first edition in thai: 2014 foundation for critical thinking ...¹ƒจเราด บ าง ข...
TRANSCRIPT
TFirst Edition in Thai: 2014 Foundation For Critical Thinking Press www.criticalthinking.org
First Edition in Thai: 2014 Foundation For Critical Thinking Press www.criticalthinking.org
TFirst Edition in Thai: 2014 Foundation For Critical Thinking Press www.criticalthinking.org
First Edition in Thai: 2014 Foundation For Critical Thinking Press www.criticalthinking.org
Introduction, for Teachers and Students บทน ำส ำหรบคร-อำจำรยและนกเรยน-นกศกษำ
มนษยเราอาศยอยในโลกแหงความคด เรายอมรบบางความคดวาเปนจรง เราปฏเสธบางความคดอนวาผด แตความคดทเรารบรวาจรงบางครงกไมจรง ไมคอยแนหรอชกน าไปในทางทผด และความคดทเรายอมรบวาผดและหยมหยมบางครงกเปนจรงและมความส าคญ โดยธรรมชาตใจของเราไมยอมไขวควาหาความจรง โดยธรรมชาตเราไมมองสงตางๆ ตามทมนเปนจรง เราไมส านกอยางอตโนมตวาสงใดมเหตผล สงใดขาดเหตผล ความคดของเรามกมอคตดวยวาระซอนเรน มอคตดวยผลประโยชนและคานยมของเรา เรามกมองสงตางๆ อยางทเราตองการ เราบดเบอนความเปนจรงใหเขากบความคดทเรามอยแลว การบดเบอนความเปนจรงเปนเรองธรรมดาในชวตมนษย มนคอปรากฏการณบอยครงทเราทกคนตกเปนเหยออยางชวยไมได
เราแตละคนมองโลกผานเลนซทมากหลายและจะเลอนเลนซไปเฉพาะทตรงกบความรสกทเปลยนไปของเรา นอกจากน ทศนะสวนใหญของเรายงอยใตส านก ไมคมชดแมนย าและมกอยใตอทธพลของแรงกดดนหลายอยาง – รวมทงอทธพลกดดนทางสงคม เศรษฐกจ ชววทยาและจตวทยา ความเหนแกตวและความใจแคบเหลานคออทธพลทฝงลกอยในชวตของมนษยทกคน
เราตองการหนทางทเปนระบบเพอเสรมสรางการคดทฟงไดของเรา และจ ากดการคดทฟงไมไดเอาไว เราตองการวธการควบคมใจของเราเพอจะไดก าหนดสงทเราจะคดใหคดไดอยางมเหตมผล -วาจะยอมรบและไมยอมรบสงในใด การคดเชงวจารณญาณคอกระบวนการนน คอการหนเหปรบทศทางนน... และในกรณทดสดคอวถนนส าหรบการด าเนนชวตของเรา หนงสอน าทางนเนนทแกนของแนวคดของการคดเชงวจารณญาณ ส าหรบคร-อาจารยเปนการใหและแบงปนแนวคดของการคดเชงวจารณญาณ ส าหรบนกเรยน-นกศกษาเปนการแนะน าการคดเชงวจารณญาณและใหยทธวธส าหรบการพฒนาการคดเชงวจารณญาณของตนเอง ส าหรบคร-อาจารยสามารถใชเพอการออกแบบวธการสอน การใหงานและการทดสอบ นกเรยน-นกศกษาสามารถใชไดส าหรบปรบปรงวธการเรยนของพวกเขาไดในหลายเนอหาวชา ทกษะทมปรากฏอยในหนงสอน าทางนประยกตไดกบทกวชา เชน นกคดเชงวจารณญาณจะมความกระจางในความมงหมายทก าลงเผชญและในค าถามทตรงกบประเดนปญหา พวกเขาจะตงค าถามกบขอมลขาวสาร กบขอสรปและกบมมมอง พวกเขาจะมงมนฟนฝาเพอความกระจาง เพอความถกตอง เพอความแมนย าและเพอความตรงประเดน พวกเขาจะหาทางคดใหลก คดอยางมตรรกะและยตธรรม พวกเขาจะประยกตทกษะเพอการอาน การเขยนรวมทงการพดและการฟง พวกเขาจะประยกตมนกบทกเรองทกวชาและประยกตมนไปตลอดชวต ถาทานเปนนกศกษาทใชหนงสอน าทางน จงน าตดตวไปใชในทกชนเรยนจนเปนนสย เปดดใหบอยเพอวเคราะหและสงเคราะหสงททานก าลงเรยน ตงเปาไปทการเรยนอยางลกในแนวความคดททานหาไดในนน –จนกระทงการใชกลายเปนธรรมชาต
TFirst Edition in Thai: 2014 Foundation For Critical Thinking Press www.criticalthinking.org
First Edition in Thai: 2014 Foundation For Critical Thinking Press www.criticalthinking.org
สำรบำญ มนกคดอยหลกๆ สำมประเภท. . . .......................................................................................
นกคดเชงวจารณญาณทมใจยตธรรม …………………………………………………………. นกคดเชงวจารณญาณทเหนแกตว ……………………………………………………………… นกคดทไรเดยงสา ………………………………………………………………………..
กำรสรำงอปนสย (trait) เชงปญญำ …………………………………………………………. วธเปนนกคดเชงวจารณญาณทมใจยตธรรม ………………………………………..
มำตรฐำนเชงปญญำทท ำใหทำนคดไดดขน ……………………………………………. จงกระจาง: อยาท าใหคนอนสบสน …………………………………………………………... จงถกตอง: มนใจวามนคอความจรง ……………………………………………………. จงอยในประเดน: ใหแนใจวาอยในลทาง ......................................................... จงมตรรกะ: มนใจวาทกสงทกอยางสอดคลองกน ……………………………………. จงมความยตธรรม: ใหแนใจวาทานไดพจารณาผอนดวย ………………………………………………. มาตรฐานเชงปญญาทส าคญบางอยาง ……………………………………………… รายการค าถามททานอาจใชถามเพอพงเปาสมาตรฐานเชงปญญา ……………………… การคดเกยวกบความยตธรรม …………………………………………………………………. รายการส าหรบบนทกประจ าวนเกยวกบการคดและพฤตกรรมทไมยตธรรม ……………………
เรำแยกควำมคดของเรำออกเปนสวนๆ เพอคนหำปญหำในกำรคดของเรำ – แลวแกไขมน ………………………..……………………
คดถงความมงหมาย ………………………………………………………………………. แถลงค าถาม ............................................................................................................. รวบรวมขอมลขาวสาร ................................................................................................... ตรวจสอบขอลงความเหน ................................................................................................ ตงค าถามในสมมตฐาน ..................................................................................................... ท าความกระจางในแนวความคด ...................................................................................... ท าความเขาใจในมมมองของตนเอง ................................................................................ คดใหทะลถงผลทงหมดทอาจตามมา ............................................................................... ท าใหหมดความสงสยในขอวนจฉยและสมมตฐาน …………………………………………… หาและใหขอวนจฉยและสมมตฐาน …………………………………………………………..
TFirst Edition in Thai: 2014 Foundation For Critical Thinking Press www.criticalthinking.org
First Edition in Thai: 2014 Foundation For Critical Thinking Press www.criticalthinking.org
p02 นกคดเชงวจำรณญำณมองหำหนทำงทดกวำเพอกำรกระท ำตำงๆ ……………………………………. ยทธวธส ำหรบกำรใชสวนตำงๆ ของกำรคด:
การวเคราะหปญหา ……………………………………………………………… การวเคราะหตวแสดงตางๆ ในเรองหนงๆ …………………………………………………… การวเคราะหบทตางๆ มหนงสอต ารา …………………………… การวเคราะหการท าลอง …………………………… การวเคราะหขอมลทเกบมาได (หลงการทดลอง) ……………………………. การวเคราะหวชาหรอสายวชาตางๆ ……………………………. การถามค าถามทพงเปาสสวนตางๆ ของการคด …………………………….
