gebelİk - gantep.edu.trgorucu/documents/ebe-134-4.pdf · anensefali ensefalosel spina bifida ....

GEBELİK

1

Annenin uterusu içerisinde zigot ile başlayıp embriyo ile devam eden

ve fetüs ile sonuçlanan 40 haftalık bir dönemdir.

www.dorikus.com Aylara göre gebelik 2

PLASENTA

Anne ile bebek arasında besin, oksijen ve çeşitli maddelerin alış-

verişini sağlayan yapıdır. Plasenta bu elemanlara karşı yarı

geçirgendir. Fakat bakteri ve virus geçişine direnç gösterir.

www.saglikuzerine.net 3

GEBELİKTE BESLENMENİN ÖNEMİ

Beslenme metabolizmanın sürdürülmesi,

büyüme ve gelişme için önemlidir.

Gereken besin öğelerinin ve elemanlarının

alınamaması durumunda organizmada

normal büyüme ve gelişme gözlenemez.

Ölümle sonuçlanabilir.

Bebek, annenin kaynaklarını kullanır.

Gebelikte beslenme anne ve bebek sağlığı

için önemlidir. 4


Beslenme metabolizmanın sürdürülmesi, büyüme ve gelişme için

önemlidir. Gereken besin öğelerinin ve elemanlarının alınamaması

durumunda organizmada normal büyüme ve gelişme gözlenemez. Ölümle

sonuçlanabilir.

Bebek, annenin kaynaklarını kullanır. Gebelikte beslenme anne ve bebek

sağlığı için önemlidir.

Gebelik döneminde enerji ve besin ihtiyacı artar. Bu ihtiyaç zamanında

ve yeteri kadar sağlanmadığında annenin kaynakları kullanılır. Annede

problem görülebilir ve enfeksiyonlara direnç azalır 5


Gebelik döneminde anne yetersiz ve dengesiz beslenirse;

- Kansızlık

- Tansiyon düzensizliği

- Ödem

- Yorgunluk

- Diş kayıpları

- Kemik problemleri

- Bebeklerde ölü doğum

- Erken doğum

- Düşük doğum ağırlığı

- Fiziksel ve zihinsel gelişi geriliği

görülebilir 6


Gebe bireyin günlük beslenmesinde;

- Süt ve süt ürünleri; Bebeğin göz ve diş gelişimi

- Et, süt, süt ürünleri, kuru baklagiller ve yumurta; Bebeğin

kas, kan ve beyin gelişimi

- Meyve ve sebze; Vitamin ihtiyacı

7

GEBELİKTE FİZYOLOJİK DEĞİŞİKLİKLER

Gebelik fizyolojik bir olaydır. İlk haftadan itibaren hedef, doğuma

hazırlıktır.

Kan Hacmi ve Bileşimi

Gebelik başlangıcıyla birlikte kan hacmi artar. Gebeliğin son 3 ayında

plazma hacmi artışı başlar. Kan plazması 2600 ml’dir. Gebeliğin

başladığı andan itibaren 34. haftaya kadar %50’den fazla kan hacmi artışı

olur. Eğer plazma hacmi artımı az olursa düşük veya bebeğin düşük

doğum ağırlığına sahip olması ile sonuçlanır. Alyuvar yapımı dereceli

olarak artar. Demir ilaçları ile alyuvar üretimi artırılmaya çalışılır.

8


Kalp-Damar Sistemi Değişiklikleri

Kan hacmi artışına bağlı olarak kalp atımı dakikada %15-20 fazla

olur. Gebeliğin ilk yarısında büyük ve küçük tansiyonda 5-10

mmHg’lik düşüş olur. Nedeni gebelikte progesteron hormonunun

damar direncini azaltıcı etkisidir.

9


Kalp-Damar Sistemi Değişiklikleri

Büyüyen gebelik vücudun ana toplardamarına baskı oluşturur.

Özellikle sırt üstü yatıldığında bu damar omurganın tam önünden

geçtiğinden baskı oluşabilir. Baskı nedeniyle tansiyonda düşme

gözlenebilir. Gebeler bu baskıyı azaltmak için özellikle son

aylarda sol yana yatmalıdırlar. Gebelikte tansiyon yükselmesi

istenmeyen bir durumdur. Tansiyon yükselmesi bebeğe giden kan

akımını azaltarak beslenme bozukluğuna neden olabilir. Buna

intrauterin gelişme geriliği denir.

