتىم دېكالماتسىيه قىلدىم، يهنه ياقتۇرمىدى

 بىرئادەمدىن ئادرېس سورىغاندەك ­ دېدى ئۇ، ­ ئوغلۇم، ­  دېگهننى يولدىن ئۆتكهن ههر  شېئىر

 جاراڭلىق ئاۋاز بىلهن بىر پهسهيتىپ، بىر كۆتۈرىسهن، هاياجانلىق يهرلهردە . دېكالماتسىيه قىلمايدۇ

ئاندىن . يهردە يېقىملىق پىچىرالپ، بهزى يهردە يولۋاستهك هۆركىرەپ ئوقۇيسهن بهزى . ۋارقىرايسهن

 كۆتۈرىسهن  ئېگىز  مۇشتۇڭنى  ئوڭ  تىرەپ،  بېلىڭگه  قولۇڭنى  " ههي " مىسراالرنىڭ ئاخىردىكى . سول

 مهن بىر قېتىم دېكالماتسىيه قىلىپ بېرەي، شېئىرنى . لهرنى دېگهندە، پۇتۇڭنى يهرگه قاتتىق ئۇرىسهن

 . ق دېكالماتسىيه قىلىدىغانلىقىنى كۆرۈۋېلىپ، شۇنىڭغا قاراپ دېكالماتسىيه قىل قاندا

 دېگهندە پۇتىنى " ئهي . " مۇئهللىم شېئىرنى خۇددى ماڭا سۆزلهپ بهرگهندەك دېكالماتسىيه قىلدى

 . سهكرىگندەك يۇقىرى كۆتۈرۈپ، ئۆكچىسىنى يهرگه ئۇراتتى

 ... مهننىڭ بېشىنى چهيلىگهندەك يهرگه ئۇرىسهن پۇتۇڭنى ماڭا ئوخشاش دۈش ... مانا مۇشۇنداق ­

 قىلدىم  دېكالماتسىيه  ئۇنىڭدەك  ئىدى . مهنمۇ  هاۋادا  مۇشتۇمۇمۇم  بىر  بېلىمدە،  قولۇم  بىر  . لېكىن،

 پۇتۇمنى  ئادىشىپ كېتهتتىم !" ئهي " هالبۇكى،  شېئىردىن  ئۇرغاندا،  بىلگهندەك . دەپ يهرگه  ئۆزۈم

 زادى ئاداشمايتىم  پهقهت يارىمىدى دېكالماتس . قىلسام  مۇئهللىمگه  قىلىشىم  دەپ !" ئهي " مهن . ىيه

 : ئوڭ پۇتۇمنى يهرگه ئۇرغاندا

 ههر قانچه تىزلىك بىلهن ئۆكچهمنى يهرگه . دەيتتى ­ ! ئۆكچهڭنى ئۇر ... تېخىمۇ تېز، تېخىمۇ قاتتىق ­

 : ئاخىرىدا ئۇ . ئۇرساممۇ، يهنىالرازى قىاللمايتتىم

 مۇنداق ­  مانا  شۇنداق " ! ئهي " دە، ­ دېدى ­ ! قارا،  كۆتۈرۈپ يهرگه  پۇتىنى  ۋارقىراپ،  دەپ بىر

 . قاتتىق ئۇردىكى، سىنىپ دېرىزلىرىنىڭ ئهينهكلىرى جاراڭراپ كهتتى

 شۇنداق ­  مانا  تىترەپ كېتىشى كېرەك . كۆردۈڭمۇ،  يهرلهر  ئۇرغاندا،  ­ ! تۈرك ئوغلى پۇتىنى يهرگه

 ­ دېدى ئۇ،

 كىلوگرام كېلىسىز، مهن بولسام قىرىق ئىككى سىز ئاز دېگهندە يۈز ­ دېدىم مهن، ­ بىراق مۇئهللىم،

 . كىلوگرام كېلىمهن

: ئاخىر ئۇ ئىنتايىن خاپا بولغان هالدا . ئۇنى ههر قانچه قىلىپ رازى قىاللمىدىم

 . دەپ پۇتىنى يهرگه قاتتىق ئۇردى ­ !" قويۇق بوي تارتقان داستانالر دىيارى ههي " ­

 بى  كهتكهنلىكىنى  چىرىپ  پوللىرى  كهتكهن سىنىپىمىزنىڭ  چىرىپ  پۇتى  مۇئهللىمنىڭ  لىسهنغۇ،

 . تاختاينى سۇندۇرۇپ كىرىپ كهتتى،مېنىڭ ياردىمىم بىلهن ئۇ پۇتىنى ئاران دېگهندە چىقىرىۋالدى

 : تۇرۇقنى ئاڭالپ يۈگۈرۈشۈپ كىرىپ ­ تۆتىنچى سىنىپ بىلهن ئۈچىنى سىنىپنىڭ مۇئهللىملىرى تاراق

 بولدى؟ ­  نېمه  بولدى؟  كهتتى ­ نېمه  چىقىپ . دېيىشىپ  سىنىپتىن  ئاقساپ  مۇئهللىم  بىزنىڭ

 : كېتىۋېتىپ، ماڭا

 كۆردۈڭمۇ؟، پۇتۇڭنى قانداق ئۇرىدىكهنسهن؟ يهر يېرىلىپ كهتكۈدەك ئۇرساڭ،ههممه يهر گويا ­

 . دېدى ­ يهر تهۋرىگهندەك تىترەپ كېتىدۇ،

 كېيىن،  كهتكهندىن  چىقىپ  ئۆكچ !" ههي،ههي " مۇئهللىم  ئۇرۇۋېرىپ،  يهرگه  پۇتۇمنى  هم دەپ

 . ئويۇن باشلىنىشقا ئىككى سائهت قالدى . ئېچىلىپ كېتهي دەپ قالدى

 يازغان  ئۆزۈم  ئاي يادلىغانىدىم " قوي " مهن  بىر  شېئىرنى  ئۇنتۇش مېنىڭ مهيلىم . دېگهن  ئۇنى

 ئاغزىمغا " يۇرتۇم ." ئهمهس ئىدى  قىلغىنىمدا،  دېكالماتسىيه  شېئىرىنى  شېئىر " قوي " دېگهن  دېگهن

 " كېلىۋاالتتى  ئاز " م يۇرتۇ .  بىلهنال، ­ نى  ئۇرۇش  يهرگه  پۇتۇمنى  لېكىن  بولساممۇ،  يادلىۋالغان  توال

 ئېسىمدىن چىقىپ كېتهتتى  سىلكىنىپ كهتكهنىدى . يادلىۋالغانلىرىممۇ  . ئۆكچهمنى ئورۇشتىن مېڭهم

 : شۇ ئهسنادا ساۋاقداشالر

 كهلدى ­  نۆۋىتىڭ  كهلدى،  چىق ! نۆۋىتىڭ  ئىتتىرىشتى ­ ! سههنىگه  كهينىمدىن  لغا زا . دەپ

 تولغانىدى ­ ئاتا  لىق  دېكالماتسىيه . ئانىالر  شېئىر  تۇراتتى،  كۈتۈپ  ئارقىسىغا  سههنه  مۇئهللىمىمىز

 بېرەتتى  ئېيتتىپ  پىچىرالپ  يهردە  ئۇ  ئادىشىپ قالسا،  زالدىكىلهرگه . قىلىدىغان  چىقىپ،  سههنىگه

 بهردىم  ساالم  ئېگىپ  ئېگهر . بېشىمنى  بېشىمنى  ق ­ لېكىن،  دېكالماتسىيه  ىلىدىغان ئهگمهيال،

 بىردىنال . شېئىرىمنىڭ نامىنى ئۇنتۇپ قالدىم  زەينهپ،  قارا،  كېلىشمهكلىككه دېگهن شېئىر " قوي " بۇ

 قالماسمۇ  كېلىپ  ئۆگهنگىنىمنى ! ئېسىمگه  يېڭى  ئورنىغا  ئۇنتۇشنىڭ  ئۆگهنگىنىمنى  بورۇن

 ... ئۇنتۇپتىمهن

 كهلتۈر  ئالدىڭغا  زالدىكى : ئېچىنىشلىق ئههۋالنى كۆز  ماڭا مهن سههنىدە  زالدىكىلهر  لهرگه قاراپ،

 . بىرىمىزگه قارىشىپال تۇردۇق ­ قاراپ، بىر

 سههنه ئارقىسىدىن  مۇئهللىمىمىز  ياخشى،  مهن ئاۋازىمنىڭ " يۇرتۇم " هېلىمۇ  دەپ پىچىرلىغانىدى،

 شېئىر ئېسىمدىن . دەپ ۋارقىرىدىم، لېكىن كهينىدىن هېچ نهرسه يادىمغا كهلمىدى " يۇرتۇم " بارىچه

 هېچبولمىسا ئهمدى ئېسىمگه كېلىپ قاالر، ! دە ­ ئۇنداق جىمجىت تۇرىۋەگىلى بولمايدۇ . ۇ چىقىپ قاپت

 قېتىم  بىر  يهنه  ۋارقىرىدىم " يۇرتۇم " دەپ،  كهتتى . دەپ  چۈشۈپ  ئىچىمگه  ئۈنۈم  زالدىكىلهر . يهنه

 دەپ ۋارقىرىدىنىمدا ئۇالرنىڭ نېمه " يۇرتۇم . " تېخىمۇ هۇدۇقۇپ كهتتىم ! گۈلدۇراس چاۋاك چالماسمۇ

 چۈشهنمىدىم  ئالقىشلىغىنىنى  ئاڭلىدىم . ئۈچۈن  پىچىرلىغىنىنى  مۇئهللىمىمىزنىڭ  ئارىدا  شۇ ­ شۇ  دە،

 تۈگهپ، ..." ئهي " هامان  ئاۋازىم  پۈتۈن  ۋارقىرىدىمكى،  بىلهن  ئاۋاز  يۇقىرى  شۇنداق  دەپ

 . ى يهنه بىر ئالقىش ياڭرىد . چىقتى ..." ئهي " ئاغزىمدىن ئىشىك غاچىرلىغاندەك ئىنچىكه ئاۋازدا بىر

 قېلىۋېرىپتىمهن  دېكالماتسىيه  قااليمىقان  پۈتۈنلهي  كېيىن  ئالقىشتىن  ساۋاقداشالرنىڭ . بۇ  كېيىن

 : ئېيتىشىغا قارىغاندا، ئۇ شېئىرنى مۇنداق دېكالماتسىيه قىلىپتىمهن

 چاڭالر، ئهي ههل بهرگهن يهكتهكلهر، ­ ئهي پهشمهتلهر توپا

 تانالر، ئهي قىرىققا بىر باشاقالر، گۈللهر، باغالر، داس

! ۋە قويۇق بوي تارتقان بوستانالر دىيارى ههي

 سهكرىۋەتتىم  ئۇرغاندا،بىردىن  يهرگه  پۇتۇمنى  بىلهمسهن؟ . دەپ  قىلغىنىمنى  شۇنداق  نېمىشقا

 مۇئهللىمنىڭ ئالدىدىكى رەپىتىسته ئۆكچهمنى يهرگه ئورۇۋېرىپ، ئايىغىمنىڭ بىر تال مىخى چىقىپ

 يهرگه " ههي ." قاپتىكهن  مىخنىڭ ئۇچى دەپ پۇتۇمنى  كىرىپ، " گاچ " ئۇرغاندا،ئۇ  قىلىپ تاپىنىمغا

 . گويا يۈرىكىمگه پىچاق سانجىغاندەك بولۇپ كهتكهنىدى

 ئاڭلىغۇچىالر قاقاقالپ كۈلۈشتىن . مانا شۇ ئاغرىق بىلهن يادلىۋالغان شېئىرنىمۇ ئۇنتۇپ كهتكهنىدىم

 بىر  كېلهتتى،  يىغلىۋەتكۈم  مېنىڭ بولسا  توختىتالمىدى،  مۇئهللىمنىڭ دەپ بهرگىنىنى ئۆزىنى  ياقتىن

 قارايتتىم  مۇئهللىم پىچىرالپ دەپ بهرگىنىنى ئاڭلىمىغىنىم ئۈچۈن . ئاڭالي دەپ سههنىنىڭ كهينىگه

 : ۋارقىرىدى

 ..." ههي شۇ كاتتا ئهربابالرنى يېتىشتۈرگهن ئانىنىڭ " ­

 تاپالمىدىم  يهنه  سۆزنى  ئۇ . كهينىدىكى  دەپ،  كېلىپ قاالر  ئېسىمگه  قايتا بهلكىم  قايتا ­ مىسرانى

 دەل . تهكراراليتتىم  فاتېفون " ئانىنىڭ " بىراق  قالغان  تاقىشىپ  يىڭنىسى  كهلگهندە،  يهرگه  دېگهن

 قاالتتىم  توختاپ  بىلهن . تهخسىسىدەك  ئاۋاز  تىترەك  چىققان  » ... ئانىنىڭ ... ئانىنىڭ « : يىغالمسىراپ

 هېلىقى  بىردىنال  يهنه  تۇرغىنىمدا،  كال » قوي « دەپ  شېئىرىم  شارىلداپ دېگهن  كىرىۋېلىپ،  المغا

 ! دېكالماتسىيه قىلىپ كهتمهسمهنمۇ

 ... ئانىنىڭ ... ئانىنىڭ ... ئانىنىڭ

 . قۇيرۇقىدىن ياغ چىقار

 يېلىنىدىن سۈت بېرەر،

... ئۇنىڭ يۇمشاق يۇڭلىرىدىن

 مۇئهللىم  ئارقىسىدا  " سههنه  ئېتىكاپنىڭ :  ساپانىڭ ... ئهي  يهرگه ..." كهيپى  پۇتلىرىنى  دەپ

 يهنه . ئۇراتتى " پ گۈ ­ گۈپ "  كهينىدىن  دەپ،  ئاڭلىغىنىمنىال  مۇئهللىمدىن  شېئىرىنى " قوي " مهن

 : دېكالماتسىيه قىالتتىم

 ! ئېتىكاپنىڭ ههي ...

 . مۈڭگۈزلىرى ساپ بوالر

 گۆشى بىزگه ئوزۇق بوالر،

 تېرىسى ههر ئىشقا يارار،

 !... مايىقى ئوغۇت بوالر، ههي

 ئاتتىم  سههنىدىن  كهتتى ئالقىشتىن . ئۆزۈمنى  بولۇپ  چۈشكۈدەك  ئۆرۈلۈپ  زال  مۇئهللىم . گويا

 : ئىنتايىن ئاچچىقى بىلهن

 . دېدى ­ نېمه قىلغىنىڭ بۇ، ئهخمهت؟ ­

 ­ كىشى ههر قانچه قىلسا، بۇرۇن ئۆگهنگىنىنى بىردىنال ئۇنتالمايدىكهن، ... نېمه قىلغىنىم بولسۇن ­

 . دېدىم

 گهپ قىلىدىغان بولسام يىغلىۋېتهتت  ئېغىز  بىر  ئاقساپ كېتىۋاتاتتۇق . ىم يهنه  . مۇئهللىم ئىككىلىمىز

 : كهچته دادام . مىق سانجىلىپ كهتمىسۇن دەپ، پۇتۇمنىڭ ئۇچىدا دەسسهپ ماڭاتتىم

 ... ئويۇن كۆرگۈچىلهر كۈلكىدىن باش كۆتۈرۈلمهي يهرلهردە دومىالشتى . ئوغلۇم، تاڭ قالدۇردۇڭ ­

 كهتتى ­  چىقىپ  ياش  كۆزلىرىمدىن  كۈلۈپ  قالدىم، هوشۇمدىن . توال  تاس  دېدى ­ كهتكىلى

. ئاپاممۇ

 دەپ  قىلدى،  شۇنداق  ئهتهي  تۇرۇپ  بىلىپ  ئۇقماي،  كهتكىنىمنى  ئادىشىپ  كۆرگۈچىلهر  ئويۇن

 . چۈشىنىپتۇدەك

 . تۇرۇقالر بىلهن ئۆتتى ­ چۇرۇڭ، تاراق ­ دېمهك، زەينهپ، ئاخىرقى بىر نهچچه كۈن مۇشۇنداق ۋاراڭ

 مهكته  دادامنىڭ  مېنىڭ  خېتىڭدە،  بولغان سهن  بىرىنچى  چاغلىرىدا  ئوقۇغان  بولمىغانلىقىغا ­ پته

 ئىكهنسهن  يازغان  ئۇ . قىزىقىدىغانلىقىڭنى  چۈنكى  ئهمهس،  بىرىنچى  سىنىپتا  دادام  ئهپسۇسكى،

 ئوقۇماپتىكهن  سىنىپنىڭ . مهكتهپته  ئاتىالردەك  ههممه  ماڭا  ئۇمۇ  ئىدى،  بولسا  ئوقۇغان  مهكتهپته

 ... والتتى بىرىنچىسى ئىكهنلىكىنى ئېيتقان ب

 . ماڭا خۇشاللىق بهخش ئېتىدىغان خهتلىرىڭنى كۈتۈپ، ساڭا ئامانلىق تىلهيمهن

 ئهخمهت تارباي : ساۋاقدىشىڭ

 نويابىر، ئىستانبۇل ­ 15 يىلى ­ 1963

تىرىشقان تاپىدۇ

 : ساۋاقدىشىم ئهخمهت

 مدۇ؟ ئۇزۇن دېسهم باشقىچه ئۇزۇن خهتلهرنى يازغىن، بوال ­ ماڭا ئۆتكهنكى خېتىڭدەك يهنه ئۇزۇن

 ئىككى ساۋاقدىشىمغىمۇ ئوقۇپ ­ ئويالپ قالما، خېتىڭنى بىر نهپهسته ئوقۇپ چىقتىم، سىنىپىمىزدىكى بىر

 ... ئۇالر شۇنداق كۈلۈشتىكى . بهردىم

 مهكتهپتىن كېلىپال دەرس . بۇ يهردە هاۋا سوغۇق بولغاچقا، تېخى بىنانىڭ باغچىسىدا ئوينىيالمىدۇق

 ياردەملىشىمهن تهكراراليمه  ئاپامغىمۇ  ئهتراپتىكى . ن،  ههدەمنىڭ ئۆي ئىشلىرى بىلهن خوشى يوق،

 پىشۇرۇشنىال  دېگهنلهرنى  تورت  پىرەنىك،  كىرىۋېلىپ  ئاشخانىغا  پهقهت  يوق،  كارى  بىلهن  ئىشالر

 يېرىدە  نهرسىنىڭ قويغان  هېچ  ههپتىگىچه  بىر  ئاپام  كىرىپ كهتتىمۇ،  بىر  ئاشخانىغا  ههدەم  بىلىدۇ،

 . ايدىغانلىقىدىن ئاغرىنىدۇ تۇرم

 يېنىشىپ كهتتى  كېيىن  تۇراتتى،  ئىچۈرۈلۈش ئالدىدا،  چېيى  ئاقلىق  بۇيان . ههدەمنىڭ  يېقىندىن

 ئاقلىق چاينىڭ بۇزۇلۇشى ئىنىم مهتىننىڭ بىر . بىزنىڭ ئۆيدىكى ئهڭ چوڭ مهسىله مۇشۇ بولۇپ قالدى

 . ئېغىز سۆزى بىلهن بولدى

 ساۋاقد  دادامنىڭ  يا  بىز كېچىلىرى  ياكى  كىرىدۇ  ئۆيگه  بىزنىڭ  قوشنىلىرىمىز  بولغان  اشلىرى

 ههر ههپتىدە كهم بولغاندا ئىككى قېتىم مۇشۇنداق بولىدۇ تۆت ساۋاقداش بىر . ئۇالرنىڭكىگه چىقىمىز

 ئۇالر توختىماي زەينهل بهگدىن . يهرگه جهم بولغاندا، كۆپىنچه زەينهل بهگ توغرۇلۇق گهپ بولىدۇ

. ل بهگ دادام بىلهن ساۋاقداشلىرى ئىشلهيدىغان كارخانىنىڭ خوجايىنى ئىكهن زەينه . ئهپسۇسلىنىدۇ

 پات  بونىڭدىن « : پات ­ ئاپام  قىلىشىدىغان  سىلهر  زېرىكتىم،  ئهجهبمۇ  بهگدىن  زەينهل  باشقا بۇ

 زەينهل بهگنىڭ . لېكىن بىر ئازدىن كېيىن يهنه ئايلىنىپ شۇ گهپكه كېلىشىدۇ . دەيدۇ » گهپ يوقمۇ؟

 قانچه  ئىكهن بىر  بار  كۈندىن . كارخانىسى  يهنه  ئىكهن،  باي  ناهايىتى  بېيىپ ­ ئۇ  كۈنىگه

 باشالنغۇچ مهكتهپنىمۇ ئاران . كېتىۋاتقۇدەك  بۇ زەينهل بهگ ئهسلىدە شۇنداق دۆت ئادەم ئىكهنكى،

 . پۈتتۈرگهنكهن

 دەيدۇ  شۇنداق  ئۇ  بولۇپ،  يۇرتدىشى  بهگنىڭ  زەينهل  بۇ  بىرى  ساۋاقداشلىرىدىن  ئۇ « : دادمنىڭ

 كىرگهن  يېڭى  مهكتهپكه  مهن  ئوقۇۋاتقاندا،  سىنىپنا  ئۈچىنچى  ئۇ  ئىدى،  ياش چوڭ  ئون  . بىزدىن

 مهن باشالنغۇچنى پۈتتۈرگهندە، ئۇ تېخىچى تۆتىنچى سىنىپتا ... دېمهك، ئۇ ئوقۇغىلى قانچه يىل بوپتۇ

 دوستلىرى . ئىدى  " زەينهلنىڭ دادىسىغا  بولىدۇ :  . قىلىشاتتى دەپ مهسخىرە ..." سېنىڭ ئوغلۇڭ مۇدىر

 . چۈنكى، ئۇنىڭ باشالنغۇچ مهكتهپتىكى ۋاقتىدىال بۇرۇتلىرى خهت تارتقانىدى

 مۇئهللىمنى ئوقۇغۇچى دەپ ئويالپ،  زەينهلنى مۇئهللىم،  مۇپهتتىش كىرىپ،  سىنىپقا  ئۇ  كۈنى،  بىر

 : مۇئهللىمگه

 . دەپتىكهن » ! ئوغلۇم، پارتاڭدا ئولتۇرساڭچۇ «

 دائىم  ههر  توغرۇلۇق داداممۇ  ئۇنىڭدىنمۇ « : ئۇ  هازىر  بولۇپ كهتتى دەمسهن،  ئۇنى باشقىچه  هازىر

. دەيدۇ » ... بهتتهر

 دېمهمسهن  يهنه نېمىلهرنى دېيىشىدۇ  ئۇالر  بۇ زەينهل بهگ ههققىدە  بىر « : ئاڭلىساڭ،  مهملىكىتىمىز

 كالۋاالردىن  ئۇچرايدىغان  كهم  ئىنتايىن  يېتىشتۈرگهن  يوق « ، » ... ئهسىردە  تهڭدىشى  جاهاندا

 . ۋەهاكازاالر » ... الر چىمپىيۇنى گالۋاڭ

 ئۇنىڭغا  دادىسى  مېنىڭ « : زەينهلنىڭ  هېچبولمىغاندا،  گهپ،  يوق  بولۇشۇڭ  ئادەم  ئوقۇپ  سېنىڭ

 . دەيدىكهن » يېنىمدا ئىشلهپ تىجارەتكه كىرىشكىن

 قول  تىجارەتتىن  ئۇنى  قايتا  كىتىپتىكهن،  كىرىشىپ  تىجارەتكه  زەينهل  قىلىپ،  شۇنداق

 . دېمهكچى، ئۇ ناهايىتى هۇرۇن، بىكار تهلهپ ئادەم ئىكهن . ناهايىتى باي بوپتۇ ئۇ . ئۈزدۈرەلمهپتۇ

 ئىكهن  ئۇستا  ئىشلىتىشكه  ئادەم  يهنه  ئىكهن،  بار  هۈنىرى  بىر  چوڭ  كارخانىلىرىدا، . لېكىن،

 باشقىالر  ۋە  دوختۇرالر  ئادۋۇكاتالر،  مۇتهخهسسىسلىرى،ئىنژىنېرالر،  قۇرۇلۇش  نۇرغۇن  شىركهتلهردە

 . هن ئىشلهيدىك

 » مانا زەينهل بهگنىڭ ئىشىنى قىلىۋاتىمىز ... بىز ئوقۇدۇق، ئىشلىدۇق دەپ نهگه يهتتۇق « : پات ­ پات

 . دەپ ئاغرىناتتى

 ئىدى  بار  گهپلهر  نۇرغۇن  ههققىدە  بىلىمسىزلىكى  بهگنىڭ  بهگ . زەينهل  زەينهل  كۈنى  بىر

 . ە خېلى ئۇزۇن تۇرۇپ قاپتۇ بېرىپ، ئۇ يهرد (*) مۇدىرلىرىدىن بىرىنى ۋە كاتىپىنى ئېلىپ فهلېمهنگه

 مۇدىرغا  يېنىدىكى  ئۇ  ئىكهن « : كېيىن  يهر  ياخشى  ناهايىتى  يارىدى . فهلىمهن  ماڭا  يهر  راست . بۇ

. دەپتۇ » ... ماختىغۇچىلىكى بار ئىكهن، ئهمدى گولالندىيىگه بىر بېرىپ كۆرۈپ كېلهيلى

 ۋاي « . تاڭ بوپتۇ ­ پ بهكمۇ هاڭ ئىكهنلىگىنى ئاڭال (**) بىر ساياهىتىدە، ئۇ بارغان يېرىنىڭ لهخستان

 كهپقاپتۇق  خاتا  كهلگهنىدىم،  دەپ  پولشا  يهرگه  بۇ  مهن  پولشانى . خۇدايىمهي،  بېرىپ  ئهمدى

 . دەپتۇ ئۇ » كۆرەيلى

 قىلىشقانىدى،  مهسخىرە  بىلىمسىزلىكىنى  بهگنىڭ  زەينهل  بىزنىڭ ئۆيدە  دادامالر  كهچته،  كۈنى  بىر

 : بىردىن مهتىن سۆزگهئارالشتى

 ال بىلىمسىز، تهجرىبىسىز، هورۇن تۇرۇپ قانداق باي بوپتۇ ئهمىسه؟ بۇنچىۋا ­

 . دەپ مهتىننى جىم قىلدى ئاپام ­ ! چوڭالر گهپ قىلىۋاتقاندا بالىالر قوشۇق سالسا بولمايدۇ ­

 : دادام ئىزاهات بېرىشكه توغرا كهلگهنلىكىنى هېس قىلغان بولسا كېرەك

 . دېدى ­ سېنىڭ تېخى بۇنىڭغا ئهقلىڭ يهتمهيدۇ، ­

 . ههدەم مانا مۇشۇ زەينهل بهگنىڭ ئوغلىغا چاي ئىچۈرۈلمهكچى ئىدى

 . سهن ههدەمنى كۆرگهنمىدىڭ؟ ئۇ ماڭا ئوخشايدۇ، مهندىن چىرايلىق

 دېمىدى  نهرسه  بىر  بىزگه  ههدەممۇ  ئېچىشمىدى،  سۆز  زادى  ئىچۈرۈشتىن  چاي  بىز . ئۆيدە  لېكىن،

 كهيپىياتتىن بۇنى ئالدى بىلهن ئۆيدىكى په . سۆزلهردىن چۈشهنگهندۇق ­ دېيىلگهن گهپ  ۋقۇلئاددە

 ئىدى  مهتىن  خۇشاللىقىنى . چۈشهنگهن  ههدەم  قىالتتى،  ئېيتقاچ  ناخشا  قىلغاندا  ئىش  بىر  ئاپام

 : بىر كۈنى مهتىن ماڭا . يوشۇرۇشقا تىرىشاتتى، لېكىن ههركهتلىرىدىن چېنىپ قاالتتى

 . دېدى ... بىلهمسهن، ههدەمگه چاي ئىچۈرىدىكهن ­

 . دېدىم مهنمۇ ­ ... پقۇ ياخشى گه ­

 لېكىن، كىملىكىنى بىلهمسهن؟ ­

. دەپ سورىدىم بىلمهسكه سېلىپ ­ هه راست، كىم ئىكهن؟ ­

 . زەينهل بهگنىڭ ئوغلىغا ­

 : ئۈنۇمنى چىقارمىسام، ئۇ قېيدىدى

 . ئاڭلىمامسهن، زەينهل بهگنىڭ ئوغلىغا چاي ئىچۈرىدىكهن دەۋاتىمهن ­

 يسهن؟ ئىچۈرسه نېمه بوپتۇ؟ نېمىشقا قېيدا ­

 دە؟ ­ دېمهك سهنمۇ ئۇالر تهرەپ ئىكهنسهن ... هىم ­

 . بۇ ئىش بىلهن مېنىڭ چاتىقىم يوق ­

 : هازىر ئۇنىڭ تهرسالىقى تۇتتى . مهتىن ئۆيدە كۆپىنچه مهن بىلهن چىقىشاتتى

 تېخىمۇ . دەپ ۋارقىرىدى ئۇ ­ ! ئۇنداق نهرسه بولمايدۇ . نېمىشقا چاتىقىڭ يوق؟ مهن خالىمايمهن ­

 : پ كهتمىسۇن دەپ، ئۈنۈمنى چىقارمىدىم، ئۇ مۇنداق قوشۇمچه قىلدى ههددىدىن ئېشى

 داۋاملىق زەينهل ­  ئۇالر  بولىدۇ « : بهگنى  دېسىمۇ  هايۋان  ئۆزى،  دېيىشىۋاتاتتىغۇ؟ » ئېشهكنىڭ

 ئهمدى ههدەمنى ئېشهكنىڭ ئۆزى دېگهن ئادەمنىڭ ئوغلىغا بېرەمدىكهن؟

 مۇ؟ دادىسى ئۇنداق بولسا ، ئوغلىمۇ شۇنداق بوالتتى ­

 ئوغلىنىڭ قانداقلىقىنى بىلهمسهن؟ تولۇق ئوتتۇرىنى پۈتتۈرەلمهپتىكهن، دادىسى مهخسۇس ... هه ­

 پۈتتۈرگۈۋاپتۇ  دېگهندە  ئاران  ئوتتۇرىنى  تولۇق  بىلهن  پۇلنىڭ كۈچى  قىلىپ،  تهكلىپ  . ئوقۇتقۇچى

 قا يارىماس بولدى، ئوغلۇم، ئهمدى ئوقۇما، ئهقلىڭ قااليمىقانلىشىپ، ئىش « : ئاندىن كېيىن دادىسى

 يالغانمۇ؟ دادام بىلهن دوستلىرى شۇنداق دېيىشمىگهنمۇ؟ . دەپتۇ » بولۇپ قالىسهن

 . دېدىم مهن ­ بۇالرنى ئاپام بىلىم قالمىسۇن، مهتىن، چوڭالر بىزدىن ياخشىراق ئويلىشىدۇ، ­

 : مهتىن ههم خاپا ههم نارازى بولغان تهلهپپۇزدا

 . دېدى ­ ىمۇ ئاچچىقىم كېلىۋاتىدۇ، دادامغ ... بىلىمهن، سهن زادى شۇالر تهرەپ ­

 نېمىشقا؟ ­

 دەيسهنغۇ ­  قول ! نېمىشقا  ئۇنىڭ  كهچمهيدۇيۇ،  ۋاز  ۋەدىسىدىن  قىلغان  بهگگه  زەينهل  ئاشۇ  ئۇ

مۇنداقمۇ ئىش بوالمدۇ؟ ... ئاستىدا ئىشلهيدۇ

 كهتتى  يېنىمدىن  ئېنىق . مهتىن  كهتكهنلىكى  دەپ  قالمىسۇن  كۆرۈپ  مېنى  يىغلىغانلىقىنى  ئۇنىڭ

 ئاۋازى تىترەپ چىققانىدى . ئىدى  شۇ كۈندىن كېيىن مهتىن . چۈنكى، ئۇ ئاخىرىقى سۆزىنى قىلغاندا

 بولدى  باال  بىر  تهرسا  ناهايىتى  شوخ،  بهرمهيدىغان،  كېلىشكه . بوي  شىكايهتلهر  مهكتهپتىن

 تىرىشمايدۇ « . باشلىدى  دەرسلهرگه  قىلىدۇ،  كهينى » شوخلۇق  مۇئهللىمدىن خهتلهر  كهينىدىن ­ دەپ،

 تۇردى ك  لېكىن . هلگىلى  ئۇردى،  قېتىم  بىر  ههتتا  چۈشۈپ كۆپ نهسىههت قىلدى،  ئهندىشىگه  دادام

 ئاپام ئهتىگهندە ئۇنى مهكتهپكه . ئۇ مهكتهپتىن قاچىدىغان بولۇپ قالدى . هېچقايسىسى كار قىلمىدى

 قېچىپ كېلهتتى  يهنه  كهينىدىن  ئاپىرىپ قويسىمۇ،  چىرايلى . ئۆزى  بىلهن  ئۇنىڭ  ئۆيدە  قچه دادام

 . سۆزلهشسىمۇ، بېشىنى يهردىن كۆتۈرمهي، دومسىيىپ تۇرۇۋېلىپ، گهپ قىلغىلى ئۇنىمايتتى

 بولدۇم  بىلمهكچى  ئۇنىڭ ئىچىدىكىنى  ۋە  قىلماقچى  گهپ  ئۇنىڭغا  مهن  كۈنى  چوڭ . بىر  ماڭا  ئۇ

 : بالىالردەك مۇئامىله قىلىپ

 . دېدى ­ ! بۇ ئىشالرغا سېنىڭ ئهقلىڭ يهتمهيدۇ ­

 پات يىغاليتتى، ­ رسالىقلىرى تۈپهيلىدىن ئالىلىمىزنىڭ پهركايى ئۇچتى، ئاپام پات مهتىننىڭ بۇ ته

 . دادامنىڭ چىرايى ههمىشه خاپا ئىدى

 چىقىپ  كوچىالرغا  ههممىمىز  قايتىپ كهلمىگهنىدى،  مهتىن ئۆيگه  چۈشكهندىمۇ  قاراڭغۇ  كۈنى،  بىر

 باشلىدۇق  يو . ئۇنى ئىزدەشكه  باردۇق،  يهرگه  بارىدىغان ههممه  قايتىپ كهلگىنىمىزدە . ق ئۇ  ئۆيگه

 كىرىشتى  ئهنسىرەپ  دوستلىرىمۇ  يىغالۋاتاتتى . دادامنىڭ  تاپقىلى . ئاپام  قهيهردىن  مهتىننى

 بولىدىغانلىقى ههققىدە باش قاتۇرۇپ تۇرۇشىمىزغا، ئىشىك غوڭغۇرىقى چېلىندى، ههممهيلهن دەرهال

. ئىشىككه يۈگۈردۇق، مهتىن كهلگهنىدى

 ئىن  كهيپىيات  يوق ئۆيدە  ئهلپازى  قورقىدىغان  دادامدىن  مهتىننىڭ  لېكىن  ئىدى،  جىددى  تايىن

 . ئىدى

 دادامغا  بۇرۇن  دوستلىرى  ئهيله « : دادامنىڭ  ههزەر  ئهيىبلهشتىن  داداممۇ » بالىنى  دېگهچكه،

 . ئۈندىمىدى ۋە هېچ ئىش بولمىغاندەك مۇئامىله قىلدى

 يې  چاقىرىپ،  ئالدىغا  مهتىننى  دادام  كېيىن  ئازدىن  قىلىشقا بىر  نهسىههت  بىلهن  ئاۋاز  قىملىق

 : باشلىدى

 بولمايدۇ ­  ئادەم  تىرىشمايدىغان باال  دەرسلهردە  ئوقۇمايدىغان،  مهكتهپته  كىشى قانچه . ئوغلۇم،

 راههت تۇرمۇش كهچۈرىدۇ  كهلگۈسىدە  كۆپ تاپىدۇ،  شۇنچه  كۆپ . كۆپ تىرىشسا،  كىچىك ۋاقتىڭدا

 ... تىرىشساڭ، چوڭ بولغاندا راههت ياشايسهن

 ئىدى  نهسىهىتى  قىلىدىغان  قېتىم  ههر  دادامنىڭ  ئوخشاش . بۇالر  شۇنىڭغا  دوستلىرىمۇ  دادامنىڭ

 : سۆزلهرنى قىلىشتى

 ... هاياتلىقتا تىرىشقان تاپىدۇ، ئوغلۇم ­

 ... مۇۋەپپهقىيهت قازىنىشنىڭ يولى تىرىشىش، يهنه تىرىشىشتا ­

 : دىن بېشىنى كۆتۈرۈپ بېشىنى تۆۋەن سېلىپ، خاپا چىراي، بۇتناپ تۇرغان مهتىن بىر

 . دەپ سورىدى ­ تىرىشقان قانچىلىك تاپىدۇ؟ ­

 . قانچه كۆپ تىرىشسا شۇنچه كۆپ تاپىدۇ ­

كۆپ تىرىشقانالر زەينهل بهگچىلىك تاپامدۇ؟ ­

 سۈردى  جىمجىتلىق هۆكۈم  هازا  سوئالى بىلهن بىر  دېمهكچى بولغانلىقى . مهتىننىڭ بۇ  ئۇنىڭ نېمه

 : ىنى سىلىقالشتۇرۇپ دادام ئاۋاز . چۈشىنىشلىك ئىدى

 ئىدۇق، ­  باال  ۋاقتىدا  ئۆز  ئۆتكۈزگهن ­ بىزمۇ  باشتىن  بالىلىقنى  باال . بىزمۇ  بىز  لېكىن،

 ... ۋاقتىتلىرىمىزدا

 : مهتىن دادانىڭ سۆزىنى بۆلۈپ

 . دېدى ­ . تىرىشمايدىغان تېخىمۇ كۆپ تاپىدۇ ­

 سۆزلىرىنى مهتىن يىغال . دەپ ئاۋازىنى كۆتۈردى دادام ­ داداڭ يالغان دەۋاتامدۇ؟ ­  باشلىدى،  شقا

 : ئۆكسۈشكه ئارالشتۇرۇپ

 ئېيتىسهن، ­  بىر ­ دېدى، ­ توغرا  بىلىمسىز  قاپاقباش،  بهگنىڭ هۇرۇن،  زەينهل  كېچىدە  كۈنى  ههر

 بار،  شىركهتلىرى  بار،  زاۋۇتلىرى  ئۇنىڭ  ئهمهسمىدىڭالر؟  سىلهر  دەيدىغان  ئىكهنلىكىنى  كالۋا

 ماشىنلى  بار،  ماگزىنلىرى  بار،  بار كارخانىلىرى  بىنالىرى  بار،  ئوخشاش ... رى  ئۇنىڭغا  ئوغلىمۇ

 ۋارقىرايتتى، ­ ... ئوقۇماپتۇ  بىلهن  ئاۋازى  ياقىدىن چىگىشلهشكهن  بىر  يىغالپ،  ياقتىن  بىر  مهن ­ ئۇ

 بارمايمهن  مهكتهپكه  ئادەم . ئهمدى  كۆپ  ئۇنىڭدىنمۇ  بولىمهن،  باي  بهگدىنمۇ  زەينهل  مهن

 ... نى ئىشقا ئالىمهن تىرىشچان، بىلىملىك كىشىلهر . ئىشلىتىمهن

 ئاڭلىناتتى  يهردىن  ئۇ  ئاخىرى  سۆزلىرىنىڭ  كهتكهچكه،  كىرىپ  هۇجرىسىغا  كۆزلىرى . مهتىن

 : نهملهشكهن دادام ئۇنىڭغا

 ­ ! ئوقۇشنى خالىمىساڭ، مهكتهپكه بارماي قوي ... ماقۇل، ئوغلۇم، نېمه قىلغۇڭ كهلسه شۇنى قىل ­

 . دېدى

 : ئاندىن دوستلىرىغا ئاستاغىنه

 . دېدى ­ بىلهن تىركهشمهيلى، ئۇنىڭ ­

: ئاپام مهتىننى هۇجرىسىدىن ئاچىقىپ يۈزىنى يۇغىلى ئېلىپ ماڭغاندا، دادامنىڭ بىر دوستى

 ئۇالرنىڭ يېنىدا ههر . بىز بالىالرنىڭ يېنىدا ههممه گهپنى قىلىپ خاتا قىلغان ­ دېدى، ­ گۇناه بىزدە،

 . دېدى ­ قانداق گهپنى قىلغىلى بولمايدۇ،

 . ۇنى ئېرىگه كۆز ئىشارىسى قىلىپ مېنى كۆرسهتتى بۇ كىشىنىڭ خوت

 : دادامنىڭ يهنه بىر دوستى

 مانا !... بىز شۇنچه يىل ئوقۇپ ئاخىردا نېمه بولدۇق ­ دېدى، ­ ئېهتىمال باال راست ئېيتىدىغاندۇ، ­

 ... زەينهل بهگنىڭ قولىدا ئىشلهۋاتىمىزغۇ

 زەي  تهرسالىقىنىڭ ههدەمنى  بۇ  مهتىننىڭ  داداممۇ  ئىچۈرۈشكه ئاپاممۇ،  چاي  بهگنىڭ ئوغلىغا  نهل

 چۈشهنگهنىدى  بولغانلىقىنى  قىلىغانلىقتىن  كېيىن چاي ئىچۈرۈش ئۈچۈن . ۋەدە  كۈندىن  نهچچه  بىر

 ئورۇنالشتۇردى  ئىشقا  بىر  ههدەمنى  يېنىۋېلىپ،  ۋەدىدىن  ئۆيدە . قىلىنغان  ئىشلهۋاتىدۇ،  هازىر  ئۇ

 زېرىككهنىدى  چاي ئ . مۈگىدەپ ئولتۇرۇشتىن  بۇ  قىزىقمايتتى دېمهك،  ئانچه  ئۇمۇ  هازىر . ىچۈرۈشكه

 . ئۇنىڭ ئۆزىنى تېخىمۇ ئهركىن هېس قىلىۋاتقانلىقىنى چۈشىنىمهن

 ئىچ  بۇرۇنقىدەك ­ مهتىن  يهنه  ئهتىگهندە  ئهتىسى  كېچىنىڭ  بوشاتقان  تۆكۈپ  باغرىدىكىنى

 باشلىدى  بېرىشقا  بولدى . مهكتىپىگه  باال  چىقىشقاق  بۇرۇنقىدىنمۇ  چاي . ئۇ  ئۇ  چۈنكى،

 قارايتتى  دەپ  سهۋەبكار  ئۆزىنى  بولغىنىغا  بۇرۇنقىدىنمۇ . ئىچۈرۈلمهيدىغان  دەرسلىرىگه  ئۇ

 تىرىشىدىغان بولدى، ئۆيدە ههممهيلهن بىلهن ياراشتى، لېكىن قانداقتۇر مهن بىلهن ئانچه ياخشى

 ئىدى . ئهمهس  مهندىن خاپا  ئۇ  كېرەك،  بولسا  ئاچچىقى  . ئۇنىڭكىنى راست دەپ بهرمىگهنلىكىمگه

 ئىدىم  تهرەپدارى  ئۇنىڭ  مهنمۇ  قىاللمايتتىم . هالبۇكى  ئۇنىڭدەك  خاپىلىقىنى ... دە ­ بىراق  ئۇنىڭ

 دەپ قارىمايمهن  ئۇيقۇم كهلدى، . بۇ خېتىمنى كهچلىك تاماقتىن كېيىن يازدىم . ئۇزۇن داۋاملىشىدۇ

 ياتىمهن  ئ . ئهمدى  تىياتىرخانىسىغا  بالىالر  ئىككىمىزنى  مهتىن  ئاپام  يهكشهنبه،  ېلىپ ئهته

. بارماقچى

 ئۇنتۇمىدىم  هېچقايسىسىنى  ساۋاقداشلىرىمنىڭ  يهردىكى  سېغىندىم . ئۇ  كۆپ  بىلله . ههممىڭالرنى

 ههممىڭالرغا چىن قهلبىمدىن ساالم يولاليمهن، . چۈشكهن سۈرەتلىرىمىزگه قاراپ سىلهرنى ئهسلهيمهن

 . ساڭىمۇ زور مۇۋەپپىقيهتلهر تىلهيمهن

 ىر زەينهپ يالق : ساۋاقدىشىڭ

 دېكابىر، ئهنقهرە ­ 26 يىلى ­ 1963

 پىداكار بالىالر

 : ساۋاقدىشىم زەينهپ

 شۇئان جاۋاب يازغۇم بار ئىدى، بىراق مۇئهللىمىمىز . خېتىڭنى تاپشۇرۇۋالغىنىمغا ئىككى كۈن بولدى

 . ئۆيگه كۆپ تاپشۇرۇق بهرگهچكه، ئهمدى جاۋاب يېزىۋاتىمهن

 مۇدىر سىنىپىمىزغا كىرگهن كۈنى دېمىرنىڭ نېمه . ېرى كۆنۈپ قالدۇق يېڭى مۇئهللىمىمىزگىمۇ بارغانس

ئىشالرنى قىلغىنىنى يازغانىدىمغۇ، شۇ ۋەقهدىن كېيىن ههممىمىز، مۇئهللىم دېمىرغا ئاچچىقاليدۇ، دەپ

 بولمىدى  ئويلىغىنىمىزدەك  زادى  قورققانىدىم، . ئويلىغانىدۇق،  ناهايىتى  كېيىن  ۋەقهدىن  ئۇ  مهنمۇ

 . خاپا بولغاندەك قىلمىدى ماڭىمۇ هېچ

 بولدى  سۆزلهيدىغان  ههققىدە  پىداكارلىق  كۆپىنچه  كۈنلهردە  كېيىنكى  بىر . مۇئهللىمىمىز  بىزگه  ئۇ

 بىزدىن  كېيىن  هېكايىسىدىن  بىر  ههر  ۋە  بهردى  سۆزلهپ  هېكايىلىرىنى  پىداكارلىق  بۇ « : مۇنچه

 چىقاردىڭالر؟  خۇالسه  قانداق  چۈشهندىڭالر؟  نېمىنى  ئېلىش هېكايىدىن  تهربىيه  قانداق  بۇنىڭدىن

 . دەپ سورايتتى » كېرەك؟

 بهرگهن  سۆزلهپ  ئۇ  بىلهمسهن؟  سهۋەبىنى  باشلىغانلىقىنىڭ  كۆرۈشكه  ياخشى  مېنى  مۇئهللىمنىڭ

 چىقارغانىدىم  خۇالسىلهرنى  قىلغان  تهلهپ  ئۇ  دەل  مهن  هېكايىلىرىدىن  نېمه . پىداكارلىق  ئۇنىڭ

 ئۇ ماڭا . شۇڭا، مهن ئۇ ياقتۇرىدىغان شهكىلدە گهپ قىالتتىم . دىم تهلهپ قىلىدىغانلىقىنى بىلىۋالغانى

 قېتىم  ئهخمهت « : ههر  بالىالرغا » ! ئاپىرىن،  كېيىن،  هېكايىدىكى « : دېگهندىن  بۇ  سىلهرمۇ  ئهمدى

 . دەيتتى » بالىالردەك پىداكار بولۇشۇڭالر كېرەك

 قاتناش  مۇنازىرىگه  بىر  جىددىي  ئىنتايىن  سىنىپتا  قېتىم  بىر  سۆزلهپ . تۇق لېكىن،  مۇئهللىم  مهن

 زېرىكىپ  چىقىرىشتىن  خۇالسه  ئۇيغۇن  تهلىپىگه  مۇئهللىمنىڭ  هېكايىدىن  بىر  ههر  بهرگهن

 . ئۇ كۈنى هېكايىنى ئۆز چۈشهنچهم بويىچه چۈشهندۈرگىلى تۇردۇم . كهتكهنىدىم

 ئىدى  مۇنداق  مهزمۇنى  هېكايىسىنىڭ  پىداكارلىق  بهرگهن  سۆزلهپ  چ باشالنغۇ : مۇئهللىمىمىز

 مهكتهپ ئوقۇغۇچىسى بولغان بىز دېمهتلىك بىر يېزا بالىسى ئۇرۇش جهريانىدا دۈشمهن ئهسكهرلىرىنى

 چىقىدۇ  تېرەككه  قاپاق  بىر  ئۈچۈن  يېزىدىكى . كۆزىتىش  كۆرۈپ،  يىراقتىن  دۈشمهنلهرنى ئۇ

 دۈشمهننىڭ ئ  يۈگۈرۈپ كېتىۋاتقىنىدا،  يېزىغا  قىلىش ئۈچۈن  خهۋەر  وقى ئهسكهرلهرنىڭ قوماندانىغا

 . تېگىپ يارىلىنىدۇ ۋە يېزىدىكى قوماندانغا خهۋەرنى يهتكۈزۈپال، ئۇنىڭ قولىدا جان ئۈزىدۇ

 : مۇئهللىم هېكايىنى سۆزلهپ بهرگهندىن كېيىن

 . دېدى ­ ئهخمهت، سهن بىزگه ئېيتىپ بهرگىنه، بۇ هېكايىدىن ئالىدىغان تهربىيه نېمه؟ ­

 مهن، ­ مۇئهللىم، ­  بهرگ ­ دېدىم  سۆزلهپ  بالىالر سىز  ياكى  بوپتىكهنمۇ  راست  ۋەقه  بۇ  هن

 پىداكارلىق تهربىيسى ئالسۇن دەپ، چوڭالر توقۇپ چىققان هېكايىمۇ؟

 . تاڭ بولۇپ قالدى، چۈنكى ئۇ مهندىن بۇنداق سوئالنى كۈتمىگهنىدى ­ مۇئهللىم بۇ سوئالىمغا هاڭ

 : ئۇ بىردەم ئويلىنىۋالغاندىن كېيىن

 راست بولسۇن، ­  دېمهكچىسهن؟  بار؟ نېمه  مۇناسىۋىتى  بۇنىڭ نېمه  بولسۇن،  ­ توقۇپ چىقىلغان

 . دېدى

 . راست ۋەقه دېيىلسه، بۇنداق بىر ۋەقهگه ئىشىنىش ناهايىتى تهس ­

 نېمه ئۈچۈن؟ ­

 ياشلىق بالىدىن باشقا ئادەم چىقماپتىمۇ؟ بۇنداق بىر مۇهىم ئىش 11 دۈشمهننى كۆزىتىش ئۈچۈن ­

 بېرىپ  ق 11 ئاخىر  بالىغا  كېلىدۇ ياشلىق بىر  مېنىڭ ئهقلىمگه مۇشۇنداق سوئالالر  بالىالرنىڭ . اپتىمۇ؟

 ... هاياتى ئۈچۈن ئۇرۇشىدىكهنۇ، بىر كىچىك بالىنى كۆزەتچىلىك قىلدۇرىدىكهن

 هېكايه، ­  بىر  بۇ  ئوقۇغۇچىالردىن ­ ئهلۋەتته،  پۈتۈن  كېيىن  بۆلۈۋەتكهندىن  سۆزۈمنى  مۇئهللىم

 لهر؟ ههممىڭالر ئهخمهتتهك ئويالمسى ­ سورىدى،

 : چىنگىز ئورنىدىن چاچراپ تۇرۇپ . دېگهن ئاۋازالر كۆتۈرۈلدى » ... ياق، ياق، ياق « سىنىپتا

 . دېدى ­ بىز بالىالر پىداكار بولۇشىمىز كېرەك، بۇ هېكايه مانا شۇنى چۈشهندۈرىدۇ، ­

: مىر لېكىن دې . بۇنىڭ بىلهن ئۇ گويا مۇهىم بىر سۆز قىلغاندەك، كهينىگه بۇرۇلۇپ ماڭا قاراپ قويدى

 . دېدى ­ مهن ئهخمهتتهك ئوياليمهن، ­

 . مۇئهللىم ههممهيلهندىن يهنه بىر قۇر سوراپ چىقتى

 خوپ، سىلهرچه، ئهخمهت بىلهن دېمىر نېمه ئۈچۈن سىلهردىن باشقىچه ئوياليدۇ؟ ­

 : چىنگىز يهنه ئورنىدىن چاچراپ تۇرۇپ چاڭىلدىدى

 . مىشه شۇنداق قىلىدۇ مۇئهللىم، ئۇالر جاۋاب پهرقلىق بولسۇن، دەپ هه ­

 : مۇئهللىم . تهنهپپۇسقا قوڭغۇراق چېلىندى

 . دېدى ­ بۇ مهسىلىنى چۈشتىن كېيىنكى دەرسته يهنه سۆزلىشىمىز، ­

 بولدۇم  خۇش  ئىنتايىن  چېلىنغىنىغا  قوڭغۇراق  زەينهب،  ئېيتايمۇ  ئىشنى  بىر  چۈنكى، . ساڭا

 دېيىشنى بىلمهيتتىم  نېمه  قىالتتى . مۇئهللىمگه  زادى ياقمىغانلىقى . م قۇرۇق سۆز  كۆڭلۈمگه  هېكايه  بۇ

 راستىنى ئېيتقاندا، مۇئهللىمنىڭ ئېيتىپ بهرگىنى هاياجانلىق بىر پىداكارلىق هېكايىسى . راست ئىدى

 . هېكايه ههممىمىزگه تهسىر قىلغانىدى . ئىدى

 تۇرۇشۇپ  تۈۋىدە  دەرەخلهرنىڭ  باغچىسىدا  مهكتهپ  ساۋاقداشالر  كېيىن  تاماقتىن  چۈشلۈك

 باشلىدى كۆز  تاتاتات « دەرەخلهرنىڭ ئۇچىلىرىدا . ەتچىلىك قىلىشقا  دېيىشىپ پىلىموت » ... تاتاتات،

 تۇتۇشاتتى  ئوققا  ئاتالمىش دۈشمهننى  چىقىرىپ،  دەرەخ . ئاۋازلىرى  يهتكۈدەك  ههممىمىزگه  باغچىدا

 تۇرۇبىس  سۇ  يهردىن  ئۇ  تامغا،  تۆمۈرىدىن  دېرىزە  قهۋەت  بىرىنچى  مهن  ئۈچۈن،  ىغا بولمىغانلىقى

 چىقىۋالدىم  قونداققا  بىر  چىنگىز . يامىشىپ  ئۇچىدىكى  دەرىخىنىڭ  ئاكاتسىيه  ئالدىمدىكى  مېنىڭ

 . دەپ تالىشىپ تۇرۇشاتتى » كۆزەتچىلىكنى سهن قىلمايسهن، مهن قىلىمهن « : بىلهن هۈسهين

. دەپ ۋارقىرايتتى هۈسهين ­ ! بۇ ۋەزىپه ماڭا بېرىلدى، بۇ يهر مېنىڭ يېرىم ­

 تۇيۇقسى  ئاڭلىدىم كېيىن  يهردىن  ئاۋازىنى  هۈسهيننىڭ  يىغالۋاتاتتى . ز  تۈۋىدە  دەرەخنىڭ  . ئۇ

 : ئىككىنچى سىنىپنىڭ مۇئهللىمى . ههممىمىز يۈگۈرۈپ باردۇق، ئوقۇتقۇچىالرمۇ كېلىشتى

 . دەپ سورىدى ­ دەرەخنىڭ ئۇچىدا نېمه ئىشىڭ بار ئىدى؟ ­

 ... دۈشمهنگه قارىغانىدىم ­

 . تاڭ بولۇپ ­ دېدى مۇئهللىم هاڭ ­ ەۋاتىسهن؟ نهدىكى دۈشمهن؟ نېمىلهرنى د ­

 ئۇنىڭ بېشىنى تېڭىپ قويدى  ئهمهسمىش،  ئۇنى دەرەخنىڭ ئۇچىدىن . هۈسهيننىڭ يارىسى ئېغىر

 : مۇئهللىملهر . چىنگىزنىڭ ئىتتىرىۋەتكهنلىكىنى بىلىمهن، لېكىن هۈسهين ئۇنى تۇتۇپ بهرمىدى

 . اشتى كهينىدىن سور ­ دەپ كهينى ­ سېنى كىم ئىتتىرىۋەتتى؟ ­

 . دەپ تۇرۇۋالدى هۈسهين ­ ... هېچكىم ئىتتىرىۋەتمىدى، پۇتۇپ تېيىلىپ كېتىپ يىقىلىپ چۈشتۈم ­

 ئويالندۇردى  ئىنتايىن  مېنى  مۇئامىلىسى  چۈشتىن . هۈسهيننىڭ  بىلهن  تهسىرى  خىيالالرنىڭ  ئۇ

 : كېيىنكى دەرسته مۇئهللىمىمىزنىڭ سوئالىغا قارىتا

 ىمنى كۆرسىتهي، بۇنى ههممهيلهن بىلىۋالسۇن، ئۇقۇۋالسۇن دەپ بىر ههرىكهت ئهگهر پىداكارلىق ­

 . دېدىم ­ قىلىنسا، ئۇ هالدا بۇ ههرىكهت پىداكارلىق بولماي قالىدۇ،

 . بۇنداق دەۋېتىپ يهنه هۈسهيننىڭ ههرىكىتىنى ئوياليتتىم

 هل باال كېسهل بىر كهمبهغ . مۇئهللىمىمىز ئهتىسىمۇ باشقا بىر پىداكارلىق هېكايىسىنى سۆزلهپ بهردى

 ئانىسىغا دورا ئېلىش ئۈچۈن ئوغرىلىق قىلىپ تۇتۇلۇپ قالغاندا، باشقا بىر باال جىنايهتنى ئۆز ئۈستىگه

. ئالغان

 لېكىن، بۇ هېكايىدە . يهنه بىلهرمهنلىك قىلدى دېمىسۇن دەپ، ئۆز چۈشهنچهمنى ئاشكارىلىمىدىم

 . كالۋالىق پىداكارلىق هېسابالنغانىدى

 مۇئهل  بىلهن بىزنىڭ  بىرلىشىپ، ­ 5 لىم  مۇئهللىمى  سىنىپنىڭ  ۋە ­ 5 ب  سىنىپ ­ 5 ئا  ب

 باردى  ئېلىپ  مۇسابىقىسى  سۆزلهش  هېكايىسى  پىداكارلىق  ئارىسىدا  مۇسابىقه . ئوقۇغۇچىلىرى  بۇ

 قوزغىدى  تهسر  چوڭ  ئۈمىد . مهكتهپته  چوڭ  چىقىشىمغا  ئۇتۇپ  مېنىڭ  مۇسابىقىدە  مۇئهللىمىمىز

 پى . باغلىغانىدى  بار مېنىڭ  يازغۇم  هېكايه  بىر  ئىپادىلهيدىغان  چۈشهنچهمنى  ههققىدىكى  داكارلىق

 بۇرۇن . ئاپام بىلهن دادامغا ئوقۇپ بهردىم . بۇ هېكايىنى يېزىش ئۈچۈن ئۈچ كۈن ههپىلهشتىم . ئىدى

 ياقتۇرمىدى  هېكايهمنى  بۇ  داداممۇ  ياقتۇرغان  بهرسهم، . يازغانلىرىمنىڭ ههممىسىنى  ئوقۇپ  تاغامغا

 . ۇرمىدى ئۇمۇ ياقت

 ئىدى  مۇنداق  هېكايىنىڭ مهزمۇنى  توغرىسىدىكى  پىداكارلىق  يازغان  ئىنىسى : مهن  بالىنىڭ  بىر

 ئهي « : باال بۇنىڭدىن شۇنداق بىئارام بولىدۇكى، ههر كېچه ئورنىدا يېتىپ . ئېغىر كېسهل بولۇپ قالىدۇ

 بىر كۈنى . دۇئا قىلىدۇ دەپ » ! خۇدا، ئىنىمنى ئۆلتۈرمهي، ئۇنىڭ ئورنىغا مېنىڭ جېنىمنى ئالغايسهن

 ئىنىڭنىڭ ئورنىغا سېنى ئېلىپ . پىداكارلىق تىلىكىڭ قوبۇل بولدى « : چۈشىدە يوغان بىر دىۋە كېلىپ

 مېنى « : باال . دەيدۇ » كېتىشكه كهلدىم  مهن پىداكارلىقىمنى كۆرسىتىش ئۈچۈن شۇنداق دېگهنىدىم،

 باشاليدۇ » ! ئېلىپ كهتمه  : ىرىشىدىن ئانىسى ئويغىنىپ كېتىپ ئۇنىڭ ۋارق . دەپ يىغالپ يالۋۇرۇشقا

 ئوخشايسهن «  كۆرگهن  چۈش  قورقۇنچلۇق  قېلىپ  ئوچۇق  ئۈستۈڭ  نېمه؟  باستىمۇ  قارا  سېنى  . باالم،

 . دەپ بالىنى تىنچىتىدۇ » ... كۆزۈڭنى ئاچ، باالم

 بۇ هېكايه ئارقىلىق پىداكارلىق ههققىدە نېمه چۈشهنگهنلىكىمنى چۈشهندۈرەلىدىممۇ؟ مهن ئۇالرنى

. كارلىقنى كۆرسىتىش ئۈچۈن قىلىنغان پىداكارلىق بىلهن مهسخىرە قىلماقچى ئىدىم پىدا

 ب سىنىپتىن بهش ­ 5 بىزدىن ئالته، . سىنىپالر كۇلۇبقا توپالندى، ئوقۇتقۇچىالرمۇ كىرىشتى ­ 5 ، ­ 4

 قاتناشتى  مۇسابىقىگه  تارتىلدى . ئوقۇغۇچى  چهك  ئۈچۈن  نۆۋىتى  ئوقۇش  چهكته . هېكايه  مهن

 بولدۇم سهككىزى  چىرايىدىن . نچى  مۇدىرنىڭ  ۋە  ئوقۇتقۇچىالرنىڭ  ئوقۇۋېتىپ،  هېكايهمنى  مهن

 بالىالر ههممىدىن مېنىڭ هېكايهمنى ئالقىشلىدى . ياقتۇرمىغىنىنى چۈشهندىم  هېكايه ئوقۇش . لېكىن،

 لدا زا . تامامالنغاندا، ئوقۇتقۇچىالر هېكايىلهرنى باهاالش ئۈچۈن ئوقۇتقۇچىالر بۆلۈمىگه كىرىپ كهتتى

 تاراق ­ ۋاراڭ  باشالندى ­ چۇرۇڭ،  بىر . تۇرۇقالر  رېزىنكه ­ ساۋاقداشالر  ئىنچىكه  گهدەنلىرىگه  بىرىنىڭ

 ئېتىشاتتى  قهغهزلهرنى  بىلهن  قولىدا . رەگهتكىلهر  بالىالرنىڭ  ئوغۇل  ههممه  بىزنىڭ مهكتهپته  هازىر

 كىشىنىڭ گهدىنىگ . مۇشۇنداق رەگهتكه بار  كىچىك ئوقالر  ه تهگسه ئاجايىب قهغهزدىن ياسالغان بۇ

 تهگكۈزەلمهيمهن ... ئاغرىتاتتى  قارىغا  زادى  مېنى . مهن  ئۈچۈن،  بىلمىگهنلىكىم  ئېتىشنىمۇ  تاش

 . ساۋاقداشالر، تاشنى قىز بالىدەك ئاتىدۇ، دەپ مهسخىرە قىلىشىدۇ

 ... تۇيۇقسىز، گهدىنىمدىن ئوت چىقىپ كهتتى، خۇددى قىزىق يىڭنه سانجىلغاندەك بولۇپ كهتتىم

 ئولتۇرىدىغان ساۋاقدىشىمنىڭ قولىدىن رەگهتكىسىنى تارتىۋالدىم غهزەپل  يېنىمدا  دە، ­ هنگهن هالدا

 ئاه، زەينهب، . قهغهز ئوقنى قويۇپ، كىچىك رەگهتكىنىڭ ئىنچىكه رېزىنكىسىنى چىڭ تارتىپ ئاتتىم

 ېتىپتىكهن، دەل شۇ چاغدا مۇدىر ئالدىدا، ئوقۇتقۇچىالر كهينىدە زالغا كىرىۋ ... بۇ كېلىشمهسلىكنى قارا