ยทธวธเพอสรำงควำมชดเจนและเพอควำมเขำใจถงควำมคดทส ำคญ การสรางความชดเจนในความคดของตนเอง และความคดทผอ นกลาว ……………………………. การคดใหทะลถงความคดทขดแยง ……………………………. การคดใหทะลในความคดทส าคญ …………………………… การสะทอนความคดส าคญทไดเรยนรมา …………………………… หองสมดแนวทางส าหรบนกคด ……………………………
TFirst Edition in Thai: 2014 Foundation For Critical Thinking Press www.criticalthinking.org
First Edition in Thai: 2014 Foundation For Critical Thinking Press www.criticalthinking.org
p03
นกคดมอยสำมประเภทหลกๆ There are Three Main Kinds of Thinkers
บางครงเราแตละคนอาจเปนนกคดไรเดยงสา บางครงเปนนกคดทเหนแกตวและบางครงกเปนนกคดเชงวจารณญาณทมใจยตธรรมเราสามารถสรางสรรคโลกทดกวาเมอเรารวมกนใหความยตธรรมแกผอน อาจอาจไมมทางเปนผสมบรณแบบได แตเรากสามารถปรบปรงการคดของเราใหดขนไดเสมอ หนงสอน าทางเลมนจะชวยใหทานพฒนาตนเองใหเปนนกคดทมความยตธรรม
นกคด ไรเดยงสำ
นกคดเชงวจำรณญำณเหนแกตว
นกคดเชงวจำรณญำณใจยตธรรม
บคคลผ
ไมใยดหรอ ไมได
ตระหนกถงกำรคด
ของตน
บคคลผ
คดไดเกงแต
ไมยตธรรม
กบผอน
บคคลผ
ไมเพยงแต
คดไดเกง
แตกยตธรรมตอผอน
TFirst Edition in Thai: 2014 Foundation For Critical Thinking Press www.criticalthinking.org
First Edition in Thai: 2014 Foundation For Critical Thinking Press www.criticalthinking.org
p04
นกคดเชงวจำรณญำณทมใจยตธรรม The Fairminded Critical Thinker
นกคดเชงวจารณญาณทมใจยตธรรมจะท าการปรบปรงการคดของตนเองใหมากทสดเทาทจะท าได พวกเขาอยากไดสงตางๆ โดยทพวกเขาไมเหนแกตว พวกเขาตองการชวยเหลอผอน พวกเขาตองการท าใหโลกดขนส าหรบทกคน พวกเขาจะเตมใจให เพอชวยผอน (เมอเหมาะสม) พวกเขาอาจไมมค าตอบทถกตองแตจะกระท าเพอปรบปรงการคดของพวกเขาใหดขน (และปฏบต) ตลอดเวลาทผานไป
นคอเสยงของนกคดเชงวจำรณญำณทมใจยตธรรม... “ขาพเจาคดมาก เพราะมนชวยใหเกดการเรยนร มนชวยใหขาพเจาคดออก ขาพเจาอยาก
เขาใจความคดของผอน ทจรงแลวขาพเจาอยากเขาใจตนเองอยากรวาท าไมถงท าเชนนน บางครงขาพเจาท าในสงทขาพเจาเองกไมเขาใจ มนไมงายทจะพยายามเขาใจทกคนและทกสงทกอยาง คนจ านวนมากพดอยางหนงท าอยางหนง เราไมสามารถเชอในสงทผอ นพดไดเสมอไป เราเชออะไรไดไมมากไปจากทเราไดเหนในโทรทศนและในอนเทอรเนต คนเรามกพดในสงตวเองไมไดหมายถงเพราะพวกเขาเหลานนอยากไดสงตางๆ จงพยายามยามพดเพอเอาใจเรา”
“ขาพเจาตองการใหโลกดขน ขาพเจาตองการท าใหมนดขนส าหรบทกคน ไมเพยงเฉพาะส าหรบขาพเจาและพรรคพวก เพอเขาใจผอน เราตองดทการกระท าของเขา เราตองเขาใจในสถานการณของเขาและหากเปนตวเราบางเราจะรสกอยางไร เราตองเอาใจเขามาใสใจเราดบาง ขาพเจาคดถงคนทไมมสงทขาพเจาม เชนคนทก าลงอดอยากหรอคนทไมมบานอย ขาพเจาตองการท าใหโลกเปนโลกททกคนมกนอยางเพยงพอและบานส าหรบอยอาศย มนงายมากทจะเหนแกตวและคดถงเฉพาะแตตวเราเอง โลกคงไมนาอยอาศยเลยถาทกคนเหนแกตว”
TFirst Edition in Thai: 2014 Foundation For Critical Thinking Press www.criticalthinking.org
First Edition in Thai: 2014 Foundation For Critical Thinking Press www.criticalthinking.org
P05
นกคดเชงวจำรณญำณทเหนแกตว The Selfish Critical Thinker
นกคดเชงวจารณญาณทเหนแกตวคอผทใชการคดของตนเองเพอใหไดมาซงสงทตนตองการโดยไมพจารณาถงการกระท าของตนเองวาจะท าใหผอนเดอดรอนอยางไร พวกเขารตวดวาตนเองเปนนกคดทด แตพวกเขากเหนแกตวเอง พวกเขาอาจโลภมากและขาดความเมตตาอกดวย
นคอเสยงของนกคดเชงวจำรณญำณทเหนแกตว... “ขาพเจาคดมาก มนชวยใหขาพเจาไดสงทตองการ ขาพเจาเชอในทกสงทขาพเจาอยากจะเชอตราบใดทมนจะท าใหขาพเจาไดสงทขาพเจาอยากได “บางครงขาพเจากพดวา ‘ท ำไมได’ ทงๆ ทขาพเจา ‘ท ำได’ เพยงแตขาพเจาไมอยากท า ทานสามารถไดสงททานตองการจากผอนถาทานรจกวธการใชลกเลนหลอกใช (manipulate) เขา อยางเมอคนนทขาพเจาขอพอแมวาใหซอเครองคอมพวเตอรทแพงมากทขาพเจารเองกดวาพอแมคงไมมเงนเจยดซอใหใหได แตขาพเจากรวาพอ
แมมงานท าอยใชไหมละ ในเมอขาพเจาเปนลกเพราะฉะนนพอแมจงควรตองใหในสงทลกตองการสถงจะถก “มนชวยไดมากในการบอกคนทวไปในเรองทพวกเขาตองการฟง แนนอน บอยครงสงทพวกเขาไดยนไดฟงกไมใชเรองจรง แตนนกไมส าคญเพราะการพดในสงทคนอนไมอยากฟงมกท าใหเรายากล าบากได ทานหลอกคนอนไดเสมอถาทานรวธ รไหมละวา..เรายงสามารถหลอกตวเราเองไดดวยถาเรารวธ”
TFirst Edition in Thai: 2014 Foundation For Critical Thinking Press www.criticalthinking.org
First Edition in Thai: 2014 Foundation For Critical Thinking Press www.criticalthinking.org
p06
นกคดไรเดยงสำ The Naïve Thinker
นกคดไรเดยงสาจะมองไมเหนวาการปรบปรงการคดมความส าคญอยางไร พวกเขาไมเดอดรอนทจะพฒนาจตใจของตน
นคอเสยงของนกคดไรเดยงสำ... “ฉนไมเหนจ าเปนตองคด ฉนเขาทกสงไดโดยไมตองคดกได ฉนเพยงท าในสงทฉนตองท า ฉนเชอทกอยางทฉนไดฟง ฉนเชอเกอบทกอยางทฉนเหนในโทรทศนและทกอยางทฉนอานจากอนเทอรเนตและสอออนไลน ฉนไมเหนเหตผลใดทจะตองตงค าถามกบขอความทฉนไดจากรายการโทรทศนและสอออนไลนเหลานน ฉนไมคดวามนจะมผลอะไรกบฉนอยด
“และฉนกไมเหนจะตองเสยเวลามากมายไปท าไมในการคนหาความจรง ถาหากฉนตองการค าตอบกแคถามคนอนเอากได พวกเขาสามารถหาค าตอบไดดกวาฉนเสยอกแลวท าไมฉนจะตองหามนดวยตวเองใหเสยเวลา มนงายกวาในการทจะพดวา ‘ฉนท าไมเปน’ เพอจะไดไมตองท าอะไรอกมาก การไปเทยวหาวาอะไรจรงไมจรงมนตองใชเวลามากมาย และบางครงกหนกมากไปส าหรบฉนอกดวย ฉะนนจะไปเดอดรอนกบมนไปท าไม “ฉนไปกนไดกบสงทพวกเขาท าเกอบทงหมด วธนมนงายด ฉนกท าตามทเขาบอกใหท า ปดปากตวเองไวและตามน าไปตามทพรรคพวกเขาจะตดสนใจ ฉนจะไมท าใหเกดคลนกระเพอม การคดท าใหเราเดอดรอน”
p07
TFirst Edition in Thai: 2014 Foundation For Critical Thinking Press www.criticalthinking.org
First Edition in Thai: 2014 Foundation For Critical Thinking Press www.criticalthinking.org
กำรพฒนำอปนสยควำมเปนปญญำชน
นกคดเชงวจารณญาณอยากพฒนาอปนสยหรอกมลสนดานความเปนปญญาชน สนดาน (trait) เหลานเปนตวก ากบบงชวถการด ารงชวตของพวกเขา –วธเรยน วธตดตอสอความกบผอน วธการมองโลกของพวกเขา ขางลางนคอลกษณะสนดานหรอคณความดบางประการของความเปนปญญาชน ลองดวาทานพอจะดออกวาแตละขอมความหมายวาอยางไรกอนทจะเปดหนาตอไป ขณะทก าลงคดถงความคดทมความส าคญ การเปดพจนานกรมจะชวยไดมาก
อตสำหะเชงปญญำ Intellectual Perseverance
ซอสตยเชงปญญำ Intellectual Integrity
อสระเชงปญญำ Intellectual Independence
ถอมตนเชงปญญำ Intellectual Humility
รวมรสกเชงปญญำ Intellectual Empathy
กลำหำญเชงปญญำ Intellectual Courage
มใจยตธรรม Fairmindedness
อปนสยเชงปญญำ Intellectual Traits
เชอมนในเหตผล Confidence in Reason
TFirst Edition in Thai: 2014 Foundation For Critical Thinking Press www.criticalthinking.org
First Edition in Thai: 2014 Foundation For Critical Thinking Press www.criticalthinking.org
p08
วธเปนนกคดเชงวจำรณญำณทมใจยตธรรม
ควำมซอสตยเชงปญญำ (Intellectual Integrity) ท าอยางททานอยากใหผอนท ากบตวทาน เคารพผอนอยางทานตองการใหผอนใหความเคารพ
แกทาน อยาคาดหวงวาจะใหผอนกระท าตอทานดมากไปกวาททานเตมใจทจะกระท าตอพวกเขา พจารณาถงความรสกของผอนในลกษณะเดยวกบททานพจารณาอยากใหผอนมความรสกกบทาน เนองจากทานไมตองการใหผอนหยาบคายกบทาน จงหลกเลยงการหยาบคายกบผอน เนองจากทานไมอยากใหใครมาท ารายทาน จงระมดระวงอยาท าอนตรายกบผอน ควำมมอสระเชงปญญำ (Intellectual Independence) คดดวยตวทานเอง นกใหออกดวยตวทานเอง เปนการดในการรบฟงผอนเพอใหรวาพวกเขาคดอะไร แตทานจะตองใชการคดของทานเองในการตดสนวาจะเชอผใดจะเชอในสงใด แนนอนททานจะตองไมเชอเพยงสงททานอยากเชอ จงใชมาตรฐานเชงปญญาส าหรบการตดสนใจ ใชมาตรฐานดานความถกตอง ความเขาประเดน ความส าคญและความยตธรรม ควำมอดทนมงมนเชงปญญำ (Intellectual Perseverance) อยาเปนคนชางลมเลก เมอทานเรมคดทานยงไมสามารถเรยนรอะไร เตอนใจตนเองวาทานสามารถท าได ถาการอานยากส าหรบทาน จงมงมนอยกบมน (เพราะการเรยนรวธอานมความส าคญ) เมอการเขยนเปนเรองยาก จงมงมนอยกบมนเพอทานจะไดเขยนใหดขน อยากลวการท างานหนกเมอทานรสกอยากจะลมเลก จ าไววา ไมวาทานจะคดไดดเพยงใด ทานกยงสามารถปรบปรงมนใหดขนไปไดอกและไมวาทานจะไดตะเกยกตะกายในการเรยนรไปแลวมากเพยงใดกจงพยายามท ามนตอไปเรอยๆ อยาลมเลก จงเปนกปตนเรอของทาน จงวางเสนทางชวตของทานดวยตวเอง ควำมรวมรสกเชงปญญำ (Intellectual Empathy) พยายามเสมอทจะท าความเขาใจวาผอนคดและมความรสกอยางไร ไมวาทานจะไมเหนดวยกบใคร จงพยายามมองความคดนนในมมมองของผนน เมอทานไดพยายามมองสงตางๆ ดวยมมมองของผอน ทานกจะเหนวาบางเรองทานเปนฝายถกและบางเรองฝายตรงขามเปนฝายถก การมใจทสามารถนกถงความคดและความรสกของผอนมความส าคญมากในชวต หากมผท าไดดงนมากๆ โลกยอมจะดขนมากมายส าหรบทกๆ คน ความเจบปวดและความทกขระทมในสงคมจะมนอยมาก ควำมถอมตนเชงปญญำ (Intellectual Humility) จงตระหนกรวาตวทานไมไดรในทกสง มมากมายททานไมร (และไมมทางร) อยากลาววาสงนนสงนเปนจรงในขณะทานทานไมแนใจวามนเปนเชนนนจรง หลายสงหลายอยางททานคดวาจรงแทจรงกลบไมจรง หลายสงหลายอยางมคนเขาวาเปนจรงแทจรงกลบกลายเปนไมจรง มหลายสงหลายอยางททานไดอานและททานไดเหนจากโทรทศนทไมใชความจรง จงตงค าถามเสมอวา “ฉนรไดอยางไร? เธอรไดอยางไร?”
