hazır beton sektörü İle yükselen İnşaatlar

ÖNSÖZ

Hazır Beton Sektörü İle Yükselen İnşaatlar

İş Makinalarının Satış Sonra-

sı Hizmetlerinde Yetkili Ser-

vis Yapısının Kurulması

Hidrolik Sistemlerde Hararet

Problemlerinin Giderilmesi

Konveyör Bantları

Sıcak Havada Beton

Kaynak Hortumlarındaki

Oksijen-Asetilen Geri

Tepmeleri

Yeni 6331 Sayılı İSG

Yasası Üzerine Teknik

Değerlendirmeler

İkinci El Makina Alırken...

Şantiyecilikte Göz Sağlığı

Güneşin Yararları ve Zararları

Etkinliklerimiz ve Haberler

İş Makinaları Mühendisleri Birliği Derneği

İŞ MAKİNALARI MÜHENDİSLERİ BİRLİĞİ DERGİSİ

İş Makinaları Mühendisleri Birliği Derneği yayın organıdır.Üç ayda bir yayınlanır.

ISSN 1306-6943

2012 Ağustos Sayı: 39

İMMB Adına Sahibi

Duran KARAÇAY

Sorumlu Yazı İşleri Müdürü

Bayramali KÖSA

Yayın Komisyonu

Duran KARAÇAY Mustafa SİLPAĞARBayramali KÖSAMurtaza BURGAZHalil OLKANHalide RASİMEngin Murat BAHARFaik SOYLUTurgay KARGINTuğba DEMİRBAĞGülderen ÖÇMEN

Yazışma Adresi

Uzayçağı Caddesi No: 62/7 Ostim / ANKARATel: 0.312 385 78 94 • Faks: 0.312 385 78 95

www.ismakinaları.org.tre-posta: [email protected]: [email protected] e-posta üyelik adresi:[email protected]

Tasarım ve Baskı

Bizim Grup BasımeviMithatpaşa Cad. 62/11 Kızılay / ANKARATel: 0.312 418 18 03 - 0.312 418 18 63 - 0.312 418 10 89Faks: 0.312 418 10 69e-posta: [email protected] - [email protected]

Grafik Tasarım

Hasan ERKAN

Yayının Türü: YerelBasım Tarihi: 31 Ağustos 2012

Bu dergi üyelerine ilgili kurum ve kuruluşlaraücretsiz olarak dağıtılır.Yayınlanan yazılardaki sorumluluk yazarlarına, ilanlardaki sorumluluk ilan veren kurum ve kişilere aittir.Yayınlanan yazılara ücret ödenmez.Yayınlanmayan yazılar geri iade edilmez.

412

18

26

3036

40

7670

48

Reklam İndeksi

8088

ALİMAR 39ALPEM (Arka Kapak İçi Karşısı) ANADOLU ELEKTRİK 84ANADOLU FLYGT 17ANİŞMAK (Önsöz Karşısı)

BOZDAĞ 47BP CASTROL 83BSP MAKİNA 72CEREN MAKİNA 25ECE 74ECE 75HAKMAK 61HİDROMEK (İçindekiler Karşısı)

İMER L&T 87İMMB HİDROLİK EĞİTİMİ 46İMMB İLANI 86KASTAŞ 15KOZMAKSAN 85METSO 29OKUR MAKİNA 57ORJİN YAZILIM 45ÖZBEKOĞLU 23ÖZÇELİKLER 63ÖZKARDİŞLİ 59PENA 67PETLAS 33PİMMAKSAN 65PMS 79SANDVIK (Ön Kapak İçi Karşısı)

SANKO (Ön Kapak İçi)

SEDA MAK. 35TATKO (Arka Kapak İçi)

TEKFALT 73TEKNO ASFALT 11TEKNO VİNÇ 43TEMSA 69TETA MÜH. 19TÜNEL MAKİNA 93VOLVO (Arka Kapak)

İMMB Nedir?İMMB; İş makinaları konusunda uzmanlaşmış makina

mühendisleri tarafıdan 1998 yılı Ağustos ayında kuruldu.

Farklı sektörlerden (inşaat firmaları, maden firmala-rı, iş makinası üreticileri, iş makinası temsilcileri ve ser-visler) gelen profesyonellerin ortak amaçla toplandı-ğı bir dernektir.

İMMB’nin Amacı Nedir?İMMB’nin amacı; çoğunluğu ithal ürünler olan iş ma-

kinalarının tanınmasını, ulusal servetimiz olan bu üretim makinalarının iyi işletilmesini ve ekonomik ömürlerinin ve-rimli bir şekilde sürdürülmesini sağlamaktır.

Amacımız; verimliliği sağlayacak bilgi kaynaklarına en kısa sürede ulaşmak, bu kaynaklara ihtiyaç duyacak nitelikli insan potansiyelinin güç birliğini oluşturmaktır. Bu bilgilerin teknik alt kadrolara ulaştırılmasıyla da en yaygın şekilde paylaşımını sağlamaktır.

İMMB; Üyelerine her yıl düzenli seminerler ver-mek suretiyle, üyelerinin bilgi düzeyinin yükseltilmesi-ni sağlamaktadır. Bu seminerler aynı zamanda sektör-deki insanların bir araya gelerek tanışmalarını sağla-maktadır ki bu da gelişimi ivmelendirmektedir.

İMMB’nin internet ortamındaki grup mailinde üye-ler ihtiyaçlarını gruba duyurmak suretiyle yardımlaş-mayı sürdürmektedir.

Derneğin her üç ayda yayınladığı İMMB dergisi il-gili kurumlar, şirketler ve bireylere ücretsiz olarak gön-derilmektedir.

ÖnsözÖnsöz Duran KARAÇAY

İMMB Yönetim Kurulu Başkanı

Sevgili Okurlar,

İMMB’ nin kuruluşunun on dördüncü yılındayız. Üyelerimiz ve sektörümüzün desteği ile gerçekleştirilen çalışmalarda emeği geçen,başta kurucu yöneticilerimiz olmak üzere, geçmiş dönemlerde görev alan arka-daşlarımıza ve desteğini esirgemeyen sektör temsilcilerimize şükranlarımızı sunarız.

Bölgemizde ve ülkemizde gündem oldukça yoğun ve yaşadığımız yaz sıcaklarına paralel olarak sıcak ge-lişmelerle dolu. Bu gelişmelere sektörel açıdan baktığımızda sektörün etkilenmediğini söylemek mümkün değil.

Ülke içerisinde inşaat sektöründe enerji,köprü ,hızlı tren demiryolu , otoyol ve kentsel dönüşüm gibi bü-yük alt yapı projelerinin hayata geçiriliyor olması ile inşaat sektörünün ve dolayısı ile iş makinaları sektörü-nün bu yılki hedeflere uygun canlılıkta olduğu gözlemlenmektedir.

Ortadoğu ve Afrika bölgelerindeki olayların Türk müteahhitlik sektörünü büyük oranda etkilediği konusu-na değinmeden geçemeyiz. Başta Libya’da olmak üzere bu yıl Suriye’de yaşanan “Arap Baharı” adı veri-len gelişmeler sonucu bölgedeki projelerin kesintiye uğraması ile Müteahhitlerimizin bu bölgede iş hacim-lerinde azalmalar meydana gelmiştir.

Asya bölgesinde inşaat sektörü hamle yaparak canlanmıştır ve bu bölgeden Müteahhitlerimiz yurtdı-şında yeni projelere başlamışlardır. Ancak müteahhitlerimizin “yurt dışı inşaat işi” hacminde bu bölgelerde-ki paylarında bir düşüş olduğu tespit edilmektedir.

Bu yıl da “Yurtdışı Müteahhitlik” sıralamasında ilk 225 fir-ma arasında yeralan 33 Türk firması ile firma sayısı bakımın-dan Çin’den sonra ikinci sırayı koruyoruz. Bu kutladığımız bü-yük bir başarıdır.Bununla birlikte iş hacmindeki payımız %3.5 dur. Birinci sıradaki bir Alman firmasının payının % 7’lerde ol-duğunu düşünürsek , firma sayısının yanında iş hacmini büyüt-memiz için daha fazla çaba harcamamız ,tanıtım faaliyetinde bulunmamız ,daha hızlı ve verimli çalışma teknikleri araştırma-mız gerekmektedir.

Türk Müteahhitlik sektörü, yeni yapım yöntemlerindeki tek-nolojik gelişmeleri, lojistik alandaki gelişmeleri ,uluslarara-sı projelerin finans ve insan kaynakları yönetimi konularında bölgelere göre ortaya çıkan farklılıkların çözümlerini çok kısa sürede bünyesine katarak , geçmiş tecrübelerini güncelleye-rek , yeni yapım tekniklerine uygun iş gücünü hızla oluştura-rak uluslararası projelerde rekabet gücünü ve payını artırma-lıdır. Bu payın arttırılması için sektör ve kamu kurumlarının bü-tün tarafları sürekli olarak ortak çalışmalara dahil olmalıdır. İş hacminin artması İş makinaları sektörünün payının da artma-sını sağlayacaktır.

Önümüzdeki ay gençlerimiz ve çocuklarımız ders başı ya-pacaklar. Eğitim sistemimizde bu yıl da büyük değişiklikler ya-pıldı. Eğitim sistemi, ilgili sektörlere ve ülkemizin geleceğine topyekun olumlu katkı sağlamadığı sürece kısır bir döngü ile her yıl değişiklik yapmak zorunda kalınıyor.

Ana temelinin ülkemiz ihtiyaçlarına uygun olarak belirlen-miş ,dünyadaki bilimsel gelişmeleri kolaylıkla ve kısa zaman-da kapsayacak, bu gelişmelerin içinde yer alacak, yalnızca belge(diploma) sahibi olmayı değil, bilgiyi , beceriyi, araş-tırmayı ve yaratıcılığı öne çıkaracak bir eğitim sistemine daha fazla ihtiyacımız bulunmaktadır.

Saygılarımızla

İŞ MAKİNALARI MÜHENDİSLERİ BİRLİĞİ DERNEĞİ

Büyük şehirlerde 22 katlı konut sitelerinden sonra şim-dilerde 33 katlı konut siteleri, alışveriş merkezi sosyal alan-larını da içinde barındıracak şekilde projelendirilerek ya-pılmaya başlanmıştır. 100 metrenin üzerinde yere dik açı-da hazır betonun aktarılmasını gerektiren bu projelerde en önemli konu; uygun sabit beton pompası, doğru tasarlan-mış beton sevk hattı ve en tepede uygun seçilmiş mekanik ya da hidrolik beton dağıtıcılardır. Hazır beton sektöründe yer alan tüm üreticiler ellerindeki formüllerle oynayarak her yükseklik için ayrı dayanım ve ayrı akışkanlığa sahip beton üretebilecek teknolojiye sahiptir. Özellikle sektörde çimen-to üreticisi konumunda olan firmaların yan kuruluşu gibi ha-reket eden hazır beton tesisleri için bu konu çok daha pro-fesyonelce yapılmaktadır.

Hazır beton üretildikten belli bir süre sonra ( genel uy-gulamada 2 saat ) nihai noktada tüketilmesi gereken bir üründür. Bu nedenle üreten, taşıyan ve kullanan adeta za-manla yarışmak zorundadır. Üretildiği noktadan tüketildiği noktaya kadar geçen süreçte zaman kaybına yol açabile-cek en ufak bir aksama üreten, taşıyan, pompalamayı ya-pan ve tüketen tarafta strese ve gerilmelere yol açar. Üre-

tim – tüketim sürecinde aksama istenmez. Büyük şehirler-de özellikle belirsiz önceden kestirilemeyen trafik yoğun-lukları hazır betonun taşınması sırasında sık karşılaşılan so-runlardandır. Bir diğer etken de olumsuz hava şartlarıdır.

12

Hazır Beton Sektörü İle Yükselen İnşaatlarAli GÖKCAN / ERAS İNŞAAT VE TİC.LTD.ŞTİ.

Dünyada ve ülkemizde her geçen gün nitelikli arsa fiyatları yükselmektedir.

Yükselen arsa fiyatlarına paralel bu arsalar üzerinde yapılmak istenen

binaların birim maliyetleri içerisindeki arsa payının da oranı artmaktadır. Bu durumu

tersine çevirmenin en kolay yolu daha dar alanlarda daha yüksek yapılar yapmaktan

geçer. Mühendislik hesaplarının daha dikkatli yapılmasını gerektiren çok katlı bina projelerinin en önemli

konularından bir tanesi kullanılacak olan beton ve bu betonun kalitesi yanında

istenen yüksekliklere betonun nasıl aktarılacağıdır.

13


Yüksek katlı bina yapmanın zorun-lu olduğu hallerde proje sahipleri, hazır beton üretenler, bu betonu projenin en yüksek katlarına pompalamadan işleri-nin bitmeyeceğini bilen çalışanlar yani sürecin ortakları tercihlerini dünyada gelişmiş ülkelerin neredeyse tamamın-da kullanıcının güvenini kazanmış, ken-dini kanıtlamış yer pompalarından yana kullanır. Ortalama 12. Kat ya da + 36 metre seviyelerinden sonra sevk hatları kullanılması ekonomi ve verimlilik açısın-dan zorunluluktur. Pek çok adı ünlü firma çok yüksek fiyatlara satılan 47+3, 52+3, 57+3, 62+3 diye devam eden seriler-de kamyon üzeri hazır beton pompala-rı üreterek piyasaya sunmaktadır. Ancak bu pompaları yüksek katlı binalarda be-ton pompalamak amacıyla 36 metrenin üzerindeki katlardan sevk hatlarına bağ-layarak çalıştırmak kelimenin tam anla-mıyla hovardalıktır. Silkeleme ve sarsma ile her sevk silindiri vuruşunda darbe alan boru tutucu bom kolları bir süre son-ra çatlayacak ve nihayetinde kırılacaktır. Kırılan boru kol-ların onarımı sırasında uygulanacak kaynaklı montaj siste-mi taşıyıcı bomların homojenliğine zarar verecektir. Bomlar üzerindeki dirsekler pompalama sırasında direnç oluşturur. Ana hidrolik pompa ve yardımcı pompaların zorlanması ne-deniyle birbirinden farklı pek çok mekanik, hidrolik, elekt-rik ve elektronik hasar bu nedenle meydana gelebilecektir.

22 kat ya da 70 metre sınırını geçen tüm binalarda yer pompası, sevk hattı, beton dağıtıcı üçlüsünün kullanılması kaçınılmazdır. Yer pompası üreticilerinin profesyonel danış-manlığına başvurularak yapılması düşünülen projeye uy-gun yer pompası seçmek en doğru hareket olacaktır. El-bette hazır beton sektöründe hizmet üreten firmalar da bu konuda proje yöneticilerine önerilerde bulunabilir. Aynı du-rum projenin yapısına göre hidrolik dağıtıcı bom, yarı me-kanik dağıtıcı bom veya mekanik dağıtıcı bom seçimi için de geçerlidir. Yüksek katlı projemizin yer pompası ve beton dağıtıcısı konusunu hallettiğimize göre şimdi geriye kalan en önemli konu bu iki sistemi birbirine bağlamaktır.

Yüksek Basınç Altında Çalışan Yatay ve Dikey Hazır Beton Sevk Hatları.İdeal bir hazır beton sevk hattı için kullanılan malze-

meleri öncelikle tanımamızda fayda var. Aşağıda sıralanan maddeler sevk hatlarında sıkça kullanılan malzemelerdir.

Hazır beton pompası çıkışında kullanılmak üzere panto-lon boru tabir edilen redüksiyon boru. Her marka yer pom-pası için farklılık gösterse de temelde görevi aynıdır.

Temizleme topu koyma amaçlı ‘’T’’ boru.

Hidrolik ya da mekanik devre kesici.

3 metre boyunda sevk hattı borusu. Çift cidarlı yada tek cidarlı. Yapılması düşünülen projenin yüksekliğine göre ter-cih edilir.

Geniş çaplı 90 derece döküm dirsek



Sevk hattı borusu bağlantı kelepçesi.

Sevk hattı borusu bağlantı kelepçesi sızdırmazlık contası

Uygun büyüklükte (kopilya) gupilya

Yer ve duvar bağlantı ayakları (Genellikle 40 cm uzunlu-ğunda NPU100 malzemeden üretilir)

Yer ve duvar bağlantı ayak kelepçesi (U bağlantı)

Ankraj dübeli (M16 Çekme tip dübel)

Hazır beton sevk hatlarının en önemli özelliklerinden bir tanesi aşırı derecede vibrasyonlu çalışan sistemler olma-sıdır. Hazır betonu sevk hattına basacak olan yer pompa-sı bulunduğu zemine ne kadar sabitlenirse sabitlensin ça-lışması esnasında beton sevk silindirleri darbeli bir çalış-ma sergiler. Bu yüksek basınçlı darbeli çalışma ile panto-lon boru içerisine sıkışmaya zorlanan hazır beton önünde-ki bir önceki harekette pompalanan betona darbeyi aktara-rak sevk hattı boyunca itmeye çalışır. Böylece saatte 60 m3 civarında hazır beton sevk hattı içerisinden geçmeye zorla-nır. Sevk pistonlarının her strok hareketi tüm sevk hattı bo-yunca ses ve titreşim olarak hissedilir.

14


Sevk hatlarında standart uygulama 3 metrelik sevk hat-tı borusu kullanılması yönündedir. Bu borular proje özelliği-ne göre tek yada çift cidarlı seçilebilir. Ancak bina girişin-de yer alan ve projenin en üst notasındaki son metreküp beton çıkana kadar da orada durması gerekecek olan ya-tay boruların çift cidarlı seçilmesi az işçilik ve daha uygun işletme maliyeti yanı sıra iş sağlığı ve güvenliği açısından da faydalı ve doğru bir seçim olacaktır. Aksi halde projenin yarısında yatay borular inceldiği için değiştirilmek zorun-da kalınabilir. Yatay boruların kullanımındaki en önemli ko-nulardan biri ortalama ayda 1 kez alt kısımlarının 45 derece açı ile çevrilmesi konusudur. Bu çevirme işlemi yer çekimi etkisi ile daire şeklinde olan borunun tüm çeperlerinin eşit aşınması ve kullanım ömrünün uzamasına neden olacaktır. Basit ama faydalı bir uygulamadır.

Hazır beton yer pompası çıkışında pantolon borudan hemen sonra temizleme topu ile sevk hattının temizliğini yapabilmek için ‘’T’’ Şeklinde hazırlanmış basit bir düze-nek kullanılır. Bu basit düzenek sevk hattının her kullanımın-dan sonra içerisine sünger top konularak dolum ağzı gü-venli bir biçimde kapatılır. Pompa ile sevk hattına temiz su basılarak suyun sevk hattının diğer ucundan çıkması sağ-lanır. Bu safhada birkaç kez arka arkaya top konarak sevk hattı temizlenebilir. Sevk hatlarında günlük iş bitimi sonrası hat temizliği son derece önemlidir. Bazı çok özel projeler-de temizleme topu en yüksek noktadan kompresör tarafın-dan üretilen basınçlı hava aracılığı ile kuru olarak sevk hat-tına basılır ve hattın kuru olarak temizlenmesi sağlanır. An-

cak çok zorunlu olmadıkça bu yöntem tercih edilmemelidir. Sevk hatlarından geçen betonun yüksek vasıflı ve aşırı ya-pışkan olması nedeni ile kuru yöntemde çoğunlukla istenen temizlik verimi elde edilemez.

Hazır beton sevk hattında ‘’T’’ parçasından sonra hidro-lik yada mekanik kesici adı verilen devre elemanı kullanılır. Bu elemanın görevi adından da anlaşılacağı gibi sevk hattı içerisinde bulunan betonun yer pompasında bir arıza oluş-ması yada geçen ölü zamanda dik eksende oluşturduğu yük nedeni ile geri boşalmasını önlemektir. Hidrolik kesici-ler pompadan kumanda aldıkları için daha çok tercih edi-len güvenilir sistemlerdir.

Yer pompası yüksek hidrolik basınçlar üreterek bu ba-sıncın önce dairesel harekete ve sonrada doğrusal hare-ket çevrilmesi sistemi ile çalışan makinelerdir. Doğrusal ha-reket sırasında oransal olarak ciddi miktarlardaki betonu strok boyunca ileri sürerler. Bu hareket darbeli bir hareket-tir ve bu darbeli hareket sevk hatlarına da etki eder. Bu dar-be hareketini minimize edebilmek amacıyla sevk hattında kullanılan birinci yatay borudan önce iki metrelik çift flanşlı yüksek basınca mukavim kauçuk hortum kullanılır. Kauçuk hortum sevk hattına bir miktar boşluklu bağlanır. Bu boşluk darbe sırasında hortumda esnemeye neden olur ve sevk hattı borularına iletilen darbeleme gücünün büyük bir bölü-münü absorbe eder.

Hazır beton sevk hatlarının en önemli düşmanı çalış-ma prensibinden kaynaklanan darbeli çalışma şeklidir. Bir önceki paragrafta belirtildiği gibi yüksek basınca dayanık-

16


lı çift flanşlı kauçuk hortum bir önlemdir. Bir diğer önlem de kauçuk hortumdan hemen sonraki birinci yatay borunun 150 cm X 150 cm X 100 cm ölçüsünde ortalama 2,25 m3 beton blok içerisine hapsedilmesidir. Proje yüksekliği arttık-ça bu önlemin faydası çok daha fazla anlaşılacaktır. Yatay hattın bu şekilde sabitlenmesi dikeydeki boru hattının son derece güvenli çalışmasını sağlayacaktır.

Yatayda ve dikeyde çalışan tüm boruların yere ve duva-ra sabitlemesi M16’lık dübeller kullanılarak ve NPU100 den imal edilmiş konsollar üzerine doğru tip ayaklı kelepçelerin montajı ile mümkündür. Kesinlikle boruların flanşlı birleşim noktalarını birleştiren kelepçeler ve yer – duvar bağlantı konsollarına montajlanan kelepçeler aynı anda aynı amaç-la kullanılmaz. Boruların yere ve duvarlara bağlandığı yer-lerde kullanılan ayaklı kelepçeler tamamen boru bağlan-tı noktalarından bağımsız olmalıdır. Boru bağlantı flanşları-nın bu aşamada farklı kelepçelerle bağlanması uygundur.

Beton sevk hatlarında boruların alın alına bağlandığı flanş yerlerinde mutlaka kauçuk conta kullanılmalı ve uy-gun tip kelepçe ile bağlantı sağlandıktan sonra kelepçe-nin darbeden ya da her hangi bir nedenle açılmasını ön-lemek için üzerindeki kilit deliklerinden gupilyalanması ge-reklidir. Bu tip bir uygulamada genelde şantiyelerde 1o’luk tabir edilen çivi kullanımı hatalı olmakla birlikte yaygındır. Kelepçe içerisine konan kauçuk conta sevk hattının çalış-ması sırasında şerbet, su, hava gibi akışkanların kontrol-süz olarak devreyi terk etmesini önlediği için son derece önemlidir. Kullanılmaması durumunda sevk hattında oluşa-cak hava, şerbet ve su kaçakları nedeni ile yeterli basınç elde edilemeyecek, yeterli akışkanlık sağlanamayacak, ge-rekli temizlik layıki ile yapılamayacak, presleme, sıkışma, kirli kalma, aşırı yakıt tüketimi gibi istenmeyen sonuçlara neden olacaktır.

Hazır beton sevk hatlarında kullanılan bir diğer önem-li parça geniş çaplı 90 derece, 45 derece ve 15 derece dirseklerdir. Bu dirsekler sürtünme yüzeylerinin ufak çap-lı dirseklere göre daha az direnç göstermesi nedeni ile ter-cih edilmelidirler. Sevk hatlarında hazır betona kazandırılan yüksek basınçlı akışın en son nihai noktaya kadar en az di-renci görerek gitmesi gerekir. Bu nedenle de en az sayıda ve en geniş çapta dirsek tercih etmek çalışma ekonomisi ve güvenliği açısından tercih edilmelidir.