 بېرىپ،  ئۇچۇپ  ئهكسىگه  دەل  تهرەپنىڭ  بولغان  ئاتماقچى  ئۆزۈم  ئوقۇم  قىلىپ » پاق « مېنىڭ

 مۇدىر قولىنى گهدىنىگه قويدى، ئاندىن كۆزلىرىدىن ئوت چاقنىتىپ ! مۇدىرنىڭ گهدىنىگه تهگمهسمۇ

 . بىزگه قارىدى

 . ىنىپنىڭ مۇئهللىمى ب س ­ 5 دېدى ­ ! كىم ئاتتى؟ كىم ئاتقان بولسا ئوتتۇرىغا چىقسۇن ­

 : بېشىمنى يهردىن كۆتۈرمهي، ئورنۇمدىن تۇراي دەۋاتاتتىم، بىزنىڭ مۇئهللىم

. دېدى ­ ! ئاتقان چىقمىسا، ههممىڭالر جازالىنىسىلهر، ئۆيۈڭالرغا قايتۇرمايمىز ­

 : مهن ئورنۇمدىن تۇرۇپ . مۇسابىقىمۇ، باهاالنغانالرمۇ بىر ياقتا قايرىلىپ قالغانىدى

 . دېدىم ­ ، مهن ئاتتىم ­

 : مۇدىر چىرايىمغا تىكىلىپ بىر هازا قاراپ تۇرغاندىن كېيىن

 . دېدى ­ ! سهن ئاتمىدىڭ ­

 . مهن ئاتتىم ­

 قارىساڭ جىنايهتچى ئوتتۇرىغا ... سهن ئاتمىدىڭ . مهن كىشىلهرنىڭ چىرايىغا بىر قاراپال بىلىمهن ­

 بىل . چىقمىدى  ئۇچرايدىغانلىقىنى  جازاغا  ساۋاقداشلىرىڭنىڭ  قۇتقۇزۇش پۈتۈن  ساۋاقداشلىرىڭنى  ىپ،

 . ئۈچۈن گۇناهنى ئۆز ئۈستۈڭگه ئالدىڭ

 . لېكىن مېنىڭ زادىال ئۇنداق نىيىتىم يوق ئىدى

 بىلمهي قىلىپ ساپتىمهن ­  قولۇمدىن چىقىپ ... ئهتهي قىلمىدىم،  ئاتماقچى ئىدىم،  يهرگه  باشقا

 ... كهتتى

 : مۇدىر سههنىگه چىقتى

 ئۇ، ­ مانا، ­  مۇشۇ پىداكارلى ­ دېدى  دېگهن  پىداكارلىق . ق  بىر  سىلهرگه  ساۋاقدىشىڭالر  بۇ

 كۆرسهتتى  تهربىيه . ئۈلگىسىنى  سىلهرگىمۇ  ههممىڭالرنى قۇتقۇزۇش ئۈچۈن،  بولسىمۇ،  ئۆزى ئاتمىغان

 ئالدى  ئۈستىگه  ئۆز  جازانى  دەپ،  ههممىڭالرنى . بولسۇن  ئۈچۈن  ئهخالقى  گۈزەل  بۇ  ئۇنىڭ

 ب . كهچۈرىمهن  ياخشى  هېكايىسى  ئۇنى يازغان  ئۈچۈن  ههرىكىتى  ئۈلگىلىك  بۇ  لېكىن  ولمىسىمۇ،

 . مۇسابىقىدە بىرىنچى دەپ ئېالن قىلىمهن

 جىنايهتچى بولۇپ تۇرۇقلۇق، . ئامال قانچه، زەينهب، ئۇقتۇرماقچى بولغىنىمنىڭ دەل ئهكسى بولدى

 لهن ئۆزىنى سېنىڭچىمۇ، پىداكارلىق بى . هېچنېمىدىن هېچنېمه يوق پىداكارلىق ئۈلگىسى بولۇپ قالدىم

باشقا ئىشالر ئهمهسمۇ؟ ­ كۆرسىتىش باشقا

 دادام ئوقۇيالمىغانلىقى ئۈچۈن مېنى ... خهپ، مۇشۇ باشالنغۇچ مهكتهپنى تېزرەك پۈتتۈرسهم ئىدىم

 تولۇق ئوتتۇرىنى پۈتتۈرگىنىمدىن كېيىن مېنى ئۇنىۋېرستېتتا ئوقۇتۇش ئۈچۈن . جهزمهن ئوقۇتقۇسى بار

 . تارتىش قىلىشىدۇ ­ بۇ ههقته ئاپام بىلهن هازىرغىچه تاالش . قىنى ئېيتتى چهت ئهلگه چىقىرىدىغانلى

 . ئاپام، مهن ئوغلۇمغا چىدىمايمهن، دەيدۇ

 ... ساڭىمۇ شۇنداق تۇيۇالمدۇ، بىلمهيمهن، كۈنلهر هېچ ئالدىغا ماڭمايۋاتقاندەك بىلىنىپ كېتىۋاتىدۇ

 كۆرسىتى  كۈنلهرنى  بولغان  ئىمتىهانىغىچه  پۈتتۈرۈش  جهدۋىلى مهكتهپ  ۋاقىت  بىر  ياخشى  دىغان

 ۋاقىت . تۈزۈۋالدىم  هېچقانچه  هېسابلىمىغاندا،  كۈنلىرىنى  ئېلىش  دەم  بىلهن  كۈنلىرى  يهكشهنبه

 . ساڭا خهيرلىك ۋە ئامانلىق تىلهيمهن . بىراق شۇنداقتىمۇ كۈنلهر ئالدىغا ماڭمايۋاتىدۇ . قالمىدى

 ئهخمهت تارباي

 نويابىر، ئهنقهرە ­ 30 يىلى ­ 1963

 سهندىن زادى كۈتمىگهنىدىم

: ئهخمهت

 خهت  رەهمهت ­ مېنى  قويمىغىنىڭغا  كۈلكىلىك . خهۋەرسىز  ئوقۇغىنىمدا،  خېتىڭنى  ئۆتكهنكى

 ئويلىدىم  دەپ  ئۆتكهنمىدۇ،  بېشىڭدىن  سېنىڭ  ههممىسى  ۋەقهلهرنى . ۋەقهلهرنىڭ  ئۇ  ماڭا  ياكى

 ياقتۇ  قهدەر  شۇ  خهتلىرىڭنى  يېزىۋاتامسهن؟  قىلىپ  ئوخشاش كۈلكىلىك  ساڭا  مهنمۇ  رىمهنكى،

 . يېزىشنى ئۆگىنىۋاتىمهن

 بولدى  ۋەقه  بىر  ههممهيلهننى قاقاقالپ كۈلدۈرۈۋەتكهن  بىزنىڭ سىنىپتىمۇ  كۈنى  لېكىن، . ئۆتكهن

 بىزنى كۈلدۈرگهن بۇ ۋەقه تۈپهيلىدىن ئوقۇتقۇچىمىز ئىنتايىن . دەرسته ئهمهس، تهنهپپۇستا كۈلدۇق

 . خاپا بولدى

 ئوخشاش ي  دەپ قالما ماڭا  بولسۇن دەپ توقۇپ چىقىپتۇ،  قىزىقارلىق  دوراپ،  ساڭا . ېزىشنى  مهن

 . ۋەقهنى ئۆز ئهينى بويىچه ئۇقتۇرۇشقا تىرىشىمهن

 بار : ئالدى بىلهن ۋەقهنىڭ قههرىمانىنى تونۇشتۇرۇۋېتهي  ئۇ . ئوسمان ئىسىملىك بىر ساۋاقدىشىمىز

 بولۇپمۇ هېسابقا ناهايىتى ئۇست ئۇنىڭ قهلهم قاپچۇقىدا . ا، ناهايىتى تهرتىپلىك ناهايىتى تىرىشچان،

 ئۇچالنغان  ئىنچىكه  ئۇچى  ههممىسىنىڭ  بار،  قېرىنداشالر  رەڭدىكى  قېرىنداشالرنىڭ . ههرخىل  بۇ

 ههيرانمهن  كهتمهيدىغانلىقىغا  سۇنۇپ  قانداقچه  يهرگه . ئۇچلىرى  دېسىال  هه  مېنىڭ قېرىنداشلىرىم

 كېتىدۇ  سۇنۇپ  ئۇچلىرى  ئۇچى قاچانلىكى . چۈشۈپ  سومكامدىن  بولسام،  يازماقچى  نهرسه  بىر

 تاپالمايمهن  قېرىنداش  ئىكهنمهن . سۇنمىغان  ياخشى  تېخى  مهن  قارىغاندا  ههدەمگه  . لېكىن،

 قېرىنداش  زادى  سومكىسىدا  چېغىدا  ئوقۇۋاتقان  مهكتهپته  ههدەم  بېرىشىچه،  ئېيتىپ  ئاپامنىڭ

. ا قېرىنداش بار سومكامدا ئۇچى سۇنۇق بولسىمۇ، ههر هالد . تۇرمايدىكهن

 خهتلىرىنى  بېزەلگهن،  رەسىمدەك  بىلهن  سىزىقالر  رەڭگارەڭ  تاپشۇرۇقلىرى  يازمىچه  ئوسماننىڭ

 دەرىسنى يازمىچه سىناق . مارجاندەك تىزىپ يازىدۇ ­ ئۈنچه  كۈنى دېگۈدەك بىرەر  ههر  مۇئهللىمىمىز

 . بېرىدۇ قىلىدۇ، بۇنى ئاز دەپ، ههر ئىككى كۈندە بىر دېگۈدەك يازمىچه تاپشۇرۇق

 سىلهرنىڭ مۇئهللىمىڭالرمۇ شۇنداق قىالمدۇ؟

 : بىر كۈنى ئوسمان

 . دېدى ­ بالىالر، مۇئهللىم يازمىچه تاپشۇرۇقلىرىمىزنى زادى تهكشۈرمهمدىكىن دەپ ئوياليمهن، ­

 : ئالدى بىلهن مهن قارشى چىقتىم

 تهكشۈرمهيدىغان بولسا، نېمىدەپ يازمىچه تاپشۇرۇق بهرسۇن؟ ­

 : ماڭا قارشى چىقتى ئوسمان

 . تهكشۈرىدىغانلىقىغا ئىشهنمهيمهن ­

 . سورىدى بىر ساۋاقداش ­ تهكشۈرمهيدىغانلىقىنى نهدىن بىلدىڭ؟ ­

 هېساب ئېنىق، مۇئهللىمىمىز ههر كۈنى يازمىچه سىناق قىالمدۇ؟ ­ دېدى ئوسمان، ­ چۈنكى، ­

 . دېدۇق ههممىمىز ­ ... قىلىدۇ ­

 يگه تاپشۇرۇق بېرىۋاتامدۇ؟ تهخمىنهن ههر ئىككى كۈندە بىر ئۆ ­

 . دېدۇق بىز ­ ! بېرىۋاتىدۇ ­

 ئوقۇغۇچى بار، شۇنداقمۇ؟ 52 بۇ سىنىپتا ­ دېدى ئوسمان، ­ ئهمدى هېسابالپ كۆرەيلى، ­

. شۇنداق ­

 كۈنى ­  ههر  مۇئهللىمىمىز  ئوقۇيدۇ 52 دېمهك،  قهغىزىنى  سىناق  ئۆي . يازمىچه  يازمىچه

 ... تاپشۇرۇق 77 تىن هېسابلىساق، دېمهك، كۈندە 25 كۈنىگه تاپشۇرۇقلىرىنىمۇ ئوتتۇرا هېساب بىلهن

 بۇ تاپشۇرۇقالرنى مۇئهللىمىمىز ئۆيگه بارغاندا سائهت قانچىدە تهكشۈرۈشكه باشاليدۇ؟

 بۇنىڭ ساڭا نېمه مۇناسىۋىتى بار؟ ­

هېسابالپ باقايلى، بىر يازمىچه تاپشۇرۇقنى قانچه مىنۇتتا تهكشۈرۈپ بولغىلى بولىدۇ؟ ­

 كۈنى ئوسم  ههر  مۇئهللىمىمىز  بويىچه،  هېسابلىشى  يازمىچه 11 اننىڭ  بىزنىڭ  ۋاقتىنى  سائهت

 تهكشۈرسىمۇ  ئۇخلىماي  كېچىچه  كېلىدىكهن،  توغرا  قىلىشقا  سهرپ  تهكشۈرۈشكه  تاپشۇرۇقلىرىمىزنى

 . تهكشۈرۈپ بواللمايدىكهن

 : مهن پىكرىمدە چىڭ تۇرۇپ . بۇ هېسابتىن كېيىن بالىالر جىم بولۇشتى

 . دېدىم ­ ... اق، تهكشۈرىدۇ ي ­

 دەيلى، ­  تهكشۈرىدۇ  ئوسمان، ­ خوپ،  خالىغان ­ دېدى  ئىچىدىن  تاپشۇرۇقالر  مېنىڭچه،

 . ئىككىسىنىال تهكشۈرىدۇ ­ بىر

 : ئىككى كۈن كېيىن بىر قىز ساۋاقدىشىم بىرىنچى سائهت دەرسته ماڭا ­ بۇ مۇنازىرىمىزدىن بىر

 . دېدى ­ ئوسماننىڭ دېگىنى توغرا ئوخشايدۇ، ­

 دەپ بهردى  مۇنۇالرنى  ئۇ  يېقىن ئىكهن : ئاندىن  مۇئهللىمىمىزنىڭ ئۆيىگه  بۈگۈن . ئۇنىڭ ئۆيى

 يۈرۈپتۇ  ئۇچۇپ  شامالدا  قهغهزلهر  ئالدىدا  كېلىۋاتقاندا،  مهكتهپكه  پۇتالشقان . ئهتىگهن  ئايىغىغا

 ئىكهن  تاپشۇرۇقى  كۈنكى يازمىچه  ئۆزىنىڭ ئالدىنقى  ئېلىپ قاراپ باقسا، لهرنىڭ قهغهز . قهغهزنى

 ئهخلهت  ئالدىدىكى  ئىشىكى  مۇئهللىمنىڭ  تهكشۈرسه،  قوغالپ  ئىز  كهلگىنىنى  ئۇچۇپ  قهيهردىن

 . دەپ پۇرلىشىپ كهتكهن تاپشۇرۇق قهغىزىنى كۆرسهتتى ئۇ !" مانا . " ساندۇقىدىن ئۇچۇپ چىقىۋېتىپتۇ

 قىلىپ ساقالپ قويمايدۇ ­  خاتىرە  ئۇنى  كېيىن  تهكشۈرۈپ بولغاندىن  ­ ... دە ­ تاپشۇرۇقلىرىمىزنى

 . دېدىم مهن

 : تارىخ دەسى ئۆتۈلۈۋاتقاندا، ئۇ ماڭا . ئوسمان ئوڭ تهرىپىمدىكى پارتىدا ئولتۇراتتى

 تهكشۈرىدىغان ­  تاپشۇرۇقلىرىمىزنى  يازمىچه  تهكشۈرمهيدىغانلىقىنى ­ مۇئهللىمىمىزنىڭ

 . دېدى ­ ئاڭلىماقچىمهن،

 قانداق ئاڭاليسهن؟ ­

 . كېيىن ئېيتىمهن ­

 : ورىغان سوئالالرنىڭ بىرى مۇنداق ئىدى مۇئهللىمىمىز س

 دەۋرىنى "  ئىبراهىم  سۇلتان  كىملهر؟  دېگهنلهر  ئهجهمئوغلى  بېگى،  بهگلهر  نىشانچى،  دەپتهردار،

 ." سۆزلهپ بېرىڭ

 تهنهپپۇستا دەپ بهرگىنىگه قارىغاندا، ئوسمان تاپشۇرۇق سوئالالرغا باشتىكى بىر قانچه قۇرغا توغرا

 مهكتۇپ يېزىپتۇ جاۋاپ يازغاندىن كېيىن،  سۇلتان ئىبراهىمغا  مهكتۇپنى . پادىشاه  " ئۇ  هۆرمهتلىك :

 ئىبراهىم تاغا  مۇنداق جاۋاب . دەپ باشالپتۇ !" تهلۋە  هېلىقى سوئالالرغا  ئۇزۇن مهكتۇپنىڭ ئاخىرىدا

 : بېرىپتۇ

." بهگلهر بېگى بوغاز ئىچىدىكى بىر پورت "

 ." تۇر كهلگهن ئادەم دېگهنلىك ① دەپتىرى تار ­ دەپتهردار "

 قىلىمىز، . نىشانچى بىزنىڭ سىنىپتىكى چهتىننىڭ لهقىمى "  دەپ مهسخىرە  مهرگهن،  ئۇنى قارىغۇ  بىز

 ئهينهكلىرىنى  مهكتهپنىڭ پۈتۈن دېرىزە  توپ كىرگۈزىمهن دەپ،  ۋوروتورغا  چۈنكى توپ ئوينىغاندا

 ." چېقىپ بولدى

 اغالش ئويۇنىنى ئۆگىنهلمىگهنلىكى چۈنكى، ئۇ كۆز ب . بولسا بىزنىڭ سىنىپتىكى رىزا ② ئهجهمئوغلى "

 ." ئۈچۈن ههر ئويۇندا تاياق يهيدۇ

 بۇالرنى دەپ بهرگهندە، ههممىمىز قاقاقالپ كۈلۈشۈپ كهتتۇق  لېكىن، . ئوسمان مهكتهپ باغچىسىدا

 دەپ  قىلىۋاتىدۇ،  پوچىلىق  قىلىپ  چاقچاق  ئىشهنمهيتتىم،  قىلغانلىقىغا  شۇنداق  راست  ئۇنىڭ  مهن

 چۈشتى ئهتىسى . ئويالتتىم  قورقۇشقا  قانداق . ئوسمان  بولسا  ئوقۇغان  يازغانلىرىمنى  مۇئهللىم  ئۇ،

 قورقاتتى  دەپ  يۈردى . قىالرمهن،  قورقۇپ  شۇنداق  كۈن  ئۈچ  هېچقانداق . دەسلهپكى  مۇئهللىمدىن

 تىندى  كۆڭلى  ئاندىن  كېيىن،  چىقمىغاندىن  كۈندىن . ئىنكاس  شۇ  قارىغاندا،  ئېيتىشىغا  ئۆزىنىڭ

 قېتىم  ههر  يازىدىكهن كېيىن  جاۋابالرنى  بىمهنه  شۇنداق  سوئالالرغا  تاپشۇرۇقتىكى  يازمىچه  . قى

 پهقهت  دەپ،  قالسۇن  بىلمهي  سۆزلهرنى  بىمهنه  يۈگۈرتكهندە،  كۆز  دەسلهپ  قهغىزىگه  مۇئهللىم

 . باشتىكى بىر نهچچه قۇرغىال توغرا جاۋابالرنى يازىدىكهن

 ئىشهن  ئېيتقانلىرىغا  ئوسماننىڭ  ئېيتسام،  ئاشكارا راستىنى  ساختىلىقى  تۈنۈگۈن  لېكىن  مهيتتىم،

. بولغاندا، پو ئاتمىغانلىقىنى ههممىمىز چۈشهندۇق

 كىردى  چىراي  خاپا  سىنىپقا  كېچىكىپ  ئاز  بىر  مۇئهللىم  دەرسته،  سائهتلىك  بىرىنچى  . تۈنۈگۈن

 كىرەتتى  چىراي  ئوچۇق  دەرسكه  سائهت  بىرىنچى  ئۇ  ئاۋازدا . ئادەتته  غهزەپلىك  قېتىم  " بۇ  االم س :

 : دېگهندىن كېيىن !" بالىالر

 . دېدى ­ ! ئوسمان ئورنۇڭدىن تۇر ­

 . ئوسمان ئورنىدىن تۇردى

 ! مهيهگه كهل ­

 . ئوسمان مۇنبهرنىڭ ئالدىغا باردى

 مۇئهللىم، ­ بالىالر، ­  دەرسىدىن ­ دېدى  بىلىملىرى  تهبىئهت  سىلهرگه  ئالدىدا  كۈننىڭ  ئىككى

 ۋاقدىشىڭالر ئوسمان ماڭا تاپشۇرغان يازمىچه تاپشۇرۇقىنى هازىر سا . يازمىچه تاپشۇرۇق بهرگهنىدىم

 . سىلهرگه ئوقۇپ بېرىدۇ

 : مۇئهللىم ئوسمانغا قهغهزنى بېرىپ . ئوسماننىڭ يۈزى پهرەڭدەك قىزىرىپ كهتتى

 . دېدى ­ ! سوئالالرنىمۇ ئوقۇ ! ئوقۇ، ههممىسىنى ئوقۇ ­

 : ئوسمان ئوقۇشقا باشلىدى

 ېمه؟ قانداق پهيدا بولىدۇ؟ شامال دېگهن ن : بىرىنچى سوئال ­

 . هاۋا ئىسسىغاندا ههجىمى كېڭىيىدۇ، يېنىكلهيدۇ، يېنىكلىگهندە يۇقىرىغا كۆتۈرۈلىدۇ : جاۋاب

: ئوسمان توختىغاندا، مۇئهللىم

 . دېدى ­ ! داۋامالشتۇر، داۋامالشتۇر ­

 : ئوسمان داۋامالشتۇردى

 كۆتىرىلىدۇ ­  يۇقىرى  دەپ ­ . .. شامال ... شامال ... يېنىكلىگهندە  شامال  قېتىم  نهچچه  بىر  ئۇ

 : كېكهچلىگهندە، مۇئهللىم ۋارقىرىدى

 هه، شامالغا نېمه بوپتۇ؟ ­

 : ئوسمان ئوقۇشنى داۋامالشتۇردى

 هۇجۇم قىلىۋاتاتتى ­  سارايغا  قارشى . شامال گاالتا  شامالغا  دەسلهپكى مهيداندا  سارايلىقالر  گاالتا

 جىددىي ۋە كۆڭۈللۈك ئېلىپ بېرىلغان كۆرەشته مۇداپىئهنى ئىنتايىن . ئوينىغان بولسىمۇ، غهلبه قىلدى

 مهيدانىنى  مۇسابىقه  بىلهن  نهتىجه  بىر  قارشى  ئىككىگه  كوماندىسى  كۈچى  ئهنقهرە  كۈچهيتمىگهن

 . تاشالپ چىقىپ كهتتى

 قارا بوران دېگهن نېمه؟ : ئىككىنچى سوئال

 . را بوران، دېيىلىدۇ مېتىر تېزلىك بىلهن چىققان بوران قا 20 سىكۇنتىغا : جاۋاب

 بوراي چىقىرىۋەتتى  قارا  ئهپسۇسكى، . گاالتا سارايلىقالر بۈگۈن مىتههت پاشا تهنههرىكهت سارىيىدا

 مهتىننىڭ شامىلى بىلهن شۈكۈرنىڭ يىقىلىشىنى . رېپىرىنى مۇسابىقىنى ياخشى باشقۇردى دېيهلمهيمىز

 تاماشى 12  هېسابلىشى  تېپىشكه  توپ  ۋوروتورغا  تۇرۇپ  بىلدۈرۈشىگه قهدەمدە  نارازىلىق  بىنالرنىڭ

. سهۋەب بولدى

 تۇتۇۋالغانىدۇق  تهسته  ئۆزىمىزنى  ئۈچۈن  كۈلۈۋەتمهسلىك  بىز  ئوقۇۋاتقاندا،  شۇنداقتىمۇ . ئوسمان

 بولدى  تۇتۇۋااللماي خىرىلدىغانالر  ئۆزىنى  باشلىدى . ئارىمىزدا  تىتىرەشكه  ئۇ . ئوسماننىڭ ئاۋازىمۇ

 . ئاز قالغانىدى ئىزا تارتقىنىدىن يىغلىۋېتىشكه

 . دېدى مۇئهللىم ­ ئوسمان، نېمىشقا مۇشۇنداق قىلدىڭ؟ ­

 : كۆزلىرىگه ياش ئالغان ئوسمان تام تهرەپكه قارىۋالغىنىدا، مۇئهللىم يهنه

 زادى كۈتمىگهنىدىم ­  بۇنداق قىلىشىڭنى  ئىدىڭ،  ئولتۇر ... سهن ياخشى ئوقۇغۇچۇم  ­ ! ئورنۇڭدا

 . دېدى

 ئ  سۆزلهي،  يالغان  بولغانىدىم نېمىشقا  خۇشال  ئىچىمدە  بولغىنىغا  لهت  تهنهپپۇستا . وسماننىڭ

 : ئۇنىڭغا

 . دېدىم ­ مۇئهللىمنىڭ قهغهزلهرنى تهكشۈرمىگىنى قېنى؟ ! قانداق ئىكهن ­

 دوستى بىزنىڭ ئۆيگه كهلدى  ئاپامنىڭ بىر  كۈنى ئاخشامدا  مېهماننى بىرىنچى قېتىم . ئۇ  مېنىڭ بۇ

 مهن ئۇياق مېنىڭ قايسى . كۆرۈشۈم ئىدى  ئوقۇيدىغانلىقىنى سورىدى،  مهكتهپته، قانچىنچى سىنىپتا

 . ئېيتىپ بهردىم

 ئاندىن ئاپامغا سۆزلهپ . دېدى ئۇ ­ سىلهرنىڭ مۇئهللىمىڭالر مېنىڭ ئهڭ يېقىن دوستۇم بولىدۇ، ­

 قارىسام، . تۈنۈگۈن ئاخشام ئۇنىڭ ئۆيىگه بارغانىدىم، غهلىته بىر ئىش بولدى ­ بېرىشكه باشلىدى،

 تۇرۇپتۇ ئۈستهلن  قهغهز  توپ  بىر  ئۈستىدە  ئىكهن . ىڭ  تاپشۇرۇقلىرى  ئۆي  يازمىچه  . ئوقۇغۇچىالرنىڭ

 بولىسىز؟ "  تهكشۈرۈپ  چىقىرىپ  ۋاقىت  قانداق  تاپشۇرۇقالرنى  ئۇ " بۇنچىۋاال  " دېسهم،  ناهايىتى :

 دە، قهغهزلهرنىڭ ئىچىدىن ­ دېدى " بىزنىڭ تاپشۇرۇقنى ئوقۇپ باقامسىز؟ . ياخشى ئوقۇغۇچىلىرىم بار

رەتلىك، ئوقۇشقا . ههقىقهتهن ياخشى ئورۇندالغان بىر تاپشۇرۇق ئىكهن . بىرىنى تالالپ ماڭا بهردى

 تېمىسى  تاپشۇرۇقنىڭ  يېزىلغان،  بىلهن  قهلهم  رەڭلىك  ماۋزۇالر  بىراق، . ئىكهن " شامال " ئهپلىك،

 هاڭ  قالدىم ­ ئوقۇپ  كۈچى . تاڭ  ئهنقهرە  بىلهن  كوماندىسى  ساراي  گاالتا  دەپ  شامال  باال

 نېمه : " دوستۇم . تاپشۇرۇقنى ئوقۇۋېتىپ قاقاقالپ كۈلۈپ كهتتىم . كوماندىسىنىڭ مۇسابىقىسىنى يېزىپتۇ

 نېمىگه كۈلىسىز؟  بهردىم . دەپ سورىدى " بولدى،  قهغهزنى ئۇنىڭغا  ئۇ . مهن ئوقۇپ باقسۇن دەپ ،

 ئۇنىڭ . ئىدى بۇ ئهڭ ياخشى ئوقۇغۇچىلىرىمدىن بىرى : " ئوقۇپ بولۇپ، ئىنتايىن غهزەپلهنگهن هالدا

 ... دېدى " بۇنداق قىلىشىنى زادى كۈتمىگهنىدىم

 ئىكهن  ههقلىق  ئوسمان  يهنىال  بۇنداق . دېمهك،  مۇئهللىمىمىزدىن  مهنمۇ  ئېيتقاندا،  راستىنى

 . قىلىدىغانلىقىنى زادى كۈتمىگهنىدىم، ناهايىتى بىئارام بولدۇم

 . ئههۋالنى ساڭا ئۆز ئهينى بويىچه يازدىم

 خهت قهد ! خوش ­ خهير  مېنى  ئهخمهت،  ساۋاقدىشىم،  ماقۇلمۇ؟ ­ ىرلىك  قويما،  خهۋەرسىز

 . ساۋاقداشالردىنمۇ خهۋەر يېزىشىڭنى كۈتىمهن

______________________ 

 . دەپ تهلهپپۇز قىلىدۇ " دار " نى " تار " تۈرك تىلىدا ①

. خام، تهجرىبىسىز مهنىسىدە ②

 زەينهپ يالقىر : ساۋاقدىشىڭ

 ابىر، ئهنقهرە دېك ­ 26 يىلى ­ 1963

 ۋىجدان ئازابى

 : زەينهب

 يېزىشقا  ياخشى  ههقىقهتهن  مېنى  بىلهن،  يېزىش  قارىغىنىڭنى  دەپ  ياخشى  خهتلىرىمنى

 ئېيتىمهن  رەهمهت  كۈلكىلىك . قىزىقتۇرغىنىڭغا  مېنىڭ  خېتىڭدە  قىلغانلىقىمنى بىر  بايان  ۋەقهلهرنى

 ئهمدى بايان قىلىدىغانلىرىم . يازغانىدىڭ  ۋەقه لېكىن،  ۋەقهنى بىزگه . ئىنتايىن ئېچىنىشلىق بىر  بۇ

 . مۇئهللىمىمىز ئېيتىپ بهرگهن

 ئوقۇغانىدى  ماقالىنى  بىر  ئوقۇش كىتابىمىزدىن  هۈسهين  دەرسته  ماقالىنىڭ ئىچىدە . ئۆتكهن كۈنى

 دېگهننىڭ نېمه " ۋىجدان ئازابى " مۇئهللىمىمىز بىزگه . دېگهن بىر سۆز ئۇچرىدى " ۋىجدان ئازابى "

 : ئاندىن بىزدىن . نلىكىنى خېلى ئۇزۇن سۆزلهپ چۈشهندۈردى ئىكه

 . دەپ سورىدى ­ ۋىجدان ئازابى دېگهننىڭ نېمه ئىكهنلىكىنى چۈشهندىڭالرمۇ؟ ­

 . دەپ ۋارقىرىدۇق ههممىمىز بىردەك – ! چۈشهندۇق مۇئهللىم ­

. ى مۇئهللىم دېد ­ ئۇنداق بولسا، ئهمدى ۋىجدان ئازابىغا دائىر بىر نهچچه مىسال كهلتۈرەيلى، ­

 بىلىسهن  سۆلهتۋاز . ياشارنى  شۇنداق  يهنه  ئولتۇرىدۇ،  پارتىدا  كهينى  بۇرۇنقىدەك  يهنه  ئۇ . ئۇ

 . يىغقان پۇللىرىنى دەرس ۋاقتىدا ساناپ ئولتۇرىدۇ ياكى ههجۋىي رەسىملهرنى سىزىپ ئولتۇرىدۇ

 : مۇئهللىم ئۇنىڭدىن

 . دەپ سورىدى ­ نى بېشىڭدىن ئۆتكۈزدۈڭمۇ؟ ياشار، ساڭا ۋىجدان ئازابى چهكتۈرگهن بىرەر ۋەقه ­

 كېرەك  بولسا  سالمىغان  قۇالق  مۇئهللىمنىڭ دېگهنلىرىگه  ناهايتى . ياشار  ئۇ  مهلۇم،  ساڭا  بىراق،

 تاپتا . هىيلىگهر  شۇ  مۇئهللىمنىڭ " ئۆتكۈزگهن " ئهگهر  بهر " دېسه،  بىلهتتى، " سۆزلهپ  دېيىشىنى

 : شۇڭا

 . دېدى – ! ئۆتكۈزمىدىم مۇئهللىم ­

 ئادەم دېگهن ۋىجدان ئازابى چهكمهسلىكى مۇمكىنمۇ؟ ­ دېدى مۇئهللىم، ­ بۇ قانداق گهپ، ­

 : ياشار تېخىمۇ كهسكىن هالدا

 . دېدى – ! مهن چهكمىدىم مۇئهللىم ­

 ئۆزىدىن سورىسۇن دەپ، مۇئهللىمنىڭ كۆزىنىڭ . نهشه يهنه شۇنداق كۆزگه كىرىۋېلىشقا تىرىشاتتى

 : ئۇ . لماي قول كۆتۈرەتتى ئىچىگه قاراپ، ئورنىدا تۇرا

 . دەپ تۇرۇۋالدى ... مهن ئېيتىپ بېرەي مۇئهللىم، مهن ئېيتىپ بېرەي ­

 نهشه، ­  مۇئهللىم، ­ ئېيته  بېشىڭدىن ­ دېدى  ۋەقه  بىرەر  چهكتۈرگهن  ئازابى  ۋىجدان  ساڭا

 ئۆتكهنمۇ؟

 : نهشه خۇشامهت قىلىپ

 . دېدى ­ كۆپ ئۆتكهن مۇئهللىم، ­

... ەي ئۆتكهن بولسا سۆزلهپ بېر ­

 قايسىسىنى سۆزلهي مۇئهللىم؟ ­

 . ئۇنىڭ گېپىگه ههممىمىز كۈلۈپ كهتتۇق

 سوئالنى  بىمهنه  بۇ  ئۈچۈن  چىقىرىش  ۋاقىت  ئويلىۋېلىشقا  چىقىشنى  توقۇپ  نېمىنى  نهشه  بىچارە

 . سورىغانىدى

 : مۇئهللىم كۈلۈمسىرەپ تۇرۇپ

 ئۆ ­  ۋەقه  كۆپ  شۇنچه  چهكتۈرگهن  ئازابى  ۋىجدان  ساڭا  ئۆزۈڭ بېشىڭدىن  قېنى  تكهنمىدى؟

 . دېدى – ! خالىغان بىرىنى سۆزله

 باشلىدى  قېتىمقىدەك يهنه دۇدۇقالشقا  ئېسىڭدىدۇ، . ئۇ دۇدۇقالپ يۈرۈپ ئاخىر سۆزلىدى . نهشه ههر

 نهشه ههمىشه دەرسته ئورنىدىن تۇرسا شۇنداق دۇدۇقاليتتى، ههر بىر سۆزنى، ههتتا ههر بىر بوغۇمنى

 د  ئاز  كېيىن،  ئېيتالمايدۇ ئېيتقاندىن  بوغۇمنى  كهينىدىكى  دۇدۇقلىماي  قېتىم  بىر  كۈنى . ېگهندە  ئۇ

 . تارتىنچاقلىقى تېخىمۇ ئېشىپ كهتكهنىدى

 : ئۇ سۆزنى مۇنداق باشلىدى

 . بىز چوڭالرنى هۆرمهت، كىچىكلهرنى ئىززەت قىلىشىمىز كېرەك ­

 : نهشه توختىماي دۇدۇقالۋەرگهچكه، مۇئهللىم

 : نهشه دۇدۇقلىغان هالدا دېدى . ئۇنىڭغا مهدەت بهردى دەپ ­ ئاندىن؟ ... خوپ، هه ­

 ئاندا دېرىزىدىن . ئۇ ئوغلىغا نهسىههت قىلىۋاتقان ئهسنادا دەرۋازا قېقىلىپتۇ . بىر ئانا بار ئىكهن ­

 ئىكهن  قېيناتىسى  قاققان  دەرۋازىنى  ئوغلىغا . قارىسا،  " ئانا  ئېچىۋەت، :  دەرۋازىنى  كهلدى،  بوۋاڭ

بوۋا، ئاپام تاالغا چىقىپ : " باال دەرۋازىنى ئېچىپ . دەپتۇ !" لۇقۇمنى ئېيت بوۋاڭغا مېنىڭ ئۆيدە يوق

 ئاناڭغا ئېيت، بۇنىڭدىن كېيىن تاالغا چىققاندا : " دەپتىكهن، ئۇ ياشانغان كىشى نهۋرىسىگه " كهتتى

 . دەپ، ئۆيگه كىرمهي كېتىپ قاپتۇ " بېشىنى دېرىزىدە ئۇنتۇپ قالمىسۇن

 . دىن كېيىن جىم تۇردى نهشه بىر نهچچه قېتىم دۇدۇقلىغان

 . سورىدى مۇئهللىم ­ بۇ ۋەقه سېنىڭ بېشىڭدىن ئۆتكهنمۇ؟ ­

 . بىر ژۇرنالدىن ئوقۇغانىدىم ­ دېدى نهشه، ­ ياق، ­

 ئۇنداق بولسا، سهن نېمه ئۈچۈن بۇنىڭدىن ۋىجدان ئازابى هېس قىلىسهن؟ ­

 .. . مهن هېس قىلمايمهن، هېلىقى بالىنىڭ ئانىسى هېس قىلغاندۇ مۇئهللىم ­

 ئهمدى مۇئهللىم باشقا ساۋاقداشالردىن سورىۋېدى، هېچكىم ئۆزلىرى هېس قىلغان ۋىجدان ئازابىنى

 . ئېيتالماي، باشقىالر ۋىجدان ئازابى هېس قىلىدىغان ۋەقهلهرنى ئېيتىشتى

 دېمهك، سىلهر ۋىجدان ئازابىنىڭ نېمه ئىكهنلىكىنى ياخشى ­ دېدى مۇئهللىم، ­ چۈشىنىشلىك، ­

 ۋەقهنى . ىلهر چۈشهنمهپس  بىر  ئېچىنىشلىق  بېشىدىن  هېس قىلىشى ئۈچۈن  ئازابى  ۋىجدان  كىشى  بىر

 ۋەقهدىن پۇشايمان هېس قىلغان بولۇشى كېرەك،  بىر  دەم ئويلىنىۋالغاندىن ­ ئۆتكۈزگهن ۋە  بىر  ئۇ

 دېدى،  يهنه  سۆزلهپ ­ كېيىن  ۋەقهنى  بىر  قىلىپ،  مىسال  ئازابىغا  ۋىجدان  سىلهرگه  مهن  ئهمدى

 . بېرەي

 . سىنىپنىڭ ئىچىدە جىمجىتلىق هۆكۈم سۈردى

 ئىدۇق، ­  ئوقۇغۇچى  مهكتهپته  ئوتتۇرا  مۇئهللىم، ­ تولۇق  باشلىدى  ناهايتى ­ دەپ  مۇدىرىمىز

 ... قوپال ئادەم ئىدى

. ههممىمىز بېرىلىپ ئاڭالۋاتاتتۇق

 بىر يېڭى ئوقۇغۇچى بىزنىڭ سىنىپقا باشقا بىر مهكتهپتىن . يېڭى ئوقۇش يىلى ئهمدىال باشالنغانىدى ­

 بىلمهيتتۇق  ئىسمىنىمۇ  ئۇنىڭ  تېخى  بۇرۇلكىسىنىڭ . كهلگهنىدى،  ههمىشه  قولى  سول  بالىنىڭ  بۇ

 چىقمايتتى  نېمىشقا . يانچۇقىدىن  ئۇنىڭ  شۇڭا  ئۆزلىشىپ كېتهلمىگهنىدۇق،  ئۇنىڭ بىلهن  تېخى  بىز

 . قولىنى يانچۇقىدىن چىقارمايدىغانلىقىنى سورالمايتتۇق

 كېلىپ قالدى چۈشلۈك دەم ئ  مۇدىر  تۇيۇقسىز  ئويناۋاتاتتۇق،  مهكتهپ باغچىسىدا  قولىنى . ېلىشتا  ئۇ

 چاقىردى  بالىنى  هېلىقى  يۈرگهن  ئايلىنىپ  چىقارماي  يانچۇقىدىن . يانچۇقىدىن  قولىنى  يهنىال  باال

 . چىقارماي، مۇدىرنىڭ ئالدىغا يۈگۈرۈپ كهلدى

 دېگهن  قىلىدىكىن،  نېمه  تاشالپ،  ئويۇننى  تۇراتتۇق ههممهيلهن  قاراپ  ئۇالرغا  بىلهن  . قىزىقىش

 : ئۇ بالىغا . يۇقىرىدا دېگىنىمدەك، مۇدىر بهك قوپال ئادەم ئىدى

 . دەپ ۋارقىرىدى ­ نېمىشقا قولۇڭنى يانچۇقۇڭدىن چىقارمايسهن؟ ­

 . باال جاۋاب بهرمهي بېشىنى يهرگه ئېڭىشتۈرۈپ تۇردى

 . پۈتۈن بالىالر ئۇالرنىڭ ئهتراپىغا ئولىشىۋالغانىدۇق

 . دەپ ۋارقىرىدى مۇدىر – ! قولۇڭنى يانچۇقۇڭدىن چىقار ­

 . باال قىمىرلىماي تۇراتتى

 ساڭا گهپ قىلىۋاتىمهن، ئاڭلىمايۋاتامسهن؟ ­

 . دېدى باال ­ ئاڭالۋاتىمهن، ­

 ! ئاڭلىغان بولساڭ نېمىشقا قولۇڭنى يانچۇقۇڭدىن چىقارمايسهن؟ چاپسان چىقار ­

 كۆتۈ  ئاستاغىنا  يهردىن  بېشىنى  مۇدىرغا باال  ئاندىن  ساۋاقداشلىرىغا،  توپالنغان  ئهتراپىغا  رۈپ،

 . قارىدى، لېكىن قولىنى يهنه چىقارمىدى

: ئىنتايىن غهزەپلهنگهن مۇدىر

 باال يهنه شۇنداق . دەپ ۋارقىرىدى – ! چىقار قولۇڭنى دەيمهن ! بۇ يهردە لۈكچهكلىك ئاقمايدۇ ­

 سالدى  بىرنى  كاچىتىغا  ئۇنىڭ  مۇدىر  تهگكهنىدى، شاپ . تۇرغانىدى،  قاتتىق  ناهايىتى  ىالق

 يىقىلدى  يهرگه  باال  يوقاتقان  يانچۇقىدىن . تهڭپۇڭلۇقىنى  بۇرۇلكىسىنىڭ  قولى  سول  يىقىلغاندا  ئۇ

 . چىقىپ كهتتى

 ئههۋالنى كۆرۈپ هاڭ  بۇ  ئاندىن . تاڭ بولۇپ قالدۇق ­ بىز  قورقۇنچلۇق جىمجىتلىق هۆكۈم سۈردى،

 يهرگه يىقىلغان بالىنىڭ بۇرۇلكىسىنىڭ يانچۇقىدىن . ال قالغانىدى پىچىرالشالر ئاڭالندى، مۇدىرمۇ قېتىپ

 بىز . بىچارە بالىنىڭ قولى يوق ئىكهن، سول بىلىكى تاياقتهك يهردە ياتاتتى . قولسىز بىلىكى چىققانىدى

 قولىنى  سول  ههمىشه  قىلىپ،  نومۇس  قېلىشىدىن  كۆرۈپ  ساۋاقداشلىرىنىڭ  بىلىكىنى  قولسىز  ئۇنىڭ

 . نچۇقىغا سېلىۋالىدىغىنىنى شۇندىال بىلدۇق بۇرۇلكىسىنىڭ يا

 : مۇدىر كۆزلىرىگه ياش ئېلىپ، ئېڭىشىپ بالىنى كۆتۈرۈپ تۇرغۇزدى ۋە سىلىق ئاۋاز بىلهن

 . دېدى ­ نېمىشقا بالدۇر ئېيتمىدىڭ ئوغلۇم؟ ­

 ئېلىپ كهتتى  ئىشخانىسىغا  بالىنى مهكتهپته . ئاندىن بالىنى قولتۇقالپ ئۆز  ۋەقهدىن كېيىن ئۇ  بۇ

 ئاڭلىشىمىزچه، مۇدىر . ئۇ شۇنداق ئىزا تارتقان ئىدىكى، باشقا مهكتهپكىمۇ بارماپتۇ . قايتا كۆرمىدۇق

 ئانىسىدىن كۆپ كهچۈرۈم سوراپتۇ ۋە بالىنى ههر قاچان قوغدايدىغانلىقىنى ­ ههم بالىدىن، ههم ئاتا

 . لېكىن، باال قايتا هېچقانداق مهكتهپكه بارماپتۇ . ئېيتىپتۇ

 ئېچىنىش  بۇ  سىنىپتا مانا  ئاياغالشتۇرغىنىدا،  سۆزىنى  مۇئهللىمىمىز  بهرگهن  سۆزلهپ  خاتىرىنى  لىق

 . بىزمۇ بۇ ۋەقهنىڭ تهسىرىگه چۆكتۇق . چوڭقۇر جىمجىتلىق هۆكۈم سۈردى

: مۇئهللىمىمىز سىنىپتىن چىقماي تۇرۇپ . تهنهپپۇسقا قوڭغۇراق چېلىندى

 بۇ ئېچىنىشلىق ۋەقهنىڭ ئازابىن ­  بويى چهككهن بولۇشى مۇمكىن بىزنىڭ ئۇ مۇدىرىمىز  ... ى ئۆمۈر

 . دېدى ­ مانا بۇ ۋىجدان ئازابى دېيىلىدۇ،

 : مۇئهللىمىمىز سۆزلهپ بهرگهن بۇ ۋەقهنىڭ تهسىرىدىن ئهمدىال قۇتۇلۇپ تۇراتتىم، نهشه

 . دېدى ­ مۇئهللىمىمىز ئۆز بېشىدىن ئۆتكهن ۋەقهنى سۆزلهپ بهرمىدىغۇ؟ ­

 ساۋاقدىشىمىزدەك،  ئۇ  سۆزلهپ مۇئهللىممۇ  ئازابىنى  تېگىشلىك ۋىجدان  هېس قىلىشقا  بىرى  باشقا

 . بهرگهنىدى

 : بۇ ههقته ئهڭ توغرىسىنى ياشار ئېيتتى

 ۋىجدان ئازابى دېيىلگهن بۇ نهرسىنى هېچكىم ئۆزى ئېسىگه ئااللمايدۇ، . بالىالر، مهن چۈشهندىم ­

 . ههر كىم باشقىالر چهككهن ۋىجدان ئازابىنى بىلىدۇ

 : ه كهلگىنىمىزدە، دېمىر ئهتىسى مهكتهپك

 بالىالر ۋىجدان ئازابى چهكمهيدۇ، : " دادام شۇنداق دېدى ­ دېدى، ­ مهن دادامدىن سورىدىم، ­

 ئهمهس  ۋاقتى  ئۆتكۈزىدىغان  بېشىدىن  ۋەقهلهرنى  چېكىدىغان  ئازابى  ئۇالرنىڭ ۋىجدان  . چۈنكى

 ." ەم بولۇشى كېرەك ۋىجدان ئازابى چېكىدىغان ئىشالرنى قىلىش ئۈچۈن چوڭ بولۇشى، چوڭ ئاد

 بۇنى سهن قانداق چۈشىنىسهن؟ . بۇ سۆز مېنىڭمۇ ئهقلىمگه سىغىدۇ

 سورايمهن  دەپ  كهلدىمۇ،  خهت  ماڭا  ئاپامدىن،  كهلگهندە  قايتىپ  مهكتهپتىن  ئاخشىمى  . ههر

 . ساڭا خهيرلىك كۈنلهر تىلهيمهن، زەينهب . جاۋابىنى تېز يازساڭ مېنى خۇشال قىلىسهن

 ئهخمهت تارباي

دېكابىر، ئىستانبۇل ­ 7 يىلى ­ 1963

 سهككىز قىزنىڭ ئاتىسى

 : ئهخمهت

 تاپشۇرۇۋالدىم ­ 7  تۈنۈگۈن  خېتىڭنى  يازغان  ۋەقه . دېكابىر  ئۇ  بهرگهن  سۆزلهپ  مۇئهللىمىڭالر

 يىقىلىشى . ههقىقهتهن ناهايىتى ئېچىنىشلىق ئىكهن  بىلهن يهرگه  بالىنىڭ مۇدىرنىڭ كاچىتى  قولسىز

 . ۋېلىپ ئىنتايىن بىئارام بولدۇم كۆز ئالدىمغا كېلى

 ئاشكارىلىدى  سىرنى  بىر  ماڭا  ساۋاقدىشىم  ئىسىملىك  دەپ . هېكمهت  يازايمىكىن  ساڭا  بۇنى

 قىينالمايمهن . ئويلىدىم  سىنىپتىكى . يېزىشتىن  ۋەقهنى  بهرگهن  ئېيتىپ  ماڭا  ئۆزى  هېكمهت

 خالىمايدۇ  ئاڭلىشىنى  تۇت . ساۋاقداشلىرىمىزنىڭ  چىڭ  ئاغزىمنى  دېمىدىم مهنمۇ  هېچكىمگه  . ۇپ،

 سىرىنى  ئۇنىڭ  يازسام،  ساڭا  بهرگهنلىرىنى  ئېيتىپ  ئۇنىڭ  تونۇمايسهن،  هېكمهتنى  سهن  لېكىن،

 شۇنداق ئهمهسمۇ؟ . ئاشكارىلىغان بولمايمهن

 ساۋاقدىشىمنىڭ سىرىنى ساڭا غهيۋەت قىلىپ بېرىۋاتقىنىم يوق، مېنى كۆپ ئويالندۇرغان بۇ مهسىله

 . ىنى ئويلىغانلىقىڭنى بىلمهكچىمهن توغرىسىدا سېنىڭ نېم

 هېكمهت  ئىچىدە  ساۋاقداشلىرىمنىڭ  كۈنلهردە،  دەسلهپكى  كىرگهن  مهكتهپكه  يهردىكى  بۇ  مهن

 ئىدى  باال  كهمسۆز  مۇاليىم،  چۈنكى ئۇ دەسلهپكى كۈنلهردە . زادى دىققىتىمنى جهلپ قىلمىغانىدى،

 بال  ئوغۇل  ئۇ  چۈنكى  ئويلىغانىدىم،  دەپ  باال  ئوغۇل  ئوغۇل ئۇنى  چاچلىرىنىمۇ  كىيىنىپ،  ىالردەك

 ياسىتاتتى  نه قىز ... ناهايتى ئاجىز . بالىالرنىڭكىدەك قىسقا  نه ئوغۇل بالىالر بىلهن،  ئۇنىڭ ئۈستىگه،

 يهنه كېلىپ، هېكمهت دېگهن ئىسىم قىزالرغىمۇ، . بالىالر بىلهن دوست بولمايدىغان جىمغۇر باال ئىدى

 . دە ­ ئوغۇلالرغىمۇ قويۇلۇۋېرىدۇ

 ۈگۈن تهنتهربىيه دەرسىدە مۇئهللىمىمىز قىزالرنى بىر تهرەپكه، ئوغۇلالرنى بىر تهرەپكه ئايرىغاندا، ب

 ئۆتتى  تهرەپكه  قىزالر  قىز . هېكمهت  هېكمهتنىڭ  ۋە  بولدۇم  ههيران  ئىنتايىن  بۇنىڭغا  دەسلهپ

 . بۇنىڭ بىلهن هېكمهتكه قىزىقىپ قالدىم . ئىكهنلىكىنى شۇ چاغدىال بىلدىم

 ب  كهلدى ئۆتكهن  خاپا  ناهايىتى  مهكتهپكه  هېكمهت  ئهتىگهنلىكى  كۈنى  خاپا . ىر  نېمىگه

 : ئاۋۋال ئېيتقۇسى كهلمىدى، زورلىغىنىمدىن كېيىن . بولغانلىقىنى سورىدىم

 خااليمهن ­  يۈرۈشنى  ئهركىن  ئاز  بىر  ئېيتىشنى،  مهنمۇ  ئېيتسام،  يېيىلىپ . راستىمنى  بىراق،

 . دېدى ­ كېتهرمىكىن دەپ، ئېيتىشتىن قورقىمهن،

 . ساۋاقداشالرغا دېمهسلىككه ۋەدە بهرگىنىمدىن كېيىن ئېيتتى

 ... ئۇالر سهككىز قېرىنداش بولۇپ، سهككىزىلىسى قىز ئىكهن

 : بۇنى دېگىنىمدە، ئۇ . لېكىن، هېكمهت بهزى كۈنلىرى مهكتهپكه ئاكىسى بىلهن بىلله كېلهتتى

 ههدەم ­  ئهمهس،  ئاكام  مېنىڭ  يا . ئۇ  ئهرچه  ئۇ  ئادەم لېكىن  ههممه  ئۇنى  سىنىپ يۈرگهچكه،

. دېدى ­ ئوغۇل دەپ ئوياليدۇ،

 . ئۇنىڭ قېرىنداشلىرىنىڭ ههممىسى ئهرچه كىيىنىدىكهن

 . دەپ سورىدىم ­ نېمىشقا شۇنداق؟ ­

 . دېدى ئۇ ­ چۈنكى، دادام شۇنداق يۈرۈشىمىزنى خااليدۇ، ­

 ياخشى ئىكهن، بىراق بۇنىڭغا بىئارام بولۇشنىڭ نېمه هاجىتى؟ ­

 قىلىدىكهن  ناهايىتى . دادىسى ئوغۇل بالىسى بولۇشنى ناهايىتى ئارزۇ  بولغاندا  قىز  بالىسى  تۇنجى

 باغالپتۇ  بولۇشىغا  بالىسىنىڭ ئوغۇل  ئىككىنچى  ئۈمىدىنى  پۈتۈن  بولۇپ،  تۇغۇلماستا . خاپا  باال  گويا

 قالىدىغان  بولۇپ  ئوغۇل  باال  قورساقتىكى  قويسا،  ئىسمىنى  بالىنىڭ  ئوغۇل  باال ئۇنىڭغا  تېخى  دەك،

 ئوغۇل بالىنىڭ ئىسمىنى قويۇپتۇ  ياكى ... تۇغۇلماي تۇرۇپال ئۇنىڭغا  ئادەمنىڭ تهلهيسىزلىكىدىنمۇ  بۇ

 بىر تهتۈرلۈكمۇ، ئىككىنچىسىمۇ قىز تۇغۇلغاندا، خاپىچىلىقتىن نهچچه كۈنگىچه هېچكىمگه گهپ قىلماي

 " تونۇشلىرى . يۈرۈپتۇ  بولىد :  بالىلىرىڭ  نۇرغۇن  ياشسهن،  بولسىچۇ " دېسه، " ۇ تېخى  قىز  ..." ئۇالرمۇ

 كهينى كهينىدىن ئۈچىلىسى . " خوتۇنى ئۈچىنچى بالىغا هامىلىدار بوپتۇ . دەپ ههسرەت چېكىدىكهن

 بۇنىڭ . دېگهن ئوي بىلهن، تۇغۇلمىغان بالىغا يهنه ئوغۇل بالىنىڭ ئىسمىنى قويۇپتۇ ..." قىز بولماس

 بۇ كېچه تۇغۇلىدىغان ئوغۇل ئۈچۈن دوستلىرىغا چوڭ بىلهنال قالماي، خوتۇنى تۇغۇتخانىغا كهتكهندە،

 تېلى . زىياپهت بېرىپتۇ  تۇغۇتخانىغا  قىزى تۇغۇلغانلىقىنى ڧ زىياپهت ئارىلىقىدا  بىر  يهنه  بېرىپ،  ون

 قاپتۇ  دەپ  بوالي  ساراڭ  نومۇس . ئاڭالپ،  شۇنداق  بولغانلىقىدىن  قىز  بالىسىنىڭمۇ  ئۈچىنچى  ئۇ

 داستىخىنىدىك  زىياپهت  ۋە قىلىپتۇكى،  ئېيتىپتۇ  تۇغۇلغانلىقىنى  ئوغۇل  يالغاندىن  مېهمانلىرىغا  ى

 كىرىۋاپتۇ  قىياپهتكه  خۇشال  ناهايىتى  ئۈچۈن  يېڭى . چاندۇرماسلىق  ئۆيىدىكىلهرگىمۇ  ۋە  خوتۇنىغا

. تۇغۇلغان بوۋاقنىڭ قىز ئىكهنلىكىنى ئېيتىشنى مهنئى قىلىپتۇ

 ئىقتىد  تۇغۇش  ئوغۇل  خوتۇنىنىڭ  كېيىن،  قىزدىن  ئويالپ، ئۈچىنچى  ئىكهنلىكىنى  مههرۇم  ارىدىن

 ئايال بىلهن توي قىلىپتۇ  بىر  باشقا  خوتۇنىنى قويۇۋېتىپ،  تۇغۇپتۇ، . ئۈمىدىنى ئۈزۈپ،  قىز  ئايالمۇ بۇ

 ئىكهن  كېلىپ قوشكېزەك  بىلهن ... يهنه  بىرى  باشقا  خوتۇنى  ئاۋۋالقى  قويۇۋەتكهن  ئۇنىڭ ئۈستىگه

 ئاڭال  خهۋەرنى  تۇغقان  ئوغۇل  بىر  قىلىپ  ئادەم . پتۇ توي  " بۇ  ئاۋۋالقى :  كالۋا،  نېمىدىگهن  مهن

 ئورنىغا " خوتۇنۇمنى دەل ئوغۇل تۇغۇش نۆۋىتى كهلگهندە قويۇۋېتىپتىمهن  دەپ پۇشايمان قىلسىمۇ،

 . كهلمهپتۇ

 " كهينىدىن بهش قىزنىڭ ئاتىسى بولۇش ئۇنىڭغا ناهايىتى هار كهپتۇ ­ كهينى  ئهمدى هېچكىمنىڭ .

