frank strolenberg 'herbestemmen in een tijd van overvloed (en leegstand)
DESCRIPTION
Inleidende presentatie tijdens 'fringe meeting' (deelsessie) nr. 6 tijdens het Nationaal Monumentencongres. Frank Strolenberg is progammamanager bij het Nationaal Programma HerbestemmingTRANSCRIPT
Herbestemmen in een tijd van overvloed (aan leegstand)
Herbestemmen in een tijd van overvloed (aan leegstand)
Frank Strolenberg: herbestemmen vóór 2008 & de nieuwe realiteit
Ronald Tol: de rol van de gebiedsontwikkelaar
Corrie Boer: noordelijke strategie herbestemmen
Vragen voor de toekomst
Herbestemmen als toonbeeld van innovatie
Kraanspoor Amsterdam (2007)
Herbestemming als redder van een gebouw
Van Nellefabriek Rotterdam 2000 De Dominanenkerk Maastricht 2006
Herbestemming als icoon voor een gebied (placemaking)
Glaspaleis Heerlen 2004 Hotel New York Rotterdam 1993
Herbestemming als katalysator van stedelijke ontwikkeling
Stokstraat Maastricht 1973 Binnendieze ‘s Hertogenbosch 1998
Herbestemming als gebiedsontwikkeling
Nieuwe Hollandse Waterlinie 2008 Roombeek Enschede 2007
De realiteit van 2012 op veel plekken is leegstand of stilstand
Veranderde omstandigheden bepalen herbestemming
Veranderde omstandigheden bepalen herbestemming
Groeiend aanbod
• 7,6 miljoen m2 kantorenleegstand• 25% bedrijven op bedrijventerreinen
staan leeg (67.500/270.000)• 14.000 winkels staan leeg• 40.000 woningen boven winkels• 10.000 stuks oftewel 2 mln m2
monumentale gebouwen
& de aantallen groeien:• elke dag 1 boerderij leeg• elke week 2 kerken leeg• elke maand 1 klooster leeg
plus postkantoren, defensieterreinen, ‘oude’ industrie, scholen, zorginstellingen, musea …
Veranderde omstandigheden bepalen herbestemming
Groeiend aanbod
• 7,6 miljoen m2 kantorenleegstand• 25% bedrijven op bedrijventerreinen
staan leeg (67.500/270.000)• 14.000 winkels staan leeg• 40.000 woningen boven winkels• 10.000 stuks oftewel 2 mln m2
monumentale gebouwen
& de aantallen groeien:• elke dag 1 boerderij leeg• elke week 2 kerken leeg• elke maand 1 klooster leeg
plus postkantoren, defensieterreinen, ‘oude’ industrie, scholen, zorginstellingen, musea …
& de Rijksoverheid stoot zelf de komende tijd vastgoed af ter grootte van de Provincie Utrecht.
Frits van Dongen, Rijksbouwmeester, april 2012
Veranderde omstandigheden bepalen herbestemming
Groeiend aanbod
• 7,6 miljoen m2 kantorenleegstand• 25% bedrijven op bedrijventerreinen
staan leeg (67.500/270.000)• 14.000 winkels staan leeg• 40.000 woningen boven winkels• 10.000 stuks oftewel 2 mln m2
monumentale gebouwen
& de aantallen groeien:• elke dag 1 boerderij leeg• elke week 2 kerken leeg• elke maand 1 klooster leeg
plus postkantoren, defensieterreinen, ‘oude’ industrie, scholen, zorginstellingen, musea …
& de Rijksoverheid stoot zelf de komende tijd vastgoed af ter grootte van de Provincie Utrecht.
Frits van Dongen, Rijksbouwmeester, april 2012
Stagnerende vraag
• Kantoorfuncties verkopen slecht• Woningmarkt zit op slot (nieuwbouw op niveau van 1953)
• Sommige soorten van retail doen het minder
Veranderde omstandigheden bepalen herbestemming
• afgelopen 50 jaar is de bevolking gegroeid met 8 mln; komende 50 jaar nog maar met circa 1 mln
• steden trekken mensen aan; met name hoog opgeleide vrouwen (130 vrouwen op 100 mannen); de periferie krimpt en houdt laag opgeleide mannen
Let op: demografie is structureel; ook als de economie weer aantrekt
Veranderde omstandigheden bepalen herbestemming
Overheden: bezuinigen, kerntaken, grondbedrijf negatief
Corporaties: regelgeving vanuit Brussel beperken ontwikkelkracht, financiële problemen (oa Vestia), slechte reputatie zorgt voor aan banden leggen rol corporaties als opdrachtgever (nieuwe kabinet)
Ontwikkelaars: nog slechts 1/3 aan capaciteit over, financiering bij banken is extreem moeilijk, risicomijdend en spreidend
Banken: investeringsvolume van 27 miljard (2007) naar 7 miljard (2011) en 2 miljard (1e helft 2012)
Veranderde omstandigheden bepalen herbestemming
Vragen voor de toekomst?
•Hoe zien wij het jaar 2022 voor ons en wat is nodig om de komende 10 jaar te overbruggen?
•Hoe kunnen verschillende professies elkaar daarbij helpen?
•Welke vragen worden gesteld aan de erfgoedsector (bescherming, behoud en beheer)?
Herbestemmen in een tijd van overvloed (aan leegstand)
Frank Strolenberg: herbestemmen vóór 2008 & de nieuwe realiteit
Ronald Tol: de rol van de gebiedsontwikkelaar
Corrie Boer: noordelijke strategie herbestemmen
Vragen voor de toekomst
Nationaal Monumentencongres 2012Herbestemmen in een tijd van overvloed
(aan leegstand)
De rol van de gebiedsontwikkelaar
Ronald J. TolAmersfoort, 8 november 2012
I INTRODUCINGI INTRODUCING
OPBOUW PRESENTATIE
1 | DE ROL VAN DE ONTWIKKELAAR
2 | PRAKTIJKVOORBEELDEN
3 | SUCCESFACTOREN
4 | PERIODE 2012 - 2022
1 | DE ROL VAN DE ONTWIKKELAAR
AM houdt zich bezig met duurzame gebiedsontwikkeling, de ontwikkeling van vastgoed en herontwikkeling. AM participeert langjarig in gebiedsontwikkeling en neemt deel in grondexploitaties
Bij cultuurhistorie focus op 3 pijlers:
• Visie en ambitie• Waardecreatie• Initiatiefnemer
2 | PRAKTIJKVOORBEELDEN
Binnenstedelijk monument
Locatie: De Posterij - Zeist
2 | PRAKTIJKVOORBEELDEN
Binnenstedelijk monument
Locatie: De Posterij - Zeist
Opdracht:• Rijksmonument postkantoor• In oude stadscentrum nabij slot Zeist• Herstel symmetrie aan Het Rond• Opnemen van voorzieningen
Oplossing:• Herstel oude postkantoor• 19 nieuwbouw appartementen• 30 bebouwde parkeerplaatsen• 1.375 m2 voorzieningen
2 | PRAKTIJKVOORBEELDEN
Binnenstedelijke herontwikkeling
Locatie: Enka - Ede
2 | PRAKTIJKVOORBEELDEN
Binnenstedelijke herontwikkeling
Locatie: Enka - Ede
Opdracht:• Viscosefabriek trekt zich terug• 2/3 terrein komt beschikbaar• AM legt plan neer voor gehele terrein• Behoudt van monumenten (deels)
Oplossing:• 42.5 hectare• 1.400 nieuwbouw woningen• 20.000 m2 commercieel vastgoed• Aandacht voor cultuurhistorie
2 | PRAKTIJKVOORBEELDEN
Binnenstedelijk jong monument
Locatie: GAK gebouw - Amsterdam
2 | PRAKTIJKVOORBEELDEN
Binnenstedelijk jong monument
Locatie: GAK gebouw - Amsterdam
Opdracht:• Aangekocht door AM in 2002• Eigendom 50% Stadsgenoot en 50% AM• GAK verlaat het gebouw in 2005• Beoogd jong monument
Oplossing:• 40.000 m² bvo• 320 appartementen (Zuidvleugel)• Plint commerciële ruimte• Oplevering Zuidvleugel november 2012• Erfpacht
3 | SUCCESFACTOREN
• Realistische inbrengwaarde• Kennis en kunde• Marktkennis• Integraliteit• Begrip/Samenwerking
SAMEN INNOVEREN!
4 | PERIODE 2012 - 2022
• Toekomstvisie 2012 - 2022• Nichemarkt• Waardecreatie• Identiteit• Tijdelijkheid
2e KANS VOOR MONUMENTEN!
Herbestemmen in een tijd van overvloed (aan leegstand)
Frank Strolenberg: herbestemmen vóór 2008 & de nieuwe realiteit
Ronald Tol: de rol van de gebiedsontwikkelaar
Corrie Boer: noordelijke strategie herbestemmen
Vragen voor de toekomst
Noordelijke Strategie Herbestemming
Kenniscentrum Herbestemming Noord
Kenniscentrum Herbestemming Noord
Wat gaan we doen/Wat is de uitdaging
Bewustwording en kennisbevordering Meld- en coördinatiepunt ‘Schakelen en makelen’
Kenniscentrum Herbestemming Noord
Wat is de doelgroep ?
Gemeenten Vragers naar en aanbieders van ruimte Financiers Belanghebbenden
Kenniscentrum Herbestemming Noord
?
Vragen voor de toekomst?
•Hoe zien wij het jaar 2022 voor ons en wat is nodig om de komende 10 jaar te overbruggen?
•Hoe kunnen verschillende professies elkaar daarbij helpen?
•Welke vragen worden gesteld aan de erfgoedsector (bescherming, behoud en beheer)?
Inaugurele rede prof erfgoed & ruimte Joks Janssen
“De economische crisis dwingt tot creatief zoeken naar nieuwe vormen van behoud van het cultureel erfgoed.
Ook nu de overheid zich daar minder mee bemoeit en ook veel minder geld beschikbaar heeft, zal de sector zich moeten waarmaken door verantwoordelijk beheer, vakkundige reparatie en slimme aanpassingen.
De tijden van grootschalige plannen en luxe restauraties zijn voorbij.
Erfgoedprofessionals moeten meer aansluiten bij initiatieven van onderop.”
1.11.2012
Vragen voor de toekomst?
•Hoe zien wij het jaar 2022 voor ons en wat is nodig om de komende 10 jaar te overbruggen?
•Hoe kunnen verschillende professies elkaar daarbij helpen?
•Welke vragen worden gesteld aan de erfgoedsector (bescherming, behoud en beheer)?