Hazır beton sevk hatları konusunda unutulmaması ge-reken konulardan biri de canlı olduklarıdır. Sevk hatları ku-rulurken adeta gençtirler, içlerinden beton geçtikçe yaşlan-maya ve incelmeye başlarlar. Bu nedenle de özen isterler. Her hafta belirlenen bir günde sevk hattının sabitlenmesini sağlayan dübeller gözle ve elle kontrol edilmelidir. Gevşe-yenler varsa sıkılmalı, montaj yapıldığı beton zemini patla-tarak deforme edenler varsa uygun olan başka bir yüzeye yenisi ile değiştirilerek yeniden konsolların montajı sağlan-

malıdır. Sevk hatlarını oluşturan boruların tamamı 15 günlük periyotlarda darbesiz ultrasonik kalınlık ölçme cihazı ile öl-çülmelidir. Bu cihazın olmadığı yerlerde 250 gr ağırlığında bir çekiçle tıklanarak çıkan ses dinlenmeli ve varsa incelen yada teneke benzeri ses çıkaran borular derhal değiştiril-melidir. Sevk hatlarında yatayda bulunan boruların yere ba-kan kısımları yukarı bakan kısımlarına göre daha önce aşı-nır, dikeyde çalışan borularda bu tür bir ayrım olmaz. Ya-tayda ve dikeyde çalışan tüm sevk hattı borularının en has-sas noktası iki borunun birleştirilmesi amacı ile flanş kay-natılan kısımlarıdır. Usta bir kaynakçının elinden çıkmayan sevk hattı borusu her an ısısal uygulamadan dolayı kaybet-tiği direnç nedeni ile basınç altında çalışırken boruda yarıl-manın başlangıç noktası olmaya adaydır. Bu nedenle ham boru üzerine flanş kaynatılırken kaynak elektrotunun boru-yu değil boruya kaynatılacak olan flanşı eriterek birleştiril-mesi sağlanmalıdır.

Hazır beton sevk hattının geçeceği kat betonlarında-ki delikler proje yetkilileri ile görüşülerek tespit edilmeli ve proje sorumluları tarafından hazırlatılacak 30cmX30cm kare kalıplar kat betonu kalıplarını hazırlayan taşeron firma-ya teslim edilmeli ve mutlaka beton dökümü öncesi pro-jeye uygun yerde sevk hattı geçiş boşluğunun bırakılması sağlanmalıdır. Unutulmamalıdır ki sağlıklı ve kesintisiz be-ton dökümü yapabilmek için sevk hattının katları arasında Es’ler çizmesi değil eksenine dik olarak yükselmesi gerek-lidir.

Hazır beton sevk hatlarında çalışma başlangıcında aynı araç üzeri mobil pompalarda olduğu gibi iç kayganlığın sağlanabilmesi amacıyla kullanım öncesi şerbet çıkartılma-sı ardından beton basılması genel standart uygulamadır. Kuralına ve yukarıda bahsedilen özellikler uymadan ace-mice hazırlanan sevk hatlarında şerbet basarken bile tıkan-ma ve sorunlar yaşanabilmektedir.

18


Hazır Beton Sevk Hatlarında Yaşanan Sorunlardan Bazılarını Aktarmak Gerekirse;

Sevk hattının yeterince hassas ve doğru şekilde kulla-nım sonrası temizlenmemesi, özellikle dirseklerde beton bi-rikmesinden dolayı tıkanma

Kalınlığı kontrol altında tutulmayan dirsek ve borularla çalışma sonucu dirsek ve boruların yarılması. Genel olarak 2,2 mm et kalınlığının altına düşen sevk boruları ve 3mm et kalınlığının altına düşen geniş çaplı dirsekler güvenli çalış-ma sınırları dışına çıkmış kabul edilmelidir.

Kontrol edilmeyen yer ve duvar bağlantıları, gevşemiş dübeller ve kelepçeler basınç altında çalışma sırasında sevk hattının en zayıf noktadan dağılmasına, kelepçe fırlat-masına neden olur.

Yere sabitlenmeyen yer pompası çalışma esnasında sevk hattına fazla darbe gücü iletir. Dikeye çıkan ilk geniş çaplı dirsek her seferinde geriye doğru esneme hareketi yapmak zorunda kalır. Böylece dikeydeki boruların tamamı kendilerini sabitleyen ankraj dübellerine bu zorlanmayı ile-terek hattın zarar görmesine neden olur.

Pompanın ve sevk hattı ile birlikte dağıtıcının temizliği esnasında kullanılan temizlik topu sayısının unutulması. Çı-kan top sayısı kullanılan top sayısından az ise ve son topun da çıkması sağlanmadan sistem bırakılıp giderse bir son-raki kullanımda sevk hattı topun bulunduğu noktada sıkışa-cak, boru yada dirsek yarılması yaşanacak ve sonrasında istenmeyen maliyetlerle karşılaşılacaktır.

Sevk hatları yer pompası ve dağıtıcılar ile birlikte çalı-şan bir gurubun üyesidir. Bu nedenle sevk hatları için gere-ken özen ve dikkatli çalışma dağıtıcı ve pompa içinde uy-gulanmadıkça her zaman sorun yaşanabilir.

Sevk hatlarında iş sağlığı ve güvenliği benzin iletim hat-larında olması gereken iş sağlığı ve güvenliği kadar ciddi ve önemlidir. Kurallara uyulmaması durumunda can kaybı-na kadar varabilecek basınç patlamaları, parça fırlamaları ve beton boşalmaları yaşanabilir.

Hepinize saygılarımı sunar kazasız, dertsiz çalışmalar dilerim.


İş Makinaları sektöründe “Satış Sonrası Hizmetler” ola-rak adlandırılan Yedek Parça, Teknik Servis ve Eğitim gibi satış sonrasında müşterilere verilmesi gereken temel hiz-metlerin ulaştırılmasında tercih edilen yol, ülke genelinde Yetkili Servis Ağı kurmak şeklindedir.

Bu nedenle, bu yapının temel taşı olan Yetkili Servisler belirlenmiş bir hedef doğrultusunda oluşturulmalı ve zama-na bağlı olarak gelişip büyümelerini sağlayacak bir perfor-mans geliştirme sistemi ile izlenmelidirler.

Bu yazımızda, konunun ana başlıklarına değinerek iş makinalarında örnek bir yetkili servis ağının yapılandırılma-sı ve sürdürülebilir gelişimleri için kurulması gereken sis-tem konusunda bilgi paylaşımında bulunacağız.

Yetkili servis ağının boyutu (ulusal): iş makinaları sa-tış sonrası hizmetlerinde verilecek hizmetin ülke çapında 7 coğrafik bölgede olma zorunluluğu olmasından dolayı ilk

çıkış noktası 7 ayrı coğrafik bölgede bu servis hizmetini ve-recek yetkili servisleri tespit etmek olmalıdır. Bir coğrafik bölgedeki şehir sayıları da dikkate alındığında ana kriter 50 makina sayısını aşan her il için, o ilde bir yetkili servis oluş-turmak olmalıdır ve bu servisler kendi sınırlarında 100 km çaplı bir daire (zon) içinde hizmet götürebilecek şekilde se-çilmelidir. Bu düşünceden hareketle ülke içinde yetkili ser-vislerin ulaşamadığı bir alan kalmamış olmaktadır ve böyle bir durum “yaygın ve geniş hizmet ağı” ifadesinin tam kar-şılığıdır. Görüldüğü gibi markanın il ve ülke genelindeki ma-kina sayısı (satılmış ve yıl içinde satılması planlanan adet-ler) servis adetlerinin belirlenmesinde temel kriterdir.

Makina adetlerinin (popülasyon) düşük olduğu bazı du-rumlarda stratejik, pazarlama amaçlı, müşteri büyüklüğü…gibi belli nedenlerden dolayı temel kriterlerin dışına çıkıla-rak herhangi bir il ya da daha küçük yerleşim bölgelerinde (ilçe, belde) de yetkili servislik açılabilir.

20

Yetkili Servis Yapısının Kurulmasıİş Makinalarının Satış Sonrası Hizmetlerinde

Uğur GÜLLÜ / Satış Sonrası Hizmetler Direktörü / SANKO MAKİNA

21


Yetkili Servis Seçim Kriterleri Tespit edilen bir yerleşim merkezinde seçilecek yetkili

serviste aranacak temel hususlar aşağıdaki gibi olmalıdır:

• Yetkili servis alanının boyutu ( kapalı alan 250-400 m2)

• Teknisyen sayısı (4-8 adet- En az %50 si meslek lise-si mezunu )

• Hizmet aracı sayısı (2-4 adet )

• Kompresör ve kaldırma aracı (1-5 ton arası tavan vinci ya da forklift)

• Kapalı ofis (40-50 m2) ve yedek parça deposu (min. 20 m2)

Yetkili servis seçim kriterleri beklenen hizmetin büyük-lüğü ya da o bölgedeki toplam makina sayısının fazlalığına göre büyüme gösterebilir.

Bu kriterlere ilave olarak aday yetkili servisin finansal kapasitesi, bankalarla olan mevcut ilişkisi ve teminat vere-bilme gücü de ayrıca irdelenmelidir.

Yetkili servis seçim ve onay süreci: Ulusal yetkili ser-vis ağının kurulması aşamasında belirlenen her bir yetkili servis adayı yukarıda açıklanan kriterler çerçevesinde de-ğerlendirildikten sonra firmanın hukuk departmanı tarafın-dan hazırlanmış "Yetkili Servis Sözleşmesi" taraflarca imza-lanır. Bu sözleşme satış sonrası hizmetlerde tarafların so-rumluluklarını belirleyen Sanayi Bakanlığı’nın satış sonra-sı hizmetler konusunda yayınlanmış kurallar çerçevesinde hazırlanmış olmalı ve tarafların yükümlülükleri ile taahhütle-rini açıkça ifade etmelidir. Sözleşme firmanın marka ve lo-gosunun kullanılmasının kurallarını da açıkça belirtmelidir.

Belirlenen yetkili servisler TSE’nin yapılacak hizmetle ilgili kriterlerini (TS 12510, TS13155, 12870, 12578…gibi) yerine getirebilecek bir yapılanmada olmalıdırlar.

Yetkili servisin hizmet vermeye başlatılması: Herhangi bir bölgede satış sonrası hizmetler vermeye başlayacak olan yetkili servis için firmanın; garanti hizmetlerini ve ye-dek parça takip satış sistemini yöneten bilgisayar program-

larını (e-sistem) yetkili servisin kul-lanımına açması gerekir. Bu konu-da görev yapacaklara konu ile il-gili eğitim verilmesi ve yetkili ser-visle imzalanan sözleşmen tarihi-nin ilk haftasında ayrıca hizmet ve-rilecek ürünlere ait teknik eğitimle-rin teorik ve pratik olarak başlatıl-mış olmalıdır.

Yetkili servise kurum kültürünü yansıtan dış cephe tabelaları, araç giydirme, atölye içi poster, flama ve bayraklar gönderilir. Yeni bastırıla-cak kartvizit ve faturalarda yine şir-ketin kurum kültürünü yansıtan un-

surlar ön plana çıkarılır. Yetkili servisin uyması gereken temel kurallar ve günlük operasyonları anlatan el kitapları paylaşı-lır. Şirket internet web sitesinde yetkili servisin adı adresi ve ulaşım bilgileri yayınlanır. (EK dosyalar)

Yetkili servisin performansının denetim ve ölçümü: Yet-kili servislerin makinalara garanti ya da garanti dışı olarak vermekte olduğu teknik servis hizmetleri ile yedek parça satış performansının yıl içinde her 4 ayda sorgulandığı bir performans denetleme sistemi kurulmalıdır. (Ek dosya)

Bu denetleme sisteminde yetkili servis için belirlenmiş yıllık yedek parça satış ciro hedeflerini gerçekleştirme (her 4 ay için), ödeme performansını izleme, hizmet verilen me-kanların fiziki görüntülerini ve temizliğini, çalışanların kıyafet-lerinin kurum kimliğini yansıtıp yansıtmadığı, verilen eğitim-lere katılım durumları… gibi temel kriterler sorgulanarak de-netlenir.

Denetleme sonucunda alınan puanlara göre her dönem sonu çeşitli parasal ödüller, yada yetersizlik durumlarında ge-reken ikazlar yapılır. Yılda 3 defa yapılacak bu denetlemeler sonrası gelişme gösteremeyenler sistemden bertaraf edilirler.

Yukarıda sayılan hususların gerçekleştirilmesi için firma-da, yetkili servislerin gelişimlerini başlangıçtan itibaren takip eden ve bu konuda gerekli iyileştirmeler yapan bir yetkili ser-vis geliştirme departmanı kurulmuş olmalıdır. Bu departman, yetkili servislerde eksikliği hissedilen konulara odaklanarak gerekli aksiyonları alıp onların firma ve müşteri beklentilerini karşılayan bir seviyeye ulaştırılmalarını sağlar.

Günümüzde artan rekabet ve pazardaki ürünlerin tek-nik özelliklerinin birbirine yakın hale gelmesi nedeniyle müş-terilerin beklentilerini satış sonrası hizmetlerin kalitesine yön-lendirdiği bilinmektedir. Bu nedenle müşteriye en yakın cep-hede uğraş veren yetkili servislerin hizmet kaliteleri, o ürü-nün satışının devamlılığı ve pazar payının artması konusun-da büyük önem taşımaktadır. Üretici ya da distribütör firma-ların genel başarılarının altında satış sonrası hizmetlere ver-dikleri büyük önemin olduğu bilinen bir gerçektir.

Bakım Aracı

22


Makina Yetkili Servislerinde Uyulması Gereken Temel KurallarYetkili servisler kurumsal kimliği oluşturan ve yansıtan

aşağıdaki temel kurallara uymalıdırlar:

• Yetkili servis adını gösteren ve distribütör firma tara-fından yaptırılmış bina dış cephe tabelası yeni, te-miz ve düzgün görünüyor olmalıdır.

• Atölye içinin boya-badanası temiz ve şirketin belirle-diği renklerde olmalıdır.

• Servis araçlarının logoları kurumsal kimliğe uygun, fazladan başka bir logo eklenmemiş ve yapışkanla-rından ayrılmamış bir şekilde olmalı ve araçlar sürek-li temiz tutulmalıdır.

• Atölye içine hangi firmanın yetkili servisi olduğunu belirleyen kırlangıç bayrak, flama ve posterler asıl-mış olmalı ve bunlar temiz görünümlü olmalıdır.

• Atölye zemini temiz, yağsız ve kir tabakasından arın-dırılmış bir görüntüde olmalı, binaya ait cephe ve gi-riş camları sürekli temiz tutulmalıdır. (Atölye zeminini temizliğinde kesinlikle “ talaş” kullanılmamalıdır.)

• Atölye çalışanları distribütör firma tarafından yaptırı-lan yazlık yada kışlık iş elbiselerini giymek zorunda-dırlar. Farklı ürün ve markanın tanıtımının yapıldığı iş elbiselerinin giyilmesi yasaktır.

• Distribütör firma’nın SSH vizyon-misyonunu göste-ren tabela ile yetkili servis belgesi ve eğitimlerde ve-rilen sertifikalar müşterilerin görebilecekleri bir yere asılmış olmalıdır (tarihi geçmiş yetkili servis belgele-ri iptal edilmelidir).

• Distribütör firma ile olan iletişim internet üzerinden ve daima distribütör firma’nın yetkili servisleri için oluştur-duğu ……[email protected] uzantılı mail adresi ile yapılmalıdır.

• Yetkili servis girişlerindeki “Broşür Standı” temiz, ba-kımlı ve içindeki broşürler satılan makinalarla ilgili ol-malıdır.

• Yetkili servislerde, distribütör firma tarafından satılan ürünler dışındaki markalara ait resim, poster ve tanı-tım broşürleri asılı olmamalıdır.

• Yedek parça depoları temiz, düzen-li ve parçaları kolayca bulunan bir ta-kip sistemine sahip olmalıdır.

• Yetkili servislere verilecek eğitim-lere en az bir katılımcı ile katılmak zorunluluğu vardır. Mazeret oldu-ğu durumlarda bu bilgi yazılı olarak Merkez’e bildirilmelidir.

• Müşterilere, distribütör firma tara-fından yaptırılmış kartvizitler verilme-li bunun dışında oluşturulmuş marka ve ürün ismi ihtiva eden kartvizitler imha edilmelidir.

• Gazete ve dergilere verilecek ilan-larda distribütör firma’nın logosu kul-lanılacaksa Merkez’e bilgi verilme-li ve ilan ve reklamlarda başka mar-ka ürün ve makina adı yazdırılmama-lıdır.

• Yetkili servisin kullanmakta olduğu kendisine ait faturalar, distribütör fir-manın kurumsal kimliğine uygun ol-malı ve fatura üzerinde başka mar-kalara ait isim veya resimler bulun-mamalıdır. (Örnek bir fatura modeli Merkez’den istenebilir)

• Yetkili servisin kendisine ait İnternet web sitesi varsa bu sitede distribütör firmanın yetkili servisliğinin dışındaki markaların tanıtımları olmamalıdır.

24


26


Hidrolik Sistemlerde Hararet Problemlerinin Giderilmesi

Hidrolik Sistemlerde Hararet Neden Oluşur?

Hidrolik akışkanının ısınması, verim düşüklüğünden kaynaklanır. Verim düşüklüğü ise, besleme gücünün bel-li bir miktarının ısıya dönüşerek kaybolmasıdır. Hidrolik sis-temdeki ısı yükü, verim düşüklüğü nedeniyle kaybolan top-lam güce (Power Loss: PL) eşittir ve aşağıdaki formülle gösterilebilir:

PLtoplam = PLpompa + PLvalfler + PLtesisat + PLaktüatör

Şayet besleme gücündeki ısı nedeniyle oluşan toplam kayıp, sistemden yayılan ısıdan fazla olursa, hararet oluşa-caktır. Hidrolik sistemlerin tipine göre, genel olarak besle-me gücünün yüzde 25 ile 40 oranındaki kapasitede bir so-ğutucunun devreye ilave edilmesi gerekir.

Hidrolik Akışkan Sıcaklığı

Ne kadar sıcaklık, hararettir? 82°C derece üzerindeki sıcaklıklar, birçok sızdırmazlık elemanının zarar görmesine ve yağın da bozulmasına neden olur. Hidrolik sistemlerin

82°C derece üzerinde çalışmasına bir şekilde engel olun-sa da, şayet sistemde kullanılan yağın viskozitesi optimum değerin altına düşüyorsa, yine hararet olacaktır.

Hidrolik Akışkan Sıcaklığını Sabit Tutmak

Akışkan sıcaklığını sabit bir değerde tutmanın yolu, o sistemdeki ısı yükünden daha fazla ısı tüketebilecek bir çö-züm yolu bulunmasından geçer. Örnek olarak, 100 kW’lık besleme gücüne sahip ve %80 verimlilikle çalışan bir siste-min, en az 20 kW’lık bir ısı yükünü tüketebilmesi gerekir. Ya da, soğutma kapasitesi 25 kW olan bir sistemde, ısı yükü-nün 25 kW’ın üzerine çıkması veya soğutma sistem kapa-sitesinin bir şekilde 25 kW’ın altına düşmesi, hararete ne-den olacaktır.

Birde şu mobil uygulama örneğini ele alalım: Sistem dizel-hidrolik güç ünitesi tarafından beslenmekte olup, de-niz altında çalışan bir boru kesme testeresini çalıştırmakta-dır. Testerenin normal çalışma ihtiyacı 210 bar’da 90 litre/


26

Brendan CASEY / Machinery Lubrication (11/2004)

Tercüme: Hakan ÇELİKER / Düzen Makina Ltd. Şti.

Hidrolik sistemlerdeki hararet problemi, genel arızalar arasında kaçak problemlerinin hemen arkasından 2. sırada yer alır. Kaçak sorunlarından farklı

olarak, hararetin nedeni ve çözümü bakım personeli tarafından doğru bir şekilde uygulanmamaktadır.

27


dak’dır. Hidrolik güç ünitesinin kesintisiz güç değeri 37 kW olup, sistem hava soğutmalıdır. Soğutma sisteminin normal dış hava şartlarındaki kapasitesi 10 kW, başka bir deyişle besleme gücünün %27’si (10/37 x 100 = 27) kadardır. An-cak, soğutma kapasitesi ve sistem elemanları normal çalış-masına karşın, hararet oluşmaktadır. Neden? Şurası kesinki hararet, aşırı ısı yükünden oluşmaktadır. Burada uygulama şekline dikkat edilmesi gerekir. Şöyle ki, testereyi besleyen hortumdaki basınç kaybı hesap edilmemiştir: Teorik olarak, 200 m’lik ve 20 mm çapındaki bir basınç hattı hortumundan geçen 90 litre/dak’lık debi akışındaki basınç kaybı yakla-şık 55 bar’dır. Aynı uzunluktaki ve yaklaşık 25 mm çapında-ki geri dönüş hattında ise 14 bar’dır. Bu durumda, basınç kayıplarından dolayı sistemde oluşan teorik ısı yükü ise 69 bar (55 + 14), buda yaklaşık olarak 10.35 kW’dır. Yani, so-ğutma kapasitesinin 0.35 kW üzerinde bir ısı oluşmakta ve bu normal ısı yükü ile birleşerek, sistemin hararet yapması-na neden olmaktadır.

Hararete Engel Olmak Hidrolik sistemlerdeki hararet problemlerine engel ol-

manın iki yolu vardır: Isı yükünü azaltmak ya da ısı tüketi-mini çoğaltmak.

Hidrolik sistemlerde ısı tüketiminin başlıca kaynağı de-podur. Bu nedenle, ilk olarak yapılması gereken iş, tanktaki

yağ seviyesini kontrol etmek ve şayet düşükse doğru sevi-yeye tamamlamaktır. Ayrıca, tankın çevresindeki hava akı-şına engel olabilecek atık birikmesi veya kirlilik olmaması-na dikkat edilmelidir.

Soğutma sistemine dikkat edilmeli ve peteklerde tıka-nıklık olmamasına özen gösterilmelidir. Soğutma sisteminin kapasitesi, soğutma sıvısı ile soğutan havanın ya da su-yun, akış miktarı ile sıcaklığına bağlı olduğu için, devrede-ki tüm elemanların performansı incelenmeli, gerekirse de-ğiştirilmelidir.

Bir soğutma sisteminin performansı, kızılötesi sıcak-lık termometresi kullanılarak kolayca test edilebilir. Bunun için, soğutucuya giriş – çıkış sıcaklıkları ölçülmeli ve aşağı-

da verilen formülde değerler yerine konulmalıdır:

kW = L/min x ΔT °C

34.5

Bu formülde;

kW = soğutucunun ısı düşürme kapasitesi (Kilowatt ola-rak)

L/min = soğutucudan bir dakikada geçen debi mikta-rı (Litre olarak)

T ºC = soğutucuya giriş – çıkış sıcaklık farkı (Santigrad derece olarak)

Hidrolik sistemlerde ısı tüketiminin başlıca kaynağı depodur. Bu nedenle, ilk olarak yapılması gereken iş, tanktaki yağ seviyesini kontrol etmek ve şayet

düşükse doğru seviyeye tamamlamaktır.


Örnek: Giriş – çıkış sıcaklık farkı 4ºC derece ve debi-si 90 Litre/dak. olan bir soğutucunun 10 kW’lık ısı düşürme kapasitesi vardır. Bu sistemin besleme gücünün 100 kW olduğu düşünülürse, soğutucu bu besleme gücünün %10 kadarını tüketecektir. Şayet sistemde hararet oluşuyorsa, ya soğutma devresinde sorun vardır ya da dış hava ortam sıcaklığına göre yetersiz kapasitede bir soğutucu seçilmiş demektir.

Yine aynı sistemi ele alalım ve soğutucu giriş – çıkış sı-caklık farkının 10ºC derece olduğunu farz edelim. Aynı debi ile (90 Litre/dak.) soğutucunun tüketeceği güç 26 kW ola-caktır. Bu durumda, 100 kW’lık besleme gücünün %26’sını soğutucuda kaybolacaktır. Şayet sistemde hararet proble-mi oluşuyorsa, bu sistem verimliliğinin %74’ün altına düş-tüğünü gösterir.

Basınç Kaybı = IsıSistemdeki basınç kayıpları, kendini ısı olarak gösterir.

Herhangi bir elemanda normalden daha fazla iç kaçak olu-şursa, bu sistemdeki ısı yükünü artıracak ve hararete ne-den olacaktır. Bu gibi durumlarda, örneğin hidrolik silindir-deki basınç altındaki yağın piston keçelerinden sızması ya da yanlış değere ayarlanmış relif valfi gibi ısıya neden olan etkenin bulunması gerekir.

