อ.นิรันดร เลิศวีรพล-

บทที่ 3 ผังงาน Flow Chart

Flow Chart-• ก่อนที่เราจะสร้างโปรแกรมเพื่อใช้งานใดงานหนึ่ง เราก็ต้องมานั่งนึกก่อนว่าจะออกแบบโปรแกรมให้มีลักษณะเป็นอย่างไร มีการเปรียบเทียบกันอย่างไรบ้าง สิ่งเหล่านี้จะเป็นวางแผนหรือออกแบบก่อนที่เราจะลงมือสร้างเป็นโปรแกรมจริงๆ ขึ้นมา โดยในการออกแบบนี้เราจะใช้วิธีการเขียนแบบให้อยู่ในรูปของสัญลักษณ์ หรือที่เราเรียกว่า ผังงาน (Flowchart)

•  ผังงาน คือ รูปภาพหรือสัญลักษณ์ที่ใช้แทนลําดับหรือขั้นตอนการทํางานของโปรแกรม โดยแต่ละรูปภาพหรือสัญลักษณ์ของผังงานจะกําหนดให้มีความหมายว่า อยู่ในขั้นตอนการทํางานอะไร

ข้ันตอนของการเขียนโปรแกรม -

•  การวิเคราะห์ปัญหา (Analysis the Problem) •  การออกแบบโปรแกรม (Design a Program) โดยใช้

Flow Chart •  การเขียนโปรแกรม (Implementation หรือ Coding) •  การตรวจสอบข้อผิดพลาดของโปรแกรม (Testing and

Debugging) •  การตรวจสอบความถูกต้องของโปรแกรม (Validating) •  การทําเอกสารคู่มือโปรแกรม (Documentation) •  การบํารุงรักษาโปรแกรม (Program Maintenance)

การวิเคราะห์ปัญหา-

การออกแบบโปรแกรม -

การเขียนโปรแกรม-

การตรวจสอบข้อผิดพลาด -

การทำเอกสารคู่มือ-

การตรวจสอบความถูกต้อง-

การบำรุงรักษาระบบ-ขั้นตอนของการพัฒนาโปรแกรม 1

ประโยชน์ของผังงาน ถ้าจะเปรียบเทียบการเขียนโปรแกรมก็เปรียบได้กับการสร้าง

บ้าน และการเขียนผังงานก็เปรียบได้กับการเขียนแปลนบ้านนั่นเอง ดังนั้นประโยชน์ของผังงานก็จะมีดังนี้

•  ช่วยให้สามารถลําดับการเขียนโปรแกรมได้โดยไม่สับสน •  สามารถตรวจสอบลําดับขั้นต่างๆ ได้โดยง่าย เมื่อมีข้อผิดพลาดเกิดขึ้น •  สามารถทําการดัดแปลงและแก้ไขให้มีความเหมาะสมได้โดยง่าย •  ผู้อื่นสามารถช่วยพัฒนาและศึกษาโปรแกรมของเราต่อได้

Flow Chart-

ประเภทของผังงาน •  โดยทั่วไปแล้ว ผังงานจะมีอยู่ 2 ประเภท คือ 1. ผังงานระบบ (System Flowchart) เป็นผังงานที่ใช้สําหรับการออกแบบขั้นตอนการทํางานของระบบงานหนึ่งๆ เช่น ระบบของการลงทะเบียนเรียนนิสิต นิสิตจะต้องรับใบลงทะเบียนจากอาจารย์ที่ปรึกษา นํามาให้ฝ่ายทะเบียนและวัดผลคํานวณจํานวนเงินและรายวิชาที่ต้องเรียน นําใบลงทะเบียนไปชําระเงินที่ฝ่ายการเงิน เป็นต้น ผังงานระบบนี้จะเป็นลําดับขั้นตอนของการทํางานโดยรวมว่าเริ่มจากที่ใดแล้วไปสิ้นสุดที่ใด

Flow Chart-

ตัวอยาง ผังงานระบบ เริ่ม-

-

รับใบลงทะเบียนจาก-

อาจารยที่ปรึกษา-

-

ฝายทะเบียนตรวจ-

-

ชำระเงิน-

-

หยุดการทำงาน-

Flow Chart-

2. ผังงานโปรแกรม (Program Flowchart) เป็นผังงานที่เรานิยมมาใช้ในการเขียนเพื่อออกแบบโปรแกรม ผังงานนี้จะลงรายละเอียดว่าจุดแต่ละจุดที่คอมพิวเตอร์ทํางานจะมีขั้นตอนอย่างไร และเปรียบเทียบผลลัพธ์ที่ได้ว่า ถ้าผลลัพธ์ออกมาอย่างนี้ให้ทํางานอะไรต่อ และถ้าผลลัพธ์ออกมาอย่างนี้ให้ทํางานอะไรต่อ จากนั้นจึงนําขั้นตอนเหล่านั้นไปแปลความหมายเขียนเป็นคําสั่งคอมพิวเตอร์ต่อไป

Flow Chart-

ตัวอยาง ผังงานโปรแกรม-

Flow Chart-

โครงสร้างของผังงาน โครงสร้างของผังงานจะมีอยู่ 3 รูปแบบ ดังนี้

1 โครงสร้างการทํางานแบบลําดับขั้น (Sequence) เป็นการทํางานที่เป็นลําดับ มีทิศทางเดียว ไม่ข้ามขั้นและไม่ย้อนกลับ

ขั้นตอนการทํางานที่ 1

ขั้นตอนการทํางานที่ 2

Flow Chart-

2 โครงสร้างการทํางานแบบมีการเลือก (Selection) เป็นลักษณะของการเปรียบเทียบแบบมีเงื่อนไข และเมื่อเปรียบเทียบแล้วก็จะเลือกว่าให้ไปทํางานในขั้นตอนใดต่อไป

Flow Chart-

จริง- เท็จ -เง่ือนไข-

ข้ันตอนการทำงานที่ 2 -ข้ันตอนการทำงานที่ 1 -

3. โครงสร้างแบบมีโครงสร้างการทํางานซ้ํา (Iteration) เป็นลักษณะของการทํางานที่ตรวจสอบหาความจริงว่าเป็นจริงหรือไม่ ถ้าไม่เป็นจริงให้ตรวจสอบต่อไปจนกว่าจะจริง ซึ่งจะเป็นลักษณะการทํางานซ้ําๆ กัน เราเรียกว่าลักษณะนี้ว่า การวนลูป (Looping)

Flow Chart-

การเขียนผังงาน การเขียนผังงานจะใช้รายละเอียดจากการวิเคราะห์

งาน ซึ่งประกอบด้วย การรับข้อมูล(Input) การประมวลผล(Process) และการแสดงผล(Output) โดยใช้สัญลักษณ์ที่มีความหมายตรงกับลําดับหรือขั้นตอนนั้น และเพื่อให้การเขียนผังงานมีมาตรฐาน ผู้อื่นสามารถอ่านและเข้าใจได้ง่าย ควรมีวิธีการเขียนผังงานดังนี้

1. ทิศทางของผังงานจะเริ่มจากส่วนบนของหน้ากระดาษลงมาส่วนล่าง และจากซ้ายไปขวา โดยมีลูกศรกํากับทิศทาง

Flow Chart-

2. ขนาดของรูปภาพสามารถเขียนให้มีขนาดต่างๆ ได้ แต่ต้องตรงตามรูปแบบที่กําหนด 3. การเขียนทิศทางของผังงานควรมีความเป็นระเบียบ ไม่เขียนโยงไปโยงมา ถ้าหลีกเลี่ยงไม่ได้ให้ใช้เครื่องหมายจุดต่อเนื่องแทน 4. ข้อความที่เขียนอธิบาย ควรเขียนสั้นๆ และได้ใจความ 5. ควรมีการทดสอบผังงานก่อนนําไปเขียนเป็นโปรแกรมจริงๆ

Flow Chart-

สัญลักษณ ! ความหมาย/

1 - - แสดงการเร่ิมตน หรือการสิ้นสุดของการเขียนผังงาน!

2 - - การรับขอมูล หรือแสดงขอมูล ผลลัพธไมระบุสื่อ!!

3 - - การรับขอมูล หรือแสดงขอมูลโดยจานแมเหล็กเปนสื่อ!

4 - - การแสดงขอมูลหรือผลลัพธพิมพออกทางเคร่ืองพิมพบนกระดาษตอเนื่อง!

Flow Chart-สัญลักษณและความหมายของผังงาน !

5 - การแสดงผลลัพธออกทางจอภาพ!!

6 - - แสดงการประมวลผล!

7 - - แสดงการเปรียบเทียบหรือตัดสินใจ!

8 - - เสนแสดงทิศทางลำดับของการทำงาน!

Flow Chart-

9 - -

แสดงจุดตอเนื่องจากที่หนึ่งไปยังอีกที่หนึ่งของผังงานหนึ่งๆ ที่ไมสะดวกจะใชเสน โดยเปนจุดตอเนื่อง

ที่อยูหนาเดียวกัน -

10 - - แสดงจุดตอเนื่องที่อยูคนละหนากัน!

11 - - บันทึกขอมูลหรือคำสั่งเขาประมวลผลโดยตรงทางแปนพิมพ!