TFirst Edition in Thai: 2014 Foundation For Critical Thinking Press www.criticalthinking.org
First Edition in Thai: 2014 Foundation For Critical Thinking Press www.criticalthinking.org
ควำมกลำหำญเชงปญญำ (Intellectual Courage) จงพรอมทจะเปดปากพดในสงททานคดวาจรงแมมนจะไมเปนทชนชอบของพรรคพวกเพอนฝงหรอคนทวไปทอยรอบตวทาน แนนอนทบางครงการเปดปากพดกมอนตรายได ใชการคดทดทสดของทานในการนกหาวาเมอใดเหมาะสมทจะพด เมอใดควรเกบความคดนนไวกบตวของทานกอน เมอทานพดออกมา จงพยายามแสดงความเคารพตอผอน ..แตอยากลวทจะไมเหนดวยเปนการสวนตวไวในใจของทาน และจงอยากลวทจะตงค าถามกบความเชอของทานเองเพอทจะไดนกใหออกไดดวยส านกทเขาทเขาทา จงพฒนาความกลาในการมองลกลงไปในใจของทานเองเพอหาวามอะไรเกดขน แมวาทานจะไดมความเชอนนมานาน ทานกยงคงมใจทจะตงค าถาม มใจทจะใชการคดเชงวจารณญาณเพอตรวจสอบ” มควำมเชอมนในเหตผล (Confidence in Reason)
โอกาสดทสดในการสรางสรรคโลกทมความยตธรรมและเทยงธรรมกคอเมอเราใชการคดทดทสดของเรา เราทกคนทอยอาศยรวมกนในโลก เมอผคนมความไมเหนดวยซงกนและกนพวกเขาตองเอาชนะการไมลงรอยดวยการดทขอเทจจรงและดจากหลกฐาน เราจ าเปนทจะตองท างานรวมกนเพอใหไดมาซงขอสรปทเถยงเพอแกตวกนไดงายทสดดวยการน ามาตรฐานเชงปญญามาใชในการกระท าเพอแกปญหาใหบรรล ตวอยางเชน ตองแนใจวาทานไดใชขอมลขาวสารทถกตองและตรงกบประเดนของปญหาททานก าลงพยายามแกอย มองหาความซบซอนทซอนลกอยในประเดน หลกเลยงค าตอบผวเผนทน ามาใชกบปญหาทยงยากเนองจากมนไมมทางทจะใชส าหรบแกอะไรได คดการแกปญหาดวยมมมองหลายๆ มม เชอมนในพยานหลกฐานทชดเจน เชอขอเทจจรงและเชอในเหตผล ไมเชอศรทธาทมดบอด ไมเชอความความอจฉาความหงหวงและความกลว
ควำมมใจทกวำง (Fairmindedness) จงคดหาวาอะไรคอความยตธรรมในทกๆ สถานการณ คดถงความยตธรรมส าหรบทกคนทเกยวของอยาคดเฉพาะของตนเอง อยาใสความอยากและความจ าเปนของตนไวเหนอความตองการและความจ าเปนของผอน ทานควรมน าใจทจะใหแกผทมจ าเปนหรอความเดอดรอนมากกวาทาน พยายามจนตนาการวาผอนคดและรสกอยางไรในเรองน ลองเอาใจเขามาใสใจเราดบาง อยาเพงท าสงใดลงไปจนกวาทานไดผานขนนไปแลว จงคดกอนท า อยาท ากอนคด
TFirst Edition in Thai: 2014 Foundation For Critical Thinking Press www.criticalthinking.org
First Edition in Thai: 2014 Foundation For Critical Thinking Press www.criticalthinking.org
P10
มำตรฐำนเชงปญญำ ชวยใหทำนคดไดดขน
นกคดทดทสดจะไมเชอในทกสงทเขาไดฟงหรอไดอานมา พวกเขาใชมาตรฐานเชงปญญามาตดสนวาอะไรทควรเชอหรอไมควรเชอ พวกเขาใชมาตรฐานเชงปญญาก ากบความคดใหอยในลโดยตลอด ในหนงสอแนวทางนผเขยนไดเนนในหวขอส าคญบางขอ เมอทานไดใชมนเปนประจ าทกวนแลว การคดของทานจะดขน จงชดเจน (Be clear!) – ทานสามารถกลาวถงสงททานหมายถงหรอไม? ทานพอจะยกตวอยางไดหรอไม? จงมควำมถกตอง (Be accurate!) – ทานแนใจไดหรอไมวามนจรง? จงตรงประเดน (Be relevant!) – เรองนสมพนธกบสงทเราก าลงคดอยางไร จงมตรรกะ (Be logical!) – เรองเหลานสอดคลองเขากนไดอยางไร? จงยตธรรม (Be fair!) – ขาพเจาไดพจารณาวาพฤตกรรมของขาพเจาจะท าใหผอน
รสกอยางไรแลวหรอยง? จงมเหตผล (Be reasonable!) – เราไดคดปญหานโดยตลอดแลวดวยใจทเปดกวางหรอไม?
.
ถำทกคนในโลกใชมำตรฐำนเชงปญญำเปนประจ ำแลว เรำคงจะแกปญหำใหญของเรำไดเกอบทงหมด
TFirst Edition in Thai: 2014 Foundation For Critical Thinking Press www.criticalthinking.org
First Edition in Thai: 2014 Foundation For Critical Thinking Press www.criticalthinking.org
p11
จงชดเจน: อยำท ำใหผอนสบสน เราสบสนเมอเราไมชดเจน เราชดเจนเมอเราเขาใจ:
สงทเราก าลงพด ~ สงทเราก าลงไดยน สงทเราก าลงอาน ~ สงทเราก าลงเหน
ความคดสามารถพรามวหรอคมชดไดเหมอนตารางวดสายตา
สงททำนสำมำรถพดและค ำถำมททำนสำมำรถถำมเมอทำนอยำกมควำมชดเจน: ลองพดวาผมหมายความวาอยางไร ขอผมลองยกตวอยาง คณชวยบอกวาคณหมายถงอะไร? คณพอจะพดเรองนดวยค าพดอนไดหรอไม? ผมสบสน คณพอชวยอธบายวาคณหมายถงอะไรไดหรอไม? ขอผมไดลองบอกถงสงทคณไดพดเมอครไดแลวชวยบอกวาผมเขาใจถกตองหรอไม
TFirst Edition in Thai: 2014 Foundation For Critical Thinking Press www.criticalthinking.org
First Edition in Thai: 2014 Foundation For Critical Thinking Press www.criticalthinking.org
p12
จงถกตอง: ใหแนใจวำมนจรง บางอยางถกตองเมอมนจรงและถก เมอมนไมถกบดเบอน เมอเราไมแนใจวาบางอยางถกตองหรอไม เราตรวจสอบเพอดวามนจรงหรอไม
เมอเรำตองกำรควำมถกตอง
เรำตองกำรพงไปให เขำพอดทกลำงเปำ
..เรำไมตองกำรใหกำรคด ของเรำถกบดเบอน
ไมวำในทำงใด
ค ำถำมททำนสำมำรถใชถำมใหแนใจวำทำนถกตอง
ทานรไดอยางไรวามนจรง? เราจะตรวจสอบไดอยางไรวามนจรงตามนน? เราจะทดสอบความคดนไดอยางไรวามนเปนจรง? ทานรไดอยางวาเรองทขาพเจาพดไปนนเปนความจรง? ขาพเจาจะรไดอยางไรวาสงทขาพเจาอานในสอออนไลนนนเปนจรง? ขาพเจาจะรไดอยางไรวาขอมลในหนงสอเลมนเปนจรง? ขาพเจาจะรไดอยางไรวาทส งเพอนขาพเจาพดนนจรง ขาพเจาจะคนหาดวยตนเองไดอยางไรวา "X" มความถกตอง?
TFirst Edition in Thai: 2014 Foundation For Critical Thinking Press www.criticalthinking.org
First Edition in Thai: 2014 Foundation For Critical Thinking Press www.criticalthinking.org
p13
จงอยในประเดน: ใหแนใจวำทำนยงอยในล บางอยางเขาเรองตรงประเดนเมอมนสมพนธโดยตรงกบ
ปญหาททานก าลงพยายามแกอย ค าถามททานก าลงพยายามตอบอย อะไรกไดททานก าลงพดหรอก าลงเขยนอย
เครองกลไกทงหมดในหองนกบน เขาเรองเขาประเดนกบขบเครองบน ..แตไมเขาเรองเขาประเดน กบการขจกรยาน
ค ำถำมททำนสำมำรถถำมเมอทำนไมแนใจวำมบำงอยำงอยในประเดนหรอไม
เราจะคนหาไดอยางไรวาสงนเปนจรง สงททานก าลงพดอยสมพนธกบปญหานอยางไร? ขอมลนสมพนธกบค าถามทเราก าลงถามกนอยนอยางไร? อะไรทจะชวยใหเราแกปญหานได? สงททาก าลงกลาวนสมพนธกบสงทเราก าลงพดถงนอยางไร เรองนสมพนธกบความมงหมายของเราอยางไร?