 قارىيالمايمهن  كېتىپتۇ دەپ !" يۈزىگه  ئۆيدىن چىقىپ يىراقالرغا  نهچچه ئايدىن كېيىن كېلىپ . ،  بىر

 ... ئىككىنچى خوتۇنىنىمۇ قويۇۋېتىپتۇ

 . هېكمهت بۇالرنى ماڭا باشقىالردىن ئاڭلىغىنى بويىچه دەپ بهردى

 جهزملهشتۈرۈش  بولۇشنى  ئاتىسى  ئوغۇلنىڭ  چوقۇم  قېتىم  بۇ  ئادەم  بولغان  ئاتىسى  قىزنىڭ  بهش

 كهينىدىن ئۈچ ­ بۇ ئايال كهينى . ۇن ئۈچ ئوغۇل تۇغقان بىر تۇل ئايال بىلهن توي قىلىپتۇ ئۈچۈن، بۇر

 . ئوغۇل تۇغقىنىغا قارىغاندا، ئوغۇل تۇغۇشقا كۆنۈپ قالغان، دەپ ئويلىسا كېرەك

 ئوغۇل بالىنىڭ ئىسمىنى قويۇپتۇ  يهنه  بالىسىغا  تۇغۇلىدىغان ئالتىنچى  توي قىلغاندىن كېيىن،  . ئۇ

 بېرىپتۇ هامىلىدار  زىياپهت  كاتتا  دوستلىرىغا  يهنه  كېچه  بارغان  ئېلىپ  تۇغۇتخانىغا  ئۇ . خوتۇنىنى

 تېلى  تۇغۇتخانىغا  دېسىال  هه  قىلىۋېرىپتۇ ڧ كۈنىمۇ  خاپا . ون  ئۆيگه  ئۇ  ئۆتكهندە،  كېچىدىن  يېرىم

 : مېهمانالر قىزىقىپ . چىراي كىرىپتۇ

 . دەپ سورىشىپتۇ ­ ئوغۇلمۇ، قىزمۇ؟ ­

: نى تولغاپ ئۇ ئادەم بۇرۇتلىرى

 بولىدۇ ­  بالىسى  ئهركهك  دېگهننىڭ  كۆرەڭلهپتۇ ­ ! دە ­ ئهر  بۇرۇتلىرى . دەپ  ئاچچىقىدا  بىراق،

 كۈنى تۇغۇلغانىكهن . تىترەپ كېتىپتۇ  ئادەم . ساۋاقدىشىم هېكمهت شۇ  بۇ  بولغاندا،  قىز  ئالتىنچىسىمۇ

 بوپتۇ  قىز  ئۇمۇ  لېكىن  باغالپتۇ،  يهتتىنچىسىگه  ئۈمىدىنى  خېلى شۇنىڭدىن . پۈتۈن  ئايالى  كېيىن

 شۇ سهۋەبتىن بۇ خوتۇنىنىمۇ قويۇۋەتمهكچى بولۇپ تۇرغاندا، هېكمهتنىڭ ئاپىسى . ۋاقىتقىچه تۇغماپتۇ

 بولۇپ قاپتۇ  هامىلىدار  ئېرى . يهنه  كېتىۋاتقاندا،  تۇغۇتخانىغا  " ئايال  ئۆيگه :  تۇغساڭ،  قىز  قېتىم  بۇ

 . دەپتۇ " كهلگۈچى بولما، قويۇۋېتىمهن

 دەپ دۇئا قىلسىمۇ، يهنه قىز !" خۇدا بۇيرۇسا ئوغۇل تۇغارمهن " غۇتى يېقىنالشقاندا، بىچارە ئايال تۇ

 ئالدىنئاال . تۇغۇپتۇ  قويۇپتىكهن " سۇئات " ئۇنىڭغىمۇ  ئىسىم  ههم . دەپ  ئوغۇلنىڭ،  ههم  بۇمۇ  ئىه،

 . قىزنىڭ ئىسمى ئىكهن

 مهلۇ  ئههۋالنى  تۇرۇپ  يىغالپ  سېستىراسىغا  باش  تۇغۇتخانىنىڭ  ئايال  ئېرى بىچارە  قىلىپ،  م

 . وندا سورىسا، ئوغۇل تۇغدى، دەپ قويۇشنى ئېيتىپ يالۋۇرۇپتۇ ڧ تېلى

 : ون قىلغاندا ڧ ئايالغا ئىچى ئاغرىغان باش سېستىرا ئۇ ئادەم تېلى

 . دەپتۇ ­ ... خۇش خهۋەر، قاۋۇل بىر ئوغلىڭىز بولدى ­

 : هېكمهتنىڭ دادىسى تۇغۇتخانىغا يۈگۈرۈپ كېلىپ

 . دەپ تۇرۇۋاپتۇ ­ ! منى كۆرەي خۇدا ههققىدە ئوغلۇ ­

. بالىنى كۆرسىتىپتۇ، بىراق زاكىداقلىق هالدا كۆرسىتىپتۇ

 خۇشال ­  ناهايىتى  ئائىلىمىزدە  ئايغىچه  بولدى، ­ ئۈچ  ماڭا، ­ خۇراملىق  هېكمهت  دادام ­ دېدى

 دائىم  ۋارىسى " سۇئاتنى  خانىشالرچه " شاهزادە " ياكى " تهخت  ئاپامغىمۇ  ئهركىلىتهتتى،  دەپ

 له قىالتتى، ئۇنىڭغا قىممهت باهالىق ههدىيىلهرنى ئېلىپ بهردى، بىزگىمۇ قىز دەپ بۇرۇنقىدەك مۇئامى

 بولدى  ئامال . ئاچچىقالنمايدىغان  ههممىمىز  يالىڭاچ ­ ئۆيدە  دادامغا  سۇئاتنى  قىلىپ  چارە

 سۇئاتنىڭ تېگىنى قۇرۇقداپ، . كۆرسهتمهسلىك ئۈچۈن تىرىشاتتۇق  يوق چاغالردا  ئۆيدە  دادام  ئاپام

 ئالماشتۇرۇۋاالتتى  يۇمايتتى . زاكىلىرىنى  ئۇنى  كۈنى . دادامنىڭ يېنىدا  بىر  دادام  بولمىسۇن،  قانداقال

 تاپاتتى  خهۋەر  ۋاقىتقىچه . ئههۋالدىن  ئۇ  تىرىشاتتۇق،  سۈرۈشكه  كهينىگه  چاغنى  ئۇ  بىز  لېكىن،

 . دادامنى يۇمشىتىشنى ئۈمىد قىالتتۇق

 بىز  دەيتتى، !" ههممىڭالر ئوغلۇمغا تاق تۇرۇپ قاراڭالر : " گه دادام ئېغىر كهيپ بولغان چاغلىرىدا،

 ئاپام قورقۇپ بالىنى قولىدىن . دەپ تۇرۇۋاالتتى !" شاهزادەمنى ئۆزۈم يۇياي : " هه دېسىال  ئۇ چاغدا

 . دېگهندەك باهانىلهر بىلهن كهينىگه سۈرەتتى ..." ۋاي، بولمايدۇ، سوغۇق تېگىپ قاپتۇ : " تارتىۋېلىپ

 كېچىنىڭ ... ئاه  بولدى ئىككى  بولغۇلۇق  ئاخىر  قالغانىدۇق، . ئالدىدا،  ئۇخالپ  يېتىپ  ههممىمىز

 ۋاراڭ  بىر  كهتتۇق ­ قورقۇنچلۇق  ئويغىنىپ  ئاپام ­ ۋارقىراپ . چۇرۇڭدىن  ئىدى،  دادام  جارقىراۋاتقان

 يىغالۋاتاتتى  كېچه دادام سۇئاتنىڭ ئوغۇل ئهمهسلىكىنى كۆرۈپ قاپتۇ . بولسا  بالىنى پۇتىدىن . ئۇ  ئۇ

 ساڭگ  " ىلىتىۋېلىپ تۇتۇپ  ئالداپسىلهر :  بوياپسىلهر ... مېنى  نهگه ... كۆزۈمنى  ئىدىغۇ؟  ئوغۇل  بۇ

 . ۋار ۋارقىرايتتى، بالىمۇ قىرقىراپ يىغالۋاتاتتى ­ دەپ ۋار " كهتتى؟

 دادام  ئاتقان  پىرقىرىتىپ  قۇچىقىغا  ئاپامنىڭ  " بالىنى  ئالداپ، :  مېنى  دەپ  ئوغۇل  يوقال،

 ق ­ بىكاردىن  چىقىم  شۇنچه  ماڭا  چىقىش بىكار  ئۆيدىن  ههممىڭ  قوغالپ !" ىلدۇرۇشتۇڭ،  بىزنى  دەپ

. چىقاردى

 ... ئۇ كېچىنى بىر قوشنىمىزنىڭ ئۆيىدە ئۆتكۈزدۇق

 . دادىسى ئاپىسىنى قويۇۋېتهرمىش . هېكمهت بۇالرنى دېگىنىدە يىغالشقا باشلىدى

 م قىستىدى، كېيىن سهككىز قىزنىڭ ئاتىسى بولغان ئۇ ئادەم كۆز ئالدىمغا كهلگهندە، ئاۋۋال كۈلكه

 . مهنمۇ هېكمهت بىلهن بىلله يىغلىدىم

 : ئۇ كۈنى مهكتهپتىن ئۆيگه قايتىپ كهلگىنىمدە، ئاپامدىن

 . دەپ سورىدىم ­ ههدەم تۇغۇلغاندا دادام خۇش بولغانمىدى؟ ­

 . دېدى ئاپام ­ ! خۇش بولماي قاالمدۇ، ئهلۋەتته خۇش بولغان ­

 كهينىدىن مهن تۇغۇلغاندىچۇ؟ ­

 . دەپ ۋارقىرىدى ئاپام ­ ! ڭ گهپنى قىلما يوقىال ­

 : مهن يهنه تهكرارلىدىم

 مېنىڭمۇ قىز بولغانلىقىمنى بىلگهندە يهنه خۇش بولدىمۇ؟ ­

 . ئوغۇل ئارزۇ قىلىپتىكهن ­

 بولۇپ ­  خۇشال  ناهايىتى  دەپ  تۇغۇلدى  ئوغۇل  تۇغۇلغاندا،  مهتىن  كېيىن  مهندىن  لېكىن،

 كهتكهندۇ، شۇنداقمۇ؟

 . ى خۇشال بولۇپ، دوستلىرىغا چوڭ زىياپهتمۇ بهرگهنىدى شۇنداق، ناهايىت ­

 ئۈچىنچى باالڭالر قىز بولۇپ قالغان بولسا قانداق بوالتتى؟ ­

 ... ئامالىمىز قانچه، بولسا بولۇۋېرەتتى ­

 دادام ئوغۇل بولسۇن دەپ يهنه بىر باال تېپىشنى ئويالرمىدى؟ ­

ۈرۈپ كهتتىڭ؟ سهن نېمىدەپ بۇالرنى سۈرۈشت ... بهلكىم ئوياليتتى ­

 . ئۆزۈمچه سوراپ باقتىم ­

 . گېلىمغا بىر نهرسه تۇرۇپ قالغاندەك بولۇپ، ئاپامنىڭ يېنىدىن چىقىپ كهتتىم

 تهسىرلهندۈردى  ئىنتايىن  مېنى  بهرگهنلىرى  دەپ  تهلهيسىزلىكمۇ؟ . هېكمهتنىڭ  تۇغما  بولۇش  قىز

 تهلهيلىك ئوخشايسهن،  قارىشىڭنى سهن ئوغۇل باال بولغانلىقىڭ ئۈچۈن تۇغما  ههقته سېنىڭ كۆز  بۇ

 . بىلگۈم بار

 بېرى  باياتىن  " ئاپام  ئهمدى :  يات  ئۆچۈرۈپ  كوتۇلداۋاتىدۇ " المپىنى  كهچ . دەپ  بهك  دېمىسىمۇ

 . ئهته مهكتهپتىن قايتىشىمدا بۇ خهتنى پوچتىغا سالىمهن . ئهمدى ياتىمهن . بولۇپ كهتتى

 . خوش، ساۋاقدىشىم ئهخمهت ­ خهير

 زەينهب يالقىر

 دېكابىر، ئهنقهرە ­ 10 يىلى ­ 1963

 سهن تېخى چۈشهنمهيسهن

: زەينهب

 ئېچىندىم  ئىنتايىن  ساۋاقدىشىڭ هېكمهتكه  بولدۇم،  بىئارام  ههم  كۈلدۈم،  ههم  ئوقۇپ  . خېتىڭنى

 هېكمهتنىڭ ئاپىسى بىلهن دادىسىنىڭ . بىچارە قىزنىڭ قانداق بولىدىغانلىقىدىن بهكمۇ ئهنسىرەيمهن

 . نداق هالغا كهلگهنلىكىنى بىلسهڭ، ماڭا خهت يازارسهن مۇناسىۋىتى قا

 بولىدىغان  تهلهيدىن  تۇغۇشنىڭ  ئوغۇل  ياكى  ئويلىماپتىكهنمهن ­ قىز  زادى  بۇ . بولمايدىغانلىقىنى

 سورىدىم  دادامدىن  سۆزلهپ چۈشهندۈردى . سوئالنى  ئۇزۇن  ماڭا  مۇنداق . ئۇالر  ئىنسان : خۇالسه

 . ۈن گهۋدە بولىدۇ پهقهت ئهر ۋە ئايال بىلهن بىر پۈت

 . دەپ سورىدىم مهن دادامدىن ­ ناهايىتى ياخشى ئېيتتىڭ، دادا، ئايال بولۇشنى خااليتتىڭمۇ؟ ­

 : دادام بىردىن ئاۋازىنى كۆتۈرۈپ

 . دېدى سهل ئاچچىقالپ ­ بۇ قانداق دېگهن ئهخالقسىزلىق؟ ­

 . ى ئۇ گويا شۇنداق بىر ئېهتىماللىق باردەك، بۇ سوئالىمغا خاپا بولۇپ كهتت

 : لېكىن، بۇ سوئالنى ئاپامدىن سورىغىنىمدا، ئۇ

 . كىچىك تىنىپ ­ دېدى ئۇلۇغ ­ ! ئهر كىشى بولۇپ قالسامچۇ ­

 ئېلىپ بارغانىدى  بىزنى مۇزېيغا  سوئالنى ئۇنىڭدىن . تۈنۈگۈن مۇئهللىمىمىز  قايتىپ كېلىۋېتىپ بۇ

 : سورىدىم، مۇئهللىم كۈلۈپ تۇرۇپ

 . دېدى ­ قالدى؟ بۇ گهپ قانداقچه ئهقلىڭگه كېلىپ ­

 . مهن ئۇنىڭغا سېنىڭ خېتىڭدە يازغانلىرىڭنى قىسقىچه ئېيتىپ بهردىم

. دېدى مۇئهللىم ­ بۇ سىلهر دېمهتلىكلهر سۆزلىشىدىغان ئىشالر ئهمهس، ­

 پۇشۇردى  بهكال  ئىچىمنى  جاۋاب  ئوياليدىغان . بۇ  دەپ  چۈشهنمهيدۇ  نهرسىنى  هېچ  بىزنى  ئۇالر

 . ئوخشايدۇ

 : ادامدىن بىر ئىشنى سورىغانىدى، دادام بىر كۈنى ئىنىم د

 . دېدى ­ چوڭ بولغاندا سورا، . سهن تېخى چۈشهنمهيسهن ­

 ئهمهس، ­  ئۇنچىلىك دۆت بالىالردىن  مهن  سهن چۈشهندۈرۈپ قويغىن،  بولسا  دېدى ­ مۇمكىن

 . ئىنىم دەرهالال

 . دادام ئىنىمنىڭ بۇ گېپىنى هازىرغىچه كۈلۈپ دەپ بېرىدۇ

 زگه چۈشهندۈرۈپ قويماي، چۈشهنمهيسىلهر، دەپ گهپنى ئۈزۈۋېتىدۇ؟ نېمه ئۈچۈن ئۇالر بى

 بېرەي  سۆزلهپ  بولغانلىقىنى  ئىشالر  قانداق  ئۆتكهندە  بىر : قارا،  ئېلىپ  ئىنىمنى  ئاپام

 كىرىپتۇ  قاپتىكهن . قوشنىمىزنىڭكىگه  بولۇپ  جهم  ئايالالر  قوشنا  يهردە  بىر . ئۇ  ئىچىدە  ئۇالرنىڭ

 ئىكهن  بار  ئايال  خالىمايدىكهن . هامىلىدار  تۇغۇشنى  ئۇ  ئۈستىدە . لېكىن،  ئىش  شۇ  مانا  ئۇالر

 چۈشهندۈرۈپتۇ  كېرەكلىكىنى  قىلىش  قانداق  ئايالغا  ئۇ  ئايالالرنىڭ . پاراڭلىشىپ،  ئىنىم  چاغدا  شۇ

 ئويناۋېتىپتىكهن ­ گهپ  يالغۇز  ئۆزى  بۇلۇڭىدا  بىر  ئۆينىڭ  سالماي،  قۇالق  چاغدا . سۆزلىرىگه  بىر

 " ئايالالردىن بىرى  بۇنداق گهپلهرنى قىلىشمايلى ك :  ئايال . دەپتۇ " ىچىك بالىنىڭ يېنىدا  بىر  : يهنه

 بىلهتتى "  نېمىنى  تېخى  ئۇ  ئىنىم . دەپتۇ !" ۋىيهي،  كهلگهن  ئاچچىقى  گهپتىن  ئهمىسه " بۇ  " مانا

 ئاڭالپتۇ  بېرىلىپ  بىلهن  دىققىتى  پۈتۈن  پاراڭالرنى  قىلىشقان  ئايالالرنىڭ  ئايالالر . دېگهندەك،

 . دېيىشىپتۇ ..." تېخى كىچىك، ئهقلى يهتمهيدۇ " ، " باال ئاڭالپ قالىدۇ : " بىرىگه ­ ىر ئۆزلىرىچه ب

. ئىنىم ئۇالرنىڭ پاراڭلىرىنى ئاڭلىغانلىقىنى ئىسپاتالش ئۈچۈن پۇرسهت كۈتۈپ يۈرۈپتۇ

 : بىر كۈنى كېچىسى قوشنىالر بىزنىڭكىگه كىرگهنىدى، ئىنىم ئۇشتۇمتۇت قورسىقى يوغان بىر ئايالدىن

 ! دەپ سورىماسمۇ ­ ما، هامىلىدار ئوخشىمامسىز؟ هام ­

 . باشتا ئۆي ئىچى جىممىدە بولۇپ كهتتى، ئاندىن ههممهيلهن پاراققىدە كۈلۈشتى

 . دېدى ئۇ ئايال ­ شۇنداق، باالم، ­

 . دەپ سورىدى ئىنىم يهنه ­ باال تۇغامسىز؟ ­

 قىلىشقان دەپ سهل " چۈشهنمهيدۇ " ئىنىم . بىرىگه قاراشتى ­ ئاپام بىلهن دادام بىر  چاغالپ يېنىدا

 : سۆزلهرنى چۈشهنگهنلىكىنى ئىسپاتالش ئۈچۈن ­ گهپ

 دېدى، ئارقىدىنال ئاپامدىن ­ بىر هاممام بار، ئۇمۇ هامىلىدار، لېكىن ئۇ تۇغۇشنى خالىمايدىكهن، ­

 شۇنداق ئهمهسمۇ، ئاپا؟ ­ سورىدى،

 قىزىرىپ كهتتى  ئاپامنى ئوڭايسىز ئههۋالدىن قۇ . ئاپام هۈپپىدە  تۇلدۇرۇش ئۈچۈن گهپنى ئهرلهر

 بۇراشتى  ياققا  بىلهرمهنلهرچه . باشقا  ههممىسىنى  ئاڭلىۋالغانلىرىنىڭ  ئايالالردىن  ئىنىم  لېكىن،

 . ئېيتقىلى تۇردى

 . دېدى ئاپام ئاچچىقالپ ­ ! بولدى ئهمدى، ئاغزىڭنى يۇم ­

 ئهمهس  توختايدىغاندەك  گهپتىن  ئىنىم  كۈلۈمسىر . لېكىن،  يۈزىسىدىن  ئهدەپ  جىم مېهمانالر  ەپ

 ئىنىم بولسا يىغالپ تۇرۇپ گېپىنى . ئاخىر ئاپام ئۇنى قولىدىن سۆرەپ ئېلىپ چىقىپ كهتتى . تۇرۇشتى

 : قىلىۋەردى

 ئۇ ­ ههممىسىنى چۈشهندىم، چهشهنمهمدىكهنمهن؟ ... چۈشهنمهيدۇ دەۋاتاتتىڭالرغۇ ... هه، نېمه ­

. ۋارقىراپ ئۆينى بېشىغا كىيدى

 . ازى بېسىلغاندا، ئاپام قايتىپ چىقتى ئىچكىرىدىكى ئۆيدە ئىنىمنىڭ ئاۋ

 : هامىلىدار ئايالنىڭ ئېرى

 . دېدى ­ بۇ زاماننىڭ بالىلىرى يامان، ههممىگه ئهقلى يېتىدۇ، ­

 چىقىپ كهتتىم  ئۆيدىن  تۇرۇپ  ئورنۇمدىن  ئاستاغىنه  ئاغزىغا . مهن  ئىنىمنىڭ  ئېيتقاندا،  راستىنى

 . كهلگىنىنى دېگىنىگه خۇش بولدۇم

 : لىم ئىچىمدە ئويلىغانلىرىمنى بىلىۋالغاندەك بىزنىڭ مۇئهل

 ئهر ­  كېيىن  قۇرۇلغاندىن  ئارىسىدا ­ جۇمهۇرىيهت  ئايال  بىلهن  ئهر  بولدى،  باراۋەر  ئايالالر

 . دېدى ­ هېچقانداق پهرق قالمىدى،

 : ئۇ . دېگهن گهپ ياشارنىڭ غۇرۇرىغا تهگدى " هېچقانداق پهرق قالمىدى "

 . دەپ سورىدى جىددى تهرزدە ­ هېچقانداق پهرق يوقمۇ، مۇئهللىم؟ ­

 . يوق ­

 كىچىككىنه پهرقمۇ يوقمۇ؟ ­

 . دېدى مۇئهللىم قوپاللىق بىلهن ­ ! يوق ­

 مۇئهللىم، ­  لېكىن،  بېسىۋېلىپ، ­ شۇنداق،  ئۆزىنى  ياشار  هوقۇق " ­ دېدى  مهنپهئىتىنى ­ ئايالالر

 پتىغۇ؟ ئاپام ئايالالر بار، ئۇنداقتا ئهرلهرمۇ ئاشۇنداق جهمئىيهتتىن بىرنى قۇرما " قوغداش جهمئىيىتى

 ... مهنپهئىتىنى قوغداش جهمئىيىتىگه ئهزا ­ هوقۇق

 : نهشه ياشارنىڭ سۆزىنى بۆلۈپ، هېچ مۇناسىۋەتسىز بىر ئىشنى دېدى

... هايۋانالرنى قوغداش جهمئىيىتىمۇ بار ­

 ئوقۇۋاتاتتى  گېزىت  دادام  ئولتۇراتتۇق،  ئۆيدە  كېيىن  تاماقتىن  ئۆزۈممۇ . كهچلىك  نېمىشقىدۇر،

 قالدى  چۈشۈپ  ئېالنىغا  قاۋاقخانىنىڭ  بىر  گېزىتتىكى  كۆزۈم  قاۋاقخانىدىكى . بىلمهيمهن،  ئېالنغا

 . ئۈلپهتچى مۇالزىم قىزالرنىڭ يېرىم يالىڭاچ سۈرەتلىرى بېرىلگهنىدى

 . دەپ سورىدىم ­ دادا، ئهرلهر نېمىشقا ئۈلپهتچىلىك مۇالزىمىتى قىلمايدۇ؟ ­

 : بىر هازا تىكىلىپ قارىغاندىن كېيىن دادام گېزىتنى پهسكه چۈشۈرۈپ، ماڭا

 دېدى ­ سهن مېنى ئهخمهق قىلىۋاتامسهن نېمه؟ ئهرلهر ئۈلپهتچىلىك مۇالزىمىتى قىلسا بوالتتىمۇ؟ ­

 . زەردە بىلهن

 پهرق بولمىسا، ئهرلهرمۇ . بۈگۈن مۇئهللىمىمىز، ئهر بىلهن ئايال ئوتتۇرىسىدا پهرق يوق، دېدى ­

 مىتى قىلمايدۇ؟ نېمه ئۈچۈن ئۈلپهتچىلىك مۇالزى

 . دېدى دادام ­ ئهلۋەتته، ئۇالر ئارىسىدا پهرق بار، ... ئهر دېگهن ئهر، ئايال دېگهن ئايال ­

 : ئاپام يىڭنه ئىشىدىن بېشىنى كۆتۈرۈپ

 لېكىن، ­ دېدى، ­ چوڭ پهرق بار، ­  قىلىپ يۈرۈۋېرىدۇ،  تاماشا  سىرتتا  كېچىچه  ئهرلهر  مهسىلهن،

 نېمىشقا شۇنداق؟ ... كوچىغا چىقسا ئهيب بولىدۇ ئايالالر ئۆزى يالغۇز تۈن يېرىمىدا

 باشلىدى  مۇنازىرىلىشىشكه  ئاپام  بىلهن  دادام  تهڭ  بىلهن  سوئالىم  بۇ  سوئالىم . مېنىڭ

 مهن شۇنداق ئوياليمهن، ئايالنىڭ ئايال سۈپىتىدە، . ههممهيلهننىڭ كاللىسىنى قايمۇقتۇرۇۋەتكهنىدى

 ئايرىم  سۈپىتىدە  ئهر  بهخت ­ ئهرنىڭمۇ  بار ­ ئايرىم  ئايالالر . تهلهيلىرى  مهشهۇر  نۇرغۇن  تارىختا

 دەپ سورالسا، ئۇالر ئهر بولۇشنى خااليتتىمۇ؟ " ئهر بولۇشنى خاالمسىز؟ : " ئهجهبا، ئۇالردىن . ئۆتكهن

 ئىشهنمهيمهن  زادى  خااليدىغانلىقىغا  بولۇشنى  ئهر  بواليلى، . ئۇالرنىڭ  ئايال  بواليلى،  ئهر

 . ي دېگهن شۇ ئۆزىمىزدىن رازى بولساق، تهله ­ ئۆز

: ساڭا چىن قهلبىمدىن مۇۋەپپهقىيهت تىلهپ

 ئهخمهت تارباي

 دېكابىر، ئىستانبۇل ­ 14 يىلى ­ 1963

 ئوقۇرەك سۆڭىكى

 : ساۋاقدىشىم زەينهپ

 ههر ­ سهندىن ئىككى  پارچه خهت تاپشۇرۇپ ئېلىپ ئۆگىنىپ قالغانلىقىم ئۈچۈن،  بىر  ئۈچ كۈندە

 پوچتىنىڭ يولىدا،  كۆزۈم  قايتىپ كېلىپ ئاپامدىن كۈنى  مهكتهپتىن  كهچقۇرۇن  كۈنى  " ههر  خهت :

 بولىمهن " كهلدىمۇ؟  بىئارام  بهك  كهلمىسه  خېتىڭ  سورايمهن،  يولالپ . دەپ  خهت  مهن  قېتىم  ههر

 ئهمما، بۇ قېتىم توققۇز كۈن بولدى، سهندىن خهۋەر . بهش كۈندىن كېيىن سېنىڭ خېتىڭ كېلهتتى ­ تۆت

 . جاۋاب خېتىڭنى كۈتمهيال بۇ خهتنى يازدىم شۇڭا، . يوق، ئهنسىرەپ قالدىم

 ئۆتكهنكى خېتىمنى يولالپ ئهتىسى، تهبىئهت بىلىملىرى دەرسىدە مهكتهپ مۇدىرى بىلهن يهنه بىر

 ئۇ كىشى مۇپهتتىش ئىكهن، ئوقۇتقۇچىمىز بىلهن بىردەم سۆزلهشكهندىن كېيىن، . كىشى سىنىپقا كىردى

 يىل دەرس باشلىنىپ . نى تونۇمايسهن سهن ئوغۇز . ئوغۇزنى ئورنىدىن تۇرغۇزدى  بۇ  مهكتىپىمىزگه  ئۇ

 كهلدى  كېيىن  كۆچۈپ . كهتكهندىن  ئىستانبۇلغا  كېيىن  ئوقاتتىكهن،  مهكتهپته  بىر  سىرتىدا  شهههر

 ههيران قالدۇق . كهپتۇ  كهلگهن كۈنى ههممىمىز  مۈشۈكتهك چاققان بىر . مهكتهپكه  دېسهڭ، نېمىشقا

 دەسلهپ بهزى ساۋاقداشالر ئۇنى دوراپ زاڭلىق . هپ قىلىدىكهن بايقۇش كېكهچلهپ گ ... باال ئىكهن

 كۈلۈمسىرەپ  قىلغانالرغا  زاڭلىق  تېرىكمىدى،  زادى  قالغاندەك  كۆنۈپ  بۇرۇندىن  خۇددى  قىلسىمۇ،

 بولدى  قىلمايدىغان  زاڭلىق  ئاخىر  تېرىكتۈرەلمهي،  ئۇنى  بالىالر  ئوغۇزنىڭ ئۆزىنى . ئۆتكۈزىۋەتتى،

 . سىرىگىنىگه ههيران بولغانىدىم، ئهسلىدە ئۆزىگه ئىشهنچىسى بار ئىكهن زاڭلىق قىلغانالرغا كۈلۈم

 كىم مهن بىلهن دەرەخكه چىقىش مۇسابىقىسىگه : " تهنهپپۇستا مهكتهپ باغچىسىغا چىققانىدۇق، ئۇ

 بىچارە ئوغۇز بۇ سۆزنى دۇدۇقالپ دېيهلمىدى، خېلى . دەپ، ههممىمىزگه جهڭ ئېالن قىلدى " چۈشىدۇ؟

 لېكىن، . بالىالر مېنى كۆرسىتىپ ئالدىغا ئىتتىرىشتى . گهندىن كېيىن ئاران ئۇقتۇرالىدى ئۇزۇن كېكهچلى

 ئۇنىڭ بىلهن مۇسابىقىلىشىشنى خالىمىغانىدىم  ئۈچۈن،  ئىلمىغانلىقىم  كېكهچ بالىنى كۆزگه  . مهن بۇ

 : بىردىنال چىنگىز ئېتىلىپ چىقىپ

 . ە قىلدى دەپ مهسخىر ­ سهن كېكهچلهپ، بىر سائهتتىمۇ چىقالمايسهن، ­

 . بالىالر كۈلۈشۈپ كهتتى

 سىزىق  بىر  ئالدىغا  دەرەخنىڭ  شۇ  مانا  ئىدىغۇ،  بار  دەرىخى  كاشتان  ئالدىدا  تۇرۇبىسىنىڭ  سۇ

 دېيىشىمگه، ئۇالر دەرەخكه " بىر، ئىككى، ئۈچ : " مهن . ئوغۇز بىلهن چىنگىز سىزىققا كهلدى . سىزدۇق

 ئاتتى  ئۆزىنى  ياماشقۇ . ئۇچقاندەك  دەرەخكه  ئۆرە چىنگىز  چىقىپ  ئۇچىغا  دەرەخنىڭ  ئوغۇز  چه،

 ئۇقتۇق  ئاران  دەۋاتقانلىقىنى  نېمه  تۇرغانىدى،  كېكهچلىگىلى  دەپ  نېمىلهرنى  بىر  ئۇ . تۇرۇۋېلىپ

 : دەرەخنى قۇچاقلىۋالغان چىنگىزگه

 دەرەخنى ياخشى كۆرۈپ قالغان ئوخشىمامسهن؟ ­  بۇ  قارىغىنا،  دەپ چاقچاق ­ قۇچاقلىۋالغىنىڭغا

. قىلىۋاتاتتى

 ئوغۇز . چىنگىز ههپىلىشىپ دەرەخنىڭ ئوتتۇرىسىغىچه بارغاندا، ئۇچىغا چىقالىشىغا كۆزى يهتمىدى

 سىيرىلىپ  قىلىپ  غىرال  ئاندىن  چۈشۈپ،  يېنىغا  چىنگىزنىڭ  بىلهن  چاققانلىق  مۈشۈكتهك  دەرەختىن

 : يهرگه چۈشتى ۋە

 چىقسۇن ­  كارامىتى بارالر  يهنه كىم چىقىدۇ؟  قې ­ ! قېنى،  بىر  بۇ . تىم جهڭ ئېالن قىلدى دەپ يهنه

 . ۋەقهدىن كېيىن ئوغۇز بىردىنال كۆزگه كۆرۈنۈپ قالدى

 . مهكتهپتىن قايتىپ كېلىۋېتىپ، ئۇ مازارلىقتىكى قارىياغاچقا چىقىپ ئويۇن كۆرسهتتى

 ئولتۇراتتى  قاتاردا  بىر  بىلهن  مىنه  قاتاردا . ئوغۇز  بىر  بىلهن  باال  بار  كارامىتى  بۇنداق  مىنه

 . ىن ماختىناتتى ئولتۇرغىنىد

 : ئۇ مهكتهپكه كهلمىگهن كۈنى، مىنه . ئوغۇز ئارىدا ئىككى كۈن ئاغرىپ قېلىپ مهكتهپكه كهلمىدى

 . دېدى ­ بالىالر، ئوغۇزنىڭ قانداقچه كېكهچ بولۇپ قالغىنىنى بىلهمسىلهر؟ ­

 . دەپ سوراشتۇق ههيرانلىق بىلهن ­ قانداقچه ئىكهن؟ ­

 : انلىقىدىن ماختىنىپ مىنه ئوغۇزنىڭ بۇ سىرىنى بىلىدىغ

 بهرگهن، ­  دەپ  ماڭا  بىلهن ­ دېدى، ­ ئۇ  شۇنىڭ  ئۇرىدىكهن،  كۆپ  ئۇنى  كىچىك ... دادىسى

 . ۋاقتىدا تاياقتىن قورقۇپ كېكهچلهپ گهپ قىلىدىغان بوپقاپتۇ

 : مىنه تېخىمۇ كۆرەڭلهپ يهنه

 . دېدى ­ لهر؟ قانداقچه دەرەخلهرگه بۇنداق مۈشۈكتهك يامىشىپ چىقااليدىغانلىقىنى بىلهمسى ­

. ياق ­

 دادىسى قوغالپ تۇتۇۋاالي . دادىسىنىڭ ئاچچىقى تۇتسىال، ئۇ تاياق يېيىشتىن قورقۇپ قاچىدىكهن ­

 ئۇ ئېگىز دەرەخلهرگه چىقىۋالسا، دادىسى ئۇ . دېگهندە، دەرەخلهرگه چىقىۋېلىشقا مهجبۇر بولىدىكهن

 تاياقتىن قۇتۇلۇپ قالىدىكهن  چىقالمىغانلىقتىن،  چىقىش ئۇستىسى شۇندا . يهرگه  دەرەخكه  ق قىلىپ،

 ... بولۇپ قاپتۇ

 ئىدى  ئوغۇز  شۇ  مانا  تۇرغۇزغان  ئورنىدىن  مۇپهتتىش  دەرسىدە  بىلىملىرى  ئادەم . تهبىئهت  تامدا

 ئىدى  بار  رەسىم  ئاسما  ئۈچ  كۆرسىتىدىغان  ئهزالىرىنى  قىلىش  ههزىم  ۋە  مۇسكۇلالر  . ئىسكىلىتى،

 : كنى كۆرسىتىپ مۇپهتتىش ئىسكىلىت رەسىمىدىن بىر سۆڭه

 . دەپ سورىدى ­ بۇ قايسى سۆڭهك؟ ­

 . ئوغۇز زۇۋان سۈرمىدى

 بۇ قايسى سۆڭهك؟ ­

 . يهنه جىمجىت

 : ئوغۇزنىڭ كهينىدىكى مىنه ئېڭىشىپ تۇرۇپ

 . دەپ پىچىرلىدى ­ ئوقۇرەك سۆڭىكى، ­

 : دەپ زورۇققاندىن كېيىن ..." ئو ... ئو ... ئو : " ئوغۇز بىر نهچچه قېتىم

 . دەپ ۋارقىرىدى ­ ! ڭىكى ئوقۇرەك سۆ ­

: مۇپهتتىش يهنه بىر سۆڭهكنى كۆرسىتىپ

 . دېدى ­ ئهمىسه، بۇ نېمه؟ ­

 دەپ سورالغىنىغا قاراپ، ئوغۇز، بايا خاتا جاۋاب بهرگهن ئوخشايمهن، ئهسلى " ئهمىسه، بۇ نېمه "

 : ئوقۇرەك سۆڭىكى بۇ ئوخشايدۇ، دەپ ئويالپ، يهنه

 . دېدى ­ ئوقۇرەك سۆڭىكى، ­

 : ش ئاياغ سۆڭىكى پارچىلىرىنى كۆرسىتىپ سورىدى مۇپهتتى

 خوپ، بۇچۇ؟ ­

 ... ئوقۇرەك سۆڭىكى ... ئۇ ... ئۇ ­

 . مۇپهتتىش بۇ قېتىم بويۇن مۇسكۇللىرىنى كۆرسهتكهنىدى

 ... ئوقۇرەك سۆڭىكى، ئهپهندى ­

 دەپ ئويالپ، نېمىنى كۆرسهتسه  كېرەك،  ئوقۇرەك سۆڭىكى بولسا  مۇشۇ  قېتىم،  ههر  " ئوغۇز  ۇرەك ئوق :

 مۇپهتتىشنىڭ شۇنداق ئاچچىقى كهلدىكى، . ئۇ كېكهچلهپ تهرگه چۆمدى . دەۋەرگهنىدى " سۆڭىكى

 : ئۇمۇ ئاخىرىدا ئوغۇزغا ئوخشاش كېكهچلهپ

 . دەپ ۋارقىرىدى ­ خوپ، ئهمىسه بۇ نېمه؟ ... خو ... خو ­

 ... ئوقۇرەك سۆڭىكى ... ئوقۇ ­

 مۇپهتتىش، ­ ! بوالرمىكىن ­  ئوقۇر ­ دېدى  بهدىنىدە  يوقمۇ؟ ئادەم  نهرسه  باشقا  سۆڭىكىدىن  ەك

 ! ئولتۇر

. كېيىنكى بىر نهچچه كۈندە بولغان ۋەقه مانا شۇ

 دەپ  يا،  قالدىمۇ  ئاغرىپ  سېنى  ئۈچۈن،  ئااللمىغانلىقىم  جاۋاب  بۈگۈنگىچه  خېتىمگه  ئۆتكهنكى

 . خهۋەرلىرىڭنى كۈتىمهن . ئهنسىرەۋاتىمهن

 ئهخمهت تارباي

 تانبۇل دېكابىر، ئىس ­ 14 يىلى ­ 1963

 تۇغۇلغان كۈن

 : ئهخمهت

 تاپشۇرۇۋالدىم ­ 22 ۋە ­ 14  خهتلىرىڭنى  ئهۋەتكهن  كۆپتىن . دېكابىردا  رەهمهت ­ ساڭا  . كۆپ

 كېسىلىم ئانچه ئېغىر ئهمهس، بىر . ئاغرىپ قالغانلىقىم ئۈچۈن خهتلىرىڭگه ۋاقتىدا جاۋاب يازالمىدىم

 ا خهت يېزىۋەتتىم، بىراق خېتىمنى ئاپام ياكى ههدەم ئاغرىق بولساممۇ، ساڭ . ئاز سوغۇق تېگىپ قاپتۇ

مهتىنمۇ ماڭا ئوخشاش ئاغرىپ قالمىغان بولسا، خېتىڭنى . ئارقىلىق پوچتىغا سالدۇرۇشنى خالىمىدىم

 ئاغرىق ئىكهن  بىراق ئۇمۇ  سالدۇراتتىم،  تۈنۈگۈن خېلى ياخشى بولۇپ قالدىم، . ئۇنىڭدىن پوچتىغا

 : تىن قايتىپ ساڭا خهت يازماقچى بولۇپ تۇرسام، ئاپام مهكتهپ . بۈگۈن مهكتهپكه باردىم

 ئهخمهتتىن ­ ئۇ كونۋېرتتىكى ئادرېسنى ئوقۇغان بولسا كېرەك، . دېدى ­ زەينهب، خهت كهلدى، ­

 دەپ قوشۇپ ­ ئۇ ۋاپادار ساۋاقدىشىڭ بولسا كېرەك، ساڭا خهت يېزىشنى زادى توختاتمىدى، . كهپتۇ

 . قويدى

 باردىم خېتىڭنى ئوقۇپ بولۇپ مهتىنن  قىزىتمىسى . ىڭ يېنىغا  گرادۇسقا 38.2 تېرمومېتىرنى قويسام،

 . چىقىپتۇ

 قارىمامدىغان  تېپىۋالغىنىمىزنى  كېسهل  ئۆزىمىزگه  تۇرۇپ  ئاتامان ... قاراپ  سىنىپىمىزدىكى

 يهردە  كېسهلنى شۇ  بارغانىدۇق،  ئۇالرنىڭ ئۆيىگه  ساۋاقدىشىمىزنىڭ تۇغۇلغان كۈنىدە  ئىسىملىك بىر

 . ئۇ يهرگه بارغان ساۋاقداشلىرىمىزدىن يهنه ئۈچى كېسهل بولۇپ قاپتۇ . پتۇق يۇقتۇرۇۋا

 مهكتهپ  مهكتىپىمىزنىڭ  تونۇشۇپ ­ ئاپام  بىلهن  ئاپىسى  ئاتاماننىڭ  يىغىنىدا  ههمكارلىقى  ئائىله

 قاپتىكهن، ئۇ خانىم بىزنى ئوغلىنىڭ تۇغۇلغان كۈنى ئۈچۈن ئۆتكۈزۈلگهن چايغا تهكلىپ قىلىپتۇ ۋە

 بالىالر : " ئاپام . دەپتۇ " ماشىنا ئهۋەتىپ سىلهرنى ئېلىپ كېتىمىز : " ۆينىڭ ئادرېسىنى ئېلىپ بىزنىڭ ئ

 كۈتىمىز " دېسىمۇ، " بېرىپ كېلهر  ئهپهندىمنىمۇ  ئاپام " سىزنىمۇ،  دەپ تهكلىپ قىلىپ تۇرۇۋالغاچقا،

 . ماقۇل دېيىشكه مهجبۇر بوپتۇ

 ئاڭالپ  بۇنى  " دادام  چېيى :  كۈن  تۇغۇلغان  بالىنىڭ  بار؟ كىچىك  نېمه  بىزگه  ئاپام " دا  دېسىمۇ،

. دەپتىمىش " سىزمۇ كهلمىسىڭىز رەنجىيمهن : " ئاتاماننىڭ ئاپىسى . بېرىشقا ۋەدە بهرگهنلىكىنى ئېيتتى

 . تۇغۇلغان كۈنىگه سوۋغات قىلىش ئۈچۈن مهن بىر كىتاب ئالدىم، مهتىن قېرىنداش ئالدى

 ماش  بىزنىڭ ئۆيگه  كېيىن  ئېلىپ كهلدى ئاتاماننىڭ دادىسى چۈشتىن  كىشى . ىنا  ئۇ  بىلهن  دادام

 . بۇ ماشىنا ئۇالرنىڭ خۇسۇسىي ماشىنىسى ئىكهن . ماشىنىدا تونۇشتى

 يازغانلىرىمنى ياقتۇرماسسهن  بهلكىم  دەپ،  قىلىۋاتىدۇ،  مهن . مېنى باشقىالرنىڭ غهيۋىتىنى  لېكىن،

 . كۆرگىنىمنى يازىمهن

 بى  ئىكهنلىكىنى  ئائىله  دۆلهتمهن  بوالتتى ئاتامانالرنىڭ  بىلگىلى  قاراشتىال  دادامنىڭ . ر  ئاپامنىڭ

 بىرىگه ماس كهلمىگهنلىكىگه ­ بۇ ئۆي بىساتلىرىنىڭ بىر ... ۋىيهي، نېمىدىگهن تېتىقسىزلىق : " قۇلىقىغا

 . دېگىنىنى ئاڭالپ قالدىم !" قاراڭ

 . دەپ باشاليتتى " ئالىيلىرى " ، " كهمىنىلىرى " ئاتاماننىڭ دادىسى ههر بىر سۆزىنى

 بىز . بىر ياقتىن مېهمانالر كېلىشىۋاتاتتى . اهايىتى چوڭ بولغىنى بىلهن، بهكال قااليمىقان ئىدى ئۆي ن

 ئىدۇق  باال  ئوتتۇزدىن ئاشاتتى . ئون بهشچه  ئوخشاش ئاتا . چوڭالر  بىزگه  بالىالرمۇ  ئانىلىرى ­ باشقا

 : مهتىن ئاپامدىن . بىلهن كهلگهنىدى

 . دەپ سورىدى ­ ئاتاماننىڭ دادىسىنىڭ تۇغۇلغان كۈنىمىكهن؟ ­

 تۇيدۇرماي  هېچكىمگه  ئۇنى  ئاپام  قىلىپ قويسا،  سۆز  نامۇۋاپىق  بىرەر  كىشىلهرنىڭ ئىچىدە  مهن

 ئۆزىنىڭ . چىمدىۋاالتتى  شۇندىال  مهتىن  چىمدىۋالدى،  ئۇنى  ئۆتكۈزىۋەتمهي  بۈگۈنمۇ  ئاپام

. نامۇۋاپىق گهپ قىلىپ قويغانلىقىنى بىلىپ جىم بولدى

 قالدىڭالرمىكىن ­  مېهمانالر، قىستىلىپ  خانىم، ­ ،  ساهىبخانا  كۆڭلۈڭالرغا ­ دېدى  كىچىك،  ئۆي

 رەنجىپ قالىدۇ ­ دوست . ئالمىغايسىلهر  چاقىرمىساق تېخى بولمايدۇ،  كۆپ،  بىزنىڭ كىشىگه . يارەنلهر

 ئۆتكۈزىمهن  زالدا  يىلى ئوغۇلنىڭ تۇغۇلغان كۈنىنى چوڭ بىر  كېلهر  بىزنىڭ كىشىنى ماقۇل . ئېيتتىم،

 . كېتهي، بىزنىڭ كىشى زادى سۆزۈمدىن چىقمايدۇ سادىغاڭ . قىلدىم

 : ئۇ ئاپامدىن . دەپ ئاتايتتى " ئوغۇل " ، ئاتاماننى " بىزنىڭ كىشى " خانىم ئېرىنى

 . دەپ سورىدى ­ بىزنىڭ كىشى نېمه دېسهم ماقۇل دەيدۇ، سىزنىڭ قانداق؟ ­

 . ىنى سهزدىم بۇنىڭدىن ئۇنىڭ خاپا بولغانلىق . شۇ زامات ئاپامنىڭ چىرايى ئۆزگىرىپ كهتتى

 . دەپ سورىدى ئاپام ­ سىزنىڭ دېگىنىڭىز كىم؟ ­

 : ئاتاماننىڭ ئاپىسى كۈلۈمسىرەپ

 . سىزنىڭ، قهدىرلىكىم، سىزنىڭ ئهپهندىمچۇ، يهنى سىزنىڭكىمۇ يۇمشاقباشمۇ، دېمهكچىمهن ­

 : ئاپام ئۆزى ياقتۇرمىغان بۇ پاراڭنى باشقا ياققا بۇراش ئۈچۈن

 . ېدى د ­ ! هه ­ ئۆيۈڭالر ئىسسىق ئىكهن ­

 ئىسسىتقۇزدۇق ­  ياخشىراق  رادىياتورنى  كهپ  كۈنى  تۇغۇلغان  كىشىنىڭ ... دە ­ ئوغۇلنىڭ  بىزنىڭ

 هېچ . قولى بهك ئوچۇق، ئوغۇلنىڭ تۇغۇلغان كۈنىنىڭ شهرىپىگه رادىياتور تازا قىزىپ كهتسۇن، دېدى

 ئىككى  دەپ  كاتىپ  ئىشخانىسىغا  بولمىسىمۇ،  ئىشلىتىدۇ ­ هاجىتى  قىز  دېگ . ئۈچ  كىشى  شۇ ئهر  هن

 ... ئهمهسمۇ، قېرىندىشىم

 : قاپاقلىرى تۈرۈلگهن ئاپام مهتىن بىلهن ئىككىمىزگه

. دېدى ­ ! تۇرۇڭالر، داداڭالرنىڭ يېنىغا چىقىڭالر ­

 باشالشقانىدى  مېهمانالرنى چوڭ سارايغا  نازۇ . ئهر  مول ئىدى ­ ئۈستهلدە  ئىچىملىكلهر  ۋە  . نېمهتلهر

 . ۆزلىشىۋاتقان دادام بىزنىڭ كىرىشىمىزنى ئانچه ياقتۇرمىدى ئاتاماننىڭ دادىسى بىلهن ئۆرە تۇرۇپ س

 . دېدى ئۇ ­ ئاپاڭالرنىڭ يېنىدا ئولتۇرماي، نېمىشقا بۇ يهرگه چىقتىڭالر؟ ­

 . دېدى مهتىن ­ ئاپام داداڭالرنىڭ يېنىغا بېرىڭالر دېگهنىدى، ­

 : ئاتاماننىڭ دادىسى بىزنى كۆرسىتىپ تۇرۇپ، دادامدىن

 . دەپ سورىدى ­ ڭكىمۇ؟ بۇالر ئالىيلىرىنى ­

 ... شۇنداق ­

 ئامال . كهمىنىلىرى بېخىللىق بىلهن خوشۇم يوق ... نېمه دەۋاتاتتىم ... هه ! ئالال ئۆمرىنى بهرسۇن ­

 مۇشۇ بىزنىڭ خوتۇننى ئالساق، ئهرزان ... قانچه، خوتۇن كىشى دېگهن ناهايىتى پىششىق بولىدىكهن

 ئاپلې  ناچار  ئايرىم  خىزمهتچىلهرگه  دەپ،  ئالىدۇ بولسۇن  نېمه . سىن  سهن  سۆيۈملۈكۈم،  بولمايدۇ،

 زادى  خوتۇنغا  بىزنىڭ  بۇنى  كهمىنىلىرى  دەپ،  كېرەك،  يېيىشى  شۇنى  خىزمهتچىلهرمۇ  يېسهڭ،

 سهن ئاپلېسىندىن . بۇنداق قىلىش ئىنسانىيهتچىلىككه زىت، دېسهممۇ قۇالق سالمىدى . ئاڭلىتالمىدىم

 خىز  دېگهنبىلهن،  قىلىمهن  ئىقتىساد  خۇرۇش  قالسا، ئون  كېلىپ  ئاچچىقى  لىرالىق 200 مهتچىنىڭ

 يهرگه تاشالپ سۇندۇرۇۋېتىدۇ  دەپ،  قولۇمدىن چۈشۈپ كهتتى،  بىزنىڭ خوتۇن بۇنى ! دە ­ تهخسىنى،

 ... چۈشهنمهيدۇ

 : دادام بىزگه

 . دەپ ههيدىدى ­ ! مېڭىڭالر، ئاپاڭالرنىڭ يېنىغا چىقىڭالر ­

 كهتكهن  زېرىكىپ  ئوخشاش  بىزگه  بالىالرمۇ  ۋاراڭ . ىدى باشقا  بالىالرنىڭ  ئايال  چۇرۇڭىدىن ­ بىر

: ئاغرىنىپ

 . دېدى يېنىدىكى ئايالغا ­ ... كىچىك باال بىلهن بىر يهرگه بارغىلى بولمايدۇ ­

 : دادام ئاپامغا

 : دېۋىدى، ئاپام ­ ... ئهمدى قايتساق بوپتىكهن ­

 . دېدى ­ سهت بولىدۇ، بىردەم چىشىڭىزنى چىشلهپ تۇتۇڭ، ­

 : اننىڭ دادىسى قولىدا گېزىت، دادامنىڭ ئالدىغا كېلىپ شۇ ئهسنادا ئاتام

 سوزدۇم، ­  قولۇمنى  ياردەم  بالىالرغىمۇ  نامرات  هېيىت ­ دېدى، ­ كهمىنىلىرى  بايرامنىڭ ­ ههر

 ... قاراڭ، مانا گېزىتلهرگىمۇ يېزىپتۇ ... كهينىدە نامرات بالىالرغا ئىئانه تارقىتىپ تۇرىمهن ­ ئالدى

 يگه يىغدى، بىر ئۈستهلنىڭ ئۈستىگه ئاتامانغا ئېلىپ كهلگهن سوۋغاتالر ساهىبخانا بالىالرنى بىر ئۆ

 كهتكهنىدى  ئېچىۋەتكهنىدى . دۆۋىلىنىپ  دېرىزىنى  كهتكهچكه،  ئىسسىپ  ناهايىتى  مهتىن . ئۆي

 ئىككىمىز ئوچۇق دېرىزە ئالدىدا تۇرغانىدۇق، ئىسسىقتا تهرلهپ كهتكهچكه، ئۇ يهردە تۇرۇپ سوغۇق

 : قايتىش ئۈچۈن رۇخسهت سورىغانىدى، ئاتاماننىڭ دادىسى دادام . تهگكۈزۈۋاپتۇق

 . دېدى ­ ... تېخى تاماق تارتىلمىدى، ئىككى قهدەهمۇ ئىچىلمىدى ­

 . دادام ئىشى بارلىقىنى دەپ ئۆزرە قويدى

 : كوچىغا چىققىنىمىزدا ئاپام ئىچى پۇشۇپ كهتكهن دادامغا

 خانىم ناهايىتى زورالپ كهتكهچكه . تىمهن بۇنداق بولىدىغانلىقىنى بىلمهپ ­ دېدى، ­ كهچۈرىسىز، ­

... رەت قىاللمىغانىدىم

 ... گرادۇسقا چىقتى 39 ئهتىسى قىزىتمام

 هېكمهت . ئالدىنقى كۈنى خېتىڭدە مهندىن هېكمهت توغرۇلۇق خهۋەر بېرىشىمنى سوراپتىكهنسهن

 كهلمىدى  مهكتهپكه  بېرى  ههپتىدىن  بىلمهيمهن . بىر  بولغىنىنى  نېمه  ساۋاقداشالردىن . بىچارىنىڭ

 يوق  بۇ خهۋەرنى . ئۆيىنى بىلىدىغانالرمۇ  ئۇنىڭ ئههۋالى مېنى ناهايىتى بىئارام قىلغانلىقى ئۈچۈن،

 . ئاخىرىغا قالدۇردۇم

 . جاۋابىڭنى ماڭا ئوخشاش كېچىكتۈرمهسلىكىڭنى ئۈمىد قىلىمهن

 زەينهب يالقىر

 دېكابىر، ئهنقهرە ­ 25 يىلى ­ 1963

 هكته بىر داهىي يېتىشتۈرۈلم

 : ساۋاقدىشىم زەينهب

 خۇرسهن  ناهايىتى  ئهسلىگىنىگه  مېنى  ئاپاڭنىڭ  قالغانسىلهر،  بولۇپ  ياخشى  ئىنىڭمۇ  ۋە  سهن

. بولدۇم

 . ساۋاقدىشىڭ ئاتاماننىڭ تۇغۇلغان كۈنىنى تهبرىكلهش چېيىنى ياخشى يېزىپسهن

 بۈگۈنگىچه مېنىڭ تۇغۇلغان كۈنۈم زادى تهبرىكلهنگهن  بۇنداق بىلهمسهن،  ئائىلىمىزدە  ئهمهس،

 يوق  بارمايمهن . ئادەت  تهبرىكلهش چايلىرىغا  كۈنىنى  تۇغۇلغان  ساۋاقداشلىرىمنىڭ  باشقا  . مهنمۇ

 كۈن  ئۈچ  بېرىپ  بولۇپ  مېهمان  ئۆيىگه  تۇغقىنىمىزنىڭ  بىر  بىلهن  ئاپام  تهتىلدە  يازلىق  لېكىن،

 ساۋاقدى  بىر  قىزىنىڭ  تۇغقىنىمىزنىڭ  كۈنلهردە  شۇ  تهبرىكلهش تۇرغانىدۇق،  كۈنىنى  شىنىڭ تۇغۇلغان

 . چېيى بوپتىكهن، مېنىمۇ تهكلىپ قىلدى

 كۈندىكى ئىككى ئىش زادى ئېسىمدىن چىقمايدۇ  بالىنىڭ . شۇ  ناهايىتى شوخ بىر  بۇالردىن بىرى،

 ئاستىن . ئىشى  ئۆينى  قىلىۋەتكهنىدى ­ ئۇ  ئىچىدىن . ئۈستۈن  ئىشىكى  هاجهتخانىنىڭ  چاغدا  بىر

 ئۇر » گۈم ­ گۈم «  توپالندى قىلىپ  ئالدىغا  ئىشىكى  هاجهتخانا  مېهمانالر  پۈتۈن  باشلىدى،  . ۇلۇشقا

 : ئايال ئىشىكنى ئۇرغاچ . هاجهتخانىنىڭ ئىچىدە بىر ئايالنىڭ ئاۋازى ئاڭلىناتتى

 . دەپ ۋارقىرايتتى ­ ! بىرى ئىشىكنى سىرتىدىن تاقاپ قويۇپتۇ، ئېچىۋېتىڭالر ­

 پاكار بويلۇق سېمىز بىر ئادەم قاقاقالپ . اشلىدى ئۆي ئىگىسى هاجهتخانىنىڭ ئاچقۇچىنى ئىزدەشكه ب

 : كۈلۈپ كېتىپ

 . دېدى ­ قېنى ئۇ؟ . چوقۇم مېنىڭ ئوغلۇمنىڭ قىلغان ئىشى ­

 : سېمىز ئادەم ئوغلىنى هېچ يهردىن تاپالمىدى، لېكىن ههدەپ ئوغلىنى ماختاپ توختىمىدى

 ئهقىللىق ­  ناهايىتى  ئۇ  تهگمىسۇن،  تۇرالمايدۇ ... كۆز  ئۇ خانىمن ... جىم  جهزمهن  هاجهتخانىغا  ى

... سوالپ قويغان گهپ

 ئوغلى  ئهقىللىق  ناهايىتى  ئادەم  سېمىز  مۇشتالۋاتسا،  ئىشىكنى  ئىچىدە  هاجهتخانا  ئايال  بىچارە

 : ههققىدە مېهمانالرغا دوكالت بېرىۋاتاتتى

 غان كۈنى دەرسلىرىنى زادى تهكرار قىلمايدۇ، ئىمتىهان ئالىدى ... كۆز تهگمىسۇن، ئۇ بهك ئهقىللىق ­

 بىر قاراپال بىلىۋالىدۇ  مېنى . مهنمۇ باال ۋاقتىمدا شۇنداق ئىدىم، زادى دەرس تهكرارلىمايتتىم . كىتابقا

 شهيتان  تهكرارلىمىسىمۇ ... دوراپتۇ،  ئوغلۇم  مېنىڭ  تهكراراليدۇ،  دەرس  ههممىسى  ساۋاقداشلىرىنىڭ

 كۆچهلهيدۇ  ئهقىللىق . سىنىپتىن  بهك  ئالىقانات  با . بۇ  ئۇنداق  دەرس مهن  كۆتۈرمهي  ش

 ... تهكراراليدىغانالرنى ياخشى كۆرمهيمهن

 : ههممهيلهن ئۆيلهرنى ئارىالپ بۇ ئهقىللىق بالىنى ئىزدىشىۋاتاتتى، سېمىز ئادەم بهخىرامان تۇرۇپ

 . دەپ ۋارقىرىدى ­ كارىۋاتنىڭ تېگىگه قاراڭالر، ئۆيدە دائىم شۇ يهرگه مۆكۈۋاالتتى، ­

 كارىۋاتن  ئېڭىشىپ  ئۇ ساهىبخانا  چۈشتى،  نهرسه  بىر  بېشىغا  يۇقىرىدىن  قاراۋاتقاندا،  تېگىگه  ىڭ

 : سېمىز ئادەم . ئاندىن كىيىم ئىشكابىنىڭ ئۈستىدىن كارىۋاتقا بىر باال سهكرەپ چۈشتى . ئاچقۇچ ئىدى

 ... ئۇنىڭ شوخلۇقى ئهقىللىقلىقىدىن بولغان ... مانا، مهن بايا مېنىڭ ئوغلۇم دېدىمغۇ ­

 . لهن ماختىنىدىغان بۇ باال ئۇ كۈنى ههممهيلهننى بىئارام قىلدى دادىسىنىڭ خىزمىتى بى

 . دېيىلگهن يهنه بىر بالىنىڭ ئىشى زادى ئېسىمدىن چىقمايدۇ » داهىي نامزاتى « شۇ كۈنى

 ئۇ جۈدەڭ، ئالىغاي، . بىز مېهمان بولۇپ بارغان تۇغقىنىمىزنىڭ قىزى مېنى بىر باال بىلهن تونۇشتۇردى

 گاس بولسا كېرەك، . ئۇنىڭ بىلهن قول ئېلىشىپ، ئىسمىنى سورىدىم . باال ئىدى كۆزەينهك تاقىۋالغان

 قېتىم سورىدىم  بىلهن يهنه بىر  قاتتىق ئاۋاز  تېخىمۇ  مهسىله . دەپ ئويالپ،  ناهايىتى قىيىن بىر گويا

 ئېيتتى  ئىسمىنى  كېيىن  ئويالنغاندىن  هازا  بىر  يۈرگۈزىۋاتقاندەك،  پىكىر  سىنىپتا . ئۈستىدە  قانچىنچى

 سورىدىم  بهردى . ئىكهنلىكىنى  جاۋاب  كېيىن  ئويالنغاندىن  ئۇزۇن  گهپ . يهنه  ئۆزلۈكىدىن  ئۇ

 ئۇزۇن ئويلىنىپ ئاندىن جاۋاب بېرەتتى  بىرى گهپ سورىسا،  بۇ بالىدىن ئىچىم پۇشتى، . قىلمايتتى،

 : مېنى ئۇ يهرگه باشالپ كهلگهن تۇغقىنىمىزنىڭ قىزىدىن . ئاخىر ئۇنىڭدىن يىراقالشتىم

 . دەپ سورىدىم ­ باال گالۋاڭمۇ نېمه؟ بۇ ­

 : قىز كۈلۈپ تۇرۇپ

 . دېدى ­ نېمه دەۋاتىسىز، ئۇنى دادىسى داهىي قىلىپ تهربىيىلهۋاتىدۇ، ­

 : يېنىمىزغا كېلىپ سۆزگه ئارىالشقان باشقا بىر قىز

 . دېدى ­ دېيىشىدۇ، » داهىي نامزاتى « ئۇنى بىزنىڭ سىنىپتا ­

 ىپ جاۋاب بېرىدىغان كىشى قانداق داهىي بولسۇن؟ ئىسمىنى سورىسا ئىككى مىنۇت ئويلىن ­

 ئۆگهتكهن ­  شۇنداق  دادىسى  بولمامدۇ،  شۇنداق  سورىسىمۇ « . دە ­ داهىيلىقىدىن  ئىسمىڭنى

 . دېگهندۇ ههقىچان، چۈنكى داهىيالر كۆپ ئويالرمىش » ئويلىماي جاۋاب بهرمه

 بىر  قىز  ئىككى  تولۇقالپ، ­ بۇ  سۆزىنى  نامزاتى « بىرىنىڭ  ماڭا بولغ » داهىي  بالىنى  بۇ  ان

 باشلىدى  داهىيالرنىڭ . چۈشهندۈرۈشكه  پۈتۈن  ئادەممىش،  ئهقىللىق  ناهايىتى  دادىسى  بالىنىڭ  بۇ

 ئارزۇ  بولۇشنى  ئاتىسى  داهىينىڭ  بىر  ئۆزىمۇ  قىلغانمىش،  تهتقىق  يېتىشتۈرۈلگهنلىكىنى  قانداق

 مۇتلهق . قىالرمىش  داهىيالرنىڭ  قارىغاندا،  نهتىجىسىگه  ئاتىلىرى تهتقىقاتلىرىنىڭ  قىسمىنىڭ  كۆپ

 ... شۇنىڭ ئۈچۈن بۇ كىشى خېلىال ياشىنىپ قالغاندىن كېيىن ئۆيلهنگهنمىش . ياشانغان كىشىلهرمىش

. دەپ سورىدىم مهن ­ سىز بۇالرنى قانداق بىلىسىز؟ ئۇ باال دەپ بهرگهن ئوخشىمامدۇ؟ ­

 بىلىدىكهن  ههممىسى  مهههللىدىكىلهرنىڭ  ئىشنى  ه . بۇ  بۇ  ئۆيدە  بولىدىكهن، ههممه  گهپ  هقته

 . ئۇالرمۇ چوڭالردىن ئاڭالپتىكهن

 داهىينىڭ ئاتىسى بولۇش ئۈچۈن يهنه بىر ئاز . بۇ كىشى ئۆيلىنىپتۇ، لېكىن پهرزەنت يۈزى كۆرمهپتۇ

 كېرەك  بولسا  ئۆتكۈزۈۋەتكهن  كۆپرەك  يىلالرنى  دەپ،  بولۇپ . ياشىناي  بىئارام  ئوشۇقچه  ئىشتىن  بۇ

 باال ئاۋاق، ئاجىز تۇغۇلسۇن، . خوتۇنى هامىلىدار بولۇپ قاپتۇ يۈرگهن كۈنلهرنىڭ بىرىدە،  بۇ ئادەم،

 بالىالردىن يېتىشهرمىش . دەپ خۇدادىن تىلهپتۇ  . چۈنكى داهىيالرنىڭ كۆپچىلىكى ئاغرىقچان، ئاجىز

 ئۇ شۇ قهدەر ئاۋاق تۇغۇلۇپتۇكى، مۇبارەكلهپ كهلگهنلهر باشلىرىنى چايقىشىپ، . ئاخىر باال تۇغۇلۇپتۇ

 با  دېيىشىپتۇ بۇ  بولمايدۇ،  ئهي  بوپتۇ . ال  ئهي  ئۇ  هالدا  كۆرۈشىچه، . ههر  كىتابتىن  بىر  ئادەمنىڭ  ئۇ

 بالدۇر  ناهايىتى  سۈتىدىن  ئانا  شائىر  بۇ  ئۆتكهنمىش،  شائىر  بىر  تاالنتلىق  مهشهۇر  ناهايىتى

 بولغانمىش  تاالنتلىق  ئۈچۈن  ئ . ئايرىلغانلىقى  بىر  قىلىش ئۈچۈن  داهىي  بالىسىنى  ئادەممۇ  ايلىق بۇ

 باال بىر ياش ۋاقتىدا سهگۈنچهكتىن يىقىلىپ چۈشۈپ، بىر كۆزى . ۋاقتىدىال ئانا سۈتىدىن ئايرىۋېتىپتۇ

 بۇنىڭدىن دادىسى ناهايىتى خۇشال بوپتۇ  زامانىسىدا . ئالىغاي بولۇپ قاپتۇ،  ئۆز  ئۇنىڭ دېيىشىچه،

 ئىكهن  ئالىغاي  يازغۇچى  بىر  مهشهۇر  كېچه ... ئۆتكهن  باال ­ هازىر  ئادەم كۈندۈز،  بوي  پاكار  م

 . بولسىكهن، دەپ خۇدادىن تىلهيدىغان بوپتۇ، چۈنكى داهىيالرنىڭ كۆپىنچىسىنىڭ بويى پاكار ئىكهن

 ئېيتىدىغانلىقىنى  ئويلىنىپ  ئىسمىنىمۇ  ئۈچۈن  نېمه  بالىنىڭ  كېيىن،  ئاڭلىغاندىن  بۇالرنى  مهن

 ... االلماي تۇرۇپ كېتىدىكهن مېنىڭچه، باال ئويلىمايدىكهن، بهلكى ئىسمىنى ئېسىگه ئ . چۈشهندىم

 بولدۇم  بىئارام  ناهايىتى  كهلمىگهنلىكىگه  مهكتهپكه  هېكمهتنىڭ  قانداق . دوستۇڭ  بىچارە  ئۇ

... بولغاندۇ

 بارالمىدىم  مهكتهپكه  ئۈچۈن  سالدۇرغانلىقىمىز  ۋاكسىنا  مهكتهپته  تۈنۈگۈن  هازىر . بىز  خهتنى  بۇ

 سالىمهن  كېلىپ . پوچتىغا  قايتىپ  ئۆيگه  ئىشلهيمهن ئاندىن  تاپشۇرۇقلىرىمنى  ۋاكسىنا . هېساب

 . سېلىنغان سول قولۇم ئاغرىۋاتقاچقا مىدىرلىتالمايۋاتىمهن

 . خوش، زەينهب، ساڭا خهيرلىك ۋە مۇۋەپپهقىيهتلهر تىلهيمهن ­ خهير

 ئهخمهت تارباي

 دېكابىر، ئىستانبۇل ­ 29 يىلى ­ 1963

 تاما كۆل بوالر ­ تاما

 : ساۋاقدىشىم ئهخمهت

 ئىككى كۈننىڭ ئالدىدا خېتىڭنى، خېتىڭدىن بىر كۈن ئاۋۋال يېڭى يىلىمنى تهبرىكلهپ ئهۋەتكهن

 تاپشۇرۇۋالدىم  كۆپتىن . ئاتكىرتكاڭنى  ئىككىلىسىگه  ئېيتىمهن ­ ههر  رەهمهت  ساڭا . كۆپ  مهنمۇ

لدا ههر ها . ئۆتكهن يىلنىڭ ئاخىرقى كۈنى يېڭى يىلنى تهبرىكلهپ بىر دانه ئاتكىرتكا ئهۋەتكهنىدىم

 ساڭا ئوخشاش، مهنمۇ ساڭا . لېكىن، سېنىڭ ئاتكىرتكاڭ بهكمۇ چىرايلىق ئىكهن . تاپشۇرۇۋالغانسهن

 كهلمهپتۇ  ئهقلىمگه  زادى  ئهۋەتىش  سىزىپ  رەسىم  پارچه  ئوخشاش . بىر  ساڭا  ئېيتسام،  راستىمنى

 سىزالمايمهن  رەسىم  ساۋاقدا ... دە ­ چىرايلىق  يهردىكى  بۇ  رەسىمىڭنى  سىزغان  شلىرىمغا ئاتكىرتكىغا

 . كۆرسهتتىم، ئۇالر ناهايىتى ياقتۇردى

 بۇنى  كۈن بولدى،  قىزىق بىر  يېڭى يىل كېچىسىدىنمۇ  يېڭى يىلنىڭ بىرىنچى كۈنى بىزنىڭ ئۆيدە

