FITNESS (UYGUNLUK)

Kişilerin fizyolojik, psikolojik ve sosyolojik olarak

yeterli düzeyde sağlıklı olması

(Stokes, Moore, Moore, 1988;

Fitness- the new wave)

Psikolojik yeterlik

Fizyolojik yeterlik

sosyal yeterlik

kalıtım çevre

davranış

Genel Fitness

FİZİKSEL UYGUNLUK

Günlük işleri yorgunluk duymaksızın canlı ve uyanık

yapabilecek ve serbest zamanları neşeli uğraşlarla

geçirebilecek gerekli enerjiye sahip olmak.

(Clarke, 1967)

Günlük işleri yorgunluk duymaksızın canlı ve uyanık

yapabilecek ve serbest zamanları neşeli uğraşlarla

geçirebilecek gerekli enerjiye sahip olmak.

(Clarke, 1967)

FİZİKSEL UYGUNLUK

Hedef:

Yeterli düzeyde Dayanıklılık, Kuvvet ve Esneklik düzeyi aracılığı

ile;

-Sağlık durumu

-Postür

-Fiziksel görünüm

-Yaşamsal organların çalışma durumları

-Beslenme düzeyi

-Sağlıklı yaşam alışkanlığı

SPOR,

sağlık amaçlı kitlesel bir nitelik taşırken,

performans amaçlı şekli ile en iyi

performansı elde etme, kendini kanıtlama ve

reklam elde etme olarak karşımıza çıkar.

FİZİKSEL UYGUNLUK

Sportif Performans Sağlık

Sportif Performans

Sportif aktivitelerde gerekli olan performans kalitesinin

arttırılması

•Kuvvet

–Kuvvette devamlılık

–Maksimum kuvvet

–Çabuk kuvvet

•Dayanıklılık

–Aerobik dayanıklılık

–Anaerobik dayanıklılık

•Sürat

–İvmelenme

–Maksimum sürat

–Süratte devamlılık

•Esneklik

–Kas elastikliği

–Eklem hareketliliği

•Koordinasyon

Sporun en önemli işlevi:

HERKES İÇİN SAĞLIK

TEMEL HEDEF

HAREKETSİZLİK PROBLEMİ

Gelişen teknolojiye insanın ayak uyduramaması

sonucu ortaya çıkan rahatsızlıklar.

HAREKETSİZ BİREY

*KALP YETMEZLİĞİ

*SOLUNUM KAYIPLARI

*SİNDİRİM ve BOŞALTIM ZORLUKLARI

*FİZİKSEL OLARAK ŞEKİLSİZLİK

*EKLEM KİREÇLENMELERİ

*DURUŞ BOZUKLUKLARI

*DAMAR RAHATSIZLIKLARI

Sağlık Boyutu

Psikolojik ve fizyolojik fonksiyon düzeyini olumsuz yönde

etkileyen hypokinetik hastalıklara (koroner kalp

hastalığı, yüksek tansiyon, şişmanlık, sinir-kas

hastalıkları vb) karşı korunmak

•Kuvvet

•Kardiyovasküler dayanıklılık

•Kassal dayanıklılık

•Esneklik

•Vücut kompozisyonu

FİZİKSEL UYGUNLUK

Sportif Performans

–kuvvet

–sürat

–dayanıklılık

–hareketlilik

–esneklik

–koordinasyon

–teknik-taktik

Sağlık

–kuvvet

–kardiyovasküler dayanıklılık

–kassal dayanıklılık

–esneklik

–vücut kompozisyonu

Kondisyonel Etmenler

Kuvvet Dayanıklılık Sürat Esneklik

Kuvvette

devamlılık

Süratte

devamlılık

Çeviklik

Hareketlilik

Güç

Maksimum Maksimum Maksimum kas

kuvvet sürat esnekliği

Aerob Anaerob

(Bompa,1994)

kuvvet

sürat dayanıklılık

Konma/Reaktif güç

Atma gücü

Sıçrama gücü

Başlama gücü

Yavaşlama gücü

İvmelenme gücü

Güç

Süratte

devamlılık

Anaerobik

eşik

hızı

Aerobik

eşik

hızı

Süratte devamlılık

Kuvvette

devamlılık

Kuvvette devamlılık

Kısa kassal dayanıklılık

Orta kassal dayanıklılık

Uzun kassal dayanıklılık

(Bompa, 1994)

