1

به نام خدا

“تئوري سازمان” نوشته كتاب ١١فصل ماري جو هچ

)كنترل و ايدئولوژي در سازمان ها(

ارائه دهنده: نرگس خسروي

2

نظريه هاي مدرنيستي كنترل0فرآيندهاي كنترل سازمان به آرلوند تننبام جامعه شناس آمريكايي :

محدود كردن رفتارهاي سليقه اي شخصي كمك ميكند و آنها را با طرح عقاليي سازمان منطبق نگه مي دارد. ايجاد هماهنگي و نظم

،تا حد زيادي بدون توجه به منافع متنوع و ترويج بالقوه رفتار اعضاءيكي از كارويژه هاي كنترل است.

نظريه مدرنيست كنترل در سازمان:٣ اين نظريه با مدل ارزيابي و بازخورد عملكرد نظريه- ١:

سايبرنتيك نظريه عمومي سيستم ها محورهاي مشترك زيادي دارد.كه بر كنترل رفتار مديران از طريق نظريه عامليت: - ٢

قراردادهاي طراحي شده براي تشويق مديران به تحقق منافع مالكان سازماني)نظير سهامداران( به جاي منافع خود متمركز است

نظريه بازارها، بوروكراسي ها و كنترل از طريق - ٣اين نظريه سيستم هاي داخلي ارزش ها و هنجارها :

استفاده از فرهنگ به عنوان يك ساز و كار كنترلي را مطرح ميكند

3

بازخورد و ارزيابي عملكرد-مدل سايبرنتيك كنترل

دaازماني، مي توانaاي سaاليت هaترل فعaه كنaه چگونaد كaان مي دهaدل، نشaاين ماaز طaريaق تaدويaن اaسaتاندارaدهaا،نaظaارت بaرa فعaالaيت هaا وa نتaايaج بaاaزخوردa، محقaق

شود. ه وaتم مقايسaوب سيسaعيت مطلaا وضaب در اين مaدل، وضaعيت فعلي سaيتم

بaراي تaعaديلa مي شوaد.ترموسaتات نaوعي دو سaبب آن اختالف aبين هرگونaه حaرارaت درaجaه aوa اقaات aرaد aرقيaب لaواaزم aرتaراaح بينa aدرaجaه aاوتaتف درaك اaسaتاندارد،a طaراحي مaي شaود و aازa طرaيaق روشaنa و خaامaوش aكaرaدن دكaمaه گرمaا سaايبرaنتيaك، aتعارهaسaا مaيa aدaهaدa .aبaرaاسaاaس نaشaان aكنشaاaوa ودaخa ازa ،aماaرaس aوفaرaآينaدهاaي كنaترليa سaاaزمانaيa مaانaنaد aترموaسaتات aبaرaاaي درaك aو aتaشaخيص تaفaاوت بيaنa سaطوحa فaعلaي و مaطaلaوب عaملaكaرد aوa aانجaامa اaصaالحاaت دaر aزمaاaن مaشaخص

شدaن تفاوaت، طراحي aمي شوند. اليتaويق فعaراي تشaد، بaده انaف شaايف تعريaدت و وظaد مaداف بلنaتي اهaوق

اهaداف تaوان aمي a،ودaمي شa دتaمa دaبلنa افaدaاه تحقaق بaه كaه aمنجaر هaاaيي عaمليaاتي يaا اسaتاaندارها رaا تaدوaين كaرد. بaراي تحقaقa اين اaمaر دو راه وجaود دارد:

كنترل ستاده ايكنترل رفتاري

4

كنترل ستاده ايمتمركaز اسaت و بaر سaنجش اين نتaايج اسaتوار نتaايج فعaاليت کنaترل سaتاده ای بaر

توانaد در سaطaح وظaایaف ايa می یaا aوظaایفa فaردaیاسaت.كنترلa سaتاده کaاری گaروه اعمال شود

: در یaک سaیتم قطعaه کaاری کaه س.طح ف.ردی ● مثaال هaایی از کنaترل سaتاده ای در حaق aالزaحمaه، aبaر aاسaاس تعaداد aمحصaوaالت تaولیaدی اaفaراد یaا گaام هaاaی طی aشaده توسaط