Kapalı devre hidrolik sistemlerdeki hararetin en yaygın nedeni, relif valflerin düşük değerlere ayarlanmış olmasıdır. Bir diğer neden ise, değişken debili hidrolik pompanın ba-sınç kompansatör valfinin ayarlanmış olduğu değere çok yakın bir değere relif valfinin set edilmesidir ki, buda pom-pa açısının sıfıra düşmeden yağı basmaya devam etmesi ve relifden geçerek ısı üretmesi anlamına gelir. Bunun çö-zümü içinse, kapalı merkezli hidrolik sistemlerdeki relifin, kompansatör ayar değerinin 250 PSI (17 bar) üzerindeki bir değere set edilmesidir.

Örnek: Bir kapalı merkez hidrolik devre şeması

Relif valf (RV), değişken debili hidrolik pompanın (PV) basınç kompansetör valfinden (PC) 250 PSI daha yüksek bir değere ayarlanmıştır.

Hidrolik sistemin yüksek hararetle çalıştırılmaya devam edilmesi, içten yanmalı motorun hararetli bir şekilde çalış-tırılması ile aynı sonucu doğuracaktır: Hasar kaçınılmaz-dır! Bu nedenle, bir hidrolik sistem hararet yapmaya başla-mışsa, derhal çalışma durdurulmalı, hararetin nedeni tespit edilmeli ve giderilmelidir.

Sistemdeki basınç kayıpları, kendini ısı olarak gösterir. Herhangi bir elemanda

normalden daha fazla iç kaçak oluşursa, bu sistemdeki ısı yükünü artıracak ve

hararete neden olacaktır.

28

30


Öncelikle yeni sistem kurulma aşamasında bazı detay-lara dikkat etmek ileride karşımıza çıkacak sorunları asga-ride tutabilmek açısından dikkat edilmesi gereken önemli bir konudur. Sistem belirlendiğinde, seçilecek ekipmanın kalitesi ve aksamlarının birbirine uyumlu olmaları işletme masraflarını asgariye indirecektir. Bant seçimi de en önem-li unsurlardan birisidir. Yapılan hesaplamalar sonucu tespit edilen bant cinsinden sonra tambur çaplarının belirlenmesi çok önemlidir. Bant hesabı yapıldıktan sonra seçilen banta göre tambur çapları belirlenmeli ve hız hesabı yapılmalıdır.


30

Ali Rıza SOYLU / Tema Lastik End. A.Ş.

Günümüzde yaygın bir kullanım alanı olan konveyör sistemlerinin sağlıklı çalışabilmesi için bakım, onarım ve kontrolün doğru yapılması çok önemlidir.

Konveyör Bantları

31


Örnek

EP 800 4 Kat Bant

Tahrik Tambur Çapı (A) : 630 mm.

Dönüş Tambur Çapı (B) : 500 mm.

Baskı (saptırma) Tambur Çapı (C) : 400 mm.

EP 800 5 Kat Bant

Tahrik Tambur Çapı (A) : 800 mm.

Dönüş Tambur Çapı (B) : 630 mm.

Baskı (saptırma) Tambur Çapı (C) : 500 mm.

Özellikle tekstil katlı bantlarda tambur çapları çok önemlidir, küçük tamburlarda çalıştırılan bantlarda kat ay-rışmaları kaçınılmazdır. Bantın içi görülemeyeceğinden arı-za ancak bant hizmet dışı kaldığında görülebilir. Bantın ge-niş veya dar olması tambur çaplarında değişikliğe neden oluşturmaz.

Sağlıklı bir bant kullanımı için kademeli ekleme (sıcak veya soğuk ekleme) uygulaması çok önemlidir. Sağlıklı bir ekleme yapıldığında bantın temizlenebilmesi için kullanıla-cak sıyırıcı ekipmanlarının işlevleri ve alternatifleri çoğala-caktır. Perçin, klips gibi eklemelerde temizleme asgariye iner ve bant ömrü kısalır, bu aynı zamanda iş kaybı demek-tir. Kademeli ekleme yapmanın mümkün olmadığı yerlerde bu tip ekleme tercih edilebilir, diğer koşullarda geçici çö-züm olduğu unutulmamalıdır.

32


Seçilecek bantın kaliteli olması çok önemlidir, ancak bantın kullanım yerine göre tespit edilmesi gerekmektedir, kullanım şartlarına göre aşınma, ısı ve yağ gibi sistemde ta-şınan malzemeye göre bant seçilmelidir.

Sistemin çalışması esnasında bantta meydana gelebi-lecek hasarları iki ana guruba ayırmak gereklidir. Birincisi sitem geometrisinin düzgün olmayışı; bu durumda bant ke-narları hasar görecektir.

Bantın orta kısımları hasar gördüğünde ise sistem kirli-liği meydana gelmiştir veya dışarıdan sistemin üzerine ya-bancı malzeme düşmüştür. Ölçüler dahilinde bu tip hasar-ların tamiri de mümkündür. Düzgün yapılmayan ek yeri ha-sarları bu konunun dışında tutulmalıdır.

34


Sitemin düzenli çalışabilmesi için tamburların kaplan-ması gereklidir, tahrik tamburları genelde “baklava” desen tabir edilen kauçukla kaplanmalı, diğer tüm tamburlar düz tip kauçukla kaplanmalıdır. Kaplanmış tamburlarla çalışan bir sistemde patinaj oluşmaz. Kaplama, aynı zamanda hem elektrik tasarrufu sağlayacağı gibi patinaj sonucunda istenmeyen bant aşınmalarını da engeller. Patinajın çok so-run olabileceği yerlerde tahrik tamburlarının seramikli kau-çukla kaplanması önemlidir.

Havada Beton Sıcak

36


Globalleşen Dünya’da Afrika’daki ve Arap Yarımadası’ndaki ülkelerin giderek önem kazanması, dünyadaki önemli inşaat fir-malarının dikkatini bu bölgelere çekmiştir. Artan inşaat faaliyet-lerinde belli bir beton kalite standardını yakalamak için, fir-maların özellikle bölgedeki sıcak hava koşullarına dikkat et-meleri gerekmektedir. Sıcak hava koşulları kısaca; 3 gün-lük hava sıcaklığı ortalamasının 30°C’nin üzerinde olma-sı, düşük bağıl nem yüzdesi, hızlı esen rüzgârlar ve güneş radyasyonu ortamlarının biri ya da birkaçının bir arada bu-lunduğu durumlar olarak tanımlanabilir. Sözkonusu koşulla-rın betonun üretimini, yerleştirilmesini ve betonun tüm özel-liklerini olumsuz etkilediği bilinmektedir.

Sıcak Hava Koşullarının Betonun Özelliklerine EtkileriHava sıcaklığının fazla olması beton içindeki suyun bu-

harlaşmasına, betonun kıvamının ve işlenebilirliğinin azal-masına, reaksiyon için gerekli şartların sağlanamamasın-dan dolayı dayanım kaybına, betonun dökümünde, yerleş-tirilmesinde, vibrasyonunda ve bitirilmesinde zorluklara, beton yüzeyinde daha fazla çatlaklar oluşup betonun geçi-rimsiz olmasına neden olur.

Suyun buharlaşmasını yüksek sıcaklık, rüzgâr ve bağıl nem etkiler.

Erol AKCAN / Genel Müdür Yardımcısı / Meka Beton Santralleri

37


Hava sıcaklığı arttıkça;

• Su ihtiyacı artar.

• Kıvam düşer.

• Erken dayanım artar. 28. gün dayanımı düşer.

• Beton yüzeyinde rötre (plastik büzülme) çatlakları daha çok oluşur. Bu da betonu geçirimsiz yapar.

• Beton yüzeyindeki su hemen buharlaşacağı için hız-lı priz alır ve dayanımsız olur.

Şantiyede taze betona, kıvamını artırmak için su eklendiğinde;

• Su/çimento oranı artar ve beton dayanımı düşer.

• Geçirgenlik artar.

• Beton yüzey görüntüsü bozulur.

• Dayanıklılık düşer.

Sıcak Hava Koşullarında Beton Yapımı ve Yer-leştirilmesi için Uygun Olan Beton SıcaklığıBetonda bulunması gereken sıcaklığın üst sınırı olarak

kabul edilebilecek bir değer, yapının tipine ve çevre ko-şullarına bağlı olarak değişebilmektedir. Üst sınır sayılabi-lecek bir sıcaklığa sahip olarak yapılan ve yerleştirilen bir beton herhangi bir uygulama için ideal sonuçlar verirken, bir başka uygulama için farklı sonuçlar verebilmektedir. Bu nedenle betonda bulunması gereken sıcaklığın üst sınırını kesin olarak belirtmek doğru değildir.

Hava sıcaklığının +5°C ’nin üstünde olduğu ortamlarda beton sıcaklığının 10°C-20°C arasında olması ideal olarak ka-bul edilir; ama bunu her zaman sağlayabilmek mümkün de-ğildir. Beton sıcaklığı TS EN 206-1 standardına göre en düşük +5°C olmalıdır. Beton sıcaklığının bu standartta üst limiti olma-sa da 32 °C’ nin (ASTM C 94) üstünde olmaması tercih edilir.

Sıcak Hava Koşullarında Alınması Gereken ÖnlemlerSıcak hava koşullarının olumsuz etkilerini azaltabilmek

amacıyla, bu koşullarda üretilecek betonlar için alınması gereken önlemler şöyledir;

• Agrega gölgede stoklanmalıdır.

• Agregalara, düzenli olarak su püskürtülerek sıcaklık-ları düşürülmelidir.

• Su yalıtımı olan beyaz renkli tanklarda ve mümkün ise yer altında saklanmalıdır.

• Beton karışım suyuna buz parçaları eklenmeli ya da su sıvı nitrojen ile soğutulmalıdır.

• Çimento stoktan kullanılmalıdır.

• Hidratasyon ısısı düşük çimento kullanılmalıdır.

• Çimento dozajı kontrollü olarak dayanım ve dayanık-lılık kriterlerini sağlayacak şekilde bir miktar azaltılmalıdır.

• Taşıma esnasında kaybolacak olan su hesaplanıp reçete ona göre revize edilmelidir.

• Akışkanlaştırıcı ve priz geciktirici kimyasal katkılar kullanılmalıdır.

• Agreganın su emmesi doğru tespit edilip karışım di-zaynı buna göre hazırlanmalıdır.

Sıcak Hava Koşullarında Beton Taşınırken Alınması Gereken Önlemler • Hazır beton gitmesi gereken yere zamanında gitmelidir.

• Transmikser devri yüksek olmamalıdır.

• Teslim yerine en kısa mesafeden gidilmelidir.

• Kuru sistem tercih edilebilir.

Sıcak Hava Koşullarında Beton Dökülmeden Önce Alınması Gereken Önlemler • Beton dökülecek zemin ıslatılıp suya doygun hale

getirilir. Bu sayede taze betondaki suyun zemince emilmesi engellenir.

• Kalıplar ve donatılar nemlendirilir.

• Aşırı rüzgar var ise döküm yeri etrafına rüzgar kırıcı yerlestirilebilir.

• Gölgelik kullanılarak beton güneş ışığından korunabilir.

• Tüm isçiler ve gerekli ekipmanlar beton dökümü için hazır olmalıdır.

• Gün içinde sıcaklığın azaldığı saatlerde beton dökü-mü yapılmalıdır.

37

Resim 1: Zeminin nemlendirilmesi

Resim 2: Sislendirme(fogging) ile hem hava sogutulur hem de bağıl nem artar.

38


Sıcak Hava Koşullarında Beton Dökümünde Alınması Gereken Önlemler • Beton sıcaklığı sürekli olarak kontrol edilmelidir.

• Aşırı vibrasyon yapılmamalıdır.

• Döküm en kısa sürede gerçekleştirilmelidir.

• Bitirme işlemi yüzeyde terleyen su kalmayınca he-men yapılmalıdır.

Sıcak Hava Koşullarında Beton BakımıBetonun bakımı bir başka deyişle betonun kürü, beton

yerleştirildikten sonra veya beton ürünlerinin imalatından sonra oluşabilecek su kaybını engellemek ve hidratasyon reaksiyonlarının uygun şekilde ve zamanda gerçekleşme-sini sağlamaktır. Çimento hidratasyonu günlerce, haftalar-ca hatta aylarca sürer. Hidratasyon reaksiyonunun devamı için yeterli miktarda su ve sıcaklık gerekmektedir. Bu koşul-lar sağlanamadığı takdirde betondan beklenen dayanım ve dayanıklılık (durabilite) elde edilemez.

Betonun terlemesi ile kaybolan suyun betona geriden kazandırılması ya da terlemenin olabildiğince düşük sevi-yede gerçekleşmesi için üç yol izlenir:

• Su geçirmeyen(naylon-polietilen) bir tabaka ile be-ton yüzeyi kapatılır

• Sürekli olarak betonun yüzeyinin nemli kalması sağ-lanır. Genelde hortum yada mekanik spreyleme sis-temi ile su dökülür ya da su göleti oluşturulur.

• Kimyasal kür katkıları kullanılır.

Sıcak Hava Koşullarında MEKA Beton Santralleri’nin UygulamalarıMEKA, sıcak hava koşullarının egemen olduğu bölge-

lerde yıllardan beri süregelen tecrübesiyle en kaliteli ve ve-rimli üretimi yapmak adına santrallerine buz santrali ve su soğutma sistemi entegrasyonu imkanı sunmaktadır. Buz santrali entegrasyonu sayesinde reçetede kullanılması ön-görülen su miktarının bir kısmı buz ile karşılanabilir. Su so-ğutma sistemlerinde ise +4°C dereceye kadar soğuk su karışıma ilave edilebilmektedir.

MEKA, her iki sistem için de otomasyon sistemini ba-şarıyla adapte edebilmektedir. Buz santrallerinde üretilen buz, MEKA helezonlarıyla buz tartım ünitesine taşınır. Beto-nun sağlıklı şekilde soğutulması için tartım ünitesine aktar-ma bandına kademeli olarak boşaltılmakta, agrega aktar-ma bandında ilerlerken soğutma başlamaktadır.

Kaynaklar:

• ACI Committee 305, Hot-Weather Concerting, ACI 305R-99 American Concrete Instute, Farmington Hills, Michigan, 1999

• Cooling Ready Mixed Concrete, Publication No:106 trc. TÜRKİYE HAZIR BETON BİRLİĞİ –Teknik Ofis İnş.Yük.Müh, Tümer AKAKIN – İnş.Müh. Yasin ENGİN,(1998).

• Erdoğan, Turhan Y., Beton, ODTÜ Yayıncılık, Ankara 2010.

• ACI Committee 308, Standart Specification for Curing Concrate, ACI 308.1-98, American Concrate Institute, Far-mington Hills, Michigan, 1998

• Sıcak Havada Beton, Hazır Beton Dergisi 69. Sayı, 65. Sayfa Şekil 1:Kür Uygulamalarında Nem ve Sıcaklığın Etkisi

Resim 3: Katar’daki bir MEKA Beton Santrali’nden buz sistemi uygulaması


40

Kaynak Hortumlarındaki

Geri TepmeleriOksijen-Asetilen

Kaynak sektöründe hakim kaygılardan biri, bir oksijen-asetilen (oksiasetilen) geri tepme tepkisi-

nin bir kaynak hortumunun içine yayılarak oksijen-asetilen parlamasına ve hızlı toplanma basıncın-

dan dolayı patlamaya neden olmasıdır. Tanık olu-nan bir kaynak hortumu yangını hangi şartlar al-tında kaynak hortumlarının içerisinde patlamala-

rın olacağını ve hangi kaynak hortumlarının bu du-rumlara maruz kaldığında patlayacağını göste-

ren testle sonuçlanmıştır. Bu yazı kaynak hortumu yangını gözlemini, geri tepme tepkilerini oluştu-

ran şartları ve kazanın yeniden yapılması sırasında sıradan kaynak hortumlarının içindeki parlama-patlama geçişinin özelliklerini görmek amacıy-

la ortaya konan analitik çalışmaları bildirmektedir. Bu yazı aynı zamanda geri tepme patlamalarından

kaynaklanan hortum yarılmalarına özgün fiziksel ve kimyasal kriterleri sunmaktadır.

Victor Ekipmanları Şirketi 1913 de L. W. Stettner tarafından kuruldu. Aslen kaynakçı olan Stettner, bir kaynak kazasında bir gözünü kaybetti ve ondan sonra daha güvenli kaynak ekipmanları tasarlamak için çalışmalara girdi. Tasarladığı kaynak ve kesme torçları ve gaz regülatörleri kısa zamanda kabul gör-dü ve Victor Oksi-Asetilen Kaynak Ekipmanları Şirketi süratle büyüdü. Victor mühendisleri bu makaleyi Stettner’in vurgulamış olduğu güvenlik ruhu ile kaleme aldılar.

VICTOR, Türkiye'de ÖZENSAN A.Ş. Tarafından temsil edilmektedir.

Newton, BE; Pryor, D; Chiffoleau, GJA; Beeson, H

41


Yazarlar bir operatörün ciddi şekilde yanmasıyla sonuçlanan bir oksiasetilen kaynak hortumu patlamasını araştırmışlardır. Kay-nak hortumu ticari bir kaynak torçuyla ve ısıtma uçlu bir karıştırma ekipmanıyla kullanıldığı sırada meydana gelmiştir. Yangın, operatör hem oksijen hem de asetilen regülatörünü 15 psig değerine ayarla-yıp torçu yakmaya çalıştığı esnada meydana gelmiştir. Kendi ifade-sine göre asetilen akışını başlatmak için torç sapının üzerindeki ase-tilen iğne valfini açmış ve asetilen akışını normal olarak torçun ucun-da yakmıştır. Torç üzerindeki oksijen iğne valfini açmaya başladığın-da bir “pop” sesi duymuş ve alev çıktığını görmüş, bunun üzerine iki iğne valfini de kapatmıştır. Daha sonra asetilen iğne valfini tekrar aç-mış ve asetilen akışını torçun ucunda tekrar yakmıştır. Oksijen iğne valfini ikinci kez açmaya başladığında ateş büyük bir gürültüyle ye-niden torç ucundan içeri girmiştir. Asetilen kaynağı hortumu anında yarılarak operatörün ciddi ölçüde yaralanmasına sebep olan açık asetilen ateşi başlamıştır.

Kaynak hortumunun ve patlayan asetilen hortumunun (Şekil 1 ve 2) incelenmesi sonucunda asetilen kaynağı hortumunun torç sapı bağlantısına doğru yaklaşık 48.3 cm (19 inç) yarıldığını görülmüş-tür. Araştırmaya göre hortum yarıldıktan sonra bir asetilen-hava alevi hortumun yarılmış olan kısmından başlayarak hortumun torça, ase-tilen akışının olduğu tarafa doğru olan kısmını kesmiştir. Şekil 2’de gösterilen fotoğrafta kaynak hortumunun üzerindeki yarık yakından görülmektedir. Hortumun yarılmış kısmı ile ilk yarılmadan sonra ya-nan kısmı arasında gözle görülür bir fark vardır.

Bu yazı forensik yeniden yapmanın detaylarını tartışmaktan kaçı-nırken, kaynak hortumları içindeki geri tepme tepkilerini değerlendir-mek için gerçekleştirilen test ve tutuşma olayının karakteristik özel-likleri oksiasetilen geri tepmesi sonucu oluşan kaynak hortumu ya-rıklarının daya iyi anlaşılması için sunulmuştur.

1. Newton, BE; Başkan Yardımcısı, R&D, Wendell Hull and Asso-ciates INC, 1020 S. Main, Las Cruces, NM 88005.

2. Pryor, D; Baş Mühendis, Victor Equipment Company, Denton, TX.

3. Chiffoleau, GJA; Test Tesisi Müdürü, Wendell Hull and Associ-ates INC, 1020 S. Main, Las Cruces, NM 88005.

4. Beeson, H; NASA-WSTF,Laboratuar Şef Yardımcısı, Las Cru-ces, NM.

Şekil 1. Torçun ve kaynak hortumunun fotoğrafı (yarılan yer belirtilmiştir).

42


Arka PlanAraştırmacılar bir kaynak hortumu burada bahsedilenle

(Şekil 1 ve 2) benzer bir biçimde yarıldığında oluşan hata-yı açıklamak için geri tepme tepkisi denilen bir olaya dikkat çekmektedirler. Tutulan geri tepme olarak da bilinen geri tepme torçun ucundaki alevin torçun içine girerek torçun gaz karıştırıcısında yanmaya devam etmesini anlatmak için kullanılmaktadır. Ancak, geri tepme aynı zamanda alevin torçtan tamamen içeri girerek gaz tedarik hortumlarının bi-rinin içine girmesini anlatmak için de kullanılmaktadır. Geri tepme teriminin bu kafa karıştırıcı kullanımları ve ateş tep-mesi ve tutulan ateş tepmesi gibi diğer terimlerle bir arada kullanılması yüzünden bu terimlerle neyin anlatıldığına ka-rar vermek çoğunlukla zordur.

Anlatımın anlaşılabilir olması için bu yazıda yazar oksia-setilen ekipman içinde ortaya çıkabilecek bu üç çeşit olayı birbirinden ayıran Broden et al [1] içinde yer alan tanımları tercih etmiştir. Bu tanımlar aşağıdaki gibidir:

Ateş tepmesi - “Ateş tepmesi torçun içine keskin bir patlamayla (pop) dönen alevi anlatmaktadır. Alev söndü-rülür ya da nozul ucunda yeniden yakılır.” Bu durum Şekil 3’te gösterilmiştir.

Tutulan ateş tepmesi – “Tutulan ateş tepmesinde alev torçtan içeri girerek karıştırıcının içinde, genelde karışım noktasında yanmaya devam eder.”

Tutulan ateş tepmesinin özelliği bir ilk patlama (ateş tepmesi) ve ardından devam eden yanmadan gelen ıslığa benzer sestir. Bu durum Şekil 4’te gösterilmiştir.

Geri tepme – “Geri tepme alevin yanarak torçun için-den gaz kaynağına (hortuma) geri dönmesidir. Geri tep-menin temel nedeni geri akış, yani oksijenin asetilen hor-tumunun içinde girerek orada patlayıcı bir karışım oluşma-sıdır. Bu karışım daha sonra torç yakıldığında oluşan ateş tepmesiyle yanabilir. Normalde, bir kaynak hortumuna geri tepme sadece çok istisnai durumlarda olur. Tecrübeler so-nunda anlaşılmıştır ki, aşağıdakiler dahil birçok gerekli ko-şul oluşmalıdır:

Şekil 2. İlk yarılmanın ve hortumun devam eden yanığının yakından görünümü

Tablo 1. Fazla basınç hesapları

Tepkenler %YakıtYanma kPa (psia)

CJ Patlama kPa (psia)

Oksijen-asetilen 24.56 3024,9 (438,7) 5985 (867.8)

Oksijen-asetilen 44.83 4098.9 (594.3) 8115 (1176.7)

44


1. Oksijen hortumunun içine aseti-len ya da asetilen hortumunun içi-ne oksijen girmesi gibi bir geri gaz akışı olmalıdır.

2. Bir geri akış oluşması için, gaz ba-sınçlarından birinin diğerinden daha yüksek olması gerekir. Ba-sınçlar arasındaki fark ne kadar büyük olursa, diğer uygun koşullar da sağlandığında geri akış o kadar muhtemel olur.

3. Torçta geri basınç oluşturup ters akışa sebep olmak için karıştırıcı birim yönünde gaz akışında bir bo-zulma olmalıdır (yani torç ucunu tı-kayan bir cüruf, çalışılan malzeme-ye bastırılması sonucu torç ucun-dan akışın kısıtlanması, vs.).

4. İki iğne valf de açık olmalı ve torç kontrol valfleri bulunmamalı ya da bozuk olmalıdır ki diğer koşullar oluşmuşsa gazların biri diğer hor-tumdan içeri girebilsin.

5. Yakıt ve oksijen gazları yeterli öl-çüde karışmalıdır, böylece torçtan hortumun içine giren alevi yönlen-dirmek için gerekli alev alan gaz oluşur. Bir alevin torçtan hortum-ların birinin içine doğru yayılma-sı için bir geri tepme tutucusunun olmaması gerekir yoksa alev yayıl-ması gerçekleşmez.