10


Böbrek Fonksiyonlarında Değişiklik

Gebelikte annenin böbrekleri fetüsün oluşturduğu atık ürünlerin

atımı ve kendi metabolizmasındaki değişiklikler nedeniyle etkilenir.

(Annenin besin öğesi alımı, kan hacmi artışı ve gebelik hormonları)

Gebenin idrar akımında azalma vardır. Bu nedenle idrar yolu

enfeksiyonu riski artar. Gebelik süresince rahim büyümesi

mesaneye baskı yapar, mesane kapasitesi azalır ve sık idrar

çıkmaya neden olur.

11


Solunum Sistemi Değişiklikleri

Anne ve fetüs için gebelik süresince solunum sisteminde bir uyum

yaşanır. Gebelikte genişleyen uterus diyafram seviyesinde 4 cm

yükselmeye neden olur. Büyüyen uterusun yol açtığı değişiklikler

akciğer hacimlerinde farklılaşmaya neden olur. Annenin metabolik

hızı ve oksijen gereksinimi artar solunumu yükselir.

12


Sindirim Fonksiyonlarındaki Değişiklikler

Gebe kadınlarda iştah artmasının yanında bulantı ve kusma da

görülebilir. Besinlerin bağırsaklara geçiş hızı yavaşlar, sindirim

sistemi salgıları azalır, tad duyusu değişir ve besin öğelerinin

emilimi artar. Progesteron hormonu artar, sindirim sistemi

kaslarının tonusu ve hareketliliği artar. Sonrasında kalp atım hızı

yükselir, kalın barsaktan su emilimi azalır ve konstipasyon

(kabızlık) gelişir. Gebelikte demir kullanımı da kabızlığı artırabilir.

13



Gebelikte progesteron hormonu artışı safra kesesinin zamanında

boşlatılamamasına neden olur ve gebelik boyunca safra taşı

oluşabilir.

Bulantı ve kusma olabilir. İştahsızlığa ve kokulara karşı duyarlılığa

neden olur. Tuzlu kraker ile önlenebilir.

Gebelikte tükürük salgısının artması bulantıya neden olarak ağızda

kötü bir tat oluşturabilir. Limon ve nane gibi içecekler bu sorunu

azaltabilir. 14



Mide yanmasında; az ve sık yemek yemeli, yemek aralarında sıvı

içilmeli, baharatlı, yağlı ve gazlı (asitli) gıdalardan sakınılmalıdır.

Fizik egzersizden 2 saat, yatmadan 1 saat önce yemek yenmemelidir.

Bulantı, kusma, mide ekşimesi gibi problemleri olan gebelerin

beslenmede öğün sayısını arttırıp yediği miktarı azaltması bebeğin

erken dönemdeki gelişimi için önem taşır. Hamilelikte rastlanılan

hazımsızlık ve şişkinlik genellikle östrojen ve progesteron

hormonlarındaki artışa bağlıdır. Bu hormonlar düz kasları gevşeterek

sindirim işlemini yavaşlatır. 15


Hormonlardaki Değişiklikler

Progesteron ve östrojen başta olmak üzere gebelik süresince

otuzdan fazla hormon salgılanır ve birçoğunun seviyesinde

değişiklikler görülür.

Prolaktin hormonu, gebelik dönemine göre değişen düzeylerde

artış gösterir. Prolaktin hormonu göğüsleri süt salgılanması için

hazırlar ve doğumdan sonra süt salgılamasını sağlar.

16

GEBELİKTE GÖRÜLEN SAĞLIK SORUNLARI

Preeklampsi

Gebelik toksemisi de denir. Gebelik toksemisi yetersiz ve dengesiz

beslenen kadınlarda daha sık görülmektedir. Hipertansiyon,

bacaklarda ödem, idrarla protein kaybı belirtileridir. Gebeliğin 2.

