generals of the sa police
DESCRIPTION
An ad hoc publication for comment on the various commissioners and generals of the former SA PoliceTRANSCRIPT
1
Generaals van die SA Polisie (Mk2) – deur Hennie Heymans
Agtereenvolgens generaal-majoor (kapelaan), luitenant-generaal en generaal
2
Inhoud
Generaals van die SA Polisie (Mk2) – deur Hennie Heymans ..................................................... 1
Inleiding ............................................................................................................................................ 6
Ons polisiekommissarisse ................................................................................................................... 7
Kol sir TG Truter, KBE, CMG ......................................................................................................... 7
Genl-maj IP de Villiers .................................................................................................................. 10
Brig GRC Baston, KPM .................................................................................................................. 12
Genl-maj RJ Palmer CVO, KPM, DSO ........................................................................................ 13
Genl-maj JA Brink .......................................................................................................................... 15
Genl-maj CI Rademeyer ................................................................................................................ 16
Luit-genl HJ du Plooy, MVO, KPM ............................................................................................. 16
Hulde aan ontslape kamerade: Umtata ...................................................................................... 17
Genl JM Keevy, SOO ..................................................................................................................... 19
Ons is slaggereed! – genl Keevy en sy adjunkte .................................................................... 22
Genl JP Gous, SOO ......................................................................................................................... 24
Genl GJ Joubert, SOO .................................................................................................................... 25
Genl TJ Crous .................................................................................................................................. 27
Genl GL Prinsloo ............................................................................................................................ 29
Genl MCW Geldenhuys, SED, SOO, SOE, SD, OO ................................................................... 30
Genl PJ Coetzee, SED, SOO, SOE, SD. ........................................................................................ 32
Genl HG de Witt ............................................................................................................................. 33
Genl JV van der Merwe ................................................................................................................. 34
Genl JG Fivaz .................................................................................................................................. 36
Potpourri van persoonlikhede (alfabeties) ..................................................................................... 37
Luit-genl HL Abbott ...................................................................................................................... 37
Adjudant-; kwartiermeester- en speurder-generaal ................................................................. 37
Genl (adv) DA Bester ..................................................................................................................... 38
Luit-genl en mev A van H Beukes ............................................................................................... 40
Genl-maj Bob Beukes ..................................................................................................................... 40
Genl-maj TM Bisschoff .................................................................................................................. 41
Genl-maj E de W Brand ................................................................................................................. 41
Genl-maj en mev “Suiker” Britz ................................................................................................... 42
3
Genl-maj Jac Buchner .................................................................................................................... 42
Genl-maj JAP Burger ..................................................................................................................... 42
Genl-maj CA Buys .......................................................................................................................... 43
Luit-genl JF Calitz .......................................................................................................................... 44
Genl-maj en mev UT Calitz .......................................................................................................... 45
Genl-maj Cloete, SOO, SD, MC .................................................................................................... 46
luit-genl (ds) C Colyn .................................................................................................................... 46
Genl-maj CP de W Crafford ......................................................................................................... 47
Genl-maj MW “Tienie” Cronje ..................................................................................................... 47
Luit-genl AF de la Rosa ................................................................................................................. 48
Genl-maj SJ de Swardt ................................................................................................................... 50
Luit-genl HPM de Villiers ............................................................................................................. 51
Genl-maj en mev JG de Waal ....................................................................................................... 51
Genl-maj PJ “Pat” Dillon ............................................................................................................... 51
Luit-genl JG Dreyer ........................................................................................................................ 53
Genl-maj en mev BJ du Plessis ..................................................................................................... 54
Luit-genl PM du Plessis ................................................................................................................ 55
Genl-maj (dr) Jan du Preez ........................................................................................................... 56
Genl-maj en mev HM du Toit ..................................................................................................... 56
Luit-genl en mev RP “Roy” During ............................................................................................ 57
Genl-maj CJ Els ............................................................................................................................... 57
Genl-maj en mev IJ “Krappies” Engelbrecht .............................................................................. 58
Luit-genl FLC “Frikkie” Engels .................................................................................................... 58
Genl-maj GN Erasmus , SOO, SOE .............................................................................................. 59
Luit-genl en mev LJ Erasmus ....................................................................................................... 59
Genl-maj TI Erasmus ..................................................................................................................... 60
Luit-genl Johan Ferreira ................................................................................................................ 60
Genl-maj en mev Hennie Fischer ................................................................................................. 61
Genl-maj PB Fourie ........................................................................................................................ 61
Genl-maj PC ‘Flip’ Fourie ............................................................................................................. 61
Genl-maj en mev JS Fourie ........................................................................................................... 62
4
Luit-genl DK Genis ........................................................................................................................ 62
Genl-maj Hans Gloy ...................................................................................................................... 63
Genl-maj en mev HP Grobler ....................................................................................................... 63
Luit-genl en mev Wouter Grove .................................................................................................. 64
Genl-maj en mev Vic Haynes ....................................................................................................... 64
Genl-maj en mev Barry Henn ....................................................................................................... 65
Genl maj PJ ‘Paul’ Heymans ......................................................................................................... 66
Genl-maj en mev Daan Hugget .................................................................................................... 67
Luit-genl DS Kemp ........................................................................................................................ 67
Genl-maj en mev Theo Kleinhans ................................................................................................ 68
Luit-genl HW Kotze ....................................................................................................................... 68
Genl-maj GE “Gert” Kruger ......................................................................................................... 69
Genl-maj Piet Kruger ..................................................................................................................... 70
Luit-genl PW Kruger ..................................................................................................................... 71
Luit-genl en mev Johan le Roux ................................................................................................... 71
Genl-maj en mev JAB Laubscher ................................................................................................. 72
Genl-maj CW Louw ....................................................................................................................... 72
Genl-maj MP Loubser .................................................................................................................... 73
Luit-genl NG Loxton ..................................................................................................................... 73
Genl-maj en mev DJ Malan (Soweto) .......................................................................................... 74
Genl-maj DJ Malan (Durban) ....................................................................................................... 75
Luit-genl LPE Malan ...................................................................................................................... 76
Genl-maj HW McDonald .............................................................................................................. 76
Genl-maj en mev Leon Mellett ..................................................................................................... 77
Genl-maj en mev Herklaas Meyer ............................................................................................... 78
Genl-maj en mev AI “Gryper” Muller ........................................................................................ 78
Luit-genl (dr) LP Neethling .......................................................................................................... 79
Genl-maj Martin Nel ...................................................................................................................... 81
Genl-maj en mev Tokkie Nienaber .............................................................................................. 82
Genl-maj en mev Nothnagel saam met Hennie Westraat ........................................................ 82
Genl-maj en mev JCS Oberholzer ................................................................................................ 83
5
Genl-maj en mev JP Olivier .......................................................................................................... 83
Genl-maj en mev CR Oosthuisen ................................................................................................. 84
Luit-genl HJT Oosthuizen ............................................................................................................. 84
Genl-maj NE Parker ....................................................................................................................... 85
Genl-maj en mev Isak Pretorius ................................................................................................... 86
Genl-maj CP Pretorius ................................................................................................................... 86
Genl-maj LCA Andre Pruis .......................................................................................................... 87
Genl-maj “Frikkie” Reynecke ....................................................................................................... 88
Luit-genl FJS Rossouw .................................................................................................................. 89
Genl-maj ‘Ros’ Rossouw ............................................................................................................... 89
Genl-maj Hillary Schreuder .......................................................................................................... 90
Luit-genl (dr) HS Schutte .............................................................................................................. 90
Genl-maj Chris Serfontein ............................................................................................................. 94
Genl-maj LG Snyman, MBE .......................................................................................................... 94
Luit-genl en Mev SJJ Smit ............................................................................................................. 96
Genl-maj en mev Nic Snyman ...................................................................................................... 96
Genl-maj en mev HD Stadler, SOE .............................................................................................. 96
Luit-genl en mev JG le Roux Stemmet, SOE .............................................................................. 98
Genl-maj FMA Steenkamp ........................................................................................................... 99
Luit-genl JB Stevens ....................................................................................................................... 99
Genl-maj Bertus Steyn ................................................................................................................... 99
Luit-genl en mev WH Steyn ....................................................................................................... 100
Genl-maj SJ Strydom, SOE .......................................................................................................... 100
Luit-genl CA Swart ...................................................................................................................... 101
Luit-genl J Swart ........................................................................................................................... 101
Luit-genl PJ Theron ...................................................................................................................... 102
Genl-maj en mev FC Truter ........................................................................................................ 102
Genl-maj en mev Jan Truter ....................................................................................................... 103
Luit-genl RJ “Renier” van den Bergh ........................................................................................ 103
Luit-genl HJ “Lang-Hendrik” van den Bergh .......................................................................... 104
Genl-maj en mev JP van der Westhuizen ................................................................................. 107
6
Genl-maj AP van der Merwe ...................................................................................................... 108
Genl-maj (ds) Basie van Eeden ................................................................................................... 108
Luit-genl Mulder van Eyk........................................................................................................... 109
Genl-maj JC van Niekerk ............................................................................................................ 110
Genl-maj CM van Onselen .......................................................................................................... 111
Genl-maj AG van Tonder ............................................................................................................ 112
Luit-genl M van Vuuren ............................................................................................................. 113
Luit-genl RPJ van Vuuren ........................................................................................................... 113
Luit-genl FG van Zyl ................................................................................................................... 114
Genl-maj HJP ‘Manie’ van Zyl ................................................................................................... 114
Luit-genl PJ ‘Tiny’ Venter ........................................................................................................... 116
Luit-genl HV Verster ................................................................................................................... 117
Luit-genl en mev JJ Viktor .......................................................................................................... 118
Luit-genl Cobus Visser ................................................................................................................ 119
Luit-genl JPD Vorster ?................................................................................................................ 120
Genl-maj en mev Bart Vosloo ..................................................................................................... 120
Luit-genl AJ Wandrag ................................................................................................................. 121
- Verdrag........................................................................................................................................ 121
- Casspir ......................................................................................................................................... 121
Genl-maj Callie Westraat ............................................................................................................ 122
Luit-genl en mev HJJ Westraat ................................................................................................... 123
Generaals op Weesgerus? ........................................................................................................... 124
Generaals verbonde aan die Oud-SAP-Lede Liefdadigheidstrust........................................ 124
Slot .................................................................................................................................................. 125
Inleiding
In die Griekse tydperk is die generaal aanvanklik die “strategos” genoem, strategie
is die kuns van die generaal en dit beteken hoofsaaklik om ‘n leer lei.
7
Die Afrikaner het ‘n besondere liefde vir die ampsbenaming “generaal” – selfs in
die Oranje Vrijstaat is die hoofkommandant aangespreek as “generaal” vgl genl CR
de Wet ipv hoofkommandant. So het ons verskeie polisiemanne (Zarp’s) gehad
tydens die Anglo-Boereoorlog wat die rang van generaal beklee het – soos bv genl
Manie Maritz en genl Opperman. Maritz en Opperman het die burgers te velde
aangevoer.
Insgelyks het lede van die koloniale polisiemagte ook generaals geword. Genl Dan
Pienaar het sy loopbaan begin as ‘n berede konstabel in die Natal Police vanwaar hy
later oorgeplaas is na die SA Berede Skutters.
So het die Boere republieke ook bv die prokureur-generaal, landmeter-generaal en
posmeester-generaal gehad.
Terwyl al ander die offisiersrange in die SA Polisie aanvanklik siviele range was, is
die eerste kommissaris mnr TG Truter, aangestel as ‘n kolonel. Toe die tweede
kommissaris van die polisie in die geledere van die Unie Verdedigingsmag
opgeneem is, is hy aangestel as generaal-majoor. Op die tuisfront is sy adjunk
aangestel as brigadier terwyl die ander range steeds siviel gebly het. Die punt is die
polisiehoof het tradisioneel altyd ‘n militêre rang beklee
Ons polisiekommissarisse
Kol sir TG Truter, KBE, CMG
Kol Truter is gedurende 1910 as kommissaris van die Transvaal Police en
hoofkommissaris van die te stigte Suid-Afrikaanse Polisie aangestel.
Gedurende 1923 het die adjunk- en die assistent-kommissarisse van polisie
voorgestel dat die kommissaris na regte die rang van generaal-majoor moes beklee.
Dit was om hom in lyn te bring met die Unie Verdedigingsmag.
Op ‘n stadium het die hoofbestuurder van die Suid-Afrikaanse Spoorweë en die
kommissaris van die Suid-Afrikaanse Polisie as departementshoofde meer verdien
as die ander departementshoofde.
8
9
10
Genl-maj IP de Villiers
Gedurende 1928 neem maj IP de Villiers oor as kommissaris van polisie en word
aanvanklik aangestel as ‘n luitenant-kolonel en as adjunk-kommissaris. Generaal De
Villiers was ‘n baie streng man en bynaam was “Mussolini1”
Vir twaalf jaar dien hy as kolonel en toe breek die tweede wêreldoorlog uit. Die SA
Polisie word gevra om ‘n Brigade saam te stel om aan die oorlog deel te neem. Die
kommissaris, kol IP de Villiers, voldoen aan die versoek.
Op 20 Oktober 1940 word die kommissaris as ‘n generaal-majoor in die Unie
Verdedigingsmag aangestel.
1 Cooper 1972:13
11
12
Brig GRC Baston, KPM
Genl-maj De Villiers se adjunk word na brigadier bevorder en aangestel as die SA
Polisie se eerste brigadier. Vir bykans ses jaar neem hy waar as kommissaris van
polisie. Dit was uiters moeilike jare toe hy waargeneem het as kommissaris van
polisie.
13
Genl HG de Witt het in beginsel goedgekeur dat hy postuum bevorder kon word na
die ererang van generaal-majoor maar weens ‘n misverstand is die saak nooit verder
gevoer nie.2
Genl-maj RJ Palmer CVO, KPM, DSO
Genl-maj RJ Palmer is die eerste lid van die SA Polisie wat van konstabel tot
kommissaris gevorder het. Hy het ‘n kleurvolle loopbaan in die SA Polisie gehad.
Hy het tydens die eerste wêreldoorlog gedros in ‘n poging om by die Britse Magte
aan te sluit. Met sy tweede probeerslag ontvang hy toestemming om aan die oorlog
deel te neem en hy sluit by die Britse lugmag aan en word die eerste vlieënier in die
geledere van die SA Polisie.
Toe die tweede wêreldoorlog uitbreek word hy as luitenant-kolonel en bevelvoerder
van 1 SA Polisie Brigade aangestel. In die UVM vorder hy tot die rang van brigadier
en hy verwerf die DSO en twee balkies en verskeie ander gesogte toekennings en
bevelsonderskeidings.
Met vredesverklaring behou hy die rang van brigadier en gedurende 1945 word hy
aangestel as kommissaris van polisie.
Bobby Palmer met sy “vlerkies”, hy word deur die koning vereer en tydens
uitpasseringsparade afgeneem met sy ou RSM van 1 SAP, hoofkonstabel Louis
“Vingers” Snyman - later self ‘n ere generaal-majoor in die SA Polisie.
2 Kol HB Heymans (destyds verbonde aan die Nodale Punt) het die saak met die inspekteur-
generaal, genl-maj FG van Zyl, bespreek. Genl Van Zyl het onderneem om die
aangeleentheid met genl HG de Witt te bespreek. Intussen is Heymans verplaas en jare later
het genl Van Zyl genoem dat Kompol die saak goedgesind was.
14
15
Genl-maj JA Brink
Hy is die derde kommissaris van polisie en sy bynaam was “Jan-Kamas”. Hy het
twee seuns in die mag gehad.
16
Genl-maj CI Rademeyer
Genl Rademeyer, let op hy het geen medaljes nie. In die “ou” dae het offisiere nie
gekwalifiseer vir troue diensmedaljes nie. Tydens ‘n voorstellingsparade wens hy sy
seun geluk met aanstelling as konstabel in die SA Polisie terwyl luitenant Louis
Snyman en hoofkonstabel NM “Bokkie” Breedt van die SA Polisiekollege
goedkeurend toekyk.
Hy is die polisie se eerste speurhoof wat kommissaris geword het. Hy het geweier
om die sogenaamde “Rooi Eed” te teken en het ook geweier om sake teen lede van
die Ossewabrandwag te ondersoek en is summier van Kompolgebou terug verplaas
na Kimberley. Hy het egter briewe onderteken wat gevra het dat sekere briewe van
Ossewabrandwag-lede onderskep moes word.3
Luit-genl HJ du Plooy, MVO, KPM
Genl Hendrik du Plooy het hom as speurder onderskei en kan gesien word as die
“vader” van die naoorlogse spesiale afdeling. Hy het die oorlogtydse spesiale
afdeling vernuwe na besoek aan Scotland Yard. Hy het baie gedoen vir rugby en
akademisering in die Mag. Baie van die ouer lede sal die “Du Pooy-bevorderings-
lesings” onthou. Hy is gedurende die 1947 koninklike besoek deur die koning
3 Visser
17
vereer. Hy is ook die eerste polisiekommissaris wat as luitenant-generaal aangestel
is.
Bo: Lt-genl HJ du Plooy as sub-inspekteur (dws luitenant) saam met ander rugby- en
polisielegendes.
Hulde aan ontslape kamerade: Umtata
Die polisie eis van sy lede om soms die hoogste tol te bring. Hier is ‘n gedenkteken
opgerig ter ere van vier man wat gedurende die bloedige 1922 opstand aan die Rand
gesterf het. No 6628 1ste klas konstabel CJF du Plooy is die broer van genl HJ du
Plooy. Konst Du Plooy is oorlede 10 Maart 1922.
18
Die Nongqai, November 1952; p 1179.
19
Bron: Hennie Heymans-versameling
Genl JM Keevy, SOO
Genl Keevy, met magnommer 6T, is die eerste kommissaris van polisie om ‘n “vol”
generaal te word. Hy het die graad BA (Econ) gehad en was die eerste
kwartiermeester van die polisie om kommissaris te word.
‘n Straat in Pretoria is na hom vernoem, op pad na die radiotegnies in Pretoria en
daar bestaan ook ‘n polisiepos met die naam Keevyspos:
20
21
Genl Keevy het baie vir die Suid-Afrikaanse Polisie en sy lede gedoen.
Dit sal onthou word dat die polisie die staatsdepartement was waar die meeste
amptenare die mag met pensioen verlaat het op die intreevlak nl die van konstabel.
Hy het baie gedoen om lede van die Mag se lot verbeter. Talle konstabels en sersante
is agv van trouediens bevorder. Die rewolusionêre aanslag het tydens sy
dienstermyn begin en hieronder verskyn ‘n gesamentlike persverklaring opgestel
deur die SA Polisie se drie top-generaals spesifiek om die publiek gerus te stel.
Tydens genl Keevy se dienstermyn het genl Hendrik van den Bergh meteoriese
opgang gemaak en is die Republikeinse Intelligensiediens gestig. RI was onder bevel
van maj MCW “Mike” Geldenhuys en genl Keevy het dikwels by RI besoek afgelê en
groot belangstelling getoon.
22
Ons is slaggereed! – genl Keevy en sy adjunkte
Bo: Na die moord op dr HF Verwoerd was die blanke bevolking van Suid-Afrika
ietwat onthuts en sake op die ekonomiese front was onseker. Die land was geteister
deur sabotasie en die bosoorlog het pas begin. Vir die eerste keer in die geskiedenis
van die Suid-Afrikaanse Polisie het die kommissaris, luit-genl JM Keevy en sy twee
adjunkte, genl-maj HJ van den Bergh en genl-maj JP Gous ‘n gesamentlike
verklaring uitgereik.4
4 Ster 8 September 1967 p 20 en verskaf deur Mark Newham - HBH
23
24
Generaal Keevy het ‘n interessante reeks medaljes waaronder die kroningsmedalje,
die Afrikadiensmedalje en die Polisiester vir Voortreflikediens (SOO). Sover
vasgestel kan word is hy die eerste ontvanger van die SOO. Alhoewel hy die sg Rooi
Eed tydens die tweede wêreldoorlog geneem het, het hy en die eerste minister en
polisieminister, adv John Vorster goed oor die weggekom.
Genl Keevy is allerweë as ‘n groot kultuurman en as Afrikaner gehuldig, hy is die
eerste kommissaris wat lid van die Afrikaner Broederbond is, sy nommer is 8125.5
Weens praktiese oorwegings is baie senior staatsamptenare, veral tydens die vorige
bedeling wat sleutelposisies beklee het, lede van die Afrikaner Broederbond
gewees.6
Genl JP Gous, SOO
Genl JP Gous is ook ‘n vroeë kommissaris wat gegradueer was. Hy sal onthou word
as die skepper van die polisie se leuse ”Servamus et Servimus”
5 Wilkens & Strydom, 1978; p A118 6 Nie alle kommissarisse se lidmaatskap van die AB is geopenbaar of gepubliseer nie - HBH
25
Genl GJ Joubert, SOO
Reeds in sy jong dae was genl Gideon Joubert ‘n kranige sportman. As opleier van
speurders in die Suid-Afrikaanse Polisie het genl Joubert oor die jare diep spore
getrap. Hy het as speurder die kommissaris van polisie geword en hy sal allerweë
onthou word as ‘n goeie kommissaris. Hy was ‘n imposante figuur en uiters goeie
spreker. Sy magnommer is 15342.
26
1971: Dinee vir jong luitenante, SAP
Kollege: Hier verskyn die hand-
tekeninge van genl Gideon Joubert,
brig RJF Campbell, genl PW Kruger,
genl Theo Crous, onbekend, genl Paul
Heymans en maj Engelbrecht.
Genl Joubert verskyn eerste in die derde ry.
27
Die imposante genl Joubert as kommissaris van polisie. Vlnr luit-genl Tiny Venter,
admiraal HH Bierman, genl Joubert en genl “Pop” Frazer. Ander polisie-generaals is
AM Heyns, CA Buys, TJ Crous, en CA Louw.
Genl TJ Crous
Genl Crous was in Suidwes-Afrika tydens die 1960’s. Weens die uitgestrektheid van
die land is SWA die eerste afdeling wat met polisiehelikopters voorsien is. Hier is hy
afgeneem na die Slag van Ongulanbashe. In die agtergrond kan die kentekens op die
polisiehelikopter gesien word. Mnr Sam Nujoma is in sy ampstermyn gearresteer en
hy het die eerste minister, dr HF Verwoerd, ingelig. Mnr Nujoma is die volgende
oggend vroeg met dieselfde vliegtuig gedeporteer.
28
Vlnr: Onbekend, Onbekend, Fred van Niekerk, genl Crous, Hendrik Van den Bergh,
TJ “Rooi Rus” Swanepoel, Tiny Venter, Pat Dillon, Danie Beneke (SALM).
Genl Crous het op 1 Desember 1973 die kommissaris geword en het die volgende
vier medaljes gedra: die SOO, die 30 jaar, die 18 jaar trouediens, en die
Afrikadiensmedalje.
29
Genl GL Prinsloo
Genl Prinsloo is die eerste veiligheidshoof om die kommissaris van polisie te word.
Dit het ‘n tendens geword om veiligheidshoofde as kommissaris aan te stel agv die
netelige veiligheidsituasie waarin Suid-Afrika hom bevind het. Hy was bekend as
“Gertjie” of as “Klaasvakie” omdat altyd gelyk of hy tydens konferensies slaap. Hy
was egter ‘n man met ‘n vlymskerp brein. Hy was ‘n skoolvriend van adv BJ Vorster
later polisie- en eerste minister. Volgens ‘n persberig het hy adv Vorster tydens die
tweede wêreldoorlog gearresteer7
7 Beeld 1 Mei 2001
30
Genl MCW Geldenhuys, SED, SOO, SOE, SD, OO
As langslewende kommissaris is genl Mike Geldenhuys is die doyen van die Suid-
Afrikaanse Polisie. Hy was uniformman, speurder, uniformman, stasiebevelvoerder,
distrikskommandant, afdelingsbevelvoerder, die hoof van Republikeinse
Intelligensiediens, adjunkhoof van die Buro vir Staatsveiligheid, hoof van die
veiligheidstak en kommissaris van polisie.
Groot vordering en baie interessante verwikkelings het tydens sy diensbeurt
plaasgevind. Hy betrokke by die arrestasie van kol Yuri Loginov, hy het aan die hoof
van die Glazer-ondersoek gestaan, hy was by die Volkskasbankbeleg en het saam
met die manne ingestorm om die gyselaars te ontset. Mike Geldenhuys is een van
die mees hoog gedekoreerde offisiere in die Mag met verskeie dekoarsies, medaljes
en drie toekennings van ereburgerskappe.
Hy het later aan die hoof van die Bond van Oudpolisiebeamptes gestaan en is een
van die mede-oprigters van die Oud-SAP-Lede Liefdadigheidstrust.
31
32
Genl PJ Coetzee, SED, SOO, SOE, SD.
Genl Johann Coetzee van die Veiligheidstak was die
derde veiligheidsman om die pos van kommissaris te
beklee. Hy was ‘n speurder wat gou by die
veiligheidstak in Johannesburg aangesluit het. Hy het
hom met snelskrif onderskei. Johann Coetzee was
teenwoordig toe die Vryheidsmanifes te Kliptown
opgestel is. Hy was as offisier na Durban verplaas as
hoof van Republikeinse Intelligensiediens.
Johann Coetzee het bekendheid verwerf as ‘n
spioenmeester en hanteerder van Craig Williamson.
Williamson was in Switserland gesetel en het as lid
van die Mag die Kremlin besoek. Die
propagandawaarde was geweldig.
Die veiligheidstak se twee “veiligheidsplekke” nl
Vlakplaas vir die Askari’s en Daisy vir intelligensie
opleiding het gedurende sy termyn tot stand gekom. Hy het die grade BA, BA
(Hons) en MA behaal en na aftrede het hy homself as prokureur bekwaam.
Die kantore van die ANC in Londen is gedurende sy dienstermyn deur ‘n
bomaanval beskadig.
Die polisiestasie in Johannesburg wat as Newlands bekend is, is opgradeer en
bekendgestel as die Generaal Johann Coetzee-polisiestasie. As nemesis van die
ANC/SAKP-alliansie het die naam nie lank geduur in die praktyk nie. Hier is die
program van die opening van die polisiestasie:
33
Genl HG de Witt
Genl HG de Witt is die tweede
kwartiermeester op kommissaris te
word. Hy het diep spore in Natal
getrap en was op ‘n stadium die
afdelingskommissaris in Durban van
afdeling Port Natal. Hy was ‘n wyse
kommissaris en gewilde persoon-
likheid.
34
Genl JV van der Merwe
Johan Van der Merwe het gedurende ‘n uiters moeilike tyd die leisels van die
veiligheidstak oorgeneem en later gedurende 1990 tot 1994 as kommissaris
opgetree. Hy is die vyfde lid van die veiligheidstak om as kommissaris aangestel te
word. Hy was deurgans lid van die uniformtak en as sulks hoof van die
veiligheidstak.
Hy was ‘n gewone lid op ‘n berede stasie naby Pietermaritzburg. Hy is daarna na
Johannesburg verplaas. As a/o het hy in Standerton as DK-klek opgetree en daarna
35
is hy as luitenant in die veiligheidstak aangestel. Hy is ‘n kenner van grensbeheer.
Later is hy afdelingsbevelvoerder in die Oranje Vrystaat en later na SWA waar hy
hom onderskei het. Bevordering was vinnig en hy is as brigadier na
veiligheidshoofkantoor eers as die BO en later as kommissaris.
Met die instelling van die Waarheids-en vesoeningskomitee (WVK) is Johan van der
Merwe aan die voorpunt om die kastaiings van die oudlede uit die vuur te krap. Hy
is steeds besig om feitlik daagliks na lede van die ou polisiemag se belange om te
sien.
Hy is die outeur van die boek Trou tot die Dood toe:
36
Genl JG Fivaz
George Fivaz is die laaste persoon om in terme van Wet 7/1958, die Polisiewet, as
generaal aangestel te word. Net soos die eerste kommissaris van polisie, kol TG
Truter, moes George Fivaz aan die hoof van ‘n nuwe polisiemag te wete die Suid
Afrikaanse Polisie Diens8 (sic) staan en rekenpligtigheid vir die SA Polisie en al die
ander polisieagentskappe in Suid-Afrika verantwoordelikheid aanvaar. Met
aanstelling is die ou bedeling afgesluit en het ‘n nuwe era aangebreek met ander
waardes, ‘n nuwe etos met nuwe uniform en nuwe kenteken.
8 Behoort Suid-Afrikaanse Polisiediens te heet, maar dan bly die akroniem SAP, op die wetlike
spelwyse word die akroniem SAPD - HBH
37
Potpourri van persoonlikhede (alfabeties)
Die volgende persoonlikhede het help bou aan die Suid-Afrikaanse Polisie en het
gestalte gegee aan ‘n trotse Suid-Afrikaanse Polisie
Luit-genl HL Abbott
Sers HL Abbott – later ‘n generaal - in ‘n kalkgrot in die Kalahari wat na bewering as
polisiestasie gedien. Genl Abbott was in sy jong dae op die kameelstasie; Witdraai.
Adjudant-; kwartiermeester- en speurder-generaal
Tydens die bewind van adv FC Erasmus het die SA Polisie ‘n adjudant-generaal en
ander sogenaamde generaals-poste gehad. Dit was in die tyd toe die polisie vir ‘n
kort rukkie ook Ass-Veldkornette, veldkornette en kommandante gehad het en Die
Nongqai se naam na Justitia verander is.
38
Genl (adv) DA Bester
39
Nota: Ek onthou dat genl Bester een maal in die Servamus geskryf het dat twee senior
amptenare jaarliks meer verdien het as die res van hul kollegas en dit was die
hoofbestuurder van die SA Spoorweë en die kommissaris van polisie! Hulle het groter
departemente beheer en het meer verantwoordelikheid beklee - HBH.
40
Luit-genl en mev A van H Beukes
Genl-maj Bob Beukes
41
Genl-maj TM Bisschoff
Genl Bisschoff sit voor vierde van links – HBH
Genl-maj E de W Brand
42
Genl-maj en mev “Suiker” Britz
Genl-maj Jac Buchner
Genl-maj JAP Burger
43
Genl-maj CA Buys
Genl-maj CA Buys was een van Suid-Afrika
se vernuftige speurders.
Hy was teenwoordig tydens die arrestasie
van Robey Leibbrandt tydens die tweede
wereldoorlog. Hy was ook ‘n offisier in die
“nuwe” veiligheidspolisie van genl HJ van
den Bergh. Hy sal onthou word vir sy rol in
die Vontsteen-saak.
Genl CJ Els (foto elders) se seun adv Els het
in die saak opgetree namens die
verdediging.
44
Luit-genl JF Calitz
Genl Koos Calitz het groot rol in die akademisering van die mag gespeel, veral tov
die SA Polisie Akademie in Graaff-Reinet. Hy was ook afdelingspeuroffisier te
Welkom in die NOVS en streekkommissaris in die Witwatersrand.
45
Genl-maj en mev UT Calitz
46
Genl-maj Cloete, SOO, SD, MC
Genl Cloete is ‘n veteraan van twee oorloë, die tweede wêreldoorlog en die
Koreaanse konflik. Hy is die eerste polisiekapelaan wat as ‘n polisie-offisier
aangestel is. Hy het geweldig baie werk gedoen om die beeld van die SA Polisie uit
te bou. Hy het ook baie fondswerwing gedoen vir lede van die Mag wat grensdiens
verrig het. Daar is nie einde aan die spitsvondigheid van die polisieman nie, sy
bynaam in die polisie was “Kajafas” nalv die hoë priester in Israel.
Foto 1, HBH-versameling, foto’s 2 & 3
Charl Steyn (VSA) en foto 4 –
Servamus.
luit-genl (ds) C Colyn
Ds Stoffel Colyn is die eerste polisiekapelaan wat tot die rang van luitenant-generaal
(adjunk-direkteur-generaal) bevorder is. Dit is ‘n rekord vir enige mag in Suid-
Afrika. Hy is die opvolger van genl-maj (ds) Doempie Cloete wat ds Harpir Martins
opgevolg het.
47
Genl-maj CP de W Crafford
Hy is afkomstig van SWA en het deur hard studie offisiersrang verkry en ook ‘n BA-
graad verwerf. Op sy oudag het hy onlangs ‘n boek publiseer met al sy herinneringe
as polisiebeampte. Die boek is ‘n stewige bydrae tot ons kultuur-historiese erfnis van
die SA Polisiemag. Hy is die Vader van twee seuns wat albei lede van die Mag was.
Voorblad van boek
Genl-maj MW “Tienie” Cronje
Genl Tienie Cronje afgeneem saam met luit-genl Johan Ferreira
48
Ander generaals op die foto is (voor) BG du Plessis en Herman Grobler.
Bron: Servamus Julie 1980 p 10
Luit-genl AF de la Rosa
Luit-genl de Rosa is die laaste offisier om in die rang van
luitenant-generaal in die Suid-Afrikaanse Polisie aangestel te
word.9
Hy was 1ste in die 1970 eksamen na luitenant. Hy was
verbonde aan die SAKB, hy was ‘n speurder, verbonde aan
SAP-Tin en ABS. Hy het naam gemaak te Ventersdorp - vgl
genl Johan van der Merwe se boek en Dennis Beckett se berig.
“Terloops ek glo dat kol Gert de Beer, a/o Jan van Rooyen en
ekself die eerste persone is wat met die forensiese
laboratorium begin het. Ons het die haarontleding gedeelte by
die PVAK te Pretoria. Ons eerste saak het ek opgefoeter.
Daardie tyd het die buite-polisiemanne nog nie geweet hoe om
haarmonsters te verpak nie. Toe ek die koevert waar die
enkele haar in versend was oopmaak het die haar uitgeval en
ons kon dit wragtig nie kry nie. Ek was toe 'n sersant
gewees.”10
9 Onderhoud met lt-genl Stemmet. 10 Epos van genl De la Rosa.
49
50
Genl-maj SJ de Swardt
Genl De Swart kan met reg as die vader
van die elite Spesiale Taakmag van die
SA Polisie beskou word. Reeds
gedurende 1972 het hy en die pionier
groepie wat toe as die “Bliksems”
bekend gestaan het, spesiale opleiding
ontvang.
Die skildjie van die Spesiale Taakmag
Genl “Blackie” de Swardt se uniform met
die kentekens van die Spesiale Taakmag.
Drie generaals het uit die geledere van
die taakmag gekom, nl genl Malan, genl
De Swart en genl Tienie Strydom en een
kommissaris, ass-kms Mike Fryer. Die
huidige wnde kommissaris van polisie
die 38 jarige luit-genl Mkwanazi kom
ook uit die SAP se STM.
51
Luit-genl HPM de Villiers
Luit-genl HPM de Villiers (regs) afgeneem by die Oud-SAP-Lede se Liefdadigheidstrust
saam met genl Stemmet (links).
Genl-maj en mev JG de Waal
Genl-maj PJ “Pat” Dillon
Genl “Pat” Dillon, van Ierse afkoms se Vader het as ‘n Vrystaatse burger aan die
Anglo-Boereoorlog deelgeneem. Hy was sover vasgestel kan word die eerste
52
persoon wat aan die Roomse Katolieke Kerk behoort het en ‘n generaal geword het.
Hy en mev Dillon was huisvriende van adv en mev BJ Vorster.
Genl Dillon was DK van Ladymith, Natal toe die polisiemanne te Bergville vermoor
is en hy was in bevel van polisie-operasies tydens die Slag van Ongulumbashe op 26
Augustus, 1966 in Ovamboland. Dit was die eerste keer dat die SA Polisie en Swapo
in SWA slaags geraak het. Twee ander offisiere daar teenwoordig het ook generaals
geword, nl luit-genl’s FLC Engels en JJ Viktor.
Na die opspraakwekkende moord op polisie te Bergville vlug van die verdagtes na
Basutoeland (nou Lesotho). In antwoord op ‘n vraag van ‘n joernalis wat die polisie
sou doen nalv die vlugtendes na Basutoeland gee hy ‘n egte veglustige Ierse-
antwoord “We will bomb them!” Sien koerantberigte.
53
Luit-genl JG Dreyer
Kol “Sterk-Hans” Dreyer is deur genl MCW Geldenhuys geïdentifiseer as die eerste,
en enigste, bevelvoerder van Operasie Koevoet wat tydens die bosoorlog in SWA
opgetree het. Hieronder verskyn genl Dreyer in die geselskap van generaals
Neethling en Wandrag.
54
Genl-maj en mev BJ du Plessis
55
Luit-genl PM du Plessis
56
Genl-maj (dr) Jan du Preez
Genl-maj en mev HM du Toit
57
Luit-genl en mev RP “Roy” During
Genl-maj CJ Els
58
Genl-maj en mev IJ “Krappies” Engelbrecht
Luit-genl FLC “Frikkie” Engels
Hierdie generaal het baie diensjare in Natal deurgebring.
Tydens sy diens in Port Natal was hy die bevelvoerder
van die Mobiele Eenheid en het as sulks diens gedoen
tydens die slag van Ongulumbashe op 26 Augustus 1966.
As senior-offisier is hy na Hoofkantoor verplaas. Hy is
ook ‘n man met verskeie grade en het vir ‘n ruk die
Pollex rubriek in die Servamus behartig.
Hy is die vader van Margie Spaumer wat getroud is met
genl-maj Coen Spaumer.
59
Genl-maj GN Erasmus , SOO, SOE
Soek foto toe hy SOO verwerf het in SWA
Luit-genl en mev LJ Erasmus
60
Genl-maj TI Erasmus
Genl-maj TI Erasmus was ‘n deurwinterde polisieman, hy het
diens verrig as stasiebevelvoerder, het lank op Suidwes-
Afrika se grense diens gedoen. Hy was ook
distrikskommandant, opleidingsoffisier in die SAP Kollege,
hy was gesekondeer na die sekretariaat van
staatsveiligheidsraad en was ook streekkommissaris in die
Vrystaat. Hy voorliefde vir opleiding gehad en het oor ‘n BA
(Hons) en verskeie diplomas beskik.
Luit-genl Johan Ferreira
61
Genl-maj en mev Hennie Fischer
Genl-maj PB Fourie
Genl-maj PC ‘Flip’ Fourie
62
Genl-maj en mev JS Fourie
Luit-genl DK Genis
In sy jonger dae was genl Genis die lyfwag van dr HF Verwoerd en van adv BJ
Vorster. Lang gesprekke is met genl Genis oor die moord op dr Verwoerd gevoer.
Daar is geen getuienis beskikbaar dat daar ‘n sameswering was om dr Vermoerd te
vermoor nie. Genl Genis het roem verwerf tydens polisie-operasies te Lainsburg na
die vloed. Later is genl Genis as inspekteur-generaal aangestel en later bevorder na
luitenant-generaal te hoofkantoor.
63
Genl-maj Hans Gloy
Genl Gloy is ‘n bewese ondersoekbeampte en een van die
luisterryke sake wat hy ondersoek het was die geval van die
Russiese spioen, Maj Koslov.
Genl-maj en mev HP Grobler
64
Luit-genl en mev Wouter Grove
Genl-maj en mev Vic Haynes
65
Genl-maj en mev Barry Henn
66
Genl maj PJ ‘Paul’ Heymans
67
Genl-maj en mev Daan Hugget
Luit-genl DS Kemp
68
Genl-maj en mev Theo Kleinhans
Luit-genl HW Kotze
Ons foto links toon ‘n jong luitenant HW Kotze wat twee lede geluk wens met goeie
werk verrrig het. Tydens die Soweto-onluste wat op 16 Junie 1976 uitgebreek het,
was hy die afdelingskommissaris van die Witwatersrand.
69
Genl-maj GE “Gert” Kruger
Ons foto toon die generaal toe hy destyds ‘n majoor was. Nadat hy vir jare as
deurwinterde uniform-offisier diens gedoen het, is hy na Hoofkantoor verplaas.
70
Genl-maj Piet Kruger
Genl’s Kruger en Neethling op die grens. Hulle het
werk van onskatbare werk gelewer veral mbt die
ontwikkeling van die Casspir.11
Die foto toon genl Kruger tydens ‘n besoek aan die grens. Hier staan hy by een van
Koevoet se twee olifante. Genl Kruger is die Mag se eerste meganiese ingenieur. As
sulks het hy deelgeneem aan die ontwikkeling van die Casspir-voertuig.
Genl Kruger vertel dat genl Hennie de Witt, destyds die kwartiermeester vir hom
opdrag gegee het om iets te doen aan gesien die “manne op die grens bloei”. Hy het
die polisie op die “nuts & bolts” –komitee verteenwoordig. Die Casspir het uit die
“Hippo” ontstaan en is vandag steeds een van die beste mynwerende voertuie in die
wêreld.
11 Die akroniem Casspir = CSIR + SAP. Dit het niks met die strokiesboek se “Casper the friendly
ghost” (vgl ook Spookvoertuie) te make nie - HBH
71
Luit-genl PW Kruger
Luit-genl en mev Johan le Roux
72
Genl-maj en mev JAB Laubscher
Ons foto toon
genl-maj
Loubser wat
bekendheid
verwerf het as
Senior
Stafoffisier te
Hoofkantoor.
Na aftrede het hy
die polisie se 75-jaar geskenkwinkel bestuur.
Genl-maj CW Louw
73
Genl-maj MP Loubser
Luit-genl NG Loxton
Gedurende die 1970’s was genl Loxton ‘n bekende gesig en persoonlikheid verbonde
aan hoofkantoor. Hy was veral gemoeid met padveiligheid. Op ‘n stadium was hy
een van drie luitenant-generaals verbonde aan hoofkantoor en belas met
teeninsurgensie.
74
Genl-maj en mev DJ Malan (Soweto)
75
Genl-maj DJ Malan (Durban)
76
Luit-genl LPE Malan
Ons foto toon luit-genl LPE Malan (voorste ry regs). Genl Malan is ‘n stigterslid van
die Spesiale Taakmag en hy is ‘n ou veiligheidsman. Ander offisiere op die foto van
links na regs, voor is: luit-genl Georg Meiring, genl Johan van der Merwe en genl
Kat Liebenberg, die hoof van die SAW.
Ander polisiegeneraals is: SJJ “Basie” Smit, JG le Roux Stemmet en Johan Swart.
Genl-maj HW McDonald
77
Genl-maj en mev Leon Mellett
78
Genl-maj en mev Herklaas Meyer
Genl-maj en mev AI “Gryper” Muller
79
Luit-genl (dr) LP Neethling
Genl Neethling het
bekendheid verwerf as
wetenskaplike in diens van
die polisie. Hy het oor twee
doktorsgrade beskik en
verskeie ingewikkelde en
opspraakwekkende sake
opgelos.
Aan die einde van sy
loopbaan was hy in ‘n
regstryd met die Vrye
Weekblad gewikkel.
Hy het na Suid-Afrika
gekom as een van ‘n aantal
Duitse wesies. Hy was ‘n
briljante offisier,
wetenskaplike en filosoof.
Hierdie offisier het werk
van onskatbare waarde vir
Suid-Afrika gelewer!
Onder: In die “nuwe” Suid-Afrika is genl Neethling se oorlye soos volg opgedis. Sy
Duitse geboorte en afkoms word onheilspellend met die Nazi, dr Mengele,
gekoppel.
80
81
Genl-maj Martin Nel
82
Genl-maj en mev Tokkie Nienaber
Genl-maj en mev Nothnagel saam met Hennie Westraat
83
Genl-maj en mev JCS Oberholzer
Genl-maj en mev JP Olivier
84
Genl-maj en mev CR Oosthuisen
Luit-genl HJT Oosthuizen
Luit-genl HJT Oosthuizen was die
speurhoof gedurende die 1970’s.
85
Die foto regs is tydens
sy afskeid geneem toe
genl Theo Crous as
funksionaris opgetree
het. Hy het aan genl
Oosthuizen sy ontslag-
dokumente oorhandig
het. Beide generaals dra
die “ou” aandpak vir
offisiere van die Suid-
Afrikaanse Polisie.
Genl-maj NE Parker
86
Genl-maj en mev Isak Pretorius
Genl-maj CP Pretorius
Alhoewel hy ‘n bekende offisier te hoofkantoor was, is dit in afdeling Natal waar hy
“naam” gemaak het. Hy was as generaal-majoor aangestel as die
afdelingskommissaris van die polisie in daardie provinsie. Op die foto verskyn hy
saam met ds Cloete, die hoofkapelaan van die polisie. Genl Pretorius was ook ‘n
veteraan van die tweede wêreld oorlog.
87
Genl-maj LCA Andre Pruis
Hy het as akademikus by die SA Polisie aangesluit. Hy is as kolonel aangestel en het
gou deur die toprange gevorder. Hy het die SA Polisiediens verlaat met die rang van
adjunk-nasionale kommissaris. Die aftasting toon een van genl Pruis se akademiese
werke:
88
Genl-maj “Frikkie” Reynecke
Genl Reynecke sal onthou word as kwartiermeester en bevelvoerder vna die SA
Polisiekollege. Maar bowenal is die beeld van die kameel te Upington ook een van sy
monumente.
89
Luit-genl FJS Rossouw
Genl Rossouw is die stigter van die Bond van Oud-polisiebeamptes, ‘n organisasie wat hom
beywer vir die lotgevalle van afgetrede lede van die polisiemag.
Genl-maj ‘Ros’ Rossouw
90
Genl Rossouw het diep spore in die SA Polisie getrap en duisende lede wat hul opleiding in
die SA Polisiekollege ondergaan het sal hom onthou.
Genl-maj Hillary Schreuder
Genl Schreuder was vir jare op die personeel van die
Meganiese Skool te Benoni. Hy het ook die land deurkruis
op voertuiginspeksies en ook die meganiese-
werkswinkels van die SA Polisie inspekteur. Later het hy
afdelingskommisaris geword en het ook te hoofkantoor
diens gedoen.
Luit-genl (dr) HS Schutte
91
Bron: Servamus: Oktober 1988 p 33
92
93
94
Genl-maj Chris Serfontein
Genl-maj Chris Serfontein van die SA Polisie is aangestel as
die eerste provinsiale-kommissaris van die polisiediens in
KwaZulu-Natal. Hy is een van die grondleggers van die
nuwe polisiediens in Natal waar hy ook die KwaZulu
Polisie en die SA Polisie in die SA Polisiediens moes
amalgameer.
Genl-maj LG Snyman, MBE
Een van die Suid-Afrikaanse Polisie se legendes sedert die 1930’s is Louis Snyman wat roem
verwerf het as die depot-sersant-majoor. Tydens die tweede wêreldoorlog was hy die
regiment-sersant-majoor van die 1ste SAP Brigade aanvanklik onder bevel van lt-kol RJ
“Bobbie” Palmer. Nadat Louis Snyman na offisier bevorder is, is hoofkonstabel NM
“Bokkie” Breedt aangestel as die kollege se sersant-majoor. Daar is weinig polisiemanne wat
nie tydens opleiding met hierdie legendes kontak gemaak het nie. Gedurende die laat 1950’s
middel 1960’s was Louis Snyman en die polisieperd “Fleur” sinoniem en later het “Kavalier”
en “Nugget”, die spogperd “Fleur” se plek ingeneem.
95
Louis Snyman het geweldig baie gedoen om die beeld van die SA Polisie uit te bou en hy
was ook betrokke by die afdeling openbare betrekkinge. Na aftrede is hy bevorder tot die
ererang van genl-majoor.
96
Luit-genl en Mev SJJ Smit
Genl-maj en mev Nic Snyman
Genl-maj en mev HD Stadler, SOE
97
Herman Stadler is ‘n kenner op die gebied van intelligensie en die werking van die African
National Congres en het as deskundige getuie in baie sake getuienis gelewer. Hy was ook
die ondersoekbeampte in die saak teen kommandeur Dieter Gerhard en sy vrou, Ruth. Hy is
ook die outeur van die boek “The Other Side of the Story”
98
Luit-genl en mev JG le Roux Stemmet, SOE
Le Roux Stemmet het bekendheid verwerf op die
landgrense waar letterlik honderde lede onder
sy bevel gedien het. Hy was o.m.
distrikskommandant van Welkom in die OVS en
ook afdelingskommissaris in Wes-Transvaal. Hy
is later as kwartiermeester aangestel. Hy is na
luitenant-generaal bevorder en was die laaste
waarnemende kommissaris van die SA
Polisiemag en het die Mag aan nasionale
kommissaris George Fivaz oorgedra.
99
Genl-maj FMA Steenkamp
Luit-genl JB Stevens
Genl Stevens word allerweë beskou as die Vader van
akademisering en gevorderde opleiding in die Mag. Meeste
van die offisiere gedurende die laat sestiger tot middel
sewentiger jare is onder Ben Stevens se vaandel in die SA
Polisiekollege opgelei.
Genl-maj Bertus Steyn
100
Luit-genl en mev WH Steyn
Genl-maj SJ Strydom, SOE
Op die foto verskyn kaptein Strydom en vierde van links sy destydse bevelvoerder, maj JJ
Viktor – self ‘n luitenant-generaal. Die veiligheidtak het reeds vroeg begin met oorgrens-
kontak van eweknie in Mosambiek en Rhodesië. Die geskiedkundige foto neem mens terug
na die koloniale era, van Rhodesië en Mosambiek.
101
Luit-genl CA Swart
Luit-genl J Swart
102
Luit-genl PJ Theron
Genl Theron word onthou as ‘n ware heer. Hy is die vader van die bekende “Blou-Willem”,
rubriekskrywer van die Beeld, Volksblad en die Burger.
Genl-maj en mev FC Truter
103
Genl-maj en mev Jan Truter
Luit-genl RJ “Renier” van den Bergh
Hy het bekendheid verwerf as speurhoof van die Suid-
Afrikaanse Polisie. Die latere luit-genl Lang-Hendrik
van den Bergh het as sy stafoffisier diens gedoen.
104
Luit-genl HJ “Lang-Hendrik” van den Bergh
DHC12 van Niekerk is speurder-hoofkonstabel Fred van Niekerk wat saam met genl Hendrik
van den Bergh stigterslede van die nuwe veiligheidspolisie geword het. Oom Fred het die
benaming “Sanhedrin” aan die daaglikse oggendkonferensie gegee. Die naam het dadelik
inslag gevind en is gebruik tot die ontbinding van die veiligheidstak.
12 DHC = Detective Head Constable
105
106
107
Die boek “Die Lang Generaal – Die Duistere
Politieke Sluipmoorde van die Ou Suid-
Afrika” is ongepaste politieke propaganda
op die karakter van genl HJ van den Bergh.
Hy is die stigter van Suid-Afrika se nuwe
burgerlike inligtingsorganisasie die Buro vir
Staatsveiligheid.
Die skrywer, Alan D Elsdon, is ‘n oudlid van
die SA Polisie.
Sommige skrywers beweer Lang-Hendrik
was betrokke by die moord op dr HF
Verwoerd, Suid-Afrika se eerste minister wat
gedurende 1966 vermoor is.
Genl Vd Bergh was saam met ‘n voormalige
eerste minister en polisie-minister te
Koffiefontein geïnterneer.
Lang-Hendrik het met innoverende denke
die veiligheidstak nuwe lewe ingeblaas en
het nuwe veiligheidswetgewing laat
promulgeer in ‘n poging om die aanslae hok
te slaan.
Genl-maj en mev JP van der Westhuizen
108
Genl-maj AP van der Merwe
Genl-maj (ds) Basie van Eeden
109
Luit-genl Mulder van Eyk
110
Genl-maj JC van Niekerk
111
Genl-maj CM van Onselen
Die foto onder toon kapt CM van Onselen se amptelike voertuig, die eerste Chev Biscayne in
die SA Polisie.13
Genl Van Onselen kom uit ‘n polisie-familie en sy eie familie is ook vol polisiemanne:
Kapt en mev RL van
Onselen, kinders van genl
Van Onselen.
Die Polisietroue van die Jaar op 7 Oktober 2000. Vlnr: sers RL
van Onselen, sers DW Conradie, p-b CL van Onselen en insp
CM van Onselen – kleinkinders van die generaal.
13 Die Nongqai, Junie 1959: 30
112
Genl-maj AG van Tonder
‘n Paar van die offisiere hierbo genoem het generaalsrang beklee. Dit sal onthou word dat
genl Van Tonder in Wachthuis 10-vloere vêr geval het. Hy het per abuis by die stortingsskag
ingestap en 10 vloere ver geval. Hy het die val oorleef toe hy op ‘n klomp kartondose geval
het.
113
Luit-genl M van Vuuren
Marius van Vuuren was ‘n
gekwalifiseerde onderwyser wat by die
Mag aangesluit het. Die foto toon sy
sakboekie met magnommer 15840 (B). Hy
is later na die SA Spoorweg en Hawens
Polisie oorgeplaas waar hy die
kommissaris geword het. Hy het homself
ook op akademiese gebied onderskei.
Luit-genl RPJ van Vuuren
114
Genl “Tjoklits” van Vuuren afgeneem tydens deelname aan ‘n radio-opname. Hy was vir
jare parlementêre stafoffisier van die kommissaris en later hoof van die Tak Nasionale
Vertolking by die Sekretariaat van die Staatsveiligheidsraad. Hy het afgetree as hoof-
adjunkkommissaris van die SA Polisie.
Luit-genl FG van Zyl
‘n Steel-foto van genl-maj FG van Zyl, toe die
inspekteur-generaal, en hoof van die nodale punt by
hoofkantoor. In daardie dae het die generaals en
brigadiers nie sulke pretensieuse kantore gehad
nie...
Genl-maj HJP ‘Manie’ van Zyl
Manie van Zyl was ‘n bekende in sportkringe, veral mbt tot stoei waarin hy Springbokkleure
verwerf het. Hy het ook in die buiteland deelgeneem en was ‘n gunsteling van die Sjah van
Iran. Manie van Zyl was ‘n troepmaat van genl Johan Coetzee, prof Tjaart van der Heerden,
kol Louis Malherbe en maj Pieter Swanepoel wat na die Buro vir Staatsveiligheid
oorgeplaas is. Genoemde lede verskyn almal op die foto:
115
Manie van Zyl was ook die BO van die hondeskool en het ‘n MA oor die polisiehond
verwerf.
116
Manie van Zyl in kenmerkende houding Re-unie van Manie van Zyl se troep
Luit-genl PJ ‘Tiny’ Venter
Sub-insp Tiny Venter sit voor links. Langs hom sit die latere genl
HJ “Lang-Hendrik” van den Bergh. Hy is deel van ‘n span
nuutaangestelde offisiere wat almal gedurende die tweede
wêreldoorlog geïnterneer was.
Na die bewindsoorname van die Nasionale Party in 1948 het genl
Hendrik van den Bergh namens sy kollegas wat saam met hom
aangehou was, vertoë tot die regering gerig. Hulle is weer in
diens geneem en kon gedurende 1950 aan ‘n
bevorderingseksamen deelneem om hulle weer in lyn met hul
onbenadeelde kollegas te bring.14
14 Foto in die Nongqai April 1950; p 428.
117
Na aftrede was hy verbonde aan die plate en film maatskappy
“Brigadiers”.
Luit-genl HV Verster
Genl Verster is die seun van luit-kol FJ Verster, voormalige adjunkkommissaris van polisie
in die Transvaal. Die foto bo toon genl “Vic” Verster en oud-hoofkonstabel Claude Sterley.
Genl Verster se Vader was teenwoordig die aand toe Robey Leibbrant by Sesmylspruit by
Wierdabrug gearresteer is. Oom Claude was ook die aand teenwoordig. Genl Verster is ‘n
kenner op die SA Polisie se geskiedenis en hy het vertel hoe kol Verster die lewe van Robey
Leibbrandt gered het nadat hy in die hooggeregshof tot die dood veroordeel is.
118
Bo: genl Verster se Vader, kol Fred Verster.
Die familietrekke is duidelik sigbaar.
Borsbeeld van genl HV Verster.
Luit-genl en mev JJ Viktor
119
Luit-genl Cobus Visser
120
Luit-genl JPD Vorster ?
Genl-maj en mev Bart Vosloo
121
Luit-genl AJ Wandrag
Luit-genl “Bert” Wandrag het diep
spore in die Suid-Afrikaanse Polisie
getrap veral by die teeninsurgensie en
onlusbeheer afdeling. Hy teenwoordig
by die meeste opspraakwekkende
gebeure soos bv die Volkskas-
bankbeleg en die Kerkstraat-
bomontploffing.
- Verdrag
Verdrag is vernoem na luit-genl HV
Verster en Bert Wandrag.
- Casspir
Bert Wandrag het ‘n groot rol gespeel
in die ontwikkeling van die Casspir en
het ‘n reuse rol vervul om lede op die
grense te ondersteun en by te staan.
Op kulturele- en sportgebied was hy
ook ‘n leier.
122
Genl-maj Callie Westraat
Jan van Wyk en Callie Westraat
123
Luit-genl en mev HJJ Westraat
Hennie Westraat was kwartiermeester van die SA Polisie en het afgetree as ‘n hoof van
logistiek in die SA Polisiediens met die ekwivalente rang van luitenant-generaal. As
dienende lid het hy hom vir die lot van afgetrede lede en hul afhanklikes beywer. Hy was
voorsitter van die Bejaardesorgfonds en is vandag ‘n lid van die direksie. Op die foto
verskyn hy saam met genl-maj Nothnagel, beide here is in die Wes-Kaap woonagtig. Genl
124
Nonthnagel het ook ‘n boek oor sy wedervaaringe in die Polisiemag die lig laat sien. (Ek sal
graag ‘n kopie wil bekom.)
Hennie Westraat, ‘n Namakwalander, is alom bekend as die redakteur van “Die Generaal” –
lyfblad van die Generaalsklub vir lede van die Suid-Afrikaanse Polisie.
Generaals op Weesgerus?
Generaals verbonde aan die Oud-SAP-Lede Liefdadigheidstrust
125
Slot
Hierdie dokument het “geen status” nie – dit dien bloot as ‘n gesprekdokument vir verdere
navorsing, kommentaar en aanbeveling. Daar is lede uitgelaat – stuur asb verdere
besonderhede en indien u foto’s het, stuur dit asb saam. Daar word gepoog om allereers al
die generaals van die SA Polisie se besonderhede te bekom en diegene wat in terme van die
Polisiewet, Wet 7 van 1958, aangestel is.
Dit is m.i. jammer dat daardie ikoon en stigter van die vrouepolisie, brigadier Duveen Botha
nooit vereer is met die ererang van generaal-majoor nie. Ons kon dan met reg trots gewees
het op hierdie merkwaardige dame.
Vir een persoon is dit bykans ‘n onmoontlike taak om al hierdie gegewens te bekom.