federaal agentschap voor de veiligheid van de voedselketen enterohemorragische escherichia coli in...

Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen

EnterohemorragischeEscherichia coli in Duitsland

een praktisch voorbeeld van een incidentin een globaliserende voedselindustrie

Philippe Houdartdirecteur crisispreventie en -beheer


Achtergrondinformatie

• Escherichia coli (E. coli)– darmbacterie bij mens en warmbloedige

dieren– meeste stammen zijn niet pathogeen

• Enterohemorragische E. coli (EHEC)– pathogene E. coli stammen– produceren toxines (VTEC-STEC)– voorbeelden: O104, O157, O111, O26– reservoir van O157: maag-darmstelsel bij runderen

• EHEC O104:H4– zeldzame stam– reservoir niet gekend– geen analysemethode gekend voor het incident

Algemeen


Risico voor de mens

• Bronnen van besmetting– besmet voedsel en drank– besmetting van mens op mens

• EHEC zijn verantwoordelijk voor:– bloederige darminfectie– STEC en VTEC produceren toxines die een hemolytisch uremisch

syndroom (HUS) kunnen veroorzakeno vernietiging van rode bloedcellen bloedarmoedeo afname van het aantal bloedplaatjes (thrombopenie)o nierinsufficiëntieo overlijden

Algemeen


Preventie

• Elementaire hygiëneregels volstaan om het risico van besmetting sterk te verminderen

hou rauwe en bereide voedingsmiddelen apart

hou het netjes

gebruik drinkbaar water en goede producten

verwarm voedsel goed

bewaar voedsel bij een goede temperatuur

Algemeen


E. coli in cijfers

• EU:– STEC/VTEC bij de mens (2009)

o 3.573 gevallen waarvan 264 HUSo 75 uitbraken gelinkt aan voedselketen

– STEC/VTEC in levensmiddeleno aanwezig in 3,2% van vleesmonsters (2009)o aanwezig in 0,2% van monsters groenten/fruit (2004-2009)

• BE (2010):– Jaarlijks 40 à 110 STEC/VTEC gevallen bij de mens– STEC/VTEC in levensmiddelen (ca. 2.750 analyses)

o aanwezig in 0,8% van bemonsterde runderkarkasseno afwezig in vlees, vleesbereidingen, melk, melkproducteno afwezig in monsters groenten en fruit

Algemeen


EHEC O104 epidemieChronologie

• 02.05: 1ste HUS-geval in Duitsland• 03.05-21.05: vaststellen van bijkomende gevallen• 22.05: alarm op Europees niveau via EWRS• 26.05: identificatie van het betrokken agens• 27.05: verdenking op komkommers uit Spanje• 01.06:

o Spaanse komkommers uitgesloten als bron van besmettingo Russisch embargo op groenten afkomstig uit de EU

• 03.06: verdenking op kiemgroenten uit Duitsland• 10.06: bevestiging van kiemgroenten als bron van besmetting• 23.06: apart incident met EHEC O104 in Frankrijk• 28.06: einde van het Russisch embargo voor Belgische groenten• 30.06: verdenking op fenegriekzaden uit Egypte• 26.07: officiële einde van het incident


4+11+0

16+10

4+91+1

1+0

7+4

1+0

1+2

1+1

35+18 (1)

4+3

Epidemiologische gegevens

• 47 doden• ziektegevallen in 14 landen: 3.136 EHEC + 787 HUS• in of gelinkt aan Duitsland

Incidentie van HUS gevallen per 100.000 inwoners in Duitsland

Incidentie in de rest van EuropaEHEC + HUS (sterfgevallen)

3.052+733 (45)

CAN/VS/ZW: 8+5 (1)

EHEC O104 epidemie


EHEC O104 epidemie

Epidemiologische curve op basis van aanvang van de symptomen


EHEC O104 epidemieZoektocht naar de bron

• Nachtmerriescenario door– lange tijdspanne (gem. 14 d) tussen consumptie van besmet product

en ziekte/hospitalisatie onduidelijk wat geconsumeerd werd– lange tijd onduidelijkheid over aard van het agens (tot 01.06 geen

analysemethode voor EHEC O104 beschikbaar)– zwakke, discordante, niet gestructureerde aanpak in Duitsland– afwezigheid van sluitende gegevens voor tracering– voorbarige gevolgtrekkingen verschillende andere bronnen

onterecht beschuldigd (o.a. Spaanse groenten)

• Vermoedelijke bron = fenegriekzaden uit Egypte– intensieve evaluatie van alle beschikbare gegevens door EU task

force o.l.v. EFSA– onafhankelijke ziektecluster van een tiental personen in Bordeaux,

Frankrijk


Schematische tracering van lot 48088 fenegriekzaden uit Egypte


EHEC O104 epidemie

• Bijzondere elementen bij dit incident– eerste maal kiemgroenten als bron van besmetting

o productieprocedé (water, T 35-40 °C) nodigt uit tot microbiële ontwikkeling

o inwendige besmetting van het zaad– Europese markt van zaden voor kiemgroenten is zeer internationaal

(o.a. Noord Afrika; Midden Oosten; Centraal, Zuid en Zuidoost Azië)– inwendige microbiële contaminatie is zeer moeilijk op te sporen– autocontrole focust op uitwendige contaminatie van zaden/water


EHEC O104 epidemieGevolgen voor België

• Rechtstreekse betrokkenheid = nihil– geen EHEC O104 aangetroffen op Belgische producten– geen patiënten in ons land– geen invoer van besmette producten uit Duitsland– geen epidemiologische contacten met operatoren in ons land

• Indirecte schade = enorm– tuinbouwsector

o binnenlandse consumptie groenten gekelderdo algemeen exportverbod Europese groenten naar Ruslando export groenten naar andere markten grotendeels weggevallen

– 30 miljoen € schade


Van waar deze catastrofe?


Wat kan het FAVV doen in dergelijke situatie?

• Situatie opvolgen– in overleg met Europese instanties– incidentenbeheer opstarten/voorbereiden, in samenwerking met

volksgezondheid– actief tussenkomen waar dit mogelijk is (bv. Russisch embargo)

• Opvoeren van monitoring– ca. 400 monsters in 2 weken tijd– initieel ingevoerde Spaanse groenten– daarna kiemgroenten– uiteindelijk breed gamma groenten– doel: proberen het vertrouwen te herstellen!


Wat kan het FAVV doen in dergelijke situatie?

• Communicatie verzorgen– geregeld overleg met de sector

o afstemmen van communicatieo wederzijds informeren van communicatie-initiatieven

– correct en voldoende informeren van consumento persberichten, perscontacteno dagelijks bijwerken van website


• 01.06: Russisch embargo op groenten afkomstig uit de EU• 09.06: voorwaarden alvorens opnieuw kan worden ingevoerd

o opsporen van de bron van besmettingo aantonen dat beheersmaatregelen efficiënt zijno garanties aantonen d.m.v. van certificering

• 09.06: oproep vanwege EU om embargo op te heffen• 10.06: akkoord EU-Rusland

o embargo wordt opgeheven eens Moskou de nodige garanties heeft ontvangen van de EU

o gezondheidscertificaat zal “zeer spoedig” afgerond worden• 23.06: BE exporteert als eerste opnieuw groenten naar Rusland• 28.06: officiële Russische mededeling over hernemen van invoer uit

België en Nederland• 09.08: opheffen van Russisch embargo op groenten uit de EU

Russisch embargo op groenten


Wat kunnen bedrijven doen?

• Reactief– vertrouwen herstellen door

o monsternemingen en analyses van producteno actief en verstandig communiceren

• Preventief– autocontrole in brede zin van het woord

o productieprocessen doorlichten (HACCP)o nodige beheersmaatregelen nemen voor kritieke punten

– controle van grondstoffeno betrouwbare leverancierso ingangscontrole

– interne tracering– beheersing van lotgrootte


Conclusies - lessen

– Schaalvergroting en globalisering in de voedselketen voegen een bijzonder moeilijk te beheersen dimensie toe aan het incidentenbeheer

– Beheer van grootschalige microbiële voedselincidenten in de EU dient meer gestandaardiseerd, gestructureerd en gecoördineerd te verlopen

– Zolang de bron van een besmetting onbekend is, is het moeilijk te bepalen wanneer en wat te communiceren

– Media/consumenten zijn in dergelijke incidenten – zeker indien er slachtoffers vallen – moeilijk te beheren = vechten tegen de bierkaai

– Kennis van operatoren is belangrijk– Tuinbouwsector is kwetsbaar, o.a. door grote afhankelijkheid van

export– Directe impact van België op oplossen van handelsbelemmeringen

genomen n.a.v. het incident is beperkt omdat de EU door derde landen als één geheel beschouwd wordt

federaal agentschap voor de veiligheid van de voedselketen enterohemorragische escherichia coli in...

Documents