TFirst Edition in Thai: 2014 Foundation For Critical Thinking Press www.criticalthinking.org
First Edition in Thai: 2014 Foundation For Critical Thinking Press www.criticalthinking.org
p14
จงมตรรกะ: ใหแนใจวำทกอยำงเขำกนได
การคดจะมตรรกะกตอเมอทกอยางเขากนได ..เมอทกอยางสอดคลองไปดวยกนได
ค าถามททานสามารถถามเมอทานไมแนใจวาบางอยางมตรรกะหรอไม:
เรองนดไมคอยเขาเคาส าหรบผม คณชวยแสดงใหผมเหนวามนเขากนไดอยางไรบาง? ประโยคในยอหนานดมนเขากนไมได ขาพเจาจะเขยนยอหนานใหมใหมนเพอใหเรองมน
ไปกนไดอยางไร? สงททานก าลงพดอยนดไมคอยจะไปกนได คณมาถงขอสรปนไดอยางไร? ชวยอธบายวา
สงนเขาเคาส าหรบคณไดอยางไรบาง? ขอความทขาพเจาก าลงไดจากรายการโทรทศนนดไมคอยจะสมเหตสมผลสกเทาใด
ขาพเจาควรเชอตามหรอขาพเจาควรปฏเสธมนด?
TFirst Edition in Thai: 2014 Foundation For Critical Thinking Press www.criticalthinking.org
First Edition in Thai: 2014 Foundation For Critical Thinking Press www.criticalthinking.org
p15
จงยตธรรม: ใหแนใจไดวำทำนพจำรณำผอนดวย เมอเราพจารณาความรสกของผอนกอนทเราจะท าอะไรลงไป เราเปนคน
ยตธรรม การมปญหามากมายในโลกนกเพราะคนเราไมมความยตธรรมตอกนอย
เกอบตลอดเวลา การมความยตธรรมม
ความส าคญยงส าหรบตวเราและส าหรบผอน
ค าถามททานสามารถถามเมอทานไมแนใจวาตวทานหรอผ อนมความยตธรรมหรอไม: ขาพเจาก าลงเหนแกตวอยในขณะนหรอไม? เขาหรอเธอก าลงเหนแกตวอยหรอไม? ขาพเจาไดพจารณาความคดของผอนแลวหรอไม? ขาพเจาไดพจารณาความรสกของผอนแลวหรอไม? เราก าลงใหความยตธรรมกบทกๆ คนในสถานการณนแลวหรอไม?
TFirst Edition in Thai: 2014 Foundation For Critical Thinking Press www.criticalthinking.org
First Edition in Thai: 2014 Foundation For Critical Thinking Press www.criticalthinking.org
p16
มำตรฐำนเชงปญญำทส ำคญบำงประกำร โปรดจ าวานกคดทดใชมาตรฐานเชงปญญาส าหรบการตดสนใจวาจะเชอในสงใด ขางลางนคอนยามสงเขปของมาตรฐานทส าคญทสด: ควำมชดเจน (Clarity):
เปนทเขาใจได ไมมอะไรทสบสน ควำมถกตอง (Accuracy):
ถกตอง เปนจรง ไมบดเบอน แมนย ำ (Precision):
มรายละเอยดทถกตองทจ าเปนในการแกปญหา ตรงประเดน (Relevance):
สมพนธกบเรองทก าลงท า เชอมโยงกนโดยตรงr มควำมลก (Depth):
ประกอบดวยความซบซอนทจ าเปนส าหรบการคดใหทะลปรโปรง มควำมกวำง (Breadth):
เกยวของกบมมมองหลายมม มตรรกะ (Logic):
แตละสวนเขากนได ไมขดแยงกน มควำมส ำคญ (Significance):
พงไปทจดส าคญ ไมหยมหยม มควำมยตธรรม (Fairness):
พจารณาความคดและมมมองของผอน ไมเหนแกตว
TFirst Edition in Thai: 2014 Foundation For Critical Thinking Press www.criticalthinking.org
First Edition in Thai: 2014 Foundation For Critical Thinking Press www.criticalthinking.org
p17
รำยกำรตรวจสอบส ำหรบค ำถำม ททำนสำมำรถถำมเพอพงจดไปทมำตรฐำนเชงปญญำ
Breadth Fairness
ควำมชดเจน
ทานพอจะใหรายละเอยดเพมไดหรอไม? ทานพอจะยกตวอยางไดหรอไม? ทานพอจะวาดรปสงททานหมายถงใหดไดหรอไม? ควำม
ถกตอง
เราจะตรวจสอบสงนนไดอยางไร? เราจะรไดอยางไรวามนเปนจรง? แนใจไดอยางไรวาเราไมไดบดเบอนความจรง?
ควำมแมนย ำ
ทานพอจะเจาะจงลงไปมากกวานไดหรอไม? ทานพอจะใหรายละเอยดไดหรอไม? Could you be more exact? ควำมตรง
ประเดน
สงททานพดเกยวของกบปญหาอยางไร? สงนมผลตอค าถามนอยางไร? สงนชวยเราในประเดนนไดอยางไร?
ควำมลก
อะไรทท าใหปญหานยาก? อะไรทเปนความซบซอนของค าถามน? อะไรคอความยากล าบากทเราตองจดการกบมน?
ควำมกวำง
เราตองการทศนะอนๆ ส าหรบพจารณาเรองนอกหรอไม? เราจ าเปนตองพจารณามมมองอนอกหรอไม? เราจ าเปนตองมองสงนดวยวธอนอกหรอไม?
ตรรกะ
ทงหมดนมนไปดวยกนไดหรอไม? เรามองเรองนดวยเหตและผลหรอไม? สงทเราก าลงพดเปนไปตามพยานหลกฐานหรอไม?
ควำมส ำคญ
นใชปญหาส าคญทสดส าหรบการพจารณาของเราหรอไม? นใชความคดกลางทเราพงเนนเจาะจงหรอไม? ขอเทจจรงใดทมความส าคญทสด?
ควำมยตธรรม
เราไดพจารณามมมองทเกยวของหมดแลวหรอไม เราก าลงเหนแกตวกนอยหรอไม? เราใหความยตธรรมกบเราเองและกบผอนหรอไม?
TFirst Edition in Thai: 2014 Foundation For Critical Thinking Press www.criticalthinking.org
First Edition in Thai: 2014 Foundation For Critical Thinking Press www.criticalthinking.org
p18
คดถงควำมยตธรรม Think About Fairness
ผคนทมความยตธรรมตองการเปนนกคดทยตธรรม แตพวกเขากตระหนกไดวาไมใชเรองงาย
นกคดจตยตธรรมรวาไมเปนการงายเสมอไปในการใหความยตธรรมกบผอน พวกเขาจะตงค าถามกบพฤตกรรมของตนเอง จะถามวา “เรายตธรรมและมใจเปนธรรมอยหรอไม? นกคดทดจะมองเหนวาปญหาทมมากมายนนเกดขนเมอเราไมใหความยตธรรมแกผอน และพวกเขากตระหนกดวาไมมใครทมความสมบรณแบบเพราะบางครงกไมคอยมความยตธรรม แตพวกเขากคดถงวธคดของตนเอง พวกเขาถงกบเขยนเกยวกบการคดและพฤตกรรมของเขาเอง บางครงพวกเขาจะจดไวเปนบนทกประจ าวน จดปญหาทเกดจากพฤตกรรมของตนแลวนกหาวาพวกเขาท าจงท าเชนนนเมอไดท าไปแลว เชน การหาวาการคดใดทน าพาพวกเขาไปสความอยตธรรม
ในหนาถดไปคอหนาส าหรบการบนทก ทานสามารถท าส าเนาหลายแผนแลวรวมเปนสมดโนต และจดบนทกเกยวกบการคดและพฤตกรรมของทานลงไวในสมด นเปนการชวยใหทานไดมองเหนพฤตกรรมจาก “กระจกเงา” ททานเขยนขน
ใชแผนแบบนเขยนบนทกไวเปนรายสปดาหแลวดวาทานเปนผมความยตธรรมเพมขนหรอไม
นคอหนทางทท าใหผคนขาดความยตธรรม: 1) เปนผอ ามหตทารณ (cruel) 2) เปนผไมใหความเคารพผอน (disrespectful) 3) เปนผไมค านงถงผอน (inconsiderate) 4) เปนผหยาบคาย (rude)
5) เปนผขาดความเมตตา (unkind) 6) เปนผเหนแกตว (selfish) 7) เปนคนโหดรายใจด า (mean) 8) เปนผชอบท าใหผอนปวดใจ (hurtful)
TFirst Edition in Thai: 2014 Foundation For Critical Thinking Press www.criticalthinking.org
First Edition in Thai: 2014 Foundation For Critical Thinking Press www.criticalthinking.org
p19
รำยกำรบนทกทเนนกำรคด และพฤตกรรมทขำดควำมยตธรรม
เพอปกปองสทธความเปนสวนตว ใหเขยนบนทกเฉพาะปญหาททานเตมใจแบงปนกบผอนท
ไดอานบนทกของทาน เนนจดไปทปญหาททานท าใหผอนยากล าบาก ปญหาทเปนผลของความโหดรายหรอความเหนแกตวหรอความหยาบคาย ฯลฯ ของทาน ขาพเจาไมยตธรรมไมยตธรรมเมอขาพเจาประพฤตปฏบตในสงตอไปน... ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- ตอนนนทขาพเจาไมทนนกวาตวเองไมยตธรรมนนเปนเพราะขาพเจาคดก าลงวา..... ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- ตอนนทขาพเจานกไดวาไมยตธรรมเปนเพราะ... --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- เพอไมใหพฤตกรรมไมยตธรรมทไมทนนกตอนนนเกดขไดนอก ขาพเจาจะ ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
TFirst Edition in Thai: 2014 Foundation For Critical Thinking Press www.criticalthinking.org
First Edition in Thai: 2014 Foundation For Critical Thinking Press www.criticalthinking.org
p20
เรำแยกกำรคดของเรำออกเปนสวนๆ เพอหำปญหำกำรคดของเรำ - และแกไขมน
นคอสวนประกอบ:
ควำมมงหมำย ของการคด
ค ำถำม ทเราพยายามตอบ
ขอมลขำวสำร ทตองการเพอตอบค าถาม
ขอลงควำมเหน หรอขอสรปทเราตองการบรรล
แนวควำมคด หรอความคด
หลกทเราก าลงใชในการคด
สมมตฐำน ทเราก าลง
ทกทก
ขอบงนยและผลทตำมมำ จากการคดของเรา
สวนประกอบของกำรคด
มมมอง ทจ าเปนในการ
พจารณา
TFirst Edition in Thai: 2014 Foundation For Critical Thinking Press www.criticalthinking.org
First Edition in Thai: 2014 Foundation For Critical Thinking Press www.criticalthinking.org
p21
คดถงควำมมงหมำย Think About Purpose
ความมงหมาย ของทานคอสงททาน
พยายามใหบรรล หรอพยายาม ใหเกดมนขน
นกกฬำทดมงเนนไปทเปำหมำย นกคดทดกเชนกน
ค าถามททานสามารถถามไดเพอพงจดสความมงหมาย:
ความมงหมายของการกระท าสงทพวกเราก าลงจะท าคออะไร? ความมงหมายของการกระท าสงทขาพเจาก าลงจะท าคออะไร? ความมงหมายของภารกจทไดรบมอบหมายครงนคออะไร? ความมงหมายของตวละครหลกในนยายเรองนคออะไร? อาจารยของขาพเจาก าลงพยายามบรรลความมงหมายอะไร? ความมงหมายของเพอนขาพเจาคออะไร? ความมงหมายของต าราเลมนคออะไร? เราควรเปลยนความมงหมายของเราหรอไม? ความมงหมายของขาพเจายตธรรมแกทกคนแลวหรอไม?
