DİN KÜLTÜRÜ

AHLAK BİLGİSİ

2 10 8

kpss

ÖABT

Öncebiz sorduk

50 Soruda

SORU37

GüncellenmişYeni

Baskı

ve

ALAN BİLGİSİALAN EĞİTİMİ

KOMİSYONÖABT Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Konu Anlatımlı

ISBN 978-605-241-085-1Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir.

© Pegem AkademiBu kitabın basım, yayım ve satış hakları

Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti.ye aittir.Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri,kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıtya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz.

Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır.Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında

yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınlarısatın almamasını diliyoruz.

5. Baskı: 2018, Ankara

Proje-Yayın: Ümit DilaverDizgi-Grafik Tasarım: Gülnur Öcalan

Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı

Baskı: Koza Yayın Dağıtım A.Ş.Cevat Dündar Cad. No. 139

Ostim/ANKARATel : 0312 385 91 91

Yayıncı Sertifika No: 14749Matbaa Sertifika No: 12385

İletişim

Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARAYayınevi: 0312 430 67 50 - 430 67 51

Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08

Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60

E-ileti: pegem@pegem.netİnternet: www.pegem.net

ÖN SÖZ

Sevgili Öğretmen Adayları,

Elinizdeki bu kitap, Kamu Personeli Seçme Sınavı (KPSS) Sınıf Öğretmenliği Alan Bilgisi ve Alan Eğitimi Testi (Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi) kapsamındaki soruları çözmek için gerekli bilgi, beceri ve teknikleri edinme ve geliştirme sürecinde siz değerli öğretmen adaylarımıza kılavuz olarak hazırlanmıştır.

Kitabın hazırlanış sürecinde, sınav kapsamındaki temel alanlarda kapsamlı alanyazın taraması yapılmış, bu kitabın gerek ÖABT’de gerekse gelecekteki meslek hayatınızda ihtiyacınızı maksimum derecede karşılayacak bir başucu kitabı niteliğinde olması hedeflenmiştir.

Detaylı, güncel ve anlaşılır bir dilde yazılan konu anlatımları, çıkmış sorular ve detaylı açıklamalarıyla desteklenmiş, alan bilgisi kısmı ÖSYM formatına uygun, çözümlü test sorularıyla pekiştirilmiştir. Ayrıca konu anlatımlarında verilen bilgi ve çözüm tekniklerine ek olarak uyarı kutucuklarıyla önemli konulara dikkat çekilmiştir.

Yoğun bir araştırma ve çalışma sürecinde hazırlanmış olan bu kitapla ilgili görüş ve önerilerinizi pegem@pegem.net adresini kullanarak bizimle paylaşabilirsiniz.

Geleceğimizi güvenle emanet ettiğimiz siz değerli öğretmenlerimizin hizmet öncesi ve hizmet içi eğitimlerine katkıda bulunabilmek ümidiyle...

Başarılar...

DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ ÖABT İLE İLGİLİ ÖNEMLİ BİLGİLER

ÖABT DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ ÖĞRETMENLİĞİ, 50 sorudan oluşmakta ve Sınıf Öğretmeni Adaylarının Alan Bilgisi (Hz. Muhammed'in Hayatı ve Sünneti, Kur'an-ı Kerim'in Muhtevasını Anlama, Temel Dini Bilgiler, İslam Ahlakı, Estetiği ve Felsefesi, Günümüz Türkiye’sindeki İslam Mezhep ve Yorumları, Din Bilimleri) ile Alan Eğitimi alanlarındaki bilgi ve becerilerini ölçmeyi hedeflemektedir.

Öğretmenlik Alan Bilgisi Testinde çıkan sorular, Din Kültürü Öğretmenliği Lisans Programlarında verilen akademik disiplinlere paralel olarak hazırlanmaktadır. Sınavdaki Alan-Soru dağılımı aşağıdaki tabloda belirtilmiştir.

Genel Yüzde Yaklaşık Yüzde Soru Sayısı

Alan Bilgisi Testi % 80 1 - 40

a) Hz. Muhammed'in Hayatı ve Sünneti

b) Kur'an-ı Kerim'in Muhtevasını Anlama

c) Temel Dini Bilgiler (İslam, İman Esasları ve İbadetleri)

d) İslam Ahlakı, Estetiği ve Felsefesi

e) Günümüz Türkiye’sindeki İslam Mezhep ve Yorumları

g) Din Bilimleri (Din Sosyolojisi, Din Psikolojisi, Dinler Tarihi, Din Eğitimi, Din Felsefesi)

% 12

% 12

% 16

% 12

% 4

% 24

Alan Eğitimi Testi % 20 41 - 50

Genel Kültür, Genel Yetenek ve Eğitim Bilimleri Sınavlarınıza ek olarak gireceğiniz Öğretmenlik Alan Bilgisi Testi ile ilgili verilen bu bilgiler 2013-2014-2015-2016-2017 ÖABT Din Kültürü Öğretmenliği Sınavı çerçevesinde hazırlanmıştır. Sınav içeriğinde yapılabilecek olası değişiklikleri ÖSYM'nin web sitesinden takip edebilirsiniz.

İÇİNDEKİLER

1 KISIM

HZ. MUHAMMED'İN HAYATI/SİYER VE SÜNNETİ/HADİS

1. BÖLÜM

HZ. MUHAMMED'İN HAYATI/SİYERI. Ünite Hz. Muhammed’in Doğduğu Ortam ..................................................................................................................5

1. Siyer ve Siyer Kaynakları Hakkında Genel Bilgi ..........................................................................................................5

2. Arap Yarım Adasının Coğrafi Özellikleri .......................................................................................................................5

3. Arabistan’ın Siyasi Tarihi ..............................................................................................................................................6

4. İslam Öncesi Dönemde Araplarda Yaşam ....................................................................................................................9

5. Fil Olayı ......................................................................................................................................................................13

II. Ünite Peygamberlik Öncesi Hz. Muhammed ..........................................................................................................13

1. Hz. Muhammed’in Soyu, Ailesi ve Doğumu ..............................................................................................................13

2. Hz. Muhammed’in Çocukluk Dönemi .........................................................................................................................14

3. Hz. Muhammed’in Gençlik Dönemi ............................................................................................................................15

4. Hira Günleri/Vahye Hazırlık ........................................................................................................................................17

III. Ünite Peygamber Olarak Hz. Muhammed ve Mekke Dönemi ..............................................................................18

1. İlk Vahiy ......................................................................................................................................................................18

2. Hz. Peygamber’in Varaka B. Nevfel İle Görüşmesi ....................................................................................................18

3. Vahyin Bir Süreliğine Kesilmesi (Fetretü’l-Vahiy) ........................................................................................................18

4. Gizli Davet Dönemi ve İlk Müslümanlar ......................................................................................................................18

5. İslam’a Açık Davetin Başlaması ve Sonuçları ............................................................................................................19

6. Peygamber’in Taif Yolculuğu (620) .............................................................................................................................24

7. İsra ve Mirac Olayları (621) ........................................................................................................................................24

8. Yesriblilerle (Medineliler) Görüşmeler ve Akâbe Biatları ............................................................................................25

9. Yesrib’e Hicret ve Müslümanların Hicreti (622) ..........................................................................................................26

IV. Ünite Hz. Muhammed’in Çağrısı: Medine Dönemi ................................................................................................29

1. Medine’de İlk Etkinlikler .............................................................................................................................................29

2. İbadet Konusundaki Gelişmeler .................................................................................................................................31

3. Müşriklerle Mücadele .................................................................................................................................................31

4. İslam’a Çağrı Mektupları/Hükümdarlara Mektup .......................................................................................................39

5. Bazı Seriyyeler ...........................................................................................................................................................40

6. Hayber Kalesinin Fethi (H.7/M.628) ...........................................................................................................................40

7. Umretu’l-Kaza (H.7-M.629).........................................................................................................................................41

8. Mute Savaşı (H.8/M.629)............................................................................................................................................41

9. Zatü’s-Selasil Seriyyesi (H.8/M.629) ..........................................................................................................................42

10. Mekke’nin Fethi (H.8-M.630) ....................................................................................................................................42

11. Halid b. Velid Seriyyesi (H.8/M.630) .........................................................................................................................43

12. Huneyn Savaşı/Ganimetlerin Taksimi (H.8/M.630) ...................................................................................................43

13. Evtas Seriyyesi (H.8/M.630) .....................................................................................................................................44

14. Taif’in Müslüman Olması (H.8-M.630) ....................................................................................................................44

15. Tebük Gazvesi (H.9-M.630) ......................................................................................................................................44

vi

16. Muhammed (As)’a Gelen Elçiler/Senetü’l-Vüfûd (H.9/M.630) ..................................................................................45

17. Hz. Ebu Bekir’in Hac Emirliği (H.9/M.631) ................................................................................................................46

18. Veda Haccı ve Veda Hutbesi (H.10/M.632) ..............................................................................................................46

19. Hz. Muhammed’in Vefatı (H.10/M.632) ....................................................................................................................47

20. Peygamber’in Eşleri..................................................................................................................................................47

21. Hz. Peygamber’in Çocukları .....................................................................................................................................47

Kaynakça .......................................................................................................................................................................48

Çözümlü Test ................................................................................................................................................................49

Çözümler .......................................................................................................................................................................52

2. BÖLÜM

PEYGAMBER A.S.IN SÜNNETİ/HADİSGiriş ................................................................................................................................................................................57Peygamberlik ..................................................................................................................................................................57I. Ünite Hadis İlminin Temel Kavramları .....................................................................................................................591. Hadis ..........................................................................................................................................................................592. Sünnet ........................................................................................................................................................................613. Eser ............................................................................................................................................................................614. Haber ..........................................................................................................................................................................615. Râvi ............................................................................................................................................................................626. Rivayet - Mervi............................................................................................................................................................627. Tarîk ............................................................................................................................................................................628. Tabaka ........................................................................................................................................................................62II. Ünite Hadis İlminin Alt Dalları .................................................................................................................................621. Hadis Tarihi .................................................................................................................................................................622. Garibu’l-Hadis .............................................................................................................................................................733. Muhtelifu’l- Hadis ........................................................................................................................................................734. Fıkhu’l- Hadis..............................................................................................................................................................745. Esbâbu Vurudi’l-Hadis ................................................................................................................................................74III. Ünite Hadis Usulü ....................................................................................................................................................74Hadis Usulünün Oluşum Dönemi ...................................................................................................................................74Rical İlmi .........................................................................................................................................................................75Cerh ve Ta’dil ..................................................................................................................................................................75Hadis Tenkidinin Temel İlkeleri .......................................................................................................................................78Hadis Öğrenim ve Öğretim Yöntemleri (Tahamul’ü-l Hadis) ...........................................................................................78IV. Ünite Hadis Çeşitleri ...............................................................................................................................................80A. Kaynağına Göre Hadis Çeşitleri .................................................................................................................................81B. Senedin Özelliklerine Göre Sınıflandırmalar ..............................................................................................................81C. Râvilerinin Sayılarına Göre Hadis Çeşitleri ................................................................................................................82D. Sened ve/veya Metninin Ortak Özellikleri Açısından Hadis Çeşitleri .........................................................................83E. Sıhhat Derecesine Göre Hadis Çeşitleri ....................................................................................................................84F. Zayıf Hadis ve Çeşitleri ...............................................................................................................................................86G. Mevzû Hadis ..............................................................................................................................................................88Kaynakça .......................................................................................................................................................................91Çözümlü Test ................................................................................................................................................................92Çözümler .......................................................................................................................................................................95

vii

2. KISIM

TEMEL DİNÎ BİLGİLER

1. BÖLÜM

İSLAM-İMAN ESASLARI/KELAMI. Ünite: Kelam İlmi ....................................................................................................................................................101

İnanç Esasları ...............................................................................................................................................................101

1. Kelam İlminin Tarifi ...................................................................................................................................................101

2. Kelamın Konusu ve Gayesi (Maksad) .....................................................................................................................102

3. Kelam İlminin Diğer İsimleri ......................................................................................................................................102

4. Kelam İlminin Kaynakları ..........................................................................................................................................103

5. Kelam İlminin Ortaya Çıkmasının Nedenleri.............................................................................................................103

II. Ünite Başlangıç Dönemi İnanç Grupları ve Kelam İlminin Geçirdiği Evreler ....................................................106

1. Başlangıç Dönemi İnanç Grupları ............................................................................................................................106

2. Kelam İlminin Geçirdiği Evreler ................................................................................................................................ 112

III. Ünite Bilgi ve Delil .................................................................................................................................................122

1. Bilgi ...........................................................................................................................................................................122

2. Varlık .........................................................................................................................................................................124

IV. Ünite İman ve İman Esasları .................................................................................................................................125

1. İman Kavramı ..........................................................................................................................................................125

2. Allah’a İman/Allah’ın Varlığı ......................................................................................................................................128

3. Peygamberlere İman ................................................................................................................................................133

4. Meleklere İman .........................................................................................................................................................136

5. Kitaplara İman ..........................................................................................................................................................137

6. Ahirete İman/Kıyamet ...............................................................................................................................................138

7. Kaza ve Kadere İman ...............................................................................................................................................141

Kaynakça .....................................................................................................................................................................147

Çözümlü Test ..............................................................................................................................................................148

Çözümler .....................................................................................................................................................................151

viii

2. BÖLÜM

İSLAM HUKUKU VE İBADET ESASLARIGiriş ..............................................................................................................................................................................155

I. Ünite Kavramsal Çerçeve .......................................................................................................................................155

Fıkıh Kavramı ...............................................................................................................................................................155

Şeriat Kavramı ..............................................................................................................................................................156

İslam Hukuku ve Temel Özellikleri ................................................................................................................................156

İslam Hukukunun Kaynakları ........................................................................................................................................158

II. Ünite İslam Hukukunun Oluşumu ve Tarihsel Gelişimi ......................................................................................167

1. Rasulullah A.S. Dönemi............................................................................................................................................167

2. Sahabe Dönemi ........................................................................................................................................................168

3. Tabiûn Dönemi..........................................................................................................................................................170

4. Müctehid İmamlar Dönemi........................................................................................................................................171

5. Mezhep Merkezli Dönem ..........................................................................................................................................176

6. Kanunlaştırma Hareketleri ve Yeni Dönem ...............................................................................................................176

III.Ünite Hükmün Tanımı ve Kısımları ........................................................................................................................177

1. Teklifi Hükümler ........................................................................................................................................................177

2. Vaz‘î Hükümler .........................................................................................................................................................179

3. Hükmün Muhatabı (Mükellef) ...................................................................................................................................180

IV. Ünite İlmihal İbadetler Bölümü Özeti ..................................................................................................................182

Temizlik .........................................................................................................................................................................182

Namaz ..........................................................................................................................................................................185

Oruç ..............................................................................................................................................................................198

Zekât.............................................................................................................................................................................199

Hac ...............................................................................................................................................................................201

Umre .............................................................................................................................................................................202

Kurban ..........................................................................................................................................................................203

Bazı Günümüz Fıkıh Problemleri..................................................................................................................................204

Kaynakça .....................................................................................................................................................................209

Çözümlü Test ..............................................................................................................................................................210

Çözümler .....................................................................................................................................................................213

3. KISIM

KUR'AN MUHTEVASINI ANLAMA/TEFSİRI. Ünite Kur’an Tarihi ve Tanıtımı ...............................................................................................................................217

A. Kur’an’ın Tarihi .........................................................................................................................................................217

B. Kur’an’ın Tanıtımı .....................................................................................................................................................222

Tecvid ...........................................................................................................................................................................239

II. Ünite Tefsir Usulü ve Tarihi ...................................................................................................................................245

1. Tefsir Usulü Kaynakları .............................................................................................................................................245

2. Tefsir Tarihi ...............................................................................................................................................................247

ix

III. Ünite Kaynak ve Yöntem Bakımından Tefsir Çeşitleri .......................................................................................251

A. Kaynak Bakımından Tefsir Çeşitleri .........................................................................................................................251

B. Yöntem Bakımından/Niteliklerine Göre Tefsirler ......................................................................................................254

IV. Ünite Kur’an İlimleri ..............................................................................................................................................260

1. Kur’an’ın İndiriliş Süreci İle İlgili Özellikleri ...............................................................................................................260

2. Kur’an Lafızlarına Dair İlimler ...................................................................................................................................262

3. Kur’an’da Lafızlar Arası İlişkiler ................................................................................................................................265

4. Dil Merkezli Kur’an İlimleri ........................................................................................................................................267

5. Kur’an’ın Manalarına Dair İlimler ..............................................................................................................................268

6. Kur’an Tefsirinde İsrâiliyat.........................................................................................................................................274

Kaynakça .....................................................................................................................................................................275

Çözümlü Test ..............................................................................................................................................................276

Çözümler .....................................................................................................................................................................279

4. KISIM

GÜNÜMÜZ TÜRKİYE'SİNDE MEZHEPLER VE YORUMLARI/ MEZHEPLER TARİHİ

1. Mezhepler Tarihi ve Konusu .....................................................................................................................................283

2. Mezhepler Tarihinin Amaçları ...................................................................................................................................283

3. Mezhepler Tarihi İle İlgili Kavramlar ..........................................................................................................................283

4. Mezheplerin Ortaya Çıkış Nedenleri.........................................................................................................................284

5. İlk Mezhepler ............................................................................................................................................................286

6. Ehl-İ Sünnet ..............................................................................................................................................................299

7. Nusayrilik ..................................................................................................................................................................305

8. Dürzilik ......................................................................................................................................................................308

9. Alevilik/Bektaşilik ......................................................................................................................................................310

10. Yezidilik ...................................................................................................................................................................313

11. Vehhabilik ...............................................................................................................................................................317

12. Babilik/Bahailik .......................................................................................................................................................320

13. Kadıyanilik ..............................................................................................................................................................322

Kaynakça .....................................................................................................................................................................327

Çözümlü Test ..............................................................................................................................................................328

Çözümler .....................................................................................................................................................................331

x

5. KISIM

DİN BİLİMLERİ

1. BÖLÜM

DİN SOSYOLOJİSİ1. Din Sosyolojisinin Doğuşu ve Gelişimi .....................................................................................................................337

2. İslam Dünyasında ve Türkiye’de Din Sosyolojisi ......................................................................................................344

3. Sosyolojik Din Tanımları ...........................................................................................................................................347

4. Dinî Tecrübenin İfade Şekilleri ..................................................................................................................................349

5. Toplumsal Değişim ve Din ........................................................................................................................................351

6. Din-Sosyal Farklılaşma ve Sosyal Bütünleşme ........................................................................................................355

7. Toplumsallaşma ve Din.............................................................................................................................................357

8. Küreselleşme ve Din.................................................................................................................................................363

9. Kamusal Alan ve Din ................................................................................................................................................364

10. Gündelik Hayatta Din..............................................................................................................................................366

11. Dinî Gruplar ve Yeni Dinî Hareketler .......................................................................................................................367

12. Din ve Terör ............................................................................................................................................................372

Kaynakça .....................................................................................................................................................................374

Çözümlü Test ..............................................................................................................................................................375

Çözümler .....................................................................................................................................................................378

2. BÖLÜM

DİN PSİKOLOJİSİI. Ünite Kavramsal Çerçeve ve Tarih .........................................................................................................................383

Tanım ve İçerik .............................................................................................................................................................383

Din Psikolojisinin İslam Dünyasındaki Öncüleri ............................................................................................................385

Din Psikolojisinin Batıdaki En Önemli Temsilcileri .......................................................................................................386

Din Psikolojisi İle İlgili Temel Kavramlar .......................................................................................................................388

II. Ünite Dindarlık ........................................................................................................................................................390

Dindarlığın Kaynakları ..................................................................................................................................................391

Dindarlığı Etkileyen Faktörler .......................................................................................................................................392

Dindarlığın Psikolojik Etki ve İşlevleri ...........................................................................................................................394

Dindarlığın Fizyolojik Etki ve İşlevleri ...........................................................................................................................395

Dindarlığın Sosyal Etki ve İşlevleri ...............................................................................................................................396

Dindarlık-Davranış İlişkisi .............................................................................................................................................396

Dindarlığın Boyutları .....................................................................................................................................................396

Dindarlığın Gelişimi ......................................................................................................................................................397

III. Ünite İnanç Psikolojisi ..........................................................................................................................................403

İnanç, İman ve Şüphe (İnanç Psikolojisi)......................................................................................................................403

İnanç Gelişimi ...............................................................................................................................................................404

xi

Dinî Şüphe ....................................................................................................................................................................405

Dinî İlgisizlik, Dinî İnkâr ve Din Karşıtlığı ......................................................................................................................407

Tanrı Tasavvurları .........................................................................................................................................................407

Dinî Davranışlar ............................................................................................................................................................410

Dua ...............................................................................................................................................................................410

Dinî Tören ..................................................................................................................................................................... 411

Tövbe-Dine Dönüş/Dinsel Değişim .............................................................................................................................. 411

Din Değiştirme ..............................................................................................................................................................412

Kaynakça .....................................................................................................................................................................414

Çözümlü Test ..............................................................................................................................................................415

Çözümler .....................................................................................................................................................................418

3. BÖLÜM

DİNLER TARİHİ

Giriş ..............................................................................................................................................................................421

Dinin Tanımı ve Önemi .................................................................................................................................................421

Dinlerin Sınıflandırılması ..............................................................................................................................................422

Geçmişten Günümüze Dinler .......................................................................................................................................423

Zerdüştlük/Mecusilik .....................................................................................................................................................426

Sabiilik ..........................................................................................................................................................................428

Hint Dinleri ..................................................................................................................................................................432

Hinduizm.......................................................................................................................................................................432

Budizm..........................................................................................................................................................................435

Jainizm (Cainizm Veya Caynizm) .................................................................................................................................440

Sihizm ...........................................................................................................................................................................443

Uzak Doğu Dinleri .......................................................................................................................................................445

Taoizm ..........................................................................................................................................................................445

Konfüçyanizm ...............................................................................................................................................................446

Şintoizm ........................................................................................................................................................................447

Yahudilik .......................................................................................................................................................................448

Hristiyanlık ....................................................................................................................................................................462

Kaynakça .....................................................................................................................................................................472

Çözümlü Test ..............................................................................................................................................................473

Çözümler .....................................................................................................................................................................477

xii

4. BÖLÜM

DİN EĞİTİMİI. Ünite Eğitim-Öğretim ve Din ...................................................................................................................................481

1. Eğitim-Öğretim..........................................................................................................................................................481

2. Din/Eğitim İlişkisi.......................................................................................................................................................483

II. Ünite Din Eğitim Bilimi ...........................................................................................................................................483

1. Dinî Eğitim/Din Eğitimi/Din Öğretimi .........................................................................................................................483

2. Din Eğitimi Biliminin Amacı ......................................................................................................................................483

3. Din Eğitim Biliminde Kullanılan Metotlar ...................................................................................................................483

4. Din Eğitiminin Temelleri ............................................................................................................................................484

III. Ünite İslam Din Eğitiminin Tarihsel Gelişimi .......................................................................................................486

1. Peygamber Döneminde Din Eğitimi..........................................................................................................................486

2. Medrese Öncesinde İslam Dünyasında Din Eğitimi .................................................................................................487

3. Medreselerin Kurulmasından Sonra Eğitim Çalışmaları ...........................................................................................487

4. Cumhuriyet Döneminde Din Eğitimi..........................................................................................................................489

5. Din Öğretimine Özgü Modelleri ve Yaklaşımları .......................................................................................................491

6. Din Eğitimi ve Öğretiminde İlkeler ve Yöntemler ......................................................................................................494

7- Türkiye’de Din Eğitimi Alanları .................................................................................................................................497

8- Din Hizmetlerinde İletişim ve Rehberlik ....................................................................................................................500

Kaynakça .....................................................................................................................................................................506

Çözümlü Test ..............................................................................................................................................................507

Çözümler .....................................................................................................................................................................510

5. BÖLÜM

DİN FELSEFESİ1. Felsefe ve Din...........................................................................................................................................................515

2. Tanrı Tasavvurları .....................................................................................................................................................518

3. Tanrı ve Sıfatları .......................................................................................................................................................520

4. Tanrı’nın Varlığının Delilleri .......................................................................................................................................521

5. Vahiy ve Mucize ........................................................................................................................................................523

6. Akıl ve İman .............................................................................................................................................................524

7. Din Dili ......................................................................................................................................................................525

8. Ateizm: Tanımı ve Çeşitleri .......................................................................................................................................528

9. Kötülük Meselesinin Mahiyeti ve Ateistik Eleştiriler ..................................................................................................529

10. Dini Çeşitlilik ...........................................................................................................................................................532

11. Din ve Ahlak ............................................................................................................................................................534

12. Dinî Tecrübe ...........................................................................................................................................................535

13. Din ve Bilim.............................................................................................................................................................536

14. Ölüm Sonrası Hayat ...............................................................................................................................................537

Kaynakça .....................................................................................................................................................................539

Çözümlü Test ..............................................................................................................................................................540

Çözümler .....................................................................................................................................................................543

xiii

6. KISIM

İSLAM AHLAKI, SANAT VE ESTETİĞİ, FELSEFESİ

1. BÖLÜM

İSLAM AHLAKII. Ünite İslam Ahlakı Kavramsal Çerçeve .................................................................................................................549

1. Ahlak Kavramı ..........................................................................................................................................................549

2. Ahlak İlminin Konusu ve Gayesi ...............................................................................................................................549

3. Din-Ahlak İlişkisi .......................................................................................................................................................550

4. İslam Ahlakının Kaynakları .......................................................................................................................................551

5. Ahlaki Değerler .........................................................................................................................................................552

6. İslam Ahlak Literatüründe Kavramsal Çerçeve .......................................................................................................553

II. Ünite İslâm Ahlak Teorileri .....................................................................................................................................556

1. Kuralcı Ahlak Teorileri ...............................................................................................................................................556

2. Karakterci Ahlak Teorileri ..........................................................................................................................................559

III. Ünite İslâm Ahlakının Bireysel Boyutu ................................................................................................................563

1. Hz. Muhammed (Sav)’In Ahlaki Şahsiyeti ................................................................................................................563

2. İslâm Ahlakında Faziletler ........................................................................................................................................563

3. İslam Ahlakında Reziletler ........................................................................................................................................567

4. Ahlaki Hayatta Temel Davranış Kuralları ..................................................................................................................567

Kaynakça .....................................................................................................................................................................569

Çözümlü Test ..............................................................................................................................................................570

Çözümler .....................................................................................................................................................................572

2. BÖLÜM

İSLAM SANAT VE ESTETİĞİİslam Sanat ve Estetiği .................................................................................................................................................575

İslam ve Sanat ..............................................................................................................................................................576

A. Mimari ......................................................................................................................................................................577

B. Hat Sanatı ................................................................................................................................................................591

C. Tezhip Sanatı ...........................................................................................................................................................594

D. Ciltleme/Ciltçilik ........................................................................................................................................................594

E. Minyatür Sanatı ........................................................................................................................................................595

F. Ebru ..........................................................................................................................................................................596

G. Kündekârî ................................................................................................................................................................596

F. Dinî Musiki ................................................................................................................................................................596

Kaynakça .....................................................................................................................................................................599

Çözümlü Test ..............................................................................................................................................................600

Çözümler .....................................................................................................................................................................604

xiv

3. BÖLÜM

İSLAM FELSEFESİI. Ünite ..........................................................................................................................................................................607

1. Felsefe ve Filozof Kavramlarının Tanımları ..............................................................................................................607

2. İslam Düşünce Okulları ............................................................................................................................................607

3. İslam Felsefesinin Ortaya Çıkmasında Etkili Olan Sebepler ....................................................................................608

4. İslam Felsefesinin Ortaya Çıkmasında Etkili Olan Felsefeler ve Kişiler ...................................................................609

II. Ünite .........................................................................................................................................................................612

1. İslam Felsefi Akımları ...............................................................................................................................................612

2- İslam Felsefi Ekoller (Meşşaiyye, Rivakiyye, İşrakiyye, İhvanu’s-Safa) ...................................................................614

3. Doğu İslam Filozofları ...............................................................................................................................................618

4. Batı İslam Filozofları/Endülüs Filozofları ..................................................................................................................625

5. Bağımsız Filozoflar ...................................................................................................................................................627

III. Ünite ........................................................................................................................................................................632

1. Osmanlı’da Felsefe...................................................................................................................................................632

Kaynakça .....................................................................................................................................................................635

Çözümlü Test ..............................................................................................................................................................636

Çözümler .....................................................................................................................................................................639

7. KISIM

ALAN EĞİTİMİ1. Türk Milli Eğitiminin Amaçları ...................................................................................................................................643

2. Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi 4-12. Sınıflar Öğretim Pragramı ..........................................................................643

3. Din Eğitiminin Temelleri ............................................................................................................................................644

4. İlk ve Ortaöğretim DKAB Öğretim Programı .............................................................................................................647

5. İlköğretim ve Ortaöğretim DKAB Öğrenme Alanları .................................................................................................650

6. İlköğretim DKAB Dersinde, Öğrenciye Kazandırılacak Temel Beceriler ...................................................................657

7. Öğrenme-Öğretme Süreçleri ve Öğretmenin Rolü ...................................................................................................657

8. Din Öğretiminde Stratejiler .......................................................................................................................................663

9. Din Öğretiminde Öğretme Yöntem ve Teknikleri ......................................................................................................670

10. DKAB Dersinde Ayet ve Hadislerin Kullanılması ....................................................................................................688

11. DKAB Dersinde Değer Öğretimi .............................................................................................................................691

12. Kavram, Kavram Haritaları ve Din Öğretiminde Kullanımı .....................................................................................696

13. Ölçme ve Değerlendirme ........................................................................................................................................701

Kaynakça .....................................................................................................................................................................713

HZ.MUHAMMED’İN HAYATI/SİYER VE SÜNNETİ/HADİS

I. KISIM

HZ.MUHAMMED’İN HAYATI/SİYER

1. BÖLÜM

5

Peygamber (A.S.)Ahlaki Özellikleri Fiziki Özellikleri

Şemail türü eserler Hilye türü edebi eserler

NOTİlk dönem yazılan şemail eserleri Peygamber'in hilyesini de kapsamaktaydı.

2. ARAP YARIM ADASININ COĞRAFİ ÖZELLİKLERİ

Arap Yarımadası coğrafi olarak Asya, Afrika ve Avrupa kıtalarının kesiştiği bir noktada yer almaktadır. Doğusun-da Basra Körfezi (İran Körfezi) ve Uman Denizi, Güne-yinde Arap denizi ve Aden Körfezi, Batısında ise Kızılde-niz ve AKâbe Körfezi yer almaktadır.

NOTArap yarımadası “Şibhü Cezîreti’l-Arab” veya “Cezîretü’l-Arab” şeklinde de ifade edil-mektedir.

Arap yarımadası kıtaları birbirine bağlayan coğrafi ko-numu itibarıyla deniz ve kara yolu ticaretinde önemli bir kavşak noktası olmuştur. İslam öncesinin önemli mer-kezlerinden Mekke, Yesrib (Medine) ve Taif şehirleri Arap yarımadasının “Hicaz Bölgesi'nde” yer almaktadırlar. Bu şehirler İslam Devri'nin de en önemli şehirleridirler.

Yesrib/Medine şehrinde Yahudi olan Beni Nadir, Beni Ku-rayza ve Beni Kaynuka kabileleri ile Evs ve Hazrec gibi putperest Arap kabileleri yer almaktaydı. Tarım ve ticaret ile uğraşılmaktaydı.

Mekke şehri tarıma elverişli bir iklime sahip değildi. Ticari bir merkezdi. En önemli özelliği Kâbe’nin burada bulun-masıdır ki bunun sayesinde dinî bir merkez hüviyetine sahip olmuştur.

Taif şehrinde Sakif kabilesi mensupları ikamet ediyordu. Sakiflilerde tarım ve ticaret ile uğraşıyorlardı.

Çöl ikliminin hâkim olduğu Arap Yarımadası iklimin kurak yapısı nedeniyle tarıma fazla elverişli değildir. Hayvan-cılık ile uğraşan göçebe yaşam tarzı bölgeye hâkimdir. Yarımadanın kıyı kesimleri iç kısımlara nazaran daha fazla yağış almaktadır. Bundan dolayı iklim tarıma elve-rişlidir. Tarım ile uğraşmak yerleşik hayatı da beraberinde getirmiştir.

Arabistan için hurma önemli bir meyvedir. Hurmanın mey-vesinden, odunundan ve lifinden faydalanılmaktadır. Çöl ikliminin hâkim olduğu Arabistan'da ulaşım ve nakliye için uzun bir süre su içmeden yol alabilen deve kullanılmaktadır.

NOTDeveye uzun süre su içmeden çölde kalabil-diğinden dolayı Sefînetü’s-Sahrâ (Çöl Gemi-si) ismi de verilmiştir.

I. ÜNİTE HZ. MUHAMMED’İN DOĞDUĞU ORTAM

1. SİYER VE SİYER KAYNAKLARI HAKKINDA GENEL BİLGİ

Siyer kelime olarak, “yol” anlamına gelmektedir. Sire ve siret kelimelerinin çoğuludur. Terim olarak ise siyer; Hz. Muhammed’in hayatını anlatma anlamında kullanılmış-tır. Doğumundan vefatına kadar geçen süre içerisinde Hz. Muhammed’in hayatında meydana gelen olayları kapsar. Siyer kavramı, “Siyer-i Nebi” veya “Es-Siretu’n-Nebeviyye” şeklinde de kullanılmaktadır.

Peygamberimizin hayatını anlatmak için kullanılan diğer bir kelime “Meğazi”dir. Aslında birbirinden farklı olan bu kelimeler bazen aynı anlama gelecek şekilde kullanıl-maktadır. Meğazi sözlükte savaş yeri, savaş anlamlarına gelmektedir. “Meğza” kelimesinin çoğuludur. Terim ola-rak ise Hz. Muhammed’in savaşlarının anlatıldığı kitap-lara verilen isimdir.

Peygamber'in HayatıSiyer Meğazi

Peygamber’in savaşlarını da kapsayan tüm hayatı

Peygamber’in Savaşları

Siyer ilminin başlıca üç kaynağı vardır. Bunlar:

1. Kur’an. Kur’an, Peygamber'in hayatında gerçekleşen bazı olaylardan bahsetmektedir. Örneğin; Bedir, Uhut vb. savaşlardan Kur’an bizlere bahsetmektedir.

2. Siyer’in ikinci kaynağı ise hadislerdir. Bu anlamda yazılan hadis eserleri Peygamber'in hayatı hakkın-da bizlere kaynaklık etmektedirler.

3. Siyer ilminin üçüncü kaynağı siyer-meğazi kitapla-rıdır. Siyer kitaplarının ilk öncülerinin eserleri yazılı olarak elimize geçmemiştir. Siyer’in bu ilk öncü kişi-leri şunlardır:

a. Urve b. Ez- Zübeyr (Ö.H. 92)

b. Ebân b. Osman (Ö.H.105)

c. Vehb b. Münebbih (Ö.H.110)

d. İbn-i Şihab ez-Zührî (Ö.H.124)

Bu isimlerden sonraki dönemde siyer ve meğazi ilmiyle uğraşan ve eserleri yazılı olarak elimize ulaşan kişiler ön-celik sırasına göre şunlardır:

a. İbn-i İshak (Ö.H. 151). “Es-Sire”i Elimizde bulu-nan en eski yazılı siyer kitabıdır.

b. Vakıdî (Ö.H. 208). “Kitabu’l-Meğazi”

c. İbn-i Hişam (Ö.H. 219) - “es-Siretu’n-Nebeviyye”: İbn-i İshak’ın eserine dayanmaktadır.

d. İbn Sa’d (Ö.H. 230). “Kitabu’t-Tabakat. Biyog-rafik bir eserdir. Hz. Peygamber’in yanı sıra sahabelerden de bahsetmektedir.

6

3. ARABİSTAN’IN SİYASİ TARİHİ

Arap yarımadasının kuzey ve güneyinde, coğrafi ya-pısından kaynaklanan nedenlerden dolayı İslam ön-cesi dönemlerde çeşitli devletler kurulmuşken, Hicaz Bölgesi'nde ise çöl ikliminin olumsuz etkileri bir devlet kurulmasını olumsuz etkilemiştir.

NOTİslam öncesi dönemde Hicaz Bölgesi'nde bir devletin kurulmaması İslam devletinin geniş bir bölgeye hızla yayılmasına neden olmuş-tur.

3.1. Güney Arabistan’da Kurulan Devletler

Güney Arabistan’da Main, Sebe ve Himyeri devletleri hüküm sürmüştür. Habeşliler ve Sasaniler de bölgede hâkimiyet kurmuşlardır. Bu bölgede yaşayanlara Arap-ların Kahtan kolundandır. Kahtan ismi Hz. Nuh’un torunu “Kahtan”a nispetle verilmiştir. Güney Arap yarımadası için en önemli yerleşim yeri Yemen’dir. Yemen hem tica-ret hem de tarım için uygun bir bölgedir. Önemli ticaret kavşaklarının bulunduğu Yemen aynı zamanda bol yağış almaktadır.

1- Mainliler (M.Ö.1400-700)

Başkenti Main şehri idi. Mainlilerin geçim kaynağı büyük oranda ticarete dayanmaktaydı.

2- Sebeliler (M.Ö.700115)

Sebelilerin merkezi Ma’rib şehridir. Sebeliler ticaret ile uğraşmanın yanı sıra inşa ettikleri su setleri sayesinde tarım ile de uğraşmışlardır.

NOTMa’rib Seddi (Sebe Seddi ya da Arim Sed-di) Sebelilerin en önemli seddidir. Sebeliler, Himyerîler tarafından yıkılmıştır.

3- Himyerîler (M.Ö.115-M.S.525)

Devlet ismini Arapların Kahatani koluna mensup olan ataları Himyer b. Yeşcud’tan almaktadır. Ticarete önem vermişlerdir. Sebelilerden kalma setleri tamir ettirerek tarım ile uğraşmışlardır. Himyer kralı Zûnûvâs Yahudilik dinini seçmiş, halkı da zorla bu dinî kabule zorlamıştır.

Ayet-olay irtibatı: Zûnûvâs, Yahudiliğe geçmeyen Hristiyanları “uhdud” ismiyle bilinen “ateş çukurlarında yaktırmıştır. Bu olay Kur’an’ın Buruc suresinin 85/4-9.ayetlerinde anlatılmaktadır.

Himyer Krallığı'na Habeşistan son vermiştir. Habeşliler kendilerinden yardım isteyen Hristiyanların çağrısı üze-rine bölgeye geldiler. Habeşlilerden sonra bölge Sasani hâkimiyetine geçti. Bu durum Hz. Peygamber’in risaleti dönemine kadar devam etti.

Habeşistan ordusunda bulunan Ebrehe daha sonra Mekke üzerine içerisinde fillerin de bulunduğu bir or-duyla saldırmıştır. Olay Kur’an’da “Fil suresinde” an-latılmaktadır.

NOTSasanilerin son Yemen valisi Bazan, Pey-gamber Dönemi'nde İslam dinini kabul etti ve İslam devletinin valisi olarak görev yaptı.

3.2. Kuzey Arabistan’da Kurulan Devletler

Kuzey Arabistan bölgesinde İslam’dan önce Nebatî, Ted-mür, Gassani, Hîre (Lahmîler) ve Kinde devletleri kurul-muştur.

1- Nebatîler (M.Ö.IV yy.)

Başkentleri Petra (Ürdün’de) şehridir. Yerleşim yerlerini taş oymalarıyla inşa etmişlerdir. Roma İmparatorluğu ta-rafından varlıklarına son verilmiştir.

2- Tedmürlüler

Tedmür Krallığı (Palmira) Suriye çölünün ortasında Şam ile Fırat arasında kurulmuştur. Romalıların ticaret rotası üzerinde yer alan şehir ticari olarak gelişmiş ve zengin-leşmiştir. Tedmür Devleti Roma ve Sasani İmparatorlukla-rının hâkimiyet yarışında Roma’nın yanında yer almıştır.

NOTTedmür Devleti Halid b. Velid tarafından sa-vaşılmaksızın fethedilmiştir.

ÖABT Çıkmış Soru

Himyer kralı Zûnûvâs, Yahudiliğe geçmeyen Hristiyanları “uhdud” ismiyle bilinen “ateş çukurla-rında yaktırmıştır.

Yukarıda anlatılan olay Kur’an’da hangi sure-de geçmektedir?A) ĞaşiyeB) MearicC) BurucD) Fecr

E) TarıkÇözümYemen’de kurulan Himyer Devleti'nin kralı Zûnûvâs Ya-hudiliğe geçmeyen Hristiyanları ateş çukurlarında yak-mış olay, Buruc suresinde anlatılmıştır.

Cevap C

7

3- Gassaniler

Gassaniler, Sebe ve Himyer devletlerinin yaptıkları ba-rajların yıkılmasından sonra Arabistan’ın kuzey bölge-sine göç eden Kahtaniler tarafından Suriye ve Irak’ta kurulmuştur. Bölgedeki Bizans ve Sasani çekişmelerinde Bizans'tan yana tavır koyan Gassaniler bu etkiden dolayı Hristiyanlık dinine geçtiler.

NOTHz. Peygamber döneminde Gassanilere “İslam’a Davet Mektubu” gönderilmiştir. Mute Savaşı'nda karşı karşıya gelinmiş, Te-bük seferide Gassani tehlikesine karşı dü-zenlenmiştir.

4- Hireliler/Lahmîler

Hîreliler de Gassaniler gibi güneydeki su setlerinin yıkıl-masından sonra kuzeye gelmişlerdir. Onlar da Arapların Kahtani koluna mensupturlar. Irak Bölgesi'ne yerleşmiş-lerdir. Bölgede Bizans'a karşı Sasanilerin yanında yer al-mışlardır. Ticaret, tarım ve hayvancılık ile uğraşmışlardır.

5- Kindeliler/M.S.480

Kindeliler de Kahtani koluna mensuptur. Başlangıçta Himyerlilere bağlı idiler. Fakat zamanla bölgede bir güç hâline geldiler ve Bizans'ın yanında yer aldılar.

3.3. Hicaz Bölgesi ve Mekke

Hicaz, coğrafi özelliklerinden dolayı (coğrafi özellikleri-nin olumsuz etkilerinden dolayı) bölgede büyük bir güç olan devletlerin ilgisini çok fazla çekmemiştir. Hicaz Bölgesi'nin üç önemli şehri Mekke, Medine/Yesrib ve Taif’tir.

Mekke

İslam tarihi açısından Arap yarımadasında en önemli yer Hicaz bölgesinde kurulmuş olan Mekke şehridir. Mekke denince akla gelen ilk isim Hz. İbrahim’dir. Mekke tarihi Hz. İbrahim’in eşi ve çocuğunu bu bölgeye getirmesi ile başlamaktadır.

Hz. İbrahim eşi Hacer ve çocuğu İsmail’i Mekke’ye getirdiğinde bu bölge bir yerleşim yeri değildi. Çöl ikli-minin hâkim olduğu bölge, yerleşim için gerekli olan insani gereksinimlerden (su, barınak vb.) mahrumdu. Hz. İbrahim’in Hacer ve İsmail’i böyle bir yerde bırakıp Filistin'e dönmesinden sonra Hacer kendisi ve çocuğu için su aramaya başladı. İlahi bir lütuf olarak İsmail’in bulunduğu yerden su fışkırdı. Zemzem suyu olarak isim-lendirilen bu su sayesinde bölge tercih edilen bir ticaret rotasına dönüştü. Kervanlar burada konaklamaya baş-ladılar. Bir süre sonra Yemen’den göçeden Cürhümlüler Mekke’ye yerleştiler. Cürhümlüler İsmail’in yaşamında da etkili olmuştur. Bunlar sayesinde Arapça öğrenmiştir. Evliliğini de bu kabileye mensup bir kız ile yapmıştır.

İsmail’in Cürhümlülerden bir kız ile evlenmesinden dolayı soyundan gelenlere "Arabu’l-Musta’rebe" yani “sonradan Araplaşanlar”denmiştir.

Ayet-olay iritbatı: İbrahim’in ailesini Mekke’de bırak-ması olayından Kur’an, İbrahim suresi 14/35-37. ayet-lerinde bahsetmektedir.

Ailesini Mekke’de ziyarete gelen Hz.İbrahim Allah’ın emri (Bakara 2/127-129) üzerine Kâbe’yi oğlu İsmail ile bir-likte inşa etmiştir. İbrahim ve İsmail’in Mekke’yi inşası Kur’an’da Bakara suresi2/127-129. ayetlerde anlatılmak-tadır.

NOTMekke şehrinin isimleri1- el-Beledû’l-Harâm/Dokunulmaz toprak

2- el-Beledû’l-Emin/Güvenli Belde

3- Harem (Mukaddes/Korunan yer) Güvenli yer

4- Bekke/Mekke

5- Ümmü’l-Kura/Şehirlerin Anası

Kabe'nin isimleri1- el-Beytü’l-harâm,Beytü’l-muharrem/Kut-sal ve dokunulmaz ev

2- el-Beytü’l-atîk/Eski ev

3- el-Mescidü’l-harâm/Kutsal ve korunmuş mescid

4- Beytullah/Allah’ın evi

Cürhümlüler tarafından yönetilen şehir daha sonra böl-geye gelen Huzaalıların kontrolüne geçmiştir. Huzaalı-lar bölgeye güneyde meydana gelen sel felaketlerinden sonra gelmişlerdir.

Cürhümlüler Mekke’den ayrılırken Hacerü’l-Esved ta-şını saklamış ve Zemzem kuyusunu kapatmışlardır.

Hz. İsmail’in soyuna mensup olanlar Cürhümlüler ve Hu-zaalılar arasındaki mücadelede tarafsız kalarak bölge-deki mevcudiyetlerini devam ettirmişlerdir. Huzaa Kabi-lesinin lideri Amr b. Luhay'dır. Amr b. Luhay putperestliği Mekke’ye getiren kişidir. Amr b. Luhay ticaret için gittiği Suriye'de puta tapanları görmüş ve onlardan bir put ala-rak Mekke’ye getirmiştir.

NOTAmr b. Luhay’ın getirdiği put Hübel putudur.

Mekke yönetiminin Cürhümlülerden Huzaalılara geçme-si esnasında tarafsız tavırlarıyla bölgede kalan İsmailo-ğulları dağınık bir şekilde yaşıyorlardı. Onları bir araya toplayarak bir kuvvet hâline getiren Kureyş Kabilesidir. Kureyş, Hz. İsmail’in torunlarından Adnan’ın soyundan gelmektedir.