 . ساڭا يېزىشىمغا ئهرزىيدۇ

 ئىقتىسادچىل  ئىنتايىن  داداممۇ  دېمهكچى . ئاپاممۇ،  پىخسىق  ئۇالرنى  قالمىغىن،  چۈشىنىپ  خاتا

 سىياه قهلىمىمنىڭ . كىن، ههر ئىككىلىسى، يوتقانغا قاراپ پۇت سۇنىمىز، دەپ ئوياليدۇ لې . ئهمهسمهن

 ماڭا  دادام  قويسام،  تاشالپ  ئۈستىگه  ئۈستهل  ئۇنتۇپ  سېلىشنى  قالپىقىنى « : قالپىقىنى  قهلىمىڭنىڭ

 . يهرگه چۈشۈپ كهتسه ئۇچى سۇنىدۇ . سالمىساڭ، ئۇچىدىكى سىياهى قۇرۇپ كېتىپ يازالماي قالىسهن

 . دەپ نهسىههت قىلىپ كېتىدۇ » ئادەم ئىقتىسادچىل بولۇشى كېرەك . ۇالرنىڭ ههممىسى زىيان ب

 بېتىگىال يازسا ياكى بىر  ئىككى ۋاراقنى تاشالپ كهتسه، ئاپام ئۇنىڭغا ­ ئىنىم دەپتهر ۋارىقىنىڭ بىر

 بىر ۋاراقتىن ههر كۈنى مۇشۇنداق . تاما كۆل بولىدۇ ­ زىيانداش بولما، ئوغلۇم، تاما « : نهسىههت قىلىپ

. دەيدۇ » بۇ ئهپسۇسلىنارلىق ئىش ئهمهسمۇ؟ . زايه قىلساڭ، يىلدا يوغان بىر توپالم بولىدۇ

 يىتتۈرىدۇ  كۆپ  قېرىندىشىنى  ئاپام . مهتىن  چاغالردا،  ئېلىشتىن « : بۇنداق  قېرىنداش  ساڭا

 . دەپ ۋارقىراپ كېتىدۇ » ! زېرىكتىم

 ئىش  ياخشى  ئهلۋەتته  ب . ئىقتىسادچىللىق  زىيادە لېكىن،  ههددىدىن  ئۆيدىكى  ىزنىڭ

 : مومام مېنىڭ ئىقتىسادچىل بولمىغانلىمىدىن ئاغرىنىپ . ئىقتىسادچىللىق ئىچىمنى پۇشۇرۇشقا باشلىدى

 . دەيدۇ » تاما كۆل بوالر ­ تاما ... قىزىم، بىر بولمىسا، مىڭ بولماس «

 بې  ئۇنى  بهرگهنىدى،  ئېلىپ  قۇتا  تۆشۈكلۈك  يىغىدىغان  پۇل  پارچه  ماڭا  چاغدا بوۋام  : رىدىغان

 . دېگهنىدى » قېنى دەپ باققىنا، قانداق بولىدىكهن؟ . تاما كۆل بوالر ­ ئۇنتۇما، تاما «

 دەپ » تاما نېمه بوالتتى؟ ­ تاما « : بوۋام ههمىشه شۇنداق، بىزگه بىر نهرسه ئېلىپ بهرسه، كهينىدىنال

 دەپ » ! ئاپىرىن « : رۇپ ئاندىن ئۇ سوزۇپ تۇ . دەپ جاۋاب بېرىمىز بىز » كۆل بولىدۇ، بوۋا « . سورايدۇ

 . كېتىدۇ

 بىزنىڭ ئۆيدە بۇ ماقالنىڭ . دېگهن بۇ ماقالنى توال ئاڭالپ زېرىكتىم » تاما كۆل بوالر ­ تاما « مهن

. بىر كۈندە بىر نهچچه قېتىم تهكرارالنمايدىغان كۈنى يوق

 ىكى يېڭى يىل ئىلگىر . يېڭى يىل كېچىسى ئاپام بىلهن دادام قوشنىلىرىمىز بىلهن بىر كۇلۇبقا بېرىشتى

 . كېچىلىرىنى ههممىمىز بىلله ئۆيدە ئۆتكۈزەتتۇق

 . دادامنىڭ ساۋاقدىشى بولغان قوشنىلىرىمىزدىن بىرى كۇلۇبتا ئالدىنئاال ئورۇن تۇتۇپ قويۇپتىكهن

 كېتىشتى  ۋاقتىدا  تاماق  كهچلىك  كۇلۇبقا  ئۆتكۈزۈش . ئۇالر  كېچىسى  يىل  يېڭى  بىزنىڭ  دادام

 خېلى كهچ . مىمىز بىرلىكته كهچلىك تاماقنى يېدۇق، بىلله كۆڭۈل ئاچتۇق ئادىتىمىزنى بۇزمىدى، ههم

 ئېلىپ كېتىشتى  ههدەمنى  دادام  بىلهن  ئاپام  ئۆيدە . بولغاندا،  بىلهن  بىز  ئىككىسى  مومام  بوۋام،

 . بىز قارتا ئوينىدۇق ۋە باشقا ياخشى ئويۇنالرنى ئورۇنالشتۇردۇق . قالدى

 . الدۇق يېڭى يىل كىرگهندىن كېيىن يېتىپ ق

 يوق  هېچكىم  ئۆيدە  ئويغانسام،  دەپ . ئهتىسى  ئوخشايدۇ،  كهلمىگهن  قايتىپ  تېخىچه  ئاپامالر

 : بىر ئازدىن كېيىن مهتىن هۇجرامغا كىرىپ . ئويالپ، ئورنۇمدا ئويغاق ياتتىم

 . دېدى ­ ئۇالرغا نېمه بولغاندۇ؟ ­

 نېمه بولدىكىنتاڭ؟ ­

 س ­  بىلهنال  كىيىملىرى  ههدەم  باققىنا،  ئۈستىدە قاراپ  گىلهمنىڭ  دادام  قاپتۇ،  ئۇخالپ  افادا

. ئۇخالۋېتىپتۇ، ئاپام يوق تۇرىدۇ

 كىيىملىرىنى  مېهمانلىق  ههدەم  كېتىپتۇ،  ئۆيىگه  مومام  بىلهن  بوۋام  قارىسام،  تۇرۇپ  ئورنۇمدىن

 يېتىپتۇ  ساپادا  ئورالغ . سالمايال  لېنتىالر  قهغهز  رەڭگارەڭ  بوينىغا  قىيىقچىلىرى،  قهغهز  ان، چاچلىرىدا

 قالپاق  قهغهز  پۇتىغا  بىر  بار،  نىقابى  قىزىقچىلىق  دادامنىڭ يۈزىدە  ئۇخالۋاتقان  گىلهمنىڭ ئۈستىدە

 بىر پېيى . يالغۇز ئاپامال ئورۇن ئىچىدە يېتىپتۇ . كىيىلىپ قاپتۇ  لېكىن توپلىيىنىڭ بىر پېيى كارىدوردا،

 ... هۇجرىسىدا تۇراتتى

 بىراق . ئاران دېگهندە ئويغىتىپ كارىۋىتىغا ياتقۇزدۇق ئاپامنىڭ ئۈستىنى يېپىپ قويدۇم، ههدەمنى

 . دادامنى ههرقانچه قىلىپمۇ ئويغىتالمىدۇق

 بىر  ئۇالر  كېيىن  كېلىشتى ­ چۈشتىن  ئېسىگه  ئويغىنىپ  ئۇ . بىردىن  ئىدى،  ئاپام  ئويغانغان  باشتا

 ىدىكى زىننهت ههدەم ههممىدىن كېيىن ئۇيقۇسىنى ئاچتى، بىر ئازدىن كېيىن بوين . دادامنى ئويغاتتى

 . بۇيۇملىرىنىڭ يوقلىقىنى ئېيتتى، كېچىدە بىر يهردە چۈشۈرۈپ قويغان بولۇشى مۇمكىن

 پۇلدىن  نۇرغۇن  ۋە  سىنىغانلىقى  تهلىيىنى  كىرگهندە  يىل  يېڭى  دادامنىڭ  بىلهن  ئاپام

 : بىر چاغدا ئاپام دادامغا . ئايرىلغانلىقىنى ئۇالرنىڭ سۆزلىرىدىن بىلدىم

 . دېدى ­ انداق ئۆتكۈزىمىز؟ خوش، بۇ ئاينى ق ­

. دېدى دادام ­ شىركهتتىن قۇتقۇزۇش پۇلى ئالىمهن، ­

 : مومام . چۈشتىن كېيىن بوۋام بىلهن مومام كهلدى . ئادەتته بىزنىڭ ئۆيدە بۇنداق گهپلهر بولمايتتى

 . دەپ سورىدى ­ ياخشى ئوينىدىڭالرمۇ؟ ­

 بولدى ­  ئهمدى  ئالال،  كېچىس . يا  يىل  يېڭى  كېيىن  يهردە بۇنىڭدىن  باشقا  ئۆيۈمدىن  ىنى

 . دېدى ئاپام ­ ئۆتكۈزمهيمهن،

 : ئاپام مهتىن بىلهن ئىككىمىزنى بىر چهتكه تارتىپ

 . دېدى ­ بالىالر، پۇلۇڭالر بولسا بېرىپ تۇرۇڭالر، ئهته قايتۇرۇپ بېرىمهن، ­

 بهردۇق  ئاپامغا  قېقىلدى . پۇللىرىمىزنى  ئىشىك  كېيىن  ئازدىن  نۇر . بىر  قىزى  تهن قوشنىمىزنىڭ

 كىرگهنىكهن  ئېلىپ  باغاقچىنى  بىر  بهرگهن  يېزىپ  دادىسى  ئهكىرىپ . دادامغا  دادامغا  باغاقچىنى

 : كېتىۋېتىپ ئوقۇپ باقتىم

 ئۆيگه قانداق . دوستۇم، تۈنۈگۈن كېچىدىكى ئههۋالدىن خهۋىرىڭ بار، مهندە بىر تىيىنمۇ قالماپتۇ »

 ماڭا يۈز لىرا بېرىپ تۇراالمسهن؟ . ئهپكهلدىڭالر ههر هالدا سىلهر . كهلگهنلىكىمىزنى بىلمهيمهن

«... ساڭا كۆپ رەهمهت

 دادام دوستىغا  ئاپام بىلهن بىر نېمىلهرنى دېيىشتى،  بهرسهم،  پۇل يوق، بېرىپ « : خهتنى دادامغا

 كهلدى » تۇرالمايمهن  كهلگۈلۈك ههدەمنىڭ پۇل قاپچۇقىغا  ئاخىر  بۇ . دەپ قاندق ئېيتالىسۇن؟  ئۇالر

 بىزگه  ئېيتتى ئىشنى  ههدەمگه  بارىنى . ئۇقتۇرماي  ئىچىدە  ئېچىپ،  قاپچۇقىنى  پۇل  ئۇنىڭ  ئاندىن

 . مهتىندىن نۇرتهننىڭ دادىسىغا چىقىرىپ بهردى

 كۈنى مهتىن قېرىندىشىنى ئىزدەپ تاپالمىدى  قېتىمقىدەك قېرىندىشىنى يىتتۈرۈپ . شۇ  يهنه ههر  ئۇ

 : ئاپام ئاچچىقالپ . قويغانىدى

 ئهزەلدى ­  بالىزە،  زېرىكتىم بۇ  ئېلىشتىن  قېرىنداش  ساڭا  ئهمدى  بهتخهج،  ۋارقىراپ ­ ! ن  دەپ

 . كهتتى

 : بوۋاممۇ ههر قېتىمقىدەك نهسىههت قىلىشقا باشلىدى

 ئېيتىپ باققىنا، نېمه بولمىسا، نېمه بولماس؟ ! بىر بولمىسا، مىڭ بولماس ­

 . دېدى مهتىن ­ ! بىر بولمىسا، مىڭ بولماس ­

 ر، ئېيتىپ باقه، قانداق بولىدىكهن؟ تاما كۆل بوال ­ تاما ! ئاپىرىن ­

 : مهتىندىن ئاۋۋال مهن جاۋاب بېرىۋەتتىم

 ! كۆل بولماس ­

 نېمه؟ كۆل بولماس دېدىڭمۇ؟ ­

. شۇنداق، بوۋا ­

 . دېدى بوۋام قاپىقىنى تۈرۈپ ­ ئهمىسه نېمه بولىدۇ؟ ... هه ­

 ... تاما، تاما، تاما . .. تامچىالر چۈشكهن يهر چوڭقۇر بولسا كۆل بولىدۇ، بىراق چوڭقۇر بولمىسا ­

 ئاندىن؟ ... هه ­

 ... سهل بولۇپ ئېقىپ كېتىدۇ ­

 . دادام ماڭا هومىيىپ قارىدى

 بىز . يېڭى يىلنى مۇشۇنداق باشلىدۇق  يىلقى يېڭى يىل كېچىسىنى ئۆيدە  ئاپام بىلهن دادام كېلهر

 . بىلهن بىلله ئۆتكۈزمهكچى

 سهن يېڭى يىل كېچىسىنى قانداق ئۆتكۈزدۈڭ؟

 . ى يىلدا ساڭا مۇۋەپپهقىيهت ۋە بهخت تىلهيمهن يېڭ

 زەينهب يالقىر

يانۋار، ئهنقهرە ­ 2 يىلى ­ 1964

 يېڭى يىلنى ياخشى باشلىدۇق

 : زەينهب

 . يېڭى يىللىق ئاتكىرتكاڭنى ئالغىنىمغا خېلى بولدى، رەهمهت ساڭا

 ئۆتكۈزدۇق  يېڭى يىل كېچىسىنى چوڭ دادامالرنىڭكىدە  ۇالرنىڭ ئۆيى چوڭ، كىچىك چۈنكى ئ . بىز

 . دادامالرمۇ كهلدى

 رادىئونى  ئولتۇردۇم،  تهسته  كىرگۈچه  يىل  يېڭى  ئۈچۈن،  ئادەتلهنگهنلىكىم  يېتىشقا  بالدۇر  مهن

 . ئاڭالپال ئۇخالپ قاپتىمهن

 ئىدى  كۈنلهردىكىدەكال  باشقا  خۇددى  ئۆي  بىزنىڭ  سىلهرنىڭ . ئهتىسى  كۈنى  يىل  يېڭى  لېكىن،

 ئىش  بولغان  هېسابلىناتتى ئۆيدە  ئىشالر  ئادەتتىكى  ئۆيدە  بىزنىڭ  پۇل . الر  كۆپ  سىرتتا  دادام

 . خهجلىۋەتسه، دەردىنى ئۆيدە چىقارماقچى بوالتتى

 ئهتىسى ئىستاكانغا تولدۇرۇپ . ئۇ بهزى كېچىلىرى كهچلىك تاماقنى دوستلىرى بىلهن سىرتتا يهيدۇ

 ئىستاكانغا سۇنى ئىچىپ كېتهلىگۈدەك « : قۇيغان سۇنىڭ ههممىسىنى ئىچىۋەتمىسهم، ئاچچىقى كېلىپ

. دەيدۇ » ! سۇنى ئىسراپ قىلما ! قۇي

 گۈل  ئۇنى ئىسراپ بولمىسۇن دەپ،  ئېشىپ قالسا،  ئىككى ئىلىك سۇ  ئىستاكاننىڭ تۈۋىدە  ئهگهر

 تۆكىدۇ  ئىلتىپات . قاچىسىغا  كۆپ  خېلى  دوستلىرىغا  كېچه  ئالدىنقى  دادامنىڭ  چاغالردا  بۇنداق

 . ۈشىنىمهن قىلىۋەتكهنلىكىنى چ

 دەپ ۋارقىرىغىنىدا، دادامنىڭ بىر » ! ئىسراپ بولىدۇ ! چىش چوتكىسىغا پاستىنى ئانچه كۆپ سىقما «

 . كىملهرگه زىياپهت بهرگهنلىكى مهلۇم بولىدۇ

 تانىنى زايه قىلما، ئاۋايالپ يېشىپ بىر « : بىرەر بوالق نهرسىنىڭ يىپىنى يېشهلمهي كهسكىلى تۇرسام

 دادامنىڭ دوستلىرىنى مېهمان قىلغانلىقىنى . پ تهلىم بېرىدۇ دە » ! يهرگه ئېلىپ قوي  بۇنداق چاغدا،

 . چۈشىنىمهن

 يهردە چاي ئىچسه، پۇلىنى چوقۇم ئۆزى تۆلىۋەتمىسه  بىر  بىلهن بىلله تاماق يېسه،  دادام باشقىالر

 » ... لهيمهن پۇلنى ئۆزۈم تۆ ... ههرگىز ئۇنداق قىلما، بولمىسا رەنجىيمهن « : يېنىدىكىلهرگه . ئۇنىمايدۇ

 . دەپ تۇرۇۋالغانلىقىنى كۆپ قېتىم كۆرگهنىدىم

 كونا گېزىتلهرنى ئىسراپ قىلماي ساقالپ قويۇڭالر، « : تارتىشنىڭ ئهتىسى، ئۆيدە ­ لېكىن، بۇ تاالش

 تۇتۇرۇققا  ئوچاققا  هېچبولمىغاندا  ساتىسىلهر،  يىغىپ قويساڭالر  بولىدۇ،  كېرەك  يۆگىسهڭالر  نهرسه  بىر

 . دەيدۇ » !... بولسىمۇ ئهسقاتىدۇ

 ماقال  ئېيتىلىدىغان  كۆپ  ئهڭ  ئۆيدە  بوالر « سىلهرنىڭ  كۆل  تاما  ئۆيدىمۇ » تاما  بىزنىڭ  بولسا،

لېكىن، دادام سىرتتا ئورۇنسىز پۇل . دېگهن ماقال ئهڭ كۆپ ئېيتىلىدۇ » ساقال ساماننى، كېلهر زامانى «

 كېتىدۇ  قىلىپ  مهردلىك  ناهايىتى  بىزگه  ئۆيدە  يى . خهجلىمىسه،  ئهتىسى يېڭى  ئۇنىڭ  ۋە  كۈنى  ل

 فېۋرالدىكى . ماڭا يېڭى يىللىق سوۋغات قىلىپ بىر يۈرۈش سۇ بوياق ئېلىپ بهردى . شۇنداق بولدى

 . ئىككى ههپتىلىك تهتىلدە رەسىم سىزىشنى مهشىق قىلىمهن

 . يېڭى يىلدا پۈتۈن ئائىلهڭلهرگه بهخت تىلهيمهن

 ئهخمهت تارباي

 يانۋار، ئىستانبۇل ­ 5 يىلى ­ 1964

 بولۇمسىز قىز

 : قهدىرلىك ساۋاقدىشىم ئهخمهت

 بېرەي  خهۋەر  توغرۇلۇق  هېكمهت  ساڭا  بىلهن  باشلىدى . ئالدى  كېلىشكه  مهكتهپكه  . هېكمهت

 . دادىسى ئاپىسى بىلهن يارىشىپ قاپتۇ، بۇنىڭ ئۈچۈن ئۇ بهكمۇ خۇشال

 ههمم  توپالپ  خهتلىرىڭنى  ئهۋەتكهن  ماڭا  ئېيتاي،  خهۋەرنى  بىر  بويىچه يهنه  چېسالسى  ىسىنى

. قارا، قانداق بولغانلىقىنى ئېيتىپ بېرەي . بۇ ئىشنى ئۆز ئهقلىم بىلهن قىلغىنىم يوق . رەتلهپ چىقتىم

 ئىسمىم  بىر  يهنه  مېنىڭ  ئۆيدە  قىز « بىزنىڭ  مېنىڭ . » بولۇمسىز  ههدەملهر  دادام،  ئاپام،

 . ىزىقىمهن، بىراق قولۇمدىن كهلمهيدۇ رەتلىك بولۇشقىغۇ ق . رەتسىزلىكىمنى، بىپهرۋالىقىمنى ئهيىبلهيدۇ

 ئىچىنى  ئۆينىڭ  بىلمهي،  قويغىنىمنى  نهگه  دەپتىرىمنى  تاپشۇرۇق  ئهتىگهندە،  كۈنى  يهكشهنبه

 ... قىزىم، ساڭا نېمه بولدى؟ تۇتقانلىكى نهرسهڭنى يوقىتىسهن « : توڭتهي قىلىۋاتاتتىم، ئاپام ­ ئوڭتهي

 . دەپ كايىپ كهتتى »

 شۇنداق؟ مهن نېمى « : ئۆزۈمگه ­ ئۆز  باشلىدى » شقا  كايىشقا  داداممۇ  . دەپ بىئارام بولۇپ تۇرسام،

 بوۋام بىلهن مومام بىزنىڭ ئۆيدە ئىدى، ئۇالرمۇ چېچىالڭغۇلۇقۇمدىن ئاغرىنىشتى، ههدەممۇ ئۇالردىن

 : پهقهت مهتىن مهن تهرەپ بولغاچقا، يېنىمغا كېلىپ . قېلىشمىدى

 . دېدى ­ ... پ قويىدۇ بۇ ئۆينىڭ ئىچىدە ئادەم ئۆزىنىمۇ يىتتۈرۈ ­

 بهس  كهلدىكى ­ ههممهيلهننىڭ  ئېغىر  شۇنچىلىك  ماڭا  كېتىشلىرى  ئهيىبلهپ  دەرهال ... بهسته

 نهرسه  هۇجرامدىكى  كىتابلىرىمنى،  باشلىدىم ­ ئۈستىلىمنى،  رەتلهشكه  ئۈستىلىمنىڭ . كېرەكلىرىمنى

 ئىككى ئاتك  گىرىمى،  لهۋ  تال  كىتابلىرىمنىڭ ئارىسىدىن بىر  ئهرلهرنىڭ بىر تارتمىسىدىن،  ۋە  ىرتكا

 ئۇالر مېهمانخانىدا ئولتۇرۇپ تېخىچه مېنى . بۇالرنىڭ ئېلىپ مېهمانخانىغا كىردىم . پاي پايپىقى چىقتى

 : بىر پاي ئهرلهر پايپىقىنى ئېگىز كۆتۈرۈپ . ئهيىبلىشىۋاتاتتى

 . دەپ ۋارقىرىدىم ­ بۇ پايپاق كىتابلىرىمنىڭ ئارىسىدا تۇرىدۇ، كىمنىڭ؟ ­

 : دادام ئاپامغا

 . دېدى ­ تۈنۈگۈن ئهتىگهندە سهن ئىزدەپ تاپالمىغان پايپىقىم ئهمدى چىقتى، ... هه ­

 . دەپ سورىدىم ئارقىدىنال يهنه ­ بۇ لهۋ گىرىمى كىمنىڭ؟ ­

. دېدى ئاپام ­ قهيهردىن چىقتى؟ مهنمۇ ئۇنى ئىزدەپ تاپالماي تۇراتتىم، ­

 ... بىرى ئۈستىلىمنىڭ ئۈستىگه قويۇپ قويۇپتۇ ­

 . دېدى ئاپام ­ دە، ­ كهن كۈنى شۇ يهردە ئۇنتۇپ قاپتىكهنمهن ئۆت ... هه ­

 : مهن ئاتكىرتكىالرنى كۆتۈرۈپ

 . دېدىم ­ بۇالر كىمنىڭ؟ ­

 . ههدەم شهلپهردەك قىزىرىپ كهتتى

 . دېدى ئۇ ­ ئۇالرنى قهيهردىن ئالدىڭ؟ ­

 ئوقۇمىدىم ­  خهتلهرنى  كهينىدىكى  قويۇپتۇ،  سېلىپ  ئارىسىغا  كىتابلىرىمنىڭ  دەپ ­ بىرى

 . كىرتكىالرنى ئۇنىڭغا بهردىم ئات

 قېرىشقاندەك قهلىمىمنى تاپالمىغانىدىم،  ئولتۇردۇم،  ئاندىن دەرس تهكرارالش ئۈچۈن ئۈستىلىمدە

 : ئاپام سهل ئاچچىقالپ

 . دېدى ­ يهنه نېمىنى ئىزدەۋاتىسهن؟ نېمهڭ يوق تۇرىدۇ؟ ­

 . دېدىم ­ قهلىمىمنى كۆردۈڭالرمۇ؟ ­

 . دەپ، ئاپامنىڭ ئېچىلدى ئاغزى، يۇمۇلدى كۆزى ­ ايسهن، بىر تال قهلىمىڭگه ئىگه بواللم ­

 . دېدى موماممۇ كايىپ ­ ههي قىز، سهن بولۇمسىزلىقىڭنى قاچان تاشاليسهن؟ ­

 جاي ­  نهرسهڭنى  ههممه  ساڭا  گهپ ­ قىزىم،  زادى  سهن  ئېيتتىم؟  قېتىم  قانچه  دەپ  قوي  جايىغا

 . دېدى دادام ­ ئاڭلىمامسهن؟

 . شىمغا تهگدى ههدەممۇ ئۇالرغا يان بېسىپ چى

 . دېدى ئۇ ­ ! هازىرچه مېنىڭ قهلىمىمنى ئىشلىتىپ تۇر، لېكىن بۇنىمۇ يوقىتىپ قويما يهنه ­

 : ههدەم قهلىمىنى ئاچىقىپ بېرىش ئۈچۈن هۇجرىسىغا كىرىپ كېتىپ، ئۇ يهردىن ۋارقىرىدى

مېنىڭ قهلىمىمنى كىم ئالدى؟ كۆرگهن كىشى بارمۇ؟ ­

 : مومام چاچلىرىمنى سىالپ پهرىشان بولۇپ كهتكىنىمنى كۆرگهن

 چۆرۈۋاتىدۇ ­  ئۆينى  بىر  چوڭ  قىزالر  دېمهتلىك  سهن  تېخىچه . قىزىم،  بولساڭ  سهن

 . دېدى ­ چېچىالڭغۇلۇق ياخشى ئىش ئهمهس، ... قهلىمىڭنىمۇ جايالشتۇرالماي يۈرىسهن ­ دەپتهر

 : بىر ياقتىن ئاپام كوتۇلدىغىلى تۇردى

 ... ئىدى، توۋا خۇدايىم، بۇ قىز كىمنى دورىدىكىنتاڭ ئائىلىمىز بويىچه هېچكىم بىپهرۋا ئهمهس ­

 مهن . بۇالر بىزنىڭ ئۆيدە ههمىشه ئاڭالپ كېلىۋاتقان سۆزلهر ئىدى، هازىر ئۇنىڭغا كۆنۈپ قالدىم

 تارتاتتۇق  تهپ  ههممهيلهن  ئهمهس،  مهنال  تارتاتتىم،  تهپ  بوۋامدىن  بهك  پېنسىيىگه . ههممىدىن

 داداممۇ چىققان پولكوۋنىڭ بوۋام ناهايىتى  قورقاتتى،  ئۇنىڭدىن تېخىمۇ  ئاپام  ئىدى،  قوپال ئادەم

 . تهپ تارتاتتى

 . دېدى بوۋام ­ هاياتلىقتا مۇۋەپپهقىيهتنىڭ ئهڭ چوڭ شهرتى تهرتىپلىك بولۇش، ­

 مىجهز  يازغانىدىم ­ بوۋامنىڭ  ساڭا  خېتىمدە  قېتىمقى  ئۆتكهن  قىلدىمۇ، . خۇيىنى  گهپ  بىرىگه  ئۇ

 . ۇ جاۋابىنى ئالماي قويمايد

 . دەپ سورىدى ئۇ مېنىڭدىن ­ دەپ باققىنا، مۇۋەپپهقىيهتنىڭ شهرتى نېمىكهن؟ ­

 . تهرتىپلىك بولۇش، بوۋا ­

 قېنى، نېمىسى بولۇشى كېرەك؟ . ههر نهرسىنىڭ قويىدىغان ئايرىم ئورنى بولۇشى كېرەك ! ئاپىرىن ­

 . ههر نهرسىنىڭ ئورنى بولۇشى كېرەك ­

 ئ ! ئاپىرىن ­  ئالىسهن » شارتتىدە « ىزدىگهن نهرسهڭنى قولۇڭنى ئۇزاتتىڭمۇ،  دەپ . قولۇڭغا  قېنى،

 باققىنا، قانداق قىلىدىكهنسهن؟

... قولۇڭنى ئۇزاتقان هامان ئىزدىگهن نهرسهڭنى ئۆز جايىدىن ئاالاليسهن ­

 دادامنىڭ دېيىشىچه، بوۋامنىڭ دېگهن ههربىر سۆزىنى قايتۇرۇپ سورىشى ههربىيلىكته قېلىپ قالغان

 . ئهرلهرگه دەرس بهرگهندەك گهپ قىلىشى ههربىيلىكته ئادەت بولۇپ قالغانمىش . ن ئادىتى ئىكه

 ئېيتىسىز، ­  بوۋامغا، ­ راست  دادام  يۇمۇپ ­ دېدى  كۆزۈمنى  نهرسهمنىڭ نهدىلىكىنى  بىرەر  مهن

 قولياغلىقىمنىڭ، چاقمىقىمنىڭ . تۇرۇپ تاپااليمهن، چۈنكى ههممه نهرسهمنى بهلگىلىك يهرگه قويىمهن

 . پۇل قاپچۇقۇم ههر دائىم بىر يانچۇقۇمدا تۇرىدۇ . يانچۇقۇمدا ئىكهنلىكىنى يادا بىلىمهن قايسى

 . دېدى بوۋام ­ ناهايىتى ياخشى، مانا شۇنداق بولۇش كېرەك، ­

 : مهتىن بىلهن ماڭا تهلىم بېرىش ۋە ئۈلگه بولۇشنى ئوياليدىغان دادام

 ياخشى قاراڭالر، ­ تۇرۇپ كۆزلىرىنى يۇمدى، دېدى ۋە ئورنىدىن ­ قاراڭالر، هازىر سىناپ باقايلى، ­

 ئىكهنلىكىنى تاپىمهن  نېمهمنىڭ نهدە  يۇمۇقلۇق،  دائىم پىنجىكىمنىڭ سول . كۆزلىرىم  ههر  چاقمىقىم

 . ئىشهنمىسهڭالر قاراپ بېقىڭالر ... تهرەپ پهستىكى يانچۇقىدا تۇرىدۇ

 سالدى،  يانچۇقىغا  ئېيتقان  ئۆزى  قولىنى  سول  يۇمۇپ،  كۆزلىرىنى  چاقمىقىنى ئۇ  ئاختۇرۇپ  خېلى

 . تاپالمىدى

 قانداق گهپ؟ ­  ئاچچىقالپ، ­ بۇ  ئۇ  چاغدا  يانچۇقلىرىنى ­ ... ههيران قاالرلىق ئىشقۇ ­ دېدى بىر

 سۆزىنى  ئۈچۈن  چاندۇرماسلىق  ئاخىر  تاپالمىدى،  چاقمىقىنى  ئاختۇرۇپ  هازاغىچه  بىر  يهنه

 يې ­ ئۆزگهرتتى،  قويىدىغان  دائىم  ههر  قهلىمىمنى  تۇرۇپ مهسىلهن،  يۇمۇپ  كۆزۈمنى  رىمدىن

 تۇرىدۇ ... تاپااليمهن  يانچۇقىدا  قويۇن  تهرەپ  سول  كاستۇمۇمنىڭ  قاراپ . قهلىمىم  ئىشهنمىسهڭالر

... بېقىڭالر

 ئهمهس،  قهلىمىنى  سېلىپال  يانچۇقىغا  قويۇن  تهرەپ  سول  كاستۇمىنىڭ  قولىنى  ئوڭ  دادام  لېكىن،

 : تېرمومېتىرنى ئالدى ۋە

 دېمىدىممۇ ­  ئاچتى ­ ... مانا  كۆزلىرىنى  ههيران ­ دېگىنىچه  كۆرۈپ  تېرمومېتىرنى  قولىدىكى  دە،

 قويدى،  كۈلۈپ  ئاچچىق  ئىشقا ­ بولغىنىدىن  ئهتىگهنلىكى  قالغانىدى،  ئاغرىپ  مهتىن  ئۆتكهندە

 باققانىدىم  كۆرۈپ  قىزىتمىسىنى  قاپتۇ . ماڭغۇچه  يانچۇقۇمدا  تېرمومېتىر  چاغدا  خاتىرە . شۇ  ئهمدى

 ... خاتىرە دەپتىرىم ههر دائىم كاستۇمۇمنىڭ مهيدە يانچۇقىدا تۇرىدۇ ... دەپتىرىمنى تاپاي

 : دە ­ ئۇ يهنه كۆزلىرىنى يۇمۇپ قولىنى يانچۇقىغا سالدى

 . دەپ كۆزلىرىنى ئاچتى ­ مهيدە يانچۇقۇم نهدە قالدى؟ ­

 رەپتىكى مهيدە يانچۇق سول ته ­ دېدى ئاپام، ­ ئۇ كاستۇمىڭىزنى ماشىنىچىغا ئۆرۈتكهنىدىڭىزغۇ، ­

 دە؟ ­ ئوڭ تهرەپكه ئۆتۈپ قالغىنىنى تېخىچه بىلمهيدىكهنسىز

 ئېلىپ  جايىدىن  ئۆز  بولسىمۇ  نهرسىنى  بىرەر  قۇتۇلۇش ئۈچۈن  ئههۋالىدىن  قىيىن  ئۆزىنىڭ  دادام

 : كۆرسهتمهكچى بولدى

 قىدا، يهنى مانا توغرا، كىچىك خاتىرە دەپتىرىم ههمىشه كاستۇمۇمنىڭ قولياغلىق سالىدىغان يانچۇ ­

 ... بۇ يهردە

 غالتهك  يانچۇقىدىن بىر  ئۆرۈتۈپ تىكتۈرگهن كاستۇمۇمنىڭ ئوڭ تهرەپكه ئۆتۈپ قالغان مهيدە  ئۇ

 . يىپنى ئالدى

 : چاقچاقچى بوۋام

: بىز گهپ قىلغۇچه، ئاپام . دېدى ­ ئېيتىڭالرچۇ، داداڭالرنىڭ خاتىرە دەپتىرى قهيهردىن چىقىپتۇ؟ ­

 ئالدىدا كاستۇمۇمنىڭ سۆكۈلۈپ كهتكهن ئهستىرىنى تىككهنىدىم، شۇ چاغدا بىر نهچچه كۈننىڭ ­

 . دېدى ­ دە، ­ يىپنى يانچۇقىدا ئۇنتۇپ قاپتىكهنمهن

 قولىنى  ئۈچۈن  تېپىش  نهرسه  بىر  يانچۇقىدىن  بولسۇن  نېمىال  دادام  كهلگهن  ئاچچىقى  قاتتىق

 : بوۋام . ى كاستۇمىنىڭ قويۇن يانچۇقىغا سېلىپ سىنچىالپ ئاختۇرۇشقا باشلىد

 . دېدى چاقچاق قىلىپ ­ نېمانچه كواليسهن، يانچۇقۇڭ تېشىلىپ كهتمىسۇن يهنه؟ ­

 : بوۋام قاتتىق كۈلگىنىدىن ئاخىر يۆتىلىپ ۋە ئۆزىنى ئاران بېسىۋېلىپ

 . دېدى ­ پهلتويۇمنىڭ يانچۇقىدىن قولياغلىقىمنى ئېلىۋېتىڭالر، ئوڭ يانچۇقىدا، ­

 . كى پهلتوسىنىڭ ئوڭ يانچۇقىغا قارىدىم، قولياغلىق يوق ئىدى يۈگۈرۈپ بېرىپ كىيىم ئاسقۇچتى

 ... بوۋا، ئوڭ يانچۇقىڭىزدا يوق ئىكهن ­

 ! مهن ئوڭ يانچۇقتا دېمىدىم، سول يانچۇققا قارا ... دېگهن گهپنىمۇ ئاڭلىمايسىلهر ­

 ... سول يانچۇقىڭىزدىمۇ يوق ­

 ... ىن بېرى قولياغلىق شۇ يهردە قىرىق يىلد ! پهلتونى ئهپكهل ... يوق بولۇشى مۇمكىن ئهمهس ­

 : ئىككىال يانچۇقىغا قاراپ قولياغلىقنى تاپالماي . پهلتوسىنى ئهپكهلدىم

 . دېدى ­ بىرى قولياغلىقىمنى يانچۇقۇمدىن ئېلىۋاپتۇ، ­

 يانچۇقىغا  ئوڭ  پهلتوسىنىڭ  بوۋامنىڭ  قولياغلىقنى  پاكىزە  بىر  چىقىپ،  يۈگۈرۈپ  ئاپام  چاغدا  بۇ

: بوۋام سېلىپ قويغانىدى،

 . دېدى ­ هه، مهن دېدىممۇ، مانا بۇ يهردە ئىكهن، ­

 : بۇ يېرىنى ئاختۇرۇپ تاماكا قۇتىسىنى تاپالمىغاندىن كېيىن ­ يۆتىلى توختىغان بوۋام ئۇ يهر

 . دەپ ۋارقىرىدى ­ ! ئهمدى تاماكا قۇتام يوققۇ؟ تاماكامنى كىم ئالدى؟ چاپسان تېپىڭالر ­

 كهلتۈر  ئاچچىقىنى  تېخىمۇ  تارقىلىپ بوۋامنىڭ  ئىچىگه  ئۆينىڭ  ههممىمىز  ئۈچۈن،  قويماسلىق  ۈپ

 باشلىدۇق  قۇتىسىنى ئىزدەشكه  دادامنىڭ قوشنىسى . تاماكا  ئىشىك قوڭغۇرىقى چېلىنىپ،  ئهسنادا  شۇ

 كهلدى ­ ئهر  كىرىپ  ئىككىسى  قۇتىسىنى . ئايال  تاماكا  هالدا  جىددىي  ناهايىتى  بىزنىڭ  ئۇالر

 . تهڭ تاماكا قۇتىسىنى ئىزدەشكه باشلىدى ئىزدەۋاتقىنىمىزنى كۆرۈپ، بىز بىلهن

 : بىر چاغدا بوۋام غهزەپلهنگهن هالدا

 . دەپ ۋارقىرىدى ­ ! هه ­ چاپسان تېپىڭالر تاماكامنى، بولمىسا ئارىالشمايمهن ­

 : دادامنىڭ دوستى ئۆز تاماكىسىنى سۇنۇپ

 . لېكىن دېگىنىگه تويدى . دېدى ­ هازىرچه بۇنى چېكىپ تۇرامسىز؟ ­

 : خىمۇ ئاچچىقالپ ۋارقىراپ كهتتى بوۋام تې

 ! تاماكامنى چاپسان تېپىش ­

 : مهتىن ئايالالرنىڭ بىر چۈپ پايپىقىنى كۆتۈرۈپ كېلىپ

 . دەپ سورىدى ­ بۇالر كىمنىڭ؟ ­

. دېدى ئاپام ­ ۋىيهي، ئۇزۇندىن بېرى ئۇنى ئىزدەپ يۈرەتتىم، نهدىن تاپتىڭ؟ ­

 ئاشخا ­  ئىزدەۋاتسام،  قۇتىسىنى  تۇرۇپتۇ، بوۋامنىڭ تاماكا  توڭالتقۇنىڭ ئۈستىدە  دېدى ­ نىدىكى

 . مهتىن

 . بوۋامنىڭ تاماكا قۇتىسىنى ئىزدەۋاتقاندا، ئويلىمىغان يهردىن مۇهىم نهرسىلهر تېپىلىپ قالدى

 . مېهمان خانىم سافانىڭ تېگىدىن رادىئونىڭ ئىسچوتىنى تېپىۋالدى

 . دام دېدى دا ­ بىر ئايدىن بېرى بۇ ئىسچوتنى ئىزدەپ يۈرەتتىم، ­

 چىنه  قهلىمى  قالغان ­ دادامنىڭ  تاشلىنىپ  خاتا  ساندۇقىدىن  ئهخلهت  چىقتى،  جاۋىنىدىن  قاچا

 . پىچاق تېپىلدى

 . دەپ سورايتتى » بۇ كىمنىڭ؟ بۇ كىمنىڭ « كىم بىر نهرسىنى تاپسا،

 : شۇ ئارىدا بوۋام

 مېنىڭ تېگ ­  قۇتىنى  تىقىپ قويغاندۇ؟  كىم  مېنىڭ تېگىمگه  قۇتىنى  بۇ  تىقىپ قويغان يائالال،  ىمگه

 . دەپ ۋارقىراشقا باشلىدى ­ قايسى ئهخالقسىز؟

 . بوۋام بىز باياتىن ئىزدەۋاتقان قۇتىنىڭ ئۈستىدە ئولتۇرۇۋالغانىكهن

... بوۋام ئاچچىقالپ بىر هازا كوتۇلدىدى، هېچكىم زۇۋان سۈرمىدى

 باشتىن  هۇجرامنى  كېلىپ،  ئېغىر  ماڭا  گهپلهر  كۈندىكى  شۇ  رە ­ مانا  راستىمنى . تلىۋالدىم ئاياغ

 ئىكهن  قااليمىقان  نهرسهم  ههممه  قىز « ئهمدى . ئېيتسام،  ئهيىپلىنىشتىن » بولۇمسىز  دەپ

 ئۇيهر . قۇتۇلماقچىمهن  خهتلىرىڭمۇ  يىغىشتۇرۇپ ­ سېنىڭ  ئۇالرنىمۇ  يېتىپتىكهن،  چېچىلىپ  بۇيهردە

 . چىسالسى بويىچه بىر ئارخىپقا سالدىم

 ئىچىدە  ساۋاقداشلىرىم  يهردىكى  تاپشۇرۇۋالىمهن ئۇ  خهت  كۆپ  سهندىن  قارىغاندا  . باشقىالرغا

 . دېمىر بىلهن ياشارمۇ بىردىن ئاتكرىتكا ئهۋەتىپتىكهن، ههممىسىگه جاۋاب يازدىم

 . پات خهت يېزىپ تۇرغىن ­ پات

 : ساڭا مۇۋەپپهقىيهت تىلهپ

 زەينهب يالقىر

 يانۋار، ئهنقهرە ­ 8 يىل ­ 1964

 بىر سهت گهپ

: ۋاقدىشىم زەينهب قهدىرلىك سا

 تهرتىپلىك ئوقۇغۇچىلىرىدىن  سىنىپىمىزنىڭ ئهڭ  جهريانىدا  ساۋاقداشلىقىمىز  يىللىق  تۆت  سېنى  بىز

 تونۇيتتۇق  دەپ  تۇرۇقلۇق، . بىرى  بولدۇم » بولۇمسىز « شۇنداق  ههيران  ئۆيدە . دېگىنىگه  بىزنىڭ

 ههر كۈنى . قتىدارسىزلىقىم راست لېكىن، مېنىڭ ئى . غا ئايلىنىپ قالدى » ئىقتىدارسىز « مېنىڭ ئىسمىممۇ

 ئاز  ناهايىتى  ۋاقتىم  تۇرغان  ئورنۇمدىن  ئۆرۈۋەتمهي  ئىستاكىنىنى  چاي  قىلغاندا،  لېكىن، . ناشتا

 ... شۇنداق دىققهت قىلىمهنكى

 ههمىشه  مهتىنگه  ياقىمهن « ئاپاڭنىڭ  ئوت  يازغانىدىڭ » ئاغزىڭغا  ههممه . دەيدىغانلىقىنى

 . اپاممۇ سىڭلىم پاتوشقا ئىككى گهپنىڭ بىرى بولسىال شۇنداق دەيدۇ مېنىڭ ئ ... ئانىالرنىڭ سۆزى شۇ

 : مهن كىچىك ۋاقتىمدا ئاپام ماڭىمۇ . پاتوش تېخى مهكتهپكه كىرمىدى، ئىككى يىلدىن كېيىن كىرىدۇ

 ياقىمهن «  ئوت  باقمىدى . دەيتتى » ئاغزىڭغا  قىلىپ  بۇنداق  هېچقاچان  ئاپام . لېكىن،  ئۆتكهندە

 دەپ ۋارقىرىغانىدى، پاتوش، راستتىنال » هېلى ئاغزىڭغا ئوت ياقىمهن « : بولۇپ پاتوشقا ناهايىتى خاپا

 . بۇ ئههۋالنى ساڭا باشتىن سۆزلهپ بېرەي . ئاغزىمغا ئوت ياقىدىغان ئوخشايدۇ، دەپ قاپتۇ

 بېشىغا  گهپنىڭ  قانداق  ههر  كېرەك،  بولسا  قالغان  ئۆگىنىپ  ئاغزى  ، » ئهبلهخ « دادامنىڭ

 پاتوشمۇ كىمدىن نېمه ئاڭلىۋالغان . دېگهن سهت تىلالرنى قوشۇۋالىدۇ » ى ۋاي ئانىسىن « ، » هارىمى «

 ، » ئهبلهخ « پاتوش دادامنى دوراپ . بولسا، تۇتى قۇشتهك شۇنى تهكراراليدۇ، نېمه كۆرسه شۇنى قىلىدۇ

 ئۇنى . دېگهندەك سۆزلهرنى قىلسا، بىزنىڭ ئۆيدە ههممهيلهننىڭ مهستلىكى كېلىدۇ » ! ۋاي ئانىسىنى «

 . دېيىشىدۇ » گويا چوڭ ئادەمنى كىچىك قىلىپ قويغاندەك « : دەپ قارايدىغانالر بهك تاتلىق

 ئۇ ناهايىتى قىزىقچى ئادەم ئىدى، . بىر كۈنى كهچته بىزنىڭكىگه بىر قوشنىمىز مېهمان بولۇپ كىردى

 تېلىقتۇرۇۋېتهتتى  كۈلدۈرۈپ  كىشىنى  قىلسا  گهپ  شۇ . نېمىال  يهنه  كۈلىدىغىنى  بهكرەك  ههممىدىن

 دەپ، . ئىدى پاتوش  كۈلۈۋاتىدۇ،  ههممهيلهن  چۈشهنمىسىمۇ،  ئانچه  گهپلهرنى  دېيىلگهن ئۇ

 كۈلهتتى  كۆپرەك  ۋەقهنى . ههممىمىزدىن  بىر  ئۆتكهن  بېشىدىن  ئۆز  بىزگه  مېهمان  ئۇ  كۆزەينهكلىك

 بهردى  كهپتۇ . سۆزلهپ  مۇتهخهسسىسى  گېرمانىيه  بىر  يهرگهن  ئىشلهيدىغان  كۈنى بىر . ئۇالر

 : سچه شۇنداق دەپتۇ مۇتهخهسسىس نېمى

 بىر ­  كىشى  ههممه  يهردە  ههمىشه ­ بۇ  بىر . دەيدىكهن » ئهبلهخ « بىرىنى  بىرىنى ­ كىشىلهرنىڭ

 قالدۇردى » ئهبلهخ «  ههيران  مېنى  چاقىرىشى  سۆز . دەپ  ئىشلىتىلىدىغان  كۆپ  ئهڭ  تىلىڭالردا

 كېرەك » ئهبلهخ «  سورىسام چۈشهندۈرۈپ بېرەلمىدى . بولسا  مهنىسىنى كىمدىنال  » ئهبلهخ « . لېكىن،

 نېمه دېگهنلىك بولىدۇ؟

 راستىنى ئېيتسا، . كۆزەينهكلىك قوشنىمىز ئۇ مۇتهخهسسىسنىڭ سۆزلىرىدىن ناهايىتى خىجالهت بوپتۇ

 . چهت ئهللىكنىڭ ئالدىدا سهت بولىدۇ، شۇڭا ئۇ باشقىچه چۈشهندۈرۈپتۇ

 سى، كادىرى بولسۇن، دېهقىنى، ئىشچى . سىز گهپ بولمايدۇ » ئهبلهخ « بىزدە ­ دەپتۇ ئۇ، ­ شۇنداق، ­

 ماڭىدۇ » هۆرمهتلىك « دېگهن سۆز » ئهبلهخ « تىلىمىزدا . دەيدۇ » ئهبلهخ « ههممىسى  بىز . دېگهنگه

 . نى قوشۇپ ئاتايمىز » ئهبلهخ « بىرىمىزنىڭ ئىسمىنىال ئاتىمايمىز، ئىسمىمىزنىڭ ئالدىغا ­ بىر

 يىغىن  ههيئىتىنىڭ  رەهبهرلىك  باش  كارخانىدا  ئۇ  كېيىن  كۈندىن  نهچچه  بوپتۇ بىر  كهنان . ى

 رىياسهتچىلىك قىلىپتۇ  يىغىنغا  رەهبهرلىك . ئىسىملىك باش مۇدىر  يىغىندا  نېمىس مۇتهخهسسىس ئۇ

 . ههيئىتى ئهزالىرىغا ئىزاهات خاراكتېرلىك سۆز سۆزلهپتۇ

 نېمىسچه  مهقسىتىدە  قىلىش  ئىزهار  يېقىنلىق  تۈركلهرگه  يىغىندىكى  مۇتهخهسسىسى  نېمىس

 ئۇنىڭ ئۆگىنىۋالغان . نىۋالغان بىر قانچه تۈركچه سۆزنى ئارىغا قىستۇرۇۋاپتۇ سۆزلهۋېتىپ، يېڭى ئۆگى

 سۆزلىرى  گۈزەل « ، » بهگ « ، » مهرهابا « تۈركچه  ئۆگهنگهن » بهك  ئاخىرىدا  دېگهن » ئهبلهخ « ۋە

. سۆزلهر ئىكهن

 : مۇتهخهسسىس سۆزىنىڭ ئهڭ مۇهىم يېرىگه كهلگهندە، بىردىن

 . تاڭ قاپتۇ ­ ئۇ يهردىكىلهر هاڭ دېگىنىدە، ­ ... ئهبلهخ كهنان بهگ ­

 پات  بهگ « : پات ­ مۇتهخهسسىس  كهنان  ئۆزىنى . دەۋېرىپتۇ » ئهبلهخ  مۇدىر  » ئهبلهخ « باش

 ئۇ بىرەيلهننىڭ مۇتهخهسسىسكه خاتا بىر سۆزنى ئۆگىتىپ . دېگىنىگه خاپا بوپتۇ، لېكىن چاندۇرماپتۇ

 سېزىپتۇ  دېسىال . قويغانلىقىنى  هه  ب « مۇتهخهسسىس  كهنان  ئهزاالرمۇ » هگ ئهبلهخ  دەۋېرىپتۇ،

 باشالپتۇ  كۈلگىلى  باش مۇدىرنىڭ ئىسمى . خىرىلداپ  ئېتىبارەن  بهگ « شۇنىڭدىن  كهنان  » ئهبلهخ

 . بولۇپ قاپتۇ

 كۈلۈپ،  قاقاقالپ  ههممىمىز  بهردىكى،  ئېيتىپ  قىزىق  شۇنداق  ۋەقهنى  بۇ  مېهمان  كۆزەينهكلىك

 ئۈزۈلهي دەپ قالدى  ههممىدىن . ئۈچىيىمىز  قېتىممۇ  پاتوش ئىدى بۇ  يهنه  بىر . قاتتىق كۈلگىنى  ئۇ

 . نهرسىنى چۈشهنگهنلىكىدىن ئهمهس، ههممهيلهن كۈلدى دەپ، ههممىدىن بهكرەك كۈلهتتى

 : شۇ كۈنى يهنه بىر مېهمانمۇ بار ئىدى، ئۇ

 كېتىپتۇقكى ­  ئادەتلىنىپ  شۇنداق  مهنمۇ ... بىز  گهپ » ههي « ، » ئهبلهخ « مهسىلهن،  سىز

 . دېدى ­ ... قىاللمايمهن

 بهردى  سۆزلهپ  ۋەقهنى  بىر  ئۆتكهن  بېشىدىن  قۇۋۋەتلهپ،  سۆزىنى  مېهماننىڭ  ئۇ  دادام : دادام

 ئامېرىكىلىق ئىنژېنېرنى  يېڭى ئهكهلگهن ماشىنىالرنى قوراشتۇرۇش ئۈچۈن بىر  ئىشلهيدىغان زاۋۇتقا

 قىلىپتۇ  بىر . تهكلىپ  قىلىشىدىكهن ­ زاۋۇتتىكىلهر  سۆزنى  بىر  سهت  ههمىشه  ب . بىرىگه  سهت دادام  ۇ

. گهپنىمۇ ئهينى بويىچه دېدى، بۇ ئادەتتىكى بىر سهت گهپ ئىدى

 مهنىسىنى  گهپنىڭ  بۇ  ئاڭاليدىغان  كىشىلهردىن  يهردە  ههممه  دادامدىن  ئىنژېنېر  ئامېرىكىلىق

 ئىنگلىزچىسىنى . سوراپتۇ  سۆزنىڭ  بۇ  ئۈستىگه،  ئۇنىڭ  بولۇپتۇ،  خىجىل  ئېيتىشتىن  راستىنى  دادام

 : بىلمهيدىكهن، شۇڭا

 . دەپ قويۇپتۇ ­ دېگهن مهنىنى بىلدۈرىدۇ، » رەهمهت « بۇ سۆز ­

 . ئامېرىكىلىق بۇ گهپكه ئىنتايىن ههيران بوپتۇ

 بىز يهر يۈزىدىكى ئهڭ . سىلهر ئىنتايىن تهربىيه كۆرگهن ئادەملهر ئىكهنسىلهر ­ دەپتۇ ئۇ، ­ پاه، ­

 بىلهتتۇق ­ قائىدە  جۇڭگولۇقالرنى  دەپ  ئادەملهر  ئهڭ ئىنگلىزالرنى . يوسۇنلۇق  ياۋروپانىڭ

 بىلىمىز ­ قائىدە  دەپ  ئادەملىرى  بىر . يوسۇنلۇق  ههمىشه  ئۈچۈن ­ ئۇالرمۇ  ئىش  قانداق  ههر  بىرىگه

 بىر . رەهمهت ئېيتىدۇ  سىلهر  ياخشى رەهمهت ئېيتىدىكهنسىلهر ­ لېكىن،  تېخىمۇ  مهن كۆپ . بىرىڭالرغا

 كىشىل  ئېيتىدىغان  رەهمهت  سىلهردەك  يهردە  هېچ  لېكىن  باردىم،  ئۇچراتمىدىم يهرلهرگه  . هرنى

 . يوسۇنلۇق ئىكهنلىكىڭالرنى سۆزلهپ بېرىمهن ­ بۇنىڭدىن كېيىن نهگىال بارسام سىلهرنىڭ قائىدە

 . دادام، يالغان سۆزۈم بىر ياخشى ئىشقا سهۋەب بولىدىغان بولدى، دەپ خۇشال بوپتۇ

 ىغان نۇرغۇن ئىشالر قىلىد . بۇ سۆهبهتنىڭ ئهتىسى ئامېرىكىلىق ئىنژېنېر تۆت كۈن زاۋۇتقا كهلمهپتۇ

 يېتىپتۇ  چېچىلىپ  قورۇدا  ماشىنىالر  قوراشتۇرۇلىدىغان  ئىكهن،  ئۇنى . بار  ئهنسىرىشىپ  زاۋۇتتىكىلهر

 ئارىالپ چىقىپتۇ  بارىدىغان يهرلىرىنىمۇ  بېرىپتۇ،  چۈشكهن مېهمانخانىغا  ئىنژېنېر  ئهمما . ئىزدىشىپتۇ،

 زاۋۇتقا ئۆزى كهپتۇ، لېكىن تۆتىنچى كۈنى . ئىنژېنېرنىڭ قارىسىنىمۇ ئۇچرىتالماپتۇ  بولغاندا، ئىنژېنېر

 كۆزلىرى داكا بىلهن تېڭىلغان ئامېرىكىلىقنى كۆرگهن زاۋۇتتىكىلهر، ئۇنى ئېغىر بىر قاتناش ­ قولى، يۈز

. ۋەقهسىگه ئۇچرىغان ئوخشايدۇ، دەپ قاپتۇ

 قايت  ئۆزى چۈشكهن مېهمانخانىغا  زاۋۇتتىن چىقىپ،  ئامېرىكىلىق ئىنژېنېر  ىش ئۈچۈن بىر ئهسلىدە،

 چۈشۈپتۇ  ئامېرىكىلىقمۇ . تاكسىغا  قىزىققاندەك،  ئىشلىتىشكه  سۆزلهرنى  ئۆگهنگهن  يېڭى  كىشىلهر

 بوپتۇ  ئېيتماقچى  رەهمهت  تۈركچه  بهرگهندە  پۇل  مهنىسىنى . شوپۇرغا  دادامدىن  ئۇ  نهتىجىدە،

 : ئۇقۇۋالغان هېلىقى گهپتنى ئېيتقاندا، شوپۇر ئۇنىڭغا

 . ۇ دەپ ۋارقىراپت ­ ! ئۆزۈڭ ­

 قېتىم  بىر  يهنه  سهت گهپنى  هېلىقى  ئامېرىكىلىق  قالغان  چۈشىنهلمهي  بولغىنىنى  شوپۇرنىڭ خاپا

 نېمه . بۇ سۆز ئاغزىدىن چىقىشى بىلهنال، شوپۇر ئۇنىڭ تۇمشۇقىغا كېلىشتۈرۈپ بىر مۇشت ئۇرۇپتۇ . دەپتۇ

 تىماي هېلىقى سۆزنى تاڭ بولغان ئامېرىكىلىق شوپۇرغا خۇشامهت قىلىپ، توخ ­ بولغىنىنى بىلهلمهي هاڭ

 ئاخىر ئىالجسىز قالغان ئامېرىكىلىقمۇ . شوپۇر ئۇنىڭ گهدىنىگه يهنه بىر مۇشت ساپتۇ . تهكرارالۋېرىپتۇ

 ساپتۇ  ئىشقا  مۇشتۇملىرىنى  ئۈچۈن  قوغداش  ئامېرىكىلىقنى . ئۆزىنى  كېتىۋاتقانالر  ئۆتۈپ  يولدا

 ان كىشىلهرگه هېلىقى گهپنى تهكرارالپ ئامېرىكىلىق ياخشىلىق قىلغ . شوپۇرنىڭ قولىدىن قۇتقۇزۇۋاپتۇ

 شۇنداق قىلىپ، ئارىغا چۈشكهنلهر شوپۇرغا يان بېسىپ، بىرلىكته ئامېرىكىلىقنىڭ . رەهمهت ئېيتىپتۇ

 مۇشت، تېپىك ئاستىدا قالغان ئامېرىكىلىق تاياقتىن قۇتۇلۇش ئۈچۈن ئۇالرغا يهنه . ئهدىپىنى بېرىپتۇ

 بىلهن رەهمهت ئېيتىۋېرىپتۇ  بولۇشىغا . تۈركچه سۆز  كۆپچىلىك ئۇنى تېخىچه هوشىنى تاپمىدى دەپ،

 . ئۇرۇپتۇ

 ئامېرىكىلىق ساقچىغىمۇ ئاشۇ سهت گهپنى قىلىپ . ساقچىالر يېتىپ كېلىپ ئامېرىكىلىقنى قۇتقۇزۇۋاپتۇ

 ... ئالدىدا ساقچىنى هاقارەتلهپتۇ ئۇ خهلقىئالهم ! رەهمهت ئېيتماسمۇ

 ئى  ساقچى  تۇتۇپ  ئامېرىكىلىقنى  ئېلىپ كېتىپتۇ ساقچى  جىنايهتچىنىڭ چهت . دارىسىگه  كومىسسار

لېكىن، ئامېرىكىلىق كومىسسارغىمۇ شۇ سۆز بىلهن رەهمهت . ئهللىك ئىكهنلىكىنى بىلىپ، قويۇۋېتىپتۇ

 چىقىپتۇ . ئېيتىپتۇ  قۇتۇلۇپ  ئاخىر  ئامېرىكىلىق  هالدا  دوختۇرخانىغا . ههر  ئۇدۇل  چىقىپ  ساقچىدىن

 . ېتىپتۇ بېرىپ، تۆت كۈن بالنىستتا ي

 . دادام ئېيتىپ بهرگهن بۇ قىزىق ۋەقهگه ههممىمىز قاقاقالپ كۈلۈشۈپ كهتتۇق

 ئېيتتى  كېلىدىغانلىقىنى  مېهمان  ئۆيىمىزگه  كهچته  ئهته  ئاپامغا،  دادام  كۈنى  كېلىدىغان . بىر

 . ن ئايال مېهمان ئىكه ­ ئۈچ ئهر . ئاپام كاتتا داستىخان هازىرلىدى . مېهمانالر مۇهىم كىشىلهر ئىكهن

 دېيىشتى » ... ۋاي، نېمىدىگهن ئوماق، نېمىدىگهن ئهقىللىق قىز « : ئۇالر سىڭلىم پاتوشنى ئهركىلىتىپ

 : بۇ چاغدا، دادام . ۋە پاتوشنى بۇنداق ئهدەپلىك تهربىيىلىگهن ئاپامغا ئاپىرىن ئېيتىشتى

 چىقارمايدۇ ­ دېدى، ­ ئهپهندىلهر، ­  تاالغا  ئانىلىرى  يالغ . بالىلىرىمىزنى  ئۆزى  تاالغا ئۇالر  ۇز

 . دېدى ­ چىقالمايدۇ، شۇڭا ئۇالر ئهدەپلىك چوڭ بولىدۇ،

 چىقارمايمهن، ­  شۇنىڭ ئۈچۈن كوچىغا  بالىلىرىدىن سهت گهپلهرنى ئۆگىنىۋالىدۇ،  دېدى ­ كوچا

 . ئاپاممۇ

 : مېهمان ئايالالردىن بىرى

 خانىم، ­  بالىلىرىمىزنىڭ تهربىيىسى ياخشى ­ دېدى، ­ راست دەيسىز،  مهكتهپتىمۇ  ئهمهس، ههتتا

 . كۆز تهگمىسۇن، ههر هالدا ناهايىتى ئهدەپلىك قىزىڭىز بار ئىكهن

 بۇ ماختاشالردىن مهغرۇرلىنىپ كهتكهن پاتوش مېهمانالرغا ئۆزىنى تېخىمۇ ماختىتىش ئۈچۈن پۈتۈن

 : ئۇشتۇمتۇت دادامغا . ئارتۇقچىلىقلىرىنى كۆرسهتكىلى تۇردى

. دېدى ئۇ ­ ! ئهبلهخ دادا ­

 ئى  ئۆي  زامات  سۈردى شۇ  هۆكۈم  جىمجىتلىق  بىر  كۆڭۈلسىز  بىلمهي . چىدە  دېيىشىنى  نېمه  دادام

 قېتىم . قالدى  بىر  يهنه  گهپنى  سهت  چۈشىنهلمهي،  كۈلمىگهنلىكىنى  ئۈچۈن  نېمه  ئۇالرنىڭ  پاتوش

 قىلىپ، . تهكرارلىدى  دېگهندەك  كهتتىم،  دەپ  نېمىلهرنى  مهن  قاراڭالر،  كۈلۈمسىرەپ،  ئاندىن

 چىرايلى  قارىدى مېهمانالرنىڭ  ئاران . رىغا  ئاۋازىنى  ئۈچۈن،  قۇتۇلۇش  ئههۋالدىن  قىيىن  دادام

 : سىلىقالشتۇرۇپ دېدى

 ... ئاپئاق قىزىم ­

 ... ئهبلهخ دادا ­

 : قاپاقلىرى تۈرۈلگهن دادام

 . دەپ ۋارقىرىدى ­ ئېيت، قوزام، نېمه دەيسهن؟ ­

 . پ ئويلىنىپ قالدى لېكىن، پاتوش، ئۆيدىكىلهر نېمه ئۈچۈن ئىلگىرىكىدەك كۈلمهيدىغاندۇ، دە

 ... ئهبلهخ دادا ... دادا، يائالال ­

 قويدى  كۈلۈپ  سوغۇق  ئىدى . ئاپام  بار  كۈلدۈرگۈسى  مېهمانالرنى  دادام . پاتوشنىڭ  ئۇ  تېخى

 ... ئامېرىكىلىق ئىنژېنېرغا ئۆگهتكهن هېلىقى سهت سۆزنىمۇ دەۋەتتى

 قىلدى  غهلىبه  ئاخىر  ق . ئۇ  تۇتۇۋااللماي  ئۆزلىرىنى  كهتتى مېهمانالر  كۈلۈشۈپ  لېكىن، . اقاقالپ