Biyomotor özelliklerin birbirleriyle ilişkileri

Kuvvet

Bir direnci kas kasılması aracılığı ile yenebilme yeteneği

-Maksimal Kuvvet

-bir dirence karşı uygulanabilen en yüksek kuvvet miktarı

-Kuvvette devamlılık

-bir dirence karşı uzun süre direnebilme yetisi

-Çabuk kuvvet

-sinir-kas sisteminin dir direnci en kısa sürede yenebilme yetisi

-Başlama Kuvveti

-Patlayıcı kuvvet

-Elastik kuvvet

Kardiyovasküler dayanıklılık

Uzun süren sportif yüklenmelerde organizmanın dokulara oksijen

ve besin maddesi taşıma, artık maddeleri de dokulardan

uzaklaştırabilme kapasitesine bağlı olarak yorgunluğa karşı

koyabilme yetisidir

VO2 max NORMLARI (ERKEKLER

İÇİN)(ml/kg/min)

18-25

years

old

26-35

years

old

36-45

years

old

46-55

years

old

56-65

years

old

65+

years

old

excellent >60 >56 >51 >45 >41 >37

good 52-60 49-56 43-51 39-45 36-41 33-37

above average 47-51 43-48 39-42 35-38 32-35 29-32

average 42-46 40-42 35-38 32-35 30-31 26-28

below average 37-41 35-39 31-34 29-31 26-29 22-25

poor 30-36 30-34 26-30 25-28 22-25 20-21

very poor <30 <30 <26 <25 <22 <20

19

VO2 max NORMLARI (BAYANLAR

İÇİN)(ml/kg/min)

18-25

years

old

26-35

years

old

36-45

years old

46-55

years old

56-65

years old

65+

years old

excellent >56 >52 >45 >40 >37 >32

good 47-56 45-52 38-45 34-40 32-37 28-32

above average 42-46 39-44 34-37 31-33 28-31 25-27

average 38-41 35-38 31-33 28-30 25-27 22-24

below average 33-37 31-34 27-30 25-27 22-24 19-22

poor 28-32 26-30 22-26 20-24 18-21 17-18

very poor <28 <26 <22 <20 <18 <17

Kassal dayanıklılık

Kas veya kas gruplarının bir dirence karşı izotonik veya

izometrik kas kasılması ile uzun süre direnebilme yeteneğidir

Esneklik

Eklemlerin mümkün olan en büyük genişlikte hareket edebilme

yeteneğidir

•Esnekliği etkileyen etmenler

–Bağ ve tendon yapısı

–Eklem yapısı

–Derialtı yağ kalınlığı

Vücut kompozisyonu

Vücutta yeralan yağ kitle ve yağsız kitlenin (kemik, kas, organlar

ve diğer organik maddeler) relatif dağılımıdır

Vücut ağırlığındaki değişim

Çocuklarda: Yağ kitle ve yağsız kitledeki değişimden

Yetişkinlerde: Yağ kitledeki değişimden kaynaklanır

Fiziksel Uygunluğu Etkileyen Faktörler

•1-Yaş:

–Yaşlandıkça

•Hareketler yavaşlar

•Kuvvet ve dayanıklılık azalır

•Organizma daha kısa sürede yorulur

Fiziksel Uygunluğu Etkileyen Faktörler

•1-Yaş:

–Yaşlanma ile meydana gelen değişimler

•50 yaşından sonra 10 yılda bir kas fibril kesit alanında %10 azalma

•24-74 yaşları arası kas kuvvetinde %28 azalma

•Kemik yoğunluğunda kayıp

– 30-35 yaş bayan: % 0.75 / yıl

– 50-55 yaş erkek: % 0.1 / yıl

•Hareketsizlikle beraber Kardiyak çıktıda yılda % 0.8 azalma

–Gençlere oranla yaşlılarda kan akımı %10-15 azalmakta

»Arter damarlarda elastikiyet kaybı nedeniyle kan basıncı artar

Fiziksel Uygunluğu Etkileyen Faktörler

•Yaş:

–Yaşlanma ile meydana gelen değişimler

•Aerobik güçte değişim

YAŞ

(yıl)

VO2max

(ml/kg/dk)

25 yaş

değişkenliği

(%)

25 47.7 0

35 43.1 -9.6

45 39.5 -17.2

52 38.4 -19.5

63 34.5 -27.7

75 25.5 -46.5

Fiziksel Uygunluğu Etkileyen Faktörler

•2-Sigara kullanımı:

–Nikotin, tar ve karbonmonoksit

•Epinefrin ve Norepinefrin üretimini artırır

•KAH ve kan basıncını kontrol eden sinir merkezini uyarır.

KAH, kan basıncı, kardiak çıktı artar

•Nikotin kalp aktivitesini arttırır; Karbonmonoksit kalp için gerekli

oksijen miktarını azaltır.

Nikotin + Karbonmonoksit > Koroner Kalp Hastalığı Riski

•Nikotin kan içerisinde serbest yağ asitlerinin miktarını arttırır

•Tar ise nemlendiğinde nikotin serbest kalır ve kanserojen bir maddedir

–Sigara içenler içmeyenlere oranla daha düşük oksijen

tüketimine (VO2) sahiptirler

Fiziksel Uygunluğu Etkileyen Faktörler

•3-Şişmanlık:

–patho-fizyolojik bir durum

•organizmanın gereksiniminden daha fazla enerji alımı veya

•alınan toplam enerji miktarından daha az enerji

harcanımından kaynaklanır.

–Heriki durumda da yağ hücrelerinden oldukça fazla yağ

salınır.

–Fiziksel çalışma kapasitesinde sınırlılıklara neden olur

•Çok erken yorgunluk meydana gelir ve fiziksel aktivite

azalır

Fiziksel Uygunluğu Etkileyen Faktörler

•4-Sedenter bir yaşam:

Fiziksel uygunluk düzeyinin belirleyicisidir

•VO2max aktif kişilerde daha yüksektir ve yaşlanma

sırasında da daha yüksek kalır

•20-69 yaş arası % 26.5 erkek ve % 27.4 bayan hiçbir

fiziksel aktiviteye katılmamışlar (Avusturalya insanları

üzerinde çalışma)

Fiziksel Uygunluğun Değerlendirilmesi

Hedefler:

•Sedenterlerde egzersize tolerans düzeyine bağlı olarak plan

yapabilme

•Hastalık veya yaralanma sonrası uygulanan rehabilitasyonu

takiben kişideki gelişimi izlemek

•Egzersiz programlarına katılan kişilere geri-bildirim sağlayarak

motivasyon düzeyini artırmak

•Düşük performansın meydana geldiği dönemlerde etkileyen

faktörleri ayrıştırmak

•Muhtemel bir kalp hastalığı ile karşılaşmamak için egzersize

katılmadan önce limitleri belirlemek

•Performansta zayıf bölgeleri belirlemek ve uygun antrenmanı

hazırlamak

Fiziksel Uygunluğun Değerlendirilmesinde

Fiziksel Uygunluk Uzmanının Sorumlulukları:

•Katılımcıları fiziksel aktivitenin yararları konusunda bilgilendirmek

•Fiziksel Aktivite Düzeyini (FAD) belirlemek

•Anket Yöntemi

•FAADA (Fiziksel Aktivite Alışkanlığını Değerlendirme Anketi)

•7-G FADA (7 Günlük Fiziksel Aktivite Değerlendirme Anketi)

•24-S FADA (24 Saatlik Fiziksel Aktivite Değerlendirme Anketi)

•FA kaydı

•Kalp Atım Hızının kaydı

•Direk veya İndirek kalorimetri yöntemi

Fiziksel Uygunluğun Değerlendirilmesinde

Fiziksel Uygunluk Uzmanının Sorumlulukları:

•Fiziksel uygunluğun herbir unsurunu değerlendirmek için uygun

testleri seçmek ve uygulamak

•Bireysel egzersiz programı hazırlamak

•Performans analizini yaparak anrenmanı yönlendirmek

•Egzersiz sırasında yapılması ve yapılmaması gerekenleri açıklamak

•Egzersiz programına uyumu güçlendirmek ve fiziksel aktiviteye

devam için gerekli motivasyonu sağlamak

FİZİKSEL UYGUNLUK UZMANI

Anatomi

LiderlikBiyokimya

Fizyoloji

Beslenme

Psikoloji

Program hazırlama

Test uygulaması

Kuramsal ve uygulamaya

dayalı beceri düzeyi

Kuramsal bilgi düzeyi

Vücut Kompozisyonu

Vücut Kompozisyonu

Vücutta yeralan yağ kitle ve yağsız kitlenin (kemik, kas, organlar

ve diğer organik maddeler) relatif dağılımıdır

Vücut ağırlığındaki değişim;

Çocuklarda: Yağsız kitledeki değişimden

Yetişkinlerde: Yağ kitledeki değişimden kaynaklanır

Vücut kompozisyonu

Vücut Kitle İndeksi (VKİ) şişmanlığın ölçütlenmesidir.

VKİ (Quetelet İndex)= VA (kg) / Boy2 (m)

•Boy

–Stadiometre (±1mm)

–Kayan kaliper (±1mm)

•Vücut ağırlığı

–Baskül (±100gr)

Standartlar

16 ve üzeri Normale yakın

20-24.9 Normal

25-29.9 Hafif şişman

30-39.9 Şişman

40 ve üzeri Aşırı şişman

Vücut kompozisyonu

Somatotip vücut kompozisyonu ve vücut tipinin belirlenmesinde

antropometrik yaklaşımdır.

Endomorphy (Yağlılık)= 1-15

Mesomorphy (Kassallık)= 1-12

Ectomorphy (İncelik)= 0.5-9

–Derialtı yağ kalınlığı

–Çevre ölçümleri

–Çap ölçümleri

–Boy

–Vücut ağırlığı

Vücut kompozisyonu

Somatotip= Yağlılık- kassallık- incelik

•Derialtı yağ kalınlığı

–Harpenden veya Holtain Skinfold kaliper (±1mm)

•Çevre ölçümleri

–Gullik metre veya mezura (±1mm)

•Çap ölçümleri

–Kayan kaliper (±1mm)

•Boy

–Stadiometre (±1mm)

–Kayan kaliper (±1mm)

•Vücut ağırlığı

–Baskül (±100gr)

Vücut kompozisyonu

Somatotip= Yağlılık- kassallık- incelik

•Derialtı yağ kalınlığı (mm)

–Triceps

–Biceps

–Subscapula

–Chest (göğüs)

–Midaxilla

–Abdomen (karın)

–Iliac Crest (Suprailiac)

–Supraspinale

–Thigh (uyluk)

–Calf (baldır)

Vücut kompozisyonu

Çevre Ölçümleri (cm)

–Ekstansiyonda Biceps

–Fleksiyonda Biceps

–Abdomen (karın)

–Hip (kalça)

–İliac (bel)

–El bileği

Çap Ölçümleri (cm)

–Humerus Biepikondilar genişlik

–Femur Biepikondilar genişlik