TFirst Edition in Thai: 2014 Foundation For Critical Thinking Press www.criticalthinking.org
First Edition in Thai: 2014 Foundation For Critical Thinking Press www.criticalthinking.org
p22
กำรตงค ำถำม State the Question
ค าถามเผยใหเหนปญหาและเปนตวชวยใหเราเกดความเขาใจในปญหาหรอสงทเราจ าเปนตอง นกคดทดจะตงประเดนค าถามทมความชดเจนมากทสดเทาทจะท าได
นกคดทด ใชเวลำนกคด ค ำถำมทตน
จ ำเปนทจะถำม
ค าถามททานสามารถถามในการตงค าถาม: ค าถามทขาพเจาพยายามหาค าตอบคออะไร? ค าถามของขาพเจาชดเจนหรอไม? ขาพเจาควรถามค าถามทแตกตางอกดวยหรอไม? ค าถามททานก าลงถามขาพเจาคออะไร? ค าถามส าคญในบท (หนงสอ) นคออะไร?
TFirst Edition in Thai: 2014 Foundation For Critical Thinking Press www.criticalthinking.org
First Edition in Thai: 2014 Foundation For Critical Thinking Press www.criticalthinking.org
p23
กำรรวบรวมขอมล Gather the Information
p24
ขอมลขาวสารคอขอเทจจรง พยานหลกฐาน หรอประสบการณททานใชในการหาทางแกปญหา
เรำถกถลมดวยขอมลขำวสำรอยทกๆ วน – จำกทงอนเทอรเนต สอออนไลน โทรทศน วทย เพอน ญำตพนอง โรงเรยน.... ระวงใหด! มขอมลขำวสำรเหลำนนจ ำนวนมำกทไมถกมควำมตอง
ค าถามททานสามารถถามเกยวกบขอมลขาวสาร:
ขอมลอะไรทขาพเจาตองการเพอตอบค าถามน? ขาพเจาตองหาขอมลเพมเตมอกหรอไม? ขอมลนเขาประเดนสอดคลองกบความมงหมายของขาพเจาหรอไม? ขอมลนถกตองหรอไม? เรารไดอยางไร?
TFirst Edition in Thai: 2014 Foundation For Critical Thinking Press www.criticalthinking.org
First Edition in Thai: 2014 Foundation For Critical Thinking Press www.criticalthinking.org
ตรวจสอบขอลงควำมเหนของทำน Check Your Inferences
ขอลงความเหนหรอขอวน จฉยคอผลสรปททานได มนคอสงทใจท าเพอหาทางแกปญหา ทานลงความเหนอยทกวน (เจนคอเพอนของฉน ดงนนฉนจงลงความเหนวาเชอเธอได) จงตระหนกวาทกครงททานท าการลงความเหน ทานอาจท าความแตกตาง ทานอาจท าใหมนสมเหตสมผลขน
p25
ค าถามททานสามารถถามเพอตรวจสอบการลงความเหนของทาน:
ผลสรปทขาพเจาก าลงจะสรปนคออะไร? มผลสรปอนทขาพเจาควรพจารณาอกหรอไม? ขอลงความเหนของขาพเจาสมเหตสมผลหรอไม? ขอลงความเหนของผอนสมเหตสมผลหรอไม?
กำรลงควำมเหนคอขนตอนของจตซงเกดขนเมอจตเรำพดวำ " ‘X’ เปนจรง, ดงนน ’Y’ จงเปนจรง” เชน, "ฝนก ำลงตกขำงนอก,” ดงนน” วนนฉนควรเอำรมตดไปดวยl should take an umbrella today” (ดหนำ. 29~31).
TFirst Edition in Thai: 2014 Foundation For Critical Thinking Press www.criticalthinking.org
First Edition in Thai: 2014 Foundation For Critical Thinking Press www.criticalthinking.org
ตงค ำถำมกบสมมตฐำนของทำน Question Your Assumption
สมมตฐานหรอการคาดการณคอความเชอททานทกทกเอา (“ขาพเจาคาดวาเรามน ามนเพยงพอส าหรบการเดนทางของเรา”) ปกตเราจะไมตงค าถามกบการคาดการณ ..แตเราควร
p.26
สมมตฐำนหรอกำรคำดกำรณมอยเปนปกตในจตใตส ำนกของเรำ เรำไมรวำมนอยทนน แตเรำกใชมนเพอกำรหำทำงแกปญหำ เรำจ ำเปนทจะตองขด
มนขนมำ ตรวจสอบมนและดวำมนเขำเรองเขำรำวหรอไม
ค าถามททานสามารถถามเกยวกบสมมตฐานของทาน: อะไรคอสงทขาพเจาทกทกไวกอน? ขาพเจาก าลงคาดการณบางสงทขาพเจาไมควรท าอยหรอไม? ขอสนนษฐานลวงหนาใดทน าขาพเจาถงขอสรปน? สมมตฐานทผอ นใชคออะไร? อะไรคอสงทครมกคาดลวงหนาไวเกยวกบนกเรยน? อะไรคอสงทนกศกษาคาดลวงหนาไวกบการเรยน?
TFirst Edition in Thai: 2014 Foundation For Critical Thinking Press www.criticalthinking.org
First Edition in Thai: 2014 Foundation For Critical Thinking Press www.criticalthinking.org
ท ำควำมกระจำงในแนวควำมคดของทำน (Clarify Your Concepts) แนวความคดหรอมโนทศนคอความคดททานใชในการคดเพอเขาใจ ‘สงทเกดขนเพอ
หาทางเผชญกบสถานการณนน’ นกคดทดตระหนกถงความคดหลกทพวกเขาก าลงใชในการคด
แนวควำม คดขอ ง ท ำนเกยวกบ “อำหำรสขภำพคออะไร?” แนวควำม คดขอ ง ท ำนเกยวกบ “อำหำรไมดตอสขภำพคออะไร?”
ค าถามททานสามารถถามเพอสรางความกระจางในแนวความคด ความคดหลกของบทความนคออะไร? มความคดอะไรทผดขนในใจของขาพเจาไดยนค าวา “โรงเรยน” “ครสตมาส” “เพอน”
“รฐบาล” “สนตภาพ? ความคดใดทขาพเจาใชในการคด? ความคดของขาพเจาท าใหขาพเจาหรอผอนมปญหา
หรอไม? ขาพเจาคดวาความคดของทานดเหมอนกนแตอยากใหทานชวยอธบายเพมเตมอกเลกนอย
TFirst Edition in Thai: 2014 Foundation For Critical Thinking Press www.criticalthinking.org
First Edition in Thai: 2014 Foundation For Critical Thinking Press www.criticalthinking.org
p27
เขำใจมมมองของตน (และมมมองของผอน) Understand Your Point of View (and the point of view of others)
P28
มมมองคอสงททานก าลงมองเหนและวถททานเหนมนวาเปนอยางไร
นกไวในใจวาผคนจ านวนมากมมมมองทแตกตางกน โดยเฉพาะในขณะทพวกเขาไมเหนดวย
ทำนมมมมองของทำนมมหนง แตทำนเขำใจมมมองของผอนหรอไม
ค าถามททานสามารถถามเกยวกบมมมอง: ขาพเจาก าลงมองสถานการณนอยางไร? ขาพเจาก าลงมองอะไรอย? และขาพเจาเหนวามนเปนอยางไร? มมมมองทมเหตผลกวาส าหรบมองสถานการณนอกหรอไม? ดเหมอนวามมมองของขาพเจามความถกตองใชหรอไม? (จงระวงถามนใช) ขาพเจาพยายามเขาใจและรสกชนชอบมมมองของผอนบางหรอไม?
TFirst Edition in Thai: 2014 Foundation For Critical Thinking Press www.criticalthinking.org
First Edition in Thai: 2014 Foundation For Critical Thinking Press www.criticalthinking.org
คดใหตลอดถงกำรสอนย Think Through the Implications
ก า ร ส อ น ย ห รอ ผ ลท อ า จ ต า ม ม า (Implications) คอสงทความคดของเราคดน าไปกอน เมอเราพดอะไรขนมาเราจะสอนยไปถงอกอยางเปนการเฉพาะ เชน ถาเราสญญาใหอะไรใครบางอยาง เราสอนยวาเราจะรกษาสญญานน ผลทตามมา (Consequences) คอผลของของบางสงบางอยางทเราไดท าไวกอนหนานน เชน ถาเราหยาบคายกบบางคน คนๆ นนอาจหยาบคายตอบโตเรา นคอผลทตามมาจากการทเราเปนฝายหยาบคายกอน
ทำนคดถงผลทอำจตำมมำกอนททำนลงมอท ำหรอไม?
ค าถามททานสามารถถามเกยวกบการสอนย: ถาขาพเจาตดสนใจท า "X,"อะไรจะเกดขน? ถาขาพเจาตดสนใจไมท า "X,"อะไรจะเกดขน? เมอตวละครเอกในเรองท าการตดสนใจเรองส าคญ อะไรทเกดเปนผลตามมาและ
ผลกระทบเปนอยางไร? ผลทอาจตามมาจากการเชอคนทขาพเจาไมรจกจะเปนอยางไร ผลทอาจตามมาของการไมชวยกนหยดภาวะโลกรอนจะมอะไรบาง ผลทอาจตามมาจากการไมท าการบานอาจเปนอยางไรไดบาง?
