gendersensitief basaal onderzoek: zoeken naar een ...€¦ · erasmus mc rotterdam. corrie hermans...
TRANSCRIPT
![Page 1: Gendersensitief basaal onderzoek: zoeken naar een ...€¦ · Erasmus MC Rotterdam. Corrie Hermans Prijs 2015 Jeanine Roeters van Lennep. Jeanine zoals we haar kennen: • Enthousiast](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052800/5f10abe67e708231d44a40ab/html5/thumbnails/1.jpg)
Gendersensitief basaal onderzoek: zoeken naar een oplossing voor
migraine
Dr. A. Maassen van den BrinkErasmus MC Rotterdam
![Page 2: Gendersensitief basaal onderzoek: zoeken naar een ...€¦ · Erasmus MC Rotterdam. Corrie Hermans Prijs 2015 Jeanine Roeters van Lennep. Jeanine zoals we haar kennen: • Enthousiast](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052800/5f10abe67e708231d44a40ab/html5/thumbnails/2.jpg)
Corrie Hermans Prijs 2015
Jeanine Roeters van Lennep
![Page 3: Gendersensitief basaal onderzoek: zoeken naar een ...€¦ · Erasmus MC Rotterdam. Corrie Hermans Prijs 2015 Jeanine Roeters van Lennep. Jeanine zoals we haar kennen: • Enthousiast](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052800/5f10abe67e708231d44a40ab/html5/thumbnails/3.jpg)
Jeanine zoals we haar kennen:
• Enthousiast
• Beschaafd
• Stimuleert cardiovasculair gezonde levensstijl
![Page 4: Gendersensitief basaal onderzoek: zoeken naar een ...€¦ · Erasmus MC Rotterdam. Corrie Hermans Prijs 2015 Jeanine Roeters van Lennep. Jeanine zoals we haar kennen: • Enthousiast](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052800/5f10abe67e708231d44a40ab/html5/thumbnails/4.jpg)
De ware Jeanine:
• Cardiovasculair gezonde levensstijl?!
![Page 5: Gendersensitief basaal onderzoek: zoeken naar een ...€¦ · Erasmus MC Rotterdam. Corrie Hermans Prijs 2015 Jeanine Roeters van Lennep. Jeanine zoals we haar kennen: • Enthousiast](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052800/5f10abe67e708231d44a40ab/html5/thumbnails/5.jpg)
![Page 6: Gendersensitief basaal onderzoek: zoeken naar een ...€¦ · Erasmus MC Rotterdam. Corrie Hermans Prijs 2015 Jeanine Roeters van Lennep. Jeanine zoals we haar kennen: • Enthousiast](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052800/5f10abe67e708231d44a40ab/html5/thumbnails/6.jpg)
Gendersensitief basaal onderzoek: zoeken naar een oplossing voor
migraine
![Page 7: Gendersensitief basaal onderzoek: zoeken naar een ...€¦ · Erasmus MC Rotterdam. Corrie Hermans Prijs 2015 Jeanine Roeters van Lennep. Jeanine zoals we haar kennen: • Enthousiast](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052800/5f10abe67e708231d44a40ab/html5/thumbnails/7.jpg)
WHO: migraine gerankschikt ondermeest invaliderende ziekten (in vrouwen 3e!!)
Economische impact in de EU:ca. € 30 miljard / jaar
Ca. 15% van de bevolking
![Page 8: Gendersensitief basaal onderzoek: zoeken naar een ...€¦ · Erasmus MC Rotterdam. Corrie Hermans Prijs 2015 Jeanine Roeters van Lennep. Jeanine zoals we haar kennen: • Enthousiast](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052800/5f10abe67e708231d44a40ab/html5/thumbnails/8.jpg)
Migraine
GenenHormonenStress
Goadsby et al., NEJM 2002
![Page 9: Gendersensitief basaal onderzoek: zoeken naar een ...€¦ · Erasmus MC Rotterdam. Corrie Hermans Prijs 2015 Jeanine Roeters van Lennep. Jeanine zoals we haar kennen: • Enthousiast](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052800/5f10abe67e708231d44a40ab/html5/thumbnails/9.jpg)
GenenHormonenStress
Migraine
Goadsby et al., NEJM 2002
Harde hersenvlies
Hersenen
5e hersenzenuw (nervus trigeminus)
![Page 10: Gendersensitief basaal onderzoek: zoeken naar een ...€¦ · Erasmus MC Rotterdam. Corrie Hermans Prijs 2015 Jeanine Roeters van Lennep. Jeanine zoals we haar kennen: • Enthousiast](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052800/5f10abe67e708231d44a40ab/html5/thumbnails/10.jpg)
GenenHormonenStress
Harde hersenvlies
Hersenen
Vaatverwijding
CGRP
Migraine
Goadsby et al., NEJM 2002
5e hersenzenuw (nervus trigeminus)
![Page 11: Gendersensitief basaal onderzoek: zoeken naar een ...€¦ · Erasmus MC Rotterdam. Corrie Hermans Prijs 2015 Jeanine Roeters van Lennep. Jeanine zoals we haar kennen: • Enthousiast](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052800/5f10abe67e708231d44a40ab/html5/thumbnails/11.jpg)
Huidige behandeling
Pijnstillers
Triptanen (5-HT1 receptor agonisten)
![Page 12: Gendersensitief basaal onderzoek: zoeken naar een ...€¦ · Erasmus MC Rotterdam. Corrie Hermans Prijs 2015 Jeanine Roeters van Lennep. Jeanine zoals we haar kennen: • Enthousiast](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052800/5f10abe67e708231d44a40ab/html5/thumbnails/12.jpg)
Pijnstillers
Triptanen (5-HT1 receptor agonisten)
Huidige behandeling
![Page 13: Gendersensitief basaal onderzoek: zoeken naar een ...€¦ · Erasmus MC Rotterdam. Corrie Hermans Prijs 2015 Jeanine Roeters van Lennep. Jeanine zoals we haar kennen: • Enthousiast](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052800/5f10abe67e708231d44a40ab/html5/thumbnails/13.jpg)
Toekomstige antimigraine middelen
Effectiviteit ≥ triptanen
Geen vaatvernauwing
CGRP receptor antagonisten en/of antilichamen
![Page 14: Gendersensitief basaal onderzoek: zoeken naar een ...€¦ · Erasmus MC Rotterdam. Corrie Hermans Prijs 2015 Jeanine Roeters van Lennep. Jeanine zoals we haar kennen: • Enthousiast](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052800/5f10abe67e708231d44a40ab/html5/thumbnails/14.jpg)
CGRP
Calcitonin Gene-Related Peptide
Boodschapper molecuul in zenuwcellen
Werkt vaatverwijdend
![Page 15: Gendersensitief basaal onderzoek: zoeken naar een ...€¦ · Erasmus MC Rotterdam. Corrie Hermans Prijs 2015 Jeanine Roeters van Lennep. Jeanine zoals we haar kennen: • Enthousiast](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052800/5f10abe67e708231d44a40ab/html5/thumbnails/15.jpg)
CGRP en migraine
laag
hoog
buiten een
aanval
Tijdens migraine aanval
na sumatriptan
CG
RP
in b
loed
![Page 16: Gendersensitief basaal onderzoek: zoeken naar een ...€¦ · Erasmus MC Rotterdam. Corrie Hermans Prijs 2015 Jeanine Roeters van Lennep. Jeanine zoals we haar kennen: • Enthousiast](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052800/5f10abe67e708231d44a40ab/html5/thumbnails/16.jpg)
CGRP en migraine
Injectie van CGRP kan in migraine patiënten leiden tot migraine-achtigehoofdpijn
Ho
ofd
pijn
Tijd
1e uur
Ca. 6 uur later
Migraine patiëntenGezonde vrijwilligers
![Page 17: Gendersensitief basaal onderzoek: zoeken naar een ...€¦ · Erasmus MC Rotterdam. Corrie Hermans Prijs 2015 Jeanine Roeters van Lennep. Jeanine zoals we haar kennen: • Enthousiast](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052800/5f10abe67e708231d44a40ab/html5/thumbnails/17.jpg)
![Page 18: Gendersensitief basaal onderzoek: zoeken naar een ...€¦ · Erasmus MC Rotterdam. Corrie Hermans Prijs 2015 Jeanine Roeters van Lennep. Jeanine zoals we haar kennen: • Enthousiast](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052800/5f10abe67e708231d44a40ab/html5/thumbnails/18.jpg)
Leeftijd in jaren
25
20
15
10
5
0
20 30 40 50 60 80 10070
Vrouwen
Mannen
Migraine bij mannen en vrouwen
![Page 19: Gendersensitief basaal onderzoek: zoeken naar een ...€¦ · Erasmus MC Rotterdam. Corrie Hermans Prijs 2015 Jeanine Roeters van Lennep. Jeanine zoals we haar kennen: • Enthousiast](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052800/5f10abe67e708231d44a40ab/html5/thumbnails/19.jpg)
0
10
20
30
40
50
0
10
20
30
40
Day of cycle-15 -10 -5 1 5 10 15
% D
ays
with
rep
orte
d m
igra
ine
Mean horm
one metabolite concn ng/m
L E1 G
and µg/mLP
dG
___ E1G PdG
MacGregor et al., 2006
Migraine prevalentie en vrouwelijkehormonen
![Page 20: Gendersensitief basaal onderzoek: zoeken naar een ...€¦ · Erasmus MC Rotterdam. Corrie Hermans Prijs 2015 Jeanine Roeters van Lennep. Jeanine zoals we haar kennen: • Enthousiast](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052800/5f10abe67e708231d44a40ab/html5/thumbnails/20.jpg)
Migraine bij vrouwen
Palm-Meinders, ….Ferrari, Kruit 2012
![Page 21: Gendersensitief basaal onderzoek: zoeken naar een ...€¦ · Erasmus MC Rotterdam. Corrie Hermans Prijs 2015 Jeanine Roeters van Lennep. Jeanine zoals we haar kennen: • Enthousiast](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052800/5f10abe67e708231d44a40ab/html5/thumbnails/21.jpg)
Women’s Health Study
27.860 vrouwen >45 jaar
Myocard infarct, CVA, dood door CV oorzaak
Overall CVD incidentie [IR] 2.4 per 1000 vrouwen per jaar
Systolische bloeddruk >180mg Hg: IR=9.8 (6.9-13.9)
Migraine met aura: IR=7.9; 6.2-10.0
Diabetes: IR=7.1; 5.6-8.9
Familiegeschiedenis vroeg MI: IR=5.4; 4.5-6.5
Roken: IR=5.4; 4.6-6.4
BMI >35 kg/m2: IR=5.3; 4.0-7.2
American Academy of Neurology, March 2013, San Diego, T. Kurth
Migraine bij vrouwen
![Page 22: Gendersensitief basaal onderzoek: zoeken naar een ...€¦ · Erasmus MC Rotterdam. Corrie Hermans Prijs 2015 Jeanine Roeters van Lennep. Jeanine zoals we haar kennen: • Enthousiast](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052800/5f10abe67e708231d44a40ab/html5/thumbnails/22.jpg)
Basaal onderzoek naar migraine
Welke factoren zijn belangrijk?
Hoe dit te onderzoeken?
![Page 23: Gendersensitief basaal onderzoek: zoeken naar een ...€¦ · Erasmus MC Rotterdam. Corrie Hermans Prijs 2015 Jeanine Roeters van Lennep. Jeanine zoals we haar kennen: • Enthousiast](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052800/5f10abe67e708231d44a40ab/html5/thumbnails/23.jpg)
Yang et al., 2006
Genexpressie in cellen
![Page 24: Gendersensitief basaal onderzoek: zoeken naar een ...€¦ · Erasmus MC Rotterdam. Corrie Hermans Prijs 2015 Jeanine Roeters van Lennep. Jeanine zoals we haar kennen: • Enthousiast](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052800/5f10abe67e708231d44a40ab/html5/thumbnails/24.jpg)
Geslacht van de dierverzorger
![Page 25: Gendersensitief basaal onderzoek: zoeken naar een ...€¦ · Erasmus MC Rotterdam. Corrie Hermans Prijs 2015 Jeanine Roeters van Lennep. Jeanine zoals we haar kennen: • Enthousiast](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052800/5f10abe67e708231d44a40ab/html5/thumbnails/25.jpg)
Erg ingewikkeld…
![Page 26: Gendersensitief basaal onderzoek: zoeken naar een ...€¦ · Erasmus MC Rotterdam. Corrie Hermans Prijs 2015 Jeanine Roeters van Lennep. Jeanine zoals we haar kennen: • Enthousiast](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052800/5f10abe67e708231d44a40ab/html5/thumbnails/26.jpg)
Dura mater
CGRP
Goadsby et al., NEJM 2002
Centrale effecten
Migraine
Afgifte CGRP
Vasodilatatie en vasoconstrictie
en vrouwelijke hormonen
![Page 27: Gendersensitief basaal onderzoek: zoeken naar een ...€¦ · Erasmus MC Rotterdam. Corrie Hermans Prijs 2015 Jeanine Roeters van Lennep. Jeanine zoals we haar kennen: • Enthousiast](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052800/5f10abe67e708231d44a40ab/html5/thumbnails/27.jpg)
Experimentele aanpak
Relatie tussen vrouwelijke geslachtshormonen en
CGRP?
![Page 28: Gendersensitief basaal onderzoek: zoeken naar een ...€¦ · Erasmus MC Rotterdam. Corrie Hermans Prijs 2015 Jeanine Roeters van Lennep. Jeanine zoals we haar kennen: • Enthousiast](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052800/5f10abe67e708231d44a40ab/html5/thumbnails/28.jpg)
Experimentele Opzet
Vrouwelijke ratten
Ovaria verwijderdPlacebo behandelingOestradiol pellets Progesteron pelletsOestradiol + progesteron
Nep operatiePlacebo behandeling
Mannelijke onderzoeker
![Page 29: Gendersensitief basaal onderzoek: zoeken naar een ...€¦ · Erasmus MC Rotterdam. Corrie Hermans Prijs 2015 Jeanine Roeters van Lennep. Jeanine zoals we haar kennen: • Enthousiast](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052800/5f10abe67e708231d44a40ab/html5/thumbnails/29.jpg)
Experimentale Opzet
Tijd (dagen)
-4 7 21
Equilibratie Hormoon toediening / placebo
Operatie
0
![Page 30: Gendersensitief basaal onderzoek: zoeken naar een ...€¦ · Erasmus MC Rotterdam. Corrie Hermans Prijs 2015 Jeanine Roeters van Lennep. Jeanine zoals we haar kennen: • Enthousiast](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052800/5f10abe67e708231d44a40ab/html5/thumbnails/30.jpg)
Camera
Cannules
Video-dimensionanalyser
Boor
![Page 31: Gendersensitief basaal onderzoek: zoeken naar een ...€¦ · Erasmus MC Rotterdam. Corrie Hermans Prijs 2015 Jeanine Roeters van Lennep. Jeanine zoals we haar kennen: • Enthousiast](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052800/5f10abe67e708231d44a40ab/html5/thumbnails/31.jpg)
Resultaten
100 300 1000 3000
0
25
50
75
100
125
150
Oestradiol
Progesteron
Placebo
Combinatie
Nep operatie
r-aCGRP (ng/kg)
% T
oen
ame
in D
iam
eter
Gupta et al., Headache, 2007
Capsaicine
![Page 32: Gendersensitief basaal onderzoek: zoeken naar een ...€¦ · Erasmus MC Rotterdam. Corrie Hermans Prijs 2015 Jeanine Roeters van Lennep. Jeanine zoals we haar kennen: • Enthousiast](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052800/5f10abe67e708231d44a40ab/html5/thumbnails/32.jpg)
Resultaten
25 50 75 100 125
0
25
50
75
100
125
150
175
Oestradiol
Progesteron
Placebo
CombinatieNep operatie
#
##
Stimulus intensiteit (µA)
% T
oen
ame
in D
iam
eter
Gupta et al., Headache, 2007
Electrische stimulatie
![Page 33: Gendersensitief basaal onderzoek: zoeken naar een ...€¦ · Erasmus MC Rotterdam. Corrie Hermans Prijs 2015 Jeanine Roeters van Lennep. Jeanine zoals we haar kennen: • Enthousiast](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052800/5f10abe67e708231d44a40ab/html5/thumbnails/33.jpg)
Van de rat naar de mens
![Page 34: Gendersensitief basaal onderzoek: zoeken naar een ...€¦ · Erasmus MC Rotterdam. Corrie Hermans Prijs 2015 Jeanine Roeters van Lennep. Jeanine zoals we haar kennen: • Enthousiast](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052800/5f10abe67e708231d44a40ab/html5/thumbnails/34.jpg)
Trigeminale CGRP afgifte: invloed van migraine en
oestrogeen
Een klinische studie
![Page 35: Gendersensitief basaal onderzoek: zoeken naar een ...€¦ · Erasmus MC Rotterdam. Corrie Hermans Prijs 2015 Jeanine Roeters van Lennep. Jeanine zoals we haar kennen: • Enthousiast](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052800/5f10abe67e708231d44a40ab/html5/thumbnails/35.jpg)
14 oktober verdediging proefschrift
Prof. Dr. P.R. Saxenaprijs 2015 Nederlandse Hoofdpijn Vereniging
![Page 36: Gendersensitief basaal onderzoek: zoeken naar een ...€¦ · Erasmus MC Rotterdam. Corrie Hermans Prijs 2015 Jeanine Roeters van Lennep. Jeanine zoals we haar kennen: • Enthousiast](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052800/5f10abe67e708231d44a40ab/html5/thumbnails/36.jpg)
![Page 37: Gendersensitief basaal onderzoek: zoeken naar een ...€¦ · Erasmus MC Rotterdam. Corrie Hermans Prijs 2015 Jeanine Roeters van Lennep. Jeanine zoals we haar kennen: • Enthousiast](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052800/5f10abe67e708231d44a40ab/html5/thumbnails/37.jpg)
Capsaicine
Electrische stimulatie
Onderzoeksmodel
![Page 38: Gendersensitief basaal onderzoek: zoeken naar een ...€¦ · Erasmus MC Rotterdam. Corrie Hermans Prijs 2015 Jeanine Roeters van Lennep. Jeanine zoals we haar kennen: • Enthousiast](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052800/5f10abe67e708231d44a40ab/html5/thumbnails/38.jpg)
Laser Doppler perfusie imaging: visualisatie van huid doorbloeding
Laser Doppler perfusie imaging
![Page 39: Gendersensitief basaal onderzoek: zoeken naar een ...€¦ · Erasmus MC Rotterdam. Corrie Hermans Prijs 2015 Jeanine Roeters van Lennep. Jeanine zoals we haar kennen: • Enthousiast](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052800/5f10abe67e708231d44a40ab/html5/thumbnails/39.jpg)
Studie groepen:
1) Vrouwen met menstruatie gerelateerde migraine en een regelmatige cyclus (21-45 jaar, n=20)
2) Vrouwen zonder migraine en een regelmatige cyclus (19-45 jaar, n=21)
3) Postmenopauzale vrouwen zonder migraine (50-68 jaar, n=22)
Experimenten:
Postmenopauzale vrouwen: 2 bezoeken met 7-10 dagen tussenpose
Premenopauzale vrouwen:
Studie opzet (1)
![Page 40: Gendersensitief basaal onderzoek: zoeken naar een ...€¦ · Erasmus MC Rotterdam. Corrie Hermans Prijs 2015 Jeanine Roeters van Lennep. Jeanine zoals we haar kennen: • Enthousiast](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052800/5f10abe67e708231d44a40ab/html5/thumbnails/40.jpg)
Capsaicine test:Applicatie van capsaicine oplossing
Electrische stimulatie:Iontoforese van fysiologische zoutoplossing
Bloedmonsters: Oestradiol en progesteron waarden
Studie opzet (2)
![Page 41: Gendersensitief basaal onderzoek: zoeken naar een ...€¦ · Erasmus MC Rotterdam. Corrie Hermans Prijs 2015 Jeanine Roeters van Lennep. Jeanine zoals we haar kennen: • Enthousiast](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052800/5f10abe67e708231d44a40ab/html5/thumbnails/41.jpg)
Analyse: hormoonspiegels
![Page 42: Gendersensitief basaal onderzoek: zoeken naar een ...€¦ · Erasmus MC Rotterdam. Corrie Hermans Prijs 2015 Jeanine Roeters van Lennep. Jeanine zoals we haar kennen: • Enthousiast](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052800/5f10abe67e708231d44a40ab/html5/thumbnails/42.jpg)
Analyse: electrische stimulatie
![Page 43: Gendersensitief basaal onderzoek: zoeken naar een ...€¦ · Erasmus MC Rotterdam. Corrie Hermans Prijs 2015 Jeanine Roeters van Lennep. Jeanine zoals we haar kennen: • Enthousiast](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052800/5f10abe67e708231d44a40ab/html5/thumbnails/43.jpg)
# †
Analyse: capsaicine applicatie
![Page 44: Gendersensitief basaal onderzoek: zoeken naar een ...€¦ · Erasmus MC Rotterdam. Corrie Hermans Prijs 2015 Jeanine Roeters van Lennep. Jeanine zoals we haar kennen: • Enthousiast](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052800/5f10abe67e708231d44a40ab/html5/thumbnails/44.jpg)
![Page 45: Gendersensitief basaal onderzoek: zoeken naar een ...€¦ · Erasmus MC Rotterdam. Corrie Hermans Prijs 2015 Jeanine Roeters van Lennep. Jeanine zoals we haar kennen: • Enthousiast](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052800/5f10abe67e708231d44a40ab/html5/thumbnails/45.jpg)
Migraine is een belangrijke CV risicofactor in vrouwen
Onderzoek moet focussen op de vrouwelijkegeslachtshormonen in relatie tot migraine pathofysiologie en CV risico in vrouwen
Take home message
Migraine is een groot gezondheidsprobleem in vrouwen
![Page 46: Gendersensitief basaal onderzoek: zoeken naar een ...€¦ · Erasmus MC Rotterdam. Corrie Hermans Prijs 2015 Jeanine Roeters van Lennep. Jeanine zoals we haar kennen: • Enthousiast](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022052800/5f10abe67e708231d44a40ab/html5/thumbnails/46.jpg)
Migraine, vrouwen en hormonen
Gecompliceerd met fascinerend