executive functions = ef · 9 copyright©2015 rlg institute.all right reserved • ˘-*˝. x # 6ˇ...

1

Copyright©2015 RLG Institute. All right reserved

ทกษะสมองเพอชวตทสาเรจ Executive Functions = EF

เรยบเรยงโดย สภาวด หาญเมธ สถาบนอารแอลจ (รกลก เลรนนง กรป)

คนท “คดเปน ทางานเปน แกปญหาเปน อยกบผคนเปนมงมนในการทาสงตางๆจนลลวง และมความสข”คอคนทมกจะประสบความสาเรจ ไมวาในการเรยน ชวตสวนตว ชวตครอบครว หรอในการทางานประกอบอาชพ และนคอเปาหมายของระบบการศกษาและการสรางพลเมองของทกสงคม ใชหรอไม ? คนทประสบความสาเรจ

เมอมองจากประสบการณในชวตจรงของเราเอง เราลวนมตวอยางใหเหนไดชดเจนวา คนทคดเปนเหตเปนผล เปนระบบ คดวเคราะหเรองราวตางๆไดด เมอมเรองตองตดสนใจกมหลกคด ม

การพนจพจารณาไตรตรองด สามารถตดสนใจไดเหมาะสม คนทรจกวางแผนกอนลงมอทา ครนเมอลงมอกสามารถทาไดเปนขนเปนตอน ไมมวซวสบสน หากทาไป

แลวเกดอปสรรคกรจกแกไข หรอคดคนหาทางออกใหมๆ ไมตดตนตายตวอยกบความคดเดมๆ หรอความเคยชนเดมๆ เพยงอยางเดยว

คนทสามารถจดสมพนธภาพไดด เพราะรจกควบคมอารมณ ควบคมพฤตกรรมตนเอง จนเปนทยอมรบรกใครของผคนทเกยวของ เพอนรวมงาน หรอคนในครอบครว

โดยเฉพาะในโลกสมยใหมทเปลยนแปลงรวดเรว เตมไปดวยสงเราเยายวน เชน การพนนเกมสไมสรางสรรค ยาเสพตด แอลกอฮอล สงเราทางเพศ ฯลฯ ไมวาเมออยในวยเดก วยเยาวชน หรอแมแตเมอโตเปนผใหญ คนเหลานกมความยบยงชงใจ สามารถควบคมกากบตนเองได ไมตกเปนเหยอของสถานการณใดๆ

คนเหลานใชหรอไม คอคนทประสบความสาเรจในชวต คนเหลานใชหรอไม ทจะไมตดยาเสพตด หรอสงยวยวนในทางลบใดๆ ใหเปนปญหาตอชวตนเองและผอน

คณลกษณะรวมๆ ในการบรหารจดการชวตและการงาน ทกลาวมาขางตนเหลาน เปนทกษะในกระบวนการคดขนสง = Higher-level cognitive functions หรอเรยกเปนศพทเฉพาะวา Executive Functions (EF)

2


Executive Functions(EF) คออะไร

คอ ชดกระบวนการทางความคด (Mental Process) ทชวยใหเราวางแผน มงใจจดจอ จาคาสง และจดการกบงานหลายๆอยางใหลลวงเรยบรอยได สามารถจดลาดบความสาคญของงาน วางเปาหมายและทาไปเปนขนตอนจนสาเรจ รวมทงควบคมแรงอยาก แรงกระตนทงหลาย ไมใหสนใจไปนอกลนอกทาง เหมอนกบระบบควบคมการบนทางอากาศในสนามบนทตองจดการกบเทยวบนเขา-บนออกจานวนหลายสบเทยวในเวลาเดยวกน1 คอ ทกษะทเราใชในการจดการกบการเรยนรของเราเอง เปนทกษะทมความสาคญยงยวด ทงตอความสาเรจในการเรยน การทางานอาชพ และการสรางความสมพนธกบคนอนๆ

อาจสรปไดวา Executive Functions(EF) คอความสามารถของสมองในการบรหารจดการชวต คอศกยภาพของสมองมนษยทสามารถพฒนาเปนทกษะ ททาให มนษยเปน “มนษย” แตกตางจากสตวทงปวง

Executive Functions(EF) มลกษณะและองคประกอบอยางไร

ภาพจาก www.headway.org.uk

สมองสวนหนาของเราเปรยบเสมอน CEO ทควบคมความคด การตดสนใจ อารมณการแสดงออก และ

การกระทาของมนษยเราโดยสมองสวนหนาทาหนาทเปนหลก แตไมใชสมองสวนหนาควบคมทงหมดเพยงอยางเดยว หากแตทางานรวมกบสมองสวนอนๆ ตามทฤษฎ Integrative Theory (Miller and Cohen, 2001)

3


โดยมวงจรเสนใยประสาททเชอมตอถงกน ทงนจะตองใชสมองและเสนประสาทตางๆ รวมกน จงจะเกดทกษะความสามารถ EF ได

องคประกอบของ Executive Functions

เพอใหงายตอการทาความเขาใจ ทมวชาการของสถาบน RLG ไดจดการความรและแยกแยะ EF เปน 9 ดาน โดยจดเปน 3 กลมทกษะ ไดแก กลมทกษะพนฐาน กลมทกษะกากบตนเอง และกลมทกษะปฏบต

กลมทกษะพนฐาน Working Memory = ความจาเพอใชงาน Inhibitory Control = การยงคด ไตรตรอง Shift / Cognitive Flexibility = การยดหยนความคด กลมทกษะกากบตนเอง Emotional Control = การควบคมอารมณ Focus / Attention = การใสใจจดจอ Self –Monitoring = การตดตามและประเมนตนเอง

4


กลมทกษะปฏบต Initiating = การรเรมและลงมอทา Planning / Organizing = การวางแผนและจดระบบดาเนนการ Goal - Directed Persistence = การมงเปาหมาย

3 ดานทอยกลางของภาพ คอกลม“ทกษะพนฐาน” ซงมสวนประกอบทมความสาคญ เปนฐานของการพฒนา EF ดานอนๆทเหลอ

กลมทกษะพนฐาน

1. Working memory = “ความจาทนามาใชงาน” คอ ความสามารถในการเกบประมวล และดงขอมลทเกบในคลงสมองของเราออกมาใชตามสถานการณทตองการ เชน มนจะชวยใหเรากลบไปอานหนานตยสารทพกคางไวตอนทเพอนเดนเขามาคยดวยไดเปนตน

2. Inhibitory Control = การยบยงชงใจ คดไตรตรอง คอ ความสามารถในการควบคมแรงปรารถนาของตนใหอยในระดบทเหมาะสม จนสามารถหยดยงพฤตกรรมไดในเวลาทสมควร เดกทขาดความยบยงชงใจ จะเหมอน “รถทขาดเบรก” อาจทาสงใดๆไปโดยไมคด หรอมปฏกรยาตอบโตสงตางๆ ไปในทางทสรางปญหาแกตนเองตอไป

3. Shift หรอ Cognitive Flexibility = คอ ความสามารถในการยดหยนความคด เปลยนจดสนใจ เปลยนโฟกสหรอเปลยนทศทางใหเหมาะสมกบสถานการณทเกดขน เดกทมปญหาในเรองการปรบตวมกจะตดตนอยกบสงเดมๆ ไมสามารถยดหยนพลกแพลงได มองไมเหนทางออกใหมๆไมสามารถคดสงใหมๆ นอกกรอบได

กลมทกษะกากบตนเอง

4. Focus Attention = ความสามารถในการใสใจจดจอมงความสนใจอยกบสงททาอยางตอเนองในชวงเวลาหนงๆ โดยไมวอกแวกไปตามปจจยไมวาภายนอกหรอภายในตนเองทเขามารบกวน

5. Emotional Control = การควบคมอารมณ คอ ความสามารถในการควบคมอารมณ ใหอยในระดบทเหมาะสม จดการกบความเครยด หงดหงด และแสดงออกแบบทไมรบกวนผอน เดกสามารถบอกไดวากาลงรสกอยางไร และควรจดการอยางไร เดกทควบคมอารมณไมได มกกลายเปนคนโกรธเกรยวฉนเฉยว ขหงดหงดเกนเหต หรอขกงวล อารมณแปรปรวน และอาจซมเศราได

6. Self -Monitoring = คอ การตรวจสอบตนเอง รจกตนเอง รวมถงการตรวจสอบการงานเพอหาจดบกพรอง ประเมนการบรรลเปาหมาย รวมทงความสามารถกากบตดตามปฏกรยาของตนเอง และดผลจากพฤตกรรมของตนเองทกระทบตอผอน

กลมทกษะปฏบต 7. Initiating = ความสามารถในการรเรมและลงมอทางานตามทคดมทกษะในการรเรม สรางสรรค

แนวทางในการทาสงตางๆเมอคดแลวกลงมอทาใหความคดของตนปรากฏขนจรง

5


8. Planning and Organizing = การวางแผนและการจดระบบดาเนนการเรมตงแตการตงเปาหมาย การเหนภาพรวม จดลาดบความสาคญ จดระบบโครงสราง จนถงการดาเนนการคอการแตกเปาหมายใหเปนขนตอนกระบวนการ และมการประเมนผล

9. Goal-Directed Persistence = ความพากเพยรมงสเปาหมาย เมอตงใจและลงมอทาสงใดแลว กมความมงมนอดทน เพอใหบรรลเปาหมาย ไมวาจะมอปสรรคใดๆกพรอมฝาฟนจนถงความสาเรจ

EF สาคญอยางไร ฐานของทกษะ EF ทแขงแกรง มความสาคญยงกวาการรจกตวเลขหรอตวหนงสอ2

เมอเดกไดรบโอกาสพฒนา EF ทงตวเดกเองและสงคมไดรบประโยชน จะชวยสรางพฤตกรรมเชงบวกและเลอกตดสนใจในทางทสรางสรรคตอตวเอง และครอบครว

หากเดกมทกษะ EF เขาจะมความสามารถในการคด • มความจาด มสมาธจดจอสามารถทางานตอเนองไดจนเสรจ • รจกการวเคราะห มการวางแผนงานอยางเปนระบบ ลงมอทางานได และจดการกบกระบวนการทางาน

จนเสรจทนตามกาหนด • นาสงทเคยเรยนรมากอนในประสบการณมาใชในการทางานหรอกจกรรมใหมได • สามารถปรบเปลยนความคดได เมอเงอนไขหรอสถานการณเปลยนไป ไมยดตดตายตว จนถงขนม

ความคดสรางสรรค คดนอกกรอบได • รจกประเมนตนเอง นาจดบกพรองมาปรบปรงการทางานใหดขนได • รจกยบยงควบคมตนเองไมใหทาในสงทไมถกตอง ไมเหมาะสมแมจะมสงยวยวน • รจกแสดงออกในครอบครวในหองเรยน กบเพอน หรอในสงคมอยางเหมาะสม ซงจะนาไปสการรจก

เคารพผอน อยกบคนอนไดด ไมมปญหา • เปนคนทอดทนได รอคอยเปน มความมงมนพรอมความรบผดชอบทจะไปสความสาเรจ

เดกอยางนมใชหรอ ทพอแม คร และสงคมตองการ เดกอยางนมใชหรอ ทจะนาพาสงคมและประเทศชาตใหอยรอดไดในโลกทซบซอนยงขน เดกอยางนมใชหรอทจะไมสรางปญหายาเสพตดใหพอแม ครอบครวและสงคมใหยงยากเดอดรอนตอไป

EF พฒนาขนอยางไรและเมอไร เราไมไดเกดมาพรอมกบทกษะ EF แตเราเกดมาพรอมกบ “ศกยภาพ”ทจะพฒนาทกษะเหลาน แตจะพฒนาไดแคไหน อยางไร ขนอยกบประสบการณตงแตชวงวยทารก จนถงวยเดก และตอไปยงวยรน

6

Copyright©2015 RLG Institute

EF เปนทกษะทตองฝกฝนและพฒนาอยางตอเนองเปนลาดบขนตอน เรยนรผานประสบการณจรงทหลากหลาย ไมไดเกดขนเองตามธรรมชาต

การวจยจานวนไมนอยชวา หนาตางแหงโอกาสทสาคญทสดของการเตบโตอยางมากของทกษะเหลาน และทกษะนกจะเตบโตตอไปจนถงวยรนและวยผใหญตอนตน แตในอตราทไมเทากบการเตบโตในชวง

ภาพจาก www.developingchild.harvard.edu

ดงนน ในชวงวย 3-6 ป ถาเดกไมไดรบการฝกฝนทควรไดจาก ไมวาจากสมพนธภาพกบผใหญ จากสภาพแวดลอม หรอสภาพแวดลอมกลบความรนแรง การพฒนาทกษะ EF และการพฒนา EF ในสมองตอไปดวย

ชวงเวลา 3-6 ปนมความสาคญมากในการฝกฝนทกษะดาน มนษยทมคณคายงตอสงคม เปนการลงทนทคมคามากกวาการมาตามแกไขปญหาในภายหลง

nstitute. All right reserved

เปนทกษะทตองฝกฝนและพฒนาอยางตอเนองเปนลาดบขนตอน เรยนรผานประสบการณจรงทหลากหลาย ไมไดเกดขนเองตามธรรมชาต

การวจยจานวนไมนอยชวา EF เรมพฒนาขนในเวลาไมนานหลงปฏสนธ โดยในชวงวย หนาตางแหงโอกาสทสาคญทสดของการเตบโตอยางมากของทกษะเหลาน และทกษะนกจะเตบโตตอไปจนถง

แตในอตราทไมเทากบการเตบโตในชวง 3-5 ป และหลงจากนนจงลดการเตบโตลง

www.developingchild.harvard.edu

ป ถาเดกไมไดรบการฝกฝนทควรไดจาก ไมวาจากสมพนธภาพกบผใหญ จากสภาพแวดลอม หรอสภาพแวดลอมกลบกลายเปนตวสรางปญหา เปนพษตอเดกเชน ละเลย

EF กอาจจะชาหรอบกพรองเสยหายไป กระทบตอโครงสรางการทางานของสมอง วย

ปนมความสาคญมากในการฝกฝนทกษะดาน EF ชวงเวลานจงเปนการสรางทรพยากรมนษยทมคณคายงตอสงคม เปนการลงทนทคมคามากกวาการมาตามแกไขปญหาในภายหลง

เปนทกษะทตองฝกฝนและพฒนาอยางตอเนองเปนลาดบขนตอน เรยนรผานประสบการณจรงท

นานหลงปฏสนธ โดยในชวงวย 3-6 ปจะเปนหนาตางแหงโอกาสทสาคญทสดของการเตบโตอยางมากของทกษะเหลาน และทกษะนกจะเตบโตตอไปจนถง

หลงจากนนจงลดการเตบโตลง

ป ถาเดกไมไดรบการฝกฝนทควรไดจาก ไมวาจากสมพนธภาพกบผใหญ จากละเลยทอดทง ละเมด หรอใช

กอาจจะชาหรอบกพรองเสยหายไป กระทบตอโครงสรางการทางานของสมอง

ชวงเวลานจงเปนการสรางทรพยากรมนษยทมคณคายงตอสงคม เปนการลงทนทคมคามากกวาการมาตามแกไขปญหาในภายหลง

7


สภาพแวดลอมกเหมอน“สรางนงราน”

กอนทเดกจะสามารถใชทกษะเหลานไดตามลาพงเมอโตขน ผใหญจะตองเปน "นงราน" ทดใหกอน โดยสรางกจวตรประจาวน เปนแบบอยางพฤตกรรมทางสงคมทางบวก สรางสภาพแวดลอมทสนบสนน

อยางตอเนอง บนความสมพนธทไววางใจกน พอแมหรอผใหญในครอบครว ครในศนยเดกเลก หรอโรงเรยนอนบาลทดแลเดกวย 3-6 ปมความสาคญ

มากตอการพฒนาทกษะ EF โดยตองฝกฝนคณลกษณะทง 9 ดานนในชวตประจาวน หรอในการจดหลกสตรการเรยนรของเดกปฐมวย ในการฝกฝนการออกกาลงกาย และการฝกควบคมความตองการ ซงสามารถทาได เชน สรางวนยในชวตประจาวน ใหรจกรอ เขาคว ใหรจกควบคมอารมณตนเอง และแสดงออกไดเหมาะสม ฝกเขาใจความรสกของตนเอง และเพอนๆ หรอคนอนๆ

มกจกรรมทไดฝกความจา ฝกสมาธ ใหเดกไดมโอกาสออกไปเผชญสงแวดลอมใหมๆ พบคนใหมๆ เพอนใหมๆ ไมเกบกกเดกไวแตในบาน

เทานน ควรหลกเลยงของเลนสาเรจรป ทไมชวยใหเดกไดคดคนแกปญหา แตควรจดกจกรรมการเลนทเหมาะสม

และหลากหลาย โดยเฉพาะใหไดเรยนรดวยการลงมอทาดวยตนเอง(Learning by Doing) ซงในกระบวนการเหลาน จะฝกการวางเปาหมาย การจดลาดบกอนหลง การอดทนพากเพยร การสงเกตเรยนรขนตอนการทางาน ถาเจอปญหาไดฝกคดหาทางออกใหมเพอแกปญหา รวมทงเมอเสรจแลวมโอกาสฝกการประเมนผลอยางงายๆ วาด หรอไมดอยางไร และมการใหกาลงใจเมอเดกทาสาเรจ EF เกยวของกบการสรางภมคมกนยาเสพตดอยางไร

จากการรวบรวมผลวจยจากตางประเทศของ รศ.ดร. นวลจนทร จฑาภกดกล ผเชยวชาญดาน executive functions จากศนยวจยประสาทวทยาศาสตร สถาบนชววทยาศาสตรโมเลกล มหาวทยาลยมหดล พบวา

� ความบกพรองของ EFเปนสาเหตของการตดสารเสพตด4

� การศกษาจากภาพถายสมองและอาการทางคลนก แสดงใหเหนวามความบกพรองในการทางานของสมองสวนหนาในผทตดยาเสพตด5

� ความบกพรองในการทางานของสมองสวนหนาทาใหไมสามารถยบยงความคดและการกระทา (inhibition) ซงเกยวของกบทกขนตอนของการตดยาเสพตดตงแตทาใหเขาไปอยในสถานการณเสยง ทดลองใชยาใชซาจนตด รวมทงการกลบไปใชใหม6

8

Copyright©2015 RLG Institute

รศ.ดร.นวลจนทร ชวา สมองสวนหนาความคดและการกระทา (Cognitive control) ด ยบยงไมทาในสงทไมดไม

การสงเสรมใหเดกมทกษะ EFปญหาการเรยน ปญหาสงคมเชน พฤตกรรมกาวราวรนแรง ตดการพนน ตดยาเสพตด ชอยางยงยน7

การดแลพฒนาเดกทวไป แตกตางจาก การดแลพฒนาเดกทวไปในศนยเลยงเดกหรอโรงเรยนอนบาลทมคณภาพนน ไมแตกตางมากนกจากหลกการของ EF เพราะ ;

• ทกษะ EF เปนทกษะทตอบโเปน อยกบคนอนเปน และบรรลความสาเรจในทกดานได

• ทกษะ EF ไมใชทฤษฎหรอชดความรเสนอแนวทางการพฒนาจากการคนพบดานชวประสาทวทยาศาสตร วาคณลกษณะทพงประสงคได

nstitute. All right reserved

สมองสวนหนา(Prefrontal cortex) ทาหนาทยบยงการเขาหายาเสพตดCognitive control) ยบยงไมใหตอบสนองออกไปตามความตองการ

EF ทดตามวยจงชวยลดปญหาพฤตกรรม ลดปญหาความขดแยงในครอบครว ปญหาการเรยน ปญหาสงคมเชน พฤตกรรมกาวราวรนแรง ตดการพนน ตดยาเสพตด ช

การดแลพฒนาเดกทวไป แตกตางจาก EF อยางไร การดแลพฒนาเดกทวไปในศนยเลยงเดกหรอโรงเรยนอนบาลทมคณภาพนน ไมแตกตางมากนกจาก

เปนทกษะทตอบโจทยการพฒนามนษยทตองการให “คดเปน วเคราะหเปน แกปญหาเปน อยกบคนอนเปน และบรรลความสาเรจในทกดานได”

ไมใชทฤษฎหรอชดความรเสนอแนวทางการพฒนาเดกแบบใหม หากพบดานชวประสาทวทยาศาสตร วาสมองของมนษยนน มศกยภาพทจะพฒนา

คณลกษณะทพงประสงคได

ทาหนาทยบยงการเขาหายาเสพตดโดยควบคมมใหตอบสนองออกไปตามความตองการรจกคดวาสงไหนไม

ชวยลดปญหาพฤตกรรม ลดปญหาความขดแยงในครอบครว ปญหาการเรยน ปญหาสงคมเชน พฤตกรรมกาวราวรนแรง ตดการพนน ตดยาเสพตด ชวยพฒนาประเทศของเรา

การดแลพฒนาเดกทวไปในศนยเลยงเดกหรอโรงเรยนอนบาลทมคณภาพนน ไมแตกตางมากนกจาก

คดเปน วเคราะหเปน แกปญหา

เดกแบบใหม หากเปนการยนยนองของมนษยนน มศกยภาพทจะพฒนาทกษะ

9


• แตการพฒนาคณลกษณะทพงประสงคเหลานจะตอง FOCUS ไปททกษะ 9 ดานของ EF เพราะไมเชนนน สมองกจะไมพฒนาทกษะเหลานอยางแขงขนจนฝงเปน “ชป” ในสมองทใชไดไปตลอดชวต (เราจงพบวา เดกเรยบรอย แตกยงไมสามารถยบยงชงใจไมใหตดยาเสพตด หรอตดสงยวยวนอนๆได หรอเดกทการเรยนดแตไมสามารถคดวเคราะหหรอแยกแยะสงทควรไมควรทา เปนตน)

• ทกษะ EF ยนยนวาตองเอาจรงเอาจงอยางทสดในวย 3-5 ป เพราะพนจากนไปแลว “หนาตางแหงโอกาส” กจะปดลง พฒนาไดยากขน

• การพฒนาทกษะ EF สามารถพฒนาไดบนฐานประสบการณ กจกรรมในชวตประจาวนทวไป ขอเพยงผใหญเขาใจและ FOCUS จรงจงเทานนเอง

ประเทศไทยเรารอไมไดแลว !!!

References;

1. Building the Brain’s “Air Traffic Control”System, www.developingchild.harvard.edu

2. Lewitt, E. M. & Baker, L. S. (1995). School readiness. TL. S. (1995). School readiness. The Future of Children, 5(2), 128-

139.

3. อางแลว 1. 4. D.W.Self and J.K. Staley(eds.) ,Behavioral Neuroscience of Drug Addiction, Current Topics in Behavioral Neurosciences

3, publish online 15 Sept.2009

5. Goldstein RZ, VolkowND.Nat Rev Neurosci. 2011 Oct 20;12(11):652-69.

6. Morein-Zamir,Trevor W. Robbins,Fronto-striatal Circuits in Response-Inhibition: Relevance to Addiction, publish online

www.sciencedirect.com

7. นวลจนทร จฑาภกดกล,Executive Functions(การคดเชงบรหาร), เอกสารประกอบการประชมเชงปฏบตการระดมสมองวางกรอบประเดนและเนอหาหนงสอนทานฯ โครงการ “หนงสอนทานสรางภมคมกนยาเสพตดสาหรบเดกปฐมวย”

8. Executive Function Fact Sheet:http://www.ncld.org/ld-basics/ld-aamp-executive-functioning/basic-ef-facts/executive-

function-fact-sheet

executive functions = ef · 9 copyright©2015 rlg institute.all right reserved • ˘-*˝. x # 6ˇ...

Documents