کaارکنaان در یaک فرآیaند در یaک دوره aزمانی، aپرداختa می شود.س.طح ف.ردی ک.ه ب.ر کیفیت متمرک.ز ● مثaال هaایی از کنaترل سaتاده ای در

هaای تولیaدی معیaوaب یaا گaام هaای aنادرaسaت کارکنaان در یaک اس.ت aداد کاالaرش تعaماaش a:فرآیند

: تعaداد محصaوالت مونتaاژ شaده س.طح گ.روه ● مثaال هaایی از کنaترل سaتاده ای در توسط یک تیم

كنترل رفتاريدر سيسaتم هaاي كنaترل رفتaاري، رفتارهaاي معaرف عملكaرد بaاال بaه اسaتاندارهايي ●

تبaديل مي شوند كaه ميتوانa بر اaساس آaنها اaفرادa را موaرد اaرزيابي قaرار داد.منجaر بaه سaطوح عملكaردي مطلaوب رفتارهaا كنaترل رفتaاري بaر درك اين نكتaه كaه ●

دانش نظaير هaاaيي اسaتفaاده aاز شaاخص aاaب آمaوزش ، aمثال اaسaت. اaسaتوار مي aشaوند، نaمايش دaاده شده ياa اشتياق بهa موضaوع مaورد برaرسي اaرزياaبي مي شوaد.

5

مشکالتی که طراحی و اجرای سیستم های ارزیابی عملکرد را

ناتوان می سازد-ابهام١

سaنجش بaرخی از فعaالیت هaای سaازمانی مثaل خالقیت دش.وار اس.ت:س.تادهتعری.ف ●و نaوآوری دشaوار اسaت چaون شaناخت ایaده، طaرح راه هaای خالقانaه و نوآورانaه زمaان زیaادی

می طلبد.

سaنجش رفتارهaا نaیز دشaوار ن.وعی ابه.ام وج.ود دارد:رفت.ار مناس.ب نس.بت ب.ه ●اسaت چaون تعریaف رفتaار مناسaب بaا هaر مشaتری، محصaول، مسaاله یaا مaوقعیت جدیaد، تغیaیر

می کند.ابهaام ممکن اسaت مaدیران را بaه اسaتفاده نادرسaت از سیسaتم هaای کنaترلی رهنمaون کنaد: مثال در یaک آزمایشaگاه، هرکسaی تاکیaد می کنaد کaه زمaان گذرانaده شaده در آزمایشaگاه اهمیت کمaتری از یaا خالقیت ابهaام پدیaده هaای غیرقابaل مشaاهده ای نظaیر بaه نسaبت برخaوردار اسaت، بaا وجaود این ممکن اسaت بaرای ارزیaابی عملکaرد از زمaان، اسaتفاده شaود

چون تنها سنجه عینی در دسترس می باشد.-جابه جایی هدف٢

هيچ مجموعaه اي از سaنجه هaا نمي توانaد همaه اهaداف سaازمان را بaه صaورت مسaاوي مaد نظaر قaرار دهaد و اگaر سaنجه هaا بaه كaانون تمركaز فعaاليت تبaديل شaوند، آنگaاه جنبaه هaاي

عملكرد افراد متضرر خواهند شد. مثال در مaورد یaک دانشaجو نمaره دروس چنaان حaائز اهمیت میشaود کaه آنچaه یaاد میگaیرد در درجaه دوم اهمیت قaرار دارد.يعaني هaدف دوم يعaني كسaب نمaره بaاال جaاي خaود را بaه هaدف

اول يعني يادگيري مي دهد.

6

راهبردهای متعددی برای مخدوش کردن کنترل در سازمان وجود دارد:

اسaتفاده بسaیار خشaک از قaوانین و مقaررات كaه مaانع رفت.ار بوروکراتی.ک خش.ک: بaه پایبنaدی شaدید از ناشaی کaاری هaای کنaد انجaام وظaايف سيسaتم مي شaود. مثال

استاندارد کردن عملیات

كaه مدیریت برداش.ت: زمaاني بaودن، بaه جaای خaوب آمaدن نظaر بaه یعaنی خaوب مبهم مaورد اسaتفاده قaرار مي گيرنaد، مي تواننaد مسaئله زا كن.ترل ه.اي رفت.اري

شaوند. اجaرای مaدیریت برداشaت از طaرف کارکنaان بaاعث می شaود کaه ارزیابaان آنهaا را خوب تصور کنند.