TFirst Edition in Thai: 2014 Foundation For Critical Thinking Press www.criticalthinking.org
First Edition in Thai: 2014 Foundation For Critical Thinking Press www.criticalthinking.org
p29
ท ำควำมชดเจนเกยวกบนยทสอและสมมตฐำน Clarifying inferences and Assumptions
การแยกความแตกตางระหวางการลงความเหนและผลกระทบทตามมามความส าคญ คนทวไปมกสบสนระหวางสวนของความคดทงสองน เมอทานสามารถบอกไดถงความแตกตาง ทานจะเรมสงเกตไดถงความแตกตางของมน ขณะเมอทานท าไดทานกจะสามารถตรวจสอบไดวามนพอรบไดหรอไม โปรดจ าไววาสมมตฐานคอความเชอททานทกทกเอา คนทวไปไมคอยตงค าถามกบมน แตทานควรถาม ลองดภาพขางลางนวาการลงความเหนกบสมมตฐานท างานอยางไรในการคด:
กำรคดทอยในส ำนก
กำรคดทอยใตส ำนก ขอสมมตซอนอยในใจของเรำเปนปกต
สมมตฐำน
ขอลงควำมเหน (ขอสรป)
ขอมลขำวสำร (สถำนกำรณ)
TFirst Edition in Thai: 2014 Foundation For Critical Thinking Press www.criticalthinking.org
First Edition in Thai: 2014 Foundation For Critical Thinking Press www.criticalthinking.org
p30
นคอตวอยำงส ำหรบทกสถำนกำรณทแสดงใหเหนไดวำทำนไดท ำกำรลงควำมเหน
ขอลงควำมเหนเหลำนสวนใหญมำจำกสมมตฐำนและขอมลขำวสำรทม
ขอมลขำวสำร (สถำนกำรณ):
เพอนคนหนงของฉนเดนผานฉนไปโดยไมยอมทกทายฉน
ขอลงควำมเหนทเปนไปได: เพอนคนน นโกรธ
ฉน
ขอสมมตทน ำมำสขอลงควำมเหน:
เม อใดท เพอนคนนนโกรธ เธอจะเดนผานฉนไปโดยไมทกทาย
ขอมลขำวสำร (สถำนกำรณ):
ฉน ไดยนล ก แมวรองในพมไม
ขอลงควำมเหนทเปนไปได:
ลกแมวหลงแม
ขอสมมตทน ำมำสขอลงควำมเหน:
ถาฉนไดยนเสยงลกแมวรองในพมไมทไรมนตองเ ปนลกแมวหลงแมทกครง
TFirst Edition in Thai: 2014 Foundation For Critical Thinking Press www.criticalthinking.org
First Edition in Thai: 2014 Foundation For Critical Thinking Press www.criticalthinking.org
p31
กำรหำขอลงควำมเหนและสมมตฐำนของทำน Finding Your Inferences and Assumptions
ทานสามารถหาขอลงความเหนและขอสมมตไดโดยยทธวธดงตอไปน ประการแรก หาขอมล ตอจากนนใหลองหาวาหากคนคนหนงก าลงเผชญกบขอมลขาวสารเขาจะลงความเหนวาอยางไร จากนน “ใหยอนกลบ” ไปหาวา... ขอสมมตใดทน าไปสการลงความเหนนน
ขอมลขำวสำร (สถานการณ)
ขอลงควำมเหน ทเปนไปไดทเราอาจใช
สมมตฐำน ทน าเราไปถงขอลงความเหน
1. คอมพวเตอรหยดท างานขณะททานก าลงใชโปรแกรม
1. ถาทานรสตารทคอมพวเตอรมนมนจะท างานได
1. เมอใดทคอมพวเตอรหยดท างาน หากรสตารทมน มนจะแกปญหาได
2. ทานเหนทคนถอถงกระดาษก าลงบนขอบถนน
2. คนคนนนตองเปนพวกขเมา 2. ทกๆ คนทถอถงกระดาษนงบนขอบถนนเปนพวกขเมา
3. นกเรยนคนหนงทท าขอสอบเสรจกอนคนอนทกครง
3. นกเรยนคนนตองเรยนเกง 3. นกเรยนทท าขอสอบเสรจกอนคนอนเปนนกเรยนฉลาด
4. งานการบานไมนบรวมเปนคะแนนเกรด
4. ฉนไมตองทมเทมากกบการบาน
4. ฉนเอาใจใสทมเทเฉพาะงานทมการใหคะแนน
. .
TFirst Edition in Thai: 2014 Foundation For Critical Thinking Press www.criticalthinking.org
First Edition in Thai: 2014 Foundation For Critical Thinking Press www.criticalthinking.org
p32 คราวนมาลองดสถานการณของทานเอง ใหแตละคนหาดวาขอลงความเหนของตนเองทลงส าหรบสถานการณนนๆ ขอลงความเหนนไมจ าเปนตองมตรรกะส าหรบตวสถานการณ ความมงหมายของกจกรรมนเปนเพยงการตรวจสอบถงความแตกตางระหวางสมมตฐาน ขอมลขาวสารและขอลงความเหน
ขอมลขำสำร (สถานการณ)
ขอลงควำมเหน ทเปนไปได
สมมตฐำน ทน าไปสขอลงความเหน
1.
1. 1.
2.
2. 2.
3.
3. 3.
4.
4. 4.
โปรดตระหนกวาขอลงความเหนเกดตามมาจากขอสมมตหรอสมมตฐานและขอมลขาสาร ถาขอสมมตของทานผด หรอขอมลของทานไมถกตอง ขอวนจฉยหรอขอลงความเหนของทานยอมตองผดไปดวย เมอทานมาถงขอสรปไดแลวทานจงสมารถออกขอลงความเหนได ทกๆ คนลงความเหนจ านวนมากกนทกๆ วน จงเรมสงเกตและดวาทานจะหาขอสมมตทน าไปสขอลงความเหนตางๆ เหลานนหรอไม แลวทานกจะเรมเหนวาทานมปญหาบางอยางในวธการคดของทาน นกคดทดทสดจะระมดระวงปญหาในการคดของตน การตงสมมตฐานอยางตรงไปตรงมาเปนยทธวธหนงททานสามารถใชไดซ าแลวซ าอกส าหรบการหาปญหาแลวจดการกบมน
TFirst Edition in Thai: 2014 Foundation For Critical Thinking Press www.criticalthinking.org
First Edition in Thai: 2014 Foundation For Critical Thinking Press www.criticalthinking.org
p33
นกกำรคดเชงวจำรณญำณ มงหำทำงทดกวำส ำหรบกำรกระท ำ
Critical Thinkers Seek Better Ways of Doing Things
จะตองมหนทางทดกวาอยเสมอ และขาพเจาสามารถหามนได
ขาพเจาจะหาอะไรกไดท
ขาพเจาจ าเปนตองหา
นกคดเชงวจารณญาณมความเชอในพลงจตใจของตน
TFirst Edition in Thai: 2014 Foundation For Critical Thinking Press www.criticalthinking.org
First Edition in Thai: 2014 Foundation For Critical Thinking Press www.criticalthinking.org
p34-35
กำรวเครำะหปญหำ ลองคดปญหาทส าคญมากหนงปญหาแลงวเคราะหปญหาโดยการพงจดเปาหมายไปทสวนตางๆ ของการคด ใชกระดาษสมดโนตเพอเขยนต าตอบของทาน
ปญหำนคอ... (เขยนปญหาใหชดเจนและแมนย ามากทสดพรอมรายละเอยด เขยนตวปญหาดวยแนวทางตางๆ จนกวามนจะเกดความชดเจนขนในใจของทาน)
ปญหำนมควำมส ำคญเนองจำก...
กญแจส ำคญของค ำถำมทจ ำเปนตองไดส ำหรบค ำตอบเพอแกปญหำนคอ... (ทกปญหาจะมค าถามทเชอมตดอยกบมน ในทนเราตองการใหทานเขยนค าถามทส าคญทสดออกมาเพอใชในการแกปญหา เขยนออกมาใหจะแจงและแมนย า การจ าเพาะเจาะจงมความส าคญยง)
ควำมมงหมำยส ำคญในกำรแสดงปญหำนคอ...
ขอมลขำวสำรตอไปนคอสงจ ำเปนส ำหรบกำรตอบค ำถำม (ในตอนนทานก าลงมองหาขอเทจจรงทจะชวยใหทานแกปญหา)
สมมตฐำนส ำคญบำงประกำรทขำพเจำใชในกำรคดคอ... (หาวาทานก าลงถออะไรเปนทต ง ใหแนใจวาขอสมมตททานถอเอานนมเหตมผล)
ควำมคดหลก (มโนทศนหรอแนวควำมคด) ทน ำทำงกำรคดของขำพเจำในขณะทขำพเจำก ำลงท ำกำรแกปญหำคอ... ขำพเจำใครพรรณนำควำมคดนตำมแนวทำงตอไปน...
(ตวอยางเชน ถาประเดนปญหาคอมลภาวะและวธบรรเทา ความคดส าคญกคอ “มลภาวะ” และการนยาม “มลภาวะ” จะเปนขอพรรณนาของทาน)
มมมองทเกยวของเชอมโยงกบปญหำนคอ... ขำพเจำใครเสรมรำยละเอยดของมมมองตำมแนวทำงดงตอไป
(ตวอยางเชน การด าเนนการเผชญกบประเดนปญหามลภาวะ ทานจะตองพจารณามมมองของ 1) สตวทไดรบผลกระทบจากมลภาวะ 2) มนษยทไดรบผลกระทบ 3) ผกอมลภาวะการใหการของเขา 4) ผท างานในการลดมลภาวะ)
ถำปญหำนไดรบกำรแกไข ผลทอำจตำมมำอำจมดงน (ถงตอนนทานก าลงพยายามหาสงทส าคญบางอยางทควรเกดขนถาปญหาไดรบการแกไขแลว)
ถำปญหำนไมไดรบกำรแกไข สงส ำคญทตำมมำอำจไดแก... (ถงตอนนทานก าลงพยายามหาสงทส าคญบางอยางทอาจเกดขนถาปญหาไมไดรบการแกไข)
TFirst Edition in Thai: 2014 Foundation For Critical Thinking Press www.criticalthinking.org
First Edition in Thai: 2014 Foundation For Critical Thinking Press www.criticalthinking.org
หลงจำกกำรคดอยำงทะลปรโปรงผำนสวนประกองตำงๆ ของกำรคดแลว ขำพเจำคดวำ ทำงแกปญหำทดทสดส ำหรบปญหำน...
p36-37
กำรวเครำะหตวละครในเรองนยำย Analyzing Characters in a Story
ทานสามารถใชสวนตางๆ ของการคดเพอท าความเขาใจการคดของตวละครในเรอง เตมค าในชวงวางตอไปนโดยใชโดยใชกระดาษในสมดโนต ชอของเรองนคอ ___________________________________________________________ ตวละครทขาพเจามงเนนวเคราะหคอ ____________________________________________ ปญหำส ำคญทสดทตวละครนประสบคอ ... ควำมมงหมำยส ำคญทสดของตวละครนคอ...