6. Yanmadan patlamaya geçiş hor-tumun içinde olursa hortum alevin hızlanmasından dolayı oluşan şok dalgası yüzünden yarılabilir. Yok-sa tecrübeler gösteriyor ki kaynak hortumları bir yanmayı emebilecek kadar kuvvetlidir ancak patlamay-la ortaya çıkan enerji salınımı yük-sekse (yüksek basınçla başlamış-sa) hortum yarılabilir. Patlama, çok özel bir yanma olayıdır ve sadece belli şartlar altında gerçekleşir.

Geri tepme tepkisinin önemli safhala-rı Şekil 5 ile gösterilmiştir.

Şekil 3. Torç ateş tepmesinin grafik çizimi

Ateş tepmesi

Şekil 4. Torç tutulan ateş tepmesinin grafik çizimi

Tutulan Ateş tepmesi

Şekil 5. Geri tepme parçaları

Ters Akış

Geri Tepme

48


Açıkçası bu yasa üzerinde epeyce bir yazı ve gö-rüş yazıldı şimdiye kadar, ancak meslek odaları ve ta-bipler birliği ile devlet ayrışmış durumdadır… 6331 sayılı yasa Türkiye’de yaklaşık 22 milyon insanı yani, özel sektör ve kamu işyerlerinin tamamını, dolayısıy-la işçi-memur herkes (basın ve deniz çalışanları da-hil) yasa kapsamındadır, kamu kurumlarında İSG kap-samında çalışanları doğrudan ilgilendirmektedir (sa-dece güvenlik güçleri, afet ve acil durum birimleri, ev hizmetleriyle esnaf işyerleri yasa dışında kalacak, an-cak yanında işçi çalıştıran esnaf da yasa kapsamında sayılacaktır…). Dolayısıyla, yasa metninin her bir mad-de ve fıkraları oldukça detaylı anlam içermektedir. Bu açıdan baktığımızda da, önümüzdeki günlerde çıka-cak olan yasa ile ilgili yönetmelikler ve yönergeler so-nucu, kanun yapıcı neler düşündüğünü daha açık ve net bir şekilde ortaya koyacaktır.

Türkiye olarak yılda ortalama 80 bin iş kazasında yakla-şık 1000 vatandaşımızı kaybetmekteyiz ve yeni İSG yasa-sı, ile AB üyelik sürecinde de bir engel bu yasayla aşılmış olacaktır. Böylece, işyerleri, yapılan işin tehlike derecesine göre Çok Tehlikeli, Tehlikeli ve Az Tehlikeli olarak üç sınıfa ayrılıyor. Çok tehlikeli işyerlerinde (A) sınıfı, tehlikeli işyer-lerinde (B) sınıfı, az tehlikeli işyerlerinde (C) sınıfı belgeye sahip iş güvenliği uzmanı çalıştırılacak. Ayrıca bütün tehli-ke sınıflarındaki işyerleri işyeri hekimi istihdam edecektir.

Şu anki uygulamada, sanayiden sayılan ve 50'den faz-la işçi çalıştıran işverenler iş güvenliği uzmanı ve işyeri he-kimi çalıştırmak zorunda. İsteyen işveren bu hizmetleri dı-şarıdan da alabiliyor. Fakat yeni İSG yasasına göre, 50 işçi sınırı kaldırılmakta ve bütün işyerleri için iş güvenliği uzma-nı ve işyeri hekimi zorunlu hale gelmektedir. Yani üç işçi ça-lıştıran bir işyeri dahi bir iş güvenliği uzmanı ile işyeri heki-minden hizmet alacaktır.


48

Yeni 6331 Sayılı İSG Yasası Üzerine Teknik DeğerlendirmelerErkin GÜLER / Makina Mühendisi, ISO 9001-ISO14001-OHSAS18001-TURQUM Baş Denetçisi

49


İş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi çalıştırma ya da dı-şarıdan hizmet alma şartı; çok tehlikeli sınıfta yer alan işyer-lerinden 10 çalışandan az kişinin istihdam edildiği işyerle-rinde yasanın yayım tarihinden iki yıl sonra, 10 kişiden az çalışanın olduğu tehlikeli ve az tehlikeli işyerleri için yasa-nın yayım tarihinden üç yıl sonra, 10 ve daha fazla çalışanı olan işyerlerinden tüm tehlike sınıfları için yasanın yayım ta-rihinden bir yıl sonra başlayacak. Bu geçiş sürecinde, tüm işyerleri için ihtiyaç duyulacak iş güvenliği uzmanı ile işye-ri hekimleri belgelendirilecek olduğu ifade edilmesine kar-şın, işverenler, bütün işyerlerine yetecek kadar iş güvenli-ği uzmanı ve işyeri hekiminin sağlanamayacağı konusunda endişe etmektedir…

Diğer taraftan, yeni İSG yasasıyla birlikte, mesleki eği-tim gerektiren işlerde, eğitim belgesi olmayan kişiler çalıştı-rılamayacak ve işverenlerin bu konuda sıkıntı yaşamaması için, önümüzdeki süreçte mesleki eğitim ve yetiştirme kurs-larının hız kazanması gerekmektedir.

Ancak, şu konu da çok önemlidir, yasa ihlalleri cezalan-dırılırken tedbirli olan işverenlerin ise ödüllendirilmemekte olması oldukça çarpıcıdır.

Evet, yeni 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu üzerine konuşmaya, eleştirmeye ve öneri getirmeye devam edeceğimiz şimdiden görülmektedir. Bu nedenden dolayı, orijinal yasa metnini şu şekilde sunmak istemekteyim, der-gimizin devam eden bir sonraki sayısında da, yasanın ka-rakteristik olarak çalışandan ve işverenden neler beklediği üzerine daha detaylı duracağım…

İş Sağlığı ve Güvenliği KanunuKanun No: 6331

Kabul Tarihi: 20/6/2012

Birinci Bölüm

Amaç, Kapsam ve TanımlarAmaç

MADDE 1- (1) Bu Kanunun amacı; işyerlerinde iş sağlı-ğı ve güvenliğinin sağlanması ve mevcut sağlık ve güvenlik şartlarının iyileştirilmesi için işveren ve çalışanların görev, yetki, sorumluluk, hak ve yükümlülüklerini düzenlemektir.

Kapsam ve istisnalar

MADDE 2- (1) Bu Kanun; kamu ve özel sektöre ait bü-tün işlere ve işyerlerine, bu işyerlerinin işverenleri ile işve-ren vekillerine, çırak ve stajyerler de dâhil olmak üzere tüm çalışanlarına faaliyet konularına bakılmaksızın uygulanır.

(2) Ancak aşağıda belirtilen faaliyetler ve kişiler hakkın-da bu Kanun hükümleri uygulanmaz:

a) Fabrika, bakım merkezi, dikimevi ve benzeri işyerle-rindekiler hariç Türk Silahlı Kuvvetleri, genel kolluk kuvvetleri ve Milli İstihbarat Teşkilatı Müsteşarlığının faaliyetleri.

b) Afet ve acil durum birimlerinin müdahale faaliyetleri.

c) Ev hizmetleri.

ç) Çalışan istihdam etmeksizin kendi nam ve hesabına mal ve hizmet üretimi yapanlar.

d) Hükümlü ve tutuklulara yönelik infaz hizmetleri sıra-sında, iyileştirme kapsamında yapılan işyurdu, eği-tim, güvenlik ve meslek edindirme faaliyetleri.

Tanımlar

MADDE 3- (1) Bu Kanunun uygulanmasında;

a) Bakanlık: Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığını,

b) Çalışan: Kendi özel kanunlarındaki statülerine bakıl-maksızın kamu veya özel işyerlerinde istihdam edi-len gerçek kişiyi,

c) Çalışan temsilcisi: İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili ça-lışmalara katılma, çalışmaları izleme, tedbir alınması-nı isteme, tekliflerde bulunma ve benzeri konularda çalışanları temsil etmeye yetkili çalışanı,

ç) Destek elemanı: Asli görevinin yanında iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili önleme, koruma, tahliye, yangınla mücadele, ilk yardım ve benzeri konularda özel ola-rak görevlendirilmiş uygun donanım ve yeterli eğiti-me sahip kişiyi,

d) Eğitim kurumu: İş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi ve diğer sağlık personelinin eğitimlerini vermek üzere Bakanlıkça yetkilendirilen kamu kurum ve kuruluşla-rını, üniversiteleri ve Türk Ticaret Kanununa göre fa-aliyet gösteren şirketler tarafından kurulan müesse-seleri,

e) Genç çalışan: Onbeş yaşını bitirmiş ancak onsekiz yaşını doldurmamış çalışanı,

f) İş güvenliği uzmanı: İş sağlığı ve güvenliği alanında görev yapmak üzere Bakanlıkça yetkilendirilmiş, iş güvenliği uzmanlığı belgesine sahip mühendis, mi-mar veya teknik elemanı,

g) İş kazası: İşyerinde veya işin yürütümü nedeniyle meydana gelen, ölüme sebebiyet veren veya vücut bütünlüğünü ruhen ya da bedenen özre uğratan ola-yı,

ğ) İşveren: Çalışan istihdam eden gerçek veya tüzel kişi yahut tüzel kişiliği olmayan kurum ve kuruluşları,

h) İşyeri: Mal veya hizmet üretmek amacıyla maddi olan ve olmayan unsurlar ile çalışanın birlikte örgüt-

50


lendiği, işverenin işyerinde ürettiği mal veya hizmet ile nitelik yönünden bağlılığı bulunan ve aynı yöne-tim altında örgütlenen işyerine bağlı yerler ile din-lenme, çocuk emzirme, yemek, uyku, yıkanma, mu-ayene ve bakım, beden ve mesleki eğitim yerleri ve avlu gibi diğer eklentiler ve araçları da içeren orga-nizasyonu,

ı) İşyeri hekimi: İş sağlığı ve güvenliği alanında gö-rev yapmak üzere Bakanlıkça yetkilendirilmiş, işye-ri hekimliği belgesine sahip hekimi,

i) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi: İşyerinde iş sağlı-ğı ve güvenliği hizmetlerini yürütmek üzere kurulan, gerekli donanım ve personele sahip olan birimi,

j) Konsey: Ulusal İş Sağlığı ve Güvenliği Konseyini,

k) Kurul: İş sağlığı ve güvenliği kurulunu,

1) Meslek hastalığı: Mesleki risklere maruziyet sonucu ortaya çıkan hastalığı,

m) Ortak sağlık ve güvenlik birimi: Kamu kurum ve ku-ruluşları, organize sanayi bölgeleri ile Türk Ticaret Kanununa göre faaliyet gösteren şirketler tarafın-dan, işyerlerine iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini sunmak üzere kurulan gerekli donanım ve perso-nele sahip olan ve Bakanlıkça yetkilendirilen birimi,

n) Önleme: İşyerinde yürütülen işlerin bütün safhala-rında iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili riskleri ortadan kaldırmak veya azaltmak için planlanan ve alınan tedbirlerin tümünü,

o) Risk: Tehlikeden kaynaklanacak kayıp, yaralanma ya da başka zararlı sonuç meydana gelme ihtima-lini,

ö) Risk değerlendirmesi: İşyerinde var olan ya da dı-şarıdan gelebilecek tehlikelerin belirlenmesi, bu tehlikelerin riske dönüşmesine yol açan faktörler ile tehlikelerden kaynaklanan risklerin analiz edilerek derecelendirilmesi ve kontrol tedbirlerinin kararlaş-tırılması amacıyla yapılması gerekli çalışmaları,

p) Tehlike: İşyerinde var olan ya da dışarıdan gele-bilecek, çalışanı veya işyerini etkileyebilecek zarar veya hasar verme potansiyelini,

r) Tehlike sınıfı: İş sağlığı ve güvenliği açısından, yapı-lan işin özelliği, işin her safhasında kullanılan veya ortaya çıkan maddeler, iş ekipmanı, üretim yöntem ve şekilleri, çalışma ortam ve şartları ile ilgili diğer hususlar dikkate alınarak işyeri için belirlenen tehli-ke grubunu,

s) Teknik eleman: Teknik öğretmen, fizikçi ve kimya-ger unvanına sahip olanlar ile üniversitelerin iş sağ-lığı ve güvenliği programı mezunlarını,

ş) İşyeri hemşiresi: 25/2/1954 tarihli ve 6283 sayı-lı Hemşirelik Kanununa göre hemşirelik mesleğini icra etmeye yetkili, iş sağlığı ve güvenliği alanında görev yapmak üzere Bakanlıkça yetkilendirilmiş iş-yeri hemşireliği belgesine sahip hemşire/sağlık me-murunu,

ifade eder.

(2) İşveren adına hareket eden, işin ve işyerinin yöne-timinde görev alan işveren vekilleri, bu Kanunun uygulan-ması bakımından işveren sayılır.

İkinci Bölüm

İşveren ile Çalışanların Görev, Yetki ve Yükümlülükleriİşverenin genel yükümlülüğü

MADDE 4- (1) İşveren, çalışanların işle ilgili sağlık ve güvenliğini sağlamakla yükümlü olup bu çerçevede;

a) Mesleki risklerin önlenmesi, eğitim ve bilgi verilmesi dâhil her türlü tedbirin alınması, organizasyonun ya-pılması, gerekli araç ve gereçlerin sağlanması, sağ-lık ve güvenlik tedbirlerinin değişen şartlara uygun hale getirilmesi ve mevcut durumun iyileştirilmesi için çalışmalar yapar.

b) İşyerinde alınan iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerine uyulup uyulmadığını izler, denetler ve uygunsuzluk-ların giderilmesini sağlar.

c) Risk değerlendirmesi yapar veya yaptırır.

ç) Çalışana görev verirken, çalışanın sağlık ve güvenlik yönünden işe uygunluğunu göz önüne alır.

d) Yeterli bilgi ve talimat verilenler dışındaki çalışanların hayati ve özel tehlike bulunan yerlere girmemesi için gerekli tedbirleri alır.

(2) İşyeri dışındaki uzman kişi ve kuruluşlardan hizmet alınması, işverenin sorumluluklarını ortadan kaldırmaz.

(3) Çalışanların iş sağlığı ve güvenliği alanındaki yü-kümlülükleri, işverenin sorumluluklarını etkilemez.

(4) İşveren, iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerinin maliyeti-ni çalışanlara yansıtamaz.

Risklerden korunma ilkeleri

MADDE 5- (1) İşverenin yükümlülüklerinin yerine getiril-mesinde aşağıdaki ilkeler göz önünde bulundurulur:

a) Risklerden kaçınmak.

b) Kaçınılması mümkün olmayan riskleri analiz etmek.

c) Risklerle kaynağında mücadele etmek.

ç) İşin kişilere uygun hale getirilmesi için işyerlerinin tasa-rımı ile iş ekipmanı, çalışma şekli ve üretim metotlarının

51


seçiminde özen göstermek, özellikle tekdüze çalışma ve üretim temposunun sağlık ve güvenliğe olumsuz et-kilerini önlemek, önlenemiyor ise en aza indirmek.

d) Teknik gelişmelere uyum sağlamak.

e) Tehlikeli olanı, tehlikesiz veya daha az tehlikeli olan-la değiştirmek.

f) Teknoloji, iş organizasyonu, çalışma şartları, sosyal ilişkiler ve çalışma ortamı ile ilgili faktörlerin etkilerini kapsayan tutarlı ve genel bir önleme politikası geliş-tirmek.

g) Toplu korunma tedbirlerine, kişisel korunma tedbirle-rine göre öncelik vermek.

ğ) Çalışanlara uygun talimatlar vermek.

İş sağlığı ve güvenliği hizmetleri

MADDE 6- (1) Mesleki risklerin önlenmesi ve bu risk-lerden korunulmasına yönelik çalışmaları da kapsayacak, iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin sunulması için işveren;

a) Çalışanları arasından iş güvenliği uzmanı, işyeri he-kimi ve diğer sağlık personeli görevlendirir. Çalışan-ları arasında belirlenen niteliklere sahip personel bu-lunmaması hâlinde, bu hizmetin tamamını veya bir kısmını ortak sağlık ve güvenlik birimlerinden hizmet alarak yerine getirebilir. Ancak belirlenen niteliklere ve gerekli belgeye sahip olması hâlinde, tehlike sını-fı ve çalışan sayısı dikkate alınarak, bu hizmetin yeri-ne getirilmesini kendisi üstlenebilir.

b) Görevlendirdikleri kişi veya hizmet aldığı kurum ve kuruluşların görevlerini yerine getirmeleri amacıyla araç, gereç, mekân ve zaman gibi gerekli bütün ihti-yaçlarını karşılar.

c) İşyerinde sağlık ve güvenlik hizmetlerini yürütenler arasında iş birliği ve koordinasyonu sağlar.

ç) Görevlendirdikleri kişi veya hizmet aldığı kurum ve kuruluşlar tarafından iş sağlığı ve güvenliği ile ilgi-li mevzuata uygun olan ve yazılı olarak bildirilen ted-birleri yerine getirir.

d) Çalışanların sağlık ve güvenliğini etkilediği bilinen veya etkilemesi muhtemel konular hakkında; görev-lendirdikleri kişi veya hizmet aldığı kurum ve kuru-luşları, başka işyerlerinden çalışmak üzere kendi iş-yerine gelen çalışanları ve bunların işverenlerini bil-gilendirir.

(2) 4/1/2002 tarihli ve 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu kapsamındaki kamu kurum ve kuruluşları; iş sağlığı ve gü-venliği hizmetlerini, Sağlık Bakanlığına ait döner sermayeli kuruluşlardan doğrudan alabileceği gibi 4734 sayılı Kanun hükümleri çerçevesinde de alabilir.

(3) Tam süreli işyeri hekimi görevlendirilen işyerlerinde, diğer sağlık personeli görevlendirilmesi zorunlu değildir.

İş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin desteklenmesi

MADDE 7- (1) İş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin ye-rine getirilmesi için, Bakanlıkça aşağıdaki şartlarla destek sağlanabilir:

a) Kamu kurum ve kuruluşları hariç ondan az çalışa-nı bulunanlardan, çok tehlikeli ve tehlikeli sınıfta yer alan işyerleri faydalanabilir. Ancak, Bakanlar Kurulu, ondan az çalışanı bulunanlardan az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinin de faydalanmasına karar verebilir.

b) Giderler, iş kazası ve meslek hastalığı bakımından kısa vadeli sigorta kolları için toplanan primlerden kaynak aktarılmak suretiyle, Sosyal Güvenlik Kuru-mu tarafından finanse edilir.

c) Uygulamada, Sosyal Güvenlik Kurumu kayıtları esas alınır.

ç) Bu Kanun ve diğer mevzuat gereğince yapılan kont-rol ve denetimlerde; istihdam ettiği kişilerin sigortalı-lık bildiriminde bulunmadığı tespit edilen işverenler-den, tespit tarihine kadar yapılan ödemeler yasal fa-izi ile birlikte Sosyal Güvenlik Kurumunca tahsil edilir ve bu durumdaki işverenler, sağlanan destekten üç yıl süreyle faydalanamaz.

d) Uygulamaya ilişkin olarak ortaya çıkabilecek tered-dütleri gidermeye, uygulamayı yönlendirmeye ve doğabilecek sorunları çözmeye Bakanlık yetkilidir.

(2) Aşağıdaki konular ile bunlara ilişkin usul ve esaslar, Maliye Bakanlığının uygun görüşü alınarak Bakanlıkça çı-karılan yönetmelikle belirlenir:

a) İş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin yerine getirilmesi için sağlanacak desteğin uygulanması.

b) Destek sağlanacak ondan az çalışanı bulunan işyer-lerinin özellikleri göz önünde bulundurularak; Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından ödenecek iş sağlığı ve güvenliği hizmet bedellerinin tespiti, destek oluna-cak kısmı ve ödenme şekli.

c) Destekten faydalanabilecek işyerlerinin taşıması ge-reken şartlar.

ç) İş sağlığı ve güvenliği hizmeti verecek kuruluşların özellikleri.

(3) Etkinlik ve sürekliliğin sağlanması amacıyla; Bakan-lık tarafından Sağlık Bakanlığı, Bilim, Sanayi ve Tek-noloji Bakanlığı ve ilgili meslek kuruluşlarıyla iş birli-ği yapılabilir.

İşyeri hekimleri ve iş güvenliği uzmanları

MADDE 8- (1) İşyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanlarının hak ve yetkileri, görevlerini yerine getirmeleri nedeniyle kı-sıtlanamaz. Bu kişiler, görevlerini mesleğin gerektirdiği etik ilkeler ve mesleki bağımsızlık içerisinde yürütür.

52


(2) İşyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanları; görevlendi-rildikleri işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğiyle ilgili alınma-sı gereken tedbirleri işverene yazılı olarak bildirir; bildirilen hususlardan hayati tehlike arz edenlerin işveren tarafından yerine getirilmemesi hâlinde, bu hususu Bakanlığın yetki-li birimine bildirir.

(3) Hizmet sunan kuruluşlar ile işyeri hekimi ve iş gü-venliği uzmanları, iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin yürü-tülmesindeki ihmallerinden dolayı, hizmet sundukları işve-rene karşı sorumludur.

(4) Çalışanın ölümü veya maluliyetiyle sonuçlanacak şekilde vücut bütünlüğünün bozulmasına neden olan iş ka-zası veya meslek hastalığının meydana gelmesinde ihmali tespit edilen işyeri hekimi veya iş güvenliği uzmanının yet-ki belgesi askıya alınır.

(5) İş güvenliği uzmanlarının görev alabilmeleri için; çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde (A) sınıfı, tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde en az (B) sınıfı, az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde ise en az (C) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı belgesine sahip olmaları şartı aranır. Bakanlık, iş güvenliği uzmanlarının ve işyeri hekimlerinin görevlendirilmesi konu-sunda sektörel alanda özel düzenleme yapabilir.

(6) Belirlenen çalışma süresi nedeniyle işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanının tam süreli görevlendirilmesi gereken durumlarda; işveren, işyeri sağlık ve güvenlik birimi kurar. Bu durumda, çalışanların tabi olduğu kanun hükümleri sak-lı kalmak kaydıyla, 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanu-nuna göre belirlenen haftalık çalışma süresi dikkate alınır.

(7) Kamu kurum ve kuruluşlarında ilgili mevzuata göre çalıştırılan işyeri hekimi veya iş güvenliği uzmanı olma ni-teliğini haiz personel, gerekli belgeye sahip olmaları şartıy-la asli görevlerinin yanında, belirlenen çalışma süresine ri-ayet ederek çalışmakta oldukları kurumda veya ilgili perso-nelin muvafakati ve üst yöneticinin onayı ile diğer kamu ku-rum ve kuruluşlarında görevlendirilebilir. Bu şekilde görev-lendirilecek personele, görev yaptığı her saat için (200) gösterge rakamının memur aylık katsayısı ile çarpımı tuta-rında ilave ödeme, hizmet alan kurum tarafından yapılır. Bu ödemeden damga vergisi hariç herhangi bir kesinti yapıl-maz. Bu durumdaki görevlendirmeye ilişkin ilave ödeme-lerde, günlük mesai saatlerine bağlı kalmak kaydıyla, ay-lık toplam seksen saatten fazla olan görevlendirmeler dik-kate alınmaz.

(8) Kamu sağlık hizmetlerinde tam süreli çalışmaya iliş-kin mevzuat hükümleri saklı kalmak kaydıyla, işyeri hekim-lerinin ve diğer sağlık personelinin işyeri sağlık ve güvenlik birimi ile ortak sağlık ve güvenlik birimlerinde görevlendiril-melerinde ve hizmet verilen işyerlerinde çalışanlarla sınır-lı olmak üzere görevlerini yerine getirmelerinde, diğer ka-nunların kısıtlayıcı hükümleri uygulanmaz.

Tehlike sınıfının belirlenmesi

MADDE 9- (1) İşyeri tehlike sınıfları; 31/5/2006 tarihli ve 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Ka-nununun 83 üncü maddesine göre belirlenen kısa vadeli si-gorta kolları prim tarifesi de dikkate alınarak, İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürünün Başkanlığında ilgili taraflarca oluşturulan komisyonun görüşleri doğrultusunda, Bakanlık-ça çıkarılacak tebliğ ile tespit edilir.

(2) İşyeri tehlike sınıflarının tespitinde, o işyerinde yapı-lan asıl iş dikkate alınır.

