euskal herriko - connecting repositories · 2017-09-30 · euskal herriko gaueko tximeletak...

EUSKAL HERRIKOGGAAUUEEKKOO TTXXIIMMEELLEETTAAKK

BIODIBERTSITATEA

Esfingidoak, Zigaenidoak eta ArktidoakEsfingidoak, Zigaenidoak eta Arktidoak

EUSKAL HERRIKOGAUEKO TXIMELETAK

Esfingidoak, zigaenidoak, arktidoak

Egilea: Fernando Pedro Pérez.Argitaratzailea: ADEVE

Lehen argitaldia: 2008.eko ekaina. ISBN: 978-84-92401-32-1. Legezko gordailua: BI-903-08.

A.D.E.V.E.

IRAUNGITZEKO ZORIAN DAUDEN ESPEZIEAKDEFENDATZEKO ELKARTEA

Egilea: Fernando Pedro Pérez

NOLA EZAGUTU? Sits pirataren bereiz-garri nagusia toraxean daukan marrazkibat da, borobil hori bat da eta bi puntubeltz ditu eta burezur baten antza dauka,hortik dator bere izena. Sabelalde horiadauka, marra beltz bertikalekin eta zerren-da bertikal zabal eta ilun bat dauka. Gorputz lodi eta luzea dauka eta bereaurrealdeko hegoak hiruki formakoak dira;hegoen atzeko aldea grisaxka edo bel-

tzezka da eta bi marra horixka eta zenbaitpuntu arre-gorrixka dauzka. Bere atzeal-deko hegoen gaineko aldea hori kolorekoada eta bi marra beltz zerratu dauzka. Atseden hartzeko jarrera arruntean dagoe-nean, inor ez da ohartzen sits pirata bertandagoela, izan ere, haren koloreak zuhai-tzen azalaren antzekoak dira. Txoriintsektujaleren batek ikusten duenean, txi-meleta honek hegoak bat-batean irekitzenditu eta bere atzealdeko hegoen kolorehori edo beltz ikusgarriek eta bere sabelal-deko eraztun hori eta beltzek txoria unebatez nahasten dute, eta une horretan txi-meletak ihes egiteko aukera hartzen du.Espezie honen beste ezaugarri bitxi bat,arriskuan dagoenean soinu errukarri bategiten duela da, soinua bere ahoko apara-tuan daukan artesi estu batetik airea har-tzen duenean sortzen du.Espiritronpa gogorra dauka, baina egokia-goa da frutaren azala zulatzeko loreennektarra xurgatzeko baino.NEURRIA: Europako tximeletarik handie-netariko bat da. Bere aurrealdeko hegoakluzeran 10 cm izatera iritsi daitezke eta 9gramo pisatzera iritsi daiteke.BIOLOGIA: Espezie hau guztiz gautarrada eta modu azkar eta grinatsuan egitendu hegan. Argiak erakartzen duela eta,sarritan etxebizitzetara sartzen da, etasubstantzia gozoek erakarrita, gozo-den-detara eta azukre-lantegietara sartzen da. Espezie honek urtean bi belaunaldi izaten

SITS PIRATAAcherontia atropos

3 ESFINGIDOAK, ZIGAENIDOAK ETA ARKTIDOAK

ditu. Lehenengo belaunaldikoek udaberria-ren bukaera aldera egiten dute hegan,bigarren belaunaldikoek, aldiz, udarenbukaeran edo udazkenaren hasieran egi-ten dute. Europako iparraldeko eskualdee-tan belaunaldi bakarra izan ohi dute, etahorren ostean, beldarra eta krisalida fase-ak igarotzen ditu.Garai horretan ugaltzen dira eta emeekbeldarrentzako elikagai izango diren lan-

4EUSKAL HERRIKO GAUEKO TXIMELETAK

MOTA:

MOTA SAILA

ORDENA:

InsectaPterigotosLepidopteros

FAMILIA:

GENEROA:

ESPEZIEA:

SphingidaeAcherontiaAtropos

ESFINGIDOEN FAMILIAKOAK (Sphingidae)

dareetan jartzen dituzte arrautzak.Lehenengo belaunaldiaren larba faseaudaren hasieran hasi ohi da, bigarrenbelaunaldikoena, berriz, udazkenarenerdialdean hasten da.Sits pirataren beldarrek bi kolore desber-din izaten dituzte, bata arrea eta besteahoria. Biek atzeko aldean “S” formakoapendize bat izaten dute.Errazago izaten da tximeleta honen krisa-lidak aurkitzea beldarrak aurkitzea baino. Krisalida osatzeko orduan, beldarrak 20cm inguruko zulo bat egiten du lurrean.Sarritan, patatak eskuz biltzen direnean,haien artean tximeleta honen krisalidaagertzen da, eta arre-gorri kolorekoa iza-ten da.ELIKADURA: Beldarrak nagusiki patata-ren landareaz elikatzen dira, baita toma-tea, alberjinia edo azenarioarenaz ere.Bortusai, heriotzorri, tabako, asma-belar,mahats, baba edo hesilaharraz ere elika-tzen da.Eztia ere gustuko du. Eztia lortzeko,

erlauntzetan sartzen da, eta horregatiksarritan hil egiten da, izan ere, erleak pila-ka joaten zaizkio ziztatzera.HABITATA: Habitatari dagokionez, exijen-tzia gutxi dauzka. Nagusiki altuera gutxikolurretan egon ohi da. Mendi ertainekolanda eta eremu epeletan ere egoten da.Urtero, talde ugari samarretan hegan joa-ten da Afrikatik Europako iparraldera, etaklimaren baldintzen arabera, urrunago alahurbilago iristen da. Mesedegarri zaizkionurteetan Islandiaraino ere iristen dira.BANAKETA EREMUA: Europa osoan etaAfrikako zati batean bizi da. Asian ereegon ohi da, eta Japoniaraino ere iristenda.Asko hegan egiten duen espezie emigran-tea da, eta bere migrazio bidaianMediterraneoa zeharkatzen du, hala ere,Alpeetako hegoaldean, sedentarioa da.Iparralderago, beldar negutarrak lehenen-go izozteetan hiltzen dira.Iberiar Penintsulan hegoaldeko eskualdeguztietan aurkitu daiteke.

Euskal Herriko lurral-de guztietan bizi da,baina ez daude ugarieta modu nabarme-nean murriztu dahaien kopurua.Espezie horien kopu-rua urte batetik bes-tera nabarmen alda-tzen da. Hotz egitenduen sasoietangutxiago egoten dira,baina urte beroakitzultzen direnean,gehiago egoten diraberriro. Oso zaila iza-ten da tximeleta

SITS PIRATA


honen errolda zehatza egitea,izan ere, gau beranduan soilikegiten baitu hegan aktiboki. Burezur irudi hori dela eta, txi-meleta hau heriotzaren mezu-lariarekin lotzen duten ipuineta kondaira ugaritan azaltzenda. Etxe batean sartzen zene-an, handik gutxira bertako nor-bait hilko zela iragartzen zuelaesaten zen. Sineskeria horidela eta, landako eremu ugari-tan errukirik gabe jazarri etazapaldu dute. Baina landanerabiltzen diren pestizidak izandira tximeleta horren murrizke-taren arrazoi nagusia.


NOLA EZAGUTU? Tximeleta honen bereiz-garria bere gorputz sendoa eta marroi kolore-ko eta tonu argi-iluneko atzealdeko hego luzeeta estuak dira, zuhaitzen azalaren edo hostolehorren antzekoak dira. Kolore horiei esker,bere etsaiek sarritan ez dute ikusten.Atzealdeko hegoak, aldiz, gorrixkak dira etaurdinez inguratutako bi ozelo beltz handi etadeigarri dauzkate eta ustekabean harrapa-tzen dutenean, bere etsaiak uxatzeko baliodute.Espezie honetako tximeleta bat zuhaitz batenenborrean geldi dagoenean, enborreko zatiedo erantsita geratu den hosto zimeldutzatjotzen da. Aurrealdeko hegoak bertikalean jar-tzen dira, eta ondorioz, atzekoak ongi ezkuta-tuta geratzen dira. Etsairen batek, adibideztxori intsektujale batek gogaitzen edo antze-maten duenean, hegoak bizkor zabaltzen ditu

eta txoriari zuzenean begiratzen dioten begihandi bi diruditen ozelo deigarri handi biakerakusten ditu.Gero, gorputza modu erritmikoan gorantz etabeherantz mugituz, mugitzen ari den buru batdirudi; etsaia beldurtzen saiatzen da, etahasieran etsaia ikaratzea lortzen du.Orduan, azkar ihes egiteko aukera aprobe-

txatzen du, izan ere, segundo gutxi batzuenburuan, txoriak hain atsegin duen espezieaezagutzen du eta hari jarraitzen hasten da,baina sarritan, beranduegi izaten da tximeletaatzemateko.NEURRIA: Bere hegoak luzeran 4-4,5 cmizatera iritsi daitezke.BIOLOGIA: Gauez ibiltzen da eta udaberria-ren erdialdetik udaren hasierara arte izaten datximeleta honen hegan egiteko sasoia.Mesedegarri zaizkion urteetan eta Iberiar

Penintsulan urterobi belaunaldi izatenditu. Bigarrenbelaunaldiak uda-ren bukaera alderaegiten du heganeta garai horretanugaltzen da. Emeek beldarren-tzako elikagai gisabalioko duten lan-dareen artean jar-tzen dituzte arrau-tzak.Larba fasea udaosoan zehar izatenda. Beldarrak ber-deak izaten dira

ESFINGE OCELATUA TXIMELETASmerinthus ocellata


eta zuri koloreko puntu oso txiki ugari izatendituzte. Gorputz osoan marra zuri zeihar para-leloak izaten ditu, baita puntu gorriko ilara batere. Kolore horien helburua beren silueta hausteada hostoen artean nabarmendu gabe ibiltze-ko.Beldarrak garatzen bukatzen duenean lurrerajoaten da bere krisalida osatu eta zuloren batbilatzeko. Batzuetan zuhaitzaren arrakalenartean ere egiten du kapulua. Krisalida hibernatzailea da.Bere familiako kide guztiak bezala, oso hega-lari trebea da. Urtero, udaberrian, Europakohegoaldetik edo Afrikako iparraldetikEuropako erdialderaino joaten da hegan etaudazkenean berriro itzultzen da, izan ere, ezindu hotza jasan.ELIKADURA: Beldarrak udareondo, aranon-do eta sagarrondoetako hostoez elikatzendira, eta neurri txikiagoan, makal, burzuntz,zume eta arbendolondoez.

HABITATA: Habitatari dagokionez, ez dugehiegi exijitzen. Belardietan, baratzeetan,fruta-arbolen sailetan eta zuhaixka eremuetanaurkitu daiteke.BANAKETA EREMUA: Europa osotikIparraldeko 62.eraino aurkitu daiteke.Euskal Herrian lekukotasunezko espezie batda, eta beretzat mesedegarriak izan diren urte-etan, noizean behingo espezietzat jo daiteke.


MOTA:

MOTA SAILA

ORDENA:


FAMILIA:

GENEROA:

ESPEZIEA:

SphingidaeSmerinthusOcellata

NOLA EZAGUTU? Laothoe populi txime-letaren bereizgarri nagusia bere gorputzsendoa eta aurrealdeko hego luze etaestuak dira, hegoak marroiak dira eta tonugrisaxkak dauzka. Goiko aldean puntutxozuri bat dauka eta bere zain guztiak osomarkatuta daude.Geldi dagoenean zaila da non dagoenikustea, izan ere, hosto lehor baten antzadauka.Atzealdeko hegoen goiko aldean laranja-gorrixka koloreko orban handi bat dauka,

arriskuan dagoenean erakusten du, esfin-ge ozelatua tximeletak bezala.Hala ere, defentsarako taktika moduanerabiltzen dituen orban horiek esfinge oze-latuarenek baino eragin gutxiago daukate-la ikusi dute biologoek, izan ere, Laothoepopuli tximeleta ugari daudenean, kaska-beltz eta amilotxen elikagai garrantzitsuakizaten dira. NEURRIA: Bere hegoak luzeran 4,5 cmizatera iritsi daitezke.BIOLOGIA: Gauez ibiltzen da eta espezie

LAOTHOE POPULI TXIMELETALaothoe populi


migratzaile honek urtero bi belaunaldi iza-ten ditu.Lehenengo belaunaldiaren hegan egitekosasoia udaberriaren bukaera aldera izatenda, bigarren belaunaldiarena, aldiz, udaosoan zehar izaten da. Tximeleta honen larba fasea udaberritikudazkenera arte izaten da.Beldarrak bere muda guztiak bukatzendituenean, bere krisalida osatzen hastenda. Orduan, lur bigune-tan zulo bat egiten du,normalean elikatzekoerabili duen zuhaitzarenazpian, eta lurpeanbere kapulua egiten du.E L I K A D U R A :Beldarrak nagusikizume, haltz, makal etaburzuntzez elikatzendira.H A B I T A T A :Belardietan, uhar etaibaien bazterretan etazuhaitz ugari dauzkatenparkeetan bizi ohi da.

BANAKETA EREMUA: Europa osotik aur-kitu daiteke. Iberiar Penintsulan iparraldeko eskualdeguztietan egoten da, hegoalde osoan,aldiz, ez da aurkitzen.Euskal Herrian espezie arrunt bat da, etaEuskal Herriko lurralde guztietan aurkitudaiteke, dentsitate altuago ala baxuagoan.Hala ere, bere populazioak azken urteotangutxitu egin dira.


MOTA:

MOTA SAILA

ORDENA:


FAMILIA:

GENEROA:

ESPEZIEA:

SphingidaeLaothoe Populi

NOLA EZAGUTU? Ezki-esfingearen bereizgarrinagusia gorputz oso sendoaeta hiruki formako aurreal-deko hego estu eta berdeakdira, hegoak erditik zeharka-tzen dituen zerrenda berdeilun zabal batek inguratzendu. Beheko muturrean ere,zeharkatzen duen bestezerrenda berde lodi batdauka, eta mutur bateanorban zuri bat dauka.NEURRIA: Bere hegoakluzeran 4 cm izatera iritsidaitezke.BIOLOGIA: Gauez ibiltzenda, eta udaberriaren bukaeraaldetik udaren erdialderaarte izaten da haren heganegiteko sasoia, eta aldihorretan ugaltzen da.Emeek beren arrautzakbanan-banan edo binaka jar-tzen dituzte, ezkien hostoenazpiko aldean, eta hostohoriek beldarrentzako elika-gai izango dira.Larba faseak udaberriarenbukaeratik udaren bukaeraraarte irauten du. Beldarraberde distiratsua da, marrazeihar argiak eta eraztungorriak dauzka. Gorputzarenatzeko aldean kolore biziko“adar” bat daukate.Garatzen bukatzen dutene-

EZKI-ESFINGEA TXIMELETAMimas tiliae


an eta krisalida osatzeko ordua iristenzaienean, lurrera joaten dira, zulo bat egi-ten dute eta bertan lurperatzen dira.Kapulua beraiek jariatzen dituzten zetaz-ko hariz osatzen dute. Tximeleta hzel-duak udaberrikogauetan jaiotzen dira.E L I K A D U R A :Beldarrek nagusikiezkien hostoak jatendituzte, baita haltz,haritz edo urkien hos-toak ere, baina ezhain maiz.HABITATA: Ezkiugari dauzkaten basomistoetan bizi dira.BANAKETA ERE-MUA: Europa osotikzehar aurkitu daitez-ke, baina ez daLaothoe populi edo

esfinge ozelatua bezain anitza. Euskal Herrian, lurralde guztietan aurkitudaitekeen arren, ez daude asko. Azken bihamarkadetan ezki-esfingearen popula-zioa ere asko murriztu da.