مثال ممکن اسaت مaدیر کارکنaان کنaدکار را نسaبت بaه کارکنaانی کaه کaار را جaدی تaر و بهتر انجام می دهند به نوعی پاداش دهند.

زماني رخ ميدهد كه از كنترل ستاده استفاده مي كنيد. فریب دادن)تقلب( : تخلaف در ارائaه اسaناد صaحیح و گaزارش داده هaای معتaبر مثaال هaايي از فaريب دادن

هستند

7

نظریه عاملیت: قراردادها، پاداش ها و عدم اطمینان

نظريaه عaامليت بaر گaرايش عaامالن، بaه شaانه خaالي كaردن از زيaر بaار مسaئوليت هaا)از سaازد(، مي را aميسaر عملكaرد اaرزيaابaي كنaترلي aكaه هaاaي سيaسaتم برانaداختن طرaيaق متمرaكaز اسaت. اaين نظرaيaه، موضaوع قaابaل aاتكaا بaودن اaطالعaاتa در اجaراي قراردادهaا و

كنترل ها را مطرح مي كند. ● مالكان سازمان: سرمايه گذاران

● ذينفعaان خaارجي: بيمaه گaران، اعتباردهنaدگان و سaرمايه گaذاران بالقوه در اين نظريaه، مسaئله كنaترل در سaازمان از منظaر مالكaانش و ذينفعaان خaارجي ديaده

( دغدغه اصلي اين نظريه است. aوكال(aو مديران )aن)موكلينaن مالكاaابطه بيaد. رaمي شواز آن جهت مaديران، وكال ناميaده مي شaوند كaه بايaد در هنگaام تصaميم گaيري براسaاس رفتaار كنaترل aايaه راه بaر نظريaه منaافع خaودشaان. aاين نaه كنaنaد مaوكaلين عaمaل مaنaافع

عaامالن مaتمركزa است تاa اطمaينان دهد كهa مناaفع aموكلين aتامينa ميa شوند.موكلين بaا وكال قaراردادي منعقaد مي كننaد تaا از جaانب آنهaا فعaاليت كننaد چaون نمي تواننaد يaا نمي خواهنaدa بaهa طaور مسaتمر aبaراaي حaفaظ منaافعشaاaن، خaودa نaيز حضaور داشaته باشaند. ني aمواجaهa مي شaوند كaه تكaاليف aامالaبي عaت طلaصaا فرaب aدaندارنa ورaحضa ونaچa الaح aدر عين

خود رaا مaسئوالنه اaنجامa نمي دهند.به عبaارت ديگaر، اين نظریaه فaرض میکنaد کaه مaديران نمی تواننaد همیشaه نسaبت بaه انجaام

وظایفی که بر سر آن توافق شده قابل اعتماد باشند

8

گونه هاي متعدد از راهبردهاي كنترلي در دسترس سازمان ها

نظریaه پaرداز آمریکaایی سaازمان آیزنهaارت پیشaنهاد می کنaد کaه گونaه هaای متعددی از راهبردهای کنترلی در دسترس سازمان ها وجود دارد:

● نخسaتین راهaبرد، طaراحی مشaاغل سaاده و تکaراری اسaت، بaه طوریکaه بتوان رفتارها را به سادگی مشاهده کرد و بر اساس آن پاداش داد.