Risk değerlendirmesi, kontrol, ölçüm ve araştırma

MADDE 10- (1) İşveren, iş sağlığı ve güvenliği yönün-den risk değerlendirmesi yapmak veya yaptırmakla yü-kümlüdür. Risk değerlendirmesi yapılırken aşağıdaki hu-suslar dikkate alınır:

a) Belirli risklerden etkilenecek çalışanların durumu.

b) Kullanılacak iş ekipmanı ile kimyasal madde ve müs-tahzarların seçimi.

c) İşyerinin tertip ve düzeni.

ç) Genç, yaşlı, engelli, gebe veya emziren çalışanlar gibi özel politika gerektiren gruplar ile kadın çalışan-ların durumu.

(2) İşveren, yapılacak risk değerlendirmesi sonucu alı-nacak iş sağlığı ve güvenliği tedbirleri ile kullanılması gere-ken koruyucu donanım veya ekipmanı belirler.

(3) İşyerinde uygulanacak iş sağlığı ve güvenliği tedbir-leri, çalışma şekilleri ve üretim yöntemleri; çalışanların sağ-lık ve güvenlik yönünden korunma düzeyini yükseltecek ve işyerinin idari yapılanmasının her kademesinde uygulana-bilir nitelikte olmalıdır.

(4) İşveren, iş sağlığı ve güvenliği yönünden çalışma ortamına ve çalışanların bu ortamda maruz kaldığı risklerin belirlenmesine yönelik gerekli kontrol, ölçüm, inceleme ve araştırmaların yapılmasını sağlar.

Acil durum planları, yangınla mücadele ve ilk yardım

MADDE 11- (1) İşveren;

a) Çalışma ortamı, kullanılan maddeler, iş ekipmanı ile çevre şartlarını dikkate alarak meydana gelebilecek acil durumları önceden değerlendirerek, çalışanları ve çalışma çevresini etkilemesi mümkün ve muhte-mel acil durumları belirler ve bunların olumsuz etkile-rini önleyici ve sınırlandırıcı tedbirleri alır.

b) Acil durumların olumsuz etkilerinden korunmak üze-re gerekli ölçüm ve değerlendirmeleri yapar, acil du-rum planlarını hazırlar.

c) Acil durumlarla mücadele için işyerinin büyüklüğü

53


ve taşıdığı özel tehlikeler, yapılan işin niteliği, çalışan sayısı ile işyerinde bulunan diğer kişileri dikkate ala-rak; önleme, koruma, tahliye, yangınla mücadele, ilk yardım ve benzeri konularda uygun donanıma sahip ve bu konularda eğitimli yeterli sayıda kişiyi görev-lendirir, araç ve gereçleri sağlayarak eğitim ve tat-bikatları yaptırır ve ekiplerin her zaman hazır bulun-malarını sağlar.

ç) Özellikle ilk yardım, acil tıbbi müdahale, kurtarma ve yangınla mücadele konularında, işyeri dışındaki ku-ruluşlarla irtibatı sağlayacak gerekli düzenlemele-ri yapar.

Tahliye

MADDE 12- (1) Ciddi, yakın ve önlenemeyen tehlikenin meydana gelmesi durumunda işveren;

a) Çalışanların işi bırakarak derhal çalışma yerlerinden ayrılıp güvenli bir yere gidebilmeleri için, önceden gerekli düzenlemeleri yapar ve çalışanlara gerekli talimatları verir.

b) Durumun devam etmesi hâlinde, zorunluluk olma-dıkça, gerekli donanıma sahip ve özel olarak görev-lendirilenler dışındaki çalışanlardan işlerine devam etmelerini isteyemez.

(2) İşveren, çalışanların kendileri veya diğer kişilerin güvenliği için ciddi ve yakın bir tehlike ile karşılaştıkları ve amirine hemen haber veremedikleri durumlarda; istenme-yen sonuçların önlenmesi için, bilgileri ve mevcut teknik donanımları çerçevesinde müdahale edebilmelerine imkân sağlar. Böyle bir durumda çalışanlar, ihmal veya dikkatsiz davranışları olmadıkça yaptıkları müdahaleden dolayı so-rumlu tutulamaz.

Çalışmaktan kaçınma hakkı

MADDE 13- (1) Ciddi ve yakın tehlike ile karşı kar-şıya kalan çalışanlar kurula, kurulun bulunmadığı iş-yerlerinde ise işverene başvurarak durumun tespit edilmesini ve gerekli tedbirlerin alınmasına karar ve-rilmesini talep edebilir. Kurul acilen toplanarak, işve-ren ise derhâl kararını verir ve durumu tutanakla tes-pit eder. Karar, çalışana ve çalışan temsilcisine yazı-lı olarak bildirilir.

(2) Kurul veya işverenin çalışanın talebi yönünde karar vermesi hâlinde çalışan, gerekli tedbirler alınıncaya kadar çalışmaktan kaçınabilir. Çalışanların çalışmaktan kaçındı-ğı dönemdeki ücreti ile kanunlardan ve iş sözleşmesinden doğan diğer hakları saklıdır.

(3) Çalışanlar ciddi ve yakın tehlikenin önlenemez ol-duğu durumlarda birinci fıkradaki usule uymak zorunda ol-

maksızın işyerini veya tehlikeli bölgeyi terk ederek belirle-nen güvenli yere gider. Çalışanların bu hareketlerinden do-layı hakları kısıtlanamaz.

(4) İş sözleşmesiyle çalışanlar, talep etmelerine rağmen gerekli tedbirlerin alınmadığı durumlarda, tabi oldukları ka-nun hükümlerine göre iş sözleşmelerini feshedebilir. Top-lu sözleşme veya toplu iş sözleşmesi ile çalışan kamu per-soneli, bu maddeye göre çalışmadığı dönemde fiilen ça-lışmış sayılır.

(5) Bu Kanunun 25 inci maddesine göre işyerinde işin durdurulması hâlinde, bu madde hükümleri uygulanmaz.

İş kazası ve meslek hastalıklarının kayıt ve bildirimi


a) Bütün iş kazalarının ve meslek hastalıklarının kaydı-nı tutar, gerekli incelemeleri yaparak bunlar ile ilgili rapor-ları düzenler.

b) İşyerinde meydana gelen ancak yaralanma veya ölüme neden olmadığı halde işyeri ya da iş ekipmanının zarara uğramasına yol açan veya çalışan, işyeri ya da iş ekipmanını zarara uğratma potansiyeli olan olayları incele-yerek bunlar ile ilgili raporları düzenler.

(2) İşveren, aşağıdaki hallerde belirtilen sürede Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirimde bulunur:

a) İş kazalarını kazadan sonraki üç iş günü içinde.

b) Sağlık hizmeti sunucuları veya işyeri hekimi tarafın-dan kendisine bildirilen meslek hastalıklarını, öğren-diği tarihten itibaren üç iş günü içinde.

(3) İşyeri hekimi veya sağlık hizmeti sunucuları; mes-lek hastalığı ön tanısı koydukları vakaları, Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucula-rına sevk eder.

(4) Sağlık hizmeti sunucuları kendilerine intikal eden iş kazalarını, yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucuları ise mes-lek hastalığı tanısı koydukları vakaları en geç on gün içinde Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirir.

(5) Bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve esas-lar, Sağlık Bakanlığının uygun görüşü alınarak Bakanlıkça belirlenir.

Sağlık gözetimi


a) Çalışanların işyerinde maruz kalacakları sağlık ve güvenlik risklerini dikkate alarak sağlık gözetimine tabi tutulmalarını sağlar.

b) Aşağıdaki hallerde çalışanların sağlık muayeneleri-nin yapılmasını sağlamak zorundadır:

54


1) İşe girişlerinde.

2) İş değişikliğinde.

3) İş kazası, meslek hastalığı veya sağlık nedeniyle tek-rarlanan işten uzaklaşmalarından sonra işe dönüşlerinde talep etmeleri hâlinde.

4) İşin devamı süresince, çalışanın ve işin niteliği ile iş-yerinin tehlike sınıfına göre Bakanlıkça belirlenen düzen-li aralıklarla.

(2) Tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde çalışacaklar, yapacakları işe uygun olduklarını belirten sağ-lık raporu olmadan işe başlatılamaz.

(3) Bu Kanun kapsamında alınması gereken sağlık ra-porları, işyeri sağlık ve güvenlik biriminde veya hizmet alı-nan ortak sağlık ve güvenlik biriminde görevli olan işyeri hekiminden alınır. Raporlara itirazlar Sağlık Bakanlığı tara-fından belirlenen hakem hastanelere yapılır, verilen karar-lar kesindir.

(4) Sağlık gözetiminden doğan maliyet ve bu gözetim-den kaynaklı her türlü ek maliyet işverence karşılanır, çalı-şana yansıtılamaz.

(5) Sağlık muayenesi yaptırılan çalışanın özel hayatı ve itibarının korunması açısından sağlık bilgileri gizli tutulur.

Çalışanların bilgilendirilmesi

MADDE 16- (1) İşyerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağ-lanması ve sürdürülebilmesi amacıyla işveren, çalışanları ve çalışan temsilcilerini işyerinin özelliklerini de dikkate ala-rak aşağıdaki konularda bilgilendirir:

a) İşyerinde karşılaşılabilecek sağlık ve güvenlik riskle-ri, koruyucu ve önleyici tedbirler.

b) Kendileri ile ilgili yasal hak ve sorumluluklar.

c) İlk yardım, olağan dışı durumlar, afetler ve yangınla mü-cadele ve tahliye işleri konusunda görevlendirilen kişiler.

(2) İşveren;

a) 12 nci maddede belirtilen ciddi ve yakın tehlikeye ma-ruz kalan veya kalma riski olan bütün çalışanları, tehli-keler ile bunlardan doğan risklere karşı alınmış ve alı-nacak tedbirler hakkında derhal bilgilendirir.

b) Başka işyerlerinden çalışmak üzere kendi işyerine gelen çalışanların birinci fıkrada belirtilen bilgileri al-malarını sağlamak üzere, söz konusu çalışanların iş-verenlerine gerekli bilgileri verir.

c) Risk değerlendirmesi, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgi-li koruyucu ve önleyici tedbirler, ölçüm, analiz, tek-nik kontrol, kayıtlar, raporlar ve teftişten elde edilen bilgilere, destek elemanları ile çalışan temsilcilerinin ulaşmasını sağlar.

Çalışanların eğitimi

MADDE 17- (1) İşveren, çalışanların iş sağlığı ve gü-venliği eğitimlerini almasını sağlar. Bu eğitim özellikle; işe başlamadan önce, çalışma yeri veya iş değişikliğinde, iş ekipmanının değişmesi hâlinde veya yeni teknoloji uygu-lanması hâlinde verilir. Eğitimler, değişen ve ortaya çıkan yeni risklere uygun olarak yenilenir, gerektiğinde ve düzen-li aralıklarla tekrarlanır.

(2) Çalışan temsilcileri özel olarak eğitilir.

(3) Mesleki eğitim alma zorunluluğu bulunan tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işlerde, yapacağı işle ilgili mes-leki eğitim aldığını belgeleyemeyenler çalıştırılamaz.

(4) İş kazası geçiren veya meslek hastalığına yakalanan çalışana işe başlamadan önce, söz konusu kazanın veya meslek hastalığının sebepleri, korunma yolları ve güvenli ça-lışma yöntemleri ile ilgili ilave eğitim verilir. Ayrıca, herhangi bir sebeple altı aydan fazla süreyle işten uzak kalanlara, tek-rar işe başlatılmadan önce bilgi yenileme eğitimi verilir.

(5) Tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde; yapılacak işlerde karşılaşılacak sağlık ve güvenlik riskleri ile ilgili yeterli bilgi ve talimatları içeren eğitimin alındığına dair belge olmaksızın, başka işyerlerinden çalışmak üzere gelen çalışanlar işe başlatılamaz.

(6) Geçici iş ilişkisi kurulan işveren, iş sağlığı ve gü-venliği risklerine karşı çalışana gerekli eğitimin verilmesi-ni sağlar.

(7) Bu madde kapsamında verilecek eğitimin maliye-ti çalışanlara yansıtılamaz. Eğitimlerde geçen süre çalışma süresinden sayılır. Eğitim sürelerinin haftalık çalışma süre-sinin üzerinde olması hâlinde, bu süreler fazla sürelerle ça-lışma veya fazla çalışma olarak değerlendirilir.

Çalışanların görüşlerinin alınması ve katılımlarının sağlanması

MADDE 18- (1) İşveren, görüş alma ve katılımın sağ-lanması konusunda, çalışanlara veya iki ve daha fazla çalı-şan temsilcisinin bulunduğu işyerlerinde varsa işyeri yetki-li sendika temsilcilerine yoksa çalışan temsilcilerine aşağı-daki imkânları sağlar:

a) İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili konularda görüşleri-nin alınması, teklif getirme hakkının tanınması ve bu konulardaki görüşmelerde yer alma ve katılımlarının sağlanması.

b) Yeni teknolojilerin uygulanması, seçilecek iş ekipma-nı, çalışma ortamı ve şartlarının çalışanların sağlık ve güvenliğine etkisi konularında görüşlerinin alınması.

(2) İşveren, destek elemanları ile çalışan temsilcilerinin aşağıdaki konularda önceden görüşlerinin alınmasını sağlar:

55


a) İşyerinden görevlendirilecek veya işyeri dışından hizmet alınacak işyeri hekimi, iş güvenliği uzmanı ve diğer personel ile ilk yardım, yangınla mücadele ve tahliye işleri için kişilerin görevlendirilmesi.

b) Risk değerlendirmesi yapılarak, alınması gereken koruyucu ve önleyici tedbirlerin ve kullanılması ge-reken koruyucu donanım ve ekipmanın belirlenmesi.

c) Sağlık ve güvenlik risklerinin önlenmesi ve koruyucu hizmetlerin yürütülmesi.

ç) Çalışanların bilgilendirilmesi.

d) Çalışanlara verilecek eğitimin planlanması.

(3) Çalışanların veya çalışan temsilcilerinin, işyerinde iş sağlığı ve güvenliği için alınan önlemlerin yetersiz olduğu durumlarda veya teftiş sırasında, yetkili makama başvur-malarından dolayı hakları kısıtlanamaz.

Çalışanların yükümlülükleri

MADDE 19- (1) Çalışanlar, iş sağlığı ve güvenliği ile il-gili aldıkları eğitim ve işverenin bu konudaki talimatları doğ-rultusunda, kendilerinin ve hareketlerinden veya yaptıkla-rı işten etkilenen diğer çalışanların sağlık ve güvenliklerini tehlikeye düşürmemekle yükümlüdür.

(2) Çalışanların, işveren tarafından verilen eğitim ve tali-matlar doğrultusunda yükümlülükleri şunlardır:

a) İşyerindeki makine, cihaz, araç, gereç, tehlikeli mad-de, taşıma ekipmanı ve diğer üretim araçlarını kural-lara uygun şekilde kullanmak, bunların güvenlik do-nanımlarını doğru olarak kullanmak, keyfi olarak çı-karmamak ve değiştirmemek.

b) Kendilerine sağlanan kişisel koruyucu donanımı doğru kullanmak ve korumak.

c) İşyerindeki makine, cihaz, araç, gereç, tesis ve bi-nalarda sağlık ve güvenlik yönünden ciddi ve yakın bir tehlike ile karşılaştıklarında ve koruma tedbirlerin-de bir eksiklik gördüklerinde, işverene veya çalışan temsilcisine derhal haber vermek.

ç) Teftişe yetkili makam tarafından işyerinde tespit edi-len noksanlık ve mevzuata aykırılıkların giderilmesi konusunda, işveren ve çalışan temsilcisi ile iş birli-ği yapmak.

d) Kendi görev alanında, iş sağlığı ve güvenliğinin sağ-lanması için işveren ve çalışan temsilcisi ile iş birli-ği yapmak.

Çalışan temsilcisi

MADDE 20- (1) İşveren; işyerinin değişik bölümlerin-deki riskler ve çalışan sayılarını göz önünde bulundurarak dengeli dağılıma özen göstermek kaydıyla, çalışanlar ara-

sında yapılacak seçim veya seçimle belirlenemediği du-rumda atama yoluyla, aşağıda belirtilen sayılarda çalışan temsilcisini görevlendirir:

a) İki ile elli arasında çalışanı bulunan işyerlerinde bir.

b) Ellibir ile yüz arasında çalışanı bulunan işyerlerinde iki.

c) Yüzbir ile beşyüz arasında çalışanı bulunan işyerle-rinde üç.

ç) Beşyüzbir ile bin arasında çalışanı bulunan işyerle-rinde dört.

d) Binbir ile ikibin arasında çalışanı bulunan işyerlerin-de beş.

e) İkibinbir ve üzeri çalışanı bulunan işyerlerinde altı.

(2) Birden fazla çalışan temsilcisinin bulunması duru-munda baş temsilci, çalışan temsilcileri arasında yapılacak seçimle belirlenir.

(3) Çalışan temsilcileri, tehlike kaynağının yok edilmesi veya tehlikeden kaynaklanan riskin azaltılması için, işvere-ne öneride bulunma ve işverenden gerekli tedbirlerin alın-masını isteme hakkına sahiptir.

(4) Görevlerini yürütmeleri nedeniyle, çalışan temsilci-leri ve destek elemanlarının hakları kısıtlanamaz ve görev-lerini yerine getirebilmeleri için işveren tarafından gerekli imkânlar sağlanır.

(5) İşyerinde yetkili sendika bulunması hâlinde, işyeri sendika temsilcileri çalışan temsilcisi olarak da görev ya-par.

Üçüncü Bölüm

Konsey, Kurul ve Koordinasyon

Ulusal İş Sağlığı ve Güvenliği Konseyi

MADDE 21- (1) Ülke genelinde iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili politika ve stratejilerin belirlenmesi için tavsiyelerde bulunmak üzere Konsey kurulmuştur.

(2) Konsey, Bakanlık Müsteşarının başkanlığında aşağı-da belirtilen üyelerden oluşur:

a) Bakanlık İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürü, Ça-lışma Genel Müdürü, İş Teftiş Kurulu Başkanı ve Sos-yal Güvenlik Kurumu Başkanlığından bir genel müdür.

b) Bilim, Sanayi ve Teknoloji, Çevre ve Şehircilik, Ener-ji ve Tabii Kaynaklar, Gıda, Tarım ve Hayvancılık, Kal-kınma, Millî Eğitim ile Sağlık bakanlıklarından ilgili bi-rer genel müdür.

c) Yükseköğretim Kurulu Başkanlığından bir yürütme kurulu üyesi, Devlet Personel Başkanlığından bir başkan yardımcısı.

56


ç) İşveren, işçi ve kamu görevlileri sendikaları üst ku-ruluşlarının en fazla üyeye sahip ilk üçünden, Tür-kiye Odalar ve Borsalar Birliğinden, Türkiye Esnaf ve Sanatkârları Konfederasyonundan, Türk Tabiple-ri Birliğinden, Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birli-ğinden ve Türkiye Ziraat Odaları Birliğinden konuyla ilgili veya görevli birer yönetim kurulu üyesi.

d) İhtiyaç duyulması hâlinde İş Sağlığı ve Güvenliği Ge-nel Müdürünün teklifi ve Konseyin kararı ile belirle-nen, iş sağlığı ve güvenliği konusunda faaliyet gös-teren kurum veya kuruluşlardan en fazla iki temsilci.

(3) İkinci fıkranın (d) bendi kapsamında belirlenen Kon-sey üyeleri, iki yıl için seçilir ve üst üste iki olağan toplantı-ya katılmaz ise ilgili kurum veya kuruluşun üyeliği sona erer.

(4) Konseyin sekretaryası, İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğünce yürütülür.

(5) Konsey, toplantıya katılanların salt çoğunluğu ile ka-rar verir. Oyların eşitliği hâlinde başkanın oyu kararı belirler. Çekimser oy kullanılamaz.

(6) Konsey yılda iki defa olağan toplanır. Başkanın veya üyelerin üçte birinin teklifi ile olağanüstü olarak da toplanabilir.

(7) Konseyin çalışma usul ve esasları Bakanlık tarafın-dan belirlenir.

İş sağlığı ve güvenliği kurulu

MADDE 22- (1) Elli ve daha fazla çalışanın bulunduğu ve altı aydan fazla süren sürekli işlerin yapıldığı işyerlerin-de işveren, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili çalışmalarda bu-lunmak üzere kurul oluşturur. İşveren, iş sağlığı ve güvenli-ği mevzuatına uygun kurul kararlarını uygular.

(2) Altı aydan fazla süren asıl işveren-alt işveren ilişkisi-nin bulunduğu hallerde;

a) Asıl işveren ve alt işveren tarafından ayrı ayrı kurul oluşturulmuş ise, faaliyetlerin yürütülmesi ve karar-ların uygulanması konusunda iş birliği ve koordinas-yon asıl işverence sağlanır.

b) Asıl işveren tarafından kurul oluşturulmuş ise, kurul oluşturması gerekmeyen alt işveren, koordinasyonu sağlamak üzere vekâleten yetkili bir temsilci atar.

c) İşyerinde kurul oluşturması gerekmeyen asıl işveren, alt işverenin oluşturduğu kurula iş birliği ve koordinasyonu sağlamak üzere vekâleten yetkili bir temsilci atar.

ç) Kurul oluşturması gerekmeyen asıl işveren ve alt iş-verenin toplam çalışan sayısı elliden fazla ise, koor-dinasyonu asıl işverence yapılmak kaydıyla, asıl iş-veren ve alt işveren tarafından birlikte bir kurul oluş-turulur.

(3) Aynı çalışma alanında birden fazla işverenin bulun-ması ve bu işverenlerce birden fazla kurulun oluşturulma-sı hâlinde işverenler, birbirlerinin çalışmalarını etkileyebile-cek kurul kararları hakkında diğer işverenleri bilgilendirir.

İş sağlığı ve güvenliğinin koordinasyonu

MADDE 23- (1) Aynı çalışma alanını birden fazla işvere-nin paylaşması durumunda işverenler; iş hijyeni ile iş sağ-lığı ve güvenliği önlemlerinin uygulanmasında iş birliği ya-par, yapılan işin yapısı göz önüne alınarak mesleki risklerin önlenmesi ve bu risklerden korunulması çalışmalarını koor-dinasyon içinde yapar, birbirlerini ve çalışan temsilcilerini bu riskler konusunda bilgilendirir.

(2) Birden fazla işyerinin bulunduğu iş merkezleri, iş hanları, sanayi bölgeleri veya siteleri gibi yerlerde, iş sağlı-ğı ve güvenliği konusundaki koordinasyon yönetim tarafın-dan sağlanır. Yönetim, işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği yönünden diğer işyerlerini etkileyecek tehlikeler hususun-da gerekli tedbirleri almaları için işverenleri uyarır. Bu uya-rılara uymayan işverenleri Bakanlığa bildirir.

Dördüncü Bölüm

Teftiş ve İdari Yaptırımlar

Teftiş, inceleme, araştırma, müfettişin yetki, yüküm-lülük ve sorumluluğu

MADDE 24- (1) Bu Kanun hükümlerinin uygulanması-nın izlenmesi ve teftişi, iş sağlığı ve güvenliği yönünden teftiş yapmaya yetkili Bakanlık iş müfettişlerince yapılır. Bu Kanun kapsamında yapılacak teftiş ve incelemelerde, 4857 sayılı Kanunun 92, 93, 96, 97 ve 107 nci maddele-ri uygulanır.

(2) Bakanlık, işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği konu-larında ölçüm, inceleme ve araştırma yapmaya, bu amaç-la numune almaya ve eğitim kurumları ile ortak sağlık ve güvenlik birimlerinde kontrol ve denetim yapmaya yetkili-dir. Bu konularda yetkilendirilenler mümkün olduğu kadar işi aksatmamak, işverenin ve işyerinin meslek sırları ile gör-dükleri ve öğrendikleri hususları tamamen gizli tutmakla yü-kümlüdür. Kontrol ve denetimin usul ve esasları Bakanlık-ça düzenlenir.

(3) Askeri işyerleriyle yurt güvenliği için gerekli madde-ler üretilen işyerlerinin denetim ve teftişi konusu ve sonuç-larına ait işlemler, Millî Savunma Bakanlığı ve Bakanlıkça birlikte hazırlanacak yönetmeliğe göre yürütülür.