MOTA:

MOTA SAILA

ORDENA:


FAMILIA:

GENEROA:

ESPEZIEA:

SphingidaeMimasTiliae

NOLA EZAGUTU? Ligustre-esfingearenbereizgarri nagusia bere gorputz sendoaeta aurrealdean dauzkan hiruki formakohego estuak dira. Goiko aldea arre koloreez oso ikusgarrikoa da eta zati zurixkakdauzka. Geldi daudenean hegoen aldehori soilik erakusten dute eta teilatuforma daukate.Bere atzealdeko hegoak ikusgarriagoakdira. Atzealde gorrixka daukate eta beltzkoloreko zerrenda zabal bi dauzkate.

Barnealdean orban txiki bat izan ohi du.Sabelaldean eraztun beltz eta gorriakdauzka, marra zuri batekin tartekatuta.NEURRIA: Bere aurrealdeko hegoekluzeran 4,5 eta 6,2 cm daukate.BIOLOGIA: Gauez ibiltzen da eta hega-lari trebea da, eta udaberriaren bukaeraaldetik udaren erdialdera arte izaten daharen hegan egiteko sasoia, eta aldihorretan ugaltzen da. Euskal Herrian etaIberiar Penintsula osoan, udaren bukaera

aldera bigarren belaunaldi bat ereizaten du.Emeek arrautzak arbustuetakohostoen azpialdean jartzen dituzteeta hosto horiek beldarrentzakoelikagai izaten dira.Larba fasea uda osoan zehar iza-ten da. Beldar helduak berdeargiak izaten dira eta urdin etamore koloreko marra zeiharrakizaten dituzte.Garatzen bukatzen dutenean etakrisalida osatzeko ordua iristenzaienean, lurrera joaten dira, zulobat egiten dute eta bertan lurpera-tzen dira.Udaberriko gau beroetan, baita ilu-nabarrean ere, tximeleta hau lore-etan ikus daiteke. Kolibri batenmoduan, loreen artean jartzen daeta bere espiritronpa luzearekinloreztia biltzen du.Esfingidoek bizitza luze samarradaukatenez, substantzia elikaga-rriak eta likidoak hartu behar dituz-

LIGUSTRE-ESFINGEA TXIMELETASphinx ligustri


te. Horregatik, ligustre-esfingea, familiahorretako espezie gehienak bezala, loree-tako nektarraz elikatzen da.ELIKADURA: Beldarrak arbustuetakohostoez elikatzen dira.HABITATA: Baso hostotsuetan, landazabaletan, belardietan eta baso txikietan

bizi dira.BANAKETA EREMUA: Europa osotikIparraldeko 62.eraino aurkitu daiteke.Iberiar Penintsula osoa kolonizatzen du. Euskal Herriko lurralde guztietan aurkitudaitekeen arren, tximeleta honen popula-zioa asko murriztu da azken urteotan.


MOTA:

MOTA SAILA

ORDENA:


FAMILIA:

GENEROA:

ESPEZIEA:

SphingidaeSphinx Ligustri

NOLA EZAGUTU? Tximeleta honenbereizgarri nagusia bere gorputz sendoaeta aurrealdean dauzkan hiruki formakohego estu-estuak dira. Hego horien gaine-ko aldea arre-grisaxka jaspeztatua da,zuhaitzen azalaren antzeko diseinuadauka eta horri esker, tximeleta hauekzuhaitzetan geldi daudenean kamuflatuahal izaten dira. Sabelaldean eraztun beltz eta gorriakdauzka, marra zuri batekin tartekatuta.Bere ezaugarri bereizgarrienetariko batbere atzealdeko hegoen kolorea etamarrazkia dira.Urdin argi edo gris-zurixka kolorekoak iza-ten dira eta lau marra beltz izaten dituzte,horietariko bi bata bestetik oso hurbil ego-ten dira.Tximeleta honek espiritronpa luze-luzea

dauka, luzeran 10 cm izatera iristen dena,eta horri esker, kanpai forma daukatenloreen nektarra xurgatzeko gai izaten da. NEURRIA: Bere aurrealdeko hegoek luze-ran 2,5 eta 3 cm daukate.BIOLOGIA: Gauez ibiltzen da eta hegalaritrebea da. Tximeleta hau Europara udabe-rriaren erdialdean iristen da, baina udaosoan zehar geratu daiteke. Hortaz, uda-berrian jaio direnek atzean geratu direnbeste batzuekin hegan egin dezakete.Sasoi horretan ugaltzen da eta emeek bel-darrentzako elikagai izango diren hostoenazpian jartzen dituzte arrautzak.Larba fasea uda osoan zehar izaten da.Beldarrak berde ilun kolorekoak izaten diraeta puntu gorriak eta marra horiak izatendituzte.Garatzen bukatzen dutenean eta krisalida

osatzeko ordua iristenzaienean, lurrera joatendira, zulo bat egiten duteeta bertan lurperatzendira.Euskal Herrian eta IberiarPenintsula osoan, udarenbukaera aldera urtekobigarren belaunaldi batere izaten du. Bigarrenbelaunaldi horren krisali-dek egoera horretan iga-rotzen dute negua.Udaberriko gau beroetan,baita ilunabarrean ere,tximeleta hau loreetanikus daiteke. Kolibri batenmoduan, loreen artean

HERSE CONVOLVULI TXIMELETAHerse convolvuli


jartzen da eta bere espiritronpa luzearekinloreztia biltzen du.Tximeleta helduak loreetako nektarraz eli-katzen dira.ELIKADURA: Beldarrak landare konbolbu-lazeoen hostoez soilik elikatzen dira.HABITATA: Patata soroetan eta landarekonbolbulazeoak hazten diren lur mortue-tan bizi ohi dira.

BANAKETA EREMUA:Europako Erdialdean aur-kitu daiteke.Tximeleta honek IberiarPenintsula 1.600 metrokoaltituderaino kolonizatzendu.Euskal Herriko lurraldeguztietan aurkitu daitekeenarren, espezie hau ikusteazaila da, ilunabarrean etagauean ibiltzen delako etabere populazioak murriztuegin direlako.


MOTA:

MOTA SAILA

ORDENA:


FAMILIA:

GENEROA:

ESPEZIEA:

SphingidaeHerseConvolvuli

NOLA EZAGUTU? Tximeleta honenbereizgarri nagusia bere gorputz sendoaeta aurrealdean dauzkan hiruki formakohegoak dira. Hego horien gaineko aldeaarre-grisaxka da eta zuhaitzen azalarenantzeko irudia osatzen dutenzerrenda marroi eta marra bel-tzak dauzka, eta horri esker,tximeleta hauek zuhaitzetangeldi daudenean kamuflatu dai-tezke.Beren atzealdeko hegoak eregrisaxkak dira.Bere toraxa eta sabelaldea osoiletsua dira. Toraxean bi marra

ilun dauzka eta sabelaldean zenbait eraz-tun argi eta ilun dauzka.NEURRIA: Bere aurrealdeko hegoek luze-ran 3,5 eta 4 cm daukate.BIOLOGIA: Gauez ibiltzen da eta hegala-

ri trebea da. Tximeleta honek urtean bibelaunaldi izaten ditu. Lehenengo belau-naldikoak udaberri osoan aritzen dirahegan egiten, bigarren belaunaldikoek,aldiz, udaren erdialdean egiten dutehegan. Iluntzen hasi bezain laster hastendira hegan egiten. Une horretan loreennektarra xurgatzen ikus daiteke. Nagusikilore oso usaintsuetara joaten dira, adibi-dez, atxaparra edo xaboi-belarrera.Sasoi horretan ugaltzen da eta emeek bel-darrentzako elikagai izango diren pinuenazikulen azpian jartzen dituzte arrautzak.Larba fasea uda osoan zehar izaten da.Beldarrak berdeak dira eta beren bizka-rraldea luzetara zeharkatzen duen zerren-da marroi bat eta marra zuri-horixka para-leloak dauzkate. Beren gorputzaren bar-nealdean, beren oinetatik hurbil, zenbait

PINUA-ESFINGEATXIMELETAHyloicus pinastri


puntu gorri dauzka gorputzetik zehar.ELIKADURA: Beldarrak pinuen hostoezelikatzen dira, eta noiz edo noiz, izei etalaritzen hostoez ere bai.HABITATA: Koniferoak, pinudiak eta izei-diak dauzkaten basoetan bizi da.BANAKETA EREMUA: Europa osokokoniferozko basoetatik aurkitu daiteke.

Mendietan, basoen mugaraino ikus daitez-ke.Iberiar Penintsulan iparraldeko erdian ego-ten da. Euskal Herriko lurralde guztietan aurkitudaiteke, hala ere, pinudietako izurriteakekiditeko pestizidak direla eta, duela zen-bait hamarkadako ugaritasuna asko


MOTA:

MOTA SAILA

ORDENA:


FAMILIA:

GENEROA:

ESPEZIEA:

SphingidaeHyloicusPinastri

NOLA EZAGUTU? Tximeletahonen bereizgarri nagusia beregorputz txiki eta lodia da. Beretoraxa berdea eta bere sabelal-dea berdea eta zuria da.Bere aurrealdeko hegoak mehe-ak eta hiruki formakoak dira etahegoen gaineko aldean atzealdeargi baten gainean berde kolore-ko orban handi batzuk dauzka.

Beren atzealdekohegoen gaineko aldeagorria da eta berenbeheko muturreanzerrenda zuri etabeltz bat dauka.NEURRIA: Bereaurrealdeko hegoekluzeran 3,5 eta 3,8 cmdaukate.BIOLOGIA: Gauezibiltzen da eta hegala-ri trebea da.Tximeleta honek urte-an bi belaunaldi iza-

CELERIO EUPHORBIAE TXIMELETACelerio euphorbiae


ten ditu. Lehenengo belaunaldikoak uda-berriaren bukaeran aritzen dira hegan egi-ten, bigarren belaunaldikoek, aldiz, udaosoan zehar egiten dute hegan.Ilunabarrean eta gau beranduan aritzendira hegan egiten.Sasoi horretan ugaltzen da eta emeek bel-darrentzako elikagai izango diren esne-belarren hostoen azpian jartzen dituztearrautzak.Larba fasea uda osoan zehar izaten da,baita udazkenaren hasieran ere. Espeziehonen beldarrak oso deigarriak izatendira. Beltzak dira eta puntu hori ugaridauzkate. Bizkarralde osoa zeharkatzenduen marra mehe gorri bat daukate. Berehanka faltsuetariko bakoitzean ere orban-txo gorri bat dauka.ELIKADURA: Beldarrak esne-belar espe-zie desberdinen hostoez elikatzen dira.HABITATA: Esne-belarrak hazten direntokietan bizi dira, adibidez, basoetako soil-

guneetan, aldapa eguzkitsuetan, landeta-ko bideetan, etab. Normalean, itsasoarenmaila eta 2.000 metroko altitudearen arte-an dauden eremuetan aurkitu daiteke.BANAKETA EREMUA: Mediterraneoaldeko berezko espezie bat da. Urterohandik Europako iparraldera joaten dira,eta Alpeak zeharkatzera ere iristen dira.Tximeleta hau, hotzari dagokionez, ez dasits pirata bezalako beste esfingido batzukbezain sentibera.Iberiar Penintsulan eta Euskal Herrianduela gutxira arte espezie arrunt gisa harzitekeen, baina azken urteotan bere popu-lazioak asko murriztu dira baldintza klima-tologiko aldakorrak direla eta, eta zalan-tzarik gabe, herbiziden erabilpenarenondorioz, izan ere, zenbait esne-belarbelar txartzat jotzen dira, adibidezEuphorbia ciparissias esne-belarra, etahorixe da, hain zuzen, tximeleta honenbeldarrek gustukoen duten elikagaia.


MOTA:

MOTA SAILA

ORDENA:


FAMILIA:

GENEROA:

ESPEZIEA:

SphingidaeCelerioEuphorbiae

NOLA EZAGUTU? Tximeletahonen bereizgarri nagusiabere gorputz lodi eta luzangada. Bere toraxa berde argiada, buruaren puntaraino iris-ten diren bi marra zuri dauzkamuturretan. Bere sabelaldeaberde iluna da eta muturretanpuntu zuriak dauzka.Tximeleta honen aurrealdekohegoak, bere familiako kideguztienak bezala, meheak etahiruki formakoak dira etaberen goiko aldea berde ilunada, eta erdian zerrenda zurix-ka edo horixka bat daukate.Bere atzealdeko hegoetako goiko aldeagorria da eta beren beheko muturreanzerrenda zuri eta beltz bat daukate.NEURRIA: Bere aurrealdeko hegoek luze-ran 3,5 eta 4 cm daukate.BIOLOGIA: Gauez ibiltzen da eta hegala-ri trebea da. Tximeleta hau udaberriarenerditik udaren bukaerara arte aritzen dahegan egiten. Lehenengo tximeletak uda-berriaren erdialdean azaltzen dira eta lore-ak bilatzen dituzte beren nektarraz elika-tzeko. Sasoi horretan ugaltzen da etagero, emeek beldarrentzako elikagai izan-go diren landareen hostoen azpian jartzendituzte arrautzak.Mesedegarri zaizkion urteetan, espeziehonek urtean bigarren belaunaldi bat iza-ten du.Larba fasea uda osoan zehar izaten da.Espezie honen beldarrak marroi-berdexkakolorekoak dira eta beltzez inguratutako

puntu horizko ilara oso deigarri bat dauka-te. Beren gorputzeko atzeko aldeko kakoaeta bere propodio edo hanka faltsuakgorrixkak dira.ELIKADURA: Beldarrak landare desber-dinen hostoez elikatzen dira, adibidez, zia-belar zuriaz eta ziabelar horiaz (Galiumverum eta Galium mollugo), baina berezikigustuko dute goilora (Ephilobium angusti-folium).HABITATA: Basoen bazterretan, txilardieguzkitsuetan eta goilorak, ziabelar zuriaeta ziabelar horia hazten diren tokietanbizi da.BANAKETA EREMUA: Europa osotikZirkulu Polar Artikoraino aurkitu daiteke.Alpeetan 2.000 metro inguruko altitudeanaurkitu daiteke. Iparramerika eta Asiakoiparraldean ere ikus daiteke.Tximeleta hau hotza jasateko gai da.Banaketa eremu zabaleko tximeleta denarren, Europan ez da erraz aurkitzen, eta

ez da inon espezie arrunta. Alpeen aurre-ko eskualdeko habitatetan aurkitu daitekesarrien, bertan, belardietan aritzen dahegan egiten, baita egunez ere, gaueko

eta ilunabarrekoa espezie bat den arren.Euskal Herrian ez da erraz aurkitzen,gutxi daude eta zaila da tximeleta hauikustea.