● دومین راهaبرد کنaترل، طaراحی مشaاغل بaه صaورت پیچیaده تaر و جaذاب هaای اطالعaاتی)نظaیر سیسaتم هaای در سیسaتم گaذاری و سaرمایه تaر، بaه منظaور مaدیریت( اضaافی هaای الیaه یaا هaا بنaدی، حسابرسaی بودجaه کسaب دانش در مaورد رفتارهaا و اعطaای پaاداش بaر اسaاس این رفتارهaا

است.● سaومین راهaبرد، طaراحی مشaاغل پییaده تaر و جaذاب تaر اسaت امaا از نaوعی طaرح ارزیaابی بسaیار سaاده تaر)نظaیر سaودآوری، درآمaدها( اسaتفاده می کنaد و بaر اسaاس نتaایج ارزیaابی، پaاداش داده می شaود.در این راهaبرد، و طaراحی هaا آمaیزتر جaایگزین سaنجه امaا مخaاطره بaاالتر هaای پaاداش

دقیق شغل می شوند.در و فاصaله گرفتaه ارزیaابی عملکaرد بaر تاکیaد از راهaبرد: ● چهaارمین عaوض بaر حaذف منaافع واگaرا متمرکaز می شaود.این ایaده در نظریaه بازاهaا،

بوروکراسی ها و سیستم های ارزشی- هنجاری توصیف می شود.

9

بازاها، بوروکراسی ها و کنترل از طریق سیستم داخلی ارزش ها و هنجارها ماخaذ مشaخص کنaترل در سaازمان اسaتفاده میشaود: 3 ● از دیaدگاه اوچی

بازارهaا، بوروکراسaی هaا و سیسaتم ارزشaی و هنجaاری سaازمانی، از ديaدگاه وي، فرهنaگ ممكن اسaت بaه عنaوان ابaزاري جaايگزين بaراي كنaترل رفتaار در نظaر گرفتaه شaود كaه از طريaق كaاربرد هنجارهaا و ارزش هaا، بaه جaاي كنaترل

هاي بوروكراتيك محقق شود.

کنترل از طریق بازار:● کنترل از طریق بازار براساس رقابت محقق می شود.

● سaازمان هaایی کaه هزینaه شaان در پaایین تaرین حaد قaرار دارد، می تواننaد پaایین ترین قیمت ها را عرضه کنند و بنابراین می توانند به طور اثربخش رقابت کنند.

● همین طaور سaازمان هaایی کaه بaا برتaری قaاطعی کاالهaا و خaدمات دارای ارزش بaاالتری)مثال کیفیت بaاالتر، مطلaوبیت بaاالتر( نسaبت بaه رقبaا عرضaه می کننaد، می

توانند نوعی مازاد یا فوق العاده قیمت دریافت کنند.در هaر حaالت، عملکaرد سaازمان در قیمت هaایی متجلی خواهaد شaد کaه کاالهaا و خaدمات آن سaازمان در بaازار دریaافت می کننaد کaه بaه سaهم خaود بaر درآمaدها و

سودهای سازمان، تاثیر می گذارد. قیمت هaای پaایین، سaازمان بaه این طریaق بaازار، سaازمان را کنaترل می کنaد، زیaرا

را به بهبود خود یا تحمل تبعات)برای مثال افول و نابودی( رهنمون می کند.

10

بوروکراسی ها کانون تمرکز سیستم های بوروکراتیک بر

استاندارسازی رفتار متمرکز است. بوروکراسی به افراد در ازای رعایت قواعد و مقررات وضع

شده پاداش می دهد. کنترل بازاری نسبت به کنترل بوروکراتیک

کارآمدتر است.

سیستم ارزشی و هنجاری سازمانیارزش ها، هنجارها و انتظارات فرهنگی، ساز و کارهای اصلی کنترل

برای سازمان های متکی بر کنترل قومی هستند.سازمان های تحت کنترل ارزشی- هنجاری غالبا نوعی راهبرد انتخاب

کسانی که ارزش های و ارتقاء را در پیش می گیرند که براساس آن آن ها، ارزش های وضع شده ی مدیریت عالی را منعکس می سازد،

انتخاب و ارتقاء می دهند.زمانیکه این امر محقق شد، نظارت تا حد زیادی غیر ضروری خواهد بود، زیرا ارزش های شخصی، کارکنان را به انجام آن چه سازمان

تمایل و انتظار دارد،)بدون هزینه های ساز و کارهای کنترل بوروکراتیک(رهنمون می کند.