 ئۆزىنى قالتىس هېسابلىغان پاتوش سهت گهپنى بىر قانچه . دادامنىڭ ئاچچىقى ئوبدانال كهلگهنىدى

 : ئاخىر ئاپام ئۆزىنى تۇتۇۋااللماي . قېتىم تهكرارلىدى

. دېدى ئاچچىقالپ ­ ! تىنچ تۇر، ئهمدى ئاغزىڭغا ئوت ياقىمهن ­

 يىغالش بىلهنال . هممهيلهننىڭ ئالدىدا ئازار يهپ يىغالشقا باشلىدى پاتوش ماختىلىشنىڭ ئورنىغا، ه

 تۇردى  دېگىلى  كهلگىنىنى  ئاغزىغا  بولمىدى . قالماي،  باسقىلى  زادىال  سۆرەپ . ئۇنى  قولىدىن  ئاپام

 . لېكىن، ئۇ يهردىنمۇ يىغىسى ئاڭلىنىپ تۇراتتى . ئاچىقىپ ئورنىغا ياتقۇزۇپ قويدى

 : پامغا تهسهللى بېرىش ئۈچۈن مېهمان ئايالالردىن بىرى ئا

 دەپ ­  نېمه  ئاڭلىسىڭىز  بىزنىڭكىلهرنى  ياخشىكهنغۇ،  تېخى  سىزنىڭ  خانىم،  بولماڭ،  خاپا

 . دېدى ­ تېخى كىچىك ئهمهسمۇ، نېمىنى بىلىدۇ، ... كېتهرسىز

 : دادام پاتوشنىڭ سۆزلىرىگه ههيران بولغاندەك قىياپهتته

 . دى دې ­ ! بۇ سۆزلهرنى كىمدىن ئۆگىنىۋالغاندۇ ­

 دېدى ­ ... شۇنداقتىمۇ بۇ گهپلهرنى قهيهردىن ئاڭالپ ئۆگىنىۋالدىكىنه . كوچىغا زادى چىقارمايمىز ­

 . ئاپام

 . دېدىم مهن ­ دە، ­ ئۆيدە دېيىلگهچكه ئاڭالپ ئۆگىنىۋالىدۇ ­

 : دادام بىردىن چېچىلىپ

 بولسۇن ­  نهدىن  گهپ  بۇنداق  ئۆيدە  بىزنىڭ  مېهمانال ­ ! هه ­ ئهبلهخ،  ۋارقىرىغاندا،  ر دەپ

 . داداممۇ ئىختىيارسىز كۈلۈۋەتتى . ئۆزلىرىنى تۇتالماي كۈلۈپ كهتتى

 : مهنمۇ . مېهمانالر قايتقاندا، دادام مېنى خېلى ئهدەپلىدى

 . دېدىم ­ ... مهن نهدىن بىلهي، سىزنى راستتىن سوراۋاتامدىكىن دەپتىمهن ­

. تتى زەينهب، خېتىمنى قىسقىراق يازاي دېگهنىدىم، قارا، يهنه ئۇزىراپ كه

 كۆرۈشهرمىز  كهلسهڭ  كېلهمسىلهر؟  ئىستانبۇلغا  تهتىلدە  ئهنقهرەنى . يازلىق  هېچبولمىغاندا  سهن

 . كۆردۈڭ، مهن ئىستانبۇلدىن باشقا يهرنى بىلمهيمهن

 . ئامانلىقىڭنى تىلهپ، خېتىمنى مۇشۇ يهردە ئاياقالشتۇرىمهن

 ئهخمهت تارباي

 يانۋار، ئىستانبۇل ­ 11 يىلى ­ 1964

 پهرۋەر بولۇڭالر ۋەتهن

 : ساۋاقدىشىم ئهخمهت

 دادام يىللىق دەم ئېلىش رۇخسىتى . بارماسلىقىمىزنى سوراپسهن ­ تهتىلدە بىزنىڭ ئىستانبۇلغا بېرىش

 يىل توشمىدى . ئااللمايدىكهن  ئورۇنالشقىلى تېخى بىر  يېڭى ئىشقا  يهردە  بۇ  بىلهن . چۈنكى،  ئاپام

 ئى  كېلىشكه  تۇرۇپ  ئاي  بىر  يازدا  بولدى بىزنى  ئهۋەتمهكچى  ئهۋەتىدۇ . ستانبۇلغا  چوقۇم  لېكىن،

 يوق  ئاپامنىڭ بارغۇسى  بارمىسا،  چۈنكى دادام  قالسا . دېيهلمهيمهن،  ئۆزى يالغۇز  يهردە  بۇ  دادام

 قالىدىكهن  تۇرىمىز . قىينىلىپ  هاممامالرنىڭكىدە  بارساق  يوقالپ . ئهگهر  سېنى  ئهلۋەتته  چاغدا  ئۇ

. بارىمهن

 تولى  ئۆتكهندە  كۆڭلۈم مهن  زادى  دېمىسهم  ساڭا  بۇنى  ئىش قىلىپ قويدۇم،  بىر  قامالشمىغان  مۇ

 سهن . ئۇنىمايدۇ  ئهمدى  قىلغان،  ئىككىمىز  ئىشنى  ئۇ  چۈنكى  بىلىدۇ،  مهتىنال  پهقهت  ئىشنى  بۇ

 . بىرىنچى بولۇپ ئاڭاليسهن

 بارغانىدۇق  بوۋامالرنىڭكىگه  يهردە . ئۆتكهن يهكشهنبه  بىر  يىراق  بىزدىن خېلى  . ئولتۇرىدۇ ئۇالر

 چىقالمايدۇ  پهلهمپهيلهردىن  ئېگىز  قالغاچقا،  ياشىنىپ  بىرىنچى . بوۋام  اليىق  ئۆزلىرىگه  شۇڭا،

 بىنانىڭ ئىككىنچى قهۋىتىدە ئولتۇرىدۇ  ئۇالرنىڭ ئۆيىگه ئون . قهۋەتتىن ئۆي ئىزدەپ تاپالمىغاچقا،

 چىقىدىكهن  بىلهن  پهلهمپهي  باسقۇچلۇق  سانىمىدى . سهككىز  باشقۇچالرنى  بوۋام مهن  لېكىن  م،

 دەم ئېلىپ ئاران چىقتىم « : ههمىشه  باسقۇچتىن نهچچه يهردە  نېمه ئۈچۈن ... دەيدۇ » ئون سهككىز

 هېلىمۇ ياخشى، بوۋام تېخىمۇ . پهلهمپهي باسقۇچلىرىنىڭ گېپىنى قىلغىنىمنى كېيىن چۈشىنىپ قالىسهن

 يهكشهن  بهلكىم ئۇ  گېزىتلهر  بولمىسا،  ئولتۇرماپتۇ،  كۈنى بوۋامالرنىڭ بىناسىدا ئۈستۈنكى قهۋەتته  به

 . چوڭ بىر هادىسه بولغانلىقىنى يېزىشار بولغىيدى

 ئاپام، دادام، مهتىن . ههدەم ئۇ كۈنى دوستلىرى كېلىدىغانلىقى ئۈچۈن بىز بىلهن بىلله بارمىغانىدى

 باردۇق  بىلهن  ئاپتوبۇس  تهييارالپتۇ . تۆتىمىز  تاماقالرنى  ياخشى  ناهايىتى  بىزگه  تىن تاماق . مومام

 . بىرىگه قارىشىپ ئولتۇرۇپ قههۋە ئىچىشىۋاتاتتى ­ كېيىن بوۋام بىلهن دادام ههر قېتىمقىدەك سافادا بىر

 ئۆز  ئۇالرنىڭ  كېيىن  تاماقتىن  ئولتۇردۇم ­ چۈشلۈك  يېنىدا  قىزىقىپ  پارىڭىغا  قىلىشقان  . ئارا

 ئىدى  يوق  ئادەم  باشقا  ئۈچىمىزدىن  ئوقۇۋاتقاندە . مېهمانخانىدا  گېزىت  گويا  قىياپهتكه مهن  ك

 . كىرىۋېلىپ سۆزىگه قۇالق سالغاچ، ئۇالرغا كۆز قىرىمدا قاراپ قوياتتىم

 . قاچانلىكى دادام بىلهن يالغۇز قالسا، سىياسهتتىن سۆز ئاچىدۇ . بوۋام سىياسهتكه ناهايىتى قىزىقىدۇ

چىۋېتىپ، بوۋام چۈشلۈك تاماقتىن كېيىن قههۋەسىنى ئى . بولۇپمۇ چۈشلۈك تاماقالردىن كېيىن شۇنداق

 كېتىدۇ  ئۇيقۇغا  تۇرۇپال  پېتى  تۇتقان  سىياسهتتىن . ئىستاكاننى  دادامدىن  ئاۋۋال  ئۇخالشتىن  لېكىن،

 قويىدۇ  سوراپ  نهرسىنى  باشاليدۇ ­ بىرەر  خورەكنى  بهرگۈچه  جاۋاب  دادام  بوۋامنىڭ . دە،  دادام

 لېكىن ئورنىدىن تۇرۇپ كهتمهيدۇ  ب . ئۇخلىغىنىنى كۆرۈپ توختاپ قالىدۇ،  ېشى مهيدىسىگه چۈنكى،

 ئۆز  كېيىن  مىنۇتتىن  ئىككى  يا  بىر،  يا  بوۋام  غادايغان  كهينىگه  ياكى  قىيسايغان،  يېنىغا  چۈشكهن،

. دەيدۇ » ئاندىن؟ ... هه « : خورىكىدىن ئويغىنىپ كېتىدۇ ۋە كۆزىنى ئېچىپال

 بولىدۇ  خاپا  ناهايىتى  هۆرمهتسىزلىك قىلدى دەپ،  بولمىسا،  يېنىدا  ب . دادام  وۋام شۇنىڭ ئۈچۈن،

 . ئۇيقۇغا كهتكهندە، دادام ئورنىدىن مىدىرلىمايدۇ

 دادامدىن  ئويغانغاندا،  بولسا،  قالغان  ئوخالپ  دەۋېتىپ  نهرسه  بىر  ئۆزى  قهيهرگه « : بوۋام

 سورايدۇ » كهلگهنىدۇق؟  مهجبۇر . دەپ  بىلىشكه  كهلگهنلىكىنى  نهگه  سۆزنىڭ  بهزىدە . دادام  ئۇ

 » نېمه دەۋاتاتتىم، نهگه كهلگهنىدۇق؟ ... هرگه كهلمىگهن ياق، ئۇ ي « : ئادىشىپ قالسا، بوۋام يهنه

 . دەپ سورايدۇ

 قالىدۇ  تالىشىپمۇ  بهزىدە  ئۇالر  بهكمۇ . شۇڭا،  سۆهبىتى ماڭا  ئۇالرنىڭ چۈشلۈك تاماقتىن كېيىنكى بۇ

 . لېكىن، دادامنىڭ بۇ سۆهبهت بىلهن خۇشى يوق، ئامال قانچه، چىداپ ئولتۇرىدۇ . قىزىق تۇيۇلىدۇ

 ئۇنىڭدىن ئۆزىنى قاچۇرمايدۇ دادامنى  بولغاچقا،  ناهايىتى چوڭ هۆرمىتى  بوۋامنىڭ . ڭ بوۋامغا  ئۇ

 بوپتىكهن  ئوفىتسېر  زاپاس  ئاستىدا  بىر . قول  چىققان  پېنسىيىگه  بوۋام  شۇكى،  قاالرلىقى  ههيران

. پېشقهدەم بولسىمۇ، باشقىالر ئۇنىڭغا گويا هازىرمۇ پولكوۋنىكتهك مۇئامىله قىلىدۇ

 يهكشه  ئىچىشىپ بۇ  قههۋە  مېهمانخانىدا  دادام  بىلهن  بوۋام  كېيىن،  تاماقتىن  چۈشلۈك  كۈنىمۇ  نبه

 : ئولتۇراتتى، بوۋام

 . دېدى ­ نېمه يېڭى خهۋەر بار؟ دۆلهت ئههۋالىغا قانداق قارايسهن؟ ­

 تۇردى  ئۇخلىغىلى  تارتىپ  خورەك  قېتىمقىدەك  ههر  بوۋام  دەۋاتقىنىدا،  نېمىلهرنى  بىر  بىر . دادام

 دە، خۇددى ئۇخالپ ­ ن كېيىن بېشى مهيدىسىگه چۈشۈپ كهتكهندە، چۆچۈپ ئويغىنىپ كهتتى پهستى

 : قالغىنىنى چاندۇرغۇسى كهلمىگهندەك

 . دەپ سورىدى ­ خوپ، بۇ ئههۋالدا سېنىڭچه گېرمانىيىلىكلهر قانداق قىالر؟ ­

 گويا گېرمانىيىلىكلهر دادام . هالبۇكى، ئۇالرنىڭ سۆهبىتىدە گېرمانىيىنىڭ ئىسمى تىلغا ئېلىنمىغانىدى

 : بىلهن مۇناسىۋەتلىك بىر مهسىلىنى سۆزلىشىۋاتقاندەك، سۆزىنى داۋامالشتۇردى

 ... گېرمانالر ناهايىتى كۈچهيدى، چۈنكى گېرمانالر ­

 توختاپ قالدى  دادام  كهتكهنىدى،  ئۇيقۇغا  يهنه  قولىدىكى گېزىتنى كهلگهن يېرىدىن . بوۋام  ئۇ

 : ئۆز خورىكىدىن چۆچۈپ كېتىپ ئوقۇشقا باشلىغانىدى، بوۋام

 . دەپ سورىدى ­ بۇنىڭغا نىسبهتهن ئامېرىكىلىقالر قانداق قىالر؟ ­

 دادام ناهايىتى . مهن گېزىتنى دالدا قىلىۋېلىپ، كۈلۈۋەتمهسلىك ئۈچۈن ئۆزۈمنى تهسته تۇتۇۋالدىم

 : جىددى سۆزلهيتتى

... ئامېرىكا ئارمىيىسى . ئامېرىكىلىقالر دۇنياغا هاكىم ­

 كېتىۋېرەتتى پا  داۋاملىشىپ  مۇشۇنداق  مانا  ئهقلىگه . راڭ  هېچكىمنىڭ  ئويغىنىپ،  بهزىدە  بوۋام

 . تاڭ بولۇپ قاالتتى ­ كهلمهيدىغان بىر دۆلهتنىڭ ئىسمىنى ئېيتقاندا، داداممۇ هاڭ

 بۇ ئىشقا پاپا نېمه دەيدۇ؟ سهن پاپىغا قارا، ئۇ نېمه دەۋاتىدۇ؟ ­

 ... كېيىن ئۇ . ى، ئۇ ناهايىتى كونا هاكىمىيهت يهنى پاپا هاكىمىيىت ... پاپا ... هه ­

 قانداق  تۈركىيىنىڭ  ئۆزگهرتىپ،  سۆزىنى  كېرەك،  بولسا  ئېچىلغان  ئۇيقۇسى  بوۋامنىڭ  هالدا  ههر

 ئىگىلىك مههسۇالتى ئېكىسپورتى بىلهن . تهرەققىي قىلىشىنى سۆزلهشكه باشلىدى  تۈركىيىنىڭ يېزا  ئۇ

 : ۇ خېلى ئۇزۇن سۆزلهپ بىر يهرگه كهلگهندە ئاچچىقالپ ئ . تهرەققىي قىلىدىغانلىقىنى ئېيتاتتى

 . دېدى ­ ... قۇلۇله ئېكىسپورتى بىلهن تهرەققىي قىاللمايدۇ، قۇلۇله ­

 دەپ تهكرارلىدى، ئاندىن ئاۋازى ئاستىالپ يهنه ئۇيقۇغا كهتتى ۋە » قۇلۇله « ئىككى قېتىم ­ ئۇ بىر

 : دادام گېزىتنى قولىغا ئېلىشىغا يهنه ئويغىنىپ

 . دەپ سورىدى ­ رگه كهلگهنىدۇق؟ قهيه ­

 . قۇلۇلىگه كهلگهنىدۇق ­

 نهنىڭ قۇلۇلىسى؟ ­

 ... چهت ئهلگه ساتىدىغان ... بىزنىڭ قۇلۇلىلىرىمىز ­

 شۇنداق ­  بولمايدۇ ... قۇلۇله ... هه،  قىلغىلى  تهرەققىي  بىلهن  تاماكا، . قۇلۇلىچىلىك  ئهسلىدە  بىز

 نهرسىلهر  ئوخشاش  ياڭىقىغا  ئورمان  ئ ... پاختا،  ئورمان ... اشلىق ۋە  تاماكا،  ئاشلىق،  بىز  چۈنكى

 ... ياڭىقى ئىشلهپ چىقىرىمىز

 : ئويغانماي ­ بوۋامنىڭ يهنه بېشى چۈشۈپ كهتتى ۋە ئويغىنا

 . دەپ سورىدى ­ نهگه كهلگهنىدۇق؟ ­

... ئورمان ياڭىقى ئىشلهپ چىقىرىش ههققىدە سۆزلىشىۋاتاتتۇق ­

 چېلىندى  قوڭغۇرىقى  دەرۋازىنىڭ  چاغدا  چىرايلىق يۈگ . شۇ  ئاچتىم،  دەرۋازىنى  چىقىپ  ۈرۈپ

 تۇراتتى  ئالدىدا  بوۋامنى سورىۋىدى، مهن دەرهال بارلىقىنى . كىيىنگهن مويسىپىت بىر كىشى دەرۋازا

 : دەرۋازا ئالدىغا كهلگهن بوۋام . ئېيتتىم ۋە بوۋامغا خهۋەر قىلدىم

 كىرىڭ ­  ئۆيگه  ئهپهندى،  ئۇ ... مهرههمهت،  قايسى شامال  بۇياققا  دەپ ­ ! چۇرۇپ كهلدى سىزنى

 . مېهماننى قارشى ئالدى

 بهردى  ماڭا  قۇتىنى  بىر  يوغان  تېڭىلغان  چىرايلىق  بىلهن  لېنتا  قىزىل  قولىدىكى  ئۇالر . مېهمان

 شۇ چاغقىچه كۆرۈنمىگهن مهتىن بىردىن پهيدا . مهن قۇتىنى مومامغا بهردىم . مېهمانخانىغا كىرىشتى

 . خۇش بولۇپ كهتتىم ... نسېرۋاسى ئىكهن قۇتىنى ئاچتۇق، كاشتان كو . بولۇپ قالدى

 ئېنىق  ئىكهنلىكىنى  كىم  لېكىن  قىلغانىدىم،  تونۇغاندەك  كۆرۈپ  دەرۋازىدا  كىشىنى  كهلگهن

 بۇ كىشىنى . مېهمانخانىغا كىرىپ بىر چهتته ئولتۇرۇپ، ئۇالرنىڭ سۆزىگه قۇالق سالدىم . ئاڭقىرالمىدىم

 ئاۋا  ئاخىر  ئويالپ،  دەپ  كۆرگهندىمهن،  تونۇۋالدىم قهيهردە  سهنمۇ . زىدىن  ئۇنى  ئېيتسام،  هازىر

 بىر . تونۇيسهن  مهكتهپكه  ئىلگىرى  بايرىمىدىن  جۇمهۇرىيهت  يىلى  ئۆتكهن  بىلهمسهن؟  كىملىكىنى

 ئاخبارات خادىمى كېلىپ بىزگه جۇمهۇرىيهت توغرۇلۇق سۆزلهپ بهرگهنىدى، ئېسىڭدە بارمۇ؟ بىزنىڭ

 كىشىنىڭ  ئۇ  سىنىپىدا  ئىككىنچى  ئىدى مهكتهپنىڭ  بار  كهپتىكهن . نهۋرىسى  ئۈچۈن  ئۇ . شۇنىڭ

 ئىكهن  ئاخباراتچى  مهشهۇر  قارشى . ناهايىتى  قىزغىن  بىلدۈرۈپ،  هۆرمهت  ئۇنىڭغا  مۇدىر  بىزنىڭ

 ئېسىمدە . ئالدى  تېخىچه  سۆزلىرى  قىلغان  كۈنى  بولۇڭالر، « : ئۇ . شۇ  ۋەتهنپهرۋەر  بالىلىرىم،

 ۋەتىنىڭالرنى  سۆيۈڭالر،  ئىنتايىن  ئاناتولىيىنى ۋەتىنىڭالرنى  بولغاندا  چوڭ  چۈشىنىڭالر،  ياخشى

 ئىشلهڭالر  جايالردا  نامرات  چىقىڭالر،  ئارىالپ  سىلهردە . يېزىمۇيېزا  ئۈمىدى  جۇمهۇرىيهتنىڭ  » . بۇ

 تۇرىدۇ . دېگهنىدى  جاراڭالپ  تۈۋىدە  قۇلىقىمنىڭ  هازىرغىچه  سۆزلهر  يهنه . بۇ نامرات « : ئۇ

 ي  سىلهر  چىرىقىنى  مهدەنىيهت  شۇنچىلىك . دېگهنىدى » اقىسىلهر ئاناتولىيىگه  سۆزلىگهندە  ئۇ

 ... هاياجانلىنىپ كهتتىمكى

 : بۈگۈن كهلگهن مېهماننىڭ شۇ كىشى ئىكهنلىكى ئېسىمگه كهلگهندە، ئۆزۈمنى تۇتالماي

 . دېدىم ­ ... مهن سىزنى تونۇيمهن، ئۆتكهن يىلى سىز ئىستانبۇلدا مهكتىپىمىزگه كهلگهنىدىڭىز ­

 . ۇيدىغان مهكتهپ نهۋرەم ئوق ... شۇنداق ­

 چهتكه  بىر  ئۈچۈن  ئاڭالش  يهنه  سۆزىنى  كىشىنىڭ  بۇ  سۆزلهيدىغان  تامدۇرۇپ  بال  ئاغزىدىن

 بۇ ... ئاندىن نېمه بولغانلىقىنى بىلهمسهن، ئهخمهت؟ ماڭا نىسبهتهن بىر قورقۇنچلۇق چۈش . ئۆتتۈم

 ئۇ شهههر بالىسى . وپتىكهن كىشىنىڭ بىر ئوغلى بولۇپ، ئۇ ههربىيدە زاپاس ئوفىتسېرالر ئوقۇتقۇچىسى ب

 كۆنهلمهپتۇ  هاياتىغا  يېزا  ئامېرىكىلىق . بولغاچقا،  خوتۇنى  بولۇپ،  ئۆيلهنگهن  ئۈستىگه،  ئۇنىڭ

 بۇ كىشى مۇهىم . ياش خوتۇنىنى ئاناتولىيه يېزىلىرىغا ئېلىپ بېرىشنى اليىق تاپماپتۇ . ئىكهن  شۇڭا،

 بىراق، . انبۇلدىكى بىر مهكتهپكه يۆتكهپتۇ ئورۇنالردىكى تونۇشلىرىنىڭ ياردىمى بىلهن ئوغلىنى ئىست

 ئۆيدىن  كۈنى  ههر  بولغاچقا،  يول  سائهتلىك  بىر  بىلهن  ماشىنا  ئارىلىقى  مهكتهپنىڭ  بىلهن  ئۆيى

 ئۇنىڭ ئۆيىگه يېقىن بىر نهچچه مهكتهپ بار . كېلىش ئوغلىغا بهك تهس كېلىدىكهن ­ مهكتهپكه بېرىش

 . ىڭ بىرەرىگه يۆتكهش ئۈچۈن ئهنقهرەگه كهپتىكهن بۇ كىشى ئوغلىنى بۇ يېقىن مهكتهپلهرن . ئىكهن

 ئۇ ئهنقهرەدە بۇ ئىشنى قىالاليدىغان بىرىنىڭ بوۋامنىڭ يېقىن . شۇڭا، بوۋام بىلهن كۆرۈشكىلى كهپتۇ

 . بوۋام ئۇ بۇرادىرىگه دەپ قويسا، بۇ ئىش ئاسان ههل بولىدىكهن . بۇرادىرى ئىكهنلىكىنى ئاڭالپتۇ

 : نىم قىزىدى، ئهخالقسىزلىق بوالمدۇ، نېمه بولسا بولسۇن، چىدىيالماي بۇ كىشى بۇالرنى دېگهندە قې

 . دېدىم ­ بىراق، ئهپهندى، نامرات ئاناتولىيىگه مهدەنىيهت چىرىقىنى كىم ياقىدۇ؟ ­

: يا ئاڭلىمىدى، يا ئاڭلىماسقا سالدى بولغاي

 . دېدى ­ نېمه دېدىڭىز، قىزىم؟ ­

 : دادام ئاۋازىنى كۆتۈرۈپ

 . دەپ مېنى يېنىدىن كهتكۈزۈۋەتتى ­ ! كىر يۈگۈر، قههۋە ئهپ ­

 . قههۋەنى ئهكىرىپ بېرىپ چىقىپ كهتتىم

 يۇيۇلۇۋېتىپتۇ  كىر  مۇنچىدا  سۇ . قارىسام،  قىزىق  سوپۇننى  توقاچ  ئىككى  كۆرسهتمهي،  هېچكىمگه

 تاشلىۋەتتىم  كۈپكه  ساپال  ئېرىپ بولدى . قۇيۇلغان  سۇدا  پهستىال  بىر  هېچكىمگه . سوپۇنالر  ئاندىن

 بولۇشىغا تۇيدۇ  سۈيىنى  سوپۇن  باسقۇچلىرىغا  پهلهمپهي  ئاچىقىپ،  ئالدىغا  ئىشىك  كۈپنى  رماي

 تۆكتۈم  قاراپ  يۇقىرىغا  تۆۋەندىن  دەپ،  چۈشمهي  يىقىلىپ  تېيىلىپ  ئۆزۈم  تۆككهندىمۇ،  . تۆكتۈم،

 . بېشىمنى كۆتۈرۈپ قارىسام، مهتىن يۇقىرىدا ماڭا قاراپ تۇرۇپتۇ

 . ى ئۇ دېد ­ پهلهمپهينى سۈرتۈۋاتامسهن؟ ­

 بىلىسهن ­  كېيىن  ئازدىن  بىر  بولىدىغانلىقىنى  بولما . قانداق  دېگۈچى  بىرىگه  ههرگىز  ­ ! لېكىن،

 . دېدىم

 كۈتۈپ  ئالدىدا  ئىشىكنىڭ  ئوچۇق  ئاگاهالندۇرۇش ئۈچۈن  خهتهردىن  ئۇنى  كهلسه،  بىرى  باشقا

 . تۇراتتۇق

 كېلىۋاتاتتى  چىقىپ  كهتتۇق . مېهمان  كىرىپ  ئىچىگه  ئۆينىڭ  مېهماننى بوۋ . بىز  دادام  بىلهن  ام

 . ئۇزىتىپ ئىشىككىچه كېلىپ قول ئېلىشىپ خوشالشتى

 ... خۇداغا ئامانهت، ئهپهندى ­

... خوش ­ خهي ­

 . خىزمىتىڭىز بولسا كۈتىمهن، ئهپهندى ­

 قالدى » ئهپهندى « مېهمان  ئۇ خوشلىشىش ئۈچۈن . نى تولۇق ئېيتالماي، سۆزىنىڭ يېرىمى ئاغزىدا

 كۆت  هاۋاغا  قولىنى  قوللىرىنى بىر  ئوينىغاندەك،  ئۇسسۇل  كېتىپ،  تېيىلىپ  چاغدا  شۇ  دەل  ۈرۈۋېدى،

 بوۋام بىلهن دادام ئۇنىڭ يىقىلىپ چۈشكىنىنى كۆرمهي . سهررەڭ پۇالڭلىتىپ يىقىلىپ چۈشتى ­ ههررەڭ

 : بوۋام دادامدىن . ئۆيگه كىرىپ كهتكهنىدى

 ئوينىغاندە ­  ئۇسسۇل  كېتىۋېتىپ  چۈشۈپ  پهلهمپهيدىن  ئۇياق  نېمه ئوغلۇم،  كهتتىغۇ،  قىلىپ  ك

 . دەپ سورىدى ­ بولدى؟

 ئىشىنى ههل قىلىپ بېرىدىغان بولغانلىقىڭىز ئۈچۈن خۇشاللىقتا ئۇسسۇل ئويناپ كهتكهن بولسا ­

 . دېدىم مهن شۇئان ­ كېرەك،

 چىقىپ قارىدۇق،  بالكونغا  ئىككىمىز  مهتىن  كۆرۈش ئۈچۈن  ئههۋالىنى  كىشىنىڭ كېيىنكى  هېلىقى

 ئىشىكىدى  يېتىپتۇ بىنانىڭ  سۇنايلىنىپ  يهرگه  چىقىپ  كۈتۈپ . ن  دەرۋازىدا  ماشىنىسى  خۇسۇسىي

 چۈشتى . تۇرۇپتۇ  سهكرەپ  ماشىنىدىن  تۇرغۇزۇپ، ­ شوپۇرى  يېرىدىن  ياتقان  يازغۇچىنى  چوڭ  بۇ  دە،

 سالدى  دومىالپ كهتتى . قولتۇقالپ ماشىنىغا  مهتىن كۈلۈپ يهردە  چاغدا  ئۇ . بۇ  ئىشىنىمهن،  مهتىنگه

 بۇ . لېكىن، بولغۇلۇق بولدى، شۇنىڭدىن كېيىن ئىچىمگه بىر قورقۇنچ كىرىۋالدى . ايدۇ هېچكىمگه ئېيتم

 . نېمىال بولسۇن ئاسان قۇتۇلدۇق ... ئادەمنىڭ بېشى يېرىلغان بولسا

 بوۋام . دادام بولسا گېزىت ئوقۇپ ئولتۇرۇپتۇ . كېيىن مېهمانخانىغا كىرسهم، بوۋام يهنه ئۇخالۋېتىپتۇ

 : ئويغىنىپ

 . دەپ سورىدى ­ كهلگهنىدۇق؟ قهيهرگه ­

سىز هېچنېمه دېمىگهنىدىڭىزغۇ؟ ­ دېدى دادام، ­ هېچ يهرگه كهلمىدۇق، ­

 خوپ، سېنىڭچه بۇ ئاتوم ئۇرۇشى بوالرمۇ؟ . شۇنداق، مهن گهپ قىلمىغانىدىم ­

 . دادام بىر نېمىلهرنى دېگهندىن كېيىن بايىقى كىشىنىڭ كىم ئىكهنلىكىنى سورىدى

 ... ههر دەۋردە تۆت پۇتالپ ­ ۋام، دېدى بو ­ قوي ئۇنى، ­

 : مهنمۇ دەرهال سۆز ئارىالپ

 . دەپ سورىدىم ­ بوۋا، ئۇنىڭ ئوغلى ههققىدە بۇرادىرىڭىزگه ئېيتامسىز؟ ­

 ... دە ­ كىشىنىڭ يۈزى چىدىمايدۇ، قىزىم، ۋەدە بهردىم، ئېيتىمهن ­

 كهتتى  ئۇيقۇغا  قاتتىق  ئولتۇرۇپ،  تاشلىنىپ  ئازادە  ئورۇندۇقتا  ئۇچىدا دادا . بوۋام  پۇتىنىڭ  ممۇ

 ... دەسسهپ مېهمانخانىدىن چىقتى

 . ئۆتكهن قېتىم خهتنى ئۇزۇن يازغىنىڭنى ئېيتقانىدىڭ، قارا، مهن سېنىڭكىدىنمۇ ئۇزۇن يېزىۋەتتىم

 . ساڭا ۋە پۈتۈن ساۋاقداشلىرىمغا ساالم، ههممىڭالرغا مۇۋەپپهقىيهت تىلهيمهن

 زەينهب يالقىر

 هنقهرە يانۋار، ئ ­ 14 يىلى ­ 1964

: ئىزاهات

 شۇنداق هاياجانالنغان  سۆزلىگهندە  ئاخباراتچى ئۆتكهن يىلى مهكتىپىمىزدە  مهن ئېيتقان مهشهۇر

 مهيلى  كېيىن بۇنداق نۇتۇقالرنى  بۇنىڭدىن  لېكىن  تۇتالماي يىغلىۋەتكهنىدىم،  ئۆزۈمنى  ئىدىمكى،

 . كىم سۆزلىسۇن، ئىككىنچى يىغلىمايمهن

 ش كېرەك شېئىرنى قانداق ئوقۇ

 : قهدىرلىك ساۋاقدىشىم زەينهب

 بهرگهن  بىزگه  مهكتهپته  مۇمكىنمۇ؟  تونۇماسلىقىم  كىشىنى  مهشهۇر  هېلىقى  ئېيتقان  خېتىڭدە

 . ۋەتهنپهرۋەرلىك تهربىيىسى مېنىڭمۇ ئېسىمدە

 يىغلىمايمهن « : خېتىڭنىڭ ئاخىرىدا  ئىككىنچى  سۆزلىسۇن،  مهيلى كىم  دەپ » بۇنداق نۇتۇقالرنى

 بىر ئايال . يىغلىماسلىق سېنىڭ ئىختىيارىڭدا ئهمهس . يهنه يىغاليسهن، زەينهب . هات بېرىپسهن ئىزا

 يىغاليدۇ  بولمىسىمۇ  يىغلىغۇسى  قانچه  ههر  توغراۋاتقاندا  خاپىلىقتىن يىغلىمايدۇ، . پىياز  ئۇ  ئهلۋەتته،

 كېتى  چىقىپ  ياش  ئىختىيارسىز  كۆزدىن  ئاچچىقىدىن  ئېچىشتۇرىدىغان  كۆزنى  بۇنداق . دۇ پىيازنىڭ

 بولىدۇ  دېسىمۇ  ئوخشاش تهسىرى بار  پىيازنىڭ كۆزدىن ياش چىقىرىشىغا  . ئادەملهرنىڭ ئاۋازلىرىدا

 ئۆتكهن  بېشىمدىن  مېنىڭ  ئىش  بار . بۇنداق  دىكتور  بىر  ئۆزۈمنى . رادىئودا  سۆزلىسه  قاچانال  ئۇ

 ئۆزۈمنى ي . تۇتالماي، شۇئان يىغلىۋېتىمهن  يىغالپ بىر كۈنى يهنه رادىئونىڭ ئالدىدا  وقاتقان هالدا

: دادام كۆزلىرىمدىن ئاققان ياشنى كۆرۈپ . كېتىپتىمهن

 . دېدى ­ ئهخمهت، ئۇ كىشى سېنى يىغالتقۇدەك نېمه سۆزلهۋاتىدۇ؟ ­

 پهرق  سۆزلهۋاتقانلىقىنىمۇ  نېمه  رادىئودا  دىكتورنىڭ  ئۇ  مهن  چۈشهندىمكى،  سوئالدىن  بۇ  مانا

 چۈشهنمهي  جۈملىسىنىمۇ  بىر  كېتىپتىمهن ئهتمهپتىمهن،  يىغالپ  بۇ . تۇرۇپ  ئهمهسمۇ؟  بىمهنىلىك  بۇ

 ئىش  بولغان  ئويلىدىم . راست  كۆپ  كېيىن  دەپ  يىغلىدىم،  نېمىشقا  بولىدۇ،  بۇنداق  مهن . نېمىشقا

 دىكتورنىڭ سۆزلىرىگه، سۆزلىرىنىڭ مهنىسىگه ئهمهس، ئاۋازىغا يىغاليتتىم، مېنى ئاۋازىنىڭ تهسىرى

 ، ئاۋازىنىڭ تهۋرىنىشلىرى خۇددى پىيازنىڭ ئاچچىقىدەك كۆزدىن ياش راستىنى ئېيتقاندا . يىغلىتاتتى

 . چىقىراتتى

 ئايالدىن  بىر  چىقىۋاتقان  ياش  كۆزلىرىدىن  توغراپ  نېمه « : پىياز  يىغالتقۇدەك  سىزنى  پىيازدىن

 ئاڭلىغاندا » ئاڭلىدىڭىز؟  سۆزىنى  كىشىلهرنىڭ  بۇ  چىقىدىغان  دولقۇنلىنىپ  ئاۋازى  سوراش  : دەپ

 . دېگهن بىلهن ئوخشاش گهپ » تكۈدەك نېمه ئاڭلىدىڭ؟ يىغالپ كه «

 بارغانىدى  ئېلىپ  مهسچىتكه  بىر  بۇرۇن  مېنى  دۇئاالرنى . بوۋام  ئهرەبچه  ئىمام  كېيىن  نامازدىن

 بوۋام يىغلىغاندا، مهنمۇ ئۆزۈمنى ... ئىمام دۇئا قىلىۋاتقاندا بوۋام شۇنداق يىغالپ كهتتىكى . ئوقۇدى

 : مهسچىتتىن چىقىپ ئۆيگه كېتىۋېتىپ . تۇتالماي يىغالپ كهتكهنىدىم

 بوۋا؟ ­  بىلىدىغان ئوخشىمامسهن،  ئهرەبچه  قارىغاندا  يىغالپ كهتتىڭ،  ­ ئىمامنىڭ دېگهنلىرىگه

 . دەپ سورىدىم

 . دېدى بوۋام ­ ... ئىماممۇ ئهرەبچه بىلمهيدۇ، مهنمۇ بىلمهيمهن ­

 ئۇنداقتا نېمىگه يىغلىدىڭ؟ ­

 ئوقۇدى، ئاڭلىمىدىڭمۇ؟ كىم بىلسۇن، قانچىلىك ئېچىنىشلىق ۋە يىغلىمىسا بوالمدۇ؟ ئىمام قانداق ­

. ياخشى نهرسىلهرنى سۆزلىگهندۇ

 كۆزلىرىم  مېنىڭمۇ  تۇرۇۋېدى،  يىغلىغىلى  يېڭىۋاشتىن  ئېلىپ  ئېسىگه  ئاۋازىنى  ئىمامنىڭ  بوۋام

 كېرەك . نهملهشتى  ئوقۇغان بولسا  دۇئا  ئىش ب . بهلكىم ئىمام كىشى كۆڭلىنى ئهزگۈدەك مۇڭلۇق بىر  ۇ

 . زادى ئېسىمدىن چىقمايدۇ

 كهچقۇرۇن بىزنىڭ كوچىدىن ئۆتهتتى  بازارچى بولۇپ،  چار  ئادەتته كۆكتات ساتاتتى . بىر  مهن . ئۇ

 كېلىدۇ  ياش  كۆزلىرىمگه  شۇئان  ئاڭلىسام،  ئاۋازىنى  يا . ئۇنىڭ  ئادەم  ئۇ  ي، ... ههي « : لېكىن،

 بۇنداق ۋارقىراشالرغا . دەپ ۋارقىرايدۇ » .. . ي، پىياز، سامساق ... هه « : دەپ، ياكى » ... پهمىدۇر، الزا

 . كىمنىڭمۇ يىغلىغۇسى كهلسۇن؟ دېمهك، مهن ئۇ ئادەمنىڭ ئاۋازىدىن تهسىرلىنىدىكهنمهن

 ئوقۇتىدۇ  بىلهن  ئاۋاز  شۇنداق  مانا  شېئىرالرنى  كىتابىمىزدىكى  ئوقۇش  بىزگه  . مۇئهللىمىمىزمۇ

 كهلدىم «  خۇشال  باردىم،  شېئىر » ماتهملىك  بىر  قانداق دېگهن  ئۇنى  بىزگه  مۇئهللىم  ئىدىغۇ،  بار

 بوغۇملىرى ئاۋازنى تىترىتىپ » كهلدىم « بىلهن، » باردىم « . ئوقۇشنى ئۆگهتتى  سۆزلىرىنىڭ ئاخىرقى

 . سوزۇپ ئېيتىلىدىكهن

 » خۇشال كهلدىم « ئويالپ باققىنا، بىرى ماڭا . سىنىپتا بۇ شېئىر ئوقۇلغاندا، مهن دائىم يىغلىۋېتىمهن

 . زلىرىڭگه ياش ئالىسهن دېسه، سهن كۆ

 . سىنىپتا مۇئهللىمىمىز بۇ شېئىرنىڭ قانداق ئوقۇلىدىغانلىقىنى ئۆگىتىۋاتاتتى

 : دېگهندە، كهينى پارتىالردىن بىر ئاۋاز ئاڭالندى » دىم ... دىم، خۇشال كهل ... ماتهملىك بار «

 ... سۇن ... تۆۋەنكى ئىشىككه، خۇدا بهر ... سهن ... خۇش كهپ ­

. دېدى مۇئهللىم ­ رنىدىن تۇرسۇن، كىم ئۇ؟ تېز ئو ­

 : كهينى پارتىدىن ياشار تۇردى

 . كهچۈرۈڭ، مۇئهللىم، ئۆزۈمنى تۇتالماي ئاغزىمدىن چىقىپ كهتتى ­

 : كېيىن شېئىرنىڭ داۋامىنى ئۆگهندۇق . مۇئهللىم كهچۈردى

 ماڭا بىر يۇتۇم سۇ بهر، «

 » ... ناهايتى يىراق يولدىن كهلدىم

 ندە، خۇددى سۇ تهلهپ قىلماي، بهلكى قاراقچى كېلىپ جېنىڭنى ئالىمهن دېگه » بىر يۇتۇم سۇ بهر «

 . دەۋاتقاندەك، ئاۋاز بىردىن توم چىقىپ كهتتى

 كېرەك  پايدىلىنىش  ياخشى  ئاۋازىدىن  ئۇ . كىشىلهرنىڭ  قارىغاندا،  دېيىشىگه  دادامنىڭ

 چىقىرارمىش  تهسىرلىك  ناهايىتى  ئاۋازىنى  خوجايىنىمۇ  زاۋۇتنىڭ  ئۆيىمىزگه . ئىشلهيدىغان  دادام

 بېرىدۇ  سۆزلهپ  توغرۇلۇق  ئاۋازى  تهسىرلىك  خوجايىنىنىڭ  زاۋۇت  دائىم  مېهمانالرغا  . كهلگهن

 زاۋۇت  ئۇستىلىرى  ۋەكىللىرى،  ئىشچىالر  ئۈچۈن،  ئاشۇرۇش  ههققىنى  ئىش  كۈنلۈك  ئىشچىالرنىڭ

 بېر « : خوجايىنىغا  ئارتتۇرۇپ  ئىش ههققىمىزنى  تارتىۋاتىمىز،  تهلهپ » ىڭ تۇرمۇش قىيىنچىلىقى  دەپ

 نېمىلهرنى . قىلىدىكهن  بىلهن بىر  يېقىملىق ئاۋاز  سىلىق،  ئاۋازىنى تىترىتىپ،  زاۋۇت باشلىقى ئۇالرغا

 ئاندىن ­ دەيدىكهن  تولىدىكهن،  ياشقا  كۆزلىرى  ئۆزىنىڭ  ئاۋۋال  تهسىرىدىن  ئاۋازىنىڭ  ئۆز  دە،

 ياشلىرىنى تۇتالماي قالىدىكهن  كۆز  ئىختىيارسىز  ئۇالرمۇ ز . كېيىن ئىشچىالرمۇ  اۋۇت باشلىقى يىغلىسا،

 يىغاليدىكهن  چىقىپ . تهڭ  ئاستا  ئىشچىالر  ئۇنتۇغان  دېيىشنى  نېمه  كېيىن  يىغالشقاندىن  هازا  بىر

 ئهس . كېتىدىكهن  كهلگهندە ­ كېيىن  نېمه « : هوشىغا  بىزگه  باشلىق  كهتكۈدەك،  يىغالپ  شۇنچه  بىز

 بىر » دېدى؟  سورىشىدىكهن ­ دەپ  ن . بىرىدىن  باشلىقنىڭ  هېچكىم لېكىن،  دېگهنلىكىنى  ېمه

. ئهسلىيهلمهيدىكهن

 دوستلىرىغا  دادام  قېتىم  يىغلىمايمهن « : بىر  دېسۇن،  مهيلى نېمه  ئىش ههققىنى ... چىڭ تۇرىمهن،

 . دەپتۇ » ... ئاشۇرمىغۇچه قايتىپ چىقمايمهن ياكى ئىشتىن چىقىپ كېتىمهن

 : ال، باشلىق دېيىشىگى » ... ئهپهندى « : دادام باشلىقنىڭ ئىشخانىسىغا كىرىپ

 بۇرادەر ­  تهس،  تهس ... تهس،  ئۆتكۈزۈش  كۈن  كۈندە  بۈگۈنكى  بىلمهيدۇ . بىلىمهن،  بۇنى

 . دەپ سۆز باشالپتۇ ­ ! دەمسهن

 يوق  نهرسه  بىر  تهسىرلىك  ئۇنچىلىك  يىغلىتىۋەتكۈدەك  ئادەمنى  سۆزلهردە  بۇ  بۇ . ئهسلىي  لېكىن،

 دەيدىغان  بىرى  بىلىدىغان  چىقىرىشنى  تىترىتىپ  قانداق سۆزلهرنى  ههر  تۇرغان  ئالدىدا  بولسا،

 گهپ  تۇرغان  يىغالپ كېتىشى  تاش بولسىمۇ،  باغرى  بولسۇن، . كىشىنىڭ  نېمىال  مهيلى  دادام  لېكىن،

 ... ئۆزىنى تۇتۇۋېلىپ سۆزىنى باشالپتۇ

 سىلهر قانچه جان؟ ­

 . بهش جان ­

 ... پاه ­ پاه ­ پاه ­

 ۇكى، دادام نېمىشقىدۇر ئۆزىنى تۇتالماي، دەپت » پاه ­ پاه « باشلىق شۇنداق كۆپ ۋە ئېچىنغان هالدا

 . كۆڭلى بۇزۇلۇپ كېتىپتۇ، لېكىن چىشىنى چىڭ چىشلهپ تۇرۇۋاپتۇ

 بالىلىرىڭ مهكتهپته ئوقۇمدۇ؟ ­

 . بىرى ئوقۇيدۇ، بىرى ئوقۇمايدۇ ­

 ... دە ­ دېمهك، بىرىنى مهكتهپكه بېرەلمهپسهن ! ئهپسۇس ­

. مهن كىچىك بولغاچقا ئوقۇمىدى، چوڭ بولغاندا ئوقۇتى ­

 دە؟ ­ خوتۇنۇڭغا ئۈچ يىلدا بىر پهلتۇ تىكتۈرۈپ بېرەلمهيدىكهنسهن ­

 . دەپتۇ دادام ­ تىكتۈرۈپ بېرىمهن، ­

 ئۇنىڭ ئۈستىگه خوتۇنۇڭ كېسهلغۇ دەيمهن؟ ­

 ! ياق، كېسهل ئهمهس ­

 ئهمهستۇ ­  قىالرسهن؟ . ئۇنداق  قانداق  چاغدا  ئۇ  مۇمكىن،  قېلىشى  ئاغرىپ  بۇرادەر،  لېكىن،

 مۇنچه . .. پاه ­ پاه ­ پاه  بىر  بۇنىڭغا  ئالىدۇ؟  كۆرسىتىپ دورا  بىچارىگه كىم قارايدۇ؟ كىم دوختۇرغا  ئۇ

 قانداق ئوپېراتىسىيه قىلدۇرىسهن؟ . پۇل كېتىدۇ

 كىمنى؟ ­

 ... باالڭنى ­

 ... نېمه ئوپېراتىسىيه، ئهپهندى؟ ئۇنداق ئىش يوق ­

 . يوقلۇقى يوق، لېكىن بولۇپ قالسا دېمهكچىمهن ­

 دە، ئۇنىڭغا ­ لېكىن، باشلىق يىغلىغاندا، دادامنىڭمۇ كۆڭلى بۇزۇلۇپتۇ . نى تۇتۇۋاپتۇ دادام يهنه ئۆزى

 : قاراپ ئۆزىمۇ يىغلىۋەتمهسلىك ئۈچۈن

 يىغلىمىسىڭىزچۇ ­  ئهپهندى،  ئاسانلىق ... ۋاي  بىر  خۇدا  بوالرمىز،  شۇنداق  بولساق  قانداق  بىز

 . دەپتۇ ­ ... بېرەر

 شۇ يهرگه كهلگۈچه باشلىق بىلهن « : ىشه مۇنداق دەيدۇ دادام بۇ ۋەقهنى سۆزلهپ بهرگىنىدە، ههم

 بىلىمهن  دېيىشكىنىمىزنى  ئۇقالمىدىم . نېمىلهرنى  دېيىلگهنلىكىنى  نېمىلهر  كېيىن  ئۇنىڭدىن  . لېكىن،

 . باشلىق ئېچىنىشلىق ئاۋاز بىلهن بىر نېمىلهرنى دەيتتى، چۈشهنمهيتتىم، ئهمما ئىككىمىز يىغلىشاتتۇق

 ۈمنى تۇتۇۋااليچۇ، بۇ ئادەم نېمىلهرنى دەيدىكىن، بىر ئاڭالپ باقاي، دېدىم ئۆز : ئۆزۈمگه ­ ئاخىر ئۆز

 قىلدىم  دىققهت  قانداق . ۋە  هۈسهيننىڭ كهرباالدا  ههزرىتى  بىلهن  ههسهن  ههزرىتى  ئۇ ئاڭلىسام،

 سۆزلهۋاتمامدۇ  بولغانلىقىنى  هۈسهينگه ... شېهىت  بىلهن  ههسهن  سۆزنى  قىلىپ  قانداق  ئۇنىڭ

 » ... هېچ ئۇقالمىدىم يۆتكىۋەتكهنلىكىنى

 . دادام يىغلىغان پېتى باشلىقنىڭ يېنىدىن قايتىپ چىقىپتۇ

 مۇبادا هېلىقى . شۇنىڭ ئۈچۈن، زەينهب، ئۇنداق ئاۋازالرنى ئاڭلىغاندا يىغلىماي مۇمكىن ئهمهس

 . مهشهۇر ئاخباراتچى يهنه مهكتهپكه كېلىپ يهنه شۇنداق سۆزلهيدىغان بولسا، بىز يهنه يىغاليمىز

 . ساڭا خهيرلىك، ئامانلىق تىلهپ، مهكتۇپلىرىڭنى كۈتىمهن

 ئائىله ههمكارلىقى ­ مهكتهپ

 : ساۋاقدىشىم ئهخمهت

 تاپشۇرۇۋالدىم ­ 20  يېقىندا  خېتىڭنى  يازغان  ئۈچۈن . يانۋار  سالدۇرغانلىقىمىز  ۋاكسىنا  تۈنۈگۈن

 بارمىدۇق  مهكتهپكه  چ . بۈگۈن  ئاۋازىمنى  ئوقۇۋېتىپ،  هۇجرامدا  كۈلۈۋەتكىنىمنى خېتىڭنى  ىقىرىپ

 . ئاپام سىرتتا تۇرۇپ ئاڭالپ قاپتۇ . سهزمهي قاپتىمهن

 . دېدى ئۇ ­ ئۆزۈڭچه نېمىگه كۈلۈپ كهتتىڭ؟ ­

 . سېنىڭ خېتىڭگه كۈلگهنلىكىمنى دېدىم

 : ئاپام هۇجرامغا كىرىپ

. دېدى ­ نېمىلهرنى يېزىپتۇ؟ ­

 . خېتىڭنى ئاپامغا ئوقۇپ بهردىم، ئۇمۇ قاقاقالپ كۈلۈپ كهتتى

 . ئائىله ههمكارلىقى يىغىنىمىز توغرۇلۇق يازماقچى بولۇۋاتاتتىم ­ مهن ئۇزۇندىن بېرى ساڭا مهكتهپ

 . ۋاكسىنا سهل قىزىتتى، لېكىن ئانچه ئهمهس . بۈگۈن ۋاقتىم بولغاچقا خاتىرجهم يازااليمهن

 مهكتهپ  مهكتىپىمىزدە  بولغانىدى ­ ئۆتكهندە  يىغىنى  ههمكارلىقى  ئا . ئائىله  ههر  يىغىن  بىر بۇ  يدا

 كېلىدىغان . ئېچىلىدۇ  يىغىنغا  ئوقۇغۇچى  بهش  بولۇپ  ئوغۇل  ئىككى  قىز،  ئۈچ  سىنىپتىن  بهشىنچى

 بولغان . ئۇالرنىڭ ئىچىدە مهنمۇ بار ئىدىم . ئانىالرنى كۈتۈش ۋەزىپىسىگه تهيىنلهندى ­ ئاتا  يىغىندا

 . كچىمهن بهك قىزىق بولغاچقا، ساڭىمۇ يهتكۈزمه . ئاياق ئاڭلىدىم ­ سۆزلهرنى باشتىن ­ گهپ

 ئانىالر يىغىن ­ ئاتا . سۆزلهرگه قۇالق سالماسلىقىمىز كېرەك ئىدى ­ ئهسلىدە بىز يىغىندا بولۇنغان گهپ

 بىز كارىدوردا ئىشىكنىڭ كهينىدە . زالىدىن ئورۇن ئېلىپ بولغاندىن كېيىن بىزنى سىرتقا چىقىرىۋەتتى

 تار . تۇراتتۇق  پرەنىكلهرنى  سۈيى،  لىمون  چاي،  ئاخىرىدا  ناهايىتى . قىتاتتۇق يىغىننىڭ  ئىچى  زال

 ئىچىدىكىلهر بىئارام بولۇپ كهتكهچكه، سهل هاۋا ئالماشسۇن . قااليمىقان ۋە ئىنتايىن ئىسسىق ئىدى

 ئېچىۋەتتى  يوغان  قانىتىنى  ئىككى  ئىشىكنىڭ  ئىچكىرىدە . دەپ،  تۇرۇپ  سىرتىدا  ئىشىكنىڭ  بىزمۇ

 باشتا سىلىق سۆزلهپ، ئالدى بىلهن . سۆزلهرنى ياخشى ئاڭلىدۇق ­ بولۇۋاتقان گهپ  مۇدىر سۆزلىدى،

 تۇردى  چىققىلى  قاتتىق  بارغانچه  ئاتا . ئاۋازى  بولمىغانلىقىنى ­ ئۇ  كارى  بىلهن  بالىلىرى  ئانىالرنىڭ

 ئهسلى  قويغانلىقىنى،  ئارتىپ  مهكتهپكه  ههممىنى  ۋە  بۆلگهنلىكلىرىنى  كۆڭۈل  ئاز  ناهايىتى  ياكى

 ئاتا  بولىدىغانلىقىنى،  تۇرۇشى ئانىال ­ ئوقۇشنىڭ ئۆيدە  تهكشۈرۈپ  بالىلىرىنىڭ تاپشۇرۇقلىرىنى  رنىڭ

 ئىگىلهپ  سوراپ  ئوقۇتقۇچىالردىن  كېلىپ  مهكتهپكه  ئههۋاللىرىنى  ئوقۇغۇچىالرنىڭ  كېرەكلىكىنى،

. تۇرۇشى الزىملىقىنى ئېيتتى

 . ئانىالر مۇدىرنىڭ سۆزىنى تهستىقلىدى، شۇ ۋەجىدىن غۇلغۇلىالر بولدى ­ ئاتا

 : ناهايىتى كۆڭۈل بۆلىدىغانلىقىنى ئېيتقاندىن كېيىن مۇدىر ئوقۇغۇچىالرغا

 بار ­  ئوغلۇم  بىر  ئوقۇيدىغان  يىللىقىدا  بىرىنچى  ئوتتۇرىنىڭ  تولۇق  ئوقۇش . مېنىڭ  مهن

 قېتىممۇ  بىر  ۋاقىت چىقىرىپ ئوغلۇمنىڭ مهكتىپىگه  ئىشلىرىمدىن  يهردىكى  بۇ  بۇيان،  باشالنغاندىن

 باالمنىڭ مهكتىپىدىن بىر نهچچه قېتىم . ىرىدىن سورالمىدىم بارالمىدىم، ئۇنىڭ ئههۋالىنى ئوقۇتقۇچىل

 . دېدى ­ باغاقچه ئهۋەتىپ چاقىرتتى، لېكىن بارالمىدىم،

 ئاتا  مهكتهپكه ­ ئۇ  ۋە  بولمىغانلىقى  كارى  بىلهن  ئههۋالى  مهكتهپتىكى  بالىلىرىنىڭ  ئانىالرنىڭ

 ئاغرىنغانىدى  مهكتهپ . بارالمىغانلىقىدىن  كېيىن،  رەئىسى ­ مۇدىرنىڭ سۆزىدىن  ههمكارلىقى  ئائىله

 ئاتا  خانىم  بىر  قىلدى ­ بولغان  تهكلىپ  قويۇشنى  ئوتتۇرىغا  تهلهپلىرىنى  سۆز . ئانىالرنىڭ  ئاتا  بىر

 . ئېلىپ، بالىسىغا تۈرك تىلىدىن تۆۋەن باها بېرىلگهنلىكىنىڭ توغرا بولمىغانلىقىنى ئېيتتى

 . دېدى ئۇ ­ بېرىلدى؟ قانداقچه مېنىڭ باالمغا تۈرك تىلى دەرسىدىن تۆۋەن باها ­

 سورىدى  بولمايدىغانلىقىنى  بهرسه  باها  تۆۋەن  ئۈچۈن  نېمه  ئاتىدىن،  ئۇ  بالىنىڭ مۇئهللىمى  . ئۇ

 باش  سۆزلىرىنى  قىالتتى،  گهپلهرنى  ئاجايىپ  ئاتا  ئۇ  قوالشمايتتى ­ لېكىن،  زامان . ئايىقى  هازىرقى

 كې  داۋامالشتۇرۇپ،  بىلهن  زامان  ئۆتكهن  جۈملىنى  باشلىغان  بىلهن بىلهن  زامان  لىدىغان

 . ئاياقالشتۇراتتى

 چۈنكى فرانسۇز تىلى بولغان بولسا، ئۇ چاغدا، ­ دېدى مۇئهللىم، ­ بهرگىلى بولمايدۇ، ئهپهندى، ­

 ههقلىق بوالتتى  دەپ سورىسىڭىز  بهردىڭىز،  تۆۋەن باها  ئۈچۈن  تۆۋەن . نېمه  تىلىدىن  تۈرك  لېكىن،

 ب  بۇنىڭغا يۇقىرى باها  بولمايدۇ، ئهگهر مېنىڭ . ېرىشىڭىز كېرەك دېسىڭىز ناههقلىق بولىدۇ باها ئالسا

 مۇۋاپىق  ئهقىلگه  ئاز  بىر  بۇ  دېسىڭىز،  تىلىنى ئوبدان بىلمهيدۇ  تۈرك  مىللهت بولسا،  بىر  باشقا  باالم

 . گهپ بولىدۇ

 دېمهك، ئۇ تۈركچىنى بىلىدۇ، . هازىر ئههۋال ئۇنداق ئهمهس، بۇ مېنىڭ باالم، بىر تۈرك پهرزەنتى ­

 بهرسۇن دېگهن  باها  ئهال  ئۇنىڭغا  بىلمهيدىكهن؟  نېمىشقا  تۇرسا،  تىلى  تۈرك  تىلى  ئانا  گهپ،

 الزىم ... دېمهيمهن  ئېلىشى  باها  ئهال  پهرزەنتى  تۈرك  بىر  ههر  ئوتتۇرا . لېكىن  مېنىڭ ... ئهقهللىيسى

 هممه ه . باالم تۈركچه گهپ قىلىدۇ، ئۇنى مهن چۈشىنىمهن، ئانىسىمۇ چۈشىنىدۇ، ساۋاقداشلىرىمۇ ههم

 ­ ئهقهللىي ئوتتۇرا باها ئېلىشى كېرەك، ... دە ­ ئادەم چۈشهنگهن يهردە، مۇئهللىممۇ چۈشىنىشى كېرەك

 . دېدى ئۇ ئادەم

 : بالىنىڭ مۇئهللىمى

 نېمه دېمهكچى بولغانلىقىڭىزنى چۈشىنهلمىدىم ­  تۈرك پهرزەنتى بولغانلىقى ئۈچۈنال . كهچۈرىسىز،

 . دېدى ­ سىز؟ ئوتتۇرا باها ئېلىشى كېرەك دېمهكچىمۇ

 دېمهكچىمهن ­  كېرەك  بولۇشى  شۇنداق  دېگىنىنى ... شۇنداق،  نېمه  باالمنىڭ  ئادەم  ههممه

 ... دە ­ چۈشهنگهنىكهن، مۇئهللىممۇ چۈشهنسۇن

 دە؟ ­ سىز بالىڭىزنىڭ نېمه دېگهنلىكىنى چۈشىنىدىكهنسىز ­

 ... ئهلۋەتته

 بالىڭىزمۇ سىزنىڭ نېمه دېگهنلىكىڭىزنى چۈشىنهلهمدۇ؟ ­

 ... ىشى كېرەك چۈشىن ­

 ئاڭالندى  غۇلغۇلىالر  مهنسىتمىگهن  كىشىنى . زالدىن  هېلىقى  قىستۇرۇپ،  سۆز  ئارىغا  مۇدىر

. بېسىقتۇردى

 سورىغانلىقىنى،  نهرسىلهرنى  بهزى  دەرسلىرىدىن  ئۇنىڭدىن  بالىسى  ئېلىپ،  سۆز  ئاتا  بىر  يهنه

 : تتى ئۆزىنىڭ بۇ سوئالالرنىڭ هېچقايسىسىغا جاۋاب بېرەلمىگهنلىكىنى ئېي

 بىلمهيمهن؟ ­  نېمىشقا  ئېيتسىڭىزچۇ،  بىلمهيمهن؟  نېمىشقا  ئهپهندى؟  بىلمهيمهن،  نېمىشقا  ­ مهن

 . دېدى ئۇ

 ئۇ  لېكىن  چۈشىنهلمىدى،  هېچكىم  ئاۋۋال  ئاچچىقالنغانلىقىنى  نېمىگه  كىشىنىڭ  مهن « : بۇ

 ئۆگىتىمهن؟  قانداق  باالمغا  نهرسىنى  دېمهكچى » بىلمهيدىغان  نېمه  ئۇنىڭ  بولغانلىقى دېگىنىدە،

 . مهلۇم بولدى

 . ئۇ دەرس پروگراممىسىنىڭ ئېغىرلىقىدىن ئاغرىناتتى

 پۈتتۈردۈم ­  ئوتتۇرىنى  تولۇق  باالم . مهن  ئوقۇيدىغان  مهكتهپته  باشالنغۇچ  تۇرۇقلۇق،  شۇنداق

 دەرس  ئېغىر  قهدەر  بۇ  بالىلىرىمىز  كىچىك  بوالمدۇ؟  توغرا  بىلمىسهم  نهرسىلهرنى  سورىغان

 . كۆتۈرەلمهيدۇ پروگراممىسىنى

 بهردى  جاۋاب  ئانا  بىر  ئهپهندىگه  بهرسه . بۇ  ئاز  ناهايىتى  بالىالرغا  ئهكسىچه،  دەل  ئۇ  لېكىن،

 . ئۆگىتىلگهنلىكىنى ئېيتىپ، ئاز بىلىم بېرىلگهنلىكىدىن ئاغرىنغانىدى

 دەرس پروگراممىلىرى ناهايىتى تول . باالمدىن نېمىنىال سورىسام بىلمهيدۇ ­  ۇق بىزنىڭ زامانىمىزدا

 چىشلىرىنى . ئىدى  ئاشخانىدا  كۈنى  بىر  قىزىم  مېنىڭ  كوالۋاتقان مهسىلهن،  بىلهن  كولىغۇچ  چىش

 ئۆتۈنۈپ سورايمهنكى، تۆتىنچى سىنىپتا . دەپ سورىدى » بۇ كىشى كۆشهۋاتامدۇ؟ « : بىرەيلهننى كۆرۈپ

 كۆشىمهيدىغانلىق  يهنى  بولمايدىغانلىقىنى،  قېرىنى  ئادەملهرنىڭ  باال  بىر  بىلىشى ئوقۇيدىغان  ىنى

! دە ­ كېرەك

 تهرىپىدىن  مىنىستىرلىقى  مائارىپ  ئهمهس،  مهكتهپته  پروگراممىلىرىنىڭ  دەرس  مۇدىر