CELERIO GALII TXIMELETACelerio Galii

21 ESFINGIDOAK, ZIGAENIDOAK ETA ARKTIDOAK 22EUSKAL HERRIKO GAUEKO TXIMELETAK

MOTA:

MOTA SAILA

ORDENA:


FAMILIA:

GENEROA:

ESPEZIEA:

SphingidaeCelerioGalii

NOLA EZAGUTU?Tximeleta honenbereizgarri nagusiabere gorputz sendoeta luzanga da.Bere toraxamarroia da eta bimarra zuri paralelodauzka. Bere sabe-laldea ere marroiada eta bere eraztu-nak biltzen direntokietan hiru puntuzuri dauzka.Bere aurrealdeko hegoak meheak etahiruki formakoak dira, hegoen gainekoaldea marroia da, erdian zerrenda zuribat daukate eta hego bakoitza zeharka-tzen duten sei marra bertikal dauzkate.Bere hegoen azpiko aldea grisaxka da.Bere atzealdeko hegoen gaineko aldeagorria eta beltza da.NEURRIA: Bere aurrealdeko hegoekluzeran 3 eta 4 cm daukate. Espezie honetako tximeleten neurriaasko aldatzen da, hala ere, emeak arrakbaino handiagoak izan ohi dira. Neurridesberdinak izatea beldar fasean elika-dura ona ala txarra izatearen araberakoadela egiaztatu da. Beldar txikiek krisalidatxikiak egiten dituzte eta haietatik imagoedo tximeleta txikiak jaiotzen dira.BIOLOGIA: Gauez ibiltzen da eta hega-lari bikaina da. Tximeleta honek EuskalHerrian eta Iberiar Penintsula osoan urte-ro bi belaunaldi izaten ditu. Lehenengobelaunaldikoak udaberriaren bukaeran

aritzen dira hegan egiten, eta asko ipa-rralderantz joaten dira hegan; bigarrenbelaunaldikoek, aldiz, uda osoan zeharegiten dute hegan. Iluntzen hasi bezainlaster hasten dira hegan egiten. Sasoi horretan ugaltzen da eta emeekbeldarrentzako elikagai izango diren lan-dareen hostoen azpian jartzen dituztearrautzak.Larba faseak udaberriaren bukaeratikudaren bukaerara arte irauten du.ELIKADURA: Beldarrak landare desber-dinetako hostoez elikatzen dira, adibidez,esne-belarraz, gamonitaz (Asphodelusfistulosus), dragoi-muturraz, etab.HABITATA: Basoen bazterretan, ezpon-detan eta landa loretsuetan bizi da.BANAKETA EREMUA: Celerio lineata-ren forma nominala Iparramerikatik dato-rren arren, Europako hegoaldean etaAfrikan Celerio lineata livornica azpi-espeziea aurkitu daiteke, eta Asia etaAustralian ere bizi da. Zenbait entomolo-

CELERIO LINEATA LIVORNICA TXIMELETACelerio lineata livornica


MOTA:

MOTA SAILA

ORDENA:


FAMILIA:

GENEROA:

ESPEZIEA:

SphingidaeCelerioLineata

goren ustez, azpi-espezie honi espeziekategoria eman beharko litzaioke.Udaberrian hainbat tximeleta IberiarPenintsulatik eta Afrikako iparraldetikEuroparantz hegan joaten dira.

Euskal Herrian gutxitan ikusten denespezie bat da, eta Europako erdialderaegiten dituen migrazioetan geure lurral-dea zeharkatzen du.

EUSKAL HERRIKO GAUEKO TXIMELETAK 24

NOLA EZAGUTU? Mahatsaren esfingehandiaren bereizgarri nagusia bere gorputzoso sendo eta luzanga da.Bere toraxa ia bere sabelaldea bezain zaba-la da, marroi argia da eta arrosa bizi kolore-ko lau marra lodi dauzka. Bere sabelaldeaere marroi argia da eta arrosa bizi kolorekohiru marrak zeharkatzen dute, marra horie-tariko batek erdialdetik zeharkatzen du etabeste biek bere muturrak inguratzen dituzte. Tximeleta honen aurrealdeko hegoak zaba-lak eta hiruki formakoak dira, beren gainekoaldea kolore argikoa da, bere torax etasabelaldearen antzeko tonukoa da, eta

arrosa koloreko hiru zerrenda zeihar dauz-ka. Hegoaren kanpoko eta beheko ertzaarrosa koloreko marra oso mehe batekinguratzen du, eta bere sabelaldearekinkontaktuan dagoen barnealdean marramehe zuri bat dauka.Beren atzealdeko hegoetako gaineko aldeagorria da eta beren oinarrian zerrenda beltzbat dauka.Tximeleta honek oso begi handiak dauzka,eta horiei esker, gauez oso ongi ikusten du.Antena luze, zuri eta meheak dauzka.NEURRIA: Bere aurrealdeko hegoek luze-ran 2,7 eta 3,8 cm daukate. BIOLOGIA: Gauez ibiltzen da eta hegalaritrebea da. Mahatsaren esfinge handiakEuskal Herrian eta Iberiar Penintsula osoanurtero bi belaunaldi izaten ditu. Lehenengobelaunaldikoek udaberriaren bukaera alde-ra egiten dute hegan, bigarren belaunaldi-koek, aldiz, udaren bukaeran edo udazke-naren hasieran egiten dute. Sasoi horretan ugaltzen da eta emeek bel-darrentzako elikagai izango diren landareenhostoen azpian jartzen dituzte arrautzakbanan-banan.

MAHATSAREN ESFINGE HANDIADeilephila elpenor


Beldarrek berde argia eta beltzezka artekokolore desberdinak izaten dituzte. Berengorputzaren aurreko aldean lau orban handiizaten dituzte, eta albo bakoitzean puntubeltz bat izaten dute. Bere gorputzaren atze-ko muturrean daukan kakoa iluna eta txikiada.Mahatsaren esfinge handiaren beldarrakegunean zehar geldi egoten dira eta iluna-barrean eta gauez ibiltzen dira. Une horretanlandaretik hostoetaraino igotzen dira hosto-ez elikatzeko. Egunsentia iristen denean,lurrean ezkutatzen dira gaua berriz iritsi arte.Lurrean nahiz beren elikagai diren landaree-tako hosto eta zurtoinetan egiten dute berenkrisalida. Krisalidak negua igarotzen du.ELIKADURA: Beldarrak mahatsondoz, goi-loraz eta epilobioz (Epilobium angustifoliumeta Epilobium hirsutum) elikatzen dira nagu-siki, baina esne-belar eta atxaparrez ere bai.HABITATA: Basoetako soilguneetan, landa-tutako soroetan, uraren igarobideetatik hur-bil dauden basoetako belardietan, etab. bizidira.

BANAKETA EREMUA: Europa osotikZirkulu Polar Artikoraino aurkitu daiteke,baita Iberiar Penintsulako zati batean ere,eta bertan, espezie honek izurriteak eraginditu mahatsondo-soroetan, eta pestizidekineraso egin diote.Euskal Herrian Araban eta Nafarroan aurkitudaiteke.


MOTA:

MOTA SAILA

ORDENA:


FAMILIA:

GENEROA:

ESPEZIEA:

SphingidaeDeilephilaElpenor

NOLA EZAGUTU? Mahatsaren esfingetxikia mahatsaren esfinge handiaren osoantzekoa da, baina bere izenak adieraztenduen bezala, pixka bat txikiagoa da.Gorputz sendo eta luzanga dauka ere etabere toraxa ia bere sabelaldea bezain han-dia da, biak dira marroi argi kolorekoak. Tximeleta honen aurrealdeko hegoakzabalak eta hiruki formakoak dira etahorien goiko aldea kolore argikoa da, beretorax eta sabelaldearen antzeko tonukoa. Mahatsaren esfinge handiak aurrealdekohegoen oinarrian zerrenda zuzen batdauka, mahatsaren esfinge txikiak erezerrenda bat dauka, arrosa kolorekoa erebai, baina koskaduna da.Bere begiak oso handiak dira eta bere

antenak luzeak dira, zuriak eta mahatsarenesfinge handiarenak baino pixka bat zaba-lagoak.NEURRIA: Bere aurrealdeko hegoek luze-ran 2,2 eta 2,4 cm daukate. BIOLOGIA: Gauez ibiltzen da eta hegalaritrebea da. Mahatsaren esfinge txikiakEuskal Herrian eta Iberiar Penintsulaosoan urtero bi belaunaldi izaten ditu.Lehenengo belaunaldikoak udaren hasie-ran aritzen dira hegan egiten, bigarrenbelaunaldikoek, aldiz, udaren bukaeranegiten dute hegan.Sasoi horretan ugaltzen da eta emeek bel-darrentzako elikagai izango diren landare-en hostoen azpian jartzen dituzte arrautzakbanan-banan.

Larba fasea uda osoan zeharizaten da.Beldarrek kolore desberdinakizaten dituzte. Batzuk berdebiziak dira, beste batzuk aldiz,arreak edo beltzak ere izatendira. Gorputzaren aurrekoaldean lau ozelo izaten dituz-te, eta horien eragina areago-tu egiten da beldarrak atzeraegiten duenean eta bere gor-putzaren aurreko aldea zabal-du egiten da.Bere atzeko aldean daukankakoa oso txikia eta garatugabekoa da.Beldarrak kapulu oso arinaegiten du, bertan negua igaro-

MAHATSAREN ESFINGE TXIKIADeilephila porcellus


tzen du eta intsektu hegoduna ez da uda-berrira arte azaltzen.ELIKADURA: Beldarrak mahatsondoz,goiloraz eta epilobioz (Epilobium angustifo-lium eta Epilobium hirsutum) elikatzen diranagusiki, baina esne-belar eta atxaparrezere bai.HABITATA: Belardietan, baso txiki hezee-

tan, erreka eta ibai bazterretan, mahastie-tan eta lorategietan bizi da.BANAKETA EREMUA: Europa osotik aur-kitu daiteke. Iberiar Penintsulan ipar-ekialde osotik aur-kitu daiteke, Ebroko arroaren iparraldean.Euskal Herrian nagusiki Araban etaNafarroan aurkitu daiteke.


MOTA:

MOTA SAILA

ORDENA:


FAMILIA:

GENEROA:

ESPEZIEA:

SphingidaeDeilephilaPorcellus

NOLA EZAGUTU? Tximeleta honenbereizgarri nagusia bere gorputz sendoada. Bere toraxa berdea eta grisaxka daeta bere sabelaldea guztiz grisa da etaberde ilun koloreko lau orban lauso dauz-ka muturrean.Tximeleta honen aurrealdeko hegoak

meheak eta hiruki formakoak dira, berengoiko aldea berdea da eta erdian koloreberde oso iluneko zerrenda bat dauka.Bestalde, bere atzealdeko hegoetako gai-neko aldea horia da eta hegoen behekomuturrean zerrenda beltz bat dauka.Espezie honen bereizgarri nagusietariko

bat bere aurreko aldeko hegoak osoizurtuak direla da.NEURRIA: Bere aurrealdeko hegoekluzeran 1,8 eta 2,1 cm daukate. BIOLOGIA: Gauez ibiltzen da etahegalari bikaina da. Hegan egiten due-nean helikoptero bat dirudi, izan ere,bertikalean gorantz eta beherantzmugitu daiteke, baita atzerantz etaaurrerantz ere eta lore baten gaineangeldi egon daiteke hegan egiten.Tximeleta honek udaberriaren bukae-ran egiten du hegan eta mesedegarrizaizkion urteetan bi belaunaldi izatenditu.Sasoi horretan ugaltzen da eta emeekbeldarrentzako elikagai izango direnlandareen hostoen azpian jartzen dituz-te arrautzak.Larba fasea uda osoan zehar izatenda.Beldarrak berdexkak dira eta bizkarral-dean puntu beltzez osatutako zerrendazeihar bat daukate. Atzeko aldean dau-katen adarra apendize txiki-txiki bat da.Bere krisalida osatzeko orduan, belda-rrak lurrean zulo txiki bat bilatzen dueta bertan igarotzen du negua. Intsektuhegodunak ez dira udaberriaren hasie-rara arte jaiotzen.

PROSERPINA ESFINGEAProserpinus proserpina


ELIKADURA: Beldarrak goiloraz eta epi-lobioz (Epilobium angustifolium etaEpilobium hirsutum) elikatzen dira nagusi-ki, baina esne-belar eta atxaparrez ere

bai.HABITATA: Zuhaixkazko basoetan, basoberrituetan eta aldapa eguzkitsuetan bizida, itsasoaren maila eta 1.500 metroko

altitudea bitartean dauden ere-muetan; baina hala ere,Alpeetan 2.000 metroko altitu-dean dauden eremuetan ereaurkitu dute.BANAKETA EREMUA:Europako erdialdean eta hego-aldean bizi da.Iberiar Penintsulan kolonia iso-latu txikietan soilik aurkitzenda.Euskal Herrian oso zaila daespezie hau aurkitzea, gutxibaitaude. Bere banaketaeremu ia osoa eta bere popula-zioak murriztu egin dira.


MOTA:

MOTA SAILA

ORDENA:


FAMILIA:

GENEROA:

ESPEZIEA:

SphingidaeProserpinusProserpina

NOLA EZAGUTU? Esfinge kolibriarenbereizgarri nagusia bere gorputz txikibaina zabal eta sendoa da. Bere toraxamarroi argia da, baita bere sabelaldea ere,eta daukan isats antzeko batek bereiztendu, isats hori muturrean ezkata zuri luzeekosatzen dute eta bere muturrean zabalagoegiten dute.Isatsari esker, lore baten aurrean dagoe-nean bere hegaldia kontrolatzeko gai da.Bere izen herrikoiak adierazten duenbezala, kolibrien antzera egiten du hegan,izan ere, lore baten aurrean tokitik mugitugabe hegan egiteko gai da, baita bertika-lean gorantz edo beherantz mugitu edoaurrerantz eta atzerantz mugitzeko gaiere, bere nektarra xurgatzen duen bitarte-an.Bere aurreko aldeko hegoak hiruki forma-koak dira eta horien goiko aldea marroi

argia da, bi marra beltz mehe dauzka,atzealdeko hegoen gaineko aldea, aldiz,laranja kolore deigarrikoa da.NEURRIA: Bere aurrealdeko hegoek luze-ran 2 eta 2,2 cm daukate. BIOLOGIA: Bere familiako beste kidebatzuek ez bezala, espezie hau egunezibiltzen da, baita eguerdiko ordurik beroe-netan ere, eta ilunabarreraino ere aktiboegon daiteke.Esfinge kolibriak urtean bi belaunaldidauzka. Lehenengo belaunaldikoek uda-berriaren bukaeran egiten dute hegan.Sasoi horretan, askok Europako iparralde-ra migratzen dute. Bigarren belaunaldiko-ek, aldiz, udaren erdialdetik egiten dutehegan.Bi belaunaldi horien populazioei neguaenborretan igaro duten tximeleta helduaketa hegoaldetik etorritako tximeleta migra-

ESFINGE KOLIBRIAMacroglossum stellatarum


tzaileak gehitzen zaizkie.Helduaroko fasean dagoenean, esfingekolibria ugaldu egiten da eta emeek berenarrautzak beldarrentzako elikagai izangodiren esne-landareetan jartzen dituzte.Lehenengo belaunaldiaren larbafasea udazkenaren hasieran hasiohi da, bigarren belaunaldikoena,berriz, udan hasten da.ELIKADURA: Beldarrak esne-lan-dareen hostoez elikatzen dira.Helduek xaboi-belarren etaEchiumen izerdia xurgatzen dute.HABITATA: Txilardietan etazuhaixkazko landaredia daukatenmendietan eta landaredi gutxiko lureguzkitsuetan bizi dira. Petuniaketa geranioak dauzkaten lorategie-tara ere joaten da. BANAKETA EREMUA: Europako

erdialdean eta hegoaldean aurkitu daiteke.Iberiar Penintsulan eta Euskal Herrianespezie sedentarioa eta oso arrunta da,bereziki Araba eta Nafarroan.

MOTA:

MOTA SAILA

ORDENA:


FAMILIA:

GENEROA:

ESPEZIEA:

SphingidaeMacroglossumStellatarum


BIOLOGIA: Gauez ibiltzen da eta osohegalari trebea da. Tximeleta honek uda-berriaren bukaeratik egiten du hegan.Garai horretan ugaltzen dira eta emeekbeldarrentzako janari gisa balioko dutenheriotzorrietan arrautzak jartzen dituzte.Bere larba fasea uda osoan zehar izatenda. Tximeleta honen beldarra berde argiaedo gorrixka da eta alboan hirugarrensegmentuko ozelotik bere gorputzarenatzeko muturreraino bere gorputz osoa

zeharkatzen duen marra zuri bat dauka.ELIKADURA: Beldarrak heriotzorrietakohostoez elikatzen dira.HABITATA: Ibarretan eta heriotzorriakhazten diren tokietan bizi da.BANAKETA EREMUA: Europako hegoal-dean, Afrikan eta Ekialde hurbilean aurki-tu daiteke, eta Indiaraino ere iristen da.Iberiar Penintsulan eta Euskal Herrianoso gutxi daude eta irregularra da.