(ถาความมงหมายของตวละครนเปลยนไปตามเวลา หรอตวละครมมากกวาหนงความมงหมาย ใหเขยนใหเขยนความมงหมายส าคญทงทมลงไป และแสดงใหเหนวาความมงหมายเปลยนไปในระหวางด าเนนเรอง ถาเปลยน เปลยนไปอยางไร)
ขอมลขำวสำรส ำคญทสดทตวละครใชในกำรคดในเรองนคอ... (มองหาขอเทจจรงหรอประสบการณทตวละครใชในการตดสนใจทส าคญ)
แนวควำมคดหรอควำมคดหลกทตวละครนใชในกำรคดคอ... ขำพเจำใครขยำยรำยละเอยดของควำมคดนดงน....
(พยายามหาวาความคดทผลกดนตวละครใหท าสงทเขาหรอเธอท า เชน ความคดหลกทท าใหเกด “ความโลภ” หรอ “ความหวโหย” หรอ “ความรก” หรอ “มตรภาพ”)
สมมตฐำนหลกทตวละครนใช (สงทตวละครทกทกเอำ) คอ... (มองหาความเชอทตวละครทกทกเอาหรอคาดลวงหนาวาเปนจรง ความเชอตางๆ ทตวละครไมตงค าถามหรอตงขอสงสย)
ขอสรปหลกตำงๆ (หรอขอลงควำมเหน) ทตวละครใชคอ... (มองหาขอสรปทส าคญทสดทตวละครใช ขอสรปทน าไปสการกระท าทส าคญ ขอสรปทบางครงทน าไปสการกระท าทผดพลาด หรอสรางปญหาใหกบผอน
ผลกระทบทเกด (กำรสอนยหรอสงทคำดวำอำจเกด) จำกพฤตกรรมของตวละครคอ...
TFirst Edition in Thai: 2014 Foundation For Critical Thinking Press www.criticalthinking.org
First Edition in Thai: 2014 Foundation For Critical Thinking Press www.criticalthinking.org
(ตวละครตดสนใจแลวกระท าตามการตดสนใจนน มองหาสงส าคญทเกดขนหลงการกระท า สงทเปนผลกระทบตามมาทส าคญ)
TFirst Edition in Thai: 2014 Foundation For Critical Thinking Press www.criticalthinking.org
First Edition in Thai: 2014 Foundation For Critical Thinking Press www.criticalthinking.org
P38-39
กำรวเครำะหบทเรยนในหนงสอต ำรำ Analyzing Chapters in a Textbook
หนงสอต าราทกเลมและทกบททตรรกะใหคนหาได หนทางส าคญหนงทท าไดคอการคนหาสวนตางๆ ในการคดของผแตง ขางลางนคอแผนส าหรบน าไปใช:
1) ควำมมงหมำยหลกของบทนคอ... (ในขอนทานตองพยายามแสดงใหเหนความมงหมายของผแตงต าราในบทนใหขดเจนทสดเทาทจะท าไดวาอะไรคอสงทผแตงตองการใหบรรล?)
2) ค ำถำมหลกทเปนหวใจของบทนคอ... (เปาหมายของทานคอการหาวาค าถามหลกทอยในใจของผแตงในการเขยนบทนคออะไร อะไรคอค าถามหลกทผแตงแสดงออกมา?)
3) ขอมลทส ำคญทสดในบทนคอ... (ทานตองบงชขอมลหลกทผแตงใชในบทเรยนนเพอสนบสนนขอโตเถยงในบท มองหาขอเทจจรง ประสบการณและ/หรอขอมลทผแตงใชสนบสนนขอสรป)
4) ขอลงควำมเหนในบทนคอ... (หาดวาขอสรปส าคญทสดทผแตงไดมาถงและน าเสนอไวในบท) 5) แนวควำมคดหลกทเรำจ ำเปนตองมควำมเขำใจในบทนคอ...
โดยแนวควำมคดนผแตงหมำยถง.. (มองหาความคดทมความส าคญทสดทหวใจของเหตผลของผแตง แนวความนอาจเปน เชน “วทยาศาสตร” หรอ “ก าลง” หรอ “ความยากจน” หรอ “สทธหนาทของพลเมอง”)
6) สมมตฐำนส ำคญทแสดงใหเหนถงกำรคดของผแตงไดแก... (ถามตนเองวา: สงทผแตงยดถอในบทน (ทอาจตงขอสงสยได) คออะไร? สมมตฐานหรอขอสมมตคอความเชอทผแตงไมไดใชในการคดในการอธบาย ปกตจะไมมการเอยถงสมมตฐานกน ดงนนจงเปนยากในการคนหา)
7a) ถำผอำนถอเอำสงทผเขยนเขยนมำยดมนอยำงจรงจง กำรสอนยทส ำคญคอ... (จะเกดผลทอาจตามมาอยางไรบาง ถาผอานจรงจงกบความคดของผเขยน?) 7b) ถำผอำนไมยอมรบตำมสงทผเขยนเขยน กำรสอนยทส ำคญคอ... (จะมผลกระทบอะไรบางทอาจตามมา หากผอานละเลยไมถอตามขอคดของผเขยนในบทน?)
TFirst Edition in Thai: 2014 Foundation For Critical Thinking Press www.criticalthinking.org
First Edition in Thai: 2014 Foundation For Critical Thinking Press www.criticalthinking.org
p40
กำรวเครำะหกำรทดลอง Analyzing Experiments
ทานสามารถวเคราะหความคดของทานเกยวกบการทดลองทางวทยาศาสตรกอนลงมอปฏบต โดยการตอบขอแถลงดงตอไปน
ขำพเจำสำมำรถพรรณนำกำรทดลองครงนไดดงตอไปน
เปำหมำยของกำรทดลองในครงนคอ....
สมมตฐำนทเรำมงหำเพอกำรทดสอบในกำรทดลองนคอ...
ค ำถำมส ำคญทกำรทดนมงหำค ำตอบคอ....
กำรควบคมทเกยวของกบกำรทดลองนคอ....
แนวคดหลก หรอ ทฤษฎเบองหลงกำรทดลองนคอ...
กำรทดลองนตงอยบนสมมตฐำนดงตอไปน....
ขอมลทจะตองเกบในกำรทดลองครงนไดแก...
กำรสอนยทมศกยภำพของกำรทดลองนไดแก
(ณ จดน ทานก าลงมองหาผลส าคญทจะตามจากการทดลองน)
TFirst Edition in Thai: 2014 Foundation For Critical Thinking Press www.criticalthinking.org
First Edition in Thai: 2014 Foundation For Critical Thinking Press www.criticalthinking.org
p41
กำรวเครำะหขอมลทเกบ (After Experiments)
หลงการทดลองแลวเสรจ ใหดขอมลทไดเกบมาและหาวามนมความหมายอะไร มนไดบอกอะไรกบทานบางแลวตอบขอแถลงตอไปน
ขอมลทเกบในระหวำงกำรทดลองไดแก....
กำรอนมำน (หรอขอสรป) ทมตรรกะทสดทไดจำกขอมลคอ....
(ขออนมานคอขอสรปททานไดหลงจากพจารณาขอมล)
ขออนมำนเหลำนเปนสงทโตแยงได หรอโตแยงไมไดเมอเทยบกบขอมลทใชศกษำครงนและเทยบกบหลกฐำนทเกยวของกบประเดนปญหำ
สมมตฐำนทใชส ำหรบกำรทดลองครงนสนบสนนหรอไมสนบสนนผลกำรทดลอง ใหค ำอธบำย......
สมมตฐำนทตงขนกอนกำรทดลองควรเปลยนหรอไม ค ว รเปลยนเมอเทยบกบขอมลท เ ก บในกำรทดลองครง น กำรเปลยนสมมตฐำน (ถำม) ควร เ ป นดงน......
ขอบงนยทส ำคญทสดของ ก ำ รทดลองครงนคอ...
ขอเสนอแนะส ำหรบกำรวจยประเภทนในอนำคตคอ.....
TFirst Edition in Thai: 2014 Foundation For Critical Thinking Press www.criticalthinking.org
First Edition in Thai: 2014 Foundation For Critical Thinking Press www.criticalthinking.org
p42
กำรวเครำะหวชำหรอสำขำวชำ (Analyzing Subjects or Discipline)
เมอเราเขาใจสวนประกอบตางๆ ของการคดแลว เราจะรไดวาทกวชาทเราเรยนในโรงเรยนมตรรกะทสามารถหาออกมาได เราสามารถใชค าถามตอไปนเพอการน:
อะไรคอควำมมงหมำยหรอเปำหมำยส ำคญส ำหรบกำรเรยนวชำน? สงทผอยในสำขำนตองกำรใหบรรลคออะไร?
พวกเขำถำมค ำถำมชนดใด? ปญหำชนดใดทพวกเขำพยำยำมแก?
ขอมลขำสำรประเภทใดทพวกเขำเกบ?
พวกเขำใชขออนมำนหรอขอชงใจประเภทใด
(กำรชงใจเกยวกบ....)
พวกเขำใชวธกำรใดเพอกำรเกบรวบรวมขอมลทหำมำส ำหรบใชในวชำน?
ควำมคด แนวคดหรอทฤษฎขนพนฐำนทสดในสำขำวชำน?
อะไรคอผอยในสำขำนใชทกทกหรอสมมต?
กำรเรยนวชำนควรมผลตอกำรมองโลกของขำพเจำไดอยำงไรบำง?
ผลทอำจตำมมำจำกกำรเรยนสำขำวชำนมอะไรบำง? ผลของวชำนทไดมกำรน ำมำใชในชวตประจ ำวนมอะไรบำง?
หลงการเรยนวชานโดยทะลปรโปรงมาทงเทอมแลว ทานทานควรมความสามารถในการตอบค าถามตางๆ ขางตนทเกยวกบวชานได
TFirst Edition in Thai: 2014 Foundation For Critical Thinking Press www.criticalthinking.org
First Edition in Thai: 2014 Foundation For Critical Thinking Press www.criticalthinking.org
p43
กำรถำมค ำถำมในขนเรยนทพงเปำไปทสวนตำงๆ ของกำรคด (Asking Questions in Class Which Target the Parts of thinking)
ในระหวางชนเรยนทานสามารถถามค าถามทพงเปาไปทสวนตางๆ ของการคดเพอสรางความเขาใจอยางลกในเรองหรอประเดนทใชถกเถยงในหองเรยนของทาน
ตวอยำงเชน ในวนใดวนหนงขณะเรยนทำนอำจถำมค ำถำมตอไปนไดมำกกวำหนงค ำถำม:
ความมงหมายหลกในวนนของทานคออะไร? อะไรคอสงทเราพยายามใหบรรลในชวโมงเรยนน?
ค าถามใดบางทเราไดถามไปแลวในวนน?
ขอมลขาวสารใดทเราจ าเปนตองเกบรวบรวมเพอตอบค าถามเหลาน? เราจะหาขอมลเหลานไดทไหน อยางไร?
ความคด แนวความคดหรอทฤษฎขนพนฐานสดทเราตองเขาใจเพอการตอบค าถามนคออะไร?
อะไรคอมมมองทตรงประเดนเนอหาเพอใชในการตอบค าถามเหลาน?
ขอสมมตใดทเราสามารถน ามาใชเปนเหตผลในการแกปญหานไดอยางปลอดภย?
เราควรตงค าถามกบขออนมาน หรอขอวนจฉยใดๆ ทมผตงขนในการศกษาในสาขาวชานหรอไม?
ผลทจะตามมาอยางส าคญจากสงทเราก าลงศกษาอยนมอะไรบาง?
TFirst Edition in Thai: 2014 Foundation For Critical Thinking Press www.criticalthinking.org
First Edition in Thai: 2014 Foundation For Critical Thinking Press www.criticalthinking.org
p44
ท ำควำมกระจำงในควำมคดของทำน หำควำมกระจำงในกำรพดของผอน
Clarifying Your Own Ideas, Clarifying What Others Say
เพอสรางความกระจางในการคดของทาน สามารถท าสงทเปนพนฐานตางๆ ดงน:
1. แถลงออกมาทละประเดน
2. ขยายความวาทานหมายถงอะไร
3. ใหตวอยางทเชอมโยงความคดของทานกบประสบการณในชวต
4. ใชอปมาหรอการเทยบเคยงเพอในผอนเชอมโยงความคดของทานกบสงตางๆ ทเขาเขาใจแลวได (ลองพจารณาอปมาน: การคดเชงวจารณญาณเหมอนกบหอมหวใหญ มนมเปลอกหลายชน เมอทานคด..และคดออกในขนตนมนกจะชวยท าใหทานเหนสงททานตองคดตอใหออก เมอคดออกทานกจะเหนสงทจะตองคดตอไปเปนรอบๆ)
แลเหน แถลงออกมา ขยายความ ยกตวอยาง ใหภาพประกอบ
ขางลางนคอแบบททานสามารถใชเพอใหแนใจไดวาทานมความกระจางเวลาทานพดหรอเขยนพรรณนาความคดของทาน:
ขาพเจาคดวา..... (แถลงประเดนหลกของทานออกมา)
หรออกนยหนงคอ.... (ขยายความประเดนส าคญของทานออกมาหลายๆ ประโยค)
ตวอยางเชน..... (ใหตวอยางในประเดนส าคญของทาน)
อปมาเชน...... (แสดงสงหรอภาพประกอบประเดนส าคญของทาน)
มค ำถำมสค ำถำมททำนสำมำรถใชเพอสรำงควำมกระจำงในสงทผอนกลำวกบทำน: 1. คณพอจะกลาวประเดนส าคญของคณออกมาเพยงหนงประโยคไดหรอไม? 2. คณพอทจะขยายความประเดนหลกของคณใหสมบรณขน (หรออกนยหนง) ไดหรอไม? 3. ทานพอใหตวอยางประเดนหลกจากประสบการณของทานไดหรอไม? 4. ทานพอทจะยกอปมาหรแนวเทยบเพอชวยใหเขาใจไดวาทานหมายถงอะไร?
TFirst Edition in Thai: 2014 Foundation For Critical Thinking Press www.criticalthinking.org
First Edition in Thai: 2014 Foundation For Critical Thinking Press www.criticalthinking.org
p45
คดใหทะลในควำมคดทขดแยง Thinking Through Conflicting Ideas
นบเปนเรองส าคญในการกลาวถงหรอเขยนถงความคดทมความขดแยงกนในตว จรงๆ แลว มความคดมากมายทข ดแยงกน ตอไปนคอโครงสรางททานสามารถน าไปใชได เขยนค าตอบลงไปในกระดาษค าตอบของทาน
1. หำขอแยงส ำคญของควำมออกมำสองขอ ควำมคดเหลำนอำจอยในต ำรำเรยนหรอในหนงสออน หรอเปนควำมคดททำนก ำลงประสบ ตวอยำงเชน ทำนอำจเกยวของกบควำมคด เชน:
เสรภาพสวนบคคล กบ กฎหมายจ ากดสทธสวนบคคล สทธมนษยชน กบ การพทกษโลก ความรก กบ การควบคม สทธของสตว กบ ความปรารถนาของมนษย มมมองกระแสหลก กบ มมมองเหนตาง การศกษา กบ การครอบง าทางความคด การใหความรวมมอดวยเหตผล กบ การจงรกภกดอยางมดบอด
2. เลอกประเดนขดแยงระหวำงควำมคดทส ำคญทสดเพยงประเดนเดยวมำคดใหทะล 3. แถลงขอส ำคญของควำมคดหนงออกมำใหชดเจน นคอหวขอส ำหรบวนจฉยของทำน 4. ขยำยควำมหวขอวนจฉยของทำน (พดหรอเขยนออกมำหลำยๆ ประโยค) 5. ยกตวอยำงขอวนจฉยของทำน (ผลทตามมาทางลบทผคนหรอสตวจะถกกระทบจรงๆ จาก
ปญหาน) 6. เขยนขอประทวงฝำยของทำนทมเหตผลมำอยำงนอยหนงขอ (จากมมมองตางๆ) 7. ตอบขอประทวงนนๆ (ชออกมาใหเหนประเดนอยางชดเจนและใหเกยรตยอบรบจดแขงทกจด
ของฝายตรงขาม) 8. สรำงขอสนทนำแลกเปลยนกบผทเหนแยง (เชงปญญำ) กบทำน
TFirst Edition in Thai: 2014 Foundation For Critical Thinking Press www.criticalthinking.org
First Edition in Thai: 2014 Foundation For Critical Thinking Press www.criticalthinking.org
p46
คดควำมคดส ำคญใหทะล Thinking Through Important Ideas
ทกวชามแนวคดทเปนกญแจส าคญหรอความคดหลก ใชแนวทางตอไปนส าหรบหาแกนส าคญของแนวคดหลก เขยนค าตอบลงในกระดาษของทาน 1. แถลงควำมหมำยของแนวควำมคดใหไดในหนงประโยค 2. แถลงควำมส ำคญของแนวควำมคด (แนวความคดนมความส าคญเพราะ.....) 3. ใหตวอยำงของแนวควำมคด (ตามทใชกนในชวตจรง) 4. เชอมโยงควำมคดนกบควำมคดทส ำคญอนๆ ในวชำนนๆ 5. ใหตวอยำงส ำหรบ ๔ ขอขำงตน
ตอไปนคอรปแบบส ำหรบกำรฝกฝนตำมแนวทำงขำงตน:
1. X คอ.......................... หรออกนยหนงคอ............... 2. X คอสงส าคญเนองจาก......................... 3. ตวอยางเชน................................ 4. ความคดนเชอมโยงกบความคดในวชานดงตอไปน................................... 5. บางตวอยางทแสดงใหเหนความสมพนธระหวางความคดนกบความคดส าคญอนคอ...................
TFirst Edition in Thai: 2014 Foundation For Critical Thinking Press www.criticalthinking.org
First Edition in Thai: 2014 Foundation For Critical Thinking Press www.criticalthinking.org
p. 47- last page
สะทอนควำมคดส ำคญทไดเรยนไปแลว Reflecting Upon Important Ideas Learned
เมอจบบทเรยนแตละบทแลว นบเปนความคดทดไมนอยทจะสะทอนใหเหนความคดส าคญททานไดเรยนไปแลวใหเชอมเขากบความคดอนๆ ททานไดเรยนไป ซงจะเปนการชวยใหทานไดสรางความรของทานและเพอจดจ าความคดทส าคญๆ ทานสามารถแผนสะทอนนไดในทกชนเรยนของทานในการลงลกในความรททานไดรบตามเวลาทผานไป โปรดเตมค าแถลงตางๆขางลางน: 1. ความมงหมายของกจกรรมนไดแก ___________________________________________
______________________________________________________________________ 2. ขอสรป (การอนมาน) ทส าคญทสดทขาพเจาไดในการท ากจกรรมนไดแก ________________
__________________________________________________________________ 3. ความคด (แนวความคด) ทส าคญทสดทขาพเจาเรยนรจากกจกรรมนไดแก _______________
_____________________________________________________________________ 4. ความคดนมความส าคญเพราะ (การสอนยถง) __________________________________
____________________________________________________________________ 5. ความคดนเชอตอกบความคดส าคญอนๆ ทขาพเจาไดเรยนซงรวมถง ___________________
______________________________________________________________________ ขาพเจาขอแสดงความชดเจนแหงการเชอมตอระหวางความคดนดงตอไปน ____________ _____________________________________________________________________
6. บางค าถามทขาพเจามในขณะนจากทไมเคยมมากอนไดแก ________________________ _____________________________________________________________________
7. ขาพเจาสามารถหาค าตอบของค าถามเหลานไดโดยวธการดงตอไปน ____________________ ______________________________________________________________________