Flow Chart-

ตัวอยางที่ 1 จงเขียนผังงานสำหรับการคำนวณหาคะแนนรวมของการสอบกลางภาคและการสอบปลายภาคของนิสิตที่ลงทะเบียนเรียนวิชาศาสตรคณิตกรเบื้องตน ในภาคการศึกษาหนึ่ง-

Flow Chart-

ตัวอยางที่ 2 จงเขียนผังงานสำหรับคำนวณหาจำนวนเงินลงทะเบียนเรียนของนิสิตมหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย วิทยาเขตขอนแกน-

Rกำหนด -

R RID คือ รหัสประจำตัวนิสิต R-

R RT คือ คาลงทะเบียนของนิสิตแตละรูป-

R RS คือ นิสิตภาคปกติหรือพิเศษ-

R RTotal คือ คาลงทะเบียนของนิสิตทั้งหมด-

R RC คือ จำนวนหนวยกิตที่นิสิตลงทะเบียนเรียน -

R RPali คือ เรียนบาลีเสริมคิด 500 บาท-หมายเหตุ ภาคปกติหนวยกิตละ 25 บาท-R Rภาคพิเศษหนวยกิตละ 250 บาท-

Flow Chart-

Flow Chart-

•  จงเขียนผังงานสำหรับคำนวณหาพื้นที่สามเหลี่ยม-

เริ่มตน-

รับคา ความสูง(h) -และความยาวฐาน (b)-

พ.ท.= ½ x h x b -

แสดงคา พ.ท.-

ส้ินสุด-

จงเขียนผังงานสำหรับคำนวณหาพื้นที่วงกลม-สูตรคำนวณหาพื้นที่วงกลม คือ 22/7 x r2 -

10 cm-

5 cm-

สูตรหาพื้นที่รูปสามเหลี่ยมมุมฉาก คือ ½ x สูง x ฐาน-

•  จงเขียนผังงานเพื่อตรวจสอบชื่อ/รหัสของผูเขามาใช

งาน หากชื่อ/รหัสตรงกันก็ใหใชงานได แตถาไมตรง

ใหมีคำเตือนบอกไว-

กำหนด ชื่อหรือรหัสผานคือ nirandorn-

เริ่ม-

ปอนรหัสผาน

(p)-

P=nirandorn-

รหัสผิด

กรอกใหม-

เขาใช

งานได-

รหัสไมถูก- รหัสถูก-

ส้ินสุด-

จงเขียนผังงานเพื่อตรวจสอบรหัสผาน ถารหัสถูกใหแสดงคำวา “ยินดีตอนรับ” ถารหัสไมถูกใหแสดงคำวา “รหัสผิด”-

จงเขียนผังงานสำหรับโปรแกรมคำนวณหาพื้นที่วงกลม-start-

Read r-

Area=(22/7)*r*r-

Show Area -

stop -

Read r-

จงเขียนผังงานคำนวณหาผลลัพธของการบวกตัวเลขต้ังแต 1 ถึง 6 -

start-

i=1 sum=0 -

sum=sum+i -

i >= 6 -

No -Yes-

Show sum-

stop -

i=i+1 -

จงเขียนผังงานสำหรับคำนวณเกรด โดย -

•  คะแนน 80 – 100 เกรด A-

•  คะแนน 70 – 79 เกรด B -

•  คะแนน 60 – 69 เกรด C -

•  คะแนน 50 – 59 เกรด D-

•  คะแนนต่ำกวา 50 ไดเกรด F -

start-

Read score -

Score>= 80 -

No - Yes-

Grade=A-

Score>= 70 -

No - Yes-

Grade=B-

Score>= 60 -

stop -

จงเขียนผังงานสำหรับคำนวณเกรด โดย -

คะแนน 60 – 100 เกรด S -

คะแนน 50 – 59 เกรด U-

คะแนนต่ำกวา 50 ไดเกรด I -

-

ถา N = 5!แลว F = ? !

start-

รับคา N -

M=1 F=1 -

M<=N -

F = F * M -

M = M + 1 -

แสดงคา F-

stop -

เท็จ- จริง-

การเขียนโปรแกรมเบ้ืองตน-

Uการเขียนโปรแกรม เปนการเปล่ียนขั้นตอนจากการเขียน

ผังงาน มาเปนรหัสคอมพิวเตอรโดยใชภาษาใดภาษาหนึ่งตาม

หลักไวยากรณของภาษาคอมพิวเตอรนั้นๆ อันไดแก ภาษา

BASIC, COBOL, PASCAL, C++ และ JAVA เปนตน ซึ่งในการ

เขียนโปรแกรมนั้นจะมีขั้นตอนตางๆ ดังนี้!

!

การเขียนโปรแกรมเบ้ืองตน-

•  กำหนดวัตถุประสงคหรือความตองการของโปรแกรม!•  กำหนดรูปแบบของสวนติดตอผูใช!•  เลือกโปรแกรมภาษาคอมพิวเตอร!•  กำหนดขั้นตอนการทำงานของโปรแกรม!•  ทดสอบและแกไขโปรแกรม!!

การเขียนโปรแกรมเบ้ืองตน-

ตัวอยาง จงเขียนโปรแกรมสำหรับคำนวณหาพื้นที่ของวงกลม โดยกำหนดใหสามารถปอนความยาวของรัศมีไดที่ชองรับขอมูลที่หนาจอ จากนั้นทำการคำนวณและแสดงผลลัพธออกมาทางจอภาพ!

!

(เขียนโปรแกรมดวยโปรแกรม Visual Basic 6) !