 ئۇ  چۈشهندۈرۈپ،  ئىكهنلىكىنى  مۇناسىۋەتلىك  بىلهن  مىنىستىرلىق  ئىشنىڭ  بۇ  تۈزۈلىدىغانلىقىنى،

 . ئايالنىمۇ بېسىقتۇرماقچى بولدى

 . لېكىن ئايال ئاسانلىقچه جىمىقمىدى

 قويىمىز، بى ­  ئارتىپ  هۆكۈمهتكه  ههممىنى  ئۇ، ­ ز  بولمايدىغانلىقىنى ­ دېدى  قېرىن  ئادەملهردە

 ... ئۆگىتىش ههر هالدا هۆكۈمهتنىڭ چوڭ مىنىستىرلىقىنىڭ ئىشى بولمىسا كېرەك

 بىلىندى  دەۋاتقاندەك  شۇنداق  دەپ  بولسۇن  قىزىقچىلىق  گويا  يهردىكىلهر  ئۇ  ئۇالر . ماڭا  بىراق،

 . ىرايى ناهايىتى جىددى ئىدى گهپ قىلغاندا چ

 ئۇنى  قاچانىكى  مۇئهللىم  ئىدى،  بار  ساۋاقدىشىمىز  بىر  ئىسىملىك  مۇرات  سىنىپتا  : بىزنىڭ

 . دەپ سورايتتى » كىم؟ « : دېسه، مۇئهللىمدىن » ! ئورنۇڭدىن تۇر «

 . سهن ­

 مهنمۇ، ئهپهندىم؟ ­

 ... سهن، ئوغلۇم، ساڭا دەۋاتىمهن ­

 ماڭىمۇ، ئهپهندىم؟ ­

 قىالتتى مۇئهللىم  شۇنداق  يهنه  مۇرات  دەۋاتسا،  قاراپ  ئۇنىڭغا  مۇئهللىم  ۋە  ئېيتسا  . ئىسمىنى

 : ئاخىرىدا مۇئهللىمنىڭ ئاغزى ئېچىلىپ

. دەپ ۋارقىرايتتى ­ ! ئالدىمدا سهندىن باشقا كىشى بارمۇ، مۇرات، ساڭا دەۋاتىمهن ­

 تقاندەك، بۇرۇلۇپ كهينىدىكى بۇنداق ئههۋالالردىمۇ مۇرات گويا كهينىدىكى باشقا بىرىگه دېيىلىۋا

 . بىر قېتىم ئۇ بۇرۇلۇپ كهينىگه قارىغانىدى، بىز قاتتىق كۈلۈپ كهتتۇق . تامغا قاراپمۇ قوياتتى

 تۇردى  ئورنىدىن  كىشى  بىر  يىغىندىكىلهردىن  كۈنكى  دادىسى . ئۇ  مۇراتنىڭ  كىشىنىڭ  بۇ  كېيىن

 . ئىكهنلىكىنى بىلدۇق

 . دېدى ئۇ ­ ز پىكىر قىلماقچى، رۇخسهت قىلسىڭىز، مهنمۇ ئىككى ئېغى ­

 : ئائىله ههمكارلىقى رەئىسى بولغان خانىم ­ مهكتهپ

 . دېدى ­ مهرههمهت، ئهپهندى، قۇلىقىمىز سىزدە، ­

 . دېدى هېلىقى كىشى ­ مهنمۇ؟ ­

 . دېدى رەئىس ­ سىز پىكىرىم بار دېمىگهنمىدىڭىز؟ ­

 كىم؟ ­

 ... سىز ­

 مهنمۇ؟ ­

 . شۇنداق، مهرههمهت، سۆزلهڭ، ئهپهندى ­

 : ئۇ كىشى خۇددى مۇراتتهك قولىنى كۆكسىگىچه كۆتۈرۈپ، يهنه بىر قېتىم سورىدى

 مهن؟ ­

 . دەپ ۋارقىرىغاندا، ههممهيلهن كۈلۈشۈپ كهتتى » ... ياق، مهن « : زالدىكىلهردىن بىرى

 ئۇ مهكتهپته بالىالرغا پۇتبول ئويناتماسلىقنى تهلهپ قىلدى، ئوغلىنىڭ . مۇراتنىڭ دادىسى سۆزلىدى

 . ينىغانلىقتىن دەرسلهرگه تىرىشمايۋاتقانلىقىنى ئېيتتى توپ ئو

. دەپ سورىدى مۇدىر ­ بالىڭىز قانچىنچى سىنىپتا؟ ­

 . دەپ سورىدى هېلىقى كىشىمۇ ئۇنىڭدىن ­ مېنىڭ باالممۇ؟ ­

 . شۇنداق، سىزنىڭ بالىڭىز ­

 : ئۇ كىشى بىر هازا ئويلىنىپ

 . دېدى ­ بۇ مهكتهپته ئوقۇيدۇ، ­

 نومۇرى قانچىنچى؟ ­

كىمنىڭ؟ ­

 قانچىنچى؟ « زالدا  نومۇرى  كىيىمىڭىزنىڭ  كۈلكه » ئاياق  يهنه  ئاڭلىنىپ،  ئاۋاز  بىر  دېگهن

 . كۆتۈرۈلدى

 بىلمهيدىكهن  نومۇرىنىمۇ  ئوغلىنىڭ  كىشى  مۇراتنىڭ ­ ئىسىم . ئۇ  ئۇنىڭ  ئېيتقاندا،  فامىلىسىنى

 . دادىسى ئىكهنلىكىنى بىلدۇق

 باشلىدى  سۆزلهشكه  كىشى  بىر  شۇنداق . يهنه  دېمهكچى ئۇ  نېمه  كهتتىكى،  سۆزلهپ  ئۇزۇن

 چۈشىنىش تهس ئىدى  قىالاليدۇ « : ئۇ . بولغانلىقىنى  تهرەققىي  بىلهنال  بالچىلىق  پهقهت  » ... تۈركىيه

 . دەپ سۆز باشلىدى

 سىرتتا  بىز  ئۈچۈن،  بارلىقىنى چۈشىنهلمىگهنلىكىمىز  مۇناسىۋىتى  يىغىننىڭ نېمه  بۇ  بىلهن  بالچىلىق

 . تهسته تۇتۇۋالدۇق كۈلكىدىن ئۆزىمىزنى

 ئۇ كىشى ئۆزىنىڭ بالچىلىق ههققىدە نۇرغۇن كىتابالرنى ئوقۇغانلىقىنى ئېيتقاندىن كېيىن، ههرىلهرنى

: ئۇنىڭ ئېيتقانلىرى ههممه كىشى بىلىدىغان ههقىقهتلهر ئىدى . چۈشهندۈرگىلى تۇردى

 هاشاراتتۇر ­  كىچىك  بىر  ئۇچااليدۇ . ههرە  بولۇپ،  قاناتلىق  بال . ئىشلهپچىقىرىدۇ ههسهل ... ئۇ

 ئىنسانغا ناهايىتى پايدىلىق، ناهايىتى قىممهتلىك نهرسه، ناشتىدا يېيىلگىنىدەك، تاماقالردىن كېيىن

 ... بال ئىككى تۈرلۈك بولىدۇ . ئۇنىڭدىن باشقا، بال شهربىتى ئىشلهشكىمۇ بولىدۇ . يېسىمۇ بولىدۇ

 : ۆتتى ماختا ماختا، بالنى سۆزلهپ بولغاندىن كېيىن، ههرىگه ئ

 ... ههرىلهر ياۋا ههرە، بال ههرىسى دەپ ئىككى خىل بولىدۇ ­

 . دېگهن زېرىكىش ئاۋازلىرى ئاڭلىنىشقا باشلىدى » ... ئوش « ، » ... ئۇ « : زالدىكىلهردىن

 : ئاخىرىدا مۇدىر

 . دېدى ­ شۇنداق قىلىپ ههرە نېمه بولماقچى، ئهپهندى؟ ­

 ... ههرىنى دەمسىز؟ ههرىدىن بال ئېلىنىدۇ ­

 ال نېمه بولماقچى؟ ب ­

 ... بالدىن نېمه بولمىسۇن؟ ههممه نهرسه بولىدۇ ­

 دېمهكچىمهنكى، بىز مهكتهپته نېمه قىلىمىز؟ ­

 بىر ئهپهندى، ­ دېدى هېلىقى ئادەم، ­ ... رۇخسهت قىلسىڭىز، مهن ئۇنىمۇ سۆزلهپ بهرسهم ­  بايا

 را  دەپ  كېرەك،  بېرىلىشى  بىلىملهر  كېرەكلىك  تۇرمۇشتا  ئېيتتى بالىلىرىمىزغا  توغرا . ست  ... ناهايىتى

 يىغىندىسى  بۇلۇڭىنىڭ  ئۈچ  ئۈچبۇلۇڭنىڭ  بىر  باالم  مېنىڭ  ئىكهنلىكىنى 180 مهسىلهن،  گرادۇس

 180 بىر ئۈچبۇلۇڭنىڭ ئۈچ بۇلۇڭىنىڭ يىغىندىسى . بىلىدۇ، ههرە قانداق بېقىلىدىغانلىقىنى بىلمهيدۇ

 بهش مىڭ گرادۇس بو 300 گرادۇس بولسۇن،  بار؟ گرادۇس بولسۇن،  پايدىسى  بۇنىڭ نېمه  لسۇن،

 ئۈچبۇلۇڭنىڭ ئۈچ  بىر  تۇرمۇشتا  قايسىمىزدىن  كهلدۇق،  ياشقا  مۇشۇ  ئېيتىڭا،  ئۆتۈنۈپ سورايمهنكى،

 ئههمىيهتسىز  مېڭىلىرى  يۇمران  بالىلىرىمىزنىڭ  سورالدى؟  ئىكهنلىكى  گرادۇس  قانچه بۇلۇڭىنىڭ

 تولدۇرۇلمىسۇن  بىلهن  بىلىم . نهرسىلهر  پايدىلىق  ئۆگىتىلسۇن ئۇالرغا  بالچىلىق  مهسىلهن،  ... لهر،

 كېرەك  بولۇشى  ساندۇقلىرى  بال  قىالاليدۇ . مهكتهپته  تهرەققىي  بىلهنال  بالچىلىق  پهقهت  . تۈركىيه

 ههرە . سامان يهيدۇ ­ كاال سۈت بېرىدۇ، لېكىن چۆپ . كالىالرغا ئوخشىمايدۇ ­ چۈنكى، بال ههرىسى قوي

 ... هېچ نهرسه يېمهيدۇ، خالىس بال بېرىدۇ

 : يهنه بىرەيلهن ئورنىدىن تۇردى

 بىراق ئۇ، ­  ئېيتىسىز،  باققىلى بولمايدۇ ­ دېدى ئۇ، ­ ناهايىتى توغرا  ئىچىدە ههرە  قاراڭا، . شهههر

 ئىس  چىققان  ياشىسۇن؟ ­ تۇرخۇنالردىن  قانداق  ههرە  ياشاۋاتسا،  تهسته  ئادەملهر  تۈتهكلهردىن

 شهههر ئىچىدە ههرە باققىلى بولسىمۇ، ئۇ . ىدۇ ئۇنىڭدىن باشقا، ههرە ياشىغان يېرىگه قاراپ هوسۇل بېر

 ... بال بهرمهيدۇ، قاراماي، كوكس مېيى بېرىدۇ، ئهپهندى

 : ئۇ كىشى دېدى . زالدىكىلهر ئۈنلۈك هالدا بۇ كىشىنىڭ دېگهنلىرىنى توغرا تېپىشتى

 بېقىش كېرەك ­  توخۇ  ئهمهس،  ههرە  بار،  تهكلىپىم  بىر  قارىماڭال . مېنىڭ يهنه  دەپ سهل  ر، توخۇ

 ... بالىلىرىمىز توخۇچىلىقنى ئۆگهنسه

 : مۇدىر ئۇ كىشىنىڭ سۆزىنى بۆلۈپ

 كالىچىلىق ­  توخۇچىلىق،  بالچىلىق،  مهكتهپته  ئۆزلۈكىمىزدىن  بىز  دېدىم،  هېلىال  ئهپهندى،

 بۇ يېزا ئىگىلىك مهكتىپى ئهمهس، . دەرس پروگراممىلىرىنى مائارىپ مىنىستىرلىقى تۈزىدۇ . قىاللمايمىز

 . دېدى ­ چ مهكتهپ، باشالنغۇ

: ياسىنىۋالغان بىر خانىم ئورنىدىن تۇرۇپ

 ئائىله ههمكارلىقىمىزنىڭ بىر ئهزاسى ­ مهكتهپ . مېنىڭچه، مهزمۇندىن بهك يىراقالپ كهتتۇقمىكىن ­

 مهكتىپىمىزدىكى ياردەمگه مۇهتاج نامرات بالىالر . بولۇش سۈپىتىم بىلهن، باشقا بىر تهكلىپ بېرىمهن

 التارى ئۇيۇشتۇرامدۇق ياكى ئۆتكهن يىلدىكىدەك يهنه مهخسۇس ئۈچۈن نېمه ئويال  بىر  ش كېرەك؟

 . دېدى ­ تانسا كېچىلىكى ئۆتكۈزەمدۇق؟

 كېچىلىكى ئۆتكۈزۈش ­ ئۇزۇن تاالش  بولغانلىقى ئۈچۈن مهخسۇس تانسا  پهيتى  تارتىشتىن كېيىن،

 . شلىدى ئانىالردىن ياردەم پۇل يىغىشقا با ­ ئاندىن زالدىكى ئاتا . اليىق تېپىلدى

 ئۇقۇشقىلى ­ ئاتا  ئههۋاللىرىنى  دەرس  بالىلىرىنىڭ  توپلىشىپ  ئهتراپىغا  ئوقۇتقۇچىالرنىڭ  ئانىالر

 . بىزمۇ زالغا كىرىپ لىمون سۈيى، چاي، پرەنىكلهرنى تارقىتىشقا باشلىدۇق . باشلىدى

 كۆردۇق  تاماشا  تازا  كۈنى  ئۇ  ئېيتقاندا،  يىغىنلىر ­ مهكتهپ . راستىنى  ههمكارلىقى  ىنىڭ ئائىله

 بوالتتى  ياخشى  نېمىدىگهن  بولسام  قاتناشقان  مهكتهپ . ههممىسىگه  مهكتهپتىمۇ  ئائىله ­ سىلهرنىڭ

 . سۆزلهرنى ئاڭالپ باق ­ ههمكارلىقى يىغىنى بولسا، بىر ئامال تېپىپ ئۇنىڭدىكى گهپ

 : ئۇ ئۆيگه قايتىپ كهلگهندە . بۇ يىغىنغا ئاپاممۇ قاتناشقانىدى

 . دېدىم ­ پا؟ نېمىشقا پىكىر قىلمىدىڭ، ئا ­

 . دېدى ئاپام ­ ... ۋاي، ماڭا پىكىر قىلىشقا نهدىكى پۇرسهت بولسۇن؟ ئاغزىغا كهلگىنىنى دېيىشتى ­

 . دېدىم مهن ­ دەيدىغان سۆزۈڭ بارمىدى؟ ­

 بىر ­  مهنمۇ  ئۇالردەك سۆزلىيهلهيمهن،  ئهلۋەتته مهنمۇ  تىلىم يوقمۇ؟  ئىككى ئېغىز ­ مېنىڭ ئاغزىم،

. رسهت بولمىدى بىراق پۇ ... پىكىر قىالتتىم

 . مانا، سېنىڭكىدىنمۇ ئۇزۇن بىر خهت يازدىم

 . مىنهگه ئېيتىپ قويارسهن، خېتىمگه تېخى جاۋاب يازمىدى

 : مۇۋەپپهقىيهتلهر تىلهپ

 زەينهب يالقىر

 يانۋار، ئهنقهرە ­ 24 يىلى ­ 1964

 هازىرقى بالىالر كارامهت

 : زەينهپ

 ئائىله ههمكارلىقى يىغىنىمۇ كۆز ئالدىمغا خۇددى ­ كى مهكتهپ خېتىڭنى ئوقۇغىنىمدا، مهكتىپىمىزدى

 . مهكتىپىمىزدىكى بۇ يىغىنغا دادام زادى بارالمايدۇ، چۈنكى ئۇنىڭ ۋاقتى يوق . كىنودەك گهۋدىلهندى

 بهزى كۈنلىرى ئارتۇق ئىشلهپ ناهايىتى كهچ . ئېچىپ كېلىدۇ ­ ئۇ زاۋۇتتىن ههر ئاخشام ئۆيگه هېرىپ

 ك  يهكشهنبه  بولىدۇ قايتىدۇ،  ئۆيدە  زىممىسىدە . ۈنلىرىال  ئاپامنىڭ  ئىشلىرى  پۈتۈن  ئۆينىڭ

. بولغانلىقتىن، ئۇمۇ يىغىنالرغا بارالمايدۇ

 . بىرىنچى بولدى » كارامهت « بىزنىڭ : ساڭا بىر خهۋەرنى ئېيتاي

 كېرەك  بولساڭ  چۈشىنهلمىگهن  بولغىنىمنى  دېمهكچى  كىملىكىنى » كارامهت « بىزنىڭ . نېمه  نىڭ

 پاتوش بىلهمسهن؟  ئالته . سىڭلىم  يهكشهنبه  ئۆتكهن  چۈشتى » كارامهت « ئۇ  راستىنى . مۇسابىقىگه

 كارامهت « ئېيتقاندا،  بىر » ئالته  سوقۇشتۇردى ­ نى  بىرىنچىلىكنى . بىرىگه  كارامهت  بىزنىڭ  مېنىڭچه

 . ئالدى

 بار  تاغام  ئىككى  بىر . مېنىڭ  بىرىنىڭ  يهنه  ئىككى،  بىزنىڭ . بار » كارامىتى « بىرىنىڭ  كىگه ئۇالر

 كهلگهنىدى  بولۇپ  بار . مېهمان  قوشنىمىزمۇ  بىلهن  ئىنژېنېر  ئىشلهيدىغان  زاۋۇتتا  بىر  بىلهن  دادام

 . بولدى » كارامهت « بولۇپ، ئۆيدە جهمئىي ئالته » كارامىتى « ئۇالرنىڭ بىردىن . ئىدى

 بېرىدۇ  ماختاپ  بالىلىرىنى  كۆرسه  كىمنى  بار،  مىجهزى  بىر  تاغامنىڭ  ئېيتىشىغا . چوڭ  ئۇنىڭ

 ئۇنىڭ ئىككىال بالىسى  قېتىم بىزنىڭكىگه كهلگىنىدە ئىككى . ئىكهن » كارامهت « قارىغاندا،  ههر  ئۇ

 : يېڭى ئارتۇقچىلىقلىرىنى سۆزلهپ بېرىدۇ ­ نىڭ يېڭى » كارامىتى «

 كىشىنىڭ ­  ئهزبىرايى،  بىلهمسىلهر؟  قىلغانلىقىنى  نېمه  شاكىچىكنىڭ  بىزنىڭ  كۈنى  ئۆتكهن

 . ەپ باشاليدۇ ئۇ د ­ ئىشهنگۈسى كهلمهيدىغان ئىش،

 كهشلىرىنى ­  ساپما  بېرىپ  يۈگۈرۈپ  بالىسى  بىلهنال،  كىرىشى  ئۆيگه  قايتىپ  ئىشتىن  كهچته  ئۇ

 قىلىدىكهن  ئىشالرنى  بىر  شۇنىڭدەك  ياكى  بېرىدىكهن  ئاغزى . ئهكېلىپ  ماختىغانسېرى  تاغامنىڭ

 : ئېچىلىپال كېتىدۇ

 ساپما كهشىمنى ئهكېلىپ . يران قالىمهن ئۇ ياشتىكى بالىنىڭ بۇنىڭغا قانداقمۇ ئهقلى يهتسۇن، هه ­

. كارامهت بىر باال بولۇپ چىقتى ! پاراسهتنى ­ قاراڭ، بۇ ئهقىل ... بېرىدۇ دەيمهن

 چوڭ تاغام، ساپما كهش ئهكېلىپ بېرىدۇ، دەپ ههيران قالغان بالىسىنىڭ قانچه ياشتا ئىكهنلىكىنى

 .. . بىلهمسهن؟ پاتوشتىن بىر ياش چوڭ، يوغانال بوپقالغان باال

 : نى كۆككه كۆتۈرگىنىدە، ئىنژېنېرمۇ بوش كهلمىدى » كارامىتى « بۈگۈن تاغام ههر ۋاقىتتىكىدەك

 مېنىڭ قىزىم تېخى يهتتىگه توشماي تۇرۇپ فرانسۇزچىنى ... هازىرقى بالىالرنىڭ ههممىسى شۇنداق ­

 . سۇدەك سۆزلهيدۇ

 ! هه ­ كارامهت ئىكهن ! نېمه دېدىڭىز ­

 . ىنى سويۇۋېتىدۇ فرانسۇزچ ! شۇنداق، كارامهت ­

 ههر ... چوڭ ئوغلۇممۇ كارامهت دەڭال . مېنىڭ شاكىچىكىم، كۆز تهگمىسۇن، ئاكىسىدىنمۇ كارامهت ­

 بىر  چۈشىدۇ ­ ئىككىسى  بېسىپ  ئانىسى . بىرىنى  بالىالرنىڭ  كهلسهم،  قايتىپ  ئىشتىن  كۈنى  : بىر

 لىمايدۇ، هازىر كوچىدا ئوغلىمىز چوڭ بولۇپ قالدى، ئهمدى ئۇنى مهن باشقۇرالمايمهن، گېپىمنى ئاڭ «

 كىرىڭ  چاقىرىپ  ئۆزىڭىز  سالمىدى،  قۇالق  چاقىرسام  ئويناۋاتىدۇ،  ئىزدەپ . دېدى » ! توپ  كوچىغا

 باش  بالىنىڭ  كهلمىدى ­ چىقتىم،  چاقىرسام  كېتىپتۇ،  چۆمۈپ  تهرگه  تۇتۇپ . كۆزى  بېرىپ  تۈگۈرۈپ

 يېتىشهلمهيمهن  يۈگۈرىدۇ،  تېز  مهندىن  دېسهم،  مۇشتۇمدەك، . كېلهي  شۇنداق ئۆزى  لېكىن

 ... يۈگۈرىدۇكى، ئهيهانناس، كارامهت

 قوشنىمىز  چاغدا  كارامهت « : بۇ  بىر  تهگمىسۇن،  كۆز  شۇنداق،  دەپ ئهمدىال گهپ » مېنىڭ قىزىممۇ

 نى » كارامىتى « دېگىنىچه » گېپىڭىزنى بۆلۈۋەتتىم « : باشلىشىغا، چوڭ تاغام پۇرسهتنى قولدىن بهرمهي

 : ماختاشنى داۋامالشتۇردى

 تۇتالمىدىم ... ۇ كېيىنچ ­  زادىال  قاچتى،  ئۇ  كهينىدىن . مهن قوغلىدىم،  كىر، « : ئاخىر  ئۆيگه  ماڭ،

 كۆرسىتىمهن  كۆرگۈلۈكۈڭنى  ۋارقىرىدىم » ! بولمىسا  ياندى . دەپ  كهينىگه  قورقۇپ  . ئهلپازىمدىن

 دېمهمسىز؟  دەيدۇ  نېمه  ئاپاممىدىڭ؟ « لېكىن،  مېنىڭ  سهن  نېمه،  كارىڭ  بىلهن ! دېمهسمۇ » مهن

 ئويالپ ! نېمىدېگهن كۈچلۈك مهنتىقه ! پاراسىتىنى ­ نىڭ ئهقىل قاراڭ ئۇ  بۇنداق گهپنى چوڭ ئادەممۇ

 ... تاپالمايدۇ

 كۆڭلىگه  يېنىدىكىلهرمۇ  كۈلهتتىكى،  زوقلىنىپ  شۇنداق  قاراپ  ئوغلىغا  قىلغاچ  گهپ  تاغام  چوڭ

 . يارىشا كۈلۈپ قويۇشتى

 . قويدى ئىنژېنېر ئاغزىنىڭ ئۇچىدىال دەپ ­ ! كۆز تهگمىسۇن، سىزنىڭمۇ ناهايىتى ئهقىللىق ئىكهن ­

 ... بىزنىڭ ئۆيدىكى ئىش تهقسىماتىنىمۇ بىلىدۇ ئۇ يوغانباش ­ دېدى تاغام، ­ ... شۇنداق ­

 مېنىڭ جىيهنىم بولىدۇ  يېرىم ياش كىچىك . ئۇ  بىراق، . ئۇنىڭ بهك ياخشى كۆرىمهن . مهندىن بىر

 . ئۇنىڭ قىلغىنى پۈتۈنلهي تهربىيىسىزلىك

 : ۈلۈپ قالغان قوشنىمىز بايا گېپى ئۈز

 ئۇنىڭ سىزغان رەسىملىرىنى كۆرسىڭىز ­ دېدى، ­ مېنىڭ قىزىممۇ هازىردىن باشالپ رەسسام بولدى، ­

 ... ئهزبىرايى كارامهت . كۆرگهنلهر توۋا دەپ ياقىسىنى چىشلهشتى . ههيران قالىسىز

 . دەپ قوشۇمچه قىلدى ئاپىسى ­ كۆز تېگىپ كېتهمدىكىن دەپ قورقىمهن، ­

 : تاغاممۇ كىچىك

 بىر مۆجىزە بولۇپ چىقىۋاتىدۇ ­  دەپ سۆز ­ ! هازىرقى زامان بالىلىرىنىڭ ههممىسى، نېمه قىسمهتتۇ،

 . باشالپ، ئۆز ئوغلىنىڭ ناخشىنى ناهايىتى ياخشى ئېيتىدىغانلىقىنى چۈشهندۈرۈپ كهتتى

. دە ­ داداممۇ ئۇالردىن قالمايدۇ

 هازىردىن باشالپال شۇنداق ئوينايدۇكى، ئهقلىڭىز ­ دېدى ئۇ، ­ بىزنىڭ پاتوشمۇ بالېتچى بولغۇسى، ­

 . ههيران قالىدۇ

 . دېدى ئاپام ­ ! مهن قىزىمنى ئۇسسۇلچى قىلمايمهن ­

 بىزنىڭ قىزىمىز ... ئۇسسۇلچى باشقا، بالېتچى باشقا ­ دېدى دادام، ­ سهن چۈشهنمهيسهن، خانىم، ­

 ... بالېتچى بولىدۇ

 يا ­  ئالدىدا  كىشىلهرنىڭ  بولمىسۇن،  بولۇشنى قانداقال  بۇنداق  ئوينايدىغاندۇ؟  لىڭاچلىنىڭ

 ! خالىمايمهن

 چىقىپ  بىرەيلهن  خۇددى  بىلهمسهن؟  قىلغانلىقىنى  تهسىر  قانداق  ماڭا  سۆزلهر  تېخى « : بۇ  باالم

 بىلهن، دادا . ئهمدى يىگىرمه ياشقا كىردى  ئۆتكهن كۈنى ئانىسىنى ئېمىۋېتىپ، بىردى قاتتىق ئاۋاز

 دېمهسم  ئۆيلهپ قويۇڭا،  ههيرانمهن . داڭقېتىپ قالدىم ! ۇ مېنى  گهپ قىلغىنىغا  بالىمۇ  ياشتىكى  . شۇ

 . دەيدىغاندەك بىلىنىپ كهتتى » < هازىرقى بالىالر كارامهت >

 بىر كۈنى، قوشنا ئايالالردىن بىرى ئاپامغا بالىسىنىڭ بىر يېرىم ياشتا ئايىغى چىققانلىقىنى، بۇنىڭغا

 ئېيتقانىدى،  قالغانلىقىنى  ههيران  چىقماي « : ئىچىمدە ناهايىتى  ئايىغى  ياشتا  يېرىم  بىر  بالىالرنىڭ

 . دېدىم » يا بولمىسا ماڭماي ئۇچاتتىمۇ؟ . نېمه بوپتۇ

 گهپ قىلسىمۇ » كارامهت « كىچىك باال نېمىال قىلسا  ههتتا  باال ... بوالرمىش » كارامهت « بوالرمىش،

 هاۋشىماقچىمىدى  قىلماي  گهپ  ئىچى . دېگهن  ئۆينىڭ  كېيىن  ئازدىن  بالىالرنىڭ » رامهت كا « بىر

. چۇرۇڭىدىن روهىي كېسهللىكلهر دوختۇرخانىسىغا ئايالندى ­ ۋاراڭ

 بىر  ئىسىملىك  تارىق  ئوقۇيدىغان  يىللىقىدا  ئىككىنچى  مهكتهپنىڭ  ئوتتۇرا  تولۇقسىز  ئىنژېنېرنىڭ

 : دادىسى . بالىسى بار ئىدى

 كارامهت باال ئىدى ­  بىر  كىچىكىدە  كېيىن . تارىقمۇ  قانداقتۇر  پهسىيىپ لېكىن،  ئاز  چه كارامىتى بىر

 . دېدى ­ قالدى،

 . دەپ سورىدى كىچىك تاغام ­ قانداق كارامهتلىرى بار؟ ­

 قارىدىم  سىنچىالپ  بالىغا  مهن  بېرىۋاتقاندا،  دەپ  يهۋېرىپ . ئۇ  تاياق  باال  ئوغۇل  بىر  چوپچوڭ

 . گالۋاڭ بولۇپ قاپتۇ

 باشالنسىكهن » كارامهت « ئانىالر، ­ ئاتا  مۇسابىقىسى  بولۇشاتتى لهرنىڭ  تهقهززا  تاغام . دەپ  چوڭ

 : تاقهتسىزلىنىپ، بهش ياشلىق قىزىغا

 . دېدى ­ قېنى، بىر ناخشا ئېيتىپ بهرگىنه، چوڭ داداڭ، چوڭ ئاپىلىرىڭ ئاڭالپ باقسۇن، ­

 : سولغا تولغىنىپ ­ قىز ئوڭ

 . دېدى ­ ... ئى ­

 . هه، قىزىم، چاپسان بول ­

 ! ئېيتمايمهن ­

 بۇ يهردە . ههر ئىككىسى پىئانىنو چالىدۇ ­ دېدى ئاپام، ­ تاالنتى بار، بىزنىڭ بالىالرنىڭ مۇزىكىغا ­

 . پىئانىنو بولسىدى، ئوغلۇم سىلهرگه دۇمباق چېلىپ بېرەتتى

 : تاغام دەرهال تۈزەتتى

... دۇمباق ئهمهس، خانىم، مازۇركا ­

 ۇ بۇرۇن موزىكىغا مېنىڭم . دۇمباقمۇ، مازۇركىمۇ، قانداقال بولسۇن، ئۇالردىن بىرىنى چېلىپ بېرەتتى ­

 . ههۋىسىم بار ئىدى، ئوغلىمىز مېنى تارتىپتۇ

 . ئۇالر كىچىك قىزىنى يهنه ياخشا ئېيتىپ بېرىشكه قىستاشتى

 . ئېيتمىساڭ، بۇنىڭدىن كېيىن چىرايلىك كىيىملىرىڭنى كىيگۈزمهيمهن ­

 ! كىيگۈزمىسهڭ كىيگۈزمه ­

 : تاغام . قىز زورلىغانسېرى تېخىمۇ نازلىناتتى

 : دېۋىدى، قىزى ­ ئېيتىپ بهرسهڭ شاكىالت بېرىمهن، ناخشا ­

 . دەپ سورىدى ­ قايسى ناخشىنى ئېيتاي؟ ­

 . نى ئېيت » ماشىنىغا تاش قويدۇم « ­

 قىز . تاغام قههۋە پهتنۇسىنى داپ قىلىپ چېلىپ بهردى، چوڭ ئاپام چاۋاك چېلىپ تهڭكهش قىلدى

 باشلىدى  ئېيتىشقا  بىلهن  ئاۋاز  ئاۋازى . چىرقىراق  قوشۇلۇپ قىزنىڭ  ئاپام  چوڭ  قالسا،  پهسىيىپ

 . چوڭ ئاپامنىڭ ئاۋازى قىزنىڭ ئاۋازىنى بېسىپ كهتكهنىدى . ئېيتىشاتتى

 بهگ ئوغلىنىڭ قىزلىرى، ئىمانىم، «

 » . قاش ئېتىپ كۆز قىسىدۇ، ئىمانىم

 : چوڭ ئاپام ئىنژېنېرنىڭ خوتۇنىغا . ناخشا ئاياغالشقاندا، جىيهنىم ئالقىشالندى

 . دېدى ­ پتىكهن، بۈگۈن ئاۋازى تازا ياخشى ئهمهس، سوغۇق تېگىپ قا ­

! ياق، خېنىم، ناهايىتى ياخشى ئېيتتى، كۆز تهگمىسۇن ­

 : بۇ چاغدا كىچىك تاغاممۇ ئوغلىغا

 . دېدى ­ قېنى، سهنمۇ بىر شېئىر ئوقۇپ بهرگىنه، ئاڭالپ باقايلى، ­

 . ئوغۇل تامنىڭ بۇلۇڭىغا بېرىپ ئولتۇرۇۋالدى

 ... قېنى تېز بول ئوقۇغىنا، ئوغلۇم، ­

 . ههدەپ زورالۋېرىپ، ئاخىر كىچىك تاغامنىڭ قاپاقلىرى تۈرۈلدى

 . دەپ ۋارقىرىدى ئۇ ­ ! ئوقۇساڭچۇ، هارامزادە ­

 باشلىدى  يىغالشقا  قېتىلدى . جىيهنىم  يېشىغا  كۆز  ماڭقىسى  ماڭقىسىغا،  شۆلگىيى  ئۇ . بىچارىنىڭ

 راستىنى ئېيتقاندا، كىچىك تاغام، كىچىك ئاپام، . يىغالپ ئېسهدىگهن هالدا شېئىرنى ئوقۇشقا باشلىدى

 . جىيهنىم ئۈچى بىرلىكته ئوقۇشتى

 كىچىك  بىلهن  كىچىك تاغام  قالغاندا،  تۇرۇپ  ئااللماي  ئېسىگه  سۆزنى  بىرەر  شېئىردىكى  جىيهنىم

 : كهينىدىن دەپ بېرەتتى ­ ئاپام كهينى

 ... مۈشۈكۈم ... مۈشۈكۈم ... مۈشۈكۈم : جىيهنىم

 ئاندىن، ئوغلۇم؟ ... هه : تاغام

. بۈگۈن نېمه بولدۇڭ، ئوغلۇم؟ بۇ باالم بهك تارتىنچاق : كىچىك ئاپام

 . مۈشۈكۈم ... مۈشۈكۈم ... مۈشۈكۈم : جىيهنىم

 . دېدى تاغام تېرىكىپ ­ قانچه مۈشۈكۈڭ بار؟ ­

 . ههممهيلهن كۈلۈشۈپ كهتتى

 ! ىرىتىۋەتتىڭىز جارقىراپ بالىنى گاڭگ ­ ۋارقىراپ ! بالىنى قورقۇتماڭ : كىچىك ئاپام

 ... مۈشۈكۈم : جىيهنىم

 ... يهنه : تاغام

 ... سۈت ئېمىدۇ ... سۈت ئېمىدۇ ... يهنه سۈت ئېمىدۇ : جىيهنىم

 ... مىياۋ : كىچىك ئاپام

 ... مىياۋ : جىيهنىم

 ... دەيدۇ : تاغام

... دەيدۇ : جىيهنىم

 ... يهنه : كىچىك ئاپام

 ... ۇ نېمه دەيد ... يهنه نېمه دەيدۇ : جىيهنىم

 ... چاشقان ... چاشقان ... چاشقان ... ناننى يۇتالمايدۇ ... ئاال مۈشۈكۈم : تاغام

 چاشقاندىن كېيىن؟ : تاغام

 . چاشقان تۇتالمايدۇ : جىيهنىم

 ! ئاپىرىن : كىچىك ئاپام

 ... ههي يارىماس، ئاال مۈشۈكۈم : جىيهنىم

 : غانلىقى ئۈچۈن جىيهنىمگه كىچىك تاغام رازى بولمى ... جىيهنىممۇ قۇتۇلدى، بىزمۇ ههم

 . دەپ ۋارقىرىدى ­ ! ئېشهك ­

 . دېدى كىچىك ئاپام ­ باال كۆپچىلىكتىن يېتىرقىدى، ­

 . دېدى ئىنژېنېرنىڭ خوتۇنى ­ ههئه، كۆپچىلىكتىن تارتىندى شاكىچىك، ­

 بىز ئۇنى ئالقىشالۋاتقىنىمىزدا، جىيهنىم يېڭىنىڭ ئۇچى بىلهن كۆز ياشلىرىنى سۈتكهن هالدا ئۆيدىن

. چىقىپ كهتتى

 : قوشنىمىز كارامهت رەسسام بولغان قىزىغا دېدى

 . رەسىملىرىڭنى ئهپكهلدىڭمۇ؟ ئهپكهلگهن بولساڭ تاغىلىرىڭغا كۆرسهت ­

 : بۇ چاغدا ئاپىسى يهنه . دەپ قارشلىق كۆرسهتتى » ... ئى « : قىز بېشىنى يۇقىرى كۆتۈرۈپ

 : گهنىدى، دادام ماڭا دې ­ بۇ يهردە بوياق بولغان بولسا هازىرال سىزاتتى، ­

 . دېدى ­ ! بوياقلىرىڭنى ئېلىپ بهر، ئوغلۇم ­

 بولمايتتى  بهرمىسهم  بىراق  پۇشتى،  ئىچىم  بوياقالرنى . ئىنتايىن  ئېلىپ بهرگهن  بېشىدا  يىل  دادام

 زېرىككىنىمدىن قارىماسلىق . باال ئۈستهلدە ئولتۇرۇپ ئالدىدىكى قهغهزنى بوياشقا باشلىدى . بهردىم

 يېنىدىن  كهتتىم ئۈچۈن  فرانسۇزچىنى » كارامهت « . نېرى  ئىنژېنېر  سىزغۇچه،  رەسىمنى  بىرى  لهرنىڭ

 دېدى، » ۋىي « : ئۇ قىزىغا فرانسۇزچه بىر نېمه دېگهنىدى، قىز . سۇدەك سۆزلهيدىغان قىزىنى چاقىردى

 : دادىسى . دەۋەردى » ۋىي « دادىسى دەۋەرگهنسېرى، قىزمۇ

 : دېۋىدى، قىز ­ ئهمهستۇ؟ » ۋىي « ... ياق ­

 . دېدى ­ دەرسىگه كهلدۇقمۇ؟ » نو « مۇ؟ » نو « ­

 . غا كهلدى » نو « دېمهمسهن، ئهمدى نۆۋەت » نو « ­

 پۈتۈن دىققىتىم بىلهن ئىنژېنېرنىڭ نېمه . دېيىشكه باشلىدى » نو « ئاندىن قىز دادىسى نېمه دېسه،

 يازماقچىدىم  ساڭا  ۋەقهنى  بۇ  چۈنكى  تىرىشاتتىم،  تۇتۇشقا  ئېسىمدە  ئۇنى . دەۋاتقانلىقىنى  ڭ بىراق

 چۈشهندىم  قىسمىنى  بىر  ئاز  ناهايىتى  مهكتهپته . دېگهنلىرىدىن  ئوتتۇرا  بۇرۇن  گهپلهرنى  بۇ

 . ئوقۇيدىغان بىر ئاكىمىزدىن ئاڭلىۋالغانىدىم

: ئىنژېنېر

 : دېگهنىدى، بۇ سۆزنى ئاڭلىغان قىز ­ » فېرمې الپورت « ­

 . دېگىنىچه بېرىپ ئاپىسىنى سۆيۈپ قويدى ­ ، » ۋىي « ­

 الپورت « ­  سۆيمهيدۇ، د » فېرمې  ئاپىسىنى  دادىسى، ­ ېگهندە  المېر « ­ دېدى  دېگهندە » بېزى

 . ئاپاڭنى سۆيىسهن

 . دېدى ئاپىسى ­ بالىنى قورقۇتۇۋاتىسىز، ­

 . دەپ سورىدى قىز ­ دېگهندە نېمه قىالتتىم؟ » فېرمې الپورت « ­

 . دېدى ئاپىسى ­ دېرىزىنى ئاچىسهن، ­

 : ئىنژېنېر خوتۇنىنىڭ خاتاسىنى تۈزەتتى

 دېگهنلىك » ئىشىكنى ياپ » « فېرمې الپورت « ، » ئوۋرې الفونېر « سېنىڭ دېگىنىڭ ... م تۇر سهن جى ­

 . بولىدۇ

 . بىزگه مهكتهپته شۇنداق ئۆگهتكهن ­ دېدى ئايال، ­ ههرگىز ئۇنداق ئهمهس، ­

 بىلهن خوتۇنى  . تارتىش قىلغىلى تۇردى ­ دەپ تاالش » دېرىزىنى ئاچ « ، » ئىشىكنى ياپ « ئىنژېنېر

 : ئاخىرىدا ئايال

 ئۆگهنگهن فرانسۇزچىنى ­  مهكتهپته  مهنمۇ  ئوقۇغانمۇ؟  سىزال  سوراڭ، . يالغۇز  سورىسىڭىز  كىمدىن

 الپورت «  « فېرمې  ئاچ »  بولىدۇ، » دېرىزىنى  مهكتهپتىال ­ . دېدى ­ دېگهن  يالغۇز  فرانسۇزچىنى  مهن

... ئۆگهنگهن ئهمهس، فرانسىيىدىمۇ ئۆگهنگهن

 ئىدۇققۇ ­  بىلله  ئىككىمىز  باغىرداق ه ... ۋاييهي،  ماڭا  قىزدىن  پرىكازچىك  ماگىزىندا  بىر  هتتا

 اتا ئۇقۇپ، ڧ ئالماقچى بولۇپ، نېمه دەيدىغاننى بىلهلمهي ئىشارەت بىلهن ئۇقتۇرغانىدىڭىز، قىزمۇ خ

 ... ماڭا باغىرداق ئورنىغا، سىزگه ئوۋچىالرنىڭ سومكىسىنى ئېلىپ كۆرسهتكهن

 : ئىنژېنېر قاپاقلىرىنى تۈرۈپ

 خانىم ­  قويۇۋاتىسهن ­ دېدى، ­ ! خانىم،  ئارىالشتۇرۇپ  گېرمانىيىنى  بىلهن  فرانسىيه  سهن . سهن

 بولغان  گېرمانىيىدە  ئىش  ئۇ  ئېچىلىپ . دېگهن  ئاغزى  فرانسۇزالرنىڭ  سۆزلىسهم،  فرانسۇزچه  مهن

 ... قالىدۇ

 تارتىشنى توختىتىش ئۈچۈن، قوشنىمىز ئۈستهلدە رەسىم سىزىۋاتقان ­ خوتۇن ئارىسىدىكى تاالش ­ ئهر

 : چىك قىزدىن كى

 . دەپ سورىدى ­ سىزىپ بولغۇڭمۇ، قىزىم؟ ­

 . دېدى قىز ­ سىزدىم، ­

 : ئاپىسى بىردىن پهرياد كۆتۈردى

 ... ۋاي خۇدايىمهي، بۇ كىيىملىرىنى يېڭى كىيگۈزگهنىدىم، رەسۋا قىلىپتۇ . مانا، تازا سىزىپتۇ ­

 . هينى ئۆزى بوپقالغانىدى رەسسام بوياققا مىلىنىپ، سېرك ئويۇنىدىكى قىزىقچىنىڭ ئ » كارامهت «

 : ئىنژېنېر رەسىمگه قاراپ

. دېدى ­ كۆز تهگمىسۇن، بهك چىرايلىق سىزىپسهن، قىزىم، ­

 ئىدى » كارامهت «  دادام  ماختايدىغان  كۆپ  ههممىدىن  پاتوشقا . بالىالرنى  بىزنىڭ  نۆۋەت

 . باشلىدى دادام، باشقىالرنىڭ پاتوشنىمۇ ماختىسۇن دەپ، ههدەپ ئۇنى ماختاشقا . كهلگهنىدى

 تاغىلىرىڭ ­ دېدى دادام، ­ مېنىڭ قىزىم بالېتچى بولغۇسى، ­  بۇ  ئويناپ بهرگىنه،  بىر  قېنى قىزىم،

 . كۆرۈپ باقسۇن

 . پاتوش بۇلۇڭغا قىسىلىپ قىمىرلىماي تۇرۇۋالدى

 ... قېنى، ئاپئاق قىزىم ­

 ئۆزى  دادام  ئىلهامالندۇرۇش ئۈچۈن،  پاتوشنى  تۇرغان  كۆتۈرمهي  يهردىن  چېلىپ بېشىنى  چاۋاك

 . كهينىدىن ئىنژېنېر ۋە ئۇنىڭ خوتۇنىمۇ چاۋاك چېلىشىپ بهردى . ئاهاڭنى باشالپ بهردى

 . دېيىشهتتى ئۇالر ­ قېنى باشال، قىزىم، ­

 قىزنىڭ نېمه ئۈچۈن قىمىرلىماي  بارغاندا،  ئاپام گۇناهكاردەك دۈگدىيىپ تۇرغان پاتوشنىڭ يېنىغا

 . تۇرۇۋالغانلىقى مهلۇم بولدى

 ! ئۇ قىلىدىغىنىنى قىلىپ بوپتۇ ­ دەپ ۋارقىرىدى ئاپام، ­ .. . ۋاي ­

 . ئاپام پاتوشنى يۇيۇپ تازىالش ئۈچۈن كۆتۈرۈپ سىرتقا ئاچىقىپ كهتتى

 قالدىكىنه ­  قىلىپ  بۇنداق  قانداقچه  بۈگۈن  باقمىغانىدى،  قىلىپ  بۇنداق  دېدى ­ ... هېچقاچان

 . دادام

 شۇندا ­  بالىالر  ههممه  ئهپهندى،  ئىنژېنېرنىڭ ­ ق، كىچىك بالىدە،  قويدى  ياساپ  كۆڭلىنى  دەپ

. خوتۇنى

 شۇنداق ئاياغالشتى » كارامهت « بىزنىڭ  مانا  مۇسابىقىمىز  سورىساڭ، . لهر  لهر » كارامهت « مهندىن

 . مۇسابىقىسىدە سىڭلىم پاتوش بىرىنچىلىكنى ئالغان بوالتتى

 : مېهمانالر كهتكهندە، دادامغا

 دە ­  سۆزلهرنى  بۇ  ئوقۇپ،  كىتابتا  يېزىۋالغانىدىم بىر  توغرا . پتىرىمگه  نېمىدېگهن  قاراڭا،  دادا،

 شۇنداقمۇ؟  قۇرالرنى ئوقۇدۇم ­ دېدىم ­ دېيىلگهن،  كۆچۈرۈۋالغان مۇنۇ  كىتابتىن دەپتىرىمگه  بىر  : دە،

 ئىش ئهمهس «  نورمال  كۆتۈرۈشى  ئادەمنىڭ يۈك  قىلىشى،  ئادەملهر . ئېشهكنىڭ گهپ  بهزى  لېكىن

 ئىنتاي  قالىدۇ ئېشهكنىڭ گهپ قىلىشىغا  ههيران  كۆتۈرۈشى، . ىن  ئىشهكنىڭ يۈك  توغرىسى،  ئۇنداقتا،

 » . ئادەمنىڭ بولسا گهپ قىلىشىدۇر

 . دېدى دادام ­ بۇنىڭ مهنىسى نېمه؟ ­

 . دېدىم مهن ­ يهنى بالىنىڭ باال بولغىنى نورمال ئىش، چوڭ بولۇۋالغىنى نورمالسىزلىق، ­

 . دېدى دادام ­ ! قۇرۇق گهپ قىلما ­

 مهكتهپ » كارامهت « بىزنىڭ  سىلهرنىڭ  قىزىقلىقىمۇ  مۇسابىقىمىزنىڭ  ههمكارلىقى ­ لهر  ئائىله

 . يىغىنىڭالردىنمۇ كهم بولمىدى

 : خهۋەرلىرىڭنى كۈتۈپ، ساڭا خهيرلىك كۈنلهر تىلهيمهن، ساۋاقدىشىڭ

 ئهخمهت تارباي

يانۋار، ئىستانبۇل ­ 30 يىلى ­ 1964

 جېنىم، ئومىقىم

 : ئهخمهت

 خ ­ 30  ئېيتىمهن يانۋاردىكى  رەهمهت  كۆپ  كۈنى . ېتىڭگه  بىرىنچى  تهتىلىنىڭ  فېۋرال  خېتىڭ

 . تهگكهنىدى، ئوقۇپ شۇنداق كۈلۈپ كهتتىمكى، كۆزلىرىمدىن ياش چىقىپ كهتتى

 لىكنىڭ » كارامهت « بىزنىڭ ئۆيدە بۇرۇن ههدەمنى كارامهت باال بولىدۇ، دەپ قارايدىكهن، كېيىن

 شۇ . ، بىزنىڭ ئائىلىدە كارامهت باال چىقىش ئۈمىدى قالماپتۇ ههدەمدىن ناهايىتى يىراقلىقىنى كۆرۈپ

 . سهۋەبتىن مهندىن ۋە مهتىندىن بۇنداق ئۈمىد كۈتمهپتۇ

 بار  ئېسىمدە  كۈنلهر  قارالغان  دەپ  باال  كارامهت  مهكتهپكه . ههدەم  تېخى  چاغدا  ئۇ  مهن

 فرانسۇ . كىرمىگهنىدىم  ئۇنىڭغا  كهلگهندە،  قايتىپ  ئىشتىن  كهچقۇرۇن  ئۆگىتىشكه دادام  زچه

 فرانسۇزچه شېئىرنى بىر نهچچه ههپتىگىچه يادلىيالمىغانىدى . ههپىلىشهتتى  ههدەم بىر  مهن . لېكىن،

 يادلىۋالغانىدىم  ئۆزلۈكۈمدىن  شېئىرنى  ئاڭالپ ئولتۇرۇپ ئۇ  نهچچه . ئۇالرنىڭ يېنىدا  بىر  ئارىدىن

 . يىلالر ئۆتتى، شېئىر هازىرغىچه يادىمدا

 يادل  قاپتۇ ههدەمنىڭ نېمىشقا  ئاڭالۋېرىپ مېنىڭ يادىمدا  لېكىن  بىلمهيمهن،  دادام . ىيالمىغىنىنى

ههدەمگه بۇ فرانسۇزچه شېئىرنى يادلىتىش ئۈچۈن شۇنچه كۆپ تهكرارالتتىكى، يالغۇز مهنال ئهمهس،

 يادلىۋالغانىدى  خىزمهتچىمىزمۇ  ههتتا  گهپ . ئاپاممۇ،  خهنزۇچه  گويا  شېئىرنى  بۇ  ههدەم

 . پاچى بىر ئاۋاز بىلهن ئوقۇيتتى ­ قىلىۋاتقاندەك، چاچى

 دەپتۇ  شۇنداق  دوستى  پېداگوگ  بىر  ئوقۇغان  ياۋروپادا  دادامنىڭ  كۈنى،  تىلى « : بىر  ئهل  چهت

 قابىلىيهت  بىر  زورالۋەرمه . ئۆگىنىش باشقىچه  ئۆگىتىمهن دەپ كهچكىچه  باالڭنى فرانسۇزچه  . ههرگىز

 تۇر  يهردە  ئۇ  يىل  نهچچه  بىر  ۋاقتىمدا،  پارىژدىكى  ئۆگىنهلمىگهنلهرنى مهن  تىلىنى  فرانسۇز  ۇپمۇ

 كۈتكۈچىلهرگه  قههۋەخانىالردا  ئولتۇرىدىغان  كهچكىچه  ئهتىدىن  بېرىپ  كۈنى  ههر  ئۇالر  كۆردۈم،

 ئۆگىتهتتى  چهت . تۈركچه  لېكىن  يوق،  قابىلىيىتى  ئۆگىنىش  تىلى  ئهل  چهت  كىشىلهرنىڭ  بهزى

 بار  ئۆگىتىش قابىلىيىتى  تىلىنى  ئۆز  شۇنداقتۇ بهلك . ئهللىكلهرگه  سېنىڭ قىزىڭمۇ  بىر ... ىم  بالىدا  ههر

 بولىدۇ  تېپىپ چىقىپ . قابىلىيهت  ئۇرۇقنى  بۇ  بولۇپ،  ئۇرۇق  مهخپىي  بالىنىڭ روهىدىكى  بۇ  لېكىن،

 » . بىخالندۇرۇش كېرەك، يهنى بالىنىڭ قابىلىيىتىنى مهيدانغا چىقىرىش كېرەك

 مهخپ  ههدەمنىڭ روهىدا  بىلهن  سۆزلىرى  بۇ  دوستىنىڭ  بىخالندۇرۇش دادام  ئۇرۇقىنى  قابىلىيهت  ىي

 لېكىن، ههدەمنىڭ روهىدىكى مهخپىي قابىلىيهت . ئۈچۈن، ئۇنىڭغا ئىسكىرىپكا ئۆگىتىشكه باشلىدى

 بىخالنمىدى  بىلهنمۇ  ئاۋازى  ئىسكىرىپكا  ئايال . ئۇرۇقى  ئۆگهتكهن  ئىسكىرىپكا  خۇدا « : ئۆيدە

 ق  مېنىڭ  باركى،  ئاۋاز  بىر  شۇنداق  بالىدا  بۇ  قىلىۋەتتى ساقلىسۇن،  پاڭ  دەرس . ۇلىقىمنىمۇ  ئۇنىڭغا

 بېرى،  باشلىغىنىمدىن  ئاۋازىدىن › سى ‹ نى › دو ‹ بېرىشكه  ئىسكىرىپكا  غىچىرلىشىنى  ئىشىكنىڭ  دىن،

 . دەپتۇ » . پهرقلهندۈرەلمهيدىغان بولدۇم

 ئاشخانىدا بىر ئىستاكان سۇنسا، ئىشىكنىڭ قوڭغۇرىقى چېلىندى، دەپ . ههقىقهتهن ههدەم شۇنداق

 يۈگۈرىدۇ ئېچىشق  ههدەمگه . ا  ئوقۇتقۇچىسى  ۋاقتىدا،  ئوقۇۋاتقان  مهكتهپته  قىزىم، « : باشالنغۇچ ۋاي

 ساۋاقداشلىرىڭىزنى  پۈتۈن  بولمىسا  تۇرۇڭ،  جىم  سىز  ئېيتىۋاتقاندا،  مارش  ساۋاقداشلىرىڭىز

 . دەپتىكهن » ئازدۇرۇۋېتىدىكهنسىز

 بالېت كۇرسىنىڭ . ېت كۇرسىغا ئهۋەتتى كېيىن ئۇنىڭغا رەسىم ئۆگىتىشكه باشلىدى، ئۇمۇ بولمىدى؛ بال

 مېڭىپ . ههدەمگه ناهايىتى چوڭ پايدىسى بولدى  چۈنكى، ههدەم ئۆينىڭ ئىچىدە ئۇياقتىن بۇياققا

 يهر  ئۇ  ئۇرۇلۇپ ­ يۈرگىنىدە،  يهرلهرگه  يىقىلىپ ­ بۇ  يۈك ­ سوقۇلۇپ،  ئېغىر  گويا  يۈرەتتى،  قوپۇپ

 قول  ئۈستهل ­ كۆتۈرۈۋالغاندەك،  ئۇرۇۋاالتتى ئورۇندۇقال ­ ئاياقلىرىنى  بارغاندىن . رغا  كۇرسىغا  بالېت

 . كېيىن بۇرۇنقىدەك ئۇرۇلمايدىغان بولدى

 ئاپام بىلهن دادام ههدەمنىڭ روهىدا مهخپىي قابىلىيهت ئۇرۇقىنى بىخلىتىش ئۈچۈن شۇنداق كۆپ

 چارچاپ  ئاخىرى  هازىرچه « : ههپىلهشتىكى،  ياخشىسى،  ئهڭ  قاالر،  چىقىپ  كېيىنچه  قابىلىيىتى

 . دېيىشتى » ... ه ئوقۇپ تۇرسۇن مهكتهپت

 ئىككىنچى  ئوتتۇرىنىڭ  تولۇق  كېلىۋېتىپ،  كۆچۈپ  سىنىپتىن  بىر  يىلدا  هالدا  تهرتىپلىك  ههدەم

 كهينى  يىل  ئىككى  بۇزۇپ،  تهرتىپنى  بۇ  گۇۋاهنامه ­ يىللىقىدا  كېيىن  قالغاندىن  سىنىپتا  كهينىدىن

 . ئېلىپ مهكتهپتىن چىقىپ كهتتى

 . دېدى » ... ، بۇ قىزنىڭ ئۆي ئايالى بولۇش قابىلىيىتى بار ئىكهن دېمهك « : ئۇ چاغدا ئاپام

 . لېكىن، بۇ سىناقمۇ ئانچه ئۇزۇنغا بارمىدى . چۈنكى، سىناق قىلمىغان بىر ئۆي ئاياللىقىال قالغانىدى

 ئاپام ههدەمنىڭ ئاشخانىغا كىرىشىنى قهتئىي مهنئى قىلدى، چۈنكى ههدەم بهش مىنۇت ئاشخانىدا

رسىگه قول تهگكۈزمهي ئۆرە تۇرسىمۇ، ئۇنىڭدىن كېيىن هېچكىم ئاشخانىدا ئىزدىگهن بولۇپ، هېچ نه

 تاپالمايتتى  جايىدىن  كېيىن . نهرسىنى  كۈندىن  قانچه  بىر  كېتىپ،  يوقاپ  قازانمۇ  بىر  يوغانال

 . ئويلىمىغان بىر يهردىن چىقاتتى

 مۇتهخهسسىس  كۆرسىتىپتىكهن،  مۇتهخهسسىسكه  بىر  با « : ههدەمنى  روهىدىكى ئهپسۇس،  لىنىڭ

 قويۇپسىلهر  بۇزۇپ  دەپ  تاپىمىز  قابىلىيهتنى  قويۇۋېتىڭالر . يوشۇرۇن  ئىختىيارىغا  ئۆز  بالىنى  » شۇڭا،

 . دەپتۇ

 قويۇۋەتتى  مهيلىگه  ئۆز  ههدەمنى  ئۇالر  كېيىن  شۇنىڭدىن  ئاز . مانا  بىر  ههدەم  كېيىن  شۇنىڭدىن

 . ئهسلىگه كهلدى

 كهل  كهلگۈلۈك مهتىن بىلهن ماڭا  ئاپام بىلهن دادام ههدەمنىڭ يوشۇرۇن قابىلىيىتىنى . دى لېكىن،

 بىلهن  بىز  بولۇپ،  چۈشكهن  ئۈمىدسىزلىككه  ۋە  شۇنچىلىك چارچىغان  تېپىش ئۈچۈن ههپىلىشىشتىن

 قالمىغانىدى  ماغدۇرى  ئهمهس، . ههپىلىشىشكه  ماڭا  غهمخورلۇقىنى  كۆرسهتكهن  ههدەمگه هالبۇكى،

 مهتىن ههقى  بولسا،  كۆرسهتكهن  قىلدۇرااليتتى مهتىنگه  جارى  مهتىننىڭ . قهتهن قابىلىيىتىنى  چۈنكى،

 بۇ ههۋىسى بىلهن ئۇ ئۆيدىكى رادىئونى، كىرئالغۇنى، دادامنىڭ . ماشىنىالرغا زور ههۋىسى بار ئىدى

 رەسىم  پاتېفوننى،  توك  ئۈنئالغۇنى،  قازاننى،  كورا  چىرقىرايدىغان  قاينىغاندا  ماشىنىسىنى،  ساقال

 . تىكىش ماشىنىسىنى، سائهتلهرنى، گاز ئوچاقنى ۋە باشقىالرنى بۇزۇپ بولغانىدى تارتىش ئاپپاراتىنى،

 تىكىش  قازانغا،  چىرقىرايدىغان  قاينىغاندا  چىقىرىپ،  چاقنى  بىر  ئىچىدىن  سائىتىنىڭ  تام  ئۇ

 ئىنىمنىڭ بۇ قابىلىيىتىنى دادام . ماشىنىسىنىڭ بىر ۋېنتىسىنى رادىئوغا ئالماشتۇرۇشقا ناهايىتى قىزىقاتتى

. لېكىن، مهتىن بۇالرنى بىر ماشىنا ئىجاد قىلىش ئۈچۈن قىالتتى . دەيدۇ » قابىلىيهتسىزلىك «

 نۇرتهن ئىسىملىك بىر  قوشنىمىزنىڭمۇ  بۇ . بالىسى بار » كارامهت « دادامنىڭ ساۋاقدىشى بولغان بىر

 يوق  شۈبهه  هېچ  ئىكهنلىكىدىن  كارامهت  قىزنىڭ  بىر . كىچىك  پۈتۈن  بىزنىڭ  نۇرتهن  چۈنكى،

 يهيدۇ  تاماق  كۆپ  تامىقىدىنمۇ  ۋاقلىق  بىر  ئاپىسى . ئائىلىنىڭ  ئىشتىهاسى « : كهينىدىن  باالمنىڭ

 قالدى  قاتارلىقالرنى » تۇتۇلۇپ  مېيى  بېلىق  ۋىتامىنالر،  دورىالر،  ئاچىدىغان  ئىشتىها  قىزىغا  دەپ،

 . بېرىدۇ

 پاقا  سېمىزلىكىدىن ئاران ماڭىدۇ،  بولۇپ،  قىز  لىغىرالپ تۇرىدىغان بىر  بار، ئۇ  لچاقلىرى يوتامدەك

 . دادىسىمۇ پۈۋلهپ قويغاندەك سېمىز ئادەم

 قويۇپ  بىزنىڭكىگه  ئۇنى  بولسا،  بارماقچى  يهرگه  بىر  دادىسى كېچىسى  نۇرتهننىڭ ئاپىسى بىلهن

 بارغان چاغلىرىدا مهتىننى ئۆيدە يالغۇز تاشلىغۇسى . قوياتتى  بىزنىڭ ئاپىمىز بىلهن دادىمىزمۇ كىنوغا

 . ۈنكى، مهتىن يا رادىئونى كوچىاليتتى، ياكى ساق توڭالتقۇنى ياسايمهن دەپ بۇزاتتى چ . كهلمهيتتى

 مهن  بىلهن  مهتىن  بارسا،  كىنوغا  ئېلىپ  ههدەمنىمۇ  ئاپام  بىلهن  دادام  ئۈچۈن،  شۇنىڭ

 . نۇرتهنلهرنىڭكىدە قاالتتۇق

 مهتىن بىلهن . ئىدۇق بىز بالىالر بىر هۇجرىدا . ئۆتكهن بىر كېچه يهنه ئۇالرنىڭ ئۆيىدە قالغانىدۇق

 بېرىۋاتاتتىم  ئوقۇپ  چۆچهك  كىتابتىن  كهتكهنىدى، . نۇرتهنگه  چىقىپ  سىرتقا  ئىچكىلى  سۇ  نۇرتهن

 : قايتىپ كىرىپ

 . دېدى ­ كېلىڭالر، تاماشىسىنى كۆرىمىز، . بالىالر، بالىالر، ئاپام بىلهن دادام ئۇرۇشۇۋاتىدۇ ­

 ئۇرۇشقىنىنى نهدىن ئاڭلىدىڭ؟ ­

 چىقق ­  ئىچكىلى  دادامنى سۇ  كۆرۈپ  مېنى  ئاپام  كېتىۋاتسام،  ئۆتۈپ  زالدىن  جېنىم، « : انىدىم،

 باشلىدى » ... شېكىرىم  ئۇنى . دېيىشكه  يالغۇزۇم « : داداممۇ  قاچانلىكى . دېدى » ئامرىقىم، ئۇالر

 بىر  بارسام، تهربىيه بۇزۇلمىسۇن، دەپ،  بىرىنىڭ ئىسمىنى ئاتاپ ­ ئۇرۇشۇپ قالغاندا، تۇيۇقسىز يېنىغا

 ... يۈرۈڭالر، تاماشا كۆرەيلى . ۇ چاقىرىشىد

 . دېدىم مهن ­ ئاپامالر بۇ چاغقىچه كىنودىن كهلگهندۇ، بىز ئهمدى ئۆيگه چىقايلى، ­

 ئههۋالنى  بىر  كۈلكىلىك  چىققىنىمىزدا،  زالغا  ئۈچۈن  قويۇش  دەپ  كېتىدىغانلىقىمىزنى  چىقىپ

 يېن . ئۇچراتتۇق  ئۇالرنىڭ  بىلسهم،  كۆرىدىغانلىقىمىزنى  ئىشنى  ئهلۋەتته بۇنداق  كىرمهيتتىم،  . ىغا

 قالغانىدىم  چىقالماي  قويۇپ  كىرىپ  پارە : لېكىن،  قاچىسى  گۈل  بىر  بولۇپ ­ يهردە  پارە

 . نۇرتهننىڭ ئاپىسىنىڭ چاچلىرى چۇۋۇلۇپ كهتكهن، دادىسىنىڭمۇ يۈزلىرى تاتىالنغانىدى . ياتاتتى

 : دادىسى دەرهال

 . دېدى ­ قهدىرلىكىم، گۈل قاچىسىنى ئېلىۋەت، ­

 بىزنى كۆردى ­ هن كهلدىمۇ؟ نۇرت ­  مهن ساڭا ئىشىكنى ­ ئاندىن قىزىغا، . ئاپىسى بېشىنى بۇراپ،

 ­ شېكىرىم، قههۋە ئهپكىرەيمۇ؟ ­ ئاندىن ئېرىدىن، . دېدى ­ چهكمهي تۇرۇپ كىرمه دېمىگهنمىدىم؟

 . دەپ سورىدى

 شېكىرىم ­  ئهپكىر،  يالغۇزۇم،  هاياتىم ... ئهپكىر،  كهتمىسۇن،  بولۇپ  تاتلىق  ېدى د ­ ... بهك

 . دادىسى

 . خوتۇنىنىڭ ساپما كهشى ساپادا، ئېرىنىڭ يېنىدا تۇراتتى

 ئاپا ­  چىقىپ كېتىدىكهن،  نۇرتهننىڭ . دېدى نۇرتهن ­ ... زەينهب ههدەملهر  تۇتۇۋالغان  بېشىنى

 : دادىسى ئاغرىقتىن چىرايىنى پۈرۈشتۈرۈپ

. دېدى ­ ... قانداقچه ئايىقىم تېيىلىپ كهتكىنىنى زادى بىلهلمىدىم ­

 مانا هازىر . مهن ساڭا بۇ خهتنى يازدىم . مهتىن يېىتپ ئۇخالپ قالدى . ئۆيىمىزگه قايتىپ چىقتۇق

 . ئۇالر كىنودىن قايتىپ كېلىشتى . دادامنىڭ يۆتهلگىنىنى ئاڭلىدىم

 . خوش، ئهخمهت ­ خهير . يهنه خهت ئارقىلىق كۆرۈشهرمىز

 زەينهب يالقىر

 فېۋرال، ئهنقهرە ­ 3 يىلى ­ 1964

 ىڭ يېنىدا مېهمانن

 : قهدىرلىك ساۋاقدىشىم زەينهب

 ئۈچ هۇجرىلىق كىچىك بىر  ئۆتكهن ۋەقهنى بايان قىلغان خېتىڭنى ئوقۇغىنىمدا،  قوشناڭالرنىڭكىدە

 ۋە  بىلىپ تۇرىمىز  بولۇۋاتقانلىقىنى  ئىشالر  نېمه  ئۆيدە  چۈنكى  خۇش بولدۇم،  ئولتۇرغىنىمىزغا  ئۆيدە

 شۇنداقتىمۇ ئارىالپ . اڭالرنىڭكىدەك كۈلكىلىك ئىشالر يۈز بهرمهيدۇ شۇڭا، بىزدە قوشن . كۆرۈپ تۇرىمىز

 ئۆتكهن يهكشهنبه ئاشۇنداق زېرىكهرلىك بىر كۈن . كىشىنى زېرىكتۈرىدىغان ۋەقهلهر بولۇپ تۇرىدۇ

. بولدى

 تاماققا  چۈشلۈك  ئۆيگه  بىزنىڭ  كۈنى  يهكشهنبه  خوجايىنىنىڭ  زاۋۇت  ئىشلهيدىغان  ئۆزى  دادام

 مهن بۇنى زادىال چۈشىنهلمىدىم، چۈنكى دادام باشلىقىغا ئىنتايىن ئۆچ . نى ئېيتقانىدى كېلىدىغانلىقى

 يۈز  قىلسا،  قىلسا  گېپىنى  باشلىقنىڭ  ياماناليتتى،  ئۇنى  بولسىال  پۇرسهت  قىزىرىپ ­ ئىدى،  كۆزى

 ... ئۇ توغرۇلۇق شۇنداق سهت سۆزلهرنى قىالتتىكى . كېتهتتى

 : مهن ئاپامغا

 . دەپ سورىدىم ­ ىدە نېمه ئىشى بار ئىكهن؟ ئۇ ئادەمنىڭ بىزنىڭك ­

 . دېدى ئاپام ­ ئۇ دېگهن چوڭ باشلىق تۇرسا، بۇ نېمه دېگىنىڭ؟ ­

 ... بىراق، دادام ئۇنىڭغا ئىنتايىن ئۆچ تۇرسا ­

 . ئۇ داداڭغا ئامراق ­

 قانداقچه؟ ­

 ... دە ­ داداڭ زاۋۇتتا ئۇيۇشما ۋەكىلى بولدى ­

 دېمهك، باشلىق شۇ . ۋەكىلى بولۇپ سايالنغانلىقىنى بىلهتتىم دادامنىڭ بىر ئاينىڭ ئالدىدا ئۇيۇشما

 . دە ­ سهۋەبتىن بىزنىڭ ئۆيگه كېلىدىكهن

 ئۇنى . دادامدىن داۋاملىق يامانلىق تهرەپلىرىنى ئاڭالپ تۇرىدىغان باشلىقنى بىر كۆرگۈم بار ئىدى

 . دىۋىدەك يوغان، زالىم بىر مهخلۇق بولسا كېرەك، دەپ ئوياليتتىم

 باشالندى باشلىق  تهييارلىق  پهۋقۇلئاددە  ئۆيدە  بىزنىڭ  دەپ،  ئاخشام . كېلىدىكهن،  بىر  دادام

 . ئىشتىن قايتىپ كېلىپ، ساراينىڭ تاملىرىنى ئاقالۋېتىپمۇ يهنه باشلىقنى تىللىدى

. دەپ سورىدىم مهن ­ باشلىق كېلىدىكهن دەپ، نېمه ئۈچۈن تامالرنى ئاقاليسىز، دادا؟ ­

 دەپ، ­  كېلىدىكهن  دېسىغا ­ دېدىڭمۇ؟ باشلىق  هاك  بىلهن  ئاچچىق  چوتكىنى  دادام  دېدى

 يوق ­ چىالپ،  ئاقالۋاتقىنىم  دەپ  كېلىدىكهن  ئۇنى  كهتكىنىنى . مهن  كىرلىشىپ  تامالرنىڭ

 كۆرمىدىڭمۇ؟

 بىر كۈن ئاۋۋال ئاشخانىغا . ئاپام قوشنىالردىن ئىستاكان، تهخسه، داستىخان قاتارلىقالرنى ئاچىقتى

 . اقلىرىنى تهييارالشقا باشلىدى كىرىپ زىياپهت تام

 دادام ناهايىتى ئهتىگهن ئورنىدىن تۇردى  يهكشهنبه  ئورنىدىن . ئۇ  يهكشهنبه كۈنلىرى ئۇ  باشقا

 . ۋاقچه تۇراتتى

 . سورىدىم مهن ­ مېهمان شۇنچه ئهتىگهن كېلهمدۇ، دادا؟ ­

 . دېدى ئۇ ­ ! مهن ئۇنى دەپ تۇراتتىممۇ، ئوغلۇم ­

 كېيى  ناشتىدىن  باشلىدى ئهتىگهنلىك  كۈتۈشكه  باشلىقنى  ئولتۇرۇپ  ئالدىدا  دېرىزە  دادام  . ن،

 : تۇرۇپال زېرىكىش بىلهن ئۆي ئىچىدە ئايلىنىپ يۈرۈپ ­ تۇرۇپ

 . دەپ ۋارقىراپ قوياتتى ­ ! نېمانداق كهلمهيدۇ بۇ ئهبلهخ ­

 ستهلنىڭ ئۇ بىر ئاشخانىغا يۈگۈرۈپ، بىر سارايغا كىرىپ، ئۈ . ئاپام تاماق ئۈستىلىنى تهييارالۋاتاتتى

 . كهم قالغان يهرلىرىنى تولۇقاليتتى

 قىلىۋاتاتتى  شىكايىتىنى  باشلىقىنىڭ  يۈرۈپ،  مېڭىپ  ئىچىدە  ئۆينىڭ  ئالدىدا . دادام  دەرۋازىنىڭ

: سىگنال چېلىنغاندا، بىردىن جىددىيلىشىپ

دەپ ­ نېمىگه قاراپ تۇرىسىلهر؟ ! كهلگهن ئوخشايدۇ، دەرۋازىنى ئېچىڭالر، بولۇڭالر ! يۈگۈرۈڭالر ­

 . بىزگه ۋارقىرىغاچ، ئۆزىمۇ يول تهرەپتىكى دېرىزىدىن گهۋدىسىنى بېلىگىچه چىقىرىپ سىرتقا قارىدى

 ئاچقانىدى،  بېرىپ دەرۋازىنى  ئاللىقاچان  ئاپام  هودۇققان  دادامنىڭ جىددىيلىشىپ كهتكىنىدىن

 . بىراق هېچكىم كۆرۈنمىدى

 . قانداق بولۇش ههققىدە تهربىيه بېرىۋاتاتتى ئىككى كۈندىن بېرى ئاپام پاتوشقا مېهماننىڭ يېنىدا

 ئۇ يېڭى . بۇ تهربىيىلهرنى مېنىمۇ ئاڭلىسۇن دەپ، ئهتهي مهن يېنىدا بار بولغان چاغلىرىمدا بېرەتتى

 كىيىملىرىنى كىيگهن پاتوشنى يهنه ئالدىغا چاقىرىپ، ئۇنىڭغا ههر قېتىمقى سۆزلىرىنى تهكرارلىغىنىدا،

 . كۆزىنىڭ قىرىدا ماڭىمۇ قارايتتى مېنى ئاڭالۋاتامدىكىن دەپ،

 ۋاي قىزىم، مېنىڭ ئاپئاق قوزام، مېهماننىڭ يېنىدا ههرگىز ئهخالقسىزلىق قىلما جۇمۇ؟ مېهماننىڭ ­

 بولمايدۇ  ئېلىپ يېسه  نهرسىنى  يهردىكى  مېهماننىڭ يېنىدا  بولمايدۇ،  سالسا  ئاغزىغا  قولىنى  . يېنىدا

 ئۇنتۇما  ههرگىز  يېپىۋالىسهن مېهماننىڭ يېنىد . بۇالرنى  بىلهن  قولۇڭ  ئاغزىڭنى  كهلسه،  يۆتهلگۈڭ  . ا

 بولىدۇ  سهت  قىلساڭ  ئۇنداق  ئوشتۇما،  ئاغزىڭدا  ههرگىز  ناننى  يېنىدا  قولۇڭدا . مېهماننىڭ  ناننى

 بىرىمىز . دېسهڭ ناهايىتى سهت بولىدۇ » هه؟ « ئوشتۇيسهن، ماقۇلمۇ، قوزام؟ ئاندىن مېهماننىڭ يېنىدا

 ... دېمه » ؟ هه « سېنى چاقىرساق ههرگىز

 . دەپ سورىدى پاتوش ­ ئۇنداقتا مېهماننىڭ يېنىدا نېمه دەيمهن؟ ­

 . دەيسهن » لهببهي « دېمهي، » هه؟ « مېهماننىڭ يېنىدا ­

 قاراپ قوياتتى  ئارىالپ ماڭىمۇ  ئېلىۋاتامدىكىن دەپ،  ئاڭالپ تهربىيه  مېنى  ئاپام . ئاپام  لېكىن،

: بۇنىڭ بىلهنال قالماي، يهنه

 بىلهن » ئهپهندى « دەپ باشالپ، يهنه » ئهپهندى « ىڭ يېنىدا ههرقانداق سۆزنى ئوغلۇم، مېهمانن ­

 . دېدى ­ ئاياقالشتۇر،

 دېمىگهن شىكايىتى  باشلىقى ههققىدە  قاراپ تۇرغان دادامنىڭ بولسا  دېرىزىدىن باشلىقنىڭ يولىغا

 . دەپ ۋارقىرىغىنىچه دەرۋازىغا يۈگۈردى » ! مانا كهلدى « : ئۇ بىردىن . قالمىغانىدى

 قارىدىم  بېرىپ كوچىغا  ۋۇل پارقىراپ بىر قىزىل ­ بىزنىڭ دەرۋازىنىڭ ئالدىدا ۋال . مهن دەرۋازىغا

 . پىكاپ تۇراتتى

 : دادامنىڭ گۇدۇڭشىغان ئاۋازىنى ئاڭلىدىم

 كهتتى ­  بولۇپ  تۆت  كۆزىمىز  قاراپ  يولىڭىزغا  ئهپهندى،،،  مهرههمهت، . ۋاي  ئۆيگه  قېنى،

 ... زگه خۇشاللىق ئېلىپ كهلدىڭىز ئائىلىمى . خۇش كهپسىز ... ئهپهندى

 . دادام باشلىقنىڭ پهلتوسىنى كىيىم ئاسقۇچقا ئاستى . ئۇالرنىڭ يېنىغا كىردىم

 باشلىق زادىال مهن ئويلىغاندەك دىۋىدەك زالىم ئادەم ئهمهس، پاكار بويلۇق، كۈلۈپ تۇرىدىغان

 دىغانلىقىنى ۋە بۇنچىۋاال ئۆچ دادامنىڭ بۇنداق بىر ئادەمگه نېمه ئۈچۈن ئاچچىقلىنى . ئادەم ئىكهن

 . كۆرىدىغان ئادەمنى يهنه نېمه ئۈچۈن بۇنچىۋاال قىزغىن قارشى ئالغانلىقىنى زادى چۈشىنهلمىدىم

 . مهن قول ئېلىشىپ كۆرۈشتۈم . پاتوش باشلىقنىڭ قولىنى سۆيدى

 . دېدى دادام ­ ! تاغاڭنىڭ قولىنى سۆيسهڭچۇ، ئوغلۇم ­

. ۇر بولدۇم مهنمۇ ئۇنىڭ قولىنى سۆيۈشكه مهجب

 : بىر ئازدىن كېيىن ئاپام . دادام بىلهن مېهمان پاراڭغا چۈشۈپ كهتتى

 . دېدى ­ تاماققا مهرههمهت، ئهپهندى، ­

 . دېدى باشلىق ­ ئاۋارە بولۇپسىز، مهن تاماققا ئولتۇرالمايمهن، ­

 قالمىغان قاراڭالر بۇ تېتىقسىزلىقنى، ئاپام نهچچه كۈندىن بېرى مېهماننى كۈتىمهن دەپ هېچ هالى

 لېكىن، دادام باشلىقنىڭ قولىغا، پېشىگه ئېسىلىپ زورالپ، . تۇرسا، ئۇ ئهمدى تاماققا ئولتۇرالماسمىش

 . ئاران دېگهندە ئۇنى داستىخانغا ئولتۇرغۇزدى

 : دادام ماڭا . دادام بىلهن ئاپامنىڭ جىدديلىكى ماڭىمۇ كهلدى

 . دېدى ­ ئىستاكانالرغا سۇ قۇي، ­

 . باشلىقنىڭ ئىستاكىنىغا كوزىدىن سۇ قۇيغىنىمدا، ئىستاكاندىن تېشىپ كهتتى شۇ جىددىيلىكته، مهن

 : دادام

 قۇيالمايسهن، ­  ئوڭشاپ  سۇنىمۇ  تۇرۇپ  باال  ئوغۇل  بىر  بىلهن ­ چوپچوڭ  لۆڭگىسى  قول  دەپ

 تۆكۈلگهن سۇالرنى سۈرتمهكچى بولدى  ئۈستىدىكى خامسهي . ئۈستهلگه  لۆڭگىنى تارتقاندا،  لېكىن،

 : ئاپام . رۈۋەتتى تهخسىسىنى ئۆ

 كهچۈرىسى، كىيىمىڭىزگه تۆكۈلمىگهندۇ؟ ­  پاتوش ­ ۋاي،  ئۆزرخاهلىق قويۇۋاتقاندا،  دەپ باشلىققا

 . ههر ۋاقىتتىكىدەك قاچىسىدىكى شورپىنى تۆكۈۋەتتى

 : ئاپام پاتوشنى ئهيىبلىگهنىدى، پاتوشمۇ

 . دەپ يىغالشقا باشلىدى ­ ... ئاپا، ئۆزۈڭ قولۇڭ بىلهن ئىتتىرىۋەتتىڭغۇ ­

. دېدى ­ مهن ساڭا بالىالرغا ئايرىم يهردە تاماق بهر دېمىگهنمىدىم، ­ : ئاچچىقى كهلگهن دادام

 بولمايدۇ، ­  يىغلىسا  يېنىدا  مېهماننىڭ  تۇر،  بۇنى ­ تىنچ  لېكىن  ئاپام،  پىچىرلىدى  پاتوشقا  دەپ

 . ههممىمىز ئاڭلىدۇق

 بولمايدىغانلىقى ئۈچۈن تىنچالندى  يىغلىسا  لېكىن خېلىغىچه ئېسهدەپ پاتوش مېهماننىڭ يېنىدا ، 

 . ئاندىن توختىدى

 ئاپام مېهماننىڭ ئالدىدىكى تهخسىگه گۆش سالماقچى بولغاندا، مېهمان ئوڭۇشلۇق بولسۇن دەپ

 سېلىۋاتقاندا،  قوشۇقنى  ئىككىنچى  تهخسىسىگه  مېهماننىڭ  ئاپام  ئۇزاتقانىدى،  ئاپامغا  تهخسىنى

 تهخسىسىن  بىردىن  مېهمان  تۇرغان  قاراپ  گۆشنى دادامغا  قوشۇقتىكى  ئاپام  تارتقانىدى،  ئالدىغا  ى

 . تۈرۈم تهخسىسىگه سېلىۋەتتى ­ تاتلىق

 . دېدى ئۇ ­ ! ۋاي، نېمه قىلغىنىم بۇ ­

 . ئۈستۈن بولۇپ كهتتى ­ تاڭ قالدۇق، داستىخان ئاستىن ­ ههممهيلهن هاڭ

 : دادام تامىقىغا تۇز چاچتىم دەپ، الزا سېلىۋەتكهنىدى، كېيىن سېزىپ قېلىپ

 . دەپ ۋارقىرىدى ­ ىسى قايسى دوزاخقا كىرىپ كهتكهندۇ؟ تۇز قاچ ­

 ئۇزاتتى  قۇتىسىنى  تالقىنى  قىچا  دەپ  قۇتىسى  تۇز  تۇز . ئاپام  دادامغا  ئاۋۋال  ئۇنىڭدىن  مهن

 دادام تۇز قۇتىسىنى قاتتىق سىلكىگهنىدى، قۇتىنىڭ ئاغزى چۈشۈپ كېتىپ، . قۇتىسىنى ئېلىپ بهردىم

 . تۆكۈلۈپ كهتتى ئىچىدىكى تۇزنىڭ ههممىسى تامىقىغا

 : ئىنتايىن ئاچچىقى كهلگهن ئاپام نېمه دېيىشىنى بىلمهي، ئورۇنسىزال مېهمانغا

 . دەۋەتتى ­ ياخشىمۇسىز، ئهپهندى؟ ­

 : چۈشىنهلمىگهن باشلىق

. دەپ سورىدى ­ نېمه دېدىڭىز؟ ­

 . دېدى ئاپام ­ تاماق قانداقراق بولدىكىن، ئهپهندى؟ ­

 . دېدى باشلىق ­ خشاپتۇ، قولىڭىزغا دەرد بهرمىسۇن، بهك ئو ­

 : بۇ چاغدا پاتوش

 . دېدى ­ ئاپا، گېلىمغا بىر نهرسه تۇرۇپ قالدى، ­

 . ئاپام بىر قولى بىلهن پاتوشنىڭ دۈمبىسىگه ئۇرۇپ تۇرۇپ، ئۇنىڭغا سۇ ئىچكۈزۈشكه ههپىلهشتى

 ئېيتقانىدى  تۇتۇشىمىزنى  قولىمىزدا  سول  ۋېلكىنى  قولىمىزدا،  ئوڭ  پىچاقنى  بىزگه  بايا  خېلى . دادام

 ئهپلهشتۈرەلمىدىم  لېكىن  باقتىم،  تاپالماي، . سىناپ  ئاغزىمنى  بىلهن  ۋېلكا  قولۇمدىكى  سول

 تۇتتۇم  ۋاقىتتىكىدەك ۋېلكىنى ئوڭ قولۇمدا  ههر  كېچىپ،  تهخسىدىكى گۆشنى . ئۇنىڭدىن ۋاز  دادام

 تهخ  گۆشنىڭ سۆڭىكى  پارچىالۋاتقاندا،  بىلهن  ۋېلكا  قولىدىكى  سول  پىچاق،  قولىدىكى  سىدىن ئوڭ

 . ئۇچۇپ مېۋىلهرنىڭ ئۈستىگه چۈشتى

 ئىدىم  مهن  ئۆتكۈزگهن  خاتالىق  ئاز  قۇتۇلغىنىمىز . ئهڭ  مېهماندىن  بۇ  تۇرغاندا  داستىخاندىن

 . ئۈچۈن بىر ئۇه تارتتىم

 : مېهمان تاماقتىن كېيىن قههۋە ئىچىۋاتقاندا، مهندىن

 . دەپ سورىدى ­ قانچىنچى سىنىپتا ئوقۇۋاتىسهن، باالم؟ ­

 . دېدىم مهن ­ هندى، بهشىنچى سىنىپتا ئوقۇۋاتىمهن، ئهپهندى، ئهپ ­

 ئاپامنىڭ » ئهپهندى «  بىلهن  دادام  خۇش بولدىمىكىن دەپ،  جاۋابىمغا  دەپ تۇرۇپ بهرگهن بۇ

 . چىرايىغا قارىدىم، ههر ئىككىلىسى كۈلۈمسىرەپ تۇراتتى

قانچه ياشقا كىردىڭ؟ ­

 ... ئهپهندى، ئون بىر، ئهپهندى ­

 دا نېمه بولىسهن، دەپ باققىنا؟ چوڭ بولغان ­

 . ئهپهندى، يازغۇچى، ئهپهندى ­

... ئاپىرىن ­

 تۇردۇم  بولۇۋاتاتتى . جىم  دېمهكچى  نېمىلهرنى  بىر  ماڭا  پۈرۈشتۈرۈپ  كالپۇكلىرىنى  . ئاپام

 شۇ چاغدا باشلىق دادام بىلهن پاراڭلىشىۋاتاتتى، . پىچىرلىغىنىدىن ماڭا رەهمهت دېگىنىنى چۈشهندىم

 : مهن

 . دېدىم ­ هپهندى، رەهمهت سىزگه، ئهپهندى، ئ ­

 : بۇ كېچىكىپ دېيىلگهن رەهمهتنىڭ مهنىسىنى چۈشهنمىگهن مېهمان بىر ئاز تۇرۇۋېلىپ

 . دېدى ­ ئهرزىمهيدۇ، ­

 بىر  يازغانىدىم » كارامهت « سىڭلىمنىڭ  بىرىدە  خهتلىرىمنىڭ  بۇرۇنقى  ساڭا  ئىكهنلىكىنى  . باال

 ئاپام داستىخاننى يىغىشتۇرۇۋاتقاندا، ئۈستهلدىن بىر . كۆرسهتتى لىكىنى » كارامهت « پاتوش ئۇ كۈنىمۇ

 : تال بانان يهرگه چۈشۈپ كهتكهنىدى، ئۇنى يهردىن ئالغان پاتوش

 مېهمان ­  ئاپا،  ئهمهسمۇ،  بولمايدۇ  يېسه  ئالدىدا  مېهماننىڭ  نهرسىنى  كهتكهن  چۈشۈپ  يهرگه

 . گه قويدى دەپ، باناننى ئۈستهلنىڭ ئۈستى ­ كهتكهندىن كېيىن يهيمهن،

 ئۇنىڭغا  هۆرمهتسىزلىكىنى  قىلغان  ياكى  دەپمۇ  قالسۇن  ئاڭالنماي  سۆزلىرى  پاتوشنىڭ  دادام

 : ئۈستىلهپ يۆتىلىپ كهتكهنىدى، پاتوش دەرهال ­ ئىشارەت قىلىش ئۈچۈنمۇ، ئهيتاۋۇر، ئۈست

. دېدى ­ ! دادا، مېهماننىڭ يېنىدا ئېغىزنى قول بىلهن ياپماي يۆتهلسه بولمايتتى ئهمهسمۇ ­

 : دادام كۈلۈمسىرەشكه تىرىشىپ

 . دەپ سورىدى ­ هه؟ نېمه دېدىڭ، پاتوش؟ ­

 . دېدى پاتوش ­ ! دېسه بولمايدۇ، دادا » هه « مېهماننىڭ يېنىدا ­

 تۇردى  ئورنىدىن  بولۇپ  قايتماقچى  مېهمان  كېيىن  ئازدىن  دەرۋازا . بىر  ئۇنى  ئاپام  بىلهن  دادام

 پ قويۇپ، مېهمان كېتىپ قايتىپ كىرگهندىن كېيىن، سىرتىغىچه ئۇزىتىپ چىقىپ ماشىنىسىغا چۈشۈرۈ

 : دادام

 . دېدى ­ ! پاه، بىزنى شهرمهندە قىلدىڭالرغۇ ­

 . دېدى ئاپاممۇ ­ مهن سىلهرگه شۇنداق دېگهنمىدىم؟ ­

 . دېدى پاتوش ­ ... مېهماننىڭ يېنىدا ئاغزىم بىلهن نان ئوشتۇمىدىمغۇ ­

 . بۇ تېتىقسىزلىق بىر كۈن داۋامالشتى

 س  بىلله زەينهب،  بىلهن  ساۋاقداشلىرىم  ئۇ  ئهۋەتتىم،  سۈرەت  پارچه  بىر  بىلله  بىلهن  خېتىم  بۇ  اڭا

 سۈرەت  مۇئهللىمىمىزنىمۇ ... چۈشكهن  يېڭى  كهلگهن  كېيىن  كهتكهندىن  يهردىن  بۇ  سهن  سۈرەتته

 . كۆرىسهن

 . ساڭا خهيرلىك كۈنلهر ۋە مۇۋەپپهقىيهتلهر تىلهيمهن

 ئهخمهت تارباي

ۋرال، ئىستانبۇل فې ­ 10 يىلى ­ 1964

 ! نېمىدىگهن سهتچىلىك

 : قهدىرلىك ساۋاقدىشىم ئهخمهت

 قىلىدۇ  ئاجىزلىق  تىلىم  قىلىشقا  ئىزهار  بولغىنىمنى  خۇشال  قانچىلىك  سۈرىتىڭگه  كونا . ئهۋەتكهن

 سېنىڭ يېنىڭدا تۇرغان مىنه بولسا كېرەك، . ساۋاقداشلىرىمنىڭ ههممىسى دېگۈدەك سۈرەتته بار ئىكهن

 نهشه يهنه . ياشارمۇ چىنگىزنىڭ كهينىدە تۇرۇپ قاپتۇ . ى هۈسهين توسۇۋاپتىكهن، ئارانال تونۇدۇم ئۇن

 تۇرۇپتۇ  ئالدىدا  ئهڭ  ۋاقىتتىكىدەك  قىلدىڭكى . ههر  ئهۋەتىپ مېنىڭ شۇنداق خۇشال  سۈرەتنى  ... بۇ

 كېرەك  بولسا  يوق  ئۇ  تاپالمىدىم،  دېمىرنى  سۈرەتته  قا . بىراق،  ياشىنىپ  كىشى مۇئهللىمىڭالر  لغان

 . ئوخشايدۇ

 ئىنىم بىلهن بىلله چۈشكهن سۈرىتىمىزنى ئهۋەتتىم  قوشنىمىزنىڭ بالىسى ئۆز . مهنمۇ ساڭا  ئۇنى بىر

 . ئاپپاراتىدا تارتقان

 يهنه قاراپ تۇرۇپ ئىمتىهاندا كۆچۈرتكۈچى . بۇ ههپته بېشىمغا نېمه ئىشالر كهلگهنلىكىنى ئۇقۇپ قال

... پ تۇرۇپ دېگىلىمۇ بولمايدۇ بۇنى قارا . دېگهن نامنى ئالدىم

 ئىدى  كۆچۈرۈش  ئىمتىهاندا  نهرسه  كۆرىدىغان  يامان  ئهڭ  پات . مۇئهللىمىمىز  بىزگه  پات ­ ئۇ

 ئېيتىپ  يامانلىقىنى  كۆچۈرۈشنىڭ  ساۋاقدىشىڭىزنىڭ « : ئىمتىهاندا  تىرىشچان  كۆچۈرۈش  ئىمتىهاندا

 . دەيتتى » ئهمهس، هىيلىگهرلىك ئىمتىهاندا كۆچۈرۈش ئهقىللىق ئىش « ، » ههققىنى ئوغرىلىغانلىق

 ئىمتىهاندا كۆچۈرۈش ناهايىتى سهت، ناهايىتى « : ئۇمۇ . بۇ ههقته دادامنىڭ چۈشهنچىسىمۇ شۇنداق

 . دەيتتى » ئۆزىنى ئالدىغانلىق ­ ئۇ باشقا بىرىنى ئهمهس، ئۆز . ئهيىب ئىش

 ئهس  خاتىرىلىرىنى  مهكتهپ  بولسىال  يهردە  بىر  ساۋاقدىشىمۇ  ئىككى  بىلهن  بوۋام . لىشىدۇ دادام

 كىرگهنىدى  ساۋاقداشلىرىمۇ  دادامنىڭ  كېچه  بىر  بولغان  ئۆيدە  مهكتهپ . بىزنىڭ  يهنه  ئۇالر

 : نۇرتهن ئىسىملىك سېمىز قىزنىڭ دادىسى . خاتىرىلىرىدىن سۆز ئېچىشتى

 هېلىقى ماتېماتىكىچى كهلتوش سهبرى بهگنىڭ چاپىنىنىڭ كهينىگه ئىمتىهاندا ­  بارمۇ،  ئېسىڭالردا

 . دېدى ­ ... هه ­ ىغان قهغهزنى ئېسىپ قويغانىدۇق كۆچۈرىد

 . دېدى نۇرتهننىڭ ئاپىسى ­ ! ئاندىن قانداق بولدى، ئېيتىڭا ­

 ئالگېبرا ­  مهكتهپته  ئوتتۇرا  تولۇق  بهگ  سهبرى  دېيىلىدىغان  كهلتوش  قىلسۇن،  رەهمهت  ئالاله

 ئىدى  بى . ئوقۇتقۇچىمىز  قاراتماسلىقى  هېچقاياققا  بالىالرنى  ئىمتىهانالردا  ماختىنىپ ئۇ  قېنى، « : لهن

 بىزمۇ ئۇنىڭدىن . دەپ ئاگاهالندۇراتتى » ! يامان بولساڭالر كۆچۈرۈپ بېقىڭالرچۇ، مهن كۆرۈپ باقاي

 قورقاتتۇق  ئۇياقتىن . ناهايىتى  سىنىپتا  بولۇپال،  يازدۇرۇپ  قهغىزىگه  ئىمتىهان  سوئالالرنى  بۇياققا ­ ئۇ

 ... ساۋاقداشالردىن بىرى . قاتراپ يۈرەتتى

 . دەپ سۆز قىستۇردى دادام ­ جدەتقۇ دەيمهن؟ مارسىق نه ­

ئۇ سهبرىنىڭ چاپىنىنىڭ كهينىگه مهسىلىلهرنىڭ ! هازىر ئۇ باش كونسۇل . ههئه، مارسىق نهجدەت ­

 سهبرى بهگنىڭ چاپىنىنىڭ كهينىگه . يېشىلىشى يېزىلغان كوپىيه قهغهزنى ئېسىپ قويغانىدى  بالىالر

 يېزىشاتتى  قاراپ  قهغهزگه  مېڭىپ لېكىن، . ئېسىلغان  داۋاملىق  تۇرماي  يهردە  بىر  بهگ سهبرى

 يېزىش تهس ئىدى  قاراپ جاۋابنىڭ ههممىسىنى  قهغىزىگه  كوپىيه  ئۈچۈن،  بالىالردىن . يۈرگهنلىكى

 . بىرى مۇئهللىمدىن بىر نهرسىلهرنى سوراپ، ئۇنى گهپكه تۇتۇپ تۇراتتى، يهنه بىرى كۆچۈرۈۋاالتتى

 كۆچۈرەلمىدىم  زادى  خ . مهن  بولماي  بهگنى ئاخىر  سهبرى  قىلىپ،  كۆچۈرگهندەك  ۇددى

 يۆلىنىپ . گۇمانالندۇردۇم  پارتامغا  كېلىپ  ئالدىمغا  دەپ  كۆچۈرمىسۇن  مېنى  بىلهن  شۇنىڭ

 . تۇرۇۋالغانىدى، تازا كۆچۈردۈم

 تهڭ  بىلهن  ئاۋازى  قوڭغۇراق  بواللمىغانالر  يېزىپ  چىقتى،  سىنىپتىن  بولغانالر  يېزىپ  جاۋابالرنى

 تاپشۇرۇ  بهگنىڭ چاپىنىنىڭ . پ چىقىپ كېتىشتى قهغهزلىرىنى  سهبرى  كهپتۇ،  ئېسىمىزگه  چاغدىال  شۇ

 قاپتۇق  ئۇنتۇپ  ئېلىۋېتىشنى  قهغىزىنى  كوپىيه  ئېسىلغان  يىغىۋالغان . پېشىگه  قهغهزلىرىنى  ئىمتىهان

 . سهبرى بهگ چاپىنىدىكى كوپىيه قهغىزىنى پۇالڭلىتىپ ئوقۇتقۇچىالر بۆلۈمىگه كىرىپ كېتىپتۇ

 بهگ  ئىكهن، سهبرى  ئوقۇتقۇچى  رايىش  ناهايىتى  بىلهلمهپتۇ،  قىلغانلىقىنى  كىمنىڭ  ئىشنى  بۇ

 . ئوقۇغۇچىالر يېلىنىپ تۇرۇۋالغاندىن كېين ههممىسىنى ئهپۇ قىلىپ، يېڭىۋاشتىن ئىمتىهان ئالدى

 : دادامنىڭ يهنه بىر ساۋاقدىشى

 . دېدى ­ تېخى ئوسمان قاسساپقا قىلغانلىرىمىزنى دېمهمسىلهر، ­

 ئ  ئېيتتى ئۇ  قىلغانلىرىنى  مۇئهللىمىگه  تارىخ  دەيدىغان  قاسساپ  ئىمتىهاندا . وسمان  مۇئهللىم  بۇ

 ئىكهن  ئوقۇغۇچىالردا  پروژېكتوردەك  كۆزلىرى  لېكىن  ئولتۇرىدىكهن،  مىدىرلىماي  بىر . ئورۇندۇقتا

 ئااللماپتۇ،  نومۇر  ياخشى  هېچقايسىسى  ئولتۇرىدىغانالرنىڭ  پارتىالردا  ئالدىنقى  لېكىن ئىمتىهاندا

 چۈنكى، ئۇ بالىالر ئالدىدىكى پارتىدا ئولتۇرغان . باشقا بالىالرنىڭ ههممىسى ياخشى نومۇر ئېلىشىپتۇ

. ساۋاقداشلىرىنىڭ دۈمبىسىگه تارىخ كىتابىنى ئېچىپ قويۇپ، مۇئهللىمنىڭ كۆز ئالدىدا كۆچۈرۈپتۇ

 : ساۋاقداشلىرىنىڭ كهينىدە قالمايدىغان دادام

 . دېدى ­ قويىدىغان نافىزنىڭ ئىمتىهانىدا بولغان ئىشالر ئېسىڭالردىمۇ؟ ئوقۇغۇچىلىرىغا نۆل ­

 . هېلىقى چىۋىنغا باغلىغان قهغهزنى دەمسهن؟ ئۇ كىمنىڭ ئېسىدىن چىقسۇن ­

 ئاران  نهرسىنى  يىراقلىقتىكى  مېتىر  بىر  كۆزى  ئوقۇتقۇچىسىنىڭ  خىمىيه  دەيدىغان  نافىز  نۆلچى

 ئىمتىهانغا كىرىشتىن . دىغان نومۇرىمۇ ناهايىتى تۆۋەن ئىكهن ئۇنىڭ ئوقۇغۇچىالرغا قويى . كۆرىدىكهن

 بهش  بىرى يوغان چىۋىندىن  بالىالردىن  سېلىۋاپتۇ ­ ئاۋۋال  قېپىغا  تۇتۇپ سهرەڭگه  ئىمتىهان . ئوننى

 چىۋىنالرنىڭ  قهغهزلهرنى  بۇ  يېزىپ،  قهغهزلهرگه  نېپىز  جاۋابلىرىنى  سوئالالرنىڭ  باشالنغاندا،

 چىۋىنالر پۇتلىرى . ىلهن باغالپ قويۇپتۇ، ئاندىن چىۋىنالرنى قويۇپ بېرىپتۇ پۇتلىرىغا ئىنچىكه يىپ ب

 قونىدىكهن  يهرگه  بىر  يهنه  يهردىن  بىر  كېتهلمهي،  ئۇچۇپ  بولغاچقا  قىلىپ . ئېغىر  شۇنداق

 چۈنكى، پۇتىدا ئېغىرلىق بولغان چىۋىننى تۇتۇۋېلىش ئاسان بولۇپ، . ههممهيلهن كۆچۈرۈۋالىدىكهن

 قهغه  قويۇۋېتىدىكهن ئوقۇغۇچىالر  چىۋىننى  كۆچۈرۈۋېلىپال  مۇدىر . زدىن  ئېچىلىپ  ئىشىك  بىردىن

 ئىككى  ئالدىدا  كۆز  مۇدىرنىڭ  دەل  بىرى  چىۋىنالردىن  بولغان  يىپ  پۇتىدا  كىرگهندە،  سىنىپقا

 . ئايالنغاندىن كېيىن شۇڭغۇپ بېرىپ مۇدىرنىڭ يالىڭاچ بېشىغا قونۇپتۇ

 . ىدى مهتىن دەپ سور ­ سىلهرنى قانداق قىلدى، دادا؟ ­

 ئاران قۇتۇلۇپ قالدى، ­  تاس قالغانىدى،  ساۋاقدىشىمىزنى مهكتهپتىن قوغلىۋېتىشكه  دېدى ­ بىر

 . دادام

 : نۇرتهننىڭ دادىسى

 . دېدى ­ ئۇ ساۋاقدىشىمىز هازىر پروفېسسور، ­

: دادامنىڭ ساۋاقداشلىرىدىن بىرى بوۋامدىن

 . دەپ سورىدى ­ متىهانالردا كۆچۈرەتتىڭىزمۇ؟ چوڭ دادا، سىزمۇ مهكتهپته ئوقۇۋاتقان چېغىڭىزدا ئى ­

 . دېدى بوۋام جاۋاب بېرىپ ­ ... مهكتهپ هاياتىدا ئىمتىهانالردا كۆچۈرمهيدىغان باال بولسۇنمۇ ­

 كىرىدىكهن  ئوقۇغۇچى  ئۈچتىن  قېتىمدا  ههر  ئىمتىهانغا  ئېغىزچه  خىمىيىدىن  ئىمتىهان . ئۇالر  بوۋام

 بىلل  بىلهن  ساۋاقدىشى  ئىككى  ئولتۇرۇپتۇ مهيدانىغا  كهينىدە  كىرىپ  ساۋاقدىشى . ه  ئالدىدىكى

 قىسىپ  بوينىنى  چىقارماي  ئاۋازىنى  سورىسا،  نېمىنىال  ئوقۇتقۇچى  ئىكهن،  هورۇنى  ئهڭ  سىنىپنىڭ

 . تۇرىدىكهن

 دېگهندىن كېيىن، بىر سوئال » هېچ نهرسه بىلمهمسهن، ئوغلۇم؟ « : ئۇ . خىمىيه مۇئهللىمى قىز ئىكهن

 هېلىقى ئوقۇغۇچى . دەپ سوراپتۇ » بۇنىڭ ئىچىدە نېمه بار؟ « : وزىنى كۆرسىتىپ ئورنىدا ئۈستهلدىكى ك

 دەپ » ئاتتهك بىر نهرسه ... ئات، ئات « : گاچىدەك يهنه زۇۋان سۈرمهي تۇرغانىكهن، كهينىدىكى باال

 . پىچىرالپتۇ

 كوزىدا نېمه بار، ئوغلۇم؟ ­

 . دەپتۇ باال ­ ... ئات بار، ئهپهندىم ­

 ئهتىسى مۇئهللىمىمىز مهكتهپ مهيدانىدا ... سۆزلهرگه شۇنداق قىزىقتىمكى ­ ئۇ كېچه بولۇنغان گهپ

 ئوينىدى  ۋالىبول  بىلهن  تېپىپ . بىز  پۇرسهتنى  بىر  ئولتۇرغانىدۇق،  چىملىقتا  بىلله  كېيىن ههممهيلهن

 : سورىدىم

 مۇئهللىم، سىز ئوقۇۋاتقان چاغلىرىڭىزدا ئىمتىهانالردا كۆچۈرۈپ باققانمىدىڭىز؟ ­

 : اران تۇرغاندەك مۇئهللىم ئ

 قىلدى، ­ كۆچۈرگهن، ­  قوشۇمچه  ئاندىن،  كۆچۈرەتتۇق ­ دېدى،  بويىچه  سىنىپ  پۈتۈن  . لېكىن

 تىرىشچان ساۋاقدىشىمىز  جاۋاب بېرىپ چىقىپ كهتكهن بىر  ههممىدىن بالدۇر ئىمتىهان سوئاللىرىغا

 ىنچىكه تاياققا باغالپ، سوئالالرنىڭ جاۋابلىرىنى يوغان بىر كاردون قهغهزگه يېزىپ، ئۇنى ئۇزۇن بىر ئ

 . بىزمۇ دېرىزىگه قاراپ كۆچۈرەتتۇق . باغچىقا قارايدىغان دېرىزىگه ئۇزىتاتتى

 . ئهتىسى مۇئهللىم تۇرمۇش ساۋاتلىرى دەرسىدىن دەرس سورىدى

 ئىدى  بار  مۇرات  پارتىدا  يېنىمدىكى  سول  ئولتۇراتتى،  تۈركان  يېنىمدا  مۇرات . ئوڭ  ساڭا  مهن

 دېگهندە، » ! مۇرات، ئورنۇڭدىن تۇر « : مۇئهللىم . هتلىرىمنىڭ بىرىدە يازغانىدىم توغرۇلۇق بۇرۇنقى خ

 باال » مهندىنمۇ؟ « ، » مهنمۇ؟ « : ئۇ  تۇرىدىغان  سوراپ  يىلى . دەپ  ئۆتكهن  سىنىپقا  بىزنىڭ  مۇرات

 ئۆزى هورۇن ئهمهس، بىراق كاللىسىغا دەرس . كىرگهن، ساۋاقداشلىرى ئوتتۇرا مهكتهپته ئوقۇۋاتاتتى

 ... لېكىن، ياخشى باال ئىدى . ى كىرمهيتت

 تهكرارلىماپتىكهن  دەرس  نېمىشقىدۇر  كۈنى  ئۇ  دەپ . تۈركانمۇ  كۆچۈرۈۋااليلى،  ماڭا  ئىككىلىسى

 . يالۋۇردى

 . دېدىم مهن ­ ... جاۋابالرنى يېزىپ بېرەلمهيمهن، بالىالر، لېكىن ئېيتىپ بېرىشىم مۇمكىن ­

 : مۇئهللىم سوئالالرنى يازغۇزدى

 » هللىكلهردىن ساقالپ قېلىش ئۈچۈن قانداق قىلىش كېرەك؟ بالىالرنى كېس «

 » بالىالر كېسهللىكلىرىنىڭ ئالدىنى ئېلىش ئۈچۈن ئاساسلىقى قانداق قىلىش كېرەك؟ «

 » ئويۇن ۋە ئويۇنچۇقالرنىڭ پايدىسى نېمه؟ «

» تاياق ئادەمنى تهربىيىلهمدۇ؟ «

 قىلغانل  دەرسلهرنى تهكرار  ئهتىگهنلىكى بۇ  ۋە  بابالرنىڭ كىتابنىڭ ئالدىنقى كېچه  بۇ  ئۈچۈن،  ىقىم

 ههم . كىتابى تۈركاننىڭ ئالدىدا تۇراتتى » تۇرمۇش ساۋاتلىرى « . قايسى بېتىدە ئىكهنلىكىنى بىلهتتىم

 : تۈركانغا، ههم مۇراتقا

 دەپ ­ ئهللىك، ئهللىك بىر، ئهللىك ئىككىنچى بهتلهر، ... كىتابنىڭ ئهللىكىنچى بېتىنى ئېچىڭالر ­

 . پىچىرلىدىم

 : سول يېنىمدىكى مۇرات . جاۋابالرنى يېزىشقا باشلىدىم مهن

 . دېدى ­ سهن مېنى ئالداۋاتىسهنغۇ دەيمهن؟ ­

 . دەپ پىچىرلىدىم ­ قانداقچه؟ ­

 . ئهللىكىنچى بهتته ساغرا سۆڭىكى بار ­

 ! قالغان بهتلهرنى ئاچ ­

 . ئاچتىم، مۇسكۇلالر بار، ئۇنىڭدىن كېيىن سۇنۇق بار ­

 تېگىگه يوشۇ  قارىدىم ئاندىن پارتا  قولىغا . رۇلغان كىتابقا  كىتابى دەپ، » تۇرمۇش ساۋاتلىرى « ئۇ

 . كىتابىنى ئېلىۋاپتىكهن » تهبىئهت بىلىملىرى «

 . دەپ پىچىرلىدىم ­ ! كىتابىنى ئاچ » تۇرمۇش ساۋاتلىرى « ئۇ كىتاب ئهمهس، ­

 تۈركان . ى كىتابىنى ئېچىپ، ئۇنىڭغا قاراپ شارىلداپ يېزىشقا باشلىد » تۇرمۇش ساۋاتلىرى « مۇرات

 ئۇالرنىڭ كهينىدىن . بىلهن مۇرات مهندىن بۇرۇن ئىمتىهان قهغهزلىرىنى تاپشۇرۇپ چىقىپ كېتىشتى

 : مۇرات قورۇدا ماڭا . مهنمۇ چىقتىم

 . دېدى ­ مېنىڭ كىتابىمدا ئهللىكىنچى بهت يوق ئىدى، ­

 . دېدىم مهن ­ نېمىشقا بولمىسۇن، بار، ­

. دېدى ئۇ ­ ىن ئاتمىش بهشىنچى بهتكىچه يوق، قىرىق سهككىزىنچى بهتت ! ئهزبىرايى يوق ­

 قارىسام، كىتابىدا مۇئهللىم سورىغان سوئالالر بار ۋاراقالر . ئۇ سىنىپقا كىرىپ كىتابىنى ئېلىپ چىقتى

 بهت . يوق  بولغان  بهتكىچه  سهككىزىنچى  قىرىق  بهتتىن  ئۈچىنچى  ئوتتۇز  كىتابتا  ئورنىغا  بۇنىڭ

 . ا تۈپلىنىپ قاپتىكهن نومۇرلىرى ئىككى تهكرارلىنىپ، خات

 . سورىدىم مهن ­ ئهمىسه، قانداق قىلدىڭ، مۇرات؟ ­

 . قىرىق سهككىزىنچى بهتتىن كېيىنكى بهتته نېمه بولسا شۇالرنى كۆچۈرۈپ قويدۇم ­

 ئالغان نومۇرلىرىمىزنى ئوقۇپ بهرگهنىدى، تۈركان ئىككىمىز ئهال  مۇئهللىمىمىز يازمىچه ئىمتىهاندا

 . باها ئاپتۇق

 ­ ! سىلهرگه ساۋاقدىشىڭالر مۇراتنىڭ يازغان جاۋابلىرىنى ئوقۇپ بېرەي، ياخشى ئاڭالڭالر ئهمدى ­

 مۇئهللىم،  سوئال ­ دېدى  قىلىش « : بىرىنچى  قانداق  ئۈچۈن  ساقالش  كېسهللىكلهردىن  بالىالرنى

 ئوقۇيمهن » كېرەك؟  جاۋابىنى  مۇراتنىڭ  چىرايلىق « : ئهمدى  ۋە  پاكىزە  بولۇشى،  چىداملىق  تېخىمۇ

 پات دەزمالالپ ­ ى ئۈچۈن، ئۇالرنى تازا تۇتۇش، كىر بولۇپ كهتكهندە تازىالپ تۇرۇش ۋە پات تۇرۇش

 » . تۇرۇش كېرەك

 : مۇئهللىم . سىنىپتا قاقاقلىغان كۈلكه كۆتۈرۈلدى

 بالىالر « ­ دېدى، ­ ئهمدى ئىككىنچى سوئالنى ئوقۇيمهن، ­ دەپ ۋارقىرىغاندىن كېيىن، ­ ! تىنچ ­

 ئې  ئالدىنى  كېرەك؟ كېسهللىكلىرىنىڭ  قىلىش  قانداق  ئاساسلىقى  ئۈچۈن  جاۋابى » لىش  : مۇراتنىڭ

 تۇرۇش كېرەك ­ پات «  ئېسىپ ­ توپا . پات چوتكىالپ  ئاسقۇچقا  كىيىم  كېيىن  تازىلىغاندىن  چاڭالرنى

 كېرەك  الزىم . قويۇش  قويۇش  سېلىپ  ساندۇققا  بوقچىالپ  كېيىن  ئۆتكهندىن  مهزگىلى  بهك . كىيىش

» . ۇدا سوپۇنالپ يۇيۇپ، تانا ياكى سىمالرغا يېيىپ قۇرۇتۇش كېرەك كىرلهپ كهتكهن بولسا، ئىسسىق س

 . بالىالر كۈلۈشتىن ئۆزىنى توختىتالماي، پارتىالرنىڭ تېگىگه دومىالپ كېتىشكهنىدى

 يىغالپ  مۇرات  بولغان  خىجالهت  ئىنتايىن  كۈلۈشلىرىدىن  ۋە  مهسخىرىلىرى  ساۋاقداشلىرىنىڭ

 : ئورنىدىن تۇرۇپ

 . دېدى ­ ، مهن ئۇالرنى كىتابقا قاراپ يازغانىدىم، بىراق، مۇئهللىم ­

 كۆچۈرۈپسهن، ­  مۇئهللىم، ­ چۈشهندىم،  بېقىش « بىراق، ­ دېدى  ئورنىغا » باال  نىڭ

 . نى يېزىپسهن » كېچهكنى ئاسراش ­ كىيىم «

 . ماڭا زەينهپ دەپ بهرگهن، مۇئهللىم ­

 ... دە ­ چۈرتۈپسهن كۆچۈرتكىنىڭنى ئاز دەپ، خاتا كۆ ­ دېدى مۇئهللىم ماڭا قاراپ، ­ ... هه ­

 . ئهمدى ئىنكار قىلىدىغان يېرى قالمىغانىدى

 ئىكهنلىكىنى ­  بېتىدە  كىتابنىڭ قايسى  پهقهت سوئالالرنىڭ  مهن  مۇئهللىم،  كۆچۈرتمىدىم،  خاتا

 . ئېيتقانىدىم

 ئايدىڭالشتى  كهلگهنلىكى  نهدىن  خاتانىڭ  قارىغاندا،  ئېلىپ  كىتابىنى  مۇراتنىڭ  . مۇئهللىم

 : مۇئهللىم

 . دېدى ­ ههۋالنى ئاپاڭغا ئۇقتۇرۇپ قويۇشقا مهجبۇرمهن، بۇ ئ ­

 ئۇ كېچه ئۆيدە ئاپام بىلهن دادامنىڭ . مۇئهللىم ئاپامنى مهكتهپكه چاقىرتىپ گۇناهىمنى ئۇقتۇردى

 . ماڭا قىلمىغان گېپى قالمىدى

 . دېدى دادام ­ ... ناهايىتى سهت ئىش بوپتۇ، قىزىم ­

. ق هېلىمۇ ياخشى ئۇ كېچه بوۋام ئۆيدە يو

 ههققىدە، ­  خۇدا  قىزنى،  دادام، ­ قويۇۋېتىڭالر  ۋارقىرىدى  ئۇالرغا  ئۆزى ­ دەپ  بوپتۇ؟  نېمه

 ... كۆچۈرمهي، باشقىالرغا كۆچۈرتۈپتىغۇ

 . دېدى ئاپام ­ ههر ئىككىلىسى بىر گهپ ئهمهسمۇ؟ ­

 قېنى قايسىڭالر ئىمتىهاندا كۆچۈرمىگهن؟ ­

 . دېدى مهتىن ­ لېكىن ئۇالر تۇتۇلۇپ قالماپتۇ، ­

 يوق  چارە  تارتماسقا  بولدى،  سىقىلدى ... بوالرى  جنىم  ئىنتايىن  كۆپرەك . لېكىن  ههممىدىن  مېنى

 نېمىدىگهن سهتچىلىك، نېمىدىگهن « : ئىككى گهپنىڭ بىرى بولسىال، ئۇ . زېرىكتۈرگىنى مهتىن ئىدى

 ئىش  سهتچىلىك ... ئهيىب  نېمىدىگهن  بارمۇ؟  قالغان  تۇتۇلۇپ  كۆچۈرتۈپمۇ  م » ئىمتىهاندا  ېنى دەپ

 . مهسخىرە قىلىدۇ

 ئۇزۇن ياز، بوالمدۇ؟ ­ ئۇزۇن . خهۋەرلىرىڭنى تۆت كۆزۈم بىلهن كۈتىمهن ­ خهت

 . خوش، ساڭا مۇۋەپپهقىيهتلهر تىلهيمهن ­ خهير

 زەينهب يالقىر

 فېۋرال، ئهنقهرە ­ 26 يىلى ­ 1964

قايسى هالدا » ئۆي «

 : ساۋاقدىشىم زەينهب

 . ۋەتكهن سۈرىتىڭ ئۈچۈن كۆپ رەهمهت يازغان خېتىڭ ۋە ئه فېۋرالدا ­ 12

 قىلىمهن  هېسداشلىق  خاپىلىقىڭغا  قىلغان  هېس  تۈپهيلىدىن  ۋەقه  قىلغان  خهۋەر  سهن . سهن

 مۇراتقا ههم ئېچىندىم، ههم خاپا . ساۋاقدىشىڭغا ياخشىلىق قىلىمهن دەپ، گۇناهكار بولۇپ قاپسهن

 . بولدۇم

 م  سىنىپتىكى  سىلهرنىڭ  ئۇمۇ  هۈسهيىنچۇ،  ئۆتكۈزۈپ، بىزنىڭ  سهۋەنلىك  بىر  ئوخشاش  ۇراتقا

 هۈسهيىن باشقىالرنى ئهيىبلىمىدى  لېكىن،  خهۋىرىڭ بار، . ههممىمىزنى كۈلدۈرۈپ جېنىمىزنى ئالدى،

 ساۋاقدىشىمىز  ياخشى  ناهايىتى  ئۆزىنى . ئۇ  يهنى  مهردانىلىكىنى،  بىر  ئۇنىڭ  خېتىمدە  بىر  ساڭا

 . ۇتۇپ بهرمىگهنلىكىنى يازغانىدىم دەرەختىن ئىتتىرىپ يىقىتىۋەتكهن ساۋاقدىشىنى ت

 ئۆيدە  تام  بىر  كىچىك  ئۇالر  بارغانمىدىڭ؟  هۈسهيىنلهرنىڭكىگه  چاغدا  ئىستانبۇلدىكى  سهن

 . ئۆيىنى بىلمىسهڭمۇ نامرات بىر باال ئىكهنلىكىنى بىلىسهن . ئولتۇرىدۇ

 پات  ئههۋالىد ­ ئۇالرنىڭكىگه  ئائىله  ئۇالرنىڭ  ئۈچۈن،  تۇرىدىغانلىقىم  بېرىپ  ىن پات

 بۇ قىيىنچىلىقتىنمۇ ياكى . كىچىك ئىككى ئېغىز ئۆيدە يهتته جان تۇرىدۇ . مۇنچه خهۋىرىم بار ­ ئانچه

 يوق  خۇشاللىق  ئۆيدە  ئازلىقىدىنمۇ،  كىرىمىنىڭ  ئائىلىسىدىكى . ئائىله  بولغاچقا،  دوستۇم  يېقىن  ئۇ

 بېرىدۇ ­ جېدەل  قىلىپ  شىكايهت  ماڭا  قىل . ماجىرادىن  هېسداشلىق  قايغۇسىغا بهزى . ىمهن ئۇنىڭ

 ئۇنىڭ ئۆيدە  كهلگهندە،  كۆزلىرى قىزىرىپ كهتكهن هالدا  كۈنلىرى مهكتهپكه قاپاقلىرى ئىششىپ،

 چىرايمۇ . يىغلىغانلىقىنى چۈشىنىمهن  لېكىن خاپا  هۈسهيىننىڭ ئانچه چىرايى ئېچىلمايدۇ،  ئومۇمهن،

 . ئهمهس

 يىغلى  كهلدى،  هالدا  ئىششىغان  كۆزلىرى  يهنه  ئۇ  كۈنى،  بىر  بىلىپ قالمىسۇن ئۆتكهن  غانلىقىمنى

 كىرىپ كهتتۇق  دەرسكه  ئۇنىڭ بىلهن پاراڭالشقۇچه  بىزمۇ  بىلهن پاراڭالشمىدى،  هېچكىم  ئۇ . دەپ،

 ئىسىمنىڭ « . نى سۆزلىگهنىدى ) كېلىشلىرى ( » ئىسىمنىڭ هاللىرى « كۈنى تۈرك تىلى دەرسىدە مۇئهللىم

 ىش، چۈشۈم كېلىش، چىقىش كېلىش، باش كېلىش، ئىگىلىك كېل « : دېگهن سوئالغا » قانچه هالى بار؟

 . قاتارلىق هاللىرى بار دەپ جاۋاب بېرەتتۇق » بېرىش كېلىش، ئورۇن كېلىش

 ناملىق هېكايىنى » ئالتۇن روجهكلىك ئۆي « مۇئهللىم بۇالرنى سۆزلهپ بولغاندىن كېيىن، دېمىرگه

 ئورماندىكى بىر كىچىك ئۇنىڭدا هېكايه قىلىنىشىچه، . بۇ هېكايىنى سهنمۇ بىلىشىڭ مۇمكىن . ئوقۇتتى

 ئۇالرنىڭ ئۆيىدىن يىراق بىر . بۇ ئائىلىنىڭ بىر قىزى بار ئىكهن . ئۆيدە بىر نامرات ئائىله تۇرىدىكهن

 كهچقۇرۇنلۇقى ئۇ ئۆينىڭ دېرىزىلىرى ساپسېرىق يالتىراپ . جايدا باشقا بىر ئۆي كۆرۈنۈپ تۇرىدىكهن

 ىن ههيران بولۇپ، بىر كۈنى ئۇ يهرگه قاراپ قىزچاق ئالتۇن روجهكلىك بۇ ئۆيگه ئىنتاي . تۇرىدىكهن

 تېپىپتۇ  ئۆينى  هېلىقى  ئاخىر  مېڭىپتۇ،  مېڭىپتۇ،  چىقىپتۇ،  يهردە . يولغا  ئۇ  كىرىپ كهتكهچكه،  كهچ

 ئهتىسى ئويغىنىپ قارىسا، قارشى تهرەپتىكى ئۆينىڭ دېرىزىلىرىمۇ ئالتۇندەك يالتىراپ . قونۇپ قاپتۇ

 . رىدە قۇياش نۇرى چاقناۋاتقانلىقىنى چۈشىنىپتۇ شۇ چاغدا دېرىزە ئهينهكلى . تۇرۇپتۇ

 : دېمىر بۇ هېكايىنى ئوقۇپ بولغاندىن كېيىن، مۇئهللىم

 چۈشهندىڭالر؟ ­  نېمىنى  ئۆزى جاۋاب بهردى، ­ بۇنىڭدىن  سوئالىغا  ئۆز  ئۆز ­ دېدى ۋە  كىشىلهر

 قىلىشى كېرەك  شۈكۈر  بهختىم . هالىغا  هېكايىدىكى قىزچاقتهك ئۆز  بۇ . ىزنى بىلهلمهيمىز كۆپ چاغالردا

 بىلىمىز  ياشاۋاتقانلىقىمىزنى  بهختىيار  يىراقالشقاندا،  ئۇنىڭدىن  ئۆي . لېكىن،  ياخشى  ئهڭ  دېمهك،

 . يهنىال ئۆز ئۆيىمىز

 بايىقى هېكايىدىن  جۈملىنى » ئۆي « مۇئهللىم شۇنداق دېگهندىن كېيىن،  بولغان بىر  دېگهن سۆز

 : ئوقۇغاندىن كېيىن

 . دېدى ­ قايسى هالدا؟ » ئۆي « ققىنا، هۈسهيىن، سهن ئېيتىپ با ­

 قۇالق  سۆزىگه  مۇئهللىمنىڭ  بىلهن  خاپىچىلىقى  ئۆز  هۈسهيىن  ئولتۇرغان  قاتاردا  كهينىدىكى

 مۇئهللىم سوئالنى . سالمىغان بولسا كېرەك، ئۆندەرىگهندەك ئورنىدىن تۇردىيۇ، ئاۋازىنى چىقارمىدى

 : تهكرارلىدى

 قايسى هالدا، هۈسهيىن؟ » ئۆي « ­

 : للىم مېنىڭ ئۆيۈمنى سوراۋاتىدۇ، دەپ قالسا كېرەك، هۈسهيىن پهس ئاۋاز بىلهن مۇئه

 . دېدى ­ ياخشى ئهمهس، مۇئهللىم، ­

 : مۇئهللىم ههيران بولۇپ يهنه سورىدى

قايسى هالدا؟ » ئۆي « نىڭ هالىنى سوراۋاتىمهن، » ئۆي « مهن سهندىن ­

 هالدا  قانداق  ئۆيىنىڭ  ئالدىدا  ساۋاقداشلىرىنىڭ  خالىمىغان نۇرغۇن  ئېيتىشنى  ئىكهنلىكىنى

 : هۈسهيىن يىغالمسىرىغاندەك چىگىش ئاۋاز بىلهن

 . دېدى ­ ... ئۆينىڭ هالى ياخشى ئهمهس، مۇئهللىم ­

. دېدى مۇئهللىم ­ نىڭ قايسى هالى ياخشى ئهمهس؟ » ئۆي « ­

 . ههمىشه ياخشى ئهمهس، ئهمما بۈگۈنكى هالى تېخىمۇ يامان ­

 لغانلىقىنى مهن بىلهتتىم، ساۋاقداشالر بولسا ئۇنىڭ سۆزلىرىدىن هېچ هۈسهيىننىڭ نېمه دېمهكچى بو

 . نهرسه چۈشىنهلمهي كۈلۈشهتتى

 . دەپ سورىدى مۇئهللىم ­ نېمه ئۈچۈن ياخشى ئهمهس؟ ­

 دەۋالدى، ­ ... چۈنكى ­  ئارانال  سۆزىنى  تىترەپ،  ئاۋازى  بىزنى ­ هۈسهيىننىڭ  خوجايىنى  ئۆي

 ... ىسىنى تۆلىيهلمىگهنىدۇق كۆچۈڭالر دەۋاتىدۇ، چۈنكى ئۆي ئىجار

 بىلىكى  ئىككى  بېشىنى  پارتىسىدا  هۈسهيىن  كۆتۈرۈلگهندە،  ئاۋازى  كۈلكه  قاقاقلىغان  سىنىپتا

 . ئارىسىغا ئېلىپ ئولتۇرۇۋالدى

 » ... قىزچاق ئۇدۇلدىكى ئالتۇن روجهكلىك ئۆينى كۆرگىنىدە « : مۇئهللىم هېلىقى جۈملىنى ئوقۇدى

 قايسى هالدا؟ » ئۆي « يهردە سهن ئېيتىپ باق، دېمىر، بۇ ­

 . دېدى دېمىر ­ ... چۈشۈم كېلىش هالىدا، مۇئهللىم ­

 : مۇئهللىم يهنه هۈسهيىندىن سورىدى

 قايسى هالدا ئىكهن؟ » ئۆي « ­

 : هۈسهيىن يهنىال چۈشىنهلمىگهنىدى

 . دېدى ­ ... ياخشى هالدا ئىكهن ­

. سىنىپتا يهنه بىر قاقاقلىغان كۈلكه كۆتۈرۈلدى

 . دەپ سورىدى مۇئهللىم ­ قانچه تۈرلۈك هالى بار، هۈسهيىن؟ نىڭ » ئۆي « ­

 ... ياخشى هالى ۋە ياخشى بولمىغان هالى بار ­

 . هۈسهيىننىڭ ئائىلىسىدە هېچقاچان ياخشى هال بولمايدىغانلىقىنى مهن بىلهتتىم

 تېمىسى  سۆز  ئۈچۈن  چۈشهنگهنلىكى  كېيىن  بولغانلىقىنى  دېمهكچى  نېمه  هۈسهيىننىڭ  نى مۇئهللىم

 : ئۆزگهرتتى

 ... يهنىال ئهڭ ياخشى ئۆي ئۆزىمىز تۇرۇۋاتقان ئۆي، شۇڭا ئۆيىمىزنىڭ قهدرىنى بىلىشىمىز كېرەك ­

 . كهچقۇرۇن مهكتهپتىن قايتقاندا، هۈسهيىنگه بىر ئاز تهسهللى بېرىشكه تىرىشتىم

 بوپكهتتى  سوغۇق  قاتتىق  يهر  بۇ  قانداق؟  هاۋا  ي . ئهنقهرەدە  قار  ئاز  بىر  يهرگه تۈنۈگۈن  اغقان،

 بىزنىڭ ئۆينىڭ ئههۋالى ياخشى، ئهمما مېنىڭ هۇجرامنىڭ ئههۋالى ياخشى . چۈشۈپال ئېرىپ كهتتى

 سىلهرنىڭ ئۆينىڭ ئههۋالى . زالدىكى مهش مهن ياتىدىغان هۇجرىنى ئانچه ئىسسىتالمايدۇ . ئهمهس

 قانداق؟

 : سېنى ئۇنۇتمىغان ساۋاقدىشىڭ . خېتىڭنى كۈتىمهن، زەينهب

 هت تارباي ئهخم

فېۋرال، ئىستانبۇل ­ 26 يىلى ­ 1969

 قانداق يالغاننى توقۇسام بوالر

 : ئهخمهت

 سورايمهن ­ 26  ئهپۇ  ئۈچۈن  يازغانلىقىم  جاۋاب  كېچىكىپ  خېتىڭگه  يازغان  فېۋرال ­ 23 . فېۋرال

 بىر . دى بۇنىڭدا مېنىڭمۇ بىر مۇنچه ۋەزىپهم بار ئى . كۆڭۈل ئېچىش كېچىلىكىگه تهييارلىق قىلىۋاتاتتۇق

 بىلهن  دەرس تهكرارالش ئىشلىرى  ياقتىن  بىر  يهنه  ئېچىش كېچىلىكىنىڭ تهييارلىقى،  كۆڭۈل  ياقتىن

 ۋاقىت چىقىرالمىدىم  خهت يازدىم . خهت يېزىشقا  هۈسهينگه  هۈسهين . لېكىن،  خېتىڭدە  ئۆتكهنكى

 يازغانلىقىڭنى  خهت  سېنىڭ ماڭا  بولدۇمكى،  بىئارام  شۇنداق  يازغانلىرىڭغا  ئالماي، ههققىدە  تىلغا

 . ئۇنىڭدىن كۆڭۈل سوراپ بىر پارچه خهت يېزىپ قويدۇم

 بۇ خېتىمدە ساڭا . مهن ساڭا بۇ خهتنى يازغۇچه بولغان ئارىلىقتا ناهايىتى قىزىقارلىق ۋەقهلهر ئۆتتى

 يازدىم  مهتىننىڭ بېشىدىن ئۆتتى . شۇالردىن بىرىنىال  ۋەقه  يالغان گهپ . بۇ  دادامغا  مهتىن بهزىدە

 ق  ئالدىغا . ويىدۇ قىلىپ  ئۇنى  ۋە  بولىدۇ  خاپا  ناهايىتى  ئۇنىڭغا  قالسا،  بىلىپ  يالغانلىقىنى  دادام

 : چاقىرىپ نهسىههت قىلىشقا باشاليدۇ

 يامان ­  ههممىدىن  دۇنيادا  چۈنكى،  قىلما؟  گهپ  يالغان  قىلغىنكى،  قىلساڭ  ئىش  نېمه  ئوغلۇم،

 قىلى . نهرسه يالغانچىلىق  پ قويدىمۇ، ئۇ يالغانچىلىقىنى يوشۇرۇش ئادەم كىچىككىنه بىر يالغان سۆز

 بولىدۇ  مهجبۇر  قىلىشقا  گهپ  يالغان  چوڭ  تېخىمۇ  ئاشكارلىنىپ . ئۈچۈن  يالغانچىلىقىم  ئاندىن،

 چوڭ يالغانچىلىقالرنى قىلىدۇ  ئۇنىڭدىنمۇ  دەپ،  يالغانچىلىق ناهايىتى كۆپ ۋە . قالمىسۇن،  بىر  ههر

! رىدۇ، شۇنىڭ ئۈچۈن ههرگىز يالغان گهپ قىلما ناهايىتى چوڭ يالغانچىلىقالرنى كهلتۈرۈپ چىقى

 چۈنكى، . دادام دېيىشنىغۇ دەيدۇ، لېكىن يهنه ئۆزى مهتىننى يالغان ئېيتىشقا مهجبۇر قىلىپمۇ قويىدۇ

 ئۇنى  دادام  قويسا،  ئۆتكۈزۈپ  خاتالىق  بىر  كىچىككىنه  ئهرزىمهيدىغان  دېيىشكىمۇ  گۇناه  مهتىن

 قۇ  ئازاردىن  ئىنىممۇ  بولىدۇ ئهيبلهۋېرىدۇ،  مهجبۇر  گهپ قىلىشقا  يالغان  نهتىجىدە، . تۇلۇش ئۈچۈن

 . تهبىئىي هالدا يالغانچىلىق كېلىپ چىقىدۇ، دادام يهنه نهسىهىتىنى باشاليدۇ

 : بىر كۈنى كهچته مهتىن ماڭا

 . دېدى ­ دادامغا قانداق يالغاننى توقۇسام بوالر؟ ­

 كهتكهنلىكىنى، ساتىراشقا بېرىپ چېچىنى بىر نهچچه كۈندىن بېرى دادام مهتىنگه چېچىنىڭ ئۆسۈپ

 بىر . ئويۇنغا كىرىشىپ كهتكهن مهتىن ساتىراشقا بېرىشنى ئۇنتۇپ قالدى . قىسقارتىشىنى ئېيتىۋاتاتتى

 : كۈنى ئهتىگهندە، دادام مهتىنگه ساتىراشقا بېرىشنى قاتتىق تاپىالپ

 . دېدى ­ لماي، كهچته ئىشتىن قايتىپ كهلگىنىمدە سېنى يهنه مۇشۇنداق كۆرگۈچى بو ­

 : مهن مهتىنگه

 . دېدىم ­ راستىنى ئېيت، قاچانال بولمىسۇن يالغانچىلىقىڭ ئاشكارا بولىدۇ، ­

 پۇلنى چۈشۈرۈپ قويدۇم دېسهم قانداق بوالر؟ . راستىنى ئېيتسام، دادام خاپا بولىدۇ ­

 بول ­  ئاشكارا  يالغانچىلىقىڭ  چىقىپ،  پۇل  يانچۇقۇڭدىن  كېيىن  دەپ،  شۇنداق  قېتىم  ۇپ بىر

 ! قالغىنىنى ئۇنتۇپ قالدىڭمۇ

 . ئۇنداقتا مهكتهپته كىتاب سېتىۋالدىم دەيمهن ­

 . ئهڭ ياخشىسى راستىنى ئېيت ­

. ئهمىسه ساتىراشخانىدا ئادەم كۆپ ئىكهن، كۈتسهم ماڭا ئۆچرەت كهلمىدى دەي ­

 . ئۇ يهنه بىر مۇنچه يالغانالرنى توقۇپ چىقتى، بىراق هېچقايسىسىنى ياقتۇرمىدى

 ئىدى داد  بار  دوستى  بىر  ئىسىملىك  زىيا  بىزنىڭكىگه . امنىڭ  بىلهن  ئايالى  كهچته  كۈنى  شۇ  ئۇ

 دادامنىڭ ئىشتىن . ئۇالر كۆرۈشمىگىلى ئۇزۇن بولغاچقا، دادامنى يوقالپ كهلگهنلىكىنى ئېيتتى . كهلدى

 : ئاپام . قايتىپ كېلىش ۋاقتى بولۇپ ئۆتۈپ كهتكهنىدى

 . دېدى ­ لىدۇ، قهيهردىال بولسا، هازىر يېتىپ كې ­

 . دادام كېچىككهنسېرى، ئاپام ئهنسىرەشكه باشلىدى

 . دېدى ئۇ ­ هېچقاچان بۇنداق كېچىكىپ كهلمىگهن، نېمه بولدىكىنه؟ ­

 . دېدى زىيا بهگ ­ ... بهلكىم بىر ئىشى چىقىپ قالغاندۇ ­

 . دېدى ئاپام ­ ئۇنداق بولسا خهۋەر بېرەتتى، ­

 . ەردۇق، ئاپام دادامنى كۈتۈپ تېخى يېمىدى مهتىن بىلهن ئىككىمىز تامىقىمىزنى يهۋ

 ئۆتتى  ۋاقىت  قالدى . خېلى  يېتىپ  ئورنىدىن . مهتىن  ئۈچۈن  قايتىش  ئايالى  بىلهن  بهگ  زىيا

 . تۇرغاندا، ئىشىك قوڭغۇرىقى چېلىندى

 : ئاپام هاياجانالنغان هالدا

 . دەپ يۈگۈردى ­ ! مانا كهلدى ­

 . ىيا بهگ دېدى ز ­ بىز مۆكۈۋېلىپ قىزىقچىلىق قىاليلى، ­

: راستتىن دادام كهپتىكهن، ئاپام . ئۇ ئايالى بىلهن ياندىكى ئۆيگه كىرىۋالدى

 . دېدى ­ بىرەر ئىشىڭىز چىقىپ قالدىمۇ نېمه؟ . نهدە يۈردىڭىز؟ ناهايىتى ئهنسىرىدىم ­

 . دېدى دادام ­ زىيا ئاغرىپ قاپتىكهن، ئۇنى يوقالپ كهلدىم، ­

 . ئاپام دېدى ­ ! بىراق بهك كېچىكتىڭىزغۇ ... هه ­

 ... دە ­ ئاغرىقنىڭ يېنىدىن بىردەمدىال قايتقىلى بولمايدۇ ­

 ... خۇدا شىپالىق بهرسۇن، كېسىلى ئېغىرمىكهن؟ ۋاي بىچارە ­

 دادام خېلى سۆزلىمهكچىدى، لېكىن زىيابهگ بىلهن ئايالى قاقاقالپ كۈلۈشۈپ مۆكۈۋالغان ئۆيدىن

 : تاڭ بولۇپ قالغان دادام، ئۇالرغا ­ هاڭ . چىقتى

 . دېدى ­ سىلهر بۇ يهردىمىدىڭالر؟ ... هه ­

 . ساڭا قىزىقچىلىق قىاليلى دېگهنىدۇق ­

 . دېدى ئاپام كۈلۈپ ­ ! دېمىسىمۇ تازا قىزىق بولدى مانا ­

 : دادام . ئۇالر داستىخانغا ئولتۇرۇشتى

 . دەپ سورىدى ­ مهتىن ياتتىمۇ؟ ­

 بېرىپ چېچىنى ياسىتىشنى ئۇنتۇپ قاپتىكهن، سىزنى ­  بولىدۇ دەپ يالغان بۈگۈن ساتىراشقا  خاپا

 دەپ ئويالپ . گهپتىن بىرنى توقۇپ چىقماقچى بولغانىدى  بوالر،  ئويالپ، ­ قانداق يالغاننى توقۇسام

 . دېدىم مهن ­ ئاخىر چارچاپ يېتىپ قالدى،

 . دېدى دادام ­ ! كهچ بولۇپ كهتتى، سهنمۇ يات ­

 . قالدى شۇنداق قىلىپ، مهتىن ئهتىسى ئهتىگهندە ئهيىبلىنىشتىن قۇتۇلۇپ

: ئهڭ ياخشى تىلهكلىرىم بىلهن . ئهخمهت، خهتلىرىڭنى كۈتىمهن

 زەينهب يالقىر

 مارت، ئهنقهرە ­ 16 يىلى ­ 1964

 بالىالر بايرىمىدىكى كۆڭۈللۈك كېچه

 : ساۋاقدىشىم زەينهب

 خهتنى كېچىكتۈرۈپ يازغانلىقىم ئۈچۈن « : مارتتىكى خېتىڭدىن كېيىن يوللىغان ئاتكىرتكاڭدا ­ 16

 يازمىدىڭمۇ؟  خهت  بولۇپ  بولمىدىم . دەپسهن » خاپا  خاپا  بىز . ياق،  بوالي؟  خاپا  نېمىشقا

 ئهته يازىمهن دەپ كېچىكىپ » ئاپرېل ­ 23 «  بۈگۈن،  كۆڭۈللۈك كېچىسىگه تهييارلىق قىلىۋاتاتتۇق،

 . ئهمدى ئارام ئېلىپ، بۇ خهتنى يېزىۋاتىمهن . ئاخىر كۆڭۈللۈك كېچىنى تۈنۈگۈن ئۆتكۈزدۇق . كهتتى

 بولدى  ياخشى  بهك  كېچه  كۆڭۈللۈك  بىلهمسهن؟ . تۈنۈگۈنكى  بولغانلىقىنى  ياخشى  ئۈچۈن  نېمه

 . ئهڭ چوڭ قامالشتۇرالماسلىق مهندىن بولدى ... قامالشتۇرالمىغانلىقىمىز ئۈچۈن

 ئىدى  مهسئۇل  مۇئهللىمى  سىنىپ  ئۈچىنچى  كۆپىنچه  تهييارلىقىغا  كېچه  مۇزىكا . كۆڭۈللۈك

 بولسا  تهيياراليتتى ­ ناخشا مۇئهللىمىمىز  كېچه . ئۇسسۇلالرنى  كۆڭۈللۈك  تهربىيىچىمىز  سىنىپ  بىزنىڭ

. ئۈچۈن بىر سههنه ئهسىرى يازدى

 ئىش قىلىشنى خااليدۇ  باشقا  ئىشلىرىنى ياقتۇرمايدۇ،  . مهن بىلىدىغان چوڭالرنىڭ كۆپچىلىكى ئۆز

 . ۋاقىت تاپسىال شېئىر يازىدۇ مهسىلهن، دادام ئهگهر ساۋاتى بولسا، چوڭ شائىر بوالتتىكهن، هازىرمۇ

 . تېخنىك بولغان تاغاممۇ دوختۇرلۇققا قىزىقىدۇ

 : بىزگه دەرسلهردە بىر نهچچه قېتىم . بىزنىڭ سىنىپ تهربىيىچىمىزنىڭمۇ يازغۇچى بولغۇسى بار ئىكهن

 . دېگهن » يازغۇچى بوالتتىم، لېكىن، پۇرسهت يار بهرمىدى «

 . ئۆز مهشغۇلىيىتىدىن باشقا بىر ئىشتا مېنىڭ بىلىشىمچه، ههممه كىشىنىڭ كۆزى

 گېزىت  ئېيتتى ­ مۇدىرىمىز  تالالشنى  بىرىنى  ئهسهرلىرىدىن  سههنه  بېسىلغان  لېكىن، . ژۇرنالالردا

 يازدى  ئۆزى  ئۈچۈن  ياقتۇرمىغانلىقى  هېچقايسىسىنى  بۇالرنىڭ  تهربىيىچىمىز  ئىنتايىن . سىنىپ  ئۇ

 ئهسىرى ئىدى  سههنه  بىر  م . ئېچىنىشلىق  ئېيتىپ بېرەي قىسقىچه  باال : هزمۇنىنى  بىر  يامان  ناهايىتى

 ئاتا  قالمايدۇ ­ بولۇپ،  ئهسكىلىكى  قىلمىغان  لۈكچهك . ئانىسىغا  ئاخىر  قېچىپ،  ئىشتىن  ئوقۇشتىن،

 كېتىدۇ  قىلىدۇ . بولۇپ  كېتىدۇ . ئوغرىلىق  ئۆلۈپ  چىدىماي  دەردلهرگه  بۇ  ههمىشه . ئاپىسى  باال

 ئۇرىدۇ  بهرمىسه  سورايدۇ،  پۇل  چۈشىدۇ . دادىسىدىن  تۈرمىگه  بىلهن  جىنايهت  بىر  جازا . ئاخىر

 كېلىپ  ئالدىغا  دادىسىنىڭ  تېپىپ،  ئهقلىنى  كېيىن  چىققاندىن  تۈرمىدىن  پۈتتۈرۈپ  : مۇددىتىنى

 . ئهمدى ئهقلىمنى تاپتىم . جېنىم دادا، مهن سېنىڭ تهربىيىلىرىڭنى ئاڭلىماي مۇشۇ ئههۋالغا قالدىم «

 ئاتا ئوغلىنى ههر ۋاقىت « : ان دادىسىمۇ كۆزلىرىگه ياش ئېلىپ دەپ يالۋۇرىدۇ، ياشانغ » مېنى كهچۈر

 ئوغلۇم  كهچۈرگهي،  خۇدامۇ  كهچۈردۈم،  مهن  هاياجانلىنىپ . دەيدۇ » ... كهچۈرىدۇ،  زىيادە  لېكىن،

. كېتىپ، يىقىلىپ شۇئان ئۆلۈپ كېتىدۇ

 ئىدى  ئېچىنىشلىق  ئىنتايىن  ههقىقهتهن  ئهسىرى  ههممىمىز . سههنه  ئوقۇلغاندا  يېشى سىنىپتا  كۆز

 . قىلىشتۇق

 : مهن مۇئهللىمگه

 . دېدىم ­ كۈلكىلىك بىر ئويۇن بولسا ياخشى ئهمهسمىدى، مۇئهللىم، ­

 قامالشتۇرۇۋېتىسهن ­  ئىشنى  ئهخمهت ­ ههممه  دەۋاتامسهن؟ ... هه،  قىالي  دېدى ­ قىزىقچىلىق

 . مۇئهللىم

 ساقال  يۈزىمىزگه  يهنى  دېمهكچى،  نهرسه  بىر  باشقا  مهن  چوڭ بۇرۇتال ­ لېكىن،  چاپالپ،  رنى

 مهكتهپ  چىقساق،  رولالردا  اليىق  يېشىمىزغا  ئۆز  سههنىگه  چىققىنىمىزدىن،  روللىرىغا  ئادەملهرنىڭ

 ئىدىم  دېمهكچى  بولمامدۇ،  ياخشى  تېخىمۇ  چىقساق،  ئېلىپ  كۆرۈنۈشلهرنى  بهزى  . تۇرمۇشىمىزدىن

 . لېكىن، بۇنى مهن ههرقانچه قىلىپمۇ ئۇقتۇرالمىدىم

 ۈك كېچىلهردە، يالغان ساقال چاپلىۋالغان بالىالر سههنىدە سېرك قىزىقچىلىرىدەك ئىلگىرىكى كۆڭۈلل

 كۆرگهنىدىم  ۋە . تۇرىدىغانلىقىنى  بوالتتى  قىزىق  شۇنچه  قىلسا،  گهپلهرنى  ئېچىنىشلىق  قانچه  ئۇالر

 كۈلهتتى  شۇنچه  ئويناپ چىقساق تېخىمۇ . تاماشىبىنالر  كومېدىيه  بىر  تۈزال  كۆرە،  بولغاندىن  بۇنداق

 . ياخشى بولىدۇ، دېمهكچى ئىدىم، لېكىن، مۇئهللىمنىڭ ئهيىبلىشى بىلهن گهپ قىاللماي قالدىم

 سىنىپ تهربىيىچىمىز تهكلىپىمگه خاپا . مهن مهزمۇننى يىغىنچاقالپ ئېيتقان بۇ ئويۇندا بهش رول بار

 : بولمىغان بولسا كېرەك، ماڭا

 چىقىس ­  ئېلىپ  ياخشى  ئال،  سهن  رولىنى  بالىنىڭ  بىر . هن يامان  كېلىدىغان  باب  ساڭا  دەل  بۇ

. دېدى ­ ... رول

 . دېمىر مېنىڭ دادام، مىنه بولسا ئاپام بوالتتى

 قىلدۇق  رەپىتىس  سههنىدە  يادلىدۇق،  ئهسىرىنى  يامغۇر . سههنه  قاتتىق  كۈنى  رەپىتىس  ئاخىرقى

 ك . يېغىپ كهتتى  ئۆتۈپ  تامچه  ئۆگزىدىن  يېغىۋەرسه،  توختىماي  يامغۇر  ئۇ . ېتهتتى خهۋىرىڭ بار،

 بۇيېرىگه داس، ­ سههنىنىڭ ئۇيهر . كۈنى گويا يامغۇر سههنىگه بىۋاسىته يېغىۋاتقاندەك ئۆتۈپ كهتتى

 . جاۋۇر، چېلهكلهرنى قويۇۋەتتۇق

 مۇزىكا . مېنى بۇ نومۇرغىمۇ قاتناشتۇردى . بۇ قېتىمقى ئويۇنالر ئىچىدە جۇڭگوچه ئۇسسۇلمۇ بار ئىدى

 ڭ كۆڭۈللۈك كېچىسىدە جۇڭگوچه ئۇسسۇل ئوينىغان بالىالرنى كۆرۈپ مۇئهللىمىمىز باشقا بىر مهكتهپنى

 . بهك ياقتۇرۇپتىكهن

 . دېدىم مهن ­ زەيبهك ئويۇنى ئويناپ چىقساق بولمامدۇ؟ ­

 ئوينالغانلىقىنى،  ئويۇنى  زەيبهك  كېچىلهردە  كۆڭۈللۈك  قېتىمقى  ههر  مۇئهللىمىمىز  مۇزىكا

 . ى تهكرارالۋەرسه ياخشى بولمايدىغانلىقىنى ئېيتت

 مهن، ­ مۇئهللىم، ­  كېچىسىدە ­ دېدىم  كۆڭۈللۈك  مهكتهپنىڭ  باشالنغۇچ  بىرەر  جۇڭگودىكى

 جۇڭگولۇق بالىالر بىزنىڭ زەيبهك ئويۇنىمىزنىمۇ ئويناپ چىقامدىغاندۇ؟

 . دېدى مۇئهللىم ­ ! بىلهرمهنلىك قىلما ­

 كهلسه كۈلۈپ  ئالدىمغا  كۆز  زەيبهك ئويۇنى ئوينىغان جۇڭگولۇق بالىالر  ئۇالرمۇ . كېتىمهن لېكىن،

. بىزنىڭ جۇڭگوچه ئۇسسۇل ئوينىغانلىقىمىزنى كۆرسه كۈلۈشۈپ كېتهر، دەپ ئويلىدىم

 ئارىسىدا  جاۋۇرالر  داس،  ۋە  ئاستىدا  يامغۇرنىڭ  چۈشۈۋاتقان  چىپىلداپ  تورۇسىدىن  سههنه

 ڭ پوللىرى بىز ئۇسسۇلغا سهكرىگىنىمىزدە، سههنىنى . جۇڭگوچه ئۇسسۇلنىڭ ئاخىرقى رەپىتىسىنى قىلدۇق

 . غىچىرالپ كېتهتتى

 : مۇزىكا مۇئهللىمى ماڭا

 . دېدى ­ جۇڭگوچه ئۇسسۇل سىلىق، لهرزان ئوينىلىدۇ، . زەيبهك ئوينىغاندەك سهكرىمه ­

 كۆنۈپ  ئويناپ  ئويۇنى  زەيبهك  مهن  لېكىن  تىرىشتىم،  قىلىشقا  ههرىكهتلهرنى  سىلىق  سالماق،

 . تهتتى قالغانلىقىم ئۈچۈن، ئايىقىم يهنىال شۇنىڭغا كې

 . جۇڭگوچه ئۇسسۇل ئۇنداق بولمايدۇ ... ئهخمهت، سهكرەۋەرمه ­

 مهن جۇڭگوچه ئۇسسۇلنى ئوينىماق تۈگۈل، كۆرۈپ باقمىسام، ئامالىم قانچه؟

 بېرىۋاتاتتى  چېلىپ  پىئانىنو  مۇئهللىمى  سهكرەۋېرىپتىمهن . مۇزىكا  بىلگهنچه  ئۆزۈم  يهنىال  . مهن

 غهزەپله  تاشالپ،  پىئانىنونى  چېلهكلهردىن مۇئهللىم  ئايىقى  كېلىۋېتىپ،  قاراپ  ماڭا  هالدا  نگهن

 چۈشتى  يىقىلىپ  پۇتلىشىپ  كهتتى . بىرىگه  يامراپ  سههنىگه  سۇمۇ  شۇ . چېلهكتىكى  مانا

 . قااليمىقانچىلىقالردىن كېيىن، كهچكه يېقىن ئاخىرقى رەپىتىس مۇۋەپپهقىيهتلىك ئاياقالشقان بولدى

 بىرىمىزنى ئىتتىرىشىپ، ­ نتايىن هاياجانالندۇق، سههنىدە بىر كۆڭۈللۈك كېچه ئۆتكۈزۈلگهن كۈنى ئى

 ... پهردە يوچۇقىدىن زالغا قارىشاتتۇق، زالغا ئادەم لىق تولۇپتۇ

 نى » مۇستهقىللىق مارشى « پهردە ئېچىلىش بىلهن تهڭ . ههر سىنىپتىن ئهللىك باال سههنىگه تىزىلدۇق

 ئۆتتۇق  ئارقىسىغا  سههنه  ئاندىن  سههنىدە بىرىنچى . ئېيتتۇق،  گورۇپپا  بىر  سىنىپتىن  ئىككىنچى ۋە

 ئېيتتى » ئاپرېل ­ 23 بۈگۈن « قېلىپ،  ئاڭالپ . خورىنى  سادالىرىنى  ئالقىش  كهلگهن  زالدىن  بىز

 . تۇراتتۇق

 : يهنه بىر خوردىن مۇزىكا مۇئهللىمى رازى بولماي، بالىالرغا

 يى ­  قوش كىشىلىك خور  مهن مۇشۇنداق ئۆگهتكهنمىدىم؟  قانداق خور؟  گىرمه ئاۋازلىق بولۇپ بۇ

 . دەپ كايىدى ­ كهتتىغۇ؟

 رەڭلىك پارقىراق رەختلهردىن تىكىلگهن يوپكىالر . نۆۋەت بىزنىڭ جۇڭگوچه ئۇسسۇلىمىزغا كهلدى

 ئوغۇلالرنىڭ قاش  پهتنۇسالرنى تۇتقان،  قوللىرىدا  كىيگهن قىزالر  كوپتا  بوياق ­ ئۈستىگه  كۆزلىرى قارا

 ئ  جۇڭگولۇقالرغا  گرىملىنىپ،  ئۇزۇن . وخشىتىلغانىدۇق بىلهن  ياسالغان  بىلهن  بوياق  قارا  يهنه

 . بۇرۇتلىرىمىز بار ئىدى

 ئېچىلدى  باشلىدى . پهردە  چېلىشقا  پىئانىنونى  مۇئهللىمى  چىقتۇق . مۇزىكا  سههنىگه  قىزالر . بىز

 باشلىدى  ئۆتۈشكه  ئېگىلىپ  ئارىمىزدىن  بىزنىڭ  تۇتۇشۇپ،  چاتاق . پهتنۇسلىرىنى  چاغدا  شۇ  دەل

 تاڭ، ئېگىلگهن قىزالردىن بىرىنىڭ ­ مهن يهنه خۇدۇمنى بىلمهي بهكرەك سهكرەپ كهتتىممىكىن . چىقتى

 قىسىلىپ قاپتۇ  تاختايالرنىڭ ئارىسىغا  پولىدىكى  سههنه  تارتىپ چىقىرالماي، . ئېتىكى  ئېتىكىنى  قىز

 مهن، ئېتهكنى . دۇ بىز پىرقىراۋاتىمىز، ئۇ قىز تېخىچىال تۇرى . تۇرغان يېرىدە مىدىرلىيالماي تۇرۇپال قالدى

 ئېگىز  تېخىمۇ  كهلگهندە  يېنىغا  قىزنىڭ  دەپ،  كهتسۇن  ئېچىلىپ  يوچۇقى  تاختاي  قىسىۋالغان

 چۈشمهسمۇ . سهكرىدىم  بېلىدىن سىيرىلىپ يهرگه  يوپكا  ههپىلهشكهندە،  ئېتىكىنى تارتىۋېلىشقا  ! قىز

 قالدى  تۇرۇپال  يالىڭاچ  يېرىم  سههنىدە  قىز  كۈل . بىچارە  قاقاقلىغان  كۆتۈرۈلدى زالدىن  ساداسى  . كه

 : مۇزىكا مۇئهللىمى سههنه كهينىدىن

. دەپ ۋارقىرىغىلى تۇردى ­ ! پهردىنى چۈشۈرۈڭالر ... پهردە ... پهردە ­

 . سۈرەنلهر ئىچىدە پهردە يېپىلدى ­ قىيقاس

 ئېيتىلدى  ناخشىالر  ئوينالدى،  ئويۇنالر  باشقا  ئهسىرىمىز . كېيىن  سههنه  بىزنىڭ  ئاخىرىدا  ئهڭ

 . ئوينالدى

 قىلدى  كۆڭلهكلىرى ئىچىدە . گرىملىرىمىزنى سىنىپ تهربىيىچىمىز  ئاپىسىنىڭ كونا  مىنهنى كۆرسهڭ،

 مېنىڭ ئاغزىم بىلهن بۇرنۇم ئارىسىغا يېلىم سۈركىگهن مۇئهللىم . نهق بىر پاكىنهك موماي بولغانىدى

 . ۈپ كېتهتتى خۇددى جۇسهيگه ئوخشاش بۇرۇپ چاپلىغانىدى، بۇرۇت ئېغىر بولغاچقا، توختىماي چۈش

 . مۇئهللىم ئۈستۈنكى كالپۇكۇم ئۈستىگه يېلىمنى تېخىمۇ كۆپرەك سۈركهپ، بۇرۇتنى يهنه چاپلىدى

 چاپالندى  پاختا  سۈركهپ  يېلىم  مهڭزىگىمۇ  ئۇنىڭ . دېمىرنىڭ  بولغاچقا،  دادام  مېنىڭ  دېمىر

 : گرىملهر پۈتكهندىن كېيىن، مۇئهللىم . بۇرۇتلىرى ئاقارغانىدى ­ ساقال

 . دېدى ­ ... قېرى كۆرۈنۈش ئۈچۈن، دېمىرگه كۆزەينهك تاقاش كېرەك تېخىمۇ ­

 تېپىلسۇن؟  نهدىن  كۆزەينهك  ئهمدىلىكته  ئويلىشىلمىغانىدى،  كۆزەينهك  بۇرۇن  بۇنىڭدىن  بىراق،

 : مۇدىر كۆزەينىكىنى بېرىپ تۇرۇپ

 كۆرەلمهيمهن، ­  هېچ نهرسىنى  كۆزەينهكسىز  چۈشۈپ چېقىلىپ كهتمىسۇن،  يهرگه  ­ پهخهس بول،

 . دېدى

 : دېمىر كۆزەينهكنى تاقاپ، سېپى ئۆزىدىن قېرى پهتهك بولغانىدى

. دېدى ئۇ ­ مهن بۇ كۆزەينهك بىلهن هېچ نهرسىنى كۆرەلمىدىم، ­

 ئۈسۈۋالدى  تامغا  تاپالماي  سههنىنى  ئېچىلغاندا،  پهردە  كۆرەلمهيتتى،  ئۇنى . ههقىقهتهن  بىز

 . كهينىدىن ئىتتىرىپ سههنىگه چىقاردۇق

 . نىڭ بىرىنچى پهردىسى مۇۋەپپهقىيهتلىك بولغانلىقى ئالقىشالردىن مهلۇم بولدى ئويۇن

 ، » دادام « غا، يهنى مىنهگه ئازاب سېلىۋاتاتتىم، » ئاپام « مهن . ئىككىنچى پهردىنى ئورۇنالۋاتاتتۇق

 ئهيىبلهۋاتاتتى  مېنى  بولسا  دېمىر  كۆرمهيتتى . يهنى  مېنى  كۆزەينهكته  ئۇ  گهپ . لېكىن،  ماڭا

 : ىمهن دەپ، تاماشىبىنالرغا كهينىنى قىلىپ تام تهرەپكه قاراپ قىلىۋات

 رەهىمسىز ­  قىلدۇقمۇ؟ ! ئهي  چوڭ  دەپ  قىلسۇن  مۇشۇنداق  سېنى  تۈگۈپ ­ بىز  مۇشتلىرىنى  دەپ

 قۇتۇلدۇرۇۋېلىشقا » ئاپام « مهن . ۋارقىرايتتى  مىنهنى  دېمىر  ئۇرۇۋاتقاندا،  مىنهنى  يهنى  نى،

 بى . ههپىلىشهتتى  سههنىدە  ئۇ  تاپالماي، لېكىن،  ئويۇنى « زنى  چاشقان  ئويناۋاتقاندەك، » قارىغۇ

 : بۇياققا ئۇزىتىپ، ئىشىك تهرەپكه قاراپ ­ قوللىرىنى ئۇياق

 . دەپ ۋارقىرىدى ­ ! ئانىغا قول ياندۇرغان ۋاپاسىز، ئۇرما ... ئۇرما ! ئۇرما ­

 قاراپ ۋارقىرايتتى  تهرەپكه قارىسۇن ئاۋازىمنى ئاڭالپ بىز . بىز ئوڭ تهرەپته تۇرساق، دېمىر سولغا

 : دەپ، ئهتهي

 . دېدىم ­ ! ئۇرىمهن، بۇ مېنىڭ ههدەم ئهمهس، ئۇرىمهن ­ دەپ سوغۇق كۈلۈپ، ­ ... ها، ها، ها ­

 يهنه  كېيىن  ئازدىن  بىر  بۇرالدىيۇ،  تهرەپكه  چىققان  ئاۋاز  ناۋايغا « دېمىر  بېرىپ،  پۇل  قاسساپقا

 : ، تاماشىبىنالرغا قارىۋېلىپ » قارىغاندەك

. دېدى ­ ... كۆتۈرگهن قول قۇرۇپ كېتىدۇ ئانىغا ! ئۇرما ­

 ! ها، ها، ها ­

 نى سۆرەشتۈرۈپ » ئاپام « مهن مىنهنى، يهنى . قارىسام، دېمىر بىز تهرەپكه قارايدىغاندەك ئهمهس

 . ئۇنىڭغا قارىدىم

 ... ئهي ۋاپاسىز ­

 ... دادا، بىز بۇ يهردە، بىز تهرەپكه قارا ­

 : هۋالنى چۈشهندى دېمىر ئهقىللىق باال بولغاچقا، دەرهال ئه

 . دېدى ئۇ ­ ! مهن سېنىڭ داداڭ، سهن ماڭا قارا، ۋاپاسىز . مهن ساڭا قارىمايمهن ­

 : ئهمدى سههنه ئهسىرىدە بولمىغان سۆزلهرنى قىلدۇق

 ... كىمگه گهپ قىلىۋاتىسهن، دادا، مهن بۇ يهردە ­

 ... ساڭا گهپ قىلمىدىم، ساڭا قىلىدىغان سۆزۈم يوق ­

 سهن، دادا؟ تامغا گهپ قىلىۋاتام ­

 !... تاش گهپ ئاڭاليدۇكى، سهن گهپ ئاڭلىمايسهن، ۋاپاسىز ­

 . دەپ ئىنجىقلىغىنىچه يهرگه يىقىلىپ ئۆلدى مىنه ­ ... سېنى تۇغقىچه، تاش تۇغسامچۇ

 ئىدى  كېرەك  يىغلىشى  تاشالپ  ئۆزىنى  ئۈستىگه  ئۇنىڭ  دېمىر  ئۆلگهندە،  پولغا . مىنه  دېمىر

 : يېتىۋېلىپ

 . دەپ مىنهنى ئىزدەشكه باشلىدى ­ ؟ قېنى سهن، نهدە سهن ­

 : مىنه دېمىر تهرەپكه قاراپ

. دېدى ­ ... مانا مهن، ئۆلدۈم ­

 : مهن دېمىرنى تۇتۇپ

 . دەپ مىنهنىڭ ئۈستىگه ئىتتىردىم ­ ! سهنمۇ بار ­

 . ئىككىنچى پهردە يېپىلدى

 : سههنه كهينىدە، مۇئهللىم دېمىردىن خاپا بولغىلى تۇرغانىدى، دېمىر

 . دېدى ­ مهن، مۇئهللىم، بۇ كۆزەينهكته هېچ نهرسىنى كۆرەلمىدىم، قانداق قىلى ­

 بوۋاي  بولغان  كۆزەينهكلىك  بايا  لېكىن  كېلهتتى،  توغرا  ئويناشقا  كۆزەينهكسىز  پهردىنى  كېيىنكى

 : شۇ چاغدا مۇدىر . ئهمدى كۆزەينهكسىز بولۇشى مۇۋاپىق كۆرۈلمىدى

 . دېدى ­ كۆزەينهكنىڭ ئۈستىدىن قارا، ­

 كۆ  كۆرۈلمىدى دېمىر  ئىش  چوڭ  پهردىدە  ئۈچىنچى  ئۈچۈن،  قارىغانلىقى  ئۈستىدىن  . زەينهكنىڭ

 دېسهك  نېمىال  قىلساق،  نېمىال  ئهمدى  تاماشىبىنالر  ئولتۇرۇشقان  خاپا  پهردىلهردە  ئالدىنقى  لېكىن،

 . قاقاقالپ كۈلۈشىدىغان، يىغاليدىغان يهرگىمۇ تېلىقىپ كۈلۈشىدىغان بولدى

 مهن  پهردىدە،  قىالتتىم، ئۈچىنچى  پۇشايمان  قىلمىشلىرىمغا  كېلىپ،  ئۆيگه  چىقىپ  تۈرمىدىن

 . تاماشىبىنالر ههتتا بۇنىڭدىنمۇ كۈلۈشۈپ كهتتى . دادامدىن كهچۈرۈم سورايتتىم

 تهرىپى چۈشۈپ كهتتى  يالغان بۇرۇتۇمنىڭ بىر  دەرهال . ئېڭىشىپ دادامنىڭ قولىنى سۆيگهنىدىم،

 تۇ  ئۇنىڭ بېرىسى بولدۇم . رمىدى ئېلىپ تۈكۈرۈكلهپ چاپالپ باقساممۇ  سههنه . ئۆلمىدىم،  ئامالسىز

: ئهسىرىدە بولمىغان كۆرۈنۈشنى قوشتۇم

 دادا ­  جېنىم  سۆيهي،  قىلىپ ­ ... پۇتلىرىڭغا  نېمىلهرنى  بىر  بولۇپ،  ئاتقان  يهرگه  ئۆزۈمنى  دەپ

 تهرىپى » پېشكهللىك كهلسه قوشالپ كهپتۇ « بۇرۇتۇمنى چاپلىۋالسام،  بىر  يهنه  چۈشۈپ دېگهندەك،

 چاپلىغىلى . كهتتى  ئۈستىگه  بۇرۇتنىڭ  چاپلىۋالغان  بايا  بۇنىمۇ  قېلىپ،  بىلهلمهي ئالدىراشچىلىقتا

 ئاخىر سول . لېكىن، زادى چاپلىيالمىدىم . دەپ پىچىرلىدى » سول تهرەپكه چاپال « : دېمىر . تۇرۇپتىمهن

 ت  بۇرۇت  توختىماي  تۇتۇۋېلىپ،  بىلهن  قولۇم  ئۈستىدە  كالپۇكۇمنىڭ  قىلىپ بۇرۇتۇمنى  ولغاۋاتقاندەك

 . كۆرسهتتىم

 : دادام

 ئوغلۇم ­  بۇرۇت تولغاۋاتىمهن ­ ... سېنى كهچۈردۈم،  مهن توختىماي دادامغا  تۆۋەندە . دەۋاتىدۇيۇ،

 ... كۈل ­ كۈله

 ... دە ­ بۇرۇتنى تولغاۋەرگىلى بولمايدۇ

 تاشاليتتىم ­  يۇلۇپ  بۇرۇتالرنى  بۇ  دادا،  بولساڭ،  يۇ ­ ... كهچۈرمىگهن  بۇرۇتۇمنى  لۇپ دەپ

 . تاشلىۋەتتىم

 . دېدى دېمىر ­ نېمه قىلىۋاتىسهن، ئوغلۇم؟ ­

 دادا ­  جېنىم  ئاز،  قىلسام  يىغالپ، . دېدىم ­ ... سهن ئۈچۈن ههرقانچه  دادام  ئويۇننىڭ ئاخىرىدا

 : ماڭا ئېسىلىپ

 قۇچاقلىشىپ ئايرىلغىنىمىزدىن . دەپ بوينۇمغا ئېسىلدى ­ ... مهن كهچۈردۈم، خۇدامۇ كهچۈرگهي ­

 قارىس  يوق كېيىن  ساقاللىرىنىڭ بىرىمۇ  دادامنىڭ يۈزىدىكى  هېلىقى قۇچاقالشقىنىمىزدا، . ام،  ئهسلىدە

 يۇلۇۋاپتىكهن  ساقىلىنى  قىلىنغان  پاختىدىن  ئۇنىڭ  يېلىم  دادا . مېنىڭ كالپۇكۇمدىكى  مهن  ئهمدى

. بولۇپ قالدىم

 . دادام يهرگه يىقىلىپ ئۆلۈشى كېرەك ئىدى، لېكىن قانداقتۇر ئۆلمىدى

 . دەپ پىچىرلىدىم ­ ! سهن ئهمدى، دېمىر ئۆلمهم ­

 . دەپ پىچىرلىدى ئۇ ­ ساقال سهندە تۇرسا، ئهمدى قايسىمىز ئۆلىمىز؟ ­

 نېمه ئۈچۈندۇر دېمىر ئۆزىنى يهرگه ­ !... بول، يىقىل ... سهن دادا بولغاندىكىن، سهن ئۆلىسهن ­

 . ئاتمىدى

 ! تېز بولساڭچۇ ­

 دېدى ­ ... ىكى چېقىلىپ كهتسه قانداق قىلىمهن ئۆزۈمنى يهرگه ئاتاي دېسهم، مۇدىرنىڭ كۆزەين ­

 . ئۇ يېنىمغا كېلىپ

 ... ئاداش، توال گهپ قىلماي ئۆلگىنه، ئويۇن تۈگىسۇن، رەسۋا بولدۇق ­

 : دېمىر ئامالسىز

 كهچۈرگهي ­  خۇدامۇ  كهچۈردۈم،  سېنى  ئېلىپ، ­ ... مهن  قولىغا  كۆزەينهكنى  كېيىن  دېگهندىن

 : ئاۋايالپ ئۈستهلگه قويدى ۋە

 . دەپ ئۆزىنى يهرگه ئاتتى ­ ! ى مهن ئۆلدۈم ئهمد ­

 ئاتتىم » دادام « مهنمۇ  ئۆزۈمنى  ئۈستىگه  يېپىلدى . نىڭ  ئالدىغا . پهردە  سههنىنىڭ  بىز

 . يىقىلغانىكهنمىز، ئۆزىمىز پهردىنىڭ سىرتىدا، پۇتىمىز پهردىنىڭ ئىچىدە قالدى

 . ولۇپ كهتتى تۆپۈر ب ­ ئالقىش بىلهن كۈلكه سادالىرى ئارىلىشىپ، زالنىڭ ئىچى ئۆپۈر

 : مهن دېمىرگه پىچىرالپ

 . دېدىم ­ بۇنداق يېتىۋەرسهك بولماس، تۇرۇپ كېتهيلى، ­

. دېدى ئۇ ­ ئۆلۈك ئورنىدىن تۇرغان نهدە بار؟ مهن ئۆلدۈم، تۇرساڭ سهن تۇر، ­

 . بىرى پۇتىمىزدىن سۆرەپ پهردىنىڭ ئىچىگه ئهپكىرىۋالدى، قارىساق، سىنىپ تهربىيىچىمىز ئىكهن

 . دەپ پىچىرلىدى دېمىر ­ ! ۇق، ئهخمهت تۈگهشت ­

 . ئۇ يهردىكى مۇئهللىملهر بىلهن مۇدىر كۈلۈپ تېلىقىپ قاپتۇ . قورقۇمسىراپ سههنه كهينىگه ئۆتتۇق

 ئۆتكۈزدۇق » ئاپرېل ­ 23 «  شۇنداق  مانا  كېچىسىنى  ههممهيلهن . كۆڭۈللۈك  كېيىن  كېچىدىن  بۇ

 يازغان . يۈرىدۇ دېمىرنىڭ ئارتىسلىق قابىلىيىتى بارلىقىنى ئېيتىشىپ  سىنىپ تهربىيىچىمىز  ئۇ  چۈنكى،

 . درامىنى ناهايىتى ياخشى بىر كومېدىيه قىلىپ ئورۇنلىغانىدى

 تهتىلدە ئىستانبۇلدا كۆرۈشۈش ئارزۇسى . هازىر ئىستانبۇلدا ئىنتايىن گۈزەل باهار كۈنلىرى باشالندى

 . بىلهن ساڭا ساالمهتلىك تىلهيمهن

 ئهخمهت تارباي

 ئاپرېل، ئىستانبۇل ­ 24 ى يىل ­ 1964

 بالىالر رومانى مۇسابىقىسى

: سىڭلىم زەينهب

 يېزىۋاتىمهن  خهتنى  بۇ  بۈگۈن  يوللىغانىدىم،  مهكتۇب  بىر  پوچتىدىن  ساڭا  . تۈنۈگۈن

 بهلكىم ههيران بولۇشۇڭ مۇمكىن ­ كهينى  ئىش توغرىسىدا . كهينىدىن خهت يازغىنىمغا  بۇ خهتنى بىر

 مهسلىههتلىشى  بىلهن  يازدىم سهن  مهقسىتىدە  بىلهن . ش  سهن  ههقته  بۇ  قوشۇلساڭ،  پىكىرىمگه

 . ههمكارلىشىمىز

 ئىش كهلدى  بىر  مۇنداق  ئهقلىمگه  ئاڭالپ،  بولىدىغانلىقىنى  مۇسابىقىسى  رومانى  بالىالر  : يېقىندا

 رومانى ­ بىر  بالىالر  بىر  بۇالر  رەتلىسهك،  بويىچه  تهرتىپى  ۋاقىت  خهتلهرنى  يېزىشقان  بىرىمىزگه

 قويدۇم بول  ساقالپ  خهتلهرنى  پۈتۈن  ئهۋەتكهن  سهن  مهن  ساڭا . ماسمۇ؟  مهن  خېتىڭدە  بىر  سهنمۇ

 . يازغان خهتلهرنى بىر ئارخىپقا ساقالپ قويغانلىقىڭنى يازغانىدىڭ

 خهتلىرىمنى  سهندىكى  تاپساڭ،  اليىق  پىكىرىمنى  قاتنىشايلىمۇ؟  مۇسابىقىگه  بۇ  دەيسهن،  قانداق

 ئاير  پوچتىدىن  دەرهال  قاتنىشىش ماڭا  مۇسابىقىگه  چۈنكى  بېرەرسهن،  ئهۋەتىپ  ئارقىلىق  وپىالن

 قاپتۇ  ئاز  ئورتاق قاتنىشىمىز . مۇددىتى توشۇشقا  ئىككىمىزنىڭ نامىدا  ئۇتۇپ . مۇسابىقىگه  مۇسابىقىدە

 . چىقساق، بۇ مۇۋەپپهقىيهت ئىككىمىزگه مهنسۇپ بولىدۇ

 تاپ  توغرا  قاتناشتۇرۇشنى  مۇسابىقىگه  قىل مهكتۇپلىرىمىزنىڭ  مهلۇم  ماڭا  ئۇنىمۇ  سهندىن . مىساڭ،

 شۇكى  ئېيتما : سورايدىغىنىم  هېچكىمگه  بۇنى  دېسهڭ،  قاتنىشايلى  چىقالمىساق، . مۇسابىقىگه  ئۇتۇپ

 . مۇسابىقىگه قاتناشقىنىمىزنى هېچكىم ئۇقمايدۇ، ئىككىمىزنىڭ ئارىسىدا قالىدۇ

 : ساالم ۋە سۆيگۈلىرىم بىلهن . جاۋابىڭنى كۈتىمهن

ئهخمهت تارباي : ىڭ ساۋاقدىش

 ئاپرېل، ئىستانبۇل ­ 25 يىلى ­ 1964

 بىرىنچى بولىسهن

 : قهدىرلىك ساۋاقدىشىم ئهخمهت

 يېزىۋاتىمهن  جاۋاب  شۇئان  ۋە  تاپشۇرۇۋالدىم  هېلىال  سېنىڭ . خېتىڭنى  يېزىپ بولۇپال،  خهتنى  بۇ

 . مهندىكى خهتلىرىڭنى رەتلهپ پوچتىغا سالىمهن

 تهكلى  قاتنىشىش  مۇۋاپىق مۇسابىقىگه  ناهايىتى  مېنىڭچه  ئۇتۇپ . پىڭ  بىراق  يوقاتما،  ئۈمىدىڭنى

 ئازراق  ئىمكانىيىتىمىز  چوڭلىرىمىزنى، . چىقىش  مهكتۇبلىرىمىزدا  بۇ  بىز  بىلهمسهن؟  سهۋەبىنى  بۇنىڭ

 قىلدۇق ­ ئاتا  تهنقىد  ئوقۇتقۇچىالرنى  رومانالرنى . ئانىالرنى،  قاتناشقان  مۇسابىقىگه  لېكىن،

 بولسا  ئاتا باهالىغۇچىالر  ئوقۇتقۇچىالر ­ چوڭالر،  ۋە  بىر . ئانىالر  تهنقىدلىگهن  ئۆزلىرىنى  ئۇالرنىڭ

 ... دەپ بىزگه خاپا بولۇشىمۇ مۇمكىن » ! بۇالر قانداق بالىالر « رومانغا دەرىجه بېرىشى بۇياقتا تۇرسۇن،

 ئادرېسىنى  ئىسمىنى،  ئۈستىگه  روماننىڭ  ئهۋەتكهن  مۇسابىقىگه  يهنه،  باشقا  ئۇنىڭدىن

 تېرىشنى يازىدىغان  ئىش  بېشىمىزغا  قايتۇرۇۋەتسه،  ئۆيلىرىمىزگه  خهتلىرىمىزنى  قارىغاندا،  لىقىغا

 قويايلى  تهخهللۇس  تېگىگه  خهتلىرىمىزنىڭ  هېچبولمىغاندا  دېگهن . خاالمسهن؟  زەينهب  مهن

. سهنمۇ ئۆزۈڭگه بىر تهخهللۇس قويغىن . تهخهللۇسنى تالاليمهن

 خهتلىرىمىز رەتلىنىپ بىر رومان . ى، دېگهن مهنه چىقمايدۇ بۇ سۆزلىرىمدىن، مۇسابىقىگه قاتناشمايل

 ئوياليمهن  دەپ  ئالىدۇ،  ئهۋەت . شهكلىنى  مۇسابىقىگه  بوپتۇ . روماننى  نېمه  چىقالمىساق  ... ئۇتۇپ

 . ئۇتۇپ چىقماسلىق يوقىتىش دېگهنلىك ئهمهس

 ئوق  نهچچىسىنى قايتا  خهتلىرىڭدىن بىر  بىز . ۇپ چىقتىم يېڭى خېتىڭ كېلىشتىن سهل ئىلگىرى كونا

 مهن نېمىلهرنى يېزىۋەتتىم، ... سهن نېمىلهرنى يازدىڭ . چوڭالرنى تهنقىد قىلىشتا بهك ئاشۇرۇۋېتىپتۇق

 . ئومۇمهن، بۇ خهتلهر بىر يهرگه توپالنسا، ناهايىتى ئېغىر ۋە ئاچچىق بىر نهرسه بولىدۇ ... كىم بىلىدۇ

 ... دە ­ پ يازدۇق راستىنى ئېيتقاندا، بىزمۇ ۋەقهلىكلهرنى مۇبالىغه قىلى

 بولماي،  چوڭالردىن  ههيئىتى  باهالىغۇچىالر  چىقىدىغان  ئوقۇپ  رومانالرنى  قاتناشقان  مۇسابىقىگه

 قارايمهن  دەپ  ئېرىشهتتى  دەرىجىگه  چوقۇم  رومانىمىز  ئىدى،  بولسا  تهشكىللهنگهن  . بالىالردىن

 تۇيۇلىدۇ  باردەك  تهلىيىمىز  ئاز  بىر  ماڭا  شۇنداقتىمۇ  بالىالر هازىرغا . لېكىن،  ئوقۇغان  مهن  قهدەر

 سهيلىگه چىققان ... بىر نامرات يېزا بالىسىنىڭ ئوقۇش ئۈچۈن كۈرەش قىلىشى : رومانلىرىنى ئويلىدىم

 بىر نامرات بالىنىڭ ئىشلهپ تۇرۇپ كېسهل ... بالىالرنىڭ بېشىدىن ئۆتكهن قىزىقارلىق سهرگۈزەشتىلهر

 قارىشى ۋە سىڭلىسىغا ياردەم قىلىشى  ېگهندەك، ههممىسى ئاخىرىدا ساۋاق ئالىدىغان د ... ئانىسىغا

 . نهسىههتلهر بىلهن تولغان رومانالر، بىزنىڭ بولسا ئۇالرغا ئوخشىمايدۇ

 چۈنكى، كۈنلهرنىڭ بىرىدە ئاتا . رومانىمىز ئۇتۇپ چىقمىسىمۇ، ههر هالدا، سهن بىرىنچى بولىسهن

 بو  بىرىنچى  بالىلىرىڭغا  ئاتىالردەك  ههممه  سهنمۇ  ئېيتىسهن بولغىنىڭدا،  كهچۈرىسهن، . لغانلىقىڭنى

! هېچبولمىغاندا بۇ ئاخىرقى خهتنى مۇسابىقىگه ئهۋەتىدىغان خهتلهر ئارىسىغا قوشما

 يوق  هېچقىسى  چىقمىساڭمۇ  ئۇتۇپ  يوق،  ئېيتىۋاتقىنىم  ئۈچۈن  يازغۇچى . ماختاش  بولغاندا  چوڭ

 . ارسهن بولىمهن، دېگهنىدىڭغۇ، شۇ چاغدا بۇ خهتلهرنى كىتاب قىلىپ باستۇر

 . پۈتۈن ساۋاقداشالرغا ساالم . ساڭا مۇۋەپپهقىيهتلهر تىلهيمهن

 زەينهب يالقىر

 ئاپرېل، ئهنقهرە ­ 27 يىلى ­ 1964

 ئاپتوردىن بالىالرغا مهكتۇب

 : سۆيۈملۈك بالىالر

 . ئهمهس، سۆيۈملۈك بالىلىرىم » سۆيۈملۈك بالىالر « ياق،

 سۆيىمهن  بالىلىرىمدەك  ئۆز  سۆيگۈدىمۇ پ . ههممىڭالرنى  بۇ  ئوخشاش،  سۆيگۈلهرگه  ۈتۈن

 بار  سۈرىمىز، . شهخسىيهتچىلىكىمىز  ئۆمۈر  ياشايمىز،  سىلهرنىڭ هاياتىڭالردا  ياشانغانالر  بىز  چۈنكى،

 ئىشىنىمىز  شۇنداق بولۇشىغا  ۋە  ئهمهس، . دەپ ئوياليمىز  بالىلىرىنىال  تۈرك  بالىلىرىمنى ۋە  ئۆز  يالغۇز

. ۋە دۇنيادىكى پۈتۈن بالىالرنى سۆيىمهن ... ۇڭگو، سىگان ئامېرىكا، رۇس، نېمىس، ئهرمهن، ج

 سىلهر ئويلىغاندەك، . بۇ يهردە مهن سىلهر ناهايىتى ياخشى بىلىدىغان بىر ئىشنى ئىزاهالپ ئۆيهي

 بىرىگه يازمىغان، ئۇالرنى ­ بۇ كىتابتىكى خهتلهرنى زەينهب بىلهن ئهخمهت ئىسىملىك ئىككى باال بىر

 بىرىگه بۇنچىۋاال كۆپ ­ ىنچى سىنىپ ئوقۇغۇچىسى بولغان ئىككى بالىنىڭ بىر بهش . مهن توقۇپ چىققان

 بىلىسىلهر  ياخشى  سىلهر  يازالمايدىغانلىقىنى  مهكتۇبالرنى  ئاز  خاتاسى  ههمدە  ئۇزۇن  شۇنچه  . ۋە

 بىر  ئىككىڭالر  تىلدىكى ­ ئىچىڭالردىن  توپلىساڭالر،  ئۇالرنى  يېزىشىپ،  خهتلهرنى  بىرىڭالرغا

 ئىمال  قىالتتىڭالر خاتالىقالر،  سادىر  خاتالىقالرنى  باشقا  سىلهرنىڭ يازغىنىڭالر . خاتالىقلىرى ۋە  لېكىن،

 چۈنكى، سىلهر هاياتىڭالردا ئىستىخىيىلىك ۋە تهبئىي . يهنىال مېنىڭ يازغانلىرىمدىن ياخشى چىقاتتى

 مۇنداق . بوالتتىڭالر  بىلهن بالىالرنىڭ ئهڭ چوڭ پهرقى مانا  چوڭايغانسې : چۈڭالر  رى بىزگه سىلهرمۇ

 . ئوخشاپ، ئىستىخىيىلىكتىن بارغانسېرى يىراقلىشىسىلهر

 ئورنۇڭالرغا  سىلهرنىڭ  ئۆزۈمنى  تىرىشتىم،  قىلىشقا  ئىشنى  بولمايدىغان  قىلغىلى  ئهڭ  كىتابتا  بۇ

 ههپىلهشتىم  ئىش . قويۇشقا  زادى قىلغىلى بولمايدىغان بىر  بىلهن ئۆز . بۇ  ياشانغان كىشىلهر  چۈنكى،

 ئارىسى  بار بالىلىرى  ئارىلىق  مىڭ يىللىق  ئىككى  ههتتا  مىڭ يىللىق،  گويا  بىز . دا  شۇنىڭ ئۈچۈن،

 . چوڭالر ئۆزىمىزنىڭ بالىلىق چاغلىرىمىزنى ئۇنتۇپ قالىمىز

 . ئاناڭالر، ئۇقۇتقۇچۇڭالرمۇ ئۆزىنىڭ بالىلىق چاغلىرىنى ئۇنتۇپ قالىدۇ ­ ئاتا

 هن توقۇپ يازغان بۇ خهتلهر ههقىقهتهن زەينهب بىلهن ئهخمهت ئىسىملىك ئىككى بالىنىڭ تىلى بىل

 بۇنىڭدا هېچقانداق . بىر بالىالر رومان مۇسابىقىسىگه قاتناشتى ۋە هېچقانداق دەرىجىگه ئېرىشهلمىدى

 بېرەي  سۆزلهپ  سىلهرگه  مهن  يوقلۇقىنى  رومان . ههقسىزلىك  بۇ  تاپقان  تهركىب  مهكتۇبالردىن

 ئېرىشهلمهيتتى  دەرىجىگه  بۇ . مۇسابىقىدە  ههيئىتىدىكى چۈنكى،  باهالىغۇچىالر  ئوقۇغان روماننى

 ئۈچۈن،  بولغانلىقى  شۇنىڭدەك  گويا  يهنى  ئۈچۈن،  ئۆتكهنلىكى  يىل  مىڭ  ئارىدىن  چوڭالرمۇ

 . زەينهب بىلهن ئهخمهتمۇ بۇنى سهزگهن . ئۆزلىرىنىڭ بالىلىق چاغلىرىنى ئۇنتۇپ قالغانىدى

 مه  يازغۇچىالردەك،  پۈتۈن  يازغان  ئهسهر  ئۈچۈن  بىلهن بالىالر  ماقالىلىرىم  توپالنغان  كىتابتا  نمۇ

 هالبۇكى، بۇ نهسىههتلهرنىڭ بېرىلىش شهكلى چوڭالر بهرگهن . سىلهرگه نهسىههتلهر بهرمهكچى بولدۇم

 ئۆز بالىلىرىمغا مېنىڭمۇ شۇنداق قىلغانلىقىمنى . نهسىههتلهرگه ئوخشىمايدۇ  بىراق، ههقىيقى هاياتىمدا

 بالىلىرى . ئويلىماڭالر  ئۆز  ئارىدىن مهنمۇ  گويا  چۈنكى  قىلدىم،  مۇئامىله  چوڭالردەك  پۈتۈن  مغا

 بالىلىقىمنى ئۇنتۇپتىمهن  مهنمۇ  ئۆتكىنىدەك،  يىلالر  باشقىچه . مىڭالرچه  بۇنىڭ خاتالىقىنى بىلسهكمۇ،

 . مۇئامىله قىلىش قولىمىزدىن كهلمهيتتى

 بولس  ئۇ  ئويلىدىم،  ئىشنى  بىر  يهنه  ماقالىلىرىمدە  توپالنغان  كىتابتا  مهن : ىمۇ بۇ  سىلهرگه  مهن

 بواللمايدىغانلىقىمغا  ئۆزۈمنىڭ سىلهردەك  قىلمىدىم،  مۇئامىله  بولغىنىڭالردەك  باال  سىلهر  ياشانغان،

 ئورنىغا  چوڭالر  قويماي،  ئورنىغا  باال  سىلهرنى  هېسابلىدىم،  چوڭ  ئۆزۈمدەك  سىلهرنىمۇ  نىسبهتهن

 شۇنىڭ ئۈچۈن، . اقىت قىلماسلىققا تىرىشتىم لېكىن، يهنىال باال ئىكهنلىكىڭالرنى نهزەردىن س . قويدۇم

 . مهن بۇ كىتابتا نېمىلهرنى قىلماقچى بولغانلىقىمنى سىلهرگه ئىزاهالشقا تىرىشتىم

 . ههر بىر سۆزۈمنى ئۆز ئۆلچهملىرىڭالر دائىرىسىدە چۈشىنىشىڭالرغا ئىشىنىمهن

 . م ههممىڭالرغا سهمىمىي مۇۋەپپهقىيهتلهر تىلهيمهن، سۆيۈملۈك بالىلىرى

 ئهزىز نهسىن

ئاپرېل، ئهنقهرە ­ 14 يىلى ­ 1967