NOLA EZAGUTU? Tximeletahonen bereizgarri nagusia bere gor-putz sendo eta luzanga da. Bereitxura eta kolore berdexka proserpi-nus proserpina tximeletaren osoantzekoa da, baina daphnis nerii txi-meletak aurrealdeko hegoen gaine-ko aldean daukan eta alde batetikbestera zeharkatzen duen arrosakoloreko zerrenda batek bereiztendu, izan ere, proserpinus proserpinatximeletak zerrenda hori berdexkakolorekoa dauka. Bere toraxa berde distiratsua da eta

erdialdean hiruki formakozati argiago bat dauka.Bere sabelaldea ere ber-dea da, bere eraztunenelkarguneetan marrazuriak dauzka eta hasie-rakoa bereziki zabala da.Aurreko aldeko hegoakestuak dira eta hirukiforma daukate. Beregoiko aldea marroi-berdekolorekoa da, bere silue-ta banatzen duten marraarrosak dauzka, eta horriesker, hostoen arteangeldi dagoenean, zailada tximeleta hau ikustea. NEURRIA: Bere aurreal-deko hegoek luzeran 4,5eta 6,5 cm daukate.

DAPHNIS NERII TXIMELETADaphnis nerii


MOTA:

MOTA SAILA

ORDENA:


FAMILIA:

GENEROA:

ESPEZIEA:

SphingidaeDaphnis Nerii

NOLA EZAGUTU?Tximeleta honen bereizga-rri nagusia bere gorputzlodi-lodia eta luzanga da,kolibriaren gorputzarenantzekoa da. Bere toraxa berdea da etasabelaldean marroi-gorrix-ka koloreko zerrenda bateta horixka koloreko etaertz zuriko beste batdauka, eta bere ezkataluzeek osatzen duten isatsbeltz bat dauka.Aurreko aldeko hegoakestuak dira eta hiruki formadaukate. Bere goiko aldeagardena da eta marroikoloreko zerrenda zabal bat dauka, atzealdeko hegoetan bezala. Hego horiek txi-

kiak dira aurrealdekoekinalderatuta. Antena luze,lodi eta beltzak dauzka.NEURRIA: Bere aurrealde-ko hegoek luzeran 2 eta2,4 cm daukate. BIOLOGIA: Gauez ibiltzenda eta oso hegalari trebeada. Tximeleta honek uda-berriaren bukaeratik uda-ren erdialderaino egiten duhegan. Iberiar Penintsulanbizi direnek urtean bigarrenbelaunaldi bat ere izatendute.Garai horretan ugaltzendira eta emeek beldarren-

HEMARIS FUCIFORMIS TXIMELETAHemaris fuciformis


tzako janari gisa balioko duten landaree-tan arrautzak jartzen dituzte.Lehenengo belaunaldiaren larba fasea

udaren hasieran hasi ohi da, bigarrenbelaunaldikoena, berriz, udazkenarenhasieran hasten da.

ELIKADURA: Beldarraknagusiki atxaparrez(Lonicera xylosteum) etaSyophhoricarpus racemosu-sez elikatzen dira.HABITATA: Eremu lehor etaeguzkitsuetan, koniferozkobasoetako soilguneetan etaibai bazterretako belardietanbizi da.BANAKETA EREMUA:Europa osotik aurkitu daite-ke, bereziki erdialdean.Iberiar Penintsulan oso gutxidaude, baita Euskal Herrianere, bertan, ia noiz behinkakoespezietzat jo daiteke.


MOTA:

MOTA SAILA

ORDENA:


FAMILIA:

GENEROA:

ESPEZIEA:

SphingidaeHemarisFuciformis

NOLA EZAGUTU? Sei orbaneko gaitun-tximeletaren bereizgarri nagusia bereaurreko aldeko hegoak urdin ilunak direla

eta hego bakoitzean sei orban gorri zabaldauzkala da. Bere burua, toraxa eta sabe-laldea beltzak dira, bere antena luzeak

bezala.Bere kolore deigarriak bereetsaiak ohartarazteko kolo-reak dira, toxikoa delaohartarazten die, izan ere,bere familiako kide guztiakbezala, zigenidoen familia,alegia, oso tximeleta pozoi-tsua da. Gainera, pozoiajasateko gai da.Hori ondo dakite noizbaitfamilia horretako tximeleta-ren bat zianuro alkalinozkoontzi batean hiltzen saiatudiren bildumagileek, izanere, tximeleta hau azidozianhidrikoa jasateko gaida.NEURRIA: Bere hegoakluzeran 2 cm izatera iritsidaitezke.BIOLOGIA: Egunez ibil-tzen da. Tximeleta honekeguneko ordurik beroene-tan egiten du hegan etalore batetik bestera joatenda. Sarritan kolonia handie-tan bizi da, halere, azkenurteotan bere populazioakasko murriztu dira, baina ezsoilik Euskal Herrian, baita

SEI ORBANEKO GAITUN-TXIMELETAZygaena filipendulae


bere banaketa eremu ia osoan ere.Udaren hasieran edo erdialdean etabatzuetan, udaren bukaeran egiten duhegan. Espezie honek urtean bibelaunaldi izaten ditu.Bigarren belaunaldiko beldarraknegutarrak dira. Beren itxura ez daoso deigarria. Txikiak eta berdeakdira eta ile zuriak dauzkate.ELIKADURA: Beldarrak landarelekadunez eta erruderalez elikatzendira, batez ere Lotus corniculatusezeta Dorcynium suffruticossumez.HABITATA: Belardi, txilardi etaharri ugari dauzkaten lur lehorretanbizi dira. 2.000 metroko altituderai-no dauden lurretan aurkitu daiteke.BANAKETA EREMUA: Europaosotik Iparraldeko 61.eraino aurkitudaiteke.Iberiar Penintsulan iparraldeko ere-

muan egoten da.Euskal Herrian espezie arrunta da, etalurralde guztietan aurkitu daiteke.


MOTA:

MOTA SAILA

ORDENA:


FAMILIA:

GENEROA:

ESPEZIEA:

ZigaenidaeZygaenaFilipendulae

ZIGENIDOEN FAMILIAKOAK (Zigaenidae)

NOLA EZAGUTU? Tximeleta hau seiorbaneko gaitun-tximeletaren (Zygaena

filipendulae) oso antzekoa da, baina pixkabat txikiagoa da. Bere aurreko aldeko

hegoen goiko aldea urdin iluna da, bainasei puntu gorri dauzka, sei orbaneko gai-tun-tximeletak, aldiz, bost puntu dauzka.Gainera, hegoaren goiko muturreandauzkan bi puntuak elkartuta egon dai-tezke.Bere burua, toraxa eta sabelaldea etaantenak guztiz beltzak dira.Espezie bien arteko beste desberdinta-sun bat Huebneriana trifoli tximeletakZygaena Filipendulae tximeletak bainohego laburragoak dauzkala da, etaondorioz, bere sabelalde beltzarenazken zatia ikus daiteke.Z. filipendulae tximeleta aldagarritasunindibidual handikoa da. “Monoide” for-mak bere hegoetako puntu guztiak bel-tzez inguratutako orban gorri bakarreanelkartuta dauzka. NEURRIA: Bere hegoak luzeran 1,5 cmizatera iritsi daitezke.BIOLOGIA: Egunez ibiltzen da.Tximeleta honek eguneko ordurik beroe-netan egiten du hegan eta lore batetikbestera joaten da.Udaren hasieran edo erdialdean egitendu hegan. Espezie honek urtero bibelaunaldi izaten ditu, bere banaketaeremuko iparraldean izan ezik.Bigarren belaunaldiko beldarrak neguta-rrak dira. Krisalida egiteko unea iristendenean, landareen zurtoinen arteankapulu bat egiten dute.ELIKADURA: Beldarrak landare lekadu-

HUEBNERIANA TRIFOLII TXIMELETAHuebneriana trifolii


nez eta erruderalez elikatzen dira, batezere Lotus corniculatusez.HABITATA: Belardi heze eta zingiratsue-tan bizi da, itsasoaren mailatik 2.000metroko altituderaino dauden eremuetan.BANAKETA EREMUA: Europa osotik aur-

kitu daiteke. Euskal Herrian oso espezie arrunta da,lurralde guztietan aurkitu daiteke, hala ere,azken urteotan tximeleta honen populazio-ak asko gutxitu dira.


MOTA:

MOTA SAILA

ORDENA:


FAMILIA:

GENEROA:

ESPEZIEA:

EsfingidaeHuebnerianaTrifolii

NOLA EZAGUTU? Tximeleta honenbereizgarri nagusia bere aurrealdekohegoen gaineko aldea berde metalikokolore uniformekoa dela da, eta ez daukaez orban, ez marrarik. Bestalde, bereatzealdeko hegoen goiko aldea marroiada.Kolore eta egitura berbereko espezie

gehiago ere daude, hori delaeta, oso zaila izaten da espeziehau zehaztasunez identifika-tzea. NEURRIA: Bere hegoak luzeran1,6 cm izatera iritsi daitezke.BIOLOGIA: Egunez ibiltzen da.Tximeleta honek beroa behardu, eguneko ordurik beroenetanegiten du hegan eta lore batetikbestera joaten da.Udaberriaren hasieratik erdial-dera eta udaren erdialdera arteegiten du hegan, eta une horre-tan ugaltzen da. Emeek belda-rrentzako elikagai izango direnlandareen artean jartzen dituztearrautzak, eta larba fasea uda-ren erdialdean izaten da etahurrengo udaberriko erdialderai-no irauten du, izan ere, belda-rrak hibernatzaileak dira etanegua lurrean igarotzen dute.ELIKADURA: Beldarrak Rumexmotako landareez elikatzen dira,adibidez Rumex acetosaz.

PROCRIS STATICES TXIMELETAProcris statices


HABITATA: Nagusiki zelai hezee-tan bizi da. Ez da maiz gertatzen,baina batzuetan landa lehorretanere aurkitu daiteke.BANAKETA EREMUA: Europaosotik Zirkulu Polar Artikorainoaurkitu daiteke.Iberiar Penintsulan kolonia isola-tuetan bizi da.Euskal Herrian duela zenbaithamarkada espezie arrunta zen,baina bere populazioak urtez urtemurrizten joan dira gizakiaren jar-dueren ondorioz (bere habitataaldatzea, pestizidak erabiltzea,etab.).


MOTA:

MOTA SAILA

ORDENA:


FAMILIA:

GENEROA:

ESPEZIEA:

EsfingidaeProcrisStatices

NOLA EZAGUTU? Tximeleta hau sei orba-neko gaitun-tximeletaren oso antzekoa da.Bere bereizgarri nagusia bere aurrealdekohegoak urdin oso ilunak edo beltzak direlada eta hego horietako bakoitzean bostorban gorri dauzka. Bere hegoaren erdiandauzkan bi orbanak beti azaltzen dirabananduta.Bere atzealdeko hegoen gaineko aldeagorria da eta oinarrian marra beltz batek etaurdin koloreko beste marra oso mehe batekinguratzen dute.NEURRIA: Bere hegoak luzeran 1,6 cm iza-tera iritsi daitezke.

BIOLOGIA: Egunez ibiltzen da. Udan egi-ten du hegan eta sasoi horretan ugaltzenda. Emeek beldarrentzako elikagai izangodiren landareen artean jartzen dituzte arrau-

tzak eta larba fasea udazkena-ren hasieran edo hurrengoudaren hasieran izaten da.ELIKADURA: BeldarrekTrifolium, Lathyrus edo Lotusgeneroetako landare lekadu-nak jaten dituzte.HABITATA: Nagusiki belardilehorretan, aldapa eguzkitsue-tan eta baso mistoetan bizi da.BANAKETA EREMUA:Europa epel osotik aurkitu dai-teke.Iberiar Penintsulan iparraldekoeremuan egoten da.Euskal Herrian duela zenbaithamarkada espezie arruntazen, baina bere populazioakurtez urte murrizten joan diragizakiaren jardueren ondorioz(bere habitata aldatzea, pesti-zidak erabiltzea, etab.).

NOLA EZAGUTU?Tximeleta hau sei orbane-ko gaitun-tximeletarenoso antzekoa da. Berebereizgarri nagusia bereaurrealdeko hegoak kolo-re berde ilun metalikoko-ak direla eta hego bakoi-tzean sei orban gorridauzkala da.Bere burua, toraxa etasabelaldea ilunak dira etaerreflexu berdexka metali-koak dauzka. Espezie hau oso aldaga-rria da eta hego bakoitze-ko puntuak (normaleansei izaten ditu) gorriak,zuriak edo horiak izan dai-tezke.Horregatik, tximeletahonen bereizgarri nagu-sia, tximeleta hau ezagu-tzeko modurik onena,espezie honetako tximele-ta guztiek beren sabelal-dearen beheko zatian daukaten eraztungorria da (batzuetan horia izaten da).NEURRIA: Bere hegoak luzeran 2 cm iza-tera iritsi daitezke.BIOLOGIA: Egunez ibiltzen da. Udan egi-ten du hegan eta sasoi horretan ugaltzenda. Emeek beldarrentzako elikagai izangodiren landareen artean jartzen dituztearrautzak eta larba fasea udazkenarenhasieran edo hurrengo udaren hasieranizaten da.

ELIKADURA: Beldarrak nagusiki fraide-buru desberdinez elikatzen dira.HABITATA: Nagusiki belardi lehor sama-rretan eta lurzoru karetsuetan bizi da. BANAKETA EREMUA: Europako erdial-dean eta Europako hegoaldeko zenbaittokitan bizi da.Iberiar Penintsulan Pirinioetan bizi da.Euskal Herrian oso gutxitan aurkitzen denespezie bat da eta Nafarroako iparraldeansoilik aurkitu daiteke.

HUEBNERIANA LONICERAE TXIMELETAHuebneriana lonicerae

POLYMORPHA EPHIALTES TXIMELETAPolymorpha ephialtes


MOTA:

MOTA SAILA

ORDENA:


FAMILIA:

GENEROA:

ESPEZIEA:

EsfingidaeHuebnerianaLonicerae


MOTA:

MOTA SAILA

ORDENA:


FAMILIA:

GENEROA:

ESPEZIEA:

EsfingidaePolymorphaEphialtes

NOLA EZAGUTU? Tximeleta honenbereizgarri nagusia bere aurrealdekohegoen gaineko aldea beltzezka etaoinarrian berdexka samarra dela da.Hiru puntu gorri dauzka eta hegoenoinarrian orban gorri luze bat dauka.Bestalde, bere atzeko aldeko hego-en gaineko aldea guztiz gorria da.Espezie hau ikustearekin soilik iden-tifikatzea zaila da, izan ere, berefamiliako antzeko tximeleta ugarire-kin nahastu daiteke.NEURRIA: Bere hegoak luzeran 1,5cm izatera iritsi daitezke.BIOLOGIA: Egunez ibiltzen da. Udan egitendu hegan eta sasoi horretan ugaltzen da.Emeek beldarrentzako elikagai izango diren

landareen artean jartzen dituzte arrautzaketa larba fasea udaren erdialdetik edohurrengo udaberriaren bukaerara arte izaten

da.ELIKADURA: Beldarrak bela-rrezko landare ugariz elikatzendira.HABITATA: Lore ugariko belar-dietan bizi da, 1.800 eta 3.000metroko altitudeen bitarteandauden eremuetan. BANAKETA EREMUA:Europako erdialdeko zati bateaneta Europako hegoaldeko zen-bait tokitan bizi da.Iberiar Penintsulan Pirinioetaneta ekialdeko aurrepirinioan bizida.Euskal Herrian oso gutxitan aur-kitzen den espezie bat da etaNafarroako iparraldean soilikaurkitu daiteke.

ZYGAENA EXULANS TXIMELETALycastes exulans


NOLA EZAGUTU? Zygaena faustarenbereizgarri nagusia bere aurrealdeko hegoengaineko aldea urdin oso ilun edo beltz metali-ko oso distiratsua dela da, orban gorri ugaridauzka eta denak daude elkarrekin lotuta.Orban horiek horiz inguratuta daude, etaondorioz, beren hegoen diseinua oso erakar-garria da. Bere atzealdeko hegoen gaineko aldea gorri-laranja da.NEURRIA: Bere hegoak luzeran 1,5 cm iza-tera iritsi daitezke.BIOLOGIA: Egunez ibiltzen da, eta udabe-rriaren bukaera aldetik udaren erdialdera arteizaten da haren hegan egiteko sasoia, eta aldihorretan ugaltzen da. Batzuetan espeziehonek urtean bigarren belaunaldi bat ere iza-ten du eta belaunaldi horrek udazkenaren

hasieran egiten du hegan.Emeek beldarrentzako elikagai izango direnlandareen artean jartzen dituzte arrautzak etalarba fasea udaberriaren bukaeran izaten da.ELIKADURA: Beldarrek landare lekadunakjaten dituzte, adibidez, Coronilla montana,Coronilla minima edo Coronilla juncea.HABITATA: Lur karetsu oso beroetan bizi da,landaredia oso sakabanatua daukatenetan,eta itsasoaren mailatik 1.500 metrora bitarte-ko altitudeko eremuetan aurkitu daiteke.BANAKETA EREMUA: Mediterraneokoespezie bat da eta Europako hegoaldean aur-kitu daiteke.Iberiar Penintsulan iparraldean, erdialdekoekialdean eta hegoaldean ikus daiteke.Euskal Herrian gutxi daude eta tximeleta hauikustea zaila da.


MOTA:

MOTA SAILA

ORDENA:


FAMILIA:

GENEROA:

ESPEZIEA:

EsfingidaeAgrumeniaFausta

MOTA:

MOTA SAILA

ORDENA:


FAMILIA:

GENEROA:

ESPEZIEA:

EsfingidaeLycastesExulans

AGRUMENIA FAUSTA TXIMELETAAgrumenia fausta

NOLA EZAGUTU? Ijitoa tximeletarik eza-gunenetariko eta miretsienetariko bat da.Bere bereizgarri nagusia bere aurrealdekohegoak zuriak eta marroiak direla da, etatximeletaren arabera, asko aldatzen da.Bere atzeko aldeko hegoak, aldiz, gorribizi ederrekoak dira eta orban biribil bel-tzak edo urdin ilunak dauzka.Ijitoaren kolore deigarri horiek bere etsaiakohartarazteko dira, pozoitsua dela oharta-razten die eta ez dela jangai bat adieraz-ten dute. Egia da, tximeleta honek glandu-la pozoitsu bat dauka.Sarritan, bere koloreak bat-batean ikuste-

ak bere etsaiei eragiten dien inpresioa edobeldurrari esker, tximeleta honek onik ate-ratzeko segundo batzuk izaten ditu. Bitxia da, baina espezie honetako tximele-ta bakoitzak bere hegoetan diseinu berezibat dauka. Atzealdeko hegoen gainekoaldea guztiz gorria edo horia izan daiteke,puntu txiki ugari izan ditzake edo batereez, edo guztiz beltza izan daiteke.NEURRIA: Luzeran 2,6 edo 3,3 cm izate-ra iristen da.BIOLOGIA: Gauez ibiltzen dela eta, iluna-barretik egunsentia iritsi arte hegan ikusdaiteke. Argiak asko erakartzen du, hori

IJITOA TXIMELETAArctia caja


dela eta, sarritan, kale-argi edo atondoeta-ko argi-fokuetan hegan egiten ikus daite-ke.Egunez, landarediaren artean geldi etaatseden hartzen egoten da.Harrapariren batek, adibidez, kaskabeltzbatek aurkitzen duenean, bere defenda-tzeko teknika aurrealdeko hegoak bat-batean irekitzea da, horrela, txoria atzeal-deko hegoekin harritzen eta segundobatzuez zalantzan uzten saiatzen da,horrela, ijitoak segundo horietan ihes egi-teko aprobetxatzen du.Udaren erdialdean egiten du hegan eta txi-meleta honek urtean belaunaldi bakarraizaten du. Ugalketen ondoren, emeekarrautzak beldarrentzako elikagai direnlandareen artean jartzen dituzte.Larba fasea udazkenaren hasieran edohurrengo udaberriaren hasieran izaten da.Beldarrak 6 cm neurtzera iristen dira, osoikusgarriak dira eta ile beltz erresuminga-rriz estalita daude, buruko ileak, aldiz,

gorriak dira. Beldarrak arriskuren bat hurbildaukanean bere burua lurrera erortzenuzten du, kiribildu egiten da, zirkulu batosatzen du eta hilda dagoelako itxura egi-ten du, eta bere ile erresumingarriak tokiguztietara zuzenduta izaten ditu.Beldarrek hibernatu egiten dute eta uda-berrian esnatu ostean, beren krisalidaklurretik hurbil edo lurrean aurkitzen dituz-ten zulo txikietan egiten dituzte. ELIKADURA: Beldarrak belarrezko landa-re ugariz elikatzen dira, batez ereEuphrobiae, Taraxacum eta Urtica genero-etakoez (eufrobiak, txikori-belarra eta asu-nak). Espezie honek basoari ez dio inola-ko arriskurik eragiten, ezta masiboki azal-tzen den urteetan ere.HABITATA: Ibai bazterretan, lorategihezeetan eta soroetan bizi da.BANAKETA EREMUA: Europa osotik aur-kitu daiteke. Kantauri itsasoaren ertzekoinguruetan eta Euskal Herri osoan ugaridaude.


MOTA:

MOTA SAILA

ORDENA:


FAMILIA:

GENEROA:

ESPEZIEA:

ArctiidaeArctiaCaja

ARKTIDOEN FAMILIAKOAK (Arctiidae)

NOLA EZAGUTU? Tximeleta hau ijitoarenantzekoa da eta bere bereizgarri nagusiabere aurrealdeko hegoen gaineko aldeaarre iluna edo beltza dela eta orban zurieta hori handiak dauzkala da. Bere atzeal-deko hegoen gaineko aldea gorri edo horikolore deigarrikoa izaten da eta orbanbeltz handiak izaten ditu. Espezie honetako tximeleta gehienenatzealdeko hegoak gorriak dira, halere,zenbaitek horiak dauzkate, baina gutxiago

dira. NEURRIA: Luzeran 2,3–2,8 cm izatenditu.BIOLOGIA: Udaren hasieran egiten duhegan. Espezie honek urtero belaunaldibakarra izaten du.Ugalketetan, emeek beren arrautzak bela-rren artean jartzen dituzte.Larbak jaio bezain laster elikatzen hastendira.Larba faseak udaren erdialdetik hurrengo

PANAXIA DOMINULA TXIMELETAPanaxia dominula


udaberriaren bukaerara arte irau-ten du. Beldarrak neguan hiber-natu egiten du eta bere krisalidahurrengo udaberrian egiten du. ELIKADURA: Beldarrak bela-rrezko landare ugariz elikatzendira, nagusiki Lamium,Ranunculus eta Myosotis gene-rokoez, baita atxapar, asun etamugurdiondoz ere.HABITATA: Asun asko dauzka-ten landa hezeetan, ibaietatikhurbil dauden landetan eta soil-guneak dauzkaten baso zingira-tsuetan bizi dira.BANAKETA EREMUA: Europaosotik aurkitu daiteke, PenintsulaIberikoa barne, bertan, koloniaoso isolatuetan azaltzen da. Euskal Herrian gutxi daude.


MOTA:

MOTA SAILA

ORDENA:


FAMILIA:

GENEROA:

ESPEZIEA:

ArctiidaePanaxiaDominula

NOLA EZAGUTU? Tximeleta honenbereizgarri nagusia bere aurrealdekohegoak arre ilunak edo beltzezkak direlaeta marra hori edo zurixka ugari dauzka-la da. Bere atzealdeko hegoen gainekoaldea gorria da eta bi puntu beltz handieta forma irregularreko orban beltz batdauzka.Espezie honek aldagai ugari dituenarren, guztiak errazak dira antzematen.NEURRIA: Luzeran 1,2–2,6 cm izatenditu. BIOLOGIA: Tximeleta hau nagusikigauez eta ilunabarrean ibiltzen da (hale-re, sarritan egunez ere ibiltzen da) etabere kolore iluna inguruarekin mimetiza-tzen den tokietan atseden hartzen du.Ijitoak bezala, arriskuan dagoeneanhegoak irekitzen ditu bere atzealdekohegoen kolore gorri distiratsua erakuste-ko. Udaren erdialdean egiten du hegan.

PANAXIA QUADRIPUNCTARIA TXIMELETAPanaxia quadripunctaria


Ugalketen ondoren, emeak arrautzak eli-kagai diren landareetan jartzen ditu etaudazkenaren hasieran zabaltzen dira, etaune horretan hasten da larba fasea.Beldarrak udazkenean aktiboki elikatzendira eta hibernatu aurretik zenbait mudaegiten dituzte.Negua igaro ondoren, udaberria iristendenean, lozorrotik esnatzen dira, berenazken muda egiteko elikatzen hasten dira

eta krisalida osatzen dute bertan intsektuhegodun bilakatzeko.Horregatik, udan egiten dute hegan.

ELIKADURA: Beldarrak zuhaitzez etazuhaixkaz elikatzen dira (haritzak, arteak,pagoak, zumeak, elorri beltzak, etab.),baita belarrezko landare ugariz ere, adibi-dez, hirustak, atxaparrak, asunak, etab.HABITATA: Nagusiki lur karetsuak, erre-kak eta aldapa harritsuak dauzkaten men-dietan bizi da.BANAKETA EREMUA: Iberiar Penintsulaosoan aurkitu daiteke, itsasoaren mailatik2.000 metroko altituderaino dauden ere-muetan, baina bere populazioak askomurriztu dira eta desagertzear dago. Euskal Herrian ez daude asko, bainalurralde guztietan aurkitu daiteke.


MOTA:

MOTA SAILA

ORDENA:


FAMILIA:

GENEROA:

ESPEZIEA:

ArctiidaePanaxiaQuadripunctaria

NOLA EZAGUTU? Tximeleta honenbereizgarri nagusia bere aurrealdekohegoak arre ilunak direla eta alde bietanmarra luze bi eta bi puntu gorri dauzkalada. Bere atzealdeko hegoen gainekoaldea gorri distiratsua da.NEURRIA: Bere aurrealdeko hegoekluzeran 1,7 cm daukate. BIOLOGIA: Gauez eta ilunabarrean ibil-tzen da. Tximeleta honek udaberriarenbukaeratik udaren erdialderaino egitendu hegan. Espezie honek urtean belau-naldi bakarra dauka, hala ere, Alpeenhegoaldean bizi diren populazioek bibelaunaldi dauzkatela egiaztatu da.Ugalketetan, emeek beren arrautzak eli-kagai izango diren landareen hostoenartean jartzen dituzte. Beldarren kolorea

bakarra da beren familian. Gorputz horiadaukate, eraztun beltzekin eta hori harra-parientzako arrisku oharpen bat da.Larba fasea udan eta udazkenarenhasieran izaten da. Espezie honek krisa-lidan igarotzen du negua.ELIKADURA: Beldarrak landare ugarizelikatzen dira, esate baterako Tussilagofafaraz, Achileaz, Chrysanthemumez, etabereziki gustuko dute Senecio jacobea.Landare horrek substantzia pozoitsu batdauka eta beldarretara igarotzen da lan-dare horretaz elikatzen direnean. Hortaz,beldarrak pozoitsuak dira harrapariekjaten dituztenean.HABITATA: Lur lehor esteparioetan etabelardietan bizi da. Batzuetan, basoetakobelardi hezeetan, mendietako bideetan

THYRIA JACOBEA TXIMELETAThyria jacobea


eta uren igarobideetatik hurbil daudenzelaietan ere aurkitu daiteke.BANAKETA EREMUA: Europako eremu

gehienetan aurkitu daiteke. IberiarPenintsulan eta Euskal Herrian oso espe-zie arrunta da.


MOTA:

MOTA SAILA

ORDENA:


FAMILIA:

GENEROA:

ESPEZIEA:

ArctiidaeThyriaJacobea

NOLA EZAGUTU? Tximeletahonek dimorfismo sexualargia dauka.Arra emea baino handiagoada. Bere aurrealdeko hegoengaineko aldean orban zentralgorri bat dauka eta atzealdeaarre kolorekoa da. Atzealdekohegoak grisaxkak dira. Emeak txikiagoak dira, etaaurrealdeko hegoen gainekoaldeak bereizten ditu, gorri-laranja kolorekoa da etahauek ere erdian puntu gorribat daukate. Atzealdekohegoak, aldiz, ia beltzak dira. NEURRIA: Aurrealdeko hego-ak 2,5 zentimetrotik behera-

DIACRISIA SANNIO TXIMELETADiacrisia sannio


koak dira.BIOLOGIA: Tximeleta honek udarenhasieran egiten du hegan. Espezie honekurtean belaunaldi bakarra izaten du, halaere, oso mesedegarri zaizkien urteetan,udaren erdialdean bigarren belaunaldi batere izan dezakeela egiaztatu da.Tximeleta honen jarduera sexuaren arabe-rakoa da. Arrak egunez eta iluntzean ibil-tzen dira; emeak, aldiz, gauez eta gutxisamar ibiltzen dira. Normalean geldi ego-ten da, ia mugitu gabe, txikoria-belarra edozain-belarra bezalako landareen zurtoine-tan. Ugaltzeko orduan, feromonak (hau da,erakarpen sexualerako hormonak) jariatuzarra erakartzen du, baita oso urrun dagoe-nean ere.ELIKADURA: Beldarrak txikoria-belarraz,zain-belarraz, pentsamendu hirukoloreaz,ziabelarraz eta bioletaz elikatzen dira.HABITATA: Landa eta baso oso heze edozingiratsuetan bizi da, baita belar ugaridaukaten landa asko dauzkaten eta ibaienalboan dauden basoetan ere. Alpeetan2.400 metroko altituderaino dauden ere-muetan aurkitu daiteke.BANAKETA EREMUA: Europatik oso

banatuta dago Iparraldeko 68.eraino,baina beti oso modu lokalizatuan.Duela zenbait hamarkada, banaketaeremu handiagoa zeukan, baina bere habi-tata suntsitzen duten gizakiaren jarduerenondorioz isolatu egin da eta gaur egun,Europan dauden populazioak ez dira elka-rrekin nahasten, eta ondorioz, gero eta iso-latuago dago. Hegan egiteko joera gutxidaukate, eta hori espezie horrek epe ertai-nean bizirik irautea asko arriskatzen du.Euskal Herrian gutxi samar daude.


MOTA:

MOTA SAILA

ORDENA:


FAMILIA:

GENEROA:

ESPEZIEA:

ArctiidaeDiacrisiaSannio

NOLA EZAGUTU? Tximeletahonen bereizgarri nagusia bereaurrealdeko hegoak hori ilunakdirela eta marroi koloreko orbanugari dauzkatela da, atzealdekohegoak, aldiz, kolore gorri bizikoakdira eta orban beltz handiak dauz-kate.Arrek antena pinatu luzeak dauz-kate.NEURRIA: Aurrealdeko hegoekluzeran 2,5 zentimetrotik beheradauzkate.BIOLOGIA: Gauez ibiltzen da. Udarenhasieran egiten du hegan eta sasoi horre-tan ugaltzen da. Emeek arrautzak beren eli-

kagai diren landareen artean jartzen dituzteeta beren larba fasea udaren bukaeran etahurrengoaren hasieran izaten da, izan ere,sarritan beldarrek beren krisalidaren

barruan igarotzen baitutenegua.ELIKADURA: Beldarrakzain-belarrez, ziabelarrezeta artemisiaz elikatzendira.HABITATA: Belardihezeetan, landare ugaridauzkaten mendietakoaldapetan, etab. bizi da.BANAKETA EREMUA:Tximeleta honen banake-ta eremua Europakohegoaldea da nagusiki,bertan, modu irregularre-an banatuta dago. IberiarPenintsulan oso gutxidaude, baita EuskalHerrian ere, bertan, noiz-behinka azaltzen denespezietzat jo daiteke.


NOLA EZAGUTU? Tximeleta honek dimorfis-mo sexual handia dauka. Harrak emeak bainotxikiagoak dira eta beren bereizgarri nagusiaberen aurrealdeko hegoen goiko aldea arregrisaxka kolorekoa dela da. Emeen aurreal-deko eta atzealdeko hegoen goiko aldea,berriz, zuria da eta puntu beltzak dauzkatesakabanatuta.NEURRIA: Aurrealdeko hegoek luzeran 4zentimetrotik behera dauzkate.BIOLOGIA: Gauez ibiltzen da, eta udaberria-ren erdialdetik udaren bukaera aldera arte iza-ten da haren hegan egiteko sasoia, eta aldihorretan ugaltzen da. Emeek beren elikagaidiren landareen hostoen artean jartzen dituz-te arrautzak eta larba fasea udan izaten da.Mudak bukatu ondoren, udazkenaren hasiera

aldean, beldarrak lurperatu egiten dira etaberen krisalidak egiten dituzte. Krisalidahoriek gris kolorekoak dira. Eta fase horretanigarotzen dute negua.Udaberria iristen denean, beren kapuluetatikateratzen dira, beren hego zuriekin, intsektuheldu gisa bizitzeko eta ugaltzeko.ELIKADURA: Beldarrak txikoria-belarrez,zain-belarrez, Rumexez, Stellariaz eta aba-rrez elikatzen dira.HABITATA: Pinuzko basoetan eta baso berri-tuetan bizi da. Nahiago ditu lur lehor eta area-tsuak.BANAKETAEREMUA: Europa epel osotik aur-kitu daiteke nagusiki. Iberiar Penintsulan bana-keta oso lokalizatua dauka, baita Euskal Herrianere, bertan, espezie arruntzat jo daiteke.


MOTA:

MOTA SAILA

ORDENA:


FAMILIA:

GENEROA:

ESPEZIEA:

ArctiidaeCycniaMendica

MOTA:

MOTA SAILA

ORDENA:


FAMILIA:

GENEROA:

ESPEZIEA:

ArctiidaeRhypariaPurpurata

RHYPARIA PURPURATA TXIMELETARhyparia purpurata

CYCNIA MENDICA TXIMELETACycnia mendica

NOLA EZAGUTU? Tximeleta honenbereizgarri nagusia bere gorputz sendoaeta aurrealdeko hegoen goiko aldea dira,hego horiek marroi-grisaxkak dira, etabertan, nerbiazio beltzak nabarmentzendira.Sabelalde horia dauka, baita atzealdekohegoen gaineko aldearen barnealdekoalde marjinala ere (beheko muturra). NEURRIA: Aurrealdeko hegoek luzeran 4zentimetrotik behera dauzkate.BIOLOGIA: Espezie hau gauez nahizegunez ibiltzen da hegan egiten.Udaren hasieran egiten du hegan etasasoi horretan ugaltzen da.Emeek beren elikagai diren landareenhostoen artean jartzen dituzte arrautzak

eta larba fasea udaren erdialdean izatenda. Mesedegarri zaizkion urteetan, espe-zie honek udazkenaren hasieran bigarrenbelaunaldi bat izan dezake.Beldarrek beren krisaliden barruan igaro-tzen dute negua. Krisalidak beltz-grisax-kak izaten dira eta lurrean edo hormenarrakaletan ezkutatzen dituzte.ELIKADURA: Beldarrak zain-belarrez,ziabelarrez eta beronikaz elikatzen dira.HABITATA: Baso eguzkitsu eta lehorre-tako belardietan eta lurgorrietan bizi dira.BANAKETA EREMUA: Batez ereEuropako erdialdean aurkitu daiteke, hor-taz, Euskal Herrian oso-oso zaila da txi-meleta hau aurkitzea.


NOLA EZAGUTU? Tximeleta honenbereizgarri nagusia bere aurrealdekohegoen goiko aldea horia dela eta marrabeltz deigarriak dauzkala da. Bere atzeal-deko hegoen gaineko aldea, berriz,marroia da eta horien ertza hori kolorekoada.NEURRIA: Aurrealdeko hegoek luzeran3,5 zentimetrotik behera dauzkate.BIOLOGIA: Gauez ibiltzen da. Ia udaosoan egiten du hegan eta sasoi horretanugaltzen da. Emeek beren elikagai direnlandareen hostoen artean jartzen dituzteberen arrautzak eta larba fasea udarenbukaeran edo hurrengo udaberriarenerdian izaten da, izan ere, beldarrak hiber-natzaileak dira.

Beldarrak bere muda guztiak gauzatudituenean, bere burua lurperatzen du etabere krisalida egiten du tximeleta bihurtze-ko. Espezie honen krisalidak grisak dira.ELIKADURA: Beldarrek landare baxuzelikatzen dira, adibidez Festucaz, Calunavulgarisez, etab.HABITATA: Belardi hezeetan, landareugari dauzkaten mendietako aldapetan,etab. bizi da.BANAKETA EREMUA: Bere banaketaeremuak ia Europa osoa barne hartzendu, baina hegoaldean gutxiago daude.Iberiar Penintsulan kolonia oso mugatue-tan bizi da, eta Euskal Herrian aldiz, noiz-behinkako espezietzat jo daiteke.


MOTA:

MOTA SAILA

ORDENA:


FAMILIA:

GENEROA:

ESPEZIEA:

ArctiidaeCosciniaStriata

MOTA:

MOTA SAILA

ORDENA:


FAMILIA:

GENEROA:

ESPEZIEA:

ArctiidaeArctiniaCaesarea

ARCTINIA CAESAREA TXIMELETAArctinia caesarea

COSCINIA STRIATA TXIMELETACoscinia striata

NOLA EZAGUTU? Tximeleta honenbereizgarri nagusia bere aurrealdekohegoak zuriak direla eta orban arre ilunugari dauzkala da, bere atzealdeko hego-en gaineko aldea marroi argi uniformekoada.Arrak emeak baino pixka bat handiagoakdira.NEURRIA: Emeen aurrealdeko hegoekluzeran 1,3 zentimetrotik behera izatendute, arrenak, aldiz, 1,8 cm izatera iritsidaitezke.BIOLOGIA: Gauez ibiltzen da. Udarenhasieran eta erdialdean egiten du heganeta sasoi horretan ugaltzen da. Emeekberen elikagai diren landareen hostoenartean jartzen dituzte beren arrautzak etalarba fasea udaren bukaeran edo hurren-

goaren hasieran izaten da, izan ere, bel-darrak sarritan hibernatzaileak izaten dira.Beldarrak bere muda guztiak gauzatudituenean, bere burua lurperatzen du etabere krisalida egiten du tximeleta bihurtze-ko. Espezie honen krisalidak grisak dira.ELIKADURA: Beldarrak belarrezko landa-re txikiz elikatzen dira (zain-belarrez, zia-belarrez eta artemisiaz, etab.).HABITATA: Lur lehorreko basoetan bizida, baita pinudiak dauzkaten eta oihanpegutxiko basoetan ere. BANAKETA EREMUA: Europako zatihandi batean aurkitu daiteke, baina uga-riagoa da iparraldean. Iberiar Penintsulankolonia isolatu baina ugarietan bizi da.Euskal Herrian gutxi daude. Baltikoko itsa-soko dunen eskualdean daude asko.

COSCINIA CRIBARIA TXIMELETACoscinia cribaria


NOLA EZAGUTU? Tximeleta honen bereiz-garri nagusia bere aurrealdeko hegoak koloremarroi argikoak direla eta orban horiak dauz-katela da, atzealdeko hegoen gaineko aldea,aldiz, laranja kolorekoa da eta ia osoki estal-tzen duten orban beltz handiak dauzka.Espezie honetan, arrak emeak baino txikiago-ak dira.NEURRIA: Arren aurrealdeko hegoek luze-ran 1,4 zentimetrotik behera izaten dute,emeenak, aldiz, 1,8 cm izatera iritsi daitezke.BIOLOGIA: Gauez ibiltzen da, eta udabe-rriaren bukaera aldetik udaren erdialderaarte izaten da haren hegan egiteko sasoia,eta aldi horretan ugaltzen da. Emeek berenelikagai diren landareen hostoen artean jar-

tzen dituzte beren arrautzak eta larba faseaudaren bukaeran edo hurrengo udaberria-ren hasieran izaten da, izan ere, beldarraksarritan hibernatzaileak izaten dira.Beldarrak bere muda guztiak gauzatu ditue-nean, bere burua lurperatzen du eta bere kri-salida egiten du tximeleta bihurtzeko. ELIKADURA: Beldarrek belarrezko landaretxikiak jaten dituzte.HABITATA: Landa lehor eta eguzkitsuetanbizi da, bereziki, areatsuak direnetan.BANAKETA EREMUA: Europa osotik aurki-tu daiteke, bertan, populazio isolatuetan bizida.Euskal Herrian noizbehinka aurkitzen denespezie bat da.


MOTA:

MOTA SAILA

ORDENA:


FAMILIA:

GENEROA:

ESPEZIEA:

ArctiidaeHyphoraiaAulica

MOTA:

MOTA SAILA

ORDENA:


FAMILIA:

GENEROA:

ESPEZIEA:

ArctiidaeCosciniaCribaria

HYPHORAIA AULICA TXIMELETAHyphoraia aulica

NOLA EZAGUTU? Tximeletahonen bereizgarri nagusia berehegoak horixkak direla da. Bereaurrealdeko hegoen gainekoaldean puntu beltzez osatutakozeharkako marra bat dauka.Bere gorputzak eraztun beltz etahoriak dauzka eta bere burua etatoraxa oso iletsuak dira. Bereantenak pinatuak dira.NEURRIA: Aurrealdeko hegoak2 zentimetrotik beherakoak dira.BIOLOGIA: Tximeleta haugauez ibiltzen da, eta bereziki,

egunsentia iritsi baino pixka batlehenago. Udaberriaren hasie-ratik udaren erdialdera arte egi-ten du hegan, eta une horretanugaltzen da. Emeek beren elika-gai diren landareen hostoenartean jartzen dituzte arrautzaketa larba fasea udaren bukae-ran edo udazkenaren hasieranizaten da.Beldarrak bere muda guztiakgauzatu dituenean, bere burualurperatzen du eta bere krisalidaegiten du tximeleta bihurtzeko.Espezie honek negua krisalidanigarotzen du eta mesedegarrizaizkion urteetan bi belaunaldiizaten ditu.Herpetologoek espezie hauSpilosoma menthastri tximeleta

SPILARCTIA LUBRICIPEDA TXIMELETASpilarctia lubricipeda


bizi den toki berberetanbizi dela eta udako sasoiberean egiten duelahegan egiaztatu dute.Hori Spilarctia lubricipedatximeleta, nolabait, S.menthastri tximeletarenbabespean bizi delakogertatzen da, izan ere,azken horrek askoz zapo-re desatseginagoa dauka.Hori dela eta, txoriek,bere etsai nagusiek, ale-gia, tximeleta hori harra-patzea ez duela merezi ikasi dute, izanere, S. menthastri tximeleta bat jan etasegundo batzuetara botatzen dute. S.lubricipeda tximeletaren zaporea askozatseginagoa da eta esperientzia horretazaprobetxatzen da.ELIKADURA: Beldarra belarrezko landaredesberdinez elikatzen dira, esate baterakoasuna, menda, zain-belarra, Polygonum,

Rubus, Nepeta.HABITATA: Baso heze, lur harritsu etalanda ez-emankorren mugetan bizi da.1.800 metroko altituderaino dauden ere-

muetan aurkitu daiteke.BANAKETA EREMUA: Europa osotikIparraldeko 62.eraino aurkitu daiteke. Osoarrunta da Iberiar Penintsulako iparralde-an, baita Euskal Herrian ere.


MOTA:

MOTA SAILA

ORDENA:


FAMILIA:

GENEROA:

ESPEZIEA:

ArctiidaeSpilarctiaLubricipeda

NOLA EZAGUTU? Tximeleta honen bereizgarrinagusia bere hegoak, bereziki aurrealdekoak,zuriak direla eta puntu beltzak dauzkatela da.Atzealdeko hegoetan puntu beltz pare bat, batabestetik oso hurbil, bakarrik izaten dute hegobakoitzean. Bere burua, toraxa eta sabelaldekolehenengo zatian ile zuri ugari dauzka.NEURRIA: Aurrealdeko hegoek luzeran 2,2 zen-timetrotik behera dauzkate.BIOLOGIA: Gauez ibiltzen da, eta udaberriarenbukaera aldetik udaren erdialdera arte izaten daharen hegan egiteko sasoia, eta aldi horretanugaltzen da. Emeek beren elikagai diren landare-en hostoen artean jartzen dituzte arrautzak eta

SPILOSOMA MENTHASTRI TXIMELETASpilosoma menthastri


larba fasea udazkenaren hasieran izatenda.Mesedegarri zaizkion urteetan, tximeletahonek bi belaunaldi izaten ditu, eta horre-la, bigarren belaunaldiko beldarrakhurrengo udaberrian jaiotzen dira. Ileugari dauzkate eta hegazti intsektujalegehienek jan ditzakete.Tximeleta honek arriskuan dagoela ikus-ten duenean, Spilarctia lubricipeda txime-letak bezala, hiltzen dagoelako itxura egi-ten du. Horretarako, gorputza mugitu egi-ten du, bere sabelaldeko kolore horia era-kusten du eta horrek bere etsaiari mesfi-dantza eragiten dio. Txoriek berehalaezagutzen dute tximeleta honek daukan

zapore desatsegina eta laster urruntzendira, eta gauza bera gertatzen daSpilarctia lubricipeda tximeletarekin.ELIKADURA: Beldarra belarrezko landa-re desberdinez elikatzen dira, esate bate-rako txikoria-belarra, asuna, bisorta, zain-belarra...HABITATA: Baso heze, sastrakak daudeneremu eta landa ez-emankorren mugetanbizi da. Alpeetan 1.600 metroko altituderaino dau-den eremuetan aurkitu daiteke.BANAKETA EREMUA: Europa osotikIparraldeko 64.eraino aurkitu daiteke. Osoarrunta da Iberiar Penintsulako iparralde-an, baita Euskal Herrian ere.


MOTA:

MOTA SAILA

ORDENA:


FAMILIA:

GENEROA:

ESPEZIEA:

ArctiidaeSpilosomaMenthastri

PHRAGMATOBIA FULIGINOSA TXIMELETAPhragmatobia fuliginosa


hurrengo udaberriaren erdialde-ra arte irauten du, urteko biga-rren belaunaldikoen larba fasea,berriz, udaren hasieran hastenda. Hibernatzetik atera bezainlaster, beren krisalida egitendute sustrai eta adar lehorrenartean. Beldarrek marroi koloreko kapu-lu bigun bat egiten dute etakapulua beti egoten da bertika-lean. Txori intsektujaleentzatespezie honetako tximeleta etabeldarrak ez dira jangarriak.ELIKADURA: Beldarrak belarrezko landa-re desberdinez elikatzen dira, esate bate-rako txikoria-belarra, edo asuna.HABITATA: Belardietan eta baso mistoe-kin mugan dauden eremuetan bizi dira. BANAKETA EREMUA: Europa osotik aur-kitu daiteke. Oso espezie arrunta eta uga-

ria da, eta elikadurari dagokionez, ez dugehiegi exijitzen. Uda hotz eta euritsuetanbere populazioak gutxitu egiten dira. Halaere, urte bero eta lehorretan asko egotendira.Euskal Herriko lurralde guztietan aurkitudaiteke.


NOLA EZAGUTU? Tximeleta honenbereizgarri nagusia bere aurrealdekohegoak marroi argi (kanela) kolorekoakdirela eta erdigunean puntu beltz bat dau-kala da, bere atzealdeko hegoak koloregorri distiratsukoak dira eta puntu beltzakdauzkate. Hego horiek izanda ere, espe-ziearen arabera, asko aldatu daitezke.Bere gorputza ere gorria da eta puntu bel-tzak dauzka. Kolore deigarri horiek etsaiaohartarazteko dira. Bere zaporea osodesatsegina dela adierazten die. Egia da,txori gazteren batek tximeleta hauetariko-ren bat jaten duenean, berehala botatzendu eta ez du tximeleta hori ez dela jatenahazten. NEURRIA: Aurrealdeko hegoek luzeran 2zentimetrotik behera dauzkate.BIOLOGIA: Gauez ibiltzen da eta tximele-ta honek urtero bi belaunaldi izaten ditu.Lehenengo belaunaldikoak udaberriaren

erditik bukaerara arte aritzen dira heganegiten, bigarren belaunaldikoek, aldiz,udaren erdialdean egiten dute hegan.Azken belaunaldi hori askoz ugariagoa da.Emeek beren elikagai diren landareenhostoen artean jartzen dituzte arrautzaketa urteko lehenengo belaunaldikoenlarba fasea udazkenaren hasieratik

MOTA:

MOTA SAILA

ORDENA:


FAMILIA:

GENEROA:

ESPEZIEA:

ArctiidaePhragmatobiaFuliginosa

NOLA EZAGUTU? Tximeleta honek ijitoa-ren (Arctia caja) oso antzeko itxura dauka,bai koloreari dagokionez, bai bere itxuraridagokionez ere, baina txikiagoa da.Bere koloreak eta marrazkia asko aldadaitezke tximeleta batetik bestera, hortaz,populazio talde berean forma eta motadesberdineko tximeletak aurkitu daitezke.Horri polimorfismo deritzo.Bere aurrealdeko hegoen gaineko aldeabeltza da eta orban zuri handiak dauzka,ertzetan, aldiz, orbanak gorriak dira.Atzealdeko hegoen gaineko aldea gorriaeta orban beltzekin izaten dute tximeletabatzuek; beste batzuek, berriz, horia etabeltza izaten dute edo baita zuria eta bel-tza ere.Arrek atzealdeko hego horiek horiak edozuriak izaten dituzte, emeek, aldiz, nagusi-

ki gorriak izaten dituzte. NEURRIA: Aurrealdeko hegoek luzeran 2zentimetrotik behera dauzkate.BIOLOGIA: Tximeleta hau egunez ibiltzenda eta izaera oso fidakorrekoa da.Udaren hasieran egiten du hegan etasasoi horretan ugaltzen da. Emeek berenelikagai diren landareen hostoen arteanjartzen dituzte arrautzak eta larba faseaudaren bukaeran edo hurrengo udaberria-ren bukaeran izaten da.Beldarrak hibernatzaileak dira. Udan jaiobezain laster, negurako babeslekuetarajoaten dira eta bertan geldirik geratzendira udaberria iritsi arte. Orduan jaten etahazten hasten dira beren krisalida osatzenduten arte.Beldarrek ile gorri ugari dauzkate etahegazti intsektujale gehienek ezin dituzte

jan. Hala ere, osozuhurrak dira, etalandarea pixka batmugitzen baldinbada, hostoen arte-an ezkutatzen diraeta norbait eurenatzetik dabilela sen-titzen baldin badute,beren burua lurreraerortzen uzten dute.E L I K A D U R A :Beldarrak belarrez-ko landare desberdi-nez elikatzen dira,esate baterako txi-koria-belarra, zain-belarra (Plantago),

PARASEMIA PLANTAGINIS TXIMELETAParasemia plantaginis


mingarratza...HABITATA: Landa men-ditsuetan, putzuz beteta-ko belardietan eta basoe-tako muga hezeetan bizida. 2.600 metroko altitu-deraino dauden eremue-tan bizi daiteke.BANAKETA EREMUA:Europa osotik aurkitu dai-teke, bertan, inguru men-ditsuetan bizi da. IberiarPenintsulan kolonia loka-lizatuetan bizi da.Euskal Herrian gutxisamar daude eta mendi-ko habitatetan aurkitudaiteke.


MOTA:

MOTA SAILA

ORDENA:


FAMILIA:

GENEROA:

ESPEZIEA:

ArctiidaeParasemia Plantaginis

NOLA EZAGUTU? Tximeleta honenbereizgarri nagusia bere aurrealdekohegoen gaineko aldea gorri argia dela etazati horiak eta marra txiki eta mehe bel-tzak dauzkala da. Bere atzealdeko hego-en gaineko aldea zuri-zuria da.Antena luze eta finak dauzka eta beregorputza ile zuriz dago estalita.NEURRIA: Aurrealdeko hegoek luzeran1,5 zentimetrotik behera dauzkate.BIOLOGIA: Gauez ibiltzen da. Udarenhasieratik udaren erdialdera arte egitendu hegan eta sasoi horretan ugaltzen da.Emeek beren elikagai diren landareenhostoen artean jartzen dituzte beren arrau-tzak eta larba fasea udaren bukaeran edohurrengo udaren hasieran izaten da, izanere, beldarrek sarritan likenen azpian ezku-tatuta igarotzen dute negua.ELIKADURA: Beldarrak, jaio bezain laster,likenez elikatzen dira, baina hibernaziotikesnatu ondoren, urki, atxapar eta haritzen

hostoez elikatzen dira.HABITATA: Belardi hezeetan, pagadietan,ibaien ertzean dauden basoetan, zohikazte-gietan, etab. bizi dira.BANAKETA EREMUA: Europa osotik etaIberiar Penintsulako iparraldean aurkitu dai-teke. Euskal Herriko lurralde guztietan aur-kitu daiteke populazio isolatuetan.


NOLA EZAGUTU? Tximeleta honen bereiz-garri nagusia bere aurrealdeko hegoen gai-neko aldea grisaxka edo zurixka dela, ertzakhoriak dauzkala eta hego bakoitzean bipuntu beltz dauzkala da.Bere atzealdeko hegoen goiko aldea marroikolore oso argikoa da eta marra hori mehe-mehe batek azpiltzen ditu. Antena luze, fin eta meheak dauzka.NEURRIA: Bere aurrealdeko hegoek luze-ran 1,6 eta 1,7 cm bitartean dauzkate.BIOLOGIA: Gauez ibiltzen da. Udarenhasieran egiten du hegan eta sasoi horretanugaltzen da. Emeek beren elikagai diren lan-dareen hostoen artean jartzen dituzte berenarrautzak eta larba fasea udaren bukaeranedo hurrengo udaberriaren bukaeran izatenda, izan ere, beldarrek sarritan likenenazpian ezkutatuta igarotzen dute negua.ELIKADURA: Beldarrak lurrean haztendiren likenez elikatzen dira, berezikiParthenocissus vitacea espeziekoez.

HABITATA: Belardi hezeetan, pagadietan,baso misto eta pinudien soilguneetan, ibaienertzean dauden basoetan eta zohikatzetanbizi dira.BANAKETA EREMUA: Europa osotik aurki-tu daiteke. Iberiar Penintsulan ez daudeasko eta oso lokalizatuta dago. EuskalHerrian ere noizbait aurkitu den espezie batdela esan daiteke.


MOTA:

MOTA SAILA

ORDENA:


FAMILIA:

GENEROA:

ESPEZIEA:

ArctiidaeCybosiaMesomella

MOTA:

MOTA SAILA

ORDENA:


FAMILIA:

GENEROA:

ESPEZIEA:

ArctiidaeMiltochristaMiniata

MILTOCHRISTA MINIATA TXIMELETAMiltochrista miniata

CYBOSIA MESOMELLA TXIMELETACybosia mesomella

NOLA EZAGUTU? Tximeleta honek dimor-fismo sexual argia dauka. Arren bereizgarrinagusia beren aurrealdeko hegoak grisax-kak direla eta beren oinarrian orban beltzbat daukatela da. Bestalde, atzealdekohegoen gaineko aldea hori kolore oso argi-koa da.Emeek aurrealdeko hegoak luzeagoakdauzkate eta horien goiko aldea horia daeta bi puntu urdin oso ikusgarri dauzkate.NEURRIA: Emeen aurrealdeko hegoekluzeran 2,3 cm izaten dute, arrenek,aldiz, 1,9 zentimetrotik behera iza-ten dute.BIOLOGIA: Gauez ibiltzen da.Udaren erdialdean egiten du heganeta sasoi horretan ugaltzen da.Emeek beren elikagai diren landa-reen hostoen artean jartzen dituzteberen arrautzak eta larba faseaudaren hasieratik hurrengo udarenhasierara arte izaten da, izan ere,

beldarrek likenen azpian ezkutatuta igaro-tzen dute negua.ELIKADURA: Beldarrak likenez elikatzendira. HABITATA: Baso misto eta izei-basoetanbizi da, baita ibaien ertzetan dauden basoe-tan eta fruta-arboletan ere.BANAKETA EREMUA: Ia Europa osotikaurkitu daiteke. Euskal Herrian oso gutxi daudela esan dai-teke.

LITHOSIA QUADRA TXIMELETALithosia quadra


NOLA EZAGUTU? Tximeleta honek dimorfis-mo sexual argia dauka. Emea arra baino pixkabat ilunagoa da; haren aurrealdeko hegoakurdin argi kolorekoak dira eta lerro horiak dauz-kate, emeek, aldiz, bioleta ilun koloreko hego-ak dauzkate. Horrez gain, aurrealdeko hegoe-tan ertz horia daukate.NEURRIA: Emeen aurrealdeko hegoek luze-ran 1,4 cm izaten dute, arrenek, aldiz, 1,1 zen-timetrotik behera izaten dute.BIOLOGIA: Gauez ibiltzen da. Ia uda osoanegiten du hegan eta sasoi horretan ugaltzenda. Emeek koniferoen hosto eta adarren arte-an jartzen dituzte arrautzak eta beren larbafasea udaren bukaeratik hurrengo udaberria-ren bukaerara arte izaten da, izan ere, belda-rrek zuhaitzen azalen arrakalen artean ezkuta-tuta igarotzen dute negua.Espezie honek urtero belaunaldi bakarra iza-

ten du.ELIKADURA: Beldarrak koniferoetan haztendiren likenez elikatzen dira soilik. HABITATA: Nagusiki konifero-basoetan bizidira, baina baso mistoetan ere aurkitu daitez-ke.BANAKETA EREMUA: Europa osotik etaEuropako hegoaldeko eremu batzuetatik, adi-bidez, Iberiar Penintsulako iparraldetik, aurkitudaiteke. Euskal Herrian gutxi daudela esan daiteke.


MOTA:

MOTA SAILA

ORDENA:


FAMILIA:

GENEROA:

ESPEZIEA:

ArctiidaeEilemaDepressa

MOTA:

MOTA SAILA

ORDENA:


FAMILIA:

GENEROA:

ESPEZIEA:

ArctiidaeLithosiaQuadra

EILEMA DEPRESSA TXIMELETAEilema depressa

NOLA EZAGUTU? Tximeleta honenbereizgarri nagusia bere aurrealdekohegoen goiko aldea grisa dela eta ertz osohoriak dauzkala da.Bere atzealdeko hegoen gaineko aldeahoria da.Bere sabelaldearen bukaeran ile hori ilu-nezko motots bat dauka. Antena luze etameheak dauzka.NEURRIA: Emeen aurrealdeko hegoek

luzeran 1,8 cm izaten dute, arrenek,aldiz,1,4 -1,6 zentimetrotik behera izatendute.BIOLOGIA: Gauez ibiltzen da. Udarenhasieratik udaren erdialdera arte egiten duhegan eta sasoi horretan ugaltzen da.Emeek koniferoen hosto eta adarren arte-an jartzen dituzte arrautzak eta beren larbafasea udaren bukaeratik hurrengo udabe-rrira arte izaten da, izan ere, beldarrek

koniferoen azaleko arrakalen artean jaio-tzen diren likenetan, harrien azpian etahormetan ezkutatuta igarotzen dutenegua.Espezie honek urtero belaunaldi bakarraizaten du.ELIKADURA: Beldarrak koniferoetanhazten diren likenez elikatzen dira. HABITATA: Baso hostotsu eta mistoetanbizi dira, baita sastraka ugari dauzkatenzuhaitzik gabeko eremuetan ere.

BANAKETA EREMUA: Europaosotik aurkitu daiteke, bertan, mendiertain eta garaien eremuan bizi da.Iberiar Penintsulan oso lokalizatutadagoen espezie bat da. EuskalHerrian noizbait aurkitu den espeziebat dela esan daiteke.

EILEMA LURIDEOLA TXIMELETAEilema lurideola


NOLA EZAGUTU? Tximeleta honen bereiz-garri nagusia bere aurrealdeko hegoakzuriak edo hori oso argikoak direla eta hego-aren kanpoko ertza inguratzen duen marramehe hori bat daukala da.Beren atzealdeko hegoen gaineko aldea erezurixkak edo horixkak da. Antena luze etameheak dauzka.NEURRIA: Espezie txiki bat da eta bereaurrealdeko hegoek luzeran 1,4cm daukatesoilik.BIOLOGIA: Gauez ibiltzen da. Udarenhasieratik udaren erdialdera arte egiten duhegan eta sasoi horretan ugaltzen da.Emeek koniferoen hosto eta adarren arteanjartzen dituzte arrautzak eta beren larbafasea udaren bukaeratik hurrengo udabe-rriaren bukaerara arte izaten da, izan ere,beldarrek lurrean, arrakalen artean ezkuta-tuta igarotzen dute negua.

Espezie honek urtero belaunaldi bakarraizaten du.ELIKADURA: Beldarrek espezie guztietakolikenak jaten dituzte, baita pago eta haritzenhosto lehorrak ere, nagusiki. HABITATA: Baso mistoetan bizi da.BANAKETA EREMUA: Europa osokoeskualde epeletan aurkitu daiteke. IberiarPenintsulan gutxi daude eta ez dira askoikusten. Euskal Herrian gutxi samar daude.


MOTA:

MOTA SAILA

ORDENA:


FAMILIA:

GENEROA:

ESPEZIEA:

ArctiidaeEilemaComplana

MOTA:

MOTA SAILA

ORDENA:


FAMILIA:

GENEROA:

ESPEZIEA:

ArctiidaeEileaLurideola

EILEMA COMPLANA TXIMELETAEilema complana

NOLA EZAGUTU? Tximeleta honen bereizgarrinagusia bere aurrealdeko hegoak marroiak dire-la eta marroi hori, marroi ilunetik ia horia izate-raino, tonu desberdinetakoa izan daitekeela da.Kolore argiko ertza dauka.Atzealdeko hegoen gaineko aldea ere kremaedo hori kolore oso argikoa da.Antena luze eta meheak dauzka.NEURRIA: Espezie txiki bat da eta bere aurreal-deko hegoek luzeran 1,3 cm daukate soilik.BIOLOGIA: Gauez ibiltzen da. Udaberriaren

bukaeratik egiten du hegan eta sasoihorretan ugaltzen da. Emeek belda-rrentzako elikagai izango diren like-nen artean jartzen dituzte arrautzaketa larba fasea udaren erdialdetikedo udazkenaren hasierara arte iza-ten da. Orduan, beldarrak berenburuk lurperatzen du eta krisalidaegiten du eta horrela igarotzen dunegua. Udaberria iristen denean, txi-meletak kapulutik irteten dira.Espezie honek urtero belaunaldibakarra izaten du.ELIKADURA: Beldarrak likenez eli-katzen dira.HABITATA: Baso mistoetan eta basohostoerorkorretan bizi da mila metro-ko altituderaino dauden eremuetan.BANAKETA EREMUA: Europa oso-tik eta Iberiar Penintsulako iparralde-an aurkitu daiteke. Euskal Herrianespezie arrunta da.


NOLA EZAGUTU? Tximeleta hau likenezelikatzen diren beldarrak dauzkaten espezieguztietatik bereiztea oso erraza da; berehego guztiak arre ilun kolorekoak dira etabere sabelaldearen azken zatia hori bizia da. Burua eta toraxaren artean eraztun gorri batdauka.Antena luze eta meheak dauzka.NEURRIA: Espezie txiki bat da eta bereaurrealdeko hegoek luzeran 1,7 cm daukatesoilik.BIOLOGIA: Gauez ibiltzen da, eta udabe-

rriaren erdialdetik udaren bukaera alderaarte izaten da haren hegan egiteko sasoia,eta aldi horretan ugaltzen da. Emeek belda-rrentzako elikagai izango diren likenen arte-an jartzen dituzte arrautzak eta larba faseaudaren bukaeran izaten da.Beldarrak goroldioen azpian ezkutatzen diraeta bertan egiten dute beren arre-grisaxkakoloreko krisalida, eta negua fase horretanigarotzen dute. Udaberria iristen denean, txi-meletak kapulutik irteten dira.Espezie honek urtero belaunaldi bakarra

izaten du.ELIKADURA: Beldarrak likenez eli-katzen dira.HABITATA: Baso mistoetan eta basohostoerorkorretan bizi da. Sarritanbasoaren ertzetan aurkitu daiteke.BANAKETA EREMUA: Europa oso-tik Iparraldeko 62.eraino aurkitu dai-teke. Iberiar Penintsulan iparraldekoeremuan egoten da soilik.Euskal Herrian espezie arrunta da.


MOTA:

MOTA SAILA

ORDENA:


FAMILIA:

GENEROA:

ESPEZIEA:

ArctiidaeAtolmisRubricollis

MOTA:

MOTA SAILA

ORDENA:


FAMILIA:

GENEROA:

ESPEZIEA:

ArctiidaeSystrophaSororcula

ATOLMIS RUBRICOLLIS TXIMELETAAtolmis rubricollis

EILEMA SORORCULA TXIMELETASystropha sororcula

NOLA EZAGUTU? Tximeleta honenbereizgarri nagusia bere aurrealdekohegoen gaineko aldea horia dela eta pun-tuz osatutako hiru marra dauzkala da.Bere atzealdeko hegoak arre-horixkakolorekoak dira ere, baina bertan, koloreargiko bi puntu oso deigarri dauzka.Antena luze eta meheak dauzka.

NEURRIA: Espezie txiki bat da eta bereaurrealdeko hegoek luzeran 1,6 cm dau-kate soilik.

BIOLOGIA: Gauez ibiltzen da. Udaren

erdialdean egiten du hegan eta sasoihorretan ugaltzen da. Emeek arrautzak beldarrentzako elikagaiizango diren likenen artean jartzen dituz-te eta larba fasea udaren bukaeratikhurrengo udaren hasierara arte izaten da,izan ere, beldarrek fase horretan igaro-tzen dute negua, likenen azpian ezkuta-tuta.Udaberria iristen denean, berriro elika-tzen dira beren krisalida egiten dutenarte.Espezie honek urtero belaunaldi bakarraizaten du.

PHILEA IRRORELLA TXIMELETAPhilea irrorella


ELIKADURA: Beldarraklikenez elikatzen dira.

HABITATA: Landaredisakabanatuko lur lehorre-tan eta lur zingiratsuetanbizi da. 1.500 metroko alti-tuderaino dauden eremue-tan aurkitu daiteke.

BANAKETA EREMUA:Europa osotik aurkitu dai-teke, bertan, iparraldean eta hegoaldeantximeleta espezie hau ugaria da. Iberiar Penintsulan Pirinioetan eta

Kantabriar Mendikatean aurkitu daiteke.Euskal Herrian ez daude gutxi, ezta asko

ere.


MOTA:

MOTA SAILA

ORDENA:


FAMILIA:

GENEROA:

ESPEZIEA:

ArctiidaePhileaIrrorella

NOLA EZAGUTU? Tximeleta honenbereizgarri nagusia bere hegoak zuriak dire-la eta orban, puntu eta marra horzdun beltzugari dauzkala da.Batzuetan, tximeleta hauek beltz kolorekohegoak dauzkate.NEURRIA: Luzeran 1,8 eta 2,6 cm bitarteanizaten ditu. Arrak emeak baino txikiagoakdira.BIOLOGIA: Larba fasea udaberriarenerdialdean izaten da eta udaren erdialdeanegiten dute hegan. Tximeleta honek urterobelaunaldi bakarra izaten du.

Emeek arrautzak 20 eta 100 arrautzabitarteko multzoetan jartzen dituzte zuhai-tzen azalaren azpian edo likenen azpian.Eme bakoitzak gehienez 30 arrautza jar-tzen ditu eta normalean, zuhaitzen enbo-rren beheko aldean jartzen dituzte.Gainpopulazioko urteetan soilik jartzendituzte arrautzak zuhaitzaren enborrarengoiko aldean edo adaburuan.Beldarrak jaiotzen direnean, eguraldiaeguzkitsua denean orduak igarotzendituzte elkartuta, baina euria edo hotz egi-

LYMANTRIA MONACHA TXIMELETALymantria monacha


ten duenean, egunak ematen dituzte elkar-tuta.Gero, jaio diren zuhaitzaren enborretik igo-tzen hasten dira eta sakabanatu egiten dira.Haizea egiten duenean, beren zetazkoharietatik zintzilik geratzen dira eta haizeakbeste zuhaitz batzuetaraino eramaten ditu.Udaberrian jaio berri diren beldarrek izei etapinuetako hostoen kimuak karraskatzendituzte. Beldar bat mila azikula (zuhaitzenhostoak) irenstera iritsi daiteke eta sarritan,beste hosto asko hondatu eta hil egiten dirahozkatuak izan direlako.Beren hostoen %70 galtzen duen izeiak hilegiten direla egiaztatu da; pinuek, berriz,beren hostoen %90 galtzea jasan dezakete.Izurrite horiek ekiditeko, ezinbestekoak dirabere etsai naturalak, adibidez, txoriak,intsektu heminopteroak, eraso egiten dietenparasitoak, etab.Tximeleta gautar gehienek ez bezala, espe-zie honek bi mekanismo dauzka hedatzeko.Horietariko bat emeek gauzatzen dute, basodesberdinetatik hegan egiten dute berenarrautzak jartzeko zuhaitzak bilatzen, etabestea, beldarrek gauzatzen dute, izan ere,haizeak eramaten ditu. Espezie honek koni-ferozko basoetan izurrite handiak eragin

ditu, nagusiki izeien monolaborantzarenondorioz.ELIKADURA: Zuhaitz espezie desberdinezelikatzen da, nagusiki izeiez eta pinuez.Elikagai gutxi dagoenean, beldarrezko lan-detara joaten dira.HABITATA: Koniferozko (pinuak eta izeiak)basoetan bizi da, batez ere zaharrak direne-an. Baso mistoetan ere aurkitu dute.BANAKETA EREMUA: Eurasia epel osotikaurkitu daiteke, eta Iberiar Penintsulako erdi-ko eta iparraldeko eskualderaino iristen da. Euskal Herrian espezie arrunta da, etalurralde guztietan aurkitu daiteke.


MOTA:

MOTA SAILA

ORDENA:


FAMILIA:

GENEROA:

ESPEZIEA:

LimantridaeLymantriaMonacha

LIMANTRIDOEN FAMILIAKOAK (Lymantridae)

NOLA EZAGUTU? Tximeleta honekdimorfismo sexual argia dauka. Arrenhegoen diseinua oso kontraste handikoada eta antena handia eta lumatsuak dauz-kate; emeak, aldiz, krema kolorekoa diraeta hegoak zeharkatzen dituzten koloreiluneko hiru marra zeihar dauzkate. NEURRIA: Arrak beti dira emeak bainotxikiagoak. 1,7 cm daukate luzeran;emeak, berriz, 2,6 cm izatera iristen dira. BIOLOGIA: Udaberriaren bukaeran egi-ten dute hegan. Bestalde, larba faseaudatik udazkenaren erdialderaino izatenda. Tximeleta honen beldarrek koloredesberdinak izaten dituzte; berdeak,

horiak, arrosa kolorekoak edo beltzak ereizan daitezke. Gehienek krisalida faseanigarotzen dute negua. ELIKADURA: Beldarrak hosto anitzekozuhaitzen hosto eta kimuez elikatzendira.HABITATA: Koniferozko baso mistoetaneta baso hostoerorkorretan bizi da.Zuhaitz zaharrak dauzkaten parke etalorategietan ere egoten da.BANAKETA EREMUA: Europa epel oso-tik aurkitu daiteke. Iberiar Penintsulaniparraldeko erdian bizi da.Euskal Herrian espezie arrunta da, etalurralde guztietan aurkitu daiteke.


NOLA EZAGUTU? Tximeleta honekdimorfismo sexual handia dauka. Arrenbereizgarri nagusia beren hegoen goikoaldea marroi-laranjatsua dela, aurrekoaldean bi ozelo marroi ilun dauzkatela etaatzeko aldean zenbait orban zuri dauzka-tela da. Emeak arrak baino askoz txikia-goak dira, beren hegoak oso txikiak diraeta ezin dute hegan egin.NEURRIA: Arrak 1,5 cm. Emeak: 0,9 cm.BIOLOGIA: Espezie honek urtean bibelaunaldi izaten ditu. Lehenengo belau-naldiak udaren hasieran egiten du hegan,bigarren belaunaldiak, aldiz, udaren

bukaeran egiten du.Emeek arrak oso urrundik erakartzendituen usaina askatzen dute.Ernaldu ondoren, arrautzak beren jaiotza-kapuluan jartzen dituzte. ELIKADURA: Beldarrak nagusiki elorribeltzez elikatzen dira.HABITATA: Baso mistoetan eta basohostoerorkorretan bizi da.BANAKETA EREMUA: Europa epel oso-tik aurkitu daiteke. 2.000 metroko altitude-raino dauden lurretan aurkitu daiteke.Euskal Herrian espezie arrunta da, etalurralde guztietan aurkitu daiteke.


MOTA:

MOTA SAILA

ORDENA:


FAMILIA:

GENEROA:

ESPEZIEA:

LimantridaeOrgia Recens

MOTA:

MOTA SAILA

ORDENA:


FAMILIA:

GENEROA:

ESPEZIEA:

LimantridaeDasychiraPudibunda

DASYCHIRA PUDIBUNDA TXIMELETADasychira pudibunda

ORGIA TXIMELETAOrgia recens

NOLA EZAGUTU? Tximeleta honenbereizgarri nagusia bere hegoak zuriakdirela eta bere aurrealdeko hego bakoitze-an “L” formako orban beltz bat daukala da.Bere antenak lumatsuak dira eta arrenakemeenak baino luzeagoak dira. Hala ere,emeak arrak baino pixka bat handiagoakdira.NEURRIA: Arrek luzeran 1,9 zentimetrotikbehera izaten dute, emeak, aldiz, 2,2 cmizatera iristen dira.BIOLOGIA: Gauez ibiltzen da. Udarenhasieratik udaren erdialdera arte egiten duhegan eta sasoi horretan ugaltzen da.Emeek haritz, pago, zumar, eta abarrenhostoen artean jartzen dituzte arrautzak

eta beren larba fasea udazkenaren hasie-ran edo udaberriaren bukaeran izaten da.Beldarrek hostoetan egin duten kapulubigunaren barruan igarotzen dute negua.

ELIKADURA: Beldarrakzuhaitz hostoerorkorren(esaterako haritza, pagoa,zumea, urkia, zumarra,ezkia, etab.) hostoez etazurtoin samurrez elikatzendira.HABITATA: Baso mistoeguzkitsuetan (baso hosto-erorkorretan eta hostoiraunkorretan) bizi da.BANAKETA EREMUA:Europa epel osotik aurkitudaiteke. Iberiar Penintsulan iparral-deko eremuan egoten dasoilik.Euskal Herrian espe-zie arrunta da, eta lurraldeguztietan aurkitu daiteke.

ARCTORNIS NIGRUM TXIMELETAArctornis nigrum


NOLA EZAGUTU? Tximeleta honen bereiz-garri nagusia bere hegoak zuriak direla,tonalitate berdexka oso argiak dauzkatelaeta ez daukatela inolako orbanik da.NEURRIA: Bere aurrealdeko hegoek luze-ran 2 eta 2,6 cm daukate.BIOLOGIA: Tximeleta gautar honek udarenhasieran egiten du hegan, eta une horretanugaltzen da. Emeek makal, burzuntz etazumeen hostoen artean jartzen dituztearrautzak eta larba fasea udaberriaren buka-eran izaten da. Espezie honek arrautzafasean igarotzen du negua eta beldarrakudaberria iristen denean jaiotzen dira.

ELIKADURA: Beldarrak nagusiki makal,burzuntz, zumez elikatzen dira.

HABITATA: Baso mistoetaneta baso hostoerorkorretanbizi da.BANAKETA EREMUA:Europa osotik aurkitu daiteke.Batzuetan bere populazioakugari samarrak izaten dira.Euskal Herrian espezie arrun-ta da, eta lurralde guztietanaurkitu daiteke.


MOTA:

MOTA SAILA

ORDENA:


FAMILIA:

GENEROA:

ESPEZIEA:

LimantridaeLeucomaSalicis

MOTA:

MOTA SAILA

ORDENA:


FAMILIA:

GENEROA:

ESPEZIEA:

LimantridaeArctornisNigrum

LEUCOMA SALICIS TXIMLETALeucoma salicis

NOLA EZAGUTU? Tximeleta honen bereiz-garri nagusia bere hegoak marroiak direla,bere aurrealdeko hegoak marra beltz horz-dunek zeharkatzen dituztela eta hegoenertzetan orban ilara bat daukatela da.Emeak arrak baino handiagoak dira etakolore argiagoak dauzkate, hala ere, espe-zie honetako tximeleten koloreek aldareaugari dauzkate.NEURRIA: Arren aurrealdeko hegoak 2,5cm izatera iristen dira, emeak, berriz, 3,2 cmizatera iristen dira.BIOLOGIA: Gau tximeleta honek udarenerdialdean egiten du hegan, eta une horre-

tan ugaltzen da. Emeek zuhaitzen hostoenartean jartzen ditu arrautzak, nagusikizuhaitz hostoerorkorren hostoen artean, eta

larba fasea udazkenean edo udaberrianizaten da.ELIKADURA: Beldarrak nagusiki zuhaitzhostoerorkorrez elikatzen dira. HABITATA: Baso mistoetan eta basohostoerorkorretan bizi da.BANAKETA EREMUA: Europako erdial-dean eta hegoaldean bizi da.Euskal Herrian espezie arrunta da, etalurralde guztietan aurkitu daiteke.

LYMANTRIA DISPAR TXIMELETALymantria dispar


NOLA EZAGUTU? Tximeleta honenbereizgarri nagusia bere aurrealdekohegoak arre-gorrixka ilunak direla eta“hauts” beltzez estalita daudela da.Bere atzealdeko hegoen gaineko aldekoerdialdean orban beltz fin bat dauka, aurre-aldeko hegoetan, aldiz, marrazki oso lausobat dauka.NEURRIA: Bere aurrealdeko hegoek luze-ran 1,4 cm daukate.BIOLOGIA: Tximeleta gautar honek uda-ren hasieran egiten du hegan, eta unehorretan ugaltzen da. Emeek haritzen hos-toen artean jartzen dituzte arrautzak etalarba fasea udaren bukaeran edo hurrengo

udaberriaren bukaeran izaten da.Espezie honetako beldarrak fase horretanigarotzen du negua hurrengo udaberriraarte.ELIKADURA: Beldarrak haritzen hostoezelikatzen dira, baina ez dira inoiz adaburu-ko hostoez elikatzen.HABITATA: Lurzoru areatsuetan daudentxilardietan eta eskualde beroetako haritzzaharrezko basoetan bizi dira.BANAKETA EREMUA: Ia Europa osotikaurkitu daiteke, batez ere, hegoaldean etaerdialdean. Euskal Herrian gutxi samardaude, baina urte batzuetan asko daudeladirudi.


MOTA:

MOTA SAILA

ORDENA:


FAMILIA:

GENEROA:

ESPEZIEA:

LimantridaeOcneriaDetrita

MOTA:

MOTA SAILA

ORDENA:


FAMILIA:

GENEROA:

ESPEZIEA:

LimantridaeLymantriaDispar

OCNERIA DETRITA TXIMELETAOcneria detrita

NOLA EZAGUTU? Tximeleta honenbereizgarri nagusia bere hegoak zuriak

direla eta bere aurrealdeko hegoen azpi-ko aldean orban ilun bat daukala da.

Bere sabelaldearen muturrean ile horiz-ko xerlo lodi bat dauka. Emeak arrak baino askoz handiagoakