Chng I:

GII THIU V T CHC V QUN TRT CHC L G?Cc nh qun tr lm vic trong cc t chc. Nu khng c t chc th cng khng cn thit phi c cc nh qun tr. Mt t chc l mt tp hp nhiu ngi c ch nh nhm t c nhng mc tiu c th. Trng i hc ca bn cng l mt t chc. C cc c quan chnh ph, Coles Myer, Ngn hng ANZ, ngay c tim bng a gn nh bn, S Cu ho Nng nghip New South Wales, i bng a phng v i cu t cng l cc t chc. Tt c cc n v ny u l t chc v c chung cc c im chung nh c minh ho trong hnh 1.1.

Mc ch ring Con ngi

Cu trc r rng

HNH 1.1 C IM CA CC T CHC

Trc tin, mi t chc phi c mt mc ch ring. Mc ch ny c th hin mt cch c th di dng mt mc tiu hay nhm cc mc tiu m t chc mong mun t c. Th hai, mi t chc phi l mt tp hp gm nhiu ngi. Nu ch c mt ngi lm vic th khng to thnh mt t chc, n i hi mi ngi phi thc hin cng vic cn thit cho t chc t c mc tiu chung ca mnh. Th ba, mi t chc u phi trin khai mt cu trc r rng mi thnh vin c th thc hin phn vic ca mnh. Cu trc y c th l mt cu trc m, linh hot, khng cn n s phn nh nhim v mt cch r rng v chnh xc, hay gii hn s tham gia nhm khai thc ti a s phi hp trong cng vic. Ni cch khc, c th l mt mng li n gin vi 1

nhng mi quan h cng vic t c nh, hoc h thng mang tnh truyn thng hn vi nhng quy tc, quy ch v bn m t cng vic c xc nh r rng, cn thn v mt s thnh vin c gi l sp c nhng quyn hn i vi ngi khc. Tuy nhin, cho d t chc c c sp xp theo kiu no i na th n cng cn c mt cu trc r rng, c th mi lin h trong cng vic gia cc thnh vin c xc nh mt cch r rng. Tm li, thut ng t chc cp n mt chnh th c mt mc ch ring, bao gm nhiu thnh vin v phi c mt cu trc c th no . Mc d ba c trng trn c vai tr quan trng trong vic nh ngha v t chc th s thay i trong quan nim v t chc vn ang din ra. Quan nim cho rng mi t chc phi c xy dng theo m hnh ging nh ca BHP Billiton,Tp on Ngn hng Westpac hay S cu ha Nng nghip NSW gm nhng phng ban, n v cng tc c t chc mt cch c th, r rng khng cn thch hp na. Thay vo , khi nghin cu k hn v mt t chc hin i, chng ta c th nhn ra rng t chc y ang trong qu trnh trin khai hoc thit lp xong nhng cu trc v quy trnh lm vic linh hot nh vic phn cng cng vic v h thng cng vic linh hot, h thng thng tin lin lc m v cc lin minh vi nh cung cp. BNG 1.1 T CHC THAY IT chc truyn thng n nh Km linh hot Ch trng vo cng vic Cng vic c xc nh a trn a v ngh nghip nh hng c nhn Cc v tr cng vic n nh nh hng mnh lnh Cc nh qun tr lun lun a ra cc quyt nh nh hng quy tc, lut l Lc lng lao ng tng i ng nht Ngy lm vic c xc nh t 9 gi sng n 5 gi chiu Quan h da trn cp bc Cng vic c thc hin trn thit b ca t chc trong thi gian c th T chc mi Nng ng Linh hot Ch trng vo k nng Cng vic c xc nh da trn cc nhim v cn phi lm nh hng nhm Cc v tr cng vic tm thi nh hng s tham gia ca cp di Cp di tham gia vo qu trnh ra quyt nh nh hng khch hng Lc lng lao ng a dng Ngy lm vic khng c gii hn thi gian Quan h da trn mng li Lm vic mi lc, mi ni

2

Vy th quan nim v t chc ang thay i nh th no? Bng 1.1 lit k mt s khc bit gia quan nim truyn thng v quan nim hin i v t chc. Theo nhng so snh ny, cc t chc ngy nay ang tr nn m hn, linh hot v thch ng tt hn trc nhng thay i. Ti sao cc t chc ang thay i? Bi v th gii quanh cc t chc thay i v ang tip tc thay i. Nhng thay i v x hi, kinh t, th gii v cng ngh ang to ra mt mi trng m cc t chc thnh cng (nhng t chc thng xuyn t c nhng mc tiu ra) buc phi p dng nhng cch thc mi hon thnh cng vic ca h. Nhng v d v cch thc m th gii ang thay i bao gm vic con ngi ngy cng ph thuc vo thng mi in t, s pht trin ngy cng rng khp ca cng ngh thng tin v nhng nh hng ca n ti cc doanh nghip, s gia tng ca ton cu ha v c vic thay i nhng k vng ca nhn vin. Nhng du cho quan nim v t chc thay i, nhng nh qun tr v cng vic qun tr vn rt cn thit i vi bt k t chc no.

AI L NH QUN TR?Trc y ngi ta c th d dng nh ngha v vai tr ca cc nh qun tr. H l cc thnh vin ca t chc, ch cho ngi khc phi lm g v lm nh th no. Lc , vic phn bit cc nh qun tr vi nhn vin tha hnh cng tht d dng: nhn vin chnh l thnh vin ca t chc trc tip thc hin cng vic m khng c nhn vin di quyn. Nhng iu by gi khng cn d dng na. S thay i bn cht ca t chc v cng vic trong nhiu t chc lm nha i ranh gii r rng gia cc nh qun tr v nhn vin. Nhiu cng vic truyn thng gi y bao gm c hot ng qun tr, c bit l hot ng nhm. V d nhng thnh vin ca mt nhm thng phi xy dng k hoch, ra quyt nh v t gim st kt qu cng vic ca mnh. V khi nhng nhn vin c gi l nhn vin tha hnh m trch nhng nhim v m theo truyn thng l ca cc nh qun tr th nhng nh ngha m chng ta s dng trong qu kh khng cn c ngha na. Vy, chng ta cn nh ngha ai l nh qun tr? Mt nh qun tr l ngi phi lm vic vi v thng qua ngi khc bng cch iu phi hot ng cng vic ca h hon thnh mc tiu ca t chc. iu c ngha l h phi chu trch nhim trc tip i vi mt nhm ngi trong mt b phn hoc cng c th l gim st ch mt ngi. N cng c th lin quan n vic phi hp cc hot ng ca mt nhm gm nhng ngi n t cc phng ban khc nhau hoc thm ch l nhng ngi bn ngoi t chc, 3

nh nhng nhn vin lm vic thi v hay nhng nhn vin lm vic cho cc nh cung ng ca t chc. Tuy nhin cc nh qun tr cng phi lm nhng cng vic khng lin quan n vic iu phi hoc lin kt cng vic ca nhng ngi khc. V d nh mt ngi gim st b phn x l khiu ni bo him th cng phi x l cc yu cu bi thng ngoi vic iu phi hot ng ca cc nhn vin x l khiu ni khc. C cch no h thng ha cc nh qun tr trong cc t chc hay khng? Cu tr li l c, c bit l i vi cc t chc c cu trc truyn thng tc l, nhng t chc c cch sp xp cng vic mt cch rch ri hay cu trc, c b tr theo hnh thp, phn nh mt thc t l s lng nhn vin cp thp bao gi cng nhiu hn s lng nhn vin cp cao. Qua Hnh v 1.2 chng ta c th thy ton b h thng bao gm cc nhn vin t cp thp nht, cp trung cho n cp cao nht trong loi hnh t chc ny. Vic ch ra chnh xc ai l nh qun tr trong cc t chc ny khng phi l kh, mc d bn nn bit rng cc nh qun tr c rt nhiu chc danh khc nhau. Cc nh qun tr cp c s l cp qun tr thp nht v chu trch nhim qun tr cng vic ca cc nhn vin tha hnh lm vic trong b phn sn xut hay to ra sn phm mi cho cng ty. H cn c gi l nhng gim st vin, nhng h cng c th c gi l cc nh qun tr tuyn c s, qun tr vn phng hay l cc c cng. Cc nh qun tr cp trung bao gm tt c nhng nh qun tr nm gia hai cp qun tr c s v cp qun tr cao nht ca t chc. H chu trch nhim qun tr cng vic ca cc nh qun tr cp c s v cng c nhiu chc danh nh trng phng, ch nhim d n, gim c nh my, trng hay gim c cc b phn. cp cao nht hoc gn cao nht ca t chc l cc nh qun tr cp cao, nhng ngi phi chu trch nhim a ra nhng quyt nh khp t chc v thit lp cc k hoch cng nh cc mc tiu c nh hng n ton b t chc. Nhng c nhn ny cng c nhng chc danh c trng nh ph ch tch, ph ch tch iu hnh, gim c iu hnh, gim c iu hnh tc nghip, tng gim c hoc ch tch hi ng qun tr. Ly v d trong chng m u th ng Phil Koperberg l mt nh qun tr cp cao. ng ta gi chc Uy vin hi ng qun tr (c th xem nh ngang hng vi ch tch tng gim c ca mt tp on kinh doanh) ca Cc Cu ho Nng thn NSW.

4

Qun tr vin cp cao Qun tr vin cp trung Qun tr vin cp c s Nhn vin tha hnh

HNH 1.2: CC CP BC TRONG T CHC Trong ton b cun sch ny, chng ti bn v cc nh qun tr v cc tp on t gc nhn ca m hnh kim t thp truyn thng, mc d khng phi tt c cc t chc c sp xp theo cch ny. Nhng ngay c khi cc t chc c nh dng mt cch linh hot v lng hn th cng cn nhng c nhn m nhim vai tr ca cc nh qun tr, l nhng ngi c th lm vic cng vi v thng qua nhng ngi khc bng cch iu phi cng vic ca h t c mc tiu ca t chc. Nu nh bn chn mt ngh qun tr th bn chc chn c rt nhiu chc danh cng nh cc nhim v khc nhau. Trong sut qu trnh lm vic ca bn, bn c th s phi lm vic nhiu cng ty khc nhau, c truyn thng ln phi truyn thng. Nu bn quyt nh chn ngh ny th ng ngha vi vic bn chn mt ngh y hng th v thch thc.

QUN TR L G?Cc t chc c mt s c im chung, cc nh qun tr cng th. Mc d cc chc danh v trch nhim c th ca h rt khc nhau, nhng cng vic ca h th vn c mt s im chung cho d l mt gim st vin c mc lng 40 000 la mt nm, lm vic trong phng thng tin ca trng i hc Monash, qun l 5 nhn vin; hay tng gim c ca tp on Coles Myer c mc lng 4 triu la mt nm, chu trch nhim iu phi cng vic ca mt tp on ln nht nc Australia (tnh v s lng nhn vin) vi hn 160 000 nhn vin v c doanh thu hng nm vt qua con s 25 t la. Thut ng qun tr c nh ngha l qu trnh iu phi cc cng vic chng c th c hon thnh vi hiu sut v hiu qu cao nht, bng v thng qua nhng ngi khc. Chng ta hy tm hiu qua tng phn ca nh ngha ny.

5

Qu trnh l t din t nhng chc nng ang c thc hin v cc cng vic u tin cn cc nh qun tr gii quyt. Cc chc nng ny c th l lp k hoch, t chc, lnh o v kim sot. Chng ti s lm r hn nhng chc nng ny cng nh qu trnh qun tr trong phn tip theo khi chng ta xem xt nhng vic lm c th ca cc nh qun tr. Chng ta cng bit phn th hai ca nh ngha l cm t iu phi cng vic ca ngi khc. y chnh l im gip chng ta phn bit c ai l nh qun tr cn ai khng phi l nh qun tr. Nhng ngoi ra nh ngha cng cp n vic hon thnh cng vic ca t chc vi hiu sut v hiu qu cao; hoc t ra cng l vic m cc nh qun tr rt mun thc hin. Hiu sut l mt phn v cng quan trng ca qun tr. N cp n mi quan h gia u vo v u ra. Nu bn c th to c nhiu sn phm u ra hn t cng lng u vo cho trc th bn tng c hiu sut. Hoc tng t, nu bn c th to ra s sn phm u ra tng ng nhng vi lng u vo t hn th cng c ngha l bn tng c hiu sut. Bi v cc nh qun tr phi iu hnh cng vic vi ngun lc gii hn, ch yu gm nhn lc, ti chnh v trang thit b, cho nn h lun quan tm n vic s dng cc ngun lc ny mt cch c hiu qu nht. V th h lun quan tm n vic ct gim chi ph ti a. T gc nhn ny ta c th hiu hiu sut l lm ng cch c ngha l khng lng ph cc ngun lc. Tuy nhin, hiu sut khng phi l yu t duy nht. Qun tr cng lin quan n vic thc hin cc cng vic t c cc mc tiu ca t chc; tc l, qun tr quan tm n hiu qu. Khi cc nh qun tr hon thnh mc tiu ca t chc, chng ta ni rng h lm vic c hiu qu. Hiu qu thng c m t l lm ng vic tc l nhng vic lm ca h c th gip t chc t c nhng mc tiu ra. Trong khi hiu sut lin quan n cc phng tin dng thc hin cng vic, hiu qu li lin quan n kt qu cui cng hay ni cch khc n vic c t c mc tiu ca t chc hay khng (Hnh 1.3). Hiu sut v hiu qu c lin quan n nhau. Hiu qu s d dng t c nu ta b qua hiu sut. Xem xt cng ty Packard Bell lm v d, h c th sn xut c nhng my tnh c nhn (PC) t tin vi cc linh kin my tnh cao cp nht nu h khng ch n chi ph nhn cng v vt liu u vo. Mt vi cng ty dch v cng cng c nh gi l h t c hiu qu nhng li hon ton khng t hiu sut bi v h thc hin cng vic ca mnh vi mc chi ph qu cao.V vy qun tr khng ch l vn m

6

bo cho cng vic c hon thnh v t c mc tiu ca t chc ra (hiu qu) m cn phi lm vi mt hiu sut cao nht. Liu c t chc no c th t c hiu sut nhng hiu qu vn cha t c? Cu tr li s l c nu nh ta hon thnh tt cc cng vic c cho l sai. Chng hn nhiu trng i hc t c hiu sut cao trong vic o to sinh vin. Cc nh qun tr ca trng ct gim c c mt khon chi ph o to ng k ca mi sinh vin thng qua vic p dng cc phng php hc trn my, cc ti liu hoc trn mng, cc lp hc t xa, nhng ging ng rng ln dng cho vic din thuyt v ph thuc ch yu vo nhm cc nhn vin lm vic bn thi gian. Tuy nhin, cc sinh vin, cu sinh vin v cc cng ty t vn rng liu cc sinh vin c c o to mt cch thch ng khng? D nhin, mt t chc hot ng thnh cng th hiu qu cao v hiu sut cao lun i i vi nhau.Qun tr km thng l do khng t c hiu qu ln hiu sut hoc l t c hiu sut nhng khng mang li hiu qu. bt c mt quc gia no,ni c th l M, Malaisia, New Zealand, Philippin hay Singapore, cc t chc v cc nh qun tr ca cc t chc phi t c tnh hiu qu ln hiu sut c th gt hi c thnh cng trong mt th gii thng mi ton cu m tnh cnh tranh ngy cng gia tng.Hiu sut (phng tin) S dng ngun lc Mc lng ph thp nht Hiu qu (kt qu cui cng) t c mc tiu Kt qu cao nht

Qun tr n lc t c: Lng ph ngun lc thp nht (hiu sut cao) t c muc tiu cao nht (hiu qu cao)

HNH 1.3: HIU SUT V HIU QU TRONG QUN TR

CC NH QUN TR LM G?M t cng vic ca mt nh qun tr khng phi l mt vic d dng. Do khng c hai t chc hon ton ging nhau nn cng vic ca hai nh qun tr cng khng hon ton ging nhau. Tuy nhin, sau nhin nm nghin cu, cc nh vit sch qun tr v cc nh 7

nghin cu a ra nhng bng phn loi c th v cng vic ca mt nh qun tr.Vy nhng bng phn loi y nh th no?Chng ta hy cng nhau xem xt cc nh qun tr lm g xt trn kha cnh chc nng v quy trnh, vai tr, k nng, h thng qun tr v vic phn tch tnh hung.

Cc chc nng v qui trnh qun trNhng nm u ca th k 20, mt nh cng nghip Php c tn l Henri Fayol xut rng tt c cc nh qun tr u phi thc hin nm chc nng qun tr bao gm: hoch nh, t chc, ch huy, phi hp v kim sot. Vo gia nhng nm 50, mt quyn sch vit v qun tr ln u tin s cc chc nng: hoch nh, t chc, nh bin, ch dn v kim sot lm khun kh phn tch. Hu ht cc quyn sch ni v qun tr (v quyn sch ny cng khng phi l mt ngoi l) vn tip tc xoay quanh cc chc nng qun tr ny mc d chng c th c tm thnh bn chc nng c bn v quan trng: hoch nh, t chc, lnh o v kim sot (xem Hnh 1.4). Sau y chng ta s nh ngha ngn gn v tng chc nng qun tr ni trn. Nu nh bn khng c trong u mt ch n th vic bn la chn con ng no i khng cn quan trng na. Ngc li mt khi bn xc nh c c th ni mnh mun n th bc tip theo l bn phi vch ra k hoch xem con ng no l tt nht i n . Cc t chc th tn ti t c mt mc ch no v mt ngi no s phi xc nh r nhng mc tiu cng nh phng tin t c nhng mc tiu . Cc nh qun tr chnh l con ngi . Chc nng hoch nh l qu trnh xc nh mc tiu, xy dng mt chin lc thc hin cc mc tiu v pht trin cc k hoch kt hp v phi hp cc hot ng vi nhau.Hoch nh T chc Lnh o Kim sotdn n

Xc nh cc mc tiu, xy dng chin lc, v pht trin cc k hoch nhanh phi kt hp cc hot ng

Xc nh phi thc hin ci g, thc hin nh th no, v ai thc hin

Ch o v ng vin tt c cc bn tham gia v gii quyt cc xung t

Kim sot cc hot ng m bo rng chng ang c th hin nh k hoch nh

t c cc mc tiu ca t chc

HNH 1.4 CC CHC NNG QUN TR

8

Cc nh qun tr cn phi chu trch nhim sp xp cc cng vic t c nhng mc tiu ca t chc. Chng ta gi y l chc nng t chc.Chc nng ny bao gm qu trnh xc nh nhng nhim v phi thc hin, ngi thc hin cc nhim v , cch thc phn nhm cc nhim v, ai s phi bo co cho ai v cp no s c ra quyt nh. Nh chng ta bit, mi t chc bao gi cng c yu t con ngi v cng vic ca nh qun tr l lm th no t c mc tiu ca t chc bng v thng qua ngi khc. y chnh l chc nng lnh o. Khi cc qun tr vin khch l cc nhn vin cp di ca mnh, to nh hng n tng c nhn hay tp th lc h lm vic, la chn knh thng tin hiu qu nht hay gii quyt cc vn lin quan n hnh vi ca nhn vin th cc nh qun tr ang thc hin chc nng lnh o. Chc nng qun tr cui cng m nh qun tr phi thc hin l kim sot. Sau khi cc mc tiu c xc lp, cc k hoch c hoch nh (chc nng hoch nh), c cu t chc c xc nh (chc nng t chc) v nhn vin c tuyn dng, o to v khuyn khch (chc nng lnh o) th sai st vn c th xut hin. m bo cho mi th din ra mt cch ng n, cc nh qun tr phi gim st v nh gi kt qu cng vic. Kt qu thc t phi c so snh vi nhng mc tiu xc lp trc . Nu c du hiu sai khc no, th cng vic ca nh qun tr lc ny l a cc hot ng v ng qu o ca chng .Qu trnh gim st, so snh, v hiu chnh l ni dung ca chc nng kim sot. Trn thc t cng vic qun tr khng n gin v d dng nh nhng khi nim v chc nng ca nh qun tr gi ra. Cc giai on hoch nh, t chc, lnh o v kim sot khng h tch bch nhau ra mt cch n gin. Cc nh qun tr thng cng mt lc va phi ln k hoch, va t chc, va lnh o v va kim sot v i khi cc thc hin cc chc nng ny khng tun theo trnh t cp. Do vy m t c cc chc nng qun tr mt cch thc t th cn xem xt n di gc mt qu trnh. Qu trnh qun tr l mt chui cc quyt nh v cc hot ng lin tc m nh qun tr to ra khi hoch nh, t chc, lnh o v kim sot. iu c ngha l khi cc nh qun tr thc hin cng vic ca mnh (tc l, thc hin cc chc nng qun tr) th cng vic ca h c tin hnh mt cch lin tc v ni tip nhau hay cn gi l theo quy trnh. Cch thc m t cng vic ca nh qun tr di gc chc nng v qu trnh rt ph bin do phng cch ny r rng v d hiu cc qun tr vin hoch nh, t chc, lnh o v kim sot. Nhng liu cch thc tip cn ny c chnh xc khng? Chng ta hy th xem xt mt gc khc. 9

Cc vai tr ca nh qun trHenry Mintzberg, mt nh nghin cu v qun tr ni ting cho bit rng cng vic ca nh qun tr c m t chnh xc nht thng qua phn tch vai tr ca h trong cng vic. Thng qua vic nghin cu v cng vic qun tr ca ng, Mintzberg a ra mt bng phn chia xc nh cng vic ca nh qun tr. ng kt lun rng cc nh qun tr c 10 vai tr khc nhau nhng li quan h qua li vi nhau. Thut ng Cc vai tr ca nh qun tr cp n loi hnh hnh vi qun tr khc nhau. 10 vai tr qun tr do Minztberg phn chia c th c nhm li theo tng chc nng giao tip, truyn thng tin v a ra quyt nh.

Vai tr quan hTt c cc nh qun tr lun phi thc hin nhng tc v c lin quan n mi ngi xung quanh (cp di, ngi ngoi t chc) v cc cng vic khc mang tnh cht nghi thc v biu tng . l cc vai tr quan h hay lin kt. Khi mt v hiu trng trao bng i hc trong l tt nghip, hay gim c mt nh my a mt nhm hc sinh trung hc i tham quan nh my th h ang ng vai tr i din. Tt c cc nh qun tr u nh vai tr l ngi lnh o. Vai tr ny bao gm tuyn dng, o to, khch l v k lut nhn vin. Vai tr th ba trong nhm vai tr giao tip l vai tr lin lc. Mintzberg m t hot ng ny nh l s tip xc vi cc ngun thng tin bn ngoi. Cc ngun thng tin ny c th l c nhn, tp th khng thuc n v ca nh qun tr v c th l bn trong hay bn ngoi t chc. Cc gim c bn hng m ly thng tin t bn nh qun tr nhn s trong cng mt cng ty th c coi l c mi quan h lin lc trong ni b. Khi gim c bn hng tho lun vi cc nhng ngi ph trch kinh doanh khc trong mt hi ngh t chc thng mi marketing th gim c bn hng c coi l c mi quan h bn ngoi.

Vai tr thng tin mt gc no , tt c cc nh qun tr u c vai tr thng tin gm: tip nhn, thu thp v ph bin thng tin. in hnh nh, nu h thu thp thng tin t cc ngun bn ngoi t chc, h s thc hin vic bng cch c cc tp ch v trao i vi ngi khc nm bt nhng thay i trong th hiu cacng chng, k hoch ca cc i th cnh tranh v nhiu yu t khc. Mintzberg gi chung cc hot ng trn l vai tr theo di thng tin. Cc qun tr vin cng ng vai tr ph bin thng tin cho cc thnh vin trong t chc. V cng vic ny c gi l vai tr ph bin thng tin. V khi cc nh 10

qun tr l ngi i din cho t chc i vi ngi bn ngoi th h ng vai tr l ngi pht ngn.

Vai tr ra quyt nhSau cng, Mintzberg ch ra bn vai tr ra quyt nh, xoay quanh vic a ra nhng la chn. Vi vai tr l ngi khi xng, cc nh qun tr s khi to v gim st nhng d n mi c tc dng nng cao thnh tch ca t chc. Vi vai tr l ngi x l cc xo trn, nh qun tr phi thc hin nhng hnh ng v iu chnh i ph vi nhng vn ny sinh bt ng. Vi vai tr ca ngi phn b cc ngun lc th cc nh qun tr s phi chu trch nhim trong vic phn b ngun nhn lc, ti chnh v c s vt cht. Cc nh qun tr cn phi ng vai tr l mt ngi m phn khi h phi tho lun v thng lng vi cc nhm khc ginh li th cho n v ca mnh. BNG 1.2 CC VAI TR QUN TR THEO MINTBERG

11

Vai tr QUAN H i din

M t i din mang tnh biu tng; thc hin mt s cc cng vic mang tnh cht php l hoc x hi thng ngy Chu trch nhim khuyn khch ng vin cp di; chu trch nhim i vi hot ng nh bin, o to v cc nhim v lin quan. Duy tr cc mng li lin lc m t chc t pht trin bao gm nhng mi lin lc v nhng ngun tin bn ngoi v nhng ngi h tr cho t chc v cung cp thng tin.

V d n tip khch thm quan; k cc vn bn php l Thc hin cc hot ng lin quan n cp di Nhn th t; thc hin cc cng vic i ngoi; thc hin cc hot ng khc lin quan n nhng i tng bn ngoi c cc bo co nh k; duy tr cc quan h c nhn

Lnh o

u mi lin lc

THNG TIN Ngi theo di thng tin

Ngi ph bin thng tin

Ngi pht ngn

Tm kim v thu thp cc loi thng tin c bit (phn ln l cp nht) nng cao s hiu bit thu o lin quan n t chc v mi trng; ng vai tr l u mi trung tm ca cc thng tin bn trong v bn ngoi v t chc Truyn t thng tin nhn c t bn ngoi t chc hoc t nhn vin cp di n cc thnh vin ca t chc; mt s thng tin trc tip m t thc t cn c din gii v kt hp ca cc tuyn b gi tr khc nhau ca nhng bn c nh hng ti t chc. Cung cp thng tin cho ngi bn ngoi t chc v cc k hoch, chnh sch, hnh ng v kt qu ca t chc; ng vai cc chuyn gia v ngnh m doanh nghip ang hot ng Tm kim nhng c hi t t chc v mi trng ca t chc v khi xng "cc d n ci tin" nhm to ra s thay i; gim st vic thit k cc d n c th Chu trch nhim i vi hot ng hiu chnh khi t chc phi i mt vi nhng tr ngi quan trng v bt ng Chu trch nhim i vi vic phn b tt c cc ngun lc ca t chc trong thc t, a ra hoc ph chun tt c cc quyt nh quan trng ca t chc.

Ch tr cc bui hp ph bin thng tin; thc hin cc cuc in thoi chuyn tip thng tin

Ch tr cc cuc hp bo; cung cp thng tin cho bo ch

RA QUYT NH Ngi khi xng

Ngi x l tr ngi

Ngi phn b ngun lc

Ngi thng lng

Chu trch nhim i din cho t chc trong cc cuc thng lng quan trng

T chc chin lc v cc chng trnh nh gi nhm pht trin cc chng trnh hot ng mi T chc chin lc v cc chng trnh nh gi lin quan n nhng xo trn v khng hong Lp k hoch; ra quyt nh u quyn; tin hnh tt c cc hot ng lin quan n vic phn b ngn sch v t chc cng vic ca cp di Tham gia vo cc cuc thng lng v tho c lao ng

Ngun: H.Mintzberg, The Nature of Managerial Work (New York: Happer & Row, 1973). tr 93-94.

12

nh giC rt nhiu cc nghin cu sau kim chng gi tr ca vic phn loi cc vai tr ca Minztberg trong nhng t chc doanh nghip c th kinh doanh trong nhng ngnh khc nhau. Nhng bng chng nhn chung khng nh kin cho rng cc nh qun tr u thc hin cc vai tr tng t nhau cho d h qun tr cc cp khc nhau ti nhng doanh nghip khc nhau. Tuy nhin, trng tm m nhng nh qun tr t ra i vi cc vai tr khc nhau dng nh cng c s thay i theo cp t chc ca h trong t chc. C th hn, vai tr ca ngi ph bin thng tin, ngi i din, ngi m phn, ngi pht ngn v lin lc th s quan trng hn nhng cp qun tr cao so vi cc cp qun tr thp hn, nh trong trng hp ca Phil Koperberg u chng. Ngc li, vai tr lnh o li quan trng hn i vi nhng nh qun tr cp thp hn, v d nh l ngi ph trch mt nhm lnh cu ho, so vi cc nh qun tr cp trung hoc cp cao. Nh vy, cch tip cn no m t ng nhng g mt nh qun tr lm? theo chc nng hay vai tr? Mi mi cch tip cn u c nhng th mnh ring. Tuy nhin, cch tip cn theo chc nng s vn l cch tt hn trong vic khi qut ho cng vic ca nh qun tr. "Nhng chc nng theo quan nim c in cung cp cho chng ta nhng phng php r rng v ng tin cy trong vic phn loi hng ngn hot ng m cc nh qun tr tin hnh v nhng k thut m h s dng theo tng chc nng t c mc tiu." Rt nhiu cc vai tr c Mintzberg a ra cng tng ng vi mt hoc nhiu hn cc chc nng. V d nh l vic sp xp li cc ngun lc l mt phn trong vic hoch nh v cng l vai tr khi xng v ng thi tt c ba vai tr quan h li l mt phn ca chc nng lnh o. Mc d hu ht cc vai tr khc n khp vi mt hoc nhiu hn trong s bn chc nng c bn, nhng khng phi l tt c. S khc bit ny c th c gii thch bng thc t l tt c cc nh qun tr phi lm mt s cng vic khng n thun l qun tr.Vic chng ta quyt nh s dng cc chc nng qun tr m t cng vic ca cc nh qun tr lm khng c ngha l cch phn loi theo vai tr ca Mintzberg l sai bi r rng l ng m ra mt cch hiu nhng g m nh qun tr phi thc hin. Cc quan tm ti cc cng trnh ca ng c coi l mt bng chng v tm quan trng trong vic xc nh nhng g nh qun tr lm. Nhng nh nhng g s ch ra trong chng k tip th qun tr l mt lnh vc tng i tr v vn ang pht trin. Nhng nghin cu trong tng lai so snh v kt hp vic phn loi vai tr ca Mintzberg vi cc chc nng s tip tc m rng hiu bit ca chng ta v cng vic ca nh qun tr.

13

Cc k nng qun tr

Nh cc bn thy trong phn trc, cng vic ca mt nh qun tr rt a dng v phc tp. Nh qun cn phi c nhng k nng nht nh thc hin cc nhim v v hot ng ca mt nh qun tr. Nhng loi k nng no m mt nh qun tr cn c? Nghin cu ca Robert L.Katz ch ra rng nhng nh qun tr cn phi c ba k nng chnh hay nng lc sau: k nng chuyn mn, k nng nhn s v k nng khi qut ho. ng cng tm ra rng tm quan trng tng i ca ba loi kh nng ny cng khc nhau tu theo cc cp qun tr trong mt t chc. Hnh 1.5 cho thy tm quan trng tng i ca ba k nng ny ti ba cp qun tr l cp cao, cp trung v cp c s.

Qun tr vin cp cao

K nng khi qut

Qun tr vin cp trung

K nng nhn s K nng chuyn mn

Qun tr vin cp c s

HNH 1.5 NHNG K NNG CN THIT I VI NHNG CP QUN TR KHC NHAU

K nng chuyn mnQun tr vin cp c s cng nh qun tr vin cp trung thng c s lin quan cht ch n cc vn chuyn mn ca cc hot ng trong t chc. K nng chuyn mn bao gm s am hiu v thnh tho trong mt lnh vc chuyn mn nht nh, chng hn nh l k thut, tin hc, ti chnh hoc sn xut. V d, cc trng phng k ton phi am hiu v cc nguyn tc k ton cng nh v cc mu bng biu c tiu chun ho c th gii quyt nhng vn v tr li nhng cu hi m nhn vin k ton ca h c th s thc mc. Katz cho rng k nng chuyn mn cng t quan trng khi cc nh qun tr chuyn ln hot ng cp qun tr cao hn, tuy nhin cc qun tr vin cp cao nht cng cn phi nm bt c mt s lnh vc chuyn mn ca t chc. V d, khi lm vic cho mt cng ty khai thc ti nguyn nh BHP Billiton, cc qun tr vin cp cao vi mt 14

nn tng k thut tt vn s phi dng n cc k nng lin quan n k thut ca mnh vi t cch l mt nh qun tr gii quyt mt vn no , nh cc d n khai khong chng hn.

K nng nhn sK nng nhn s hay cn gi l k nng quan h l kh nng cng tc v hiu ngi khc nhm xy dng mt tinh thn hp tc trong mt nhm (m qun tr vin phi lnh o), ng vin v gii quyt xung t. Nhng k nng ny cn thit cho tt cc cc cp qun tr. Nhng nh qun tr cn phi nhn bit c thi , quan nim v nim tin ca chnh bn thn mnh, ng thi phi nhy cm vi nhng quan nim, nhu cu, ng c ca cp di. Mt iu quan trng cn phi lu l: 10 nm trc y nhng k nng ny c cho l thuc loi k nng mm, nhng hin nay k nng ny tng c Nhm Chuyn trch v K nng lnh o v Qun tr ngnh cng nghip (Industry Task Force on Leadership and Management Skills) (cn gi l bn bo co Karpin) tha nhn l c v tr rt quan trng trong nhng thnh cng ca hot ng qun tr ti Australia cng nh trn ton cu. Nghin cu ny cng ch ra nhng hn ch v k nng giao tip, khuyn khch nhn vin lm vic, k nng lnh o, u quyn v m phn ca nhiu nh qun tr Australia. Nhng k nng ny u c cp n trong cun sch ny. Do nhng nh qun tr phi tip xc trc tip vi ngi khc nn k nng nhn s l rt quan trng. Tht vy, Katz cho rng k nng nhn s i vi cp qun tr cao nht v nhng cp qun tr thp u c tm quan trng nh nhau. Qun tr vin c kh nng nhn s tt s thc y c nhn vin ca mnh lm vic mt cch tt nht. H lun bit cch lm th no giao tip, ng vin, lnh o, khi gi s hng hi v nim tin ca cp di.

K nng khi qut haCc nh qun tr cn phi c kh nng khi qut ha v t duy trong nhng tnh hung tru tng. H phi c kh nng xem xt t chc nh mt tng th ( cn gi l gc quan st t my bay trc thng ), hiu c mi lin quan gia cc b phn ring bit v bit cch lm th no lm cho cc b phn c th ho nhp vo mi trng lm vic chung. Ti sao phi nh vy? Nhng kh nng ny l cn thit a ra c nhng quyt nh hu hiu, m tt c cc nh qun tr u lin quan n vic ra quyt nh. K nng khi qut ha cn cho tt c cc cp qun tr, nhng Katz cho rng n quan trng 15

i vi qun tr vin cp cao hn. L do l cc qun tr vin cp cao thng phi gii quyt nhng vn mang tnh tru tng, trong khi cc qun tr vin cp thp hn li thng nhng x l nhng cng vic hay nhng qu trnh c th no . i vi cc qun tr vin ngy nay, cc k nng ny c s lin quan nh th no? Trong mt mi trng lm vic lun c yu cu cao i vi nhn vin v nng ng nh hin nay, nhng nhn vin mun c t chc nh gi cao phi khng ngng nng cao k nng v m trch c nhng cng vic nm ngoi phm vi chuyn mn ca mnh. Khng cn nghi ng g na, nhng k nng ny vn m t c nhng g m mt qun tr vin phi lm. Trong thc t, vic hiu v pht huy c nhng k nng ny l rt quan trng nn Chng 17 s cp mt cch c th hn n mt s k nng nhn s. Ti website ca chng ti (www.prenhall.com/robbins_au), bn s tm thy mt s ti liu v cch rn luyn nhng k nng ny, bao gm nhng bi tp v k nng tng tc trn trang Web. Nhng k nng c m t trong nhng hot ng to lp k nng ny minh ho mt c trng ph bin ca cc hot ng qun tr m nhiu chuyn gia tin rng l phn quan trng nht ca bn chc nng qun tr. Mt ma trn cho thy mi quan h gia cc k nng ny v cc chc nng qun tr c th hin Bng 1.6. Lu rng mt s k nng c th c tm quan trng i vi nhiu chc nng. Khi bn nghin cu su hn v chc nng qun tr trong cc chng sau, bn s c c hi mt vi k nng thuc mt phn cng vic m cc nh qun tr phi lm. Mc d khng c bi tp xy dng k nng no c th bin bn thnh mt chuyn gia v mt lnh vc no ngay tc khc, nhng nhng bi tp ny s cho bn mt s hiu bit v nh gi s lc v nhng k nng m bn cn phi nm bt tr thnh mt qun tr vin gii.Cc k nng Hoch nh Thu tm quyn lc Lng nghe mt cch ch ng Nhn thc nhng khc bit v vn ho Lp k hoch ngn sch La chn phong cch lnh o hiu qu Hun luyn Xy dng cc nhm lm vic hiu qu Phn quyn (u quyn) Thit k cng vic mang tnh khuyn khch Xy dng lng tin Gim st k lut Cc hc nng T chc Lnh o Kim sot

16

Phng vn

Qun l s chng i i vi thay iQun l thi gian C vn m phn Cung cp thng tin phn hi Nhn dng vn ho ca t chc iu hnh cc cuc hp c hiu qu Kho st mi trng Thit lp cc mc tiu Gii quyt cc vn mt cch sng to

HNH 1.6: MA TRN K NNG QUN TR V CHC NNG QUN TR

Qun tr cc h thngMt cch nhn khc v cng vic ca cc qun tr l t kha cnh qun tr h thng. Nhng nh th no l mt h thng?. H thng l tp hp nhng phn t (yu t) c lin quan v ph thuc ln nhau c sp xp theo cch to ra mt tng th thng nht. l mt quan nim rt ra r khoa hc vt l v c p dng vo t chc. Hai dng h thng c bn l h thng ng v h thng m. Cc h thng ng khng b nh hng bi mi trng v khng tng tc vi mi trng. Ngc li, cc h thng m li tng tc mt cch nng ng vi mi trng ca chng. Ngy nay, khi chng ta gi c t chc l "h thng" l ta ang ni n h thng m; tc l, chng ta tha nhn rng mt t chc lun tng tc vi mi trng xung quanh n. Hnh 1.7 trnh by biu ca mt t chc theo quan im h thng m. i vi mt t chc kinh doanh, cc yu t u vo bao gm: nguyn liu, ngun nhn lc, vn, cng ngh v thng tin. Qu trnh bin i s bin nhng yu t u vo thnh sn phm hay dch v hon chnh nh vo cc hot ng ca nhn vin, hot ng qun tr, cng ngh v cc phng php vn hnh ca t chc. u ra bao gm: sn phm, dch v, thng tin v kt qu ti chnh (li nhun, ho vn hay thua l ) v kt qu ngun nhn lc nh mc tho mn v nng sut ca ngi lao ng. Thm vo , thnh cng cui cng ca h thng ph thuc vo qu trnh tng tc c hiu qu vi mi trng: cc nhm hoch cc nh ch m n chu nh hng. Mi trng ny bao gm: cc nh cung cp, t chc cng on, cc nh ch ti chnh, cc c quan chnh ph v khch hng. i vi mt t chc kinh doanh, vic bn sn phm v dch v to ra doanh thu, c s dng tr lng v np thu, mua thm cc yu t u vo, tr n v to ra 17

li nhun cho ch doanh nghip. Nu nh doanh thu khng p ng nhng yu cu khc nhau ca mi trng, doanh nghip s phi ct gim quy m hoc ph sn. Bng cch no m quan im h thng c th gip chng ta hiu thm v cng vic ca cc nh qun tr? Cc nh nghin cu h thng nhn nhn mt t chc di gc l s kt hp cc nhn t ph thuc ln nhau, bao gm: cc c nhn, cc nhm, thi , ng c, cu trc chnh thc, s tng tc qua li, cc mc tiu, a v v quyn hn. Nh vy, theo cch hiu ny th cng vic ca mt nh qun tr l phi hp cc hot ng ca cc b phn khc nhau trong t chc v bo m rng tt c cc b phn ph thuc ln nhau trong t chc c th lm vic cng nhau v gip cho t chc t c cc mc tiu. Bng cch no cch tip cn ny c th m t nhng g ang din ra trong t chc? Nu nh nh qun tr l mt qun tr vin c s th mt phn ca h thng t chc trong nh qun tr phi hp v thng nht cc hot ng thng s rt hp v b gii hn trong mt lnh vc hoc mt vi lnh vc c th ca t chc. Ngc li, nu nh qun tr l qun tr vin cp cao th ci phn ca h thng t chc m ng ta chu trch nhim qun l tt nhin s rng hn, ton din hn v bao gm rt nhiu (nu khng ni l tt c) lnh vc hot ng khc nhau trong t chc. Nu nh qun tr l qun tr vin cp trung, ng ta s chu trch nhim phi hp v thng nht cc hot ng trong mt s b phn ca h thng t chc nm gia phm vi rng v phm vi hp.

18

Mi trng H thng

Cc yu t u vo Nguyn liu Ngun nhn lc Vn Cng ngh Thng tin

Qu trnh bin i Hot ng ca nhn vin Hot ng qun tr Cng ngh v phng php vn hnh

u ra Sn phm/dch v Thng tin v kt qu ti chnh Kt qu nhn s

Phn hi

Mi trng

HNH 1.7 T CHC L MT H THNG M

Ngoi ra, quan im h thng v cng vic ca nh qun tr cng m ch rng nhng quyt nh v hnh ng c thc hin trong mt b phn ca t chc s nh hng n cc b phn khc v ngc li (iu ny c gi l cc c im ph thuc ln nhau ca t chc). V d, cho d phng sn xut ca cng ty c hot ng vi hiu sut cao n my m phng marketing khng d bo c nhng thay i trong th hiu ca ngi tiu dng v khng hp tc tt vi phng pht trin sn phm trong vic to ra nhng sn phm m ngi tiu dng cn th cng ty coi nh hot ng khng hiu qu. Tng t nh vy, nu phng thu mua khng p ng s lng v cht lng u vo th phng sn xut cng khng th hot ng c hiu qu c.V vy, quan im h thng tha nhn s ph thuc ln nhau v s cn thit phi phi hp cc hot ng trong t chc . Cui cng, mt phn quan trng trong cng vic ca nh qun tr l nhn bit v hiu c nh hng ca cc yu t bn ngoi. Quan im h thng m tha nhn rng cc t chc khng tn ti c lp. Chng da vo mi trng c nhng u vo cn 19

thit v v khi n l cc ngun tip nhn u ra ca chng. Chng c mt t chc no c th tn ti lu di nu n khng quan tm n lut php ca chnh ph, nhng mi quan h vi nh cung cp hay nhng nh ch bn ngoi m n ph thuc vo (Nhng nhn t ny c cp trong Chng 3, trong cng bao gm nhng chi tit nh l lm th no nh qun tr hiu c mi trng v nhng tc ng ca n) Mc chnh xc m quan im h thng m t cng vic ca nh qun tr nh th no? Chng dng nh hon ton lin quan vi nhau, c bit v cng vic ca nh qun tr l lm vic vi v thng qua nhng ngi khc bng cch phi hp cc hot ng (cng vic) khc nhau h thng (t chc) c th t c cc mc tiu ca mnh.V d, mt nh qun tr lm vic ca ngy ti mt nh hng ca Mc Donald hng ngy phi phi hp cng vic ca nhiu c nhn nh l nhn v p ng yu cu ca khch hng ti quy thu ngn hay ti cc quy phc v, ch o vic giao hng v bc d cc loi hng thc phm cung cp, v gii quyt bt c iu g m khch hng quan tm hay phn nn. Nh qun tr phi qun tr tt c cc b phn ca "h thng" ny nh hng c th t c mc tiu doanh s trong ngy ca mnh. Mc d quan im h thng khng th m t chi tit nhng g m nh qun tr lm, nhng n thc s a ra mt ci nhn tng qut v r rng hn so vi nhng quan im khc. Hn th na, vic nhn nhn cng vic ca nh qun tr l kt ni gia t chc vi mi trng s lm cho t chc tr nn nhy cm v phn ng nhanh nhy vi nhng nhn t quan trng nh l khch hng, nh cung cp, cc c quan chnh ph v cng ng trong n hot ng.

Qun tr trong nhng tnh hung khc nhau v ang thay i

Qun tr t bn thn n khng (v khng th ) da trn nhng nguyn tc n gin. Nhng tnh tnh hun khc nhau v ang thay i buc cc nh qun tr phi s dng nhng k nng v cch tip cn khc nhau. Vic qun l mt doanh nghip mi c thnh lp i hi nh qun tr phi c nhng hnh ng v quyt nh khc hn vi vic qun l mt phng ban lm vic theo nhm trong mt tp on ln. Tip cn theo tnh hung nhn mnh mt thc t l cc t chc phi i mt vi nhng tnh hung khc nhau do cc t chc khc nhau v do cc nh qun tr cn phi c nhng cch qun tr khc nhau. V th, khi m t nhng g cc nh qun tr ny s lm da trn quan im ny, chng ta c th nhn ra rng cc nh qun tr cn phi "c c" v n lc tm hiu

20

tnh hung tim n m h ang phi i mt trc khi quyt nh cch thc tt nht lm vic vi v thng qua ngi khc khi h phi hp cc hot ng. Vic m t cng vic ca cc nh qun tr theo quan im tnh hung mang tnh logc trc quan bi v cc t chc v thm ch cc n v trong cng mt t chc u khc nhau v quy m, cc mc tiu, cng vic phi thc hin v cc vn tng t. S tht ngc nhin nu ai tm ra c cc nguyn tc qun tr chung c th p dng cho mi tnh hung. Ni cch khc, vic qun l cc k s thit k phn mm Microsoft th khc hn vi vic qun l cc nhn vin dch v khch hng Ngn hng ANZ v thm ch khc hn vi cch qun l cc nhn vin marketing ca chnh Microsoft. Tuy nhin, c mt iu cn ni y l cch thc qun tr thng "ph thuc vo tnh hung" v ngi khc s ni nhng g n ph thuc. Cc nh nghin cu v qun tr nghin cu xc nh c cc bin tnh hung . C hn 100 cc bin khc nhau c xc nh, nhng bn bin di y l nhng bin s thng gp nht v c th gip ta c tng v ngha ca thut ng bin tnh hung. Nh chng ta c th thy t danh sch, cc bin tnh hung c mt mc nh hng quan trng n nhng g m nh qun tr lm. Quy m ca t chc. S lng thnh vin ca t chc l mt yu t nh hng chnh n nhng g m nh qun tr lm. Khi quy m cng ln th vn phi hp cng kh khn. V d, loi c cu t chc ph hp vi mt t chc gm 50 000 nhn vin s km hiu qu i vi mt t chc ch c 500 nhn vin. Cng ngh. t c mc ch ca mnh, mt t chc phi s dng cng ngh; tc l, n tham gia vo qu trnh chuyn i u vo thnh u ra. Cc loi cng ngh thng thng s i hi cc c cu t chc, phong cch lnh o v h thng kim sot khc vi nhng g m cc loi cng ngh c khc bit ho hoc khng phi l cng ngh thng thng i hi. S bt trc ca mi trng. Mc bt n nh do nhng thay i v chnh tr, khoa hc k thut, vn ho x hi v kinh t gy ra cng nh hng n qu trnh qun tr. Nhng g t ra hiu qu nht trong mi trng n nh v d bo c c th chng pht huy tc dng g trong mi trng thay i nhanh v khng th d bo. S khc bit gia cc c nhn. Mi c nhn khc nhau v nhu cu pht trin, tnh t ch, mc chp nhn s m h (thiu thng tin) v k vng. Nhng khc bit ny v nhng khc bit c nhn khc s c bit quan trng khi cc nh qun tr chn cho mnh cc k thut ng vin, phong cch lnh o v thit k cng vic.

21

Gi tr ct li ca phng php tip cn theo tnh hung l n nhn mnh quan im khng c mt nguyn tc n gin hoc nguyn tc chung no cho tt c cc nh qun tr thc hin cc cng vic ca h. Thay vo , cng vic ca mt nh qun tr tu thuc vo nhng tnh hung thay i v khc nhau, v cc hnh ng ca cc nh qun tr ch thc s ph hp vi tnh hung do chnh h nhn ra.

Tm tt v nhng kha cnh khc nhau trong cng vic ca nh qun tr

Nh trnh by trong sut phn ny, cng vic ca mt nh qun tr c th c m t t cc cch tip cn khc nhau: tip cn theo chc nng, vai tr, k nng thit yu, h thng v theo tnh hung. Mi cch tip cn cho ta thy mt kha cnh khc nhau ca cng tc qun tr. Vi chc v y vin S Cu ho nng thn NSW, Phil Koperberg l mt v d in hnh cho nhiu cch tip cn khc nhau ca cng tc qun tr. Trong cng tc qun tr S Cu ho Nng thn ny cng nh qun l cc nhn vin v tnh nguyn vin ca t chc, ng ta c th phi p dng nhng k nng v chc nng qun tr nht nh. Ngoi ra, ng y cn c th thc hin nhng hnh vi cng vic c trng cho mt ngi i din, vai tr theo di thng tin v vai tr mt nh thng thuyt. Thc t, vic ng Koperberg phi gii quyt mi quan h gia t chc v mi trng chng qua l s phn nh cc cch tip cn h thng v cng vic ng ang lm. Cun sch ny cp n cch tip cn theo chc nng nh l mt khun mu ca cng vic qun tr nhng cng khng qun nhc n cc phng php tip cn khc. Bn s c thy cc kha cnh khc nhau trong nhng ti khc nhau s c cp n xuyn sut cun sch ny. V d ca Phil Koperberg cho ta thy nhng mt khc nhau ca cng vic qun tr, nhng y c phi l mt trng hp in hnh hay cha? Ni cch khc, cng vic qun tr hin nay ph bin n mc no?

CNG VIC QUN TR C MANG TNH PH BIN KHNG?22

Chng ta nhc n s cn thit ni chung ca qun tr trong cc t chc. n by gi, chng ta vn tho lun v qun tr nh th l n mang tnh chung chung; tc l, nh qun tr vn l nh qun tr bt k h qun tr u v qun tr ci g. Nu qun tr thc s l mt lnh vc chung chung th cng vic m cc nh qun tr lm liu c ging ht nh nhau cho d h l qun tr vin cp cao hay mt gim st vin cp c s, trong mt cng ty kinh doanh hay mt t chc ngh thut phi li nhun, trong mt tp on ln hay mt cng ty nh, hot ng ti Sydney hay Singapore. Chng ta hy cng xem xt k hn v vn chung ny.

Cp qun l trong t chcChng ta bit rng phm vi cng vic ca mt nh qun tr khc nhau ph thuc vc v tr ca h trong t chc .Nhng vic mt gim st vin trong b phn t v Hng hng khng Singapore khng lm nhng vic hon ton ging nh tng gim c ca hng hng khng cng khng c ngha l cng vic ca h l thc s khc nhau. S khc nhau l v mc v s tp trung ch khng phi l v chc nng . Tt c cc nh qun tr, d cp no, cng u ra quyt nh .H hoch nh , t chc, lnh o v kim sot .Nhng lng thi gian cho mi chc nng c th l khng nh nhau .Ngoi ra ni dung ca tng chc nng cng thay i tu thuc vo cp qun l.Chng hn nh s 10 cc nh qun tr cp cao th quan tm n cc vn chung ca t chc, ngc li, cc nh qun tr cp c s th li ch trng vo vic hng dn cng vic ca cc c nhn v nhm lm vic .S khc bit ny ch cho thy phm vi ( rng hay hp) ca mi cng vic qun l. Xt v mt chc nng, khi cc nh qun tr cng cp cao th h s thc hin cng vic hoch nh nhiu hn v t gim st trc tip hn. iu ny c th hin r rng trong s 1.8 .

23

Qun tr vin c s

Qun tr vin cp trung

Qun tr vin cp cao

Kim Hoch sot nh 10% 15% Lnh o 51% T chc 24%

Kim sot 10% Lnh o 51%

Hoch nh 15%

Kim sot 10% Lnh o 51%

Hoch nh 15%

T chc 24%

T chc 24%

HNH 1.8: PHN PHI THI GIAN CHO MI CHC NNG CC CP QUN TR

Loi hnh t chcLiu cc nh qun tr lm vic trong Cc thu hay th vin cng cng c lm nhng cng vic tng t nh cng vic m cc nh qun tr trong mt cng ty kinh doanh lm hay khng ? Trc ht, th a ra mt vi gi thit v cng vic ca nh qun tr trong cc t chc dch v cng. Gi thit 1: nhng quyt nh a ra trong cc t chc dch v cng thng tp trung vo nhng u tin v mt chnh tr trong khi cc quyt nh a ra trong cc t chc kinh doanh li thng l hp l v phi chnh tr.

Thc t : cc quyt nh a ra trong mi t chc u b nh hng bi cc yu tchnh tr. iu ny c th hin trong chng 6. Gi thit 2: tri ngc vi nhng ngi trong t chc kinh doanh, nhng ngi ra quyt nh trong nhng t chc cng thng b nh hng bi cc th tc hnh chnh m hn ch quyn hn v s t ch trong vai tr qun l .

Thc t: nh c cp trong chng 3, phn ln tt c cc nh qun tr u thyrng c nhiu rng buc i vi vai tr qun l ca h. Gi thit 3: So vi nhng ng nghip trong cc t chc kinh doanh, kh m khin cc nhn vin nh nc lm vic vi thnh tch cao, h rt li, c xu hng yn v v t ng lc thc y.

24

Thc t: bng chng cho thy khng c s khc nhau ng k v nhu cu ng lclm vic gia cc nhn vin lm vic khu vc cng v trong cc doanh nghip. Cho d nh qun tr lm vic trong t chc no, trong cng vic ca h u c nhng im tng ng. H u a ra quyt nh , t ra mc tiu , xy dng cu trc t chc hiu qa , tuyn dng v khuyn khch nhn vin , m bo s hp tc v s tn ti ca t chc, cng c chnh tr ni b thc thi cc chng trnh. D nhin c nhng khc bit ng ch . Khc bit quan trng nht l vic o lng hiu qu hot ng, Li nhun, l thc o chun xc hiu qa hot ng ca mt t chc kinh doanh. y li khng phi l thc o hiu qa trong t chc phi li nhun. Do , vic nh gi hiu qa cc t chc nhn o,vin bo tng, trng hc, cc c quan chnh ph tng i kh hn. Nhng nh qun tr trong cc t chc ny thng khng phi i mt vi nhng th nghim th trng v kha cnh ti chnh mc d h cng phi hot ng hiu qa v hiu sut t chc ca h tn ti. Mc d c s khc bit v s qun l trong t chc li nhun v phi li nhun, nhng c hai ging nhau nhiu hn l khc nhau. C hai u quan tm n vic c nhng nh qun tr m h c th hoch nh, t chc, lnh o, kim sot hiu qu v hiu sut trong vic qun l nhng b phn khc nhau ca ton t chc v nhng tnh hnh bin ng m t chc phi i mt

Quy m ca t chcLiu cng vic ca mt nh qun tr trong mt t chc quy m nh c g khc bit vi cng vic ca nh qun tr trong mt cng ty vi quy m ln hn khng? Cu tr li tt nht cho cu hi ny l hy quan st cng vic hng ngy ca mt nh qun tr trong mt cng ty nh t so snh vi nhng tho lun trc v vai tr ca nh qun tr. Nhng trc ht chng ta hy nh ngha th no l mt doanh nghip nh v vai tr ca n trong x hi. Khng c mt khi nim thng nht no v doanh nghip nh bi v ngi ta thng s dng nhng tiu ch khc nhau xc nh th no l nh - v d nh: s lng nhn vin, doanh thu hng nm hay tng gi tr ti sn. phc v cho mc ch ca chng ta, mt doanh nghip nh l doanh nghip c s hu v iu hnh c lp, c mc ch tm kim li nhun v c t 20 lao ng tr xung. Quy m ca cc doanh nghip nh c th tng i nh nhng chng c nh hng rt ln trong nn kinh t. Cc thng k cho thy cc doanh nghip nh trong khu vc t 25

nhn chim 97% trong tng s doanh nghip phi nng nghip ca Australia. Trong s khong 780.000 doanh nghip ang hot ng ti Australia th c 757.000 l doanh nghip nh; cc doanh nghip ny thng lnh cc ngnh nh xy dng v bn l; h thu ht khong 2,6 triu lao ng tng ng vi 51% tng s lao ng trong khu vc t nhn phi nng nghip; v, trong thp k ti, h c th to ra mt s lng ln vic lm mi cho x hi. Hn na, cc doanh nghip nh l ni c tc tng trng vic lm trong trong nhng nm gn y l rt ng k. Trong thp nin 90, s lng cc doanh nghip ln ca Australia v New Zealand gim mnh, nhiu doanh nghip ln phi thc hin chnh sch ti cu trc v buc phi thu hp quy m. Tm quan trng ngy cng tng ca cc doanh nghip nh l hin tng ton cu; cc doanh nghip nh ny ang tr nn ph bin ti cc quc gia nh Nht, Trung Quc, Hn Quc, Php, c v Anh. Vai tr ca cc doanh nghip ny th hin r ch, nm 1996, trong s 226.000 doanh nghip ca New Zealand th c 1243 cng ty vi s nhn cng trn 100 ngi. V by gi tr li vi cu hi: liu cng vic qun tr mt cng ty nh c g khc bit vi qun tr mt cng ty ln? Mt cuc nghin cu so snh hai loi hnh ny cho thy tm quan trng ca vai tr qun l ny l hon ton khc bit. Nh c minh ho trong Hnh 1.9, vai tr quan trng nht ca mt nh qun tr l ngi pht ngn. Mt nh qun tr ca cng ty nh phi dnh nhiu thi gian cho cc hot ng trc tip vi bn ngoi nh gp g cc khch hng, gii quyt cc vn ti chnh vi cc ngn hng, tm kim nhng c hi mi v thc y s i mi. Ngc li, vai tr quan trng nht ca mt nh qun tr trong mt doanh nghip ln ch yu l nhng hot ng trc tip trong ni b, a ra quyt nh nhng n v no cn nhng ngun lc g v cn bao nhiu. Cng theo nghin cu ny th vai tr khi xng - tm kim cc c hi kinh doanh v hoch nh cc hot ng nhm nng cao hiu qu hot ng khng quan trng i vi cc nh qun tr trong cc cng ty ln. So vi cc nh qun tr trong cc doanh nghip ln th cc nh qun tr trong cc doanh nghip nh c v nh c kh nng khi qut ha hn nhiu. Cng vic ca h l s kt hp cc hot ng ca mt gim c iu hnh mt cng ty ln vi hng lot nhng cng vic thng ngy ph trch bi mt gim st vin cp cao. Hn na, c cu v tnh chnh thc ha l hai yu t cu thnh cng vic ca mt nh qun tr trong cc t chc ln c xu hng nhng ch cho s phi chnh thc trong cc doanh nghip nh. Vic hach nh khng ging vi mt nghi thc c sp xp cn thn t trc. C cu ca cc doanh nghip nh th t phc tp v t cht ch hn, vic kim sot hot ng trong 26

cc doanh nghip nh ch yu da vo s gim st trc tip hn l da vo cc h thng qun l c vi tnh ho phc tp. Mt ln na, di gc t chc, chng ta c th thy c s khc bit v mc v s tp trung nhng khng phi trong chc nng ca cc nh qun tr. Cc nh qun tr thuc hai loi hnh ny u thc hin nhng cng vic ch yu nh nhau nhng lm th no h gii quyt cng vic v h mt thi gian bao lu th mi l iu khc bit.

TI SAO LI PHI NGHIN CU QUN TR?C l bn ang phn vn ta sao li cn phi nghin cu v qun tr hc. Nu bn ang hc chuyn ngnh k ton, chuyn ngnh marketing hay bt c mt chuyn ngnh no khc ngoi qun tr, bn c th s khng hiu vic nghin cu qun tr hc s gip ch cho bn trong cng vic nh th no. Gi tr ca vic nghin cu qun tr c th c gii thch khi nhn vo tnh ph bin ca qun tr, tnh thc t qun tr hc trong cng vic, cch thc m chng ta sp xp cuc sng ca mnh v nhng phn thng cng nh nhng thch thc i vi mt nh qun tr.

Tnh ph bin ca qun trNh ni trn, qun tr u cn thit cho mi loi hnh doanh nghip ln nh, mi cp t chc v trong mi lnh vc hot ng ca doanh nghip bt k l doanh nghip hot ng quc gia no. c gi l tnh ph bin ca qun tr (xem Hnh 1.10). Cc nh qun tr trong tt c cc bi cnh ny s hoch nh, t chc, lnh o, v kim sot. iu ny khng c ngha l cng vic qun tr phi tin hnh theo cng mt cch trong cc trng hp ny. Nhng s khc nhau gia cng vic ca mt gim st vin kim tra cc ng dng phn mm ti cng ty Cisco Systems v cng vic ca ch tch Cisco l vn v mc v s ch trng ch khng phi l chc nng. V c hai u l nhng nh qun tr v h u phi hoch nh, t chc, lnh o v kim sot. V qun tr cn thit trong mi t chc, chng ta c nhng li ch t vic ci thin cch thc t chc c qun tr. Ti sao? Chng ta tip xc vi cc t chc hng ngy. Liu bn c thy tht vng khi phi ch khm bnh ba ting ng h trc ca phng cp cu trong bnh vin? Hay bn c ni cu khi chng c nhn vin bn hng no n vic gip bn trong ca hng bch ho c? Bn c gin d khng nu bn gi cho hng 27

hng khng ba ln v nhn vin ca h a ra ba mc gi khc nhau cho cng mt chuyn bay? y l nhng v d v nhng vn gy ra do vic qun l yu km. Cc t chc c qun l tt bn s c tham kho nhiu v d trong sut cun sch ny l nhng t chc xy dng c mt s khch hng trung thnh, t tng trng v thnh vng. Nhng cng ty khng c qun l tt s mt khch hng v doanh thu gim st. Thm ch cn l nguy c e do s sng cn ca cc cng ty m vic qun l l yu km. Cc cng ty nh One.Tel, Ansett Australia v Harris Scarfe u sp trong nm 2001 mt phn do qun l yu km. S ph sn ca Cng ty bo him HIH l mt v d khc v qun l yu km vi khon thua l 5.3 t la. Cc cng ty khc nh Pacific Dunlop, Pasminco v Austar khng dn ti ph sn nhng cng thit hi nng n do qun l km. Bng cch nghin cu qun tr hc bn s c th nhn bit c nh th no l qun tr yu km v cch iu chnh. Ngoi ta bn cng nhn bit c qun tr ng n v khuyn khch n, cho d l hot ng qun tr trong doanh nghip m bn c quan h hoc ang lm vic.

Tt c cc quy m ca cc t chc Nh Ln

Tt c cc lnh vc: sn xut - ti chnh Nhn lc K ton H thng thng tin

Qun tr cn thit

Tt c cc loi t chc Li nhun Phi li nhun

Tt c cc cp ca t chc Thp Cao

HNH 1.10: NHU CU PH BIN i vi QUN TR

Tnh thc tin trong cng vicThm mt l do na nghin cu qun tr xut pht t thc t l khi bn tt ngip i hc v bt u cng vic, bn ch c th l nh qun tr hoc phi chu s qun l. i vi 28

nhng ngi c nh lm cng vic qun tr, nhng hiu bit v tin trnh qun tr l nn tng quan trng gip bn to dng k nng qun l. Tuy nhin, khng phi bt c ai hc qun tr u c nh lm nh qun tr, nhng ng cho rng nh vy l vic hc ca bn khng c lin quan. C ngi ch hc bi v l mt yu cu bt buc trong chng trnh hc ca bn. Gi s rng bn phi lm vic kim sng, v nhn thy chc chn bn s phi lm cho mt t chc, c th bn s l nh qun tr, hoc ngay c khi khng phi l ngi qun l, bn cng phi gnh vc mt s vic v qun l, hoc l ph t cho mt nh qun tr khc. Hc qun tr gip bn hiu r hn cch ng x ca gim c v nhng hot ng ni b ca t chc, v iu ny rt c ch cho d bn lm trong lnh vc no. Khng phi ch c nhng nh qun tr mi cm thy c ch khi hc qun tr.

T qun lL do th ba hc qun tr l hu ht tt c chng ta n mt giai on no s thc s l nh qun tr, ngay c khi n gin l qun l bn thn v cc hot ng ca chng ta. Bn phi ln k hoc, t chc, lnh o v kim sot cuc sng ca chnh bn, do cun sch ny c th cung cp cho bn nhng hiu bit su sc v rt c ch cho tng lai ca bn sau ny. Ngoi ra, nhng thay i gn y trong hot ng ca cc t chc cng nhn mnh tm quan trng v mc t kim sot v trch nhim c nhn, vic pht trin nhanh chng ca tng lm vic ti nh, lm vic theo nhm t qun l, phn quyn, chu trnh cht lng iu ny khin cho chng ta phi ch trng hn n vic t kim sot tng lai ca chng ta. Ngy nay, vic qun l trong mt t chc do nhiu ngi cng thc hin. iu ny c bit p dng i vi cc t chc ct gim cc cp qun l v lm cho t chc tr nn n gin v phn quyn hn, cng nh i vi cc t chc ni thng thu dch v bn ngoi. Nhiu ngi trong chng ta tr thnh ng ch hoc l nhn vin hp ng vi vai tr nh l mt i tc hn l mt nhn vin. Trong nhng trng hp ny, chng ta phi c tng t pht trin. iu ny c ngha l hc lin tc v tng bc gip trau di kh nng ngh nghip thng qua cc chng trnh o to v pht trin. C l yu t quan trng nht i vi tt c chng ta l qu trnh hc l mt qu trnh din ra sut i, v vic hc hin ti l bc khi u cho mt qu trnh khng ngng ngh. Cc nguyn l, nguyn tc qun tr s lin tc i mi v pht trin nh trc y. Bt c nh qun tr no mun ng gp cho hiu qu hot ng ca doanh nghip th quan trng l h phi bt kp vi nhng thay i kin thc v k nng khng lc hu. Nu cc nh qun tr Australia v New Zealand khng cp nht kin thc lin tc v 29

t iu chnh bn thn cng nh t chc ca h thch nghi vi nhng thay i, h chc chn s gp rt nhiu kh khn c th duy tr cnh tranh trn ton cu v nh vy ng ngha vi vic hn ch kh nng ngh nghip ca h trong tng lai.

Nhng li ch v thch thc khi tr thnh mt nh qun trChng ta khng th kt thc phn tho lun v gi tr ca vic nghin cu mn hc qun tr m khng ni n nhng li ch v thch thc ca vic tr thnh mt nh qun tr. (xem bng 1.3) Tr thnh mt nh qun tr c ngha g? L mt nh qun tr trong mi trng nng ng hin nay cha ng nhiu thch thc. L mt nh qun tr l mt cng vic kh khn. c th l mt cng vic kh vt qua v c s bc bo. Nh qun tr phi lm vic vi nhiu tnh cch khc nhau v thng phi lm vi mt ngun lc hn ch. Vic ng vin nhn vin lm vic trong mt mi trng bt n nh v khng quy c l mt thch thc ln. V nh qun tr c th gp kh khn trong vic kt hp mt cch hiu qu nhng kin thc, k nng, tham vng v kinh nghim ca mt nhm cc nhn vin rt khc nhau. Cui cng, thnh cng ca nh qun tr ch yu ph thuc vo hiu qu thc hin ca ngi khc. Mc d c nhng thch thc nh vy, nhng l mt nh qun tr cng c kh nhiu li ch. Cng vic quan trng nht ca bt k mt t chc no cng l to dng c mt mi trng m trong cc thnh vin c th lm vic ht kh nng ca mnh v gip t chc t c mc tiu. V nhng nh qun tr l ngi lm iu . Ngoi ra, nh qun tr thng c c hi suy ngh mt cch sng to v dng tr tng tng ca mnh. H gip ngi khc tm thy nghi ca cng vic v hon thnh cng vic. H h tr, hng dn, hun luyn ngi khc v gip ngi khc a ra nhng quyt nh ng n. Nh qun tr cng phi tip xc v lm vic vi rt nhiu ngi c bn trong v ngoi t chc. Nhng li ch khc c th l nhn c s tn trng v c a v trong t chc cng nh trong cng ng, ng mt vai tr quan trng trong nhng thnh qu ca t chc v nhn c s n p xng ng di nhng hnh thc nh l lng thng, c phn Cui cng, v cc t chc lun cn nh qun tr gii nn nh qun tr s thy tho mn khi bit rng ngi ta cn n n lc, k nng v kh nng ca mnh. Nhng iu tuyt vi lun n cng mt lc. Thng qua nhng n lc thc y, ng vin ngi khc lm vic, t chc c th t c mc tiu ca mnh. Hy nh rng iu ny khng ch ng v ngha ti chnh, trong trng hp ca mt doanh nghip kinh doanh thng

30

mi m cng ng trong nhng trng hp khc nh l v chy rng c dp tt ti New South Wales t thng 12/2001 n 1/2002.

BNG 1.3: LI CH V THCH THC I KHI TR THNH MT NH QUN TR

Li ch To ra mi trng lm vic trong cc thnh vin c th lm vic vi kh nng ti a C c hi suy ngh sng to v s dng tr tng tng Gip ngi khc tm thy ngha v hon thnh cng vic H tr, hun luyn v khuyn khch ngi khc Lm vic vi nhiu ngi c cng nhn v c v tr trong t chc v cng ng C vai tr quan trng i vi kt qu hot ng ca t chc Nhn c s i ng xng ng di cc hnh thc lng, thng v quyn mua c phiu Cc t chc rt cn cc nh qun tr gii

Thch thc Lm vic vt v Lm vic vi nhiu tnh cch Thng phi thc hin cng vic vi s hn ch v ngun lc ng vin nhn vin trong cc tnh hung bt n khng chc chn Kt hp gia kin thc k nng tham vng v kinh ngim t mt tp th a dng Thnh cng ph thuc vo kt qu lm vic ca ngi khc

SUY NGH V CC VN QUN TR1. Ging vin i hc hoc gio s ca bn c phi l mt nh qun tr khng? Hy tho lun da trn cc bi hc v chc nng qun tr ca Fayol, vai tr qun tr ca Minzberg, k nng qun tr ca Katz, quan im h thng v quan im tip cn tnh hung. 2. Trch nhim c bn nht ca nh qun tr l hng ngi khc vo vic thc hin cng vic sao cho t c kt qu ti u nht. Bn hiu cu ni trn nh th no? Bn c ng khng? Ti sao? 31

3. Nhng l do no cho thy rng k nng ca cc ng c vin trong cng vic ngy cng tr nn quan trng i vi cc ng ch? Theo bn, k nng no l quan trng i vi cc nh qun tr ni chung v vi bn ni ring? 4. C mt phong cch qun t tt nht khng? Ti sao? 5. Qun tr c quan trng i vi t chc khng? Ti sao?

CHNG 2

QUN TR TRC Y V NGY NAYBI CNH LCH S CA QUN TRNhng n lc c t chc c thc hin bi nhng ngi chu trch nhim v cc hot ng lp kt hoch, t chc, lnh o v kim sot c t hng nghn nm nay. Nhng kim t thp Ai Cp v Vn l trng thnh Trung Quc l nhng bng chng xc thc v cc d n c quy m to ln, s dng hng chc nghn nhn cng, c thc hin trc thi k hin i rt lu. Kim t thp l mt v d rt in hnh v th v. Vic xy dng mi kim t thp cn hn 100.000 ngi lm vic trong 20 nm. Ai s l ngi bo mi cng nhn lm g? Ai l ngi m bo s c cho cng nhn lm vic lin tc? Cu tr li cho nhng cu hi ny l ngi qun l. Chng cn quan tm n vic ngi qun l lc by gi c gi l g, nhng phi l ngi phi hoch inh nhng g phi lm, t chc con ngi v vt liu thc hin k hoch , lnh o v hng dn cng nhn v p dng mt s bin php kim sot m bo mi vic c thc hin ng k hoch. Mt v d khc v qun l trong giai on u c th thy l thnh ph Venice trong sut nhng nm 1400 mt trung tm kinh t v thng mi chnh. Ngi dn Venice pht trin mt hnh thc s khai ca doanh nghip v tin hnh nhiu hot ng khng khc my so vi cc t chc ngy nay. V d, ti cc xng ch to v kh ca thnh Venice, nhng chic tu chin c neo dc cc con knh v ti mi im dng, nguyn vt liu v thit b lp t li c a ln tu. Dng nh khng ni qu khi m vic y cng ging vi vic cc chic xe hi c th dc cc dy chuyn sn xut cc linh kin c rp vo xe. Ngi Venice cng c mt nh kho v h thng kim k 32

kim st hng trong kho, chc nng nhn s (qun tr ngun nhn lc) qun l lc lng lao ng, v mt h thng k ton theo di doanh thu v chi ph. Nhng v d trong qu kh chng t cc t chc tn ti khong vi nghn nm v cng vic qun l cng c thc hin trong khong thi gian tng ng . Tuy nhin, hai s kin xy ra trc th k 20 ng vai tr c bit quan trng trong vic thc y nghin cu hot ng qun tr. Th nht, vo nm 1776, Adam Smith a ra mt hc thuyt kinh t c in, tc phm Ca ci c ca cc quc gia, trong ng ch ra nhng li th kinh t m cc t chc hay mt x hi c th t c t s phn cng lao ng, tc l phn chia cc cng vic tng th thnh cc nhim v nh hn v lp i lp li. S dng ngnh sn xut inh ghim lm v d, Smith thy rng vi 10 c nhn, mi ngi chuyn lm mt thao tc, th c th sn xut 48.000 inh ghim trong mt ngy. Tuy nhin, nu mi ngi lm vic ring mt mnh v phi thc hin tng thao tc, th khi hon tt cng vic ch sn xut c 10 kim gt trong mt ngy. Smith kt lun rng phn cng lao ng s lm tng nng sut nh tng k nng cng nh s kho lo ca tng cng nhn v tit kim c thi gian mt i trong vic thay i thao tc, v bng cc pht minh v my mc tit kim sc lao ng. Chuyn mn ha cng vic tip tc tr nn ph bin v d nh, trong bnh vin, cc thnh vin trong t phu thut s thc hin cc thao tc c th; trong cc nh hng, cc nhn vin lm vic trong nh bp s m nhn vic chun b cc phn n; hay l vai tr c th ca tng thnh vin trong i bng chy r rng l do hc thuyt li th kinh t m Adam Smith a ra. Th hai, v c nh hng quan trng nht n hot ng qun tr trong giai on trc th k 20 l cuc Cch mng cng nghip. Xut pht t Vng quc Anh vo u th k 18, cuc cch mng cng nghip vt i Ty Dng v xut hin M quc sau khi cuc ni chin kt thc. ng gp ch yu ca cuc Cch mng cng nghip l thay th sc ngi bng sc my v kt qu l lm cho vic sn xut hng ha ti cc cng xng kinh t thay v ti gia nh Nhng cng xng ln v hot ng hiu qu ny s dng cc thit b chy bng in cn k nng qun tr ca con ngi. Ti sao vy? Cc nh qun tr cn d on nhu cu, m bo rng vt liu lun c sn xut, phn cng nhim v cho mi ngi, iu phi cc hot ng thng ngy, phi hp nhiu thao tc khc nhau, m bo my mc lun tnh trng lm vic tt v duy tr cc tiu chun cng vic, tm kim th trng cho thnh phm, v.v Hoch nh, t chc, lnh o, v kim sot tr nn cn thit v s pht trin ca cc tp on ln i hi c nhng hot ng qun tr chnh thc. Nhu cu 33

v mt hc thuyt chnh thc nhm hng dn cc nh qun tr trong vic vn hnh cc t chc xut hin. Tuy nhin, mi n u nhng nm 1900, nhng bc i u tin cho vic pht trin mt l thuyt nh vy mi xut hin. S pht trin ca cc l thuyt qun tr c phc ho bng cc quan im khc nhau av ni dung cng vic qun tr v cch thc m h thc hin nhng cng vic . Phn tip theo s trnh by v nhng ng gp ca bn quan im. Qun tr bng phng php khoa hc xem qun tr kha cnh ci thin nng sut v hiu sut ca nhng ngi lao ng chn tay. Cc nh l lun ca trng phi qun tr hnh chnh quan tm n ton b t chc v lm th no t chc tr nn hiu qu. Sau , mt nhm cc l thuyt tp trung vo pht trin v ng dng cc m hnh ton vo qun tr. Cui cng, mt nhm cc nh nghin cu tp trung vo kha cnh hnh vi con ngi trong cc t chc, hay gi l kha cnh con ngi ca qun tr. Bn hy nh rng mi mt quan im u lin quan n cng mt "i tng"; khc bit ch l do xut thn v mi quan tm ca tc gi. iu ny tng t nh ngha cu chuyn thy bi xem voi. Trong cu chuyn, mi ngi m t con voi ging vi b phn m h cm nhn c. ng thy bi th nht s vo sn con voi v cho rng con voi ging mt bc tng; ngi th hai s vo ci vi v ni rng con voi ging con rn; ngi th ba chm vo ci ng v tin rng con voi ging nh mt cy gio; ngi th t m ly chn v cho rng con voi ging ci cy; ngi cui cng chm vo ci ui v kt lun con voi ging con c mp. Mi ngi u tip xc vi cng mt con voi, nhng cch quan st ca mi ngi ph thuc vo v tr m h ng. Tng t vy, mt trong bn l lun v qun tr ni trn u ng v ng gp s hiu bit ni chung ca chng ta v qun tr. Tuy nhin, mi l lun u c cch nhn gii hn v mt vn rng hn. (xem Hnh 2.1.). Chng ta s bt u chuyn i v qu kh ca hot ng qun tr bng vic xem xt nhng ng gp ca trng phi qun tr bng phng php khoa hc.

34

Cc hc thuyt qun tr

Bi cnh lch s

Qun tr bng phng php khoa hc

Qun tr hnh chnh tng hp

Phng php nh lng

Hnh vi t chc

Nhng v d ban u v qun tr

Nhng ngi ng h tin phong

Adam Smith

Nhng nghin cu Hawthorne Phong tro quan h gia ngi vi ngi Cc nh khoa hc hnh vi

Cch mng cng nghip

HNH 2.1: S PHT TRIN CA CC HC THUYT QUN TR CN BN

QUN TR BNG PHNG PHP KHOA HCNu bn phi xc nh l thuyt qun tr hin i ra i khi no th nm 1911 c l l s chn la l gc. l nm xut bn cun sch Cc nguyn tc qun tr bng khoa hc ca Frederick Winslow Taylor. Ni dung ca cun sch trn c cc nh qun tr trn khp th gii tha nhn. Quyn sch miu t l thuyt ca qun tr bng phng php khoa hc: vic p dng cc phng php khoa hc xc nh cch tt nht hon thnh cng vic.

Nhng ng gp quan trng

Frederick W. Taylor, Frank v Lillian Gilbrech c nhng ng gp quan trng cho thuyt qun tr bng phng php khoa hc. Chng ta hy xem nhng g h lm c. Frederick W. Taylor Taylor lm vic phn ln thi gian ti nh my thp Midvale & Bethlehem Pennsylvania. L mt k s c kh theo o Quaker v Puritan, ng lun cm thy lo lng 35

v nng sut km ca cng nhn. Nhng ngi cng nhn cng lm mt vic nhng li s dng rt nhiu k thut khc nhau. H c v va lm va ngh ngi, v Taylor tin rng nng sut ca ngi cng nhn ch bng mt phn ba so vi kh nng anh ta c th lm c. Hu nh lc cha h c khi nim tiu chun lm vic. Cc cng nhn c sp xp cng vic m khng h c quan tm hay quan tm rt t n kh nng v nng khiu cn phi c thc hin cng vic. Cc nh qun tr v nhng ngi cng nhn th thng xuyn xung t vi nhau. ng gii quyt bng cch p dng phng php khoa hc vo nhng cng vic trong xng sn xut. ng phi mt hn hai thp k theo ui mt cch nhit tnh trit l cch tt nht cho mi cng vic cn thc hin. Kinh nghim lm vic nh my Midvale gip Taylor xc nh c nhng nguyn tc nh hng r rng nng cao hiu sut sn xut. ng cho rng bn nguyn tc qun tr (xem hnh 2.2) s em li li ch cho c nhng nh qun tr v nhn vin. Vy nhng nguyn tc khoa hc ny hot ng nh th no? Chng ta hy nhn vo v d di y. C l v d c bit nhiu nht trong nhng nguyn tc qun tr ca Taylor l trong cuc th nghim v gang. Cc cng nhn phi chuyn cc "thi" gang (mi thi nng 42 kg) ln toa xe la. Nng sut trung bnh mt ngy l 12,5 tn mt ngy. Tuy nhin, Taylor tin rng nu nh phn tch mt cch khoa hc cng vic ny xc nh "cch tt nht" chuyn cc thi gang ny th trng lng m cng nhn c th vn chuyn s tng ln t 47 hoc 48 tn mt ngy. Sau khi kt hp mt cch khoa hc gia cc quy trnh, k thut v cng c s dng, Taylor thnh cng trong vic t c mc nng sut . Bng cch no? Cu tr li l Taylor bit s dng ng ngi ng vic kt hp vi vic s dng cng c cn thit, yu cu cng nhn lm theo s ch dn ca ng mt cch chnh xc, khuyn khch cng nhn bng bin php kinh t quan trng v cn thit l tng tin cng hng ngy. p dng cch lm tng t cho nhng cng vic khc, Taylor xc nh c "cch tt nht" thc hin tng cng vic. Cui cng, Taylor lin tc nng cao nng sut mt cch chc chn mc 200% hoc cao hn. Thng qua nhng nghin cu mi mang tnh t ph v cng vic tay chn bng cc phng php khoa hc ca mnh, Taylor c mi ngi bit n nh l "cha " ca thuyt qun tr bng phng php khoa hc. Nhng nguyn tc qun tr ca Taylor nhanh chng c lan truyn trn khp nc M v sau l Php, c, Nga, Nht v thc y nhng ngi khc hc v pht trin cc phng php ca qun tr bng khoa hc. Nhng ngi k tha ni ting nht ca ng l Frank v Lillian Gilberth.

36

HNH 2.2 BN NGUYN TC QUN TR CA TAYLOR1. Pht trin mt phng php khoa hc cho tng phn cng vic ca mi c nhn thay cho nhng phng php da trn kinh nghim c k. 2. La chn, o to, hun luyn, pht trin i ng cng nhn mt cch khoa hc. (Trc y, nhng ngi cng nhn la chn cng vic ca h v t o to theo cch tt nht m h c th.) 3. Hp tc chn thnh vi cng nhn m bo tt c cc cng vic c thc hin theo ng cc nguyn tc khoa hc c tm ra.

4. Phn chia cng bng cng vic v trch nhim gia qun tr v cng nhn.Cc nh qun tr thc hin tt c cc cng vic ph hp vi h thay v cng nhn lm ht. (Trc y, hu ht cc cng vic v trch nhim u dn ln u ngi cng nhn.)

Frank v Lillian Gilberth Sau khi nghe Taylor thuyt trnh v phng php qun tr ti mt hi tho chuyn ngnh, Frank v Lillian Gilberth t b cng vic thu khon ca mnh vo nm 1912 theo hc lp qun tr bng phng php khoa hc. Frank v v ng b Lillian l mt nh tm l hc, hc c cch loi b nhng thao tc tha. Hai ngi cng th nghim vi nhng thit k v s dng nhng cng c thch hp ti u ha hiu qu cng vic. Frank c l ni ting nht trong nhng th nghim ca ng v vic lt gch. Bng cch phn tch cn thn cng vic lt gch ca nhng ngi cng nhn, ng gim s thao tc tha trong vic lt nhng vin gch bn ngoi t 18 xung cn 5, v vic lt nhng vin gch bn trong t 18 xung cn 2. Bng vic p dng cc bin php k thut ca ng, cng nhn lt gch c th thc hin cng vic vi nng sut cao hn v gim thiu mt mi sau mt ngy lm vic. V chng nh Gilberth l mt trong nhng nh nghin cu u tin s dng phim hot hnh nghin cu thao tc ca c th. H pht minh ra mt thit b gi l my kim tra nhp t hon, my ny c th ghi li nhng thao tc ca cng nhn v thi gian cn thit thc hin nhng thao tc ny. T nhng thao tc tha m mt thng khng thy c s b pht hin v loi b. Gilberth cng thit k mt h thng phn loi dn nhn 17 hot ng c bn bng tay (nh tm kim, cm, gi), ci m h gi l therbligs ( l ch Gilberth c ngc li vi ch t v h i ch cho nhau). H thng

37

ny cho php Gilberth c c mt cch chnh xc hn trong vic phn tch nhng c ng tay ca cng nhn mt cch chnh xc.

CC NH L LUN HNH CHNH TNG HPMt nhm cc tc gi khc cng nghin cu v qun tr nhng li tp trung vo ton b t chc. Cc nh l lun qun tr hnh chnh tng hp ny pht trin cc hc thuyt chung hn v nhng g m nh qun tr lm v nhng g to nn mt hot ng qun tr hiu qu. Chng ta hy xem xt mt vi ng gp quan trng cho quan im ny.

Nhng ng gp quan trngHai nh nghin cu ni bt nht ca trng phi qun tr hnh chnh l Henri Fayol v Max Weber. Henri Fayol Fayol c nhc n trong chng 1 do ng m t hot ng qun tr nh mt h thng chc nng tng th bao gm cc hot ng hoch nh, t chc, iu khin, phi hp v kim sot. V cc tng ny ca ng rt quan trng nn chng ta hy nghin cu k hn nhng g ng cp. Fayol tin hnh nghin cu cng thi im vi Taylor. Nhng trong khi Taylor tp trung vo vic qun tr cp thp nht trong t chc v s dng phng php khoa hc th Fayol li tp trung trc tip vo tt c cc hot ng ca tt c cc nh qun tr. Fayol vit ra t kinh nghim bn thn vi t cch l ngi thc hnh v ng l gim c iu hnh ca mt cng ty khai thc m rt ln ca Php. Fayol m t hot ng qun tr l nhng g tch bit hn vi cc chc nng k ton, ti chnh, sn xut, phn phi v cc chc nng c trng khc. ng cho rng hot ng qun tr l mt hot ng chung i vi n lc ca con ngi trong kinh doanh, trong chnh ph v thm ch trong gia nh. Sau ng tip tc pht trin 14 nguyn tc qun tr nhng quy tc cn bn ca qun tr m c th dy trng hc v p dng trong tt c cc cng vic ca t chc. Nhng nguyn tc ny c lit k Hnh 2.3. HNH 2.3 14 NGUYN TC QUN TR CA FAYOL1. Phn cng lao ng. Chuyn mn ho lm gia tng sn lng u ra thng qua vic nng cao hiu sut ca ngi lao ng. 2. Quyn hn. Cc nh qun tr phi c kh nng a ra mnh lnh. Quyn hn to cho h quyn ny. Tuy nhin quyn hn phi i i vi trch nhim.

38

3. K lut. Nhn vin phi tun th v tn trng cc quy tc ca t chc ra. 4. Thng nht mnh lnh. Mi nhn vin ch nhn mnh lnh t mt ngi cp trn duy nht. 5. Thng nht nh hng. T chc phi c mt k hoch hnh ng duy nht nh hng cc nh qun tr v nhn vin. 6. Li ch c nhn t di li ch chung. Li ch ca bt k nhn vin hay mt nhm nhn vin no khng c t trn li ch ca c t chc. 7. Tr lng. Cng nhn phi c tr lng cng bng tng xng vi lao ng ca h. 8.

Mc

Tp trung ho. Thut ng ny cp n mc trong cp di tham gia vo qu trnh ra quyt nh.

9. Dy chuyn quyn lc. ng quyn hn t cp qun tr cao nht n nhng cp thp nht trong dy chuyn quyn lc hnh thang. 10. Trt t. Con ngi v nguyn vt liu cn c sp xp ng ch v ng lc. 11. Cng bng. Qun tr vin phi i x tt v cng bng i vi cp di ca h. 12. S n nh nhn s. Nh qun tr phi c c nhng k hoch nhn s hp l v m bo lun c ngi b sung vo cc ch trng. 13. T ch v sng to. Nhng vin c php pht trin v trin khai nhng k hoch s c n lc cao trong cng vic. 14. Tinh thn ng i. Khuyn khch tinh thn ng i t to nn s ho hp v thng nht bn trong t chc.

Max Weber Weber (pht m l Vay-ber) l mt nh x hi hc ngi c nghin cu v cc hot ng t chc. Bt u vit u th k XX, ng pht trin mt hc thuyt v cc cu trc v cc quan h quyn lc. Weber m t mt loi hnh t chc l tng m ng gi l t chc quan liu mt hnh thc t chc c nh hnh bi s phn cng lao ng, h thng cp bc c phn nh r rng, cc nguyn tc v quy ch chi tit v nhng mi quan h giao t. Weber nhn thy rng t chc hnh chnh l tng khng tn ti trong thc t. Thay v th, ng ta coi t chc ny nh mt nn tng nhm l thuyt ho lao ng v cch thc lm vic trong nhm ng ngi. L thuyt ca ng ta tr thnh c cu kiu mu dnh cho cc t chc ln ngy nay. Nhng chi tit v t chc hnh chnh l tng c m t Hnh 2.4. Theo m t Weber, t chc quan liu cng ging nh vic qun tr bng phng php khoa hc v mt t tng. C hai u nhn mnh s hp l, kh nng d on c, tnh khch quan, nng lc k thut v ch ngha c on. Mc d cng trnh ca Weber c ng dng t hn so vi l thuyt ca Taylor, nhng thc t cho thy rng nhiu t chc

39

hin ti vn ng dng loi hnh l tng ny v iu ny minh chng cho tm quan trng ca cng trnh nghin cu ca ng.

Cc nh qun tr l cc chuyn gia, khng phi l ngi ch ca cc pn v m h qun l

Cc cng vic c chia nh thnh nhng nhim v n gin, c nh v xc nh r rng Phn cng lao ng H thng quyn hn T chc hnh chnh quan liu cn c

Cc v tr c t chc trong mt h thng theo cp bc

nh hng ngh nghip

Khch quan Nguyn tc v quy ch chnh thc p dng thng nht cc quy tc v kim sot, khng lm theo tnh cch

Tuyn chn chnh thc

H thng nguyn tc thnh vn v cc quy trnh hot ng chun ho

Nhn vin c tuyn chn cho cng vic da trn trnh k thut

Hnh 2.4: T CHC HNH CHNH L TNG CA WEBER

QUN TR BNG PHNG PHP NH LNGPhng php nh lng c lin quan n vic dng k thut nh lng ci tin qu trnh ra quyt nh. Phng php ny cn c gi l phng php vn tr hay khoa hc qun tr.

Nhng ng gp quan trngPhng php nh lng hnh thnh da trn s pht trin ca nhng phng php ton v thng k trong lnh vc qun s trong sut th chin th II. Sau khi chin tranh kt thc, nhiu k thut c dng trong qun s li c p dng trong lnh vc kinh doanh. Mt nhm s quan qun i vi bit danh l Whizkid gia nhp Cng ty t Ford vo 40

gia thp k 40 v ngay lp tc p dng nhng phng php thng k v m hnh nh lng ci tin qu trnh ra quyt nh. Hai ngi trong s l Robert McNamara (ngi sau ny tr thnh ch tch tp on Ford, B trng ca B quc phng M, Tng gim c Ngn hng th gii) v Charles Tex Thornton on Litton Industries). Chnh xc th phng php qun tr nh lng l nh th no? Phng php ny lin quan n vic ng dng cc m hnh thng k, m hnh ti u ho, m hnh thng tin v ng dng my vi tnh vo cc hot ng qun tr. Chng hn phng php quy hoch tuyn tnh l mt k thut m cc nh qun tr s dng ci tin cc quyt nh phn b ngun lp k hoch cng vic s nhanh hn v bt tn km hn nu p dng phng php phn tch ng gng. Nhng quyt nh v cc mc hng tn kho ti u ca cng ty chu nh hng ch yu bi m hnh s lng t hng kinh t. Mi vn trong s k trn l mt v d in hnh v k thut qun tr nh lng c p dng ci thin vic a ra cc quyt nh qun tr. (ngi sng lp tp

TM HIU V HNH VI T CHCNh chng ta bit, cc nh qun tr thc hin mc tiu ca mnh bng cch lm vic vi ngi khc. iu ny gii thch ti sao mt s tc gi v nh nghin cu thng xem xt vn qun tr bng cch tp trung vo ngun nhn lc ca doanh nghip. Lnh vc nghin cu lin quan n nhng hot ng (hnh vi) ca con ngi trong cng vic c gi l hnh vi t chc (OB). Hin nay phn ln ni dung ca qun tr ngun nhn lc v nhng quan im hin i v khuyn khch con ngi, lnh o, nim tin, lm vic nhm v qun l mu thun u xut pht t nghin cu hnh vi t chc.

Nhng ngi ng h u tinMc d cui nhng nm 1800 u 1900 c nhiu ngi nhn ra tm quan trng ca yu t nhn t con ngi i vi s thnh cng ca doanh nghip nhng ch c bn c nhn ni bt ln l nhng ngi ng h phng php OB. l Robert Owen, Hugo Munsterburg, Mary Parker Follett v Chester Barnard. Nhng ng gp ca h a dng v khc nhau nhng tt c du c mt quan im chung l con ngi l ti sn quan trng nht ca t chc v nn c qun tr mt cch hp l. Nhng tng to nn tng cho cc hot ng qun tr nh cc quy trnh la chn nhn vin, chng trnh khuyn khch nhn 41

vin v k thut qun l mi trng trong v ngoi t chc. Hnh 2.5 s tng kt nhng tng quan trng nht ca nhng ngi ng h ny. Quan tm n iu kin lm vic ti t xut ni lm vic l tng Cho rng chi tiu vo vic ci thin lao ng l s u t khn ngoan

Nh qun tr thc t ngh rng t chc l mt h thng x hi s i hi s hp tc Tin rng cng vic ca nh qun tr l giao tip v thc y n lc cao ca nhn vin. Ngi u tin cho rng cc t chc l cc h thng m

Robert Owen cui th k 18

Sng to ra lnh vc tm l cng nghip nghin cu khoa hc v con ngi ni lm vic xut s dng vic kim tra tm l i vi vic tuyn chn nhn vin, khi nim l thuyt hc tp cho o to nhn vin v nghin cu hnh vi ca con ngi i vi vic ng vin nhn vin Hugo Munsterberg u th k 20

Chester Barnard thp k 1930

Nhng ngi ng h OB u tin

Mary Parker Follet u th k 20

L ngi u tin nhn ra rng cc t chc c th c nhn nhn t gc hnh vi c nhn v hnh vi t chc. xut nhiu t tng nh hng con ngi hn so vi cc l thuyt qun tr bng khoa hc Cho rng cc t chc nn xy dng trn c s o c nhm

hnh 2.5: NHNG NGI U TIN NG H HNH VI T CHC

Nhng nghin cu HawthorneKhng cn nghi ng g na, nhng ng gp u tin quan trng nht vo lnh vc hnh vi t chc ang ngy cng pht trin l t cc nghin cu Hawthorne, y l hng lot cc cuc nghin cu c tin hnh cc c s ca cng ty Western Electric Com Works Cicero, Illinois. Nhng nghin cu ny bt u t nm 1924 v ko di n u thp nin 30, ban u c thit k bi bi cc k s cng nghip ca cng ty Western Electric nh l mt cuc th nghim v qun tr bng phng php khoa hc. H mun kim tra xem nh hng ca cc cng sng khc nhau i vi nng sut ca cng nhn. H 42

thnh lp nhm kim chng v nhm th nghim, nhm th nghim lm vic di nhng cng nh sng khc nhau, cn nhm kim chng lm vic di cng nh sng khng thay i. Nu bn l mt trong nhng k s cng nghip chu trch nhim v cuc th nghim ny, bn mong i iu g s xy ra? Sn lng c nhn trong nhm th nghim c lin quan trc tip n cng nh sng hay khng? Dng nh mi vic u c v rt hp l phi khng? Tuy nhin h nhn ra rng khi cng nh sng tng trong nhm th nghim, th nng sut ca c hai nhm u tng. Sau cc k s ngy cng ngc nhin hn khi trong nhm th nghim, cng nh sng gim th nng sut ca c hai nhm tip tc tng. Thc t, nng sut trong nhm th nghim ch gim xung khi ngi ta gim cng nh sng bng nh trng m. iu g s gii thch cho kt qu ngoi d kin ny? Cc k s trn khng th gii thch c iu m h chng kin nhng h kt lun rng cng nh sng khng lin quan trc tip n nng sut lao ng ca nhng cng nhn ny m nguyn nhn l ci khc. Tuy nhin h khng th ch ra l ci g. Nm 1927 cc k s ca cng ty Western Electric mi cc gio s Elton Mayo ca trng i hc Harvard v cc ng nghip ca ng tham gia vo cuc nghin cu vi vai tr nh t vn. S tham gia ny bt u mt mi quan h ko di n nm 1932 v thc hin mt s cc th nghim v thit k li cng vic, thay i v di ngy lm vic v tun lm vic, a ra cc thi gian ngh ngi v cc k hach tr lng hng tun cho c nhn v nhm. V d, mt cuc th nghim c tin hnh nh gi tc ng ca h thng tr lng theo sn phm ln nng sut ca h. Kt qu ch ra rng k hoch t c tc ng ln nng sut ca cng nhn hn l cc p lc nhm, s phc tng v s an ton trong cng vic. Cc nh nghin cu ny kt lun rng cc chun mc x hi hoc tiu chun nhm l nhng nhn t quan trng quyt nh n hnh vi lm vic ca c nhn. Nhn chung, cc hc gi u ng rng cc cuc nghin cu c tc ng rt ln n nim tin ca cc nh qun trv vai tr hnh vi ca con ngi trong t chc. Mayo kt lun rng hnh vi v tnh cm c mi lin h cht ch vi nhau, lm vic nhm nh hng ng k ln hnh vi c nhn, cc tiu chun ca nhm to nn nng sut ca c nhn v tin l mt yu t nh hng t n nng sut hn so vi tiu chun nhm, tnh cm ca nhm v s an ton. Nhng kt lun ny dn n mt s tp trung mi vo yu t hnh vi con ngi trong vic thc hin cc chc nng ca t chc v vic t c cc mc tiu ca t chc .

43

Tuy nhin, cc kt lun rt ra t cc Nghin cu Hawthorne khng phi l khng b ph phn. Nhng ph phn nhm vo cc quy trnh nghin cu, vic phn tch cc kt qu tm c v cc kt lun. Tuy nhin, t gc lch s, vic cc cuc nghin cu c mang tnh khoa hc hay khng hay cc kt lun c tho ng hay khng khng quan trng. iu quan trng l h gy ra c mi quan tm n hnh vi con ngi trong t chc. Cc cuc Nghin cu Hawthorne ng mt vai tr quan trng trong vic thay i quan im thng tr lc by gi xem ngi lao ng khng khc g nhng ci my m t chc s dng.

Phong tro quan h gia ngi vi ngiMt nhm khc trong trng phi hnh vi t chc c vai tr quan trng i vi lch s qun tr v s cam kt khng chn bc ca nhm nhm lm cho nhng hot ng qun tr mang tnh nhn vn hn. Nhng thnh vin ca phong tro quan h gia ngi vi ngi tin tng thng nht vo tm quan trng ca vic tho mn ca nhn vin mt cng nhn cm thy tho mn c tin l mt cng nhn lm vic hiu qu hn. Nhng ci tn ni ting trong lnh vc ny l Dale Canegie, Abraham Maslow v Douglas McGregor. Quan im ca h c hnh thnh bi trit l mang du n c nhn hn l kt qu nghin cu thc t. Dale Canegie thng c khng my c coi trng bi cc hc gi qun tr nhng nhng quan im v bi ging ca ng c nh hng su sc n tp qun qun tr. Cun sch ca ng mang tn Lm th c nhng ngi bn v to nh hng n ngi khc? c hng triu c gi c trong thp nin 1930, 1940 v 1950. Cng trong giai on ny hng chc ngn nh qun tr n tham d cc cuc hi tho v qun tr do ng ch tr. Ch ca cun sch v cc bi ging ca ng ni v ci g? V nguyn tc, ng cho rng con ng dn n thnh cng l ginh c s hp tc ca ngi khc. Carnegie khuyn rng con ng i n thnh cng l: (1) lm cho ngi khc cm thy h quan trng thng qua vic khen ngi chn thnh nhng n lc ca anh ta; (2) to n tng ban u tt p; (3) thu phc ngi khc theo suy ngh ca bn bng vic cho h ni, bng s thng cm v ng bao gi ni ngi ta sai; (4) thay i ngi khc bng cch khen ngi nhng im tt ca anh ta v to c hi cho nhng ngi lm li gi th din.

44

Abraham Maslow, mt nh tm l hc xut mt h thng gm nm bc nhu cu: sinh l, an ton, x hi, t tn trng v t khng nh. Maslow cho rng mi bc nhu cu trong thp nhu cu cn phi c tho mn trc khi bc nhu cu khc c kch hot v khi mt nhu cu c tho mn n s khng cn hnh vi ng vin na. Hn th na, Maslow tin rng nhu cu t khng nh tc l, t c ton b tim nng ca mt ngi l nh im ca s tn ti con ngi. Nhng nh qun tr chp nhn thp nhu cu ca Maslow u n lc thay i t chc v cc hot ng qun tr gim bt nhng kh khn cn tr i vi ngi cng nhn trong vic tho mn nhu cu t khng nh. Trong chng 15 chng ta s tho lun v nh gi nhu cu ca Maslow chi tit hn. Douglas McGregor th ni ting v hai gi thit X v Y v bn cht ca con ngi( hai gi thit ny s c tho lun nhiu hn chng 15). Thuyt X th hin mt ci nhn tiu cc v con ngi. Thuyt ny cho rng con ngi th t tham vng, khng thch lm vic, trn trnh trch nhim v cn c gim st cht ch lm vic hiu qu hn. Mt khc thuyt Y li cho rngcon ngi c th t qun l mnh, chp nhn trch nhim v xem cng vic l ng nhin ging nh ngh ngi v gii tr. McGregor cho rng thuyt Y phn nh ng bn cht con ngi hn v nn l quan nim nh hng cc hot ng qun tr. Si dy xuyn sut gn kt nhng ngi ng h phong tro quan h gia ngi vi ngi, trong c Carnegie, Maslow v McGregor, l ch ngha lc quan v tim nng ca con ngi. H rt tin vo nguyn tc ca mnh v khng b lung lc nim tin ngay c khi phi i mt vi cc bng chng phn bc. Khng mt kt qu nghin cu no hay kinh nghim tri ngc no c th thay i quan im ca h. Mc d c nhng s thiu khch quan nh vy, nhng ngi ng h phong tro quan h gia ngi vi ngi vn gy nh hng mnh m n cc hot ng v l thuyt qun tr.

Cc nh l lun khoa hc hnh viMng cui cng trong trng phi hnh vi t chc bao gm mt nhm cc nh tm l hc v x hi hc nhng ngi da vo cc phng php khoa hc tin hnh nghin cu hnh vi t chc. Khng ging nh phong tro quan h gia ngi vi ngi, cc nh l lun khoa hc hnh vi hng mc tiu nghin cu vo hnh vi ca con ngi trong t chc. H c gng t cm xc suy ngh ch quan ra bn ngoi khi tin hnh nghin cu. H c gng tm kim mt m hnh nghin cu cht ch nht nhng m hnh ny c th pht trin thm bi cc nh khoa hc thc hin tip nhng nghin cu ca h. Bng cch lm nh vy, h nui hi vng s to ra mt mn khoa hc v hnh vi t chc. 45

Nhng nh tm l hc nh: Fred Fiedler, Victor Vroon, Fredick Herzberg, Edwin Locke, David McClelland c nhng ng gp quan trng cho nhng hiu bit ca chng ta hin nay v lnh o, ng vin nhn vin v thit k cng vic. Nhng nh nghin cu trn quan im x hi hc cng c nhng ng gp c ngha i vi kin thc v hnh vi t chc. V d, Jeffer Pleffer, Kenneth Thomas v Charles Perrow b sung thm nhiu kin thc quan trng cho nhng hiu bit ca chng ta v quyn lc, xung t v thit k t chc. Nhng ng gp ca mi nh nghin cu v khoa hc hnh vi s c cp chi tit phn sau.

HNG N S HP NHTPhn tho lun trc chng ta cp n bn cch nhn v qun tr: quan im ca ngi c cng v gim st tp trung vo ton b t chc nh qun tr vi t cch l ngi pht trin cc m hnh nh lng h tr vic a ra cc quyt nh ti u tm quan trng ca vic hiu r hnh vi t chc i vi mt nh qun tr.

Mi nguyn tc u c gi tr ca n, nhng khng c cch tip cn no ng cho mi trng hp. Cc nghin cu ri rc trong qu kh thng c tng hp li trong cc tc phm sau . V d, u thp nin 40 Lyndall Urwick xut bn cun Nhng nhn t ca qun tr trong phn ln ng tng hp li cc tng v cc thut ng trong cc thuyt qun tr bng phng php khoa hc v qun tr hnh chnh. Nhng nhng tc phm nh th l ngoi l. Mi quan tm n vic pht trin mt khun kh thng nht i vi qun tr bt u xut hin t u thp nin 60. Ging nh hu ht cc lnh vc khoa hc khc, qun tr trong giai on chn mui cng cn phi hp nht li vi nhau. Cng trnh nghin cu ca cc nhm v c nhn trong thp nin 50 cng c thm nim tin rng cc k thut qun tr cn phi thay i theo cc yu t khc ti thi im lc by gi. iu ny dn n vic ngi ta suy ngh li v mt phng php tt nht v ng gp ng k vo cch tip cn thng nht di y.

46

Cch tip cn theo qu trnh, h thng v tnh hungVo thng 9 nm 1961 gio s Harold Koontz cng b mt bi bo trong ng nu ln cc chi tit ca cc cch tip cn khc nhau trong nghin cu v qun tr v kt lun rng hin nay ang tn ti mt rng cc l thuyt qun tr. Koontz tha nhn rng mi phng php tip cn u c nhng ng gp nht nh cho l thuyt qun tr, nhng sau ng li nhn mnh rng (1) qun tr ngun nhn lc v qun tr nh lng l khng tng ng nhau vi t cch l mt lnh vc qun tr, nhng l nhng cng c c cc nh qun tr s dng, v (2) cch tip cn theo qu trnh cng c th bao hm v kt hp s a dng ca thi i. Tip cn theo qu trnh, ban u do Herri Fayol gii thiu, c hnh thnh da trn cc chc nng qun tr c bn n chng 1. Vic thc hin cc chc nng ny hoch nh, t chc, lnh o v kim sot c xem l c tnh tun hon v lin tc. Mc d bi vit ca Koonzt gy ra cuc tranh lun ng k v hu ht cc ging vin v nhng ngi thc hnh qun tr hc u mun bo v quan im c nhn ca mnh. Nhng Koonzt to ra mt nh hng nht nh. Thc t l hu ht cc cc cun gio trnh qun tr hc u theo phng php tip cn theo qu trnh l mt bng chng cho thy n l mt cch khun kh tch hp ng n. y cng l mt trong nhng khun kh c gii thiu chng 1. Trong sut thp nin 1960, phng php tip cn theo h thng bt u nh hng n cc t tng qun tr. Phng php ny tha nhn s ph thuc ln nhau ca cc hot ng bn trong t chc v gia t chc vi mi trng bn ngoi. Ngy nay cch tip cn ny c nhiu ngi ch v quan tm nh ni chng 1. Cch tip cn theo h thng m ny cho ta mt cch nhn bao qut hn v tin b hn v nhng bin ng ch quan v khch quan c th nh hng n c t chc v hot ng qun tr ca n. V phng php l mt ng gp quan trng vo s hiu bit r hn nhng t tng qun tr hin nay. Phng php tip cn th ba trong vic thng nht cc t tng khc nhau c hnh thnh trong sut th k 19 cng quan trng khng km l phng php tip cn tnh hung. Phng php ny cho rng hot ng qun tr, cng ging nh cuc sng, khng da vo cc nguyn tc c n gin ho. Phng php ny c nh hng trong nhng nm gn y trong vic thay th cc nguyn tc n gin ca qun tr c gii thiu bi cc hc gi qun tr trc (xem trn). Phng php tip cn d phng. tr thnh trng phi c ng gp quan trng cho s pht trin ca l thuyt qun tr. 47

c bit hu ch l vic xc nh c cc bin tnh hung c nh hng n hot ng qun tr v hiu qu hot ng ca t chc cho n thi im ca chng ta ngy nay.

SUY NGH V CC VN QUN TR1. Cc kiu mi trng lm vic no c Henri Fayol, Mary Parker Follet, Frederick W. Taylor to ra? 2. Mt k thut ton hc (nh lng) c th gip mt nh qun tr gii quyt cc kh khn v vn nhn s nh lm th no khuyn khch nhn vin, hoc lm th no phn chia cng vic cng bng hay khng? Gii thch. 3. 4. Trong th gii doanh nghip in t, ton cu ho c phi l mt vn ? Tinh thn doanh nghip ch dnh cho cc cng ty nh, mi thnh lp. Bn ng hay khng vi cu trn? Gii thch. 5. Bn s cm thy thoi mi hn trong mt t chc t hc hi hoc trong t chc kiu truyn thng? Gii thch s la chn ca bn.

CHNG 3

VN HO T CHC V MI TRNG: NHNG RNG BUCVN HO T CHCChng ta bit rng, mi ngi u c mt tnh cch ring. Tnh cch ca mi ngi c hnh thnh bi mt s nt c trng tng i n nh v bn vng. Tnh cch ca mi ngi nh hng n cch lm vic v giao tip vi ngi khc. Khi chng ta ni v mt ngi no thn thin, ci m, thoi mi hay bo th l chng ta ang ni n nhng c im trong tnh cch ca h. Mt t chc cng vy, cng c nhng tnh cch ring m chng ta gi l vn ho t chc.

48

Vn ho t chc l g?Thut ng vn ho t chc c ngha l g? Vn ho t chc l h thng cc ngha v nim tin c chia s bn trong mt t chc, c nh hng mnh n cch thc hnh ng ca cc thnh vin trong t chc. N th hin thc chung ca t chc. Ging nh vn ho ca mt b lc c nhng lut l v iu cm k ring nhm nh hng hnh vi ng x ca cc thnh vin bn trong v ngoi b lc . T chc cng c vn ho ca t chc quy nh cch ng x ca h. Trong mi t chc tn ti h thng hay cc chun mc v gi tr, biu tng, nghi l, quan nim, tp qun ng x c hon thin theo thi gian. Nhng gi tr c chia s ny nh hng mnh n nhn thc v cch thc ng x ca nhn vin. Khi gp phi kh khn hay rc ri trong cng vic th vn ho t chc cch chng ta lm vic trong t chc ny s tc ng n kh nng lm vic ca nhn vin v cch thc h khi qut, xc nh, phn tch, gii quyt vn .

Mc nhn vin c khuyn khch i mi v mo him

Mc nhn vin c k vng th hin s chnh xc, phn tch v quan tm n chi tit.

Mc nh qun tr tp trung vo mc tiu, kt qu hng n, ch khng phi kt qu t c ra sao nh hng kt Thp

i mi v mo Thp S n nh Thp Mc duy tr s n nh ca tt chc bng nhng quyt nh v hnh ng

Ch trng n chi tit Thp

Vn ho t

nh hng con ngi Thp

Hiu thng Thp

nh hng nhm Thp

Mc quyt nh ca nh qun tr tc ng n con ngi trong t chc

Mc nhn vin hiu thng v cnh tranh hn l hp tc

Mc cng vic c t chc theo nhm hn l tng c nhn

HNH 3.2 CC C TRNG CA VN HO T CHC 49

Vn ho bao gm nhiu kha cnh. Th nht, vn ho l s nhn thc. Mi ngi tip thu vn ho t chc theo nhng g h thy, nghe v tch lu t chc . Th hai, cho d c nhng ngi c trnh , kin thc khc nhau trong t chc th h vn c cch hiu ging nhau v vn ho ca t chc. l nhng kha cnh ca vn ho c chia s. Th ba, vn ho t chc l mt thut ng mang tnh m t. N cp n s nhn thc ca nhn vin i vi t chc, bt k l hc c thch n hay khng. Vn ho t chc thin v nh hng nhn vin hn l nh gi h. Cc nh nghin cu gi rng c by kha cnh phn nh nhng yu t c bn ca vn ho t chc c khi chng kt hp vi nhau. Nhng kha cnh ny c m t trong hnh 3.2. Nh cc bn c th thy, cc c im ny c cc mc lin tc t thp n cao. Da trn 7 yu t ny, chng ta c th hnh dung c bc tranh tng th v vn ho t chc. Hnh 3.3 trnh by s kt hp ca 7 c trng ny theo nhng cch khc nhau to nn nhng t chc c vn ho rt khc nhau. Cc c trng nu ra trong hnh 3.3 tng i n nh v bn vng theo thi gian. Ging nh tnh cch ca mt ngi thng n nh v bn vng nu bn l ngi thn thin lc ny th lc khc bn cng l ngi thn thin, vn ho t chc cng vy. Cc t chc khc nhau v vn ho ca chng.

Vn ho mnh v vn ho yuMc d mi t chc u c vn ho ring, nhng khng phi nn vn ho no cng c tc ng nh nhau i vi ng x v hnh ng ca nhn vin. Vn ho mnh tn ti t chc c nhng gi tr ct li c pht huy mnh m v chia s rng ri. Vn ho mnh c tm nh hng n nhn vin mnh hn vn ho yu. Nu nh cng nhiu nhn vin chp nhn gi tr ct li ca t chc v s cam kt ca h i vi nhng gi tr cng ln th vn ho ca t chc cng mnh.

T chc A y l mt cng ty sn xut. Gim c l ngi c yu cu gii thch mi quyt nh mt cch y , nh qun tr gii l ngi c th cung cp thng tin chi tit chng minh cho xut ca mnh. Nhng quyt nh mang tnh sng to nh ci t hay mo him th u khng c khuyn khch. Bi v nu n tht bi th gim c l ngi b ch trch v trng pht. Nh qun tr khng n lc a ra nhng tng mi nu nh chng gy xo trn tnh trng hin ti ca doanh nghip. Mt nh qun tr cp thp thng nhc i nhc li rng: Nu khng hng th ng sa.

50

Nhn vin phi tun th cc nguyn tc v quy nh cht ch trong cng ty. Gim c gim st nhn vin rt gt gao m bo nhn vin khng lm sai. Nh qun tr ch vic m bo nng sut phi cao, m khng bn tm g n i sng vt cht v tinh thn ca nhn vin. Cng vic sn xut c phn b cho tng c nhn. Cc phng ban v cc cp thm quyn tch bit nhau, cc nhn vin yu cu phi hn ch ni chuyn ngoi cc khu vc chc nng v ranh gii quy nh. Vic nh gi v khen thng tp trung ch yu vo n lc c nhn ca cp trn mc d nhn vin tha hnh c xu hng l nhn t chnh quyt nh s thng lng tin chc. T chc B y cng l mt cng ty sn xut. Tuy nhin, y nh qun tr c khuyn khch v khen thng i vi vic mo him v i mi. Cc quyt nh da vo trc gic cng c nh gi cao nh l cc quyt nh c phn tch k lng. Nh qun tr rt t ho v lch s tri nghim nhng cng ngh mi v nhng thnh cng lin tc gn y v a ra sn phm mi. Cc nh qun tr hay nhn vin c tng tt u c khuyn khch lm vic vi tng . Nu nh c tht bi th ch xem l bi hc kinh nghim. Cng ty t ho mnh l ngi nh hng th trng v phn hi nhanh vi nhng nhu cu thay i khng ngng ca khch hng. Cc nguyn tc v quy nh trong cng ty rt t, vic gim st c ni lng bi v gim c lun tin rng nhn vin ca mnh lm vic chm ch v ng tin cy. Gim c quan tm n vic tng nng sut ng thi cng tin rng iu ch c khi i i ng mc mi ngi lao ng. Cng ty t ho mnh l ni ni ting c iu kin lm vic tt. Cng vic c phn b theo nhm, cc thnh vin ca nhm c khuyn khch trao i vi cc cp thm quyn v chc nng trong cng ty. Nhn vin c php ch ng thi ua gia cc nhm. C nhn v nhm lm vic c mc tiu v th lao c tnh trn c s kt qu cng vic. Nhn vin c quyn t do la chn phng tin, gii php t c mc tiu .

HNH 3.3 SO SNH HAI DNG VN HO T CHC

Vn ho nh "tnh cch ca doanh nghip nhiu t chc, c bit l cc t chc c vn ho mnh thng t ln hng u mt nt c trng vn ho nhm nh hng cho t chc v phng cch hot ng ca cc thnh vin. Chng hn nh hng Sony , hng tp trung ch yu vo vic i mi sn phm, khen thng cho nhng tng i mi ca nhn vin. Kt qu l cng ty lin tc pht trin nhng sn phm mi. Kt qu c c l nh nhng quyt nh v hnh ng ca nhn vin. S khc nhau v c trng vn ho m cc t chc chn l tnh cch ring ca nhng t chc .

51

Tnh chp nhn mo him caoMt s t chc c nt vn ho c trng l khuyn khch nhn vin mo him. C h thng khen thng cho nhng ngi c tnh mo him. Khi ngnh ngn hng ca Australia c ni lng th mt s ngn hng pht trin vn ho ca mnh theo , khuyn khch nhn vin mo him hn trc. Trc y, h rt e d khi cho khch hng vay nhng khon c ri ro, gim c ph trch vic vay tin ca cc ngn hng nh Westpac v ANZ sn lng cho vay hn cho d mc ri ro l kh cao. iu ny c khuyn khch bi h thng khen thng cho vic tng doanh s tin vay. Nhng Ngn hng Quc gia Australia (NAB) th li khng mun nhn vin mnh mo him. Mt s ngi cho rng nh nt vn ho y thn trng ny gip cho NAB ni ln vi t cch l mt ngn hng mnh hn so vi cc i th khc trong nhng nm thp k 90. Tuy nhin, trong s cc i th ca NAB th khng ngn hng no c coi l dm mo him cao. Intel v Virgina l hai tp on chp nhn tnh mo him rt cao. tp on Virgina tnh mo him c khi ngun t nh sng lp cng l ch s hu ca cng ty, l Richard Branson. Tnh mo him cao ca ng, th hin qua vic ng dm vt i Ty Dng v i vng quanh th gii bng khinh kh cu, tc ng rt ln n nt vn ho ca tp on Virgina.

Tnh ch trng n chi tit caoTrong loi vn ho ny, t chc ch ng tp trung n cc chi tit c bnca doanh nghip. Cc t chc c cht lng thng c tnh cch ch o ca h l tp trung n tng chi tit, chng hn t chc tn tui trong ngnh sn xut cc sn phm cht lng cao thng c nt vn ho l tp trung quan tm n tng chi tit v cht lng sn phm. Honeywell Australia l mt doanh nghip rt ch trng n vic nh hng cht lng sn phm. y l mt trong nhng doanh nghip u tin nhn chng ch ISO 9000, v vo nm 1997 cng ty rt vinh d nhn c Gii thng Cht lng ca Australia, gii thng uy tn nht nc v cht lng. Cng ty rt t ho l mt t chc hng u th gii vi cam kt khng ngng i mi v ci tin cht lng. Tr s chnh ca cng ty Minneaploxis, chu trch nhim iu hnh khu vc Australia v New Zealand, tuyn dng 2.200 nhn vin, c xem l u tu ca cng ty. Mt t chc khc cng c nt vn ho tng t l NEC Australia. Ti tr s chnh ca NEC Nht, NEC c xem l hng c tiu chun cht lng cao nht, v ng vai tr l m hnh chun cho cc chi nhnh khc ca NEC i theo. 52

Tnh nh hng kt qu caoMt s doanh nghip rt thnh cng nh tp trung vo kt qu hay u ra, chng hn trong khu dch v khch hng. Nt vn ho ny ging nh m hnh ca ca hng bn l Nordstrom Bc M, chui ca hng bn l ni ting ny pht huy mt trong nhng nt vn ho mnh nht khu dch v khch hng trong knh bn l. Nhn vin ca Nordstrom bit rt r khch hng cn g h, nhng yu cu, mong mun t khch hng l phng chm hnh ng ca h. Mt doanh nghip khc cng c nt vn ho c trng ny l MZ Telecom Directories, bng nhng cch thc cng c vn ho ca cng ty mnh nh cng khai tm nhn chin lc, trao quyn lc cho nhn vin, thng cho nhng nhn vin lm hi lng khch hng. Nh nt vn ho ny, Telecom Directories nhn c gii thng quc gia New Zealand v trng phng k ton ca cng ty, Lorraive Sivell nhn c phn thng Ngi bn hng xut sc trong nm.

Tnh nh hng con ngi caoMt s doanh nghip coi yu t con ngi l yu t trung tm trong vn ho ca h. Cng ty Rivers Footwear & Clothing Ballarat, bang Victoria l mt doanh nghip c tnh nh hng con ngi cao vi cch sp xp cng vic linh hot, i x vi nhn vin nh ngi nh trong mt mi trng vui v v ho ng. Cng ty cho thit k nhng hnh nh vui v cng ty v nhn vin mnh trn cc mu catalogue v website ca cng ty . Mt v d khc l cng ty Adobe Systems, y l mt cng ty ca M chuyn sn xut phn mm my tnh c nhn(PC), y nhn vin