ayında ortaya çıkar. Anne ve bebek için ölümle sonuçlanabilir. Ağır

preeklampside anne ve bebekte kasılmalar, erken doğum, fetal kayıp,

böbrek yetmezliği görülebilir. Beslenme düzenlemesi ile durum

düzeltilebilir. Tuz alımı azaltılır, protein ihtiyaç kadar alınır, vitamin-

mineral alınır, aşırı kilo alımı engellenir. Gebenin beslenmesi hekim,

beslenme uzmanı ve diyetisyen kontrolünde olmalıdır. 17


Anemi

Anemi, kanda hemoglobin ve kırmızı kan hücre miktarının

azalmasıdır. Anemi bulunan gebelerde halsizlik, yorgunluk, baş

dönmesi, sık nefes alma, ciltte solukluk ve enfeksiyonlara karşı

dirençsizlik görülür. Anemi demir yetersizliğinde oluşur. Bebek

demir ihtiyacını anneden karşıladığı için demir eksikliği çok

belirgin olduğunda bebeğin gelişiminde ve büyümesinde

problemler oluşabilmektedir. Çoğul gebeliklerde demir ihtiyacı

daha da artmaktadır.

18


Anemi

Demir vücutta kan yapımını sağlar. Ancak demir, besinlerde yaygın

olarak bulunmasına rağmen yeterince emilemediğinden yetersizliğini

karşılamak zordur. Hayvansal besin kullanımını ve C vitamini

kaynağı olan sebze ve meyve tüketiminin artırılmasıyla demir

emilimi yükseltilebilir. Ayrıca hekim kontrolünde, diyete ek olarak

demir ekleri önerilebilir.

19


Pika (Aş Erme)

Gebeliğin özellikle ilk üç ayında “aş erme” denilen bazı yiyeceklere

karşı aşırı istek, bazılarına karşı isteksizlik gelişebilir. Bazen bu

durum besin olmayan maddeleri yeme isteği şeklinde görülebilir.

Genelde yetersiz beslenen annelerde çok rastlanır. Kadın toprak, kil,

kireç yemeye eğilim gösterir. Bu durumda kansızlık (anemi)

gelişebilir. Diğer besin öğelerinin emilimi engellenir, parazitler

görülebilir. Aşeren gebenin, sağlığa zararlı olmayan maddeleri

yemesinde bir sakınca yoktur. Uzun süren aşermeler genellikle

psikolojik kaynaklıdır. Aşerme gebeliğin üçüncü ayından itibaren

azalmaktadır. 20


Diş Çürükleri

Ağız sağlığında yaşanan en önemli değişiklik östrojen ve progesteren

hormon düzeylerindeki artıştır. Artan hormon düzeyiyle birlikte

dişler üzerindeki plak birikimi artmaktadır. Plakların tedavi

edilmemesi halinde diş eti iltihabına (hamilelik gingivitesi) neden

olmaktadır. Diş etleri, kırmızı, hacim olarak artmış, hassas ve

kanamalı olur. Önceden gingivit ( diş eti yangısı) rahatsızlığı olan bir

kadının hamilelik sırasında bu hastalığının şiddeti artabilir.

21


Diş Çürükleri

Diş araları her gün diş ipiyle temizlenmelidir.

Hamilelik döneminde vücut dengesinin bozulması dişlerin çabuk

çürümesine uygun ortam yaratır.

Dengeli beslenilmelidir.

Kalsiyum, fosfor ve D vitaminlerinin yeterli miktarlarda tüketilmesi

sağlanmalıdır.

C ve B12 vitaminleri alınmalıdır

Hamilelik planlanıyorsa veya hamile olunduğundan şüpheleniliyorsa diş

hekimine gidilerek ilk üç aylık dönemde diş temizliği yaptırılmalıdır

22


Gebelik Diyabeti

Gebelikte plasentanın diyabete neden olan hormonlar üretmesi ve

annenin ailesinde şeker hastalığının olması (genetik yatkınlık)

nedeniyle diyabet görülebilir. Gebelik süresince görülen diyabet kan

basıncını da yükselten bir risktir. Bebekte ise 4500 gramın üstünde

doğum ağırlığına ve solunum problemlerine yol açabilir. Gebelik

sonlandığında diyabet de iyileşebilir.

23


Kabızlık

Gebelik süresince salgılanan hormonlar nedeniyle bağırsak

hareketleri yavaşlar, kilo artışı sonucunda kadının hareket etme

kabiliyeti azalır. Ayrıca sebze ve meyve, kuru baklagiller gibi posa

içeriği yüksek besinlerin alınmaması, demir ilaçlarının kullanılması

ve suyun az tüketilmesi sonucunda kabızlık görülür. Sorunu

hafifletmek için günde en az sekiz bardak su içilmeli, kuru erik,

kayısı gibi besinler tüketilmeli, yüzme, yürüyüş vb. egzersizler

yapılmalıdır.