İşin durdurulması

MADDE 25- (1) İşyerindeki bina ve eklentilerde, çalış-ma yöntem ve şekillerinde veya iş ekipmanlarında çalışan-lar için hayati tehlike oluşturan bir husus tespit edildiğin-

58


de; bu tehlike giderilinceye kadar, hayati tehlikenin niteliği ve bu tehlikeden doğabilecek riskin etkileyebileceği alan ile çalışanlar dikkate alınarak, işyerinin bir bölümünde veya tamamında iş durdurulur. Ayrıca çok tehlikeli sınıfta yer alan maden, metal ve yapı işleri ile tehlikeli kimyasallarla çalışı-lan işlerin yapıldığı veya büyük endüstriyel kazaların olabi-leceği işyerlerinde, risk değerlendirmesi yapılmamış olma-sı durumunda iş durdurulur.

(2) İş sağlığı ve güvenliği bakımından teftişe yetkili üç iş müfettişinden oluşan heyet, iş sağlığı ve güvenliği bakımın-dan teftişe yetkili iş müfettişinin tespiti üzerine gerekli in-celemeleri yaparak, tespit tarihinden itibaren iki gün içeri-sinde işin durdurulmasına karar verebilir. Ancak tespit edi-len hususun acil müdahaleyi gerektirmesi hâlinde; tespiti yapan iş müfettişi, heyet tarafından karar alınıncaya kadar geçerli olmak kaydıyla işi durdurur.

(3) İşin durdurulması kararı, ilgili mülki idare amirine ve işyeri dosyasının bulunduğu Çalışma ve İş Kurumu il mü-dürlüğüne bir gün içinde gönderilir. İşin durdurulması kara-rı, mülki idare amiri tarafından yirmidört saat içinde yerine getirilir. Ancak, tespit edilen hususun acil müdahaleyi ge-rektirmesi nedeniyle verilen işin durdurulması kararı, mülki idare amiri tarafından aynı gün yerine getirilir.

(4) İşveren, yerine getirildiği tarihten itibaren altı iş günü içinde, yetkili iş mahkemesinde işin durdurulması kararına itiraz edebilir. İtiraz, işin durdurulması kararının uygulanma-sını etkilemez. Mahkeme itirazı öncelikle görüşür ve altı iş günü içinde karara bağlar. Mahkeme kararı kesindir.

(5) İşverenin işin durdurulmasını gerektiren hususların giderildiğini Bakanlığa yazılı olarak bildirmesi hâlinde, en geç yedi gün içinde işyerinde inceleme yapılarak işverenin talebi sonuçlandırılır.

(6) İşveren, işin durdurulması sebebiyle işsiz kalan çalı-şanlara ücretlerini ödemekle veya ücretlerinde bir düşüklük olmamak üzere meslek veya durumlarına göre başka bir iş vermekle yükümlüdür.

İdari para cezaları ve uygulanması

MADDE 26- (1) Bu Kanunun;

a) 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) ve (b) bent-lerinde belirtilen yükümlülükleri yerine getirmeyen iş-verene her bir yükümlülük için ayrı ayrı ikibin Türk Li-rası,

b) 6 ncı maddesinin birinci fıkrası gereğince belirlenen nitelikte iş güvenliği uzmanı veya işyeri hekimi gö-revlendirmeyen işverene görevlendirmediği her bir kişi için beşbin Türk Lirası, aykırılığın devam ettiği her ay için aynı miktar, diğer sağlık personeli görev-lendirmeyen işverene ikibinbeşyüz Türk Lirası, aykı-

rılığın devam ettiği her ay için aynı miktar, aynı fıkra-nın (b), (c) ve (d) bentlerinde belirtilen yükümlülük-leri yerine getirmeyen işverene her bir ihlal için ayrı ayrı binbeşyüz Türk Lirası, (ç) bendine aykırı hareket eden işverene yerine getirilmeyen her bir tedbir için ayrı ayrı bin Türk Lirası,

c) 8 inci maddesinin birinci ve altıncı fıkralarına aykırı hareket eden işverene her bir ihlal için ayrı ayrı bin-beşyüz Türk Lirası,

ç) 10 uncu maddesinin birinci fıkrasına göre risk de-ğerlendirmesi yapmayan veya yaptırmayan işverene üçbin Türk Lirası, aykırılığın devam ettiği her ay için dörtbinbeşyüz Türk Lirası, dördüncü fıkrasında belir-tilen yükümlülükleri yerine getirmeyen işverene bin-beşyüz Türk Lirası,

d) 11 ve 12 nci maddeleri hükümlerine aykırı hareket eden işverene, uyulmayan her bir yükümlülük için bin Türk Lirası, aykırılığın devam ettiği her ay için aynı miktar,

e) 14 üncü maddesinin birinci fıkrasında belirtilen yü-kümlülükleri yerine getirmeyen işverene her bir yü-kümlülük için ayrı ayrı binbeşyüz Türk Lirası, ikinci fıkrasında belirtilen yükümlülükleri yerine getirmeyen işverene ikibin Türk Lirası, dördüncü fıkrasında belir-tilen yükümlülükleri yerine getirmeyen sağlık hizme-ti sunucuları veya yetkilendirilen sağlık hizmeti sunu-cularına ikibin Türk Lirası,

f) 15 inci maddesinin birinci ve ikinci fıkralarında belirti-len yükümlülükleri yerine getirmeyen işverene, sağ-lık gözetimine tabi tutulmayan veya sağlık raporu alınmayan her çalışan için bin Türk Lirası,

g) 16 ncı maddesinde belirtilen yükümlülükleri yerine getirmeyen işverene, bilgilendirilmeyen her bir çalı-şan için bin Türk Lirası,

ğ) 17 nci maddesinin bir ila yedinci fıkralarında belirti-len yükümlülükleri yerine getirmeyen işverene her bir çalışan için bin Türk Lirası,

h) 18 inci maddesinde belirtilen yükümlülükleri yerine getirmeyen işverene, her bir aykırılık için ayrı ayrı bin Türk Lirası,

ı) 20 nci maddesinin birinci ve dördüncü fıkralarında belirtilen yükümlülükleri yerine getirmeyen işverene bin Türk Lirası, üçüncü fıkrasında belirtilen yükümlülükle-ri yerine getirmeyen işverene binbeşyüz Türk Lirası,

i) 22 nci maddesinde belirtilen yükümlülükleri yerine getirmeyen işverene her bir aykırılık için ayrı ayrı iki-bin Türk Lirası,

60


j) 23 üncü maddesinin ikinci fıkrasında belirtilen bildi-rim yükümlülüklerini yerine getirmeyen yönetimlere beşbin Türk Lirası,

k) 24 üncü maddesinin ikinci fıkrasında belirtilen iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili konularda ölçüm, ince-leme ve araştırma yapılmasına, numune alınmasına veya eğitim kurumları ile ortak sağlık ve güvenlik bi-rimlerinin kontrol ve denetiminin yapılmasına engel olan işverene beşbin Türk Lirası,

l) 25 inci maddesinde belirtilen yükümlülüklere göre işyerinin bir bölümünde veya tamamında verilen dur-durma kararına uymayarak durdurulan işi yönetme-likte belirtilen şartları yerine getirmeden devam etti-ren işverene fiil başka bir suç oluştursa dahi onbin Türk Lirası, altıncı fıkrasında belirtilen yükümlülükleri yerine getirmeyen işverene ihlale uğrayan her bir ça-lışan için bin Türk Lirası, aykırılığın devam ettiği her ay için aynı miktar,

m) 29 uncu maddesinde belirtilen; büyük kaza önleme politika belgesi hazırlamayan işverene ellibin Türk Li-rası, güvenlik raporunu hazırlayıp Bakanlığın değer-lendirmesine sunmadan işyerini faaliyete geçiren, iş-letilmesine Bakanlıkça izin verilmeyen işyerini açan veya durdurulan işyerinde faaliyete devam eden iş-verene seksenbin Türk Lirası,

n) 30 uncu maddesinde öngörülen yönetmeliklerde belirtilen yükümlülükleri yerine getirmeyen işverene, uyulmayan her hüküm için tespit edildiği tarihten iti-baren aylık olarak bin Türk Lirası,

idari para cezası verilir.

(2) Bu Kanunda belirtilen idari para cezaları gerekçesi belirtilmek suretiyle Çalışma ve İş Kurumu il müdürünce ve-rilir. Verilen idari para cezaları tebliğinden itibaren otuz gün içinde ödenir. İdari para cezaları tüzel kişiliği bulunmayan kamu kurum ve kuruluşları adına da düzenlenebilir.

Hüküm bulunmayan haller ve muafiyet

MADDE 27- (1) Çalışanların tabi oldukları kanun hü-kümleri saklı kalmak kaydıyla, bu Kanunda hüküm bulun-mayan hallerde 4857 sayılı Kanunun bu Kanuna aykırı ol-mayan hükümleri uygulanır.

(2) Bu Kanuna göre düzenlenen kağıtlar damga vergi-sinden, işlemler harçtan müstesnadır.

(3) Bakanlık, bu Kanuna göre yapılacak iş ve işlemlere ait her türlü belge veya bilgiyi, elektronik ve benzeri ortam-lar üzerinden isteyebilir, arşivleyebilir, bu ortamlar üzerin-den onay, yetki, bilgi ve belge verebilir.

Beşinci Bölüm

Çeşitli ve Geçici Hükümler

Bağımlılık yapan maddeleri kullanma yasağı

MADDE 28- (1) İşyerine, sarhoş veya uyuşturucu mad-de almış olarak gelmek ve işyerinde alkollü içki veya uyuş-turucu madde kullanmak yasaktır.

(2) İşveren; işyeri eklentilerinden sayılan kısımlarda, ne gibi hallerde, hangi zamanda ve hangi şartlarla alkollü içki içilebileceğini belirleme yetkisine sahiptir.

(3) Aşağıdaki çalışanlar için alkollü içki kullanma yasa-ğı uygulanmaz:

a) Alkollü içki yapılan işyerlerinde çalışan ve işin gereği olarak üretileni denetlemekle görevlendirilenler.

b) Kapalı kaplarda veya açık olarak alkollü içki satılan veya içilen işyerlerinde işin gereği alkollü içki içmek zorunda olanlar.

c) İşinin niteliği gereği müşterilerle birlikte alkollü içki iç-mek zorunda olanlar.

Güvenlik raporu veya büyük kaza önleme politika belgesi

MADDE 29- (1) İşletmeye başlanmadan önce, büyük endüstriyel kaza oluşabilecek işyerleri için, işyerlerinin bü-yüklüğüne göre büyük kaza önleme politika belgesi veya güvenlik raporu işveren tarafından hazırlanır.

(2) Güvenlik raporu hazırlama yükümlülüğü bulunan iş-veren, hazırladıkları güvenlik raporlarının içerik ve yeterlilik-leri Bakanlıkça incelenmesini müteakip işyerlerini işletme-ye açabilir.

İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili çeşitli yönetmelikler

MADDE 30- (1) Aşağıdaki konular ile bunlara ilişkin usul ve esaslar Bakanlıkça çıkarılacak yönetmeliklerle dü-zenlenir:

a) İlgili bakanlıkların görüşü alınarak, iş sağlığı ve gü-venliğinin sağlanması, sürdürülmesi ve mevcut du-rumun iyileştirilmesi amacıyla; işyeri bina ve eklenti-leri, iş ekipmanı, işin her safhasında kullanılan ve or-taya çıkan maddeler, çalışma ortam ve şartları, özel risk taşıyan iş ekipmanı ve işler ile işyerleri, özel po-litika gerektiren grupların çalıştırılması, işin özelliğine göre gece çalışmaları ve postalar hâlinde çalışmalar, sağlık kuralları bakımından daha az çalışılması gere-ken işler, gebe ve emziren kadınların çalışma şartla-rı, emzirme odaları ve çocuk bakım yurtlarının kurul-ması veya dışarıdan hizmet alınması ve benzeri özel düzenleme gerektirebilecek konular ve bunlara bağlı bildirim ve izinler ile bu Kanunun uygulanmasına yö-nelik diğer hususlar.

62


b) İş sağlığı ve güvenliği hizmetleri ile ilgili olarak;

1) Çalışan sayısı ve tehlike sınıfı göz önünde bulundu-rularak hangi işyerlerinde işyeri sağlık ve güvenlik biriminin kurulacağı, bu birimlerin fiziki şartları ile birimlerde bulun-durulacak donanım.

2) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi ile ortak sağlık ve gü-venlik biriminde görev alacak işyeri hekimi, iş güvenliği uz-manı ve diğer sağlık personelinin nitelikleri, işe alınmaları, görevlendirilmeleri, görev, yetki ve sorumlulukları, görevle-rini nasıl yürütecekleri, işyerinde çalışan sayısı ve işyerinin yer aldığı tehlike sınıfı göz önünde bulundurularak asgari çalışma süreleri, işyerlerindeki tehlikeli hususları nasıl bildi-recekleri, sahip oldukları belgelere göre hangi işyerlerinde görev alabilecekleri.

3) İş sağlığı ve güvenliği hizmeti sunacak kişi, kurum ve kuruluşların; görev, yetki ve yükümlülükleri, belgelendi-rilmeleri ve yetkilendirilmeleri ile sunulacak hizmetler kap-samında yer alan sağlık gözetimi ve sağlık raporları, kuru-luşların fiziki şartları ile kuruluşlarda bulundurulacak perso-nel ve donanım.

4) İş sağlığı ve güvenliği hizmeti sunan kişi, kurum ve kuruluşlardan işyeri tehlike sınıfı ve çalışan sayısına göre; hangi şartlarda hizmet alınacağı, görevlendirilecek veya is-tihdam edilecek kişilerin sayısı, işyerinde verilecek hizmet süresi ve belirlenen görevleri hangi hallerde işverenin ken-disinin üstlenebileceği.

5) İşyeri hekimi, iş güvenliği uzmanı ve diğer sağlık per-sonelinin eğitimleri ve belgelendirilmeleri, unvanlarına göre kimlerin hangi sınıf belge alabilecekleri, işyeri hekimi, iş gü-venliği uzmanı ve diğer sağlık personeli eğitimi verecek ku-rumların belgelendirilmeleri, yetkilendirilmeleri ile eğitim programlarının ve bu programlarda görev alacak eğiticile-rin niteliklerinin belirlenmesi ve belgelendirilmeleri, eğitimle-rin sonunda yapılacak sınavlar ve düzenlenecek belgeler.

c) Risk değerlendirmesi ile ilgili olarak; risk değerlen-dirmesinin hangi işyerlerinde ne şekilde yapılacağı, değerlendirme yapacak kişi ve kuruluşların nitelikle-rinin belirlenmesi, gerekli izinlerin verilmesi ve izinle-rin iptal edilmesi.

ç) Sağlık Bakanlığının görüşü alınarak, işverenlerin iş-yerlerinde bu Kanun kapsamında yapmakla yüküm-lü oldukları kişisel maruziyete ve çalışma ortamına yönelik gerekli kontrol, inceleme ve araştırmalar ile fiziksel, kimyasal ve biyolojik etmenlerle ilgili ölçüm ve laboratuvar analizlerinin usul ve esasları ile bu öl-çüm ve analizleri yapacak kişi ve kuruluşların nitelik-lerinin belirlenmesi, gerekli yetkilerin verilmesi ve ve-rilen yetkilerin iptali ile yetkilendirme ve belgelendir-me bedelleri.

d) Yapılan işin niteliği, çalışan sayısı, işyerinin büyük-

lüğü, kullanılan, depolanan ve üretilen maddeler, iş

ekipmanı ve işyerinin konumu gibi hususlar dikkate

alınarak acil durum planlarının hazırlanması, önleme,

koruma, tahliye, ilk yardım ve benzeri konular ile bu

konularda görevlendirilecek kişiler.

e) Çalışanlara ve temsilcilerine verilecek eğitimler, bu

eğitimlerin belgelendirilmesi, iş sağlığı ve güvenliği

eğitimi verecek kişi ve kuruluşlarda aranacak nitelik-

ler ile mesleki eğitim alma zorunluluğu bulunan işler.

f) Kurulun oluşumu, görev ve yetkileri, çalışma usul ve

esasları, birden çok kurul bulunması hâlinde bu ku-

rullar arasındaki koordinasyon ve iş birliği.

g) İçişleri Bakanlığı ile müştereken, işyerlerinde işin

durdurulması, hangi işlerde risk değerlendirmesi ya-

pılmamış olması durumunda işin durdurulacağı, dur-

durma sebeplerini gidermek için mühürlerin geçici

olarak kaldırılması, yeniden çalışmaya izin verilme

şartları, acil hallerde işin durdurulmasına karar ve-

rilinceye kadar geçecek sürede alınacak tedbirlerin

uygulanması.

ğ) Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ile müştereken, büyük

endüstriyel kazaların önlenmesi ve etkilerinin azaltıl-

ması için alınacak tedbirler, büyük endüstriyel kaza

oluşabilecek işyerlerinin belirlenmesi ve sınıflandırıl-

ması, büyük kaza önleme politika belgesi veya gü-

venlik raporunun hazırlanması ve uygulanması, gü-

venlik raporunun olmaması, incelenmek üzere Ba-

kanlığa gönderilmemesi veya Bakanlıkça yetersiz

bulunması durumunda işin durdurulması ve işin de-

vamına izin verilmesi.

(2) Birinci fıkranın (b) bendine göre işyeri hekimi ve di-

ğer sağlık personeline dair çıkarılan yönetmelikte yer alan

işyeri hekimi ve diğer sağlık personelinin eğitim program-

ları, çalışma süreleri, görev ve yetkilerine ilişkin hususlarda

Sağlık Bakanlığının uygun görüşü alınır.

Belgelendirme, ihtar ve iptaller

MADDE 31- (1) İş sağlığı ve güvenliği hizmeti sunan, ölçüm ve analizleri yapan kişi, kurum, kuruluşlar ve eği-tim kurumları ile ilgili olarak yetkilendirme ve belgelendir-me bedelleri, bu kişi ve kurumlara getirilen kuralların ihlali hâlinde hafif, orta ve ağır ihtar olarak kayda alınması ile yet-ki belgelerinin geçerliliğinin doğrudan veya ihtar puanları esas alınarak askıya alınması ve iptaline dair usul ve esas-lar Bakanlıkça belirlenir.

64


Değiştirilen hükümler

MADDE 32- 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanununun;

a) 7 nci maddesinin birinci fıkrasının son cümlesi aşağı-daki şekilde değiştirilmiştir. “Geçici iş ilişkisi kurulan işveren işçiye talimat verme hakkına sahiptir.”

b) 25 inci maddesinin birinci fıkrasının (II) numaralı ben-dinin (d) alt bendinde yer alan “veya 84 üncü mad-deye aykırı hareket etmesi” ibaresi “, işyerine sarhoş yahut uyuşturucu madde almış olarak gelmesi ya da işyerinde bu maddeleri kullanması” şeklinde değiş-tirilmiştir.

c) 71 inci maddesinin üçüncü fıkrasında geçen “hafif iş-ler” ibaresinden sonra gelmek üzere “, onaltı yaşını doldurmuş fakat onsekiz yaşını bitirmemiş genç iş-çilerin hangi çeşit işlerde çalıştırılabilecekleri” ibare-si eklenmiştir.

MADDE 33- 13/12/1983 tarihli ve 190 sayılı Genel Kad-ro ve Usulü Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin eki (I) sayılı cetvelin Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına ait bölümünde yer alan “Baş İş Müfettişi” unvanlı kadrolar “İş Başmüfettişi” olarak değiştirilmiştir.

MADDE 34- Ekli (I), (II) ve (III) sayılı listelerde yer alan kadrolar ihdas edilerek 190 sayılı Kanun Hükmünde Karar-namenin eki (I) sayılı cetvelin Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına ait bölümüne eklenmiş, ekli (IV) sayılı listede yer alan kadrolar iptal edilerek 190 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin eki (I) sayılı cetvelin Çalışma ve Sosyal Gü-venlik Bakanlığına ait bölümünden çıkarılmıştır.

MADDE 35- 14/7/1965 tarihli ve 657 sayılı Devlet Me-murları Kanununa ekli (II) sayılı cetvelin “4. Başbakanlık ve Bakanlıklarda” bölümünde yer alan “İşçi Sağlığı ve İş Gü-venliği Ens. Müd.” ibaresi “İş Sağlığı ve Güvenliği Enstitü Müdürü” olarak değiştirilmiştir.

MADDE 36- 9/1/1985 tarihli ve 3146 sayılı Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkın-da Kanuna aşağıdaki ek madde eklenmiştir.

“Yayın zorunluluğu

EK MADDE 2- Türkiye Radyo-Televizyon Kurumu ile ulusal, bölgesel ve yerel yayın yapan özel televizyon ku-ruluşları ve radyolar; ayda en az altmış dakika iş sağlığı ve güvenliği, çalışma hayatında kayıt dışılığın önlenmesi, sosyal güvenlik, işçi ve işveren ilişkileri konularında uyarıcı ve eğitici mahiyette yayınlar yapmak zorundadır. Bu yayın-lar, asgari otuz dakikası 17:00-22:00 saatleri arasında ol-mak üzere, 08:00-22:00 saatleri arasında yapılır ve yayınla-rın kopyaları her ay düzenli olarak Radyo ve Televizyon Üst Kuruluna teslim edilir. Bu saatler dışında yapılan yayınlar, aylık altmış dakikalık süreye dahil edilmez. Bu programlar,

Bakanlık ve bağlı ve ilgili kuruluşları, Radyo ve Televizyon Üst Kurulu ile ilgili diğer kamu kurum ve kuruluşları ile bilim-sel kuruluşlar, kamu kurumu niteliğinde meslek kuruluşları veya sivil toplum kuruluşları tarafından hazırlanır veya ha-zırlatılır. Hazırlanan programların, Bakanlığın olumlu görüşü alındıktan sonra Radyo ve Televizyon Üst Kurulu tarafından radyo ve televizyonlarda yayınlanması sağlanır.

Bu madde kapsamında yapılan yayınlar için herhangi bir bedel ödenmez. Bu yayınların ve sürelerinin denetimi Radyo ve Televizyon Üst Kurulunca yapılır.”

Yürürlükten kaldırılan hükümler

MADDE 37- 4857 sayılı Kanunun aşağıdaki hükümleri yürürlükten kaldırılmıştır:

a) 2 nci maddesinin dördüncü fıkrası.

b) 63 üncü maddesinin dördüncü fıkrası.

c) 69 uncu maddesinin dördüncü, beşinci ve altıncı fık-raları.

ç) 77, 78, 79, 80, 81, 83, 84, 85, 86, 87, 88, 89, 95, 105 ve geçici 2 nci maddeler.

(2) 4857 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkra-sının (f) bendinde yer alan “İş sağlığı ve güvenliği hüküm-leri saklı kalmak üzere” ifadesi ile 98 inci maddesinin birin-ci fıkrasında yer alan “85 inci madde kapsamındaki işyerle-rinde ise çalıştırılan her işçi için bin Yeni Türk Lirası,” ifade-si metinden çıkartılmıştır.

Atıflar

GEÇİCİ MADDE 1- (1) Diğer mevzuatta iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak 4857 sayılı Kanuna yapılan atıflar bu Kanuna yapılmış sayılır.

Mevcut yönetmelikler

GEÇİCİ MADDE 2- (l) 4857 sayılı Kanunun 77 nci, 78 inci, 79 uncu, 80 inci, 81 inci ve 88 inci maddelerine göre yürürlüğe konulan yönetmeliklerin bu Kanuna aykırı olma-yan hükümleri, bu Kanunda öngörülen yönetmelikler yürür-lüğe girinceye kadar uygulanmaya devam olunur.

Sağlık raporları

GEÇİCİ MADDE 3- (l) Çalışanlar için, 4857 sayılı Ka-nun ve diğer mevzuat gereği daha önce alınmış bulunan periyodik sağlık raporları süresi bitinceye kadar geçerlidir.

İş güvenliği uzmanı görevlendirme yükümlülüğü

GEÇİCİ MADDE 4- (1) Bu Kanunun 8 inci maddesinde belirtilen çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde (A) sınıfı belgeye sahip iş güvenliği uzmanı görevlendirme yüküm-lülüğü, bu işyerlerinde Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren dört yıl süreyle (B) sınıfı belgeye sahip iş güvenli-ği uzmanı görevlendirilmesi; tehlikeli sınıfta yer alan işyer-


66

lerinde ise (B) sınıfı belgeye sahip iş güvenliği uzmanı gö-revlendirme yükümlülüğü, bu işyerlerinde Kanunun yürür-lüğe girdiği tarihten itibaren üç yıl süreyle (C) sınıfı belge-ye sahip iş güvenliği uzmanı görevlendirilmesi kaydıyla ye-rine getirilmiş sayılır.

Mevcut sertifika ve belgeler ile ihtar puanları

GEÇİCİ MADDE 5- (1) Bu Kanunun yayımı tarihin-den önce Bakanlıkça verilen işyeri hekimliği, iş güven-liği uzmanlığı ve işyeri hemşiresi sertifikası veya belge-si ile Türk Tabipleri Birliği tarafından verilen işyeri hekim-liği sertifikası sahiplerinden belgeleri geçersiz sayılan-lar, mevcut belge veya sertifikalarını bu Kanunun yayı-mından itibaren bir yıl içinde Bakanlıkça düzenlenecek belge ile değiştirmeleri şartıyla bu Kanunla verilen bü-tün hak ve yetkileri kullanabilirler. Aynı tarihten önce eği-tim kurumlarınca verilen işyeri hekimliği ve iş güvenliği uzmanlığı eğitimlerini tamamlayanlardan eğitimleri ge-çersiz sayılanlar ilgili mevzuata göre sınava girmeye hak kazanırlar. Hak sahipliğinin tespitinde Bakanlık kayıtla-rı esas alınır.

(2) Bu Kanunun yayımı tarihinden önce haklarında ke-sinleşmiş yargı kararı bulunmayan eğitim kurumu ve ortak sağlık ve güvenlik birimlerine uygulanan ihtar puanları, ka-yıtlarda yer alan haliyle yeni yapılacak düzenlemeye akta-rılır.

İşyeri hekimliği yapan kurum tabiplerine yapılan üc-ret ödemeleri

GEÇİCİ MADDE 6- (1) Kamu kurum ve kuruluşları ile mahalli idarelerde gerçekleştirilmiş olan işyeri hekimliği üc-reti ödemeleri nedeniyle kamu görevlileri hakkında idari veya mali yargılama ve takibat yapılamaz, başlatılanlar iş-lemden kaldırılır, bu ödemeler geriye tahsil ve tazmin konu-su edilemez.

GEÇİCİ MADDE 7- (1) Bu Kanunun yayımı tarihinde Baş İş Müfettişi kadrolarında bulunanlar, hiçbir işleme ge-rek kalmaksızın İş Başmüfettişi kadrolarına atanmış sayılır.

GEÇİCİ MADDE 8- (1) Bu Kanunun yayımlandığı ta-rihte İş Sağlığı ve Güvenliği Merkez Müdürlüğünde İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Enstitü Müdürü ile İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Enstitü Müdür Yardımcısı unvanlı kadrolar-da bulunanların görevleri, bu Kanunun yayımlandığı ta-rihte sona erer ve bunlar en geç bir ay içinde derece ve kademelerine uygun diğer kadrolara atanır. Bunlar, yeni bir kadroya atanıncaya kadar, eski kadrolarına ait aylık, ek gösterge ve her türlü zam ve tazminatlar ile di-ğer mali haklarını almaya devam eder. Söz konusu per-sonelin atandıkları tarih itibarıyla eski kadrolarına ilişkin olarak en son ayda aldıkları aylık, ek gösterge, her türlü

zam ve tazminatları, ek ödeme ve benzeri adlarla yapı-lan her türlü ödemelerin (ilgili mevzuatı uyarınca fiili ça-lışmaya bağlı fazla mesai ücreti ve ek ders ücreti hariç) toplam net tutarının (bu tutar sabit bir değer olarak esas alınır); yeni atandıkları kadrolara ilişkin olarak yapılan ay-lık, ek gösterge, her türlü zam ve tazminatları, ek öde-me ve benzeri adlarla yapılan her türlü ödemelerin (ilgi-li mevzuatı uyarınca fiili çalışmaya bağlı fazla mesai üc-reti ve ek ders ücreti hariç) toplam net tutarından fazla olması hâlinde aradaki fark tutarı, herhangi bir vergi ve kesintiye tabi tutulmaksızın fark kapanıncaya kadar ayrı-ca tazminat olarak ödenir. Atandıkları kadro unvanların-da isteğe bağlı olarak herhangi bir değişiklik olanlarla kendi istekleriyle başka kurumlara atananlara fark tazmi-natı ödenmesine son verilir.

(2) Bu Kanuna ekli listelerde ihdas edilen kadrolardan boş bulunan 20 İş Sağlığı ve Güvenliği Uzmanı, 100 İş Sağ-lığı ve Güvenliği Uzman Yardımcısı, 40 Memur, 40 Veri Ha-zırlama ve Kontrol İşletmeni ve 10 Mühendis kadrosuna, 21/12/2011 tarihli ve 6260 sayılı 2012 yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanundaki sınırlamalara tabi olmadan 2012 yılı için-de atama yapılabilir.

Yürürlük

MADDE 38- (1) Bu Kanunun;

a) 6, 7 ve 8 inci maddeler;

1) Kamu kurumları ile 50’den az çalışanı olan ve az teh-likeli sınıfta yer alan işyerleri için yayımı tarihinden itibaren iki yıl sonra,

2) 50’den az çalışanı olan tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerleri için yayımı tarihinden itibaren bir yıl sonra,

3) Diğer işyerleri için yayımı tarihinden itibaren altı ay sonra,

b) 9, 31, 33, 34, 35, 36 ve 38 inci maddeleri ile geçici 4, geçici 5, geçici 6, geçici 7 ve geçici 8 inci maddele-ri yayımı tarihinde,

c) Diğer maddeleri yayımı tarihinden itibaren altı ay sonra,

yürürlüğe girer.

Yürütme

MADDE 39- (1) Bu Kanun hükümlerini Bakanlar Kuru-lu yürütür.

68


68

(I) SAYILI LİSTE

KURUMU : ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI

TEŞKİLATI : MERKEZ

İHDAS EDİLEN KADROLARIN

Sınıfı Unvanı Derecesi Serbest Kadro Adedi Toplam

GİH İş Sağlığı ve Güvenliği Uzmanı 3 120 120

GİH İş Sağlığı ve Güvenliği Uzman Yardımcısı 8 130 130

GİH Memur 6 20 20

GİH Memur 10 20 20

GİH Veri Hazırlama ve Kontrol İşletmeni 6 20 20


TH Mühendis 5 10 10

TOPLAM 340 340

(II) SAYILI LİSTE


TEŞKİLATI : TAŞRA


Sınıfı Unvanı Derecesi Serbest KadroAdedi Toplam

GİH İş Sağlığı ve Güvenliği Enstitüsü Müdürü 1 1 1

GİH İş Sağlığı ve Güvenliği Enstitüsü Müdür Yardımcısı 1 3 3

TOPLAM 4 4

(III) SAYILI LİSTE

KURUMU: ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI

TEŞKİLATI : DÖNER SERMAYE



GİH Sayman 1 1 1

GİH İşletme Müdürü 1 1 1

GİH Şef 3 2 2



GİH Veznedar 5 1 1

TOPLAM 12 12

(IV) SAYILI LİSTE


TEŞKİLATI : TAŞRA

İPTAL EDİLEN KADROLARIN


GİH İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Enstitü Müdürü 1 1 1

GİH İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Enstitü Müdür Yardımcısı

1 1 1

TOPLAM 2 2

Devamı gelecek sayımızda yayınlanacaktır.

70


İkinci el makina alırken mümkün olduğunca dikkatli ol-mak, makinayı aldıktan sonra kötü sürprizlerle karşılaşma-mak için çok önemlidir.

Günümüzün rekabetçi ve tabiri uygunsa acımasız eko-nomik koşulları bizleri attığımız her adımda bir kez daha düşünmeye zorluyor.

Hatalı yaptığımız veya yapmak zorunda olduğumuz ve ihmal ettiğimiz işlerin faturası umduğumuzdan yüksek çıkabiliyor.Bu sebeple işi yapmadan once maliyetini bilmek is sonundaki fayda için olmazsa olmazdır.

Yeni alınan makinalarda bile zaman zaman problemler yaşanırken , ikinci el makina alırken çok daha fazla özen gösterilmelidir.Küçük bir yağ kaçağınının bile maliyeti çok büyük revizyonlara mal olabilir ve hatta bazen mal bedeli-nin yarısına kadar çıkabilir.Aşağıda ikinci el makina alır-ken temel olarak nelere dikkat edilmesi gerektiğini bula-caksınız.Umuyoruz ki faydalı olacaktır.

Öncelikle dıştan kontrol;• Makina dış aksamında özellikle alt şase ve bom ak-

samında çatlak oulp olmadığı ve onarım görüp gör-mediği

• Kabin kapı ve yan kapıların kolay açılıp açılmadı-ğı – üst taraftan motor kaputunun açılıp açılmadığı

• Makina kırıcı hattına sahip mi? (Daha sonra kırıcı gerekebilir. Extra maliyet)

• Kırıcı hattı varsa makina kırıcılı ne kadar çalışmış. (Kırıcı ile çalışmak makina ömrünü yarıya düşürür)

• Yağ kaçakları kontrolü ( hortum değişimleri 5000 usd gibi maliyet-leri bulabiliyor)

• Makina hangi işte çalışmış ( taş oca-ğı, kum harfiyat v.s.) (ne kadar yıp-randığı konusunda bilgi verebilir)

• Makina boyanmışsa bu birçok şeyi örtmek için en iyi yöntem olabilir. Boyalı olmayan makina daha net fikir verebilir.

• Kovanın durumu, kaynağa ihtiyacı var mı? Tırnakla-rın durumu

• Paslı ve boyalı bölgelerin tespiti

• Lastikli makina ise, lastiklerin aşınma durumu, kap-lama yapılabilirlik kontrolü

• Yürüyüş takımları ;zincir - pabuçlar - lastikler


70

İkinci El Makina Alırken...Turgay YILMAZ / Makina Mühendisi / VLV Otomotiv

71


Alt takım;• Zincir ve pabuçların durumu – Pabuçlar üzerinde-

ki lamalar civataların seviyesine inmişse pabuçla-rın değiştirilmesi gerekli

• Zincir baklalarında boşluk ve çatlaklar var mı?

• Makaralarda yağ kaçağı var mı? Aşıntı ve kırık var mı?

• İstikamet tekeri kırık çatlak kontrolü

• Zincir gerginliği normal mi?

• Lastikli makinalar için lastik aşınma yüzdeleri

• Lastik kaplama yapılabilirlik kontrolü

• Porya direksiyon bağlantı rodları ve rod bağlantıları kırık ,çatlak ,aşıntı kontrolü,

• Arka ve varsa ön beşiklerin aşıntılarının kontrolü

Motor şanzuman ve hidrolik aksam;• Daha once hangi kompenenetleri revizyon görmüş

ve revizyonu kimle nerede yapmış (söylenirse)

• Yağ kaçakları var mı?

• Hidrolik silindirlerin boğaz kısımlarından yağ kaçağı var mI?

• Şanzuman üzerinde yağ kaçakları var mı ve net ola-rak hangi kısımda

İç kısımlar • Makina çalışma saati ( makinanın revizyon zaman-

ları için ne kadar sure kaldığını öğrenmek için )

• Kabin içinin durumu, levye yağ kaçakları gösterge ve uyarı sistemlerinin çalışıp çalışmadığı

• Varsa klima çalışıyor mu?

• Hidrolik pompa,kule şanzumanı, ana şanzuman, kule hidromotoru ve ana valf grubu üzerindeki civatalardan bu kompepenentlerin daha once sökülüp sökülmediği anlaşılabilir.Civatalara dikkatlice bakılırsa anlaşılabilir.

Mümkünse makina çalıştırılıp;• Motor tek marşta kolayca çalışıyor mu?

• Çalıştıktan sonra göstergeler ve ikaz sistemleri nor-mal mi?

• Motor, rölanti devri ve tam gaz devrinde sorunsuz çalışıyor mu ? Rölanti devrinde titreme veya devir gezme ,tam gaz devrinde anormal ses var mı?

• Makinanın herhangi bir yerinden anormal ses hisse-diliyor mu?

• Motorda aşırı siyah duman var mı?

• Makina hidrolik hareketleri normal mi ? Yürüyüş ve kule dönüş normal mi?

• Bom arm ve kova havadayken çalışırken ve stopta kendi haline bırakıldığında kaçırma var mı?

• Makina yürütüldükten sonra zincir gerginlikleri aynı mı kalıyor (gergi silindiri kontrolü?)

• Kule dişli boşluğu nasıl ?

• Kule dönerken anormal ses var mı?

• Makina ileri – geri bütün viteslerde hareket ediyor mu?

• Makina yüke girerken motor devir kaybı nedir? Motor yüke girerken bayılıyor mu ?


76

Mustafa SİLPAĞAR / Mak.Yük.Müh. / Limak İnşaat, San. ve Tic.AŞ

Şantiyecilikte Göz Sağlığı

Kanuni Sultan Süleyman’ın muhibbi mahlası ile yazdığı şiirinin baş-langıç kıtasındaki “Halk içinde muteber bir nesne yok devlet gibi, Ol-maya devlet cihanda bir nefes sıhhat gibi" ifadesi sağlığın önemini ifa-de eden veciz sözlerden biridir. Sağlığımızın muhafazasında GÖZ ardı edilemeyecek ve beş duyumuzun bizler açısından en önemlisi ise GÖZ’ümüzdür.

77


Günümüz insanların edindiği bilginin % 80’ini görme ile sağlandığı düşünüldüğünde gözün önemi anlaşılacak-tır. Görme duyusunun gelişimi ve değişimi doğumdan ölü-me kadar sürer. Görmeye tesir eden ve onu değiştiren şart-lar, bireyin davranış, genetik yapısı ve çevresel faktörler-den oluşur. Görme sistematiğinin algılanmasını ve çevresel etkilerin görme üzerinde tesirlerinin bilinirliğinin artmasını takiben korunması için alınması gereken tedbirlerde ilerle-mektedir.

Şantiye işlerinde çalışan her kesin bilmesi ve uyma-sı istenen KKD kişisel koruyucu donanımların kullanılması insan sağlığını korumayı amaçlayan bir yasal gerekliliktir. KKD kullanımına itina edilmesi ve çalışma şartlarına uygun olanın seçilmesi de ayrı bir bilgilenme alanıdır. Görme or-ganı olan göz için şantiyelerde oluşacak tehlikeleri fiziksel, kimyasal tesirler ile ışıma (radyasyon) zararları olarak sınıf-layabiliriz. Kişilerin istihdam maksadına uygun olarak doğ-ru göz koruyucusu olarak kullanılacak malzemeler için be-lirlenen standartlar aşağıdadır.

EN 166 : Teknik performans standartı.

EN 167 : Optik testler için yöntemler.

EN 168 : Optik testlerin dışındaki testler için yöntemler.

EN 169 : Kaynak filtreleri.

EN 170 : Ultraviyole filtreleri.

EN 171 : Kızılötesi ışın filtreleri.

EN 172 : Sanayi kullanımı için parlaklık filtreleri.

EN 175 : Kaynak işlemlerinde yüz koruma ekipmanı.

EN 207 : Lazere karşı koruyucu ürün.

EN 208 : Lazer ışın ayarlamasına dair koruyucular.

İmalat sürecinde kullanılan kimyasal maddeler ve bun-ların buharlarının sebep olduğu tahrişler genel itibarı en-düstriyel tesisler için geçerlidir. Şantiyelerde en sık görülen risk uçucu, fırlayıcı ve sıçrayan parçalardan fiziksel yara-lanmalar ile kaynak ışığından oluşan ışınım dolaysı ile göz-deki yanma ve batma şikayetleridir. Bu tip etkilenmelere karşı şantiyelerde KKD kullanma alışkanlığı gerek iş sağ-lığı kontrolleri gerekse çalışanlarda bilinç oluşması nede-ni ile genelde uyulmaktadır. Fırlayan parçacık hasarları göz çevresindeki kemik ve deri dokularında yaralanmalar mey-dana getirebilir. Atölyelerde taşlama veya bileme cihazları kullanacak personele işine uygun gözlük veya şeffaf siper-lik temin edilmelidir.

Güneş ışığının ışıma (radyasyon) tesiri, lazerli sevi-ye ayarlayıcı ve ölçüm cihazlarının şantiye uygulamaları-na başlanmasına karşılık; bu şartlarda koruma sağlayacak göz KKD’larının kullanımında ise henüz gereken ihtima-mın olduğunu söyleyemeyiz. Güneş ışığına doğrudan veya yansıma ile karşı karşıya kalacak personelinde muhakkak suretle uygun koruyucu gözlük kullanmaları sağlanmalıdır. Güneş ışığının görülebilen ışığının yanı sıra ultraviole (mor

ötesi) ve infrared (kızıl) ötesi ışımalar yaptığı bilinmektedir. UltraViole ışınlar dalga boylarına göre UVA, UVB ve UVC olarak üç sınıfa ayrılırlar. Dalga boyu kısaltıkça ışığın enerji-si ve bağlı olarak verdiği zararlar artacaktır.

• UVA ışınları en yüksek dalga boyuna sahip UV ışın-larıdır; bronzlaşmaya ve erken cilt yaşlanmasına se-bep olurlar. Yeryüzüne ulaşan morötesi ışınların ek-seriyetini oluşturur.

• UVB ışınları güneş yanıklarına sebep olurlar. Aynı za-manda, genellikle cilt kanseri ve katarakt gibi gör-me bozukluklarına yol açarlar. Dünyaya ulaşan mik-tarı UVA ya göre azdır.

• UVC ışınları en kısa dalga boyuna sahiptirler ve en tehlikeli UV ışınlarıdırlar. Neyse ki, atmosferdeki ozon tabakası tarafından engellenmekte ve yeryüzüne ulaşmamaktadırlar.

Güneşten gelen mor ötesi bu ışımaları ozon tabakası tarafından büyük oranda ve bulutlar tarafından kısmen tu-tulmaktadır. Küresel ısınma tesiri ile ozon tabakasındaki in-celme günümüzde mor ötesi ışımaların zararlarının artma-sına sebep olmuştur. Mor ötesi ışımaların düştüğü yüzey-lerden yansımaları söz konusu olmaktadır. Bu yansımalar zemine ve hava şartlarına bağlı olarak farklı değerler gös-termektedir.

78


• UV ışınlarının %90’ından fazlası bulutların içinden geçer.

• UV ışınları her 1000 m’de irtifa yükselmesinde %10-%12 oranında artar.

• Temiz kar ışınların %88’e kadarını yansıtır.

• Çimen ve topraktaki yansımalar % 1 - % 5 kadar ol-maktadır. Beyaz mermer ve kalker ocaklarındaki yansımalar ise daha yüksektir.

• Kuru plaj kumu ışınların %15-%20’ye kadarını yansı-tabilir.

• Deniz dalgası ışınların %10-%30’a kadarını yansıta-bilir.

Açık havada çalışan personelin güneşli havalarda mu-hakkak suretle göz korumalarının sağlamaları için gerekli koruyucu donanımı kullanmaları konusunda eğitilmelidir-ler. KKD ların kullanılmamasının nedenlerinden birisi bu ko-nuda eğitilmemiş olmalarıdır. Eğitimlerin görsel maddeler-le desteklenmesi önemlidir. İnsanların yazın güneş gözlü-ğü kullanma alışkanları vardır. Kış şartlarında karda çalışa-cak personel için gözlük kullanma alışkanlıkları geliştirilme-lidir. Göze ulaşan UV ışınlar kornea (şeffaf tabaka) ve lens (göz bebeğinde) bir kısmı soğurulur belirli miktarı arka kı-sımda bulunan retine (ağ tabakaya) ulaşır. Normalde ışığa maruz kalmada göz bebeği küçülürek bu fazla ışığın tesi-ri azaltılmaya çalışılır. Ancak ışık fazla geldiğinde bu meka-nizma yetersiz olabilir ve göz merceğinde katarakt geliş-mesine ve retina tabakasının zarar görmesine neden olabi-lir. Ayrıca, gözün ön kısmında kornea dediğimiz şeffaf taba-kada yüzeysel hasarlar oluşturabilir, 6 saatı aşan süre karlı yerlerde çalışan ve güneş ışığına maruz kalan personelde geçici körlük oluşabilir. Bu durum 8 – 12 saat süren bir sü-reç sonrasında sona erer.

UV ışınlarından korunmanın en iyi usulü olarak bu ışınların en fazla oldu-ğu 10-14 saatleri arasında kapalı me-kanda bulunulması, bunun mümkün olmaması halinde geniş kenarlı şapha ve gözlük kullanılmasıdır. Kullanılan gözlüğün yan kısımlarından ışık yan-sımamalıdır. Asfalt ve beton hazırla-ma tesisleri, konkasörlerin, kule vinç-lerin operatör kabinlerinin dizaynında güneş tesirleri en aza indirecek mima-ri düzenlemeler yapılmalı, güneş kesi-ci filmler ile camlar kapatılmalıdır.

Doğrudan şantiyecilikle ilişkisi ol-mamasına rağmen göz sağlığı açısın-dan bilinmesi ve takip edilmesi gere-ken bir olguda Glakom (Göz tansiyon) un 40 yaşını aşan personelde takip edilmesidir. Glokom (Göz Tansiyonu)

Göz içindeki Sıvı Basıncının görme sini-rine zarar verebilecek düzeyde yükselmesi olarak tanımla-nabilir. Glokom (göz tansiyonu), görme sinirlerine hasar ve-rerek, zamanla görmenin yitirilmesine yol açar. Dünya Sağ-lık Örgütü raporlarına göre, körlüğe yol açan hastalıklar lis-tesinde glokom (göz tansiyonu), üçüncü sırada yer alıyor. Sinsi ilerleyen ve belirti vermeden ortaya çıkan bir rahatsız-lık olan glakomun risk faktörleri aşağıda verilmektedir.

1. İlerleyen yaş (40 yaş sonrası),

2. Genetik (ailede glokom hastası bulunması),

3. Sigara kullanımı ,

4. şeker hastalığı,

5. Yüksek tansiyon

6. Yoğun süreli kortizonlu ilaç kullanımı,

7. Miyopi ve göz yaralanmaları.

Şantiyelerdeki personelin normal göz kontrollerinin yanı sıra göz tansiyonlarının da yılda en azından bir sefer yapıl-masında fayda vardır. Bir diğer önlemde dengeli beslen-me ile gözlerinizi korumaya yardımcı olabilir. Ispanak, bro-koli ve çok sayıda turuncu - sarı meyve ve sebzelerde bu-lunan Lütein, hücrelerin korunması açısından kullanılan bir antioksidandır.

Kaynaklar:

1. http://www.memorial.com.tr

2. http://www.isikgoz.com.tr

3. http://www.acuvue.com.tr

4. http://www.izdemir.com.tr

5. Mühendis ve makine sayı 567


80

Güneşin Yararları veZararları

Uzm. Dr. Işık ERDOĞAN / Kardiyoloji Uzmanı

Güneşin YararlarıDünyadaki tüm varlıklar için güneş bir hayat kaynağı.

Güneşin insanlar üzerinde yarattığı en temel faydalar ara-sında, birçok hastalığın tedavisinde kullanılan antibakteri-yel etkisi yer alıyor. Aynı zamanda vücudun D vitamini sen-tezlemesini gerçekleştirdiği için özellikle çocukların kemik gelişiminde temel bir rol üstleniyor. Sağladığı bronzluk et-kisi ile estetik bir öneme sahip olan güneş, akne ve sivilce tedavisinde de çok işe yarayabiliyor. Ancak, tüm bu fayda-ları içeren temel hayat kaynağımız güneş, ozon tabakası-nın incelmesiyle birlikte artık insanlar için bir tehlike unsu-ru haline gelmeye başladı. Ozon tabakasının incelmesiyle birlikte, yer yüzüne ulaşan ultraviyole radyasyonu miktarın-da büyük bir artış oldu. Eskiden, yeryüzüne sadece A ve B ultraviyole radyasyonu ulaşırken artık C ultraviyole radyas-yonu da ulaşmaya başladı. A ultraviyole radyasyonu cildin erken yaşlanması ve kırışmasına neden olurken, B ve C ult-raviyole radyasyonları ise deri kanserleri riskini artırıyor. Bu yüzden de sadece deniz ya da havuz kenarında güneş-lenirken değil, günün her saatinde güneşten korunmamız büyük bir önem taşıyor.

Güneşin ZararlarıNormal şartlarda metabolizma denilen, vucuttaki kim-

yasal olaylar sonucu gelişen enerji ile vucut ısısı oluşur. Me-tabolizma ise vucudun beden hareketleri ile orantılı olarak artar. Vucut, solunum ve terleme gibi faaliyetlerle bu ısıyı 36 santigrad derece dolaylarında tutmaya çalışır. Sıcak hava-da artan terleme ile vucut ısısı normale düşürülmeye çalışı-lır. Havaların çok ısındığı dönemlerde artan terlemeye rağ-men vucudun ısı kaybı yeterli olamamaktadır. Hava sıcak-lığı yanında rutubetin artması, terin buharlaşmasını engel-lediğinden ısı kaybını daha da azaltır. Yani sıcaklığın art-ması ile birlikte havanın nem oranının artması vucutta ısı birikimine, bu da ısı artışına bağlı hastalıkların gelişmesi-ne neden olur. Bu arada terle su ve tuz gibi bazı madde-lerin kaybı ve bunların yerine koyulamaması hastalık tablo-sunu ağırlaştırır.

Cilt yanıkları, cilt kanserleri, katarakt, sıcak bunalımı (sı-cak yorgunluğu, sıcak bitkinliği) ve sıcak çarpması güne-şin ultraviyole ışınları, sıcak ve artmış nem oranı nedeniyle gelişen en önemli hastalıklardır.

81


Güneşe ve ultraviyole ışınlarına bağlı cilt yanıkları sık olarak görülmektedir. Be-yaz tenli ve cildi ince kişilerde, esmer ve kalın ciltli kişilere göre güneşin zararla-rı daha fazla olur. Ciddi yanıklar için mut-laka bir sağlık yardımı alınmalıdır. Bunun dışında ultraviyole ışınlarına bağlı ola-rarak cilt kanseri, ve katarakt gibi ciddi hastalıklar da gelişebilir.

Sıcak bunalımı (yorgunluğu, bitkinli-ği) sıcak ve nem oranı yüksek ortamda uzun süre kalan veya egzersiz yapan ki-şilerde görülür. Belirtileri halsizlik, bit-kinlik, baş dönmesi, bulantı, bazen kus-ma, cildin nemli, soğuk ve soluk olma-sı, alın ve yüzde terleme, solunum sayı-sında artma şeklindedir. Sıcak yorgunlu-ğu olan hasta serin bir yere alınmalı, kus-ması yoksa ve içebiliyorsa birkaç yudum soğuk su içirilmeli, üzerindeki elbisleri çıkarılıp başı ve vu-cudu ıslak bir süngerle veya bezle ıslatılmalıdır. Hasta dü-zelmiyor ve durumu kötüye gidiyorsa bir sağlık merkezine götürülmelidir.

Sıcak çarpması da sıcak ve rutubetli ortamda uzun süre kalındığında veya ağır iş veya spor yapıldığında oluşur fa-kat, sıcak bunalımı kadar çok sık görülmez. Belirtileri yük-sek ateş, çarpıntı, sık ve yüzeyel solunum, ciltte sıcaklık, kuruluk ve kırmızılık, hastanın hareketlerinde azalma veya garip davranışlar, şiddetli başağrısı yakınması, bulantı , kusma ve tedavi edilmeyen hastalarda şuur kaybı şeklin-dedir. Nadir de olsa ölüm görülebilir. Sıcak çarpması düşü-nülen bir hasta serin bir yere yatırılmalı, bütün giysileri çıka-rılmalı, başı ve vucuduna (özellikle vucudun koltuk altı, ka-sıklar gibi kıvrım yerlerine) buzlu su ile ıslatılmış kompres-ler koyulmalı ve bunlar sık sık değiştirilmeli, varsa, hasta bir ventilatör veya bir yelpaze ile havalandırılmalı, kusması yok ve içebiliyorsa soğuk su içirilmeli ve en kısa zamanda bir sağlık merkezine götürülmelidir.

Güneşten KorunmaSıcak, rutubet ve ultraviyole ışınlarının zararlı etkilerin-

den korunmak için güneş altında özellikle sıcağın yoğun olduğu dönemlerde (saat 11.00 - 16.00 arası) uzun süre kalmamalı, gölge tercih edilmelidir. Güneş şemsiyesi gibi gölgeliklerin altında otururken de kum ve denizden yan-sıyan ultraviyole ışıkları önemli miktarda zarar verebilece-ği için dikkatli olmalıdır. Baş, şapka ile kapatılmalı, pamuk-lu (sentetik karışık giysiler su kaybını engeller) beyaz veya açık renkli, ince ve hafif giysiler giyilmeli, gözlerin korunma-sı için güneş gözlüğü takılmalıdır. İnce, pamuklu kumaşlar, tişörtler ve suni ipekten yapılmış ürünler ışığı daha fazla ge-çirir. Bu giysiler giyilmeden önce güneş koruyucular kulla-

nılmalıdır. Vücudunuzu mümkün olduğu kadar çok örtebi-len bol ve açık renkli, uzun kollu tişört, pantolon ve elbisele-ri tercih edin. Güneş ışınlarının yüzde 99-100’ünü engelle-yebilen ultroviyole koruyuculu güneş gözlüklerini kullanın. Çünkü bu tür güneş gözlükleri katarakta ve gözde hasara neden olan zararlı ışınları azaltır.

Koruyucu yağlar ve kremler güneşe çıkmadan yarım saat kadar önce sürülmeli ve her 2 saatte bir ve yüzdükten sonra tekrarlanmalıdır. Fakat bilinmelidir ki, giysilerin yara-rı koruyucu yağlardan çok daha fazladır. Sıcak ve rutube-tin yoğun olduğu saatlerde ağır işler ve sporlar yapılmama-lı, bu gibi faaliyetler serin saatlere alınmalıdır. Mutlaka ih-tiyacın üzerinde sıvı içilmelidir. İdrarın azalması ve koyu-laşması su ihtiyacı olduğunun belirtisidir. Bu gibi ortamlar-da herkesin yanında içecek su mutlaka bulunmalıdır. Alkol ve kafein idrar artışı ve sıvı kaybı yaptığı için sıcak saatler-de içilmemelidir

Güneşe karşı nasıl korunmamız gerektiğini belirlemede cilt tipiniz büyük bir önem taşıyor. Güneşin zararları açısın-dan en fazla riski, beyaz tenliler, kızıllar ve hiç bronzlaşa-mayan ya da güneşe çıktıkça deri yanıklarıyla sonuçlanan cilt tipleri taşıyor. Cildin rengi koyulaştıkça yanma riski de o oranda azalıyor. Ancak, esmer tenlilerde de ozon tabaka-sının incelmesiyle birlikte güneş yanığı oluşması hiç de az rastlanır bir durum değil.

Yapılan araştırmalar, güneşlenme için en ideal saatle-rin sabahları saat 11.00’a kadar, öğleden sonraları ise saat 16.00’dan sonra olduğunu ortaya koyuyor. Bu saatlerin dı-şında ise, kesinlikle ve kesinlikle gölge yerlere çekilme ve dinlenme öneriliyor. Bu arada, beton zeminlerin ve deniz suyunun ultraviyole ışınlarını çok iyi yansıttığını da aklınız-dan çıkarmayın. Bu yüzden de gölgede de yanabileceğini-zi asla unutmayın!

82


Çalışan kişiler ise, eğer serin bir ortam-da çalışıyorsa, koyu renkli giysileri tercih ede-bilirler. Zira, koyu renkler, ultraviyole ışınlarını yansıttığı için güneşin etkilerini azaltıyor. Ama buna karşılık sıcağı absorbe ediyor. Bu yüz-den de serin yerlerde çalışan kişiler, koyu renk-li giysileri tercih ederek güneşe karşı daha faz-la koruma sağlayabilir.

Özel Risk GruplarıÖzellikle yaşlılar ile kalp ve tansiyon hasta-

ları, çocuklar, hamileler, aşırı kilolu kişiler, kan-ser hastaları ile kemoterapi görenlerin güneş-ten korunma yöntemleri konusunda çok diik-katli olmaları gerekmektedir. Ağır efor harca-maktan kaçınmalı, kapalı ve havasız yerler-de de uzun süre kalınmamalıdır. Güneş ışınla-rının etkisinin güçlü olduğu 11.00-16.00 saatle-ri arasında güneş ışınlarından kaçınılmalı ve bu saatlerde uzun süre güneş altında kalınmamalı. Sık sık ılık suyla duş yapılmalı. Açık, renkli bol giysiler giyilmeli ve geniş kenar-lı şapka takılmalıdır. Güneşlenmeden veya güneşe çıkma-dan önce cilde uygun koruyucu bir güneş kremi sürülme-li. Güneşlenme sonrasında oluşabilecek güneş yanıkların-da kesinlikle yoğurt ve benzeri maddeler sürülmemeli, bu durumda soğuk kompres uygulaması yapılmalı. Gözlerde ağrılı kızarıklıklar olması durumunda soğuk kompres yapıl-malı ve bir hekime başvurulmalı. Sıcak çarpmalarında kişi-ler önce serin ve gölge bir yere alınmalı, vücudundaki sıkı giysiler çıkarılarak başı ve vücudu ıslatılmak suretiyle serin-letilmelidir. Bilinç bulanıklığı olan hastalar hemen en yakın sağlık kuruluşuna götürülmelidir.

Beslenme Önerileri Yaz aylarında az az ve sık aralıklarla besin tüketilme-

si gerekir. Bol su içilmeli, bol sebze ve meyve tüketilmeli-dir. En güçlü nemlendirici sudur. Su, cildiniz için de en et-kili nemlendiricidir. Bu yüzden su içme alışkanlığı edine-rek, günde en az iki litre su tüketmelisiniz. Alkollü ve asitli içeceklerden uzak durulmalı. Tatlı olarak daha çok sütlü ve meyveli tatlılar tüketilmelidir.

• Giysiler: İnce, pamuklu kumaşlar, tişörtler ve suni ipekten yapılmış ürünler ışığı daha fazla geçirir. Bu giysiler giyilmeden önce güneş koruyucular kullanıl-malıdır. Vücudunuzu mümkün olduğu kadar çok ör-tebilen bol ve açık renkli, uzun kollu tişört, panto-lon ve elbiseleri tercih edin. Güneş ışınlarının yüz-de 99-100’ünü engelleyebilen ultroviyole koruyuculu güneş gözlüklerini kullanın. Çünkü bu tür güneş göz-lükleri katarakta ve gözde hasara neden olan zarar-lı ışınları azaltır. Güneş gözlüğü alırken etiketini mut-laka okuyun.

• Zaman: Sabah 11 öğleden sonra 16 arası güneşe çı-kılmamalıdır. Gölgede durmak güneşten korunmanın en iyi yoludur.

• Güneş koruyucular: Kolay uygulanmalı, uzun süre etkinliğini devam ettirmeli, UvA ve UvB' ye karşı ko-rumalı, yan etki riski az olmalıdır. Güneş koruyucu-nun etkisini gösterebilmesi için güneşe çıkmadan 30-60 dk. önce sürülmelidir. 2-3 Saatte bir tekrarla-malıdır. Terleme, yıkanma, yüzme sonrasında yenile-mek gerekir.

Güneşten korunmayı sadece tatilde güneşlenirken de-ğil, yaz ve kış aylarında da günlük alışkanlık haline getirme-li ve özellikle çocuklarımıza da öğretmeliyiz. Sağlıklı bes-lenme gibi tüm yaşam boyunca uygulanılacak bir kural ola-rak hayatımıza yerleştirmeliyiz.

88

“İş Makinaları Mühendisleri Birliği (İMMB) Bilgi Paylaşımı İçin Değişik Seminer Organizasyonları İle Üyelerini ve Sektör Temsilcilerini Biraraya Getirmeye Devam Ediyor”

ANKOMAK Uluslararası İş Makine-leri, Yapı Elemanları ve İnşaat Teknolo-jileri Fuarı, 19. kez 06–10 Haziran 2012 tarihleri arasında İstanbul Fuar Merkezi / Cnrexpo’da sektörü bir araya getirdi.

ITE Group Plc.’nin Türkiye Ofisi E Uluslararası Fuarcılık - EUF tarafından düzenlenen fuarda 5 gün süresince 350’ye yakın katılımcı firmayı 80 fark-lı ülkeden 20.000’in üzerinde uluslara-rası ziyaretçiyle buluşturdu. En çok ya-bancı ziyaretçi gelen ülkelerin başında İran, İtalya, Irak, Bulgaristan, Rusya ve Almanya oldu.

Açılışta Konuşan Avrupa Birliği Ba-kanı ve Başmüzakereci Egemen Bağış yılda 5,5 milyar dolarlık bir ekonomik hacme sahip iş makineleri sektörünün Türk ekonomisindeki payı ve önemine dikkat çekerek sektörün toplam 14.000 kişiye istihdam sağladığını belirtti.

Derneğimizin standıyla yer aldığı fuarda standımızı ziyaret eden tüm üyelerimize ve sektör ilgililerimize teşekkür ederiz.

ANKOMAK Fuarında Standımızla Yer Aldık

Etkinliklerimiz ve Haberler

89


90


90

Araç, Araç Üstü Ekipman ve İş Makinaları Üreticileri Birliği Derneği (ARÜS-DER) tarafından bu yıl düzenlenen İkin-ci Araçüstü Ekipman Fuarı 30 Mayıs – 2 Haziran 2012 tarihleri arasında İstanbul CNR Expo Fuar Alanı’nda gerçekleşti.

ARÜSDER ’12 fuarı; Araç ve Araçüstü Ekipman ve İş Makinaları Üreticileri Birliği Derneği (ARÜSDER), İstif Makinaları Distribütörleri ve İmalatçıları Birliği (İSDER), Türk Standartları Enstitüsü (TSE), İş Makinaları Mühendisleri Birliği (İMMB) ve Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı (KOSGEB) desteğiyle düzenlendi. Bu yılki fuarın ana sponsorluğunu ise Allison Transmission firması üstlendi.

Araç, araçüstü ekipman ve iş makinaları üreticilerini bir araya getirerek sektörün güçlenmesine önemli katkılar sağla-yan ARÜSDER ’12 Fuarı’na bu yıl, 104 katılımcı firma konuk oldu. Derneğimiz de Arüsder’in standında kendine ayrılan bö-lümde tüm tanıtıcı dokümanları ve eğitim broşürleri ile yerini aldı.

ARÜSDER ’12 Fuarı’na katılan firmaların büyük çoğunluğunu, üretici-ihracatçı üstyapı sektörü temsilcileri oluşturdu.

Katılımcı firmaların ilk kez ürettikleri ya da ithal ettikleri birçok ürünün tanıtımını gerçekleştirme fırsatı bulduğu fuarda, elektrikli hidrolik sıkıştırmalı çöp kamyonu, yol süpürmeli hidrolik sıkıştırmalı çöp kamyonu, itfaiye araçları, vinçler, yüksel-tici platformlar, hidrostatik yol süpürme araçları, damperli kamyonlar, özel dizaynlı araçlar, treylerlar vb. birçok ekipman stantlardaki yerini aldı.

2. Araçüstü Ekipman Fuar’ına Katıldık

91


Derneğimizin de kendisine ayrılan stantta tüm eği-tim broşürleri ve eğitim dokümanları ile yer aldığı Vizyon 2023 Kamu ve İş ve İstif Makinaları Sektör Buluşması 27 Haziran 2012 tarihinde 650 kişinin katılımı ile Ankara Bilkent Otel’de gerçekleşti.

Türkiye’de yatırım fırsatları ve kamu destekleri baş-lıklarında gerçekleştirilen Vizyon 2023 Kamu ve İş/İnşa-at Makinaları Sektör Buluşması, Bilim, Sanayi ve Tekno-loji Bakanımızın himayesinde, Türkiye İş Makinaları Dist-ribütörleri ve İmalatçıları Birliği (İMDER) ve İstif Maki-nalari Distribütörleri ve İmalatçıları Derneği’nin (İSDER) desteği ile yapıldı

Bakan Ergün, burada yaptığı konuşmada, 2011 yı-lının ülke sanayisi için oldukça kritik bir yıl olduğunu, sektörel strateji belgelerinin hayata geçirildiğini, bunlar-dan Makine Sektörü Strateji Belgesi ve Eylem Planı ile ilgili izleme ve değerlendirme toplantılarını da gerçekleştirdikleri-ni ifade etti.

Bakan Ergün ayrıca, iş makinelerinin tescili, ruhsatlandırılması konusunu sektör açısından çok önemsediklerini, yeni makinelerin yanında, kullanımında olan diğer makinelere de benzer bir tescil sistemini kurarak envanter tespiti yapılaca-ğını belirtertek; daha nitelikli yatırımlar, daha kaliteli üretim ve daha fazla katma değer oluşturacak hamleler yapmaları ko-nusunda üreticilere tavsiyelerde bulundu.

İMDER Başkanı Cüneyt Divriş ve İSDER Başkanı Rızanur Meral de yaptıkları konuşmalarda

kamu ve özel sektörün, hep birlikte Türkiye’de üretim yapan firmaları desteklemesi gerektiğine dikkati çektiler.

Konuşmaların ardından Bakan Ergün Bilkent Otel’in bahçesinde sergilenen iş makinalarını inceledi.

Vizyon 2023 Kamu ve İş ve İstif Makinaları Sektör Buluşması

92


Operatör Eğitimleri

30.06.2012-14.07.2012 tarihleri arasında Özel İMMB Meslek Kurs’umuzda Forklift Operatörlüğü Kursu açılmış ve kurs sonunda başarılı olan kursiyerlere MEB onaylı belgeleri verilmiştir.

Hidrolik Eğitimleri

22-26.06.2012 tarihleri arasında Temel ve Mobil Hidrolik Kursu açılarak kurs sonunda kursiyerlere katılımcı belgeleri dağıtılmıştır.

Eğitimlerimiz

‘’ Akedi Ltd. Şirketi yerine sığamıyor....’’ 1997 den beri İş Makinaları Sektörün-

de “Delici Makina Parca ve Servisi, Makina Kiralaması” işi ile son yıllarda atılım yapan Akedi Ltd.Şti., 1273. sokaktaki Şirket Bina-sı ve Atelyesine ek olarak 1 Yeni Atelye Bi-nası ve 2 Yeni Makina Park Sahası ekliyerek Topam 2500m2 lik çalışma alanıyla müşteri-lerine daha iyi imkan sunmak üzere faaliyet-lerini arttırdı..

Servis verdiği makina grubundaki mar-kalar sırası ile şöyle...

Atlas Copco Jumbo ve Rocklar

Tamrock Jumbo ve Rocklar Deliciler

Kiralık Makina Parkı

Komatsu Dozer,Komatsu Ekskavatorler, Bomag silindirler, A.Copco Deliciler,

Ural Boru Tasıma Tırları (6x6), Mack su tankerleri, JLG-Grove Manlift.

Akedi Ltd.Şti. İletişim Bilgileri

Adres :1273. Sok. (eski 902. Sok.) No.11

Tel :0312 385 9818 (pbx)

Faks : 0312 385 9819

e. posta : [email protected]

Etkinliklerinizi Derneğimizle paylaşarak dergi-mizin “Sektör Haberleri”nde yer alabilirsiniz.

SEKTÖRDEN HABERLER

94

Basında İMMB

22

DOSYA

Son yıllarda iş makinaları alanında gözlenen teknolojik gelişmeler özetle dört başlık altında toplanabilir.

1. Yakıt Sistemi Değişiklikleri ve Düşük Egzoz Emisyonlu Motorların iş Makinalarında Kullanılması:

Günümüzde çevre kanunlarındaki düzenlemeler dizel yakıt üreticilerini

4 Final" motorlar kullanılmaya başlanmıştır. Bu motorlar elektronik kontrollü basınçlı ateşleme sistemleri ile düşük sülfürlü yakıtla daha az egzoz emisyonu oluşturur.

Bundan sonraki aşamalarda iş makinalarında hibrit (elektrik motorlu) sistemlerin kullanılması

ve makina üreticilerini daha temiz bir gelecek için düşük egzoz emisyonuna zorlamaktadır. Bu düzenlemeler ile yakıtlarda kükürt oranı düşürülmüştür. Yapılan mühendislik çalışmaları sonucu motorların yakıt ve egzoz sistemlerinde yapılan değişikliklerle iş makinalarında günümüzde son kategori olan "Tier

Duran KARAÇAYİş Makinaları Mühendisleri Birliği Derneği Yönetim Kurulu Başkanı

İş Makinalarında Teknolojik Gelişmeler

İnşaat Sanayi / Mart - Nisan 2012 / 130’ da yayınlanmıştır.

95


23

beklenmektedir. Bu sistemlere sahip makinalara çevreci makinalar da denilmektedir.

2- Makina Kontrol ve Takip Sistemlerindeki Gelişmeler:

Makinaların güç sistemleri kontrolü elektrik, elektronik, hidrolik ve bilgisayarlı sistemlerle yapılmakta olup, makinaların verimliliğini arttırmaktadır. Ancak bu sistemleri verimli kullanacak eğitimli eleman sıkıntısı vardır.

İş makinalarında elektronik sistemler, kontrol kolaylığının yanı sıra emniyet sistemlerinin güvenliğini de arttırmıştır. Makinaların çalışma lokasyonlarını, çalışma hızlarını, bakım durumlarını ve arıza kodlarını uzaktan merkezi olarak takip edebilmek mümkün olmaktadır. Makinaların üzerinde bulunan bilgisayarlarla istenilen zaman aralığında raporlama yapılabilmektedir. Bütün bunlar makinaya ve yapılan işe hâkimiyeti arttırmaktadır.

3- Bakım Aralıklarının Uzaması:

Yakıt kalitesinin artması, kullanılan yağ kalitesinin artması, kirlilik kontrol sistemlerinin gelişmesi, bakım takip sistemlerinin kullanılması, bakım aralıklarının uzamasını ve makinaların bakım için duruş sürelerinin azalmasını dolayısıyla çalışma verimlerinin artmasını sağlamaktadır. Örneğin 20-25 yıl önce 125 saat çalışma ardından değiştirilen motor yağı, 250-500 saat ve üstü zaman aralıklarında değiştirilmeye başlanmıştır.

4- Daha Hafif Makine ile Daha Büyük işler Yapmak

Malzeme kalitesinin ve kompozit malzemelerin sürekli gelişmesi, aynı işi yapabilen ağırlıkça daha hafif makina imalatını mümkün kılmıştır. Örneğin, özellikle kaldırma makinaları olarak bildiğimiz mobil vinçlerde makinanın ağırlığının azaltılması ile aynı aks sayısında daha uzun bomlu ve daha yüksek kapasiteli vinç

imalatı yapılabilmekte aynı zamanda yakıt tasarrufu da sağlanmaktadır.

Yukarıda dört başlık altında saydığımız gelişmelerle birlikte kullanıcının konforunu arttıran ve iş yapmasını kolaylaştıran gelişmeler yeni model her makinada karşımıza çıkmaktadır.

Ülkemizde henüz kullanılmasa da iş makinalarının teknolojik gelişimlerinin yanında, robot teknolojisinin de inşaat sektöründe kullanılmaya başlandığını bilmekteyiz. Tuğla duvar ören robotlar bu konuya örnek olarak gösterilebilir.

Yeni teknoloji ile üretilen makinaların kullanılması işlerin hızını ve kalitesini arttırmaktadır.

Ülkemizde kullanılan iş makinalarının % 80’i çeşitli ülkelerden ithal edilmektedir. Belirttiğimiz bu gelişmeler son yıllarda ülkemize gelen makinaların sahip olduğu teknolojik gelişmelerdir. Aynı zamanda yerli üreticiler de bu gelişmelere paralel üretim yapmaktadır.

Yeni teknoloji ile üretilen makinaların kullanılması, işlerin hızını ve kalitesini arttırmaktadır. Bu makinaları istenilen performansta kullanmak için sektör çalışanlarının gereklere uygun olarak eğitilmesi şarttır.

Makina teknolojilerinde yapılan yeni buluşlar önceki yıllarda 10 ila 20 yıl sonra uygulamaya aktarılırken son yıllarda bu süre 1 ila 3 yıla inmiştir. Bu nedenle iş makinaları ile beklenen verimde çalışma yapılabilmesi için sektörün yeni teknolojileri yakından takip etmesi ve uygun personelin yetiştirilmesi önem taşımaktadır.

hazır beton sektörü İle yükselen İnşaatlar

Documents