24

GEBELİKTE ENERJİ ve BESİN ÖĞESİ GEREKSİNİMİ

Protein

Gebe kadının protein ihtiyacı fetüsün büyümesi ve yeni dokuların sentezi

için artmaktadır. Normal ağırlıktaki fetüsün vücudunda ve annenin

dokularında ortalama 925 g kadar protein depo edilir. Gebenin ihtiyaçlarını

karşılaması için günlük protein ihtiyacına

18.6 – 24.0 g ek yapılmalıdır.

GÜNLÜK PROTEİN

ALIMI

25


Folik Asit

Suda çözünen B grubu vitaminlerdendir. Folik asit, hücre yapı

taşlarının ve dokularının oluşumunda etkilidir. Özellikle hücre

bölünmesinde ve hücrenin genetik yapısının oluşmasında önemli rol

oynar. Bu nedenle gebeliğin erken evrelerinde, bebeğin merkezî sinir

sisteminin gelişimi için mutlaka gerekli olan bir maddedir. Embriyo,

gebeliğin 2. ve 12. haftaları arasında yeterli folik asit alamazsa beyin

ve omurilik ile ilgili anormallikler (nöral tüp defektleri) başta olmak

üzere doğumsal gelişim bozukluklarının görülme riski artar.

26


Folik Asit

Nöral tüp adı verilen yapı, beyin dokusundan başlayıp, boylu

boyunca omuriliği de içine alacak şekilde aşağı doğru uzanan

bir yapıdır. Yapı, döllenmeden sonraki ikinci, üçüncü hafta

arasında gelişimini tamamlar. Gelişimin herhangi bir nedenle

aksaması, tüpün herhangi bir bölgesinin açık kalmasına neden

olur. Bu duruma nöral tüp defekti adı verilir.

27


Folik Asit

Açıklığın omurga kanalı boyunca bir

yerde olması durumuna spina bifida,

kafatasında olması durumunda ise

ensefalosel veya anensefali söz konusu

olur.

28

Anensefali

Ensefalosel Spina

Bifida


Folik Asit

Folik asit annenin alyuvarlarının desteklenmesi için alınması gereken

elzem bir maddedir. Gebelikte görülen kansızlığın başlıca sebebi

folik asit yetersizliğidir. Folik asidi vücutta aktive eden B12’ dir. Bu

nedenle folik asitle birlikte B12’nin alınması gereklidir. Folik asit

kaynakları; yeşil yapraklı sebzeler, esmer ekmek, tahıl, karaciğer,

meyve ve meyve suyudur.

29


B12 vitamini

Hücre bölünmesinin sürekliliği için önemlidir.

31


Biotin

Biotin suda çözünen vitaminlerden birisidir. B grubu vitaminleri

içinde yer alır. Tüm organizmalarda biotin ancak sadece bazı

bakteriler, mantarlar ve yosunlar tarafından sentezlenir.

34


Fonksiyonu

Yağ asidi sentezinde, karbonhidratlar dışındaki maddelerden

şeker üretiminde, aminoasitlerin kolesterolün ve yağların

metabolizmasında rol alır. Hamilelikte günde 30 mikrogram

biotin alınması önerilmektedir. Biotin eksikliğinin gelişmekte

olan bebekte bir anomaliye neden olduğu görülmemektedir.

Maya, buğday, tam buğdaydan yapılmış ekmek, pişmiş

yumurta, kaşar peyniri, karaciğer, tavuk, somon ve avokado da

niasin bulunur.

35


E Vitamini

Gebelik süresince E vitaminine olan ihtiyaç

artmaktadır. Yetersizliğinde hemolitik anemi, kas ve

sinir sisteminde bozukluk, kaslarda yorgunluk,

üremede güçlük görülür. Gebelikte ve emziklilik

döneminde günlük beslenme menüsünde E vitamini

yönünde zengin olan marul, dereotu, pirinç, tahıl

tohumları, yumurta sarısı ve karaciğer

bulundurulmalıdır. 39

gebelİk - gantep.edu.trgorucu/documents/ebe-134-4.pdf · anensefali ensefalosel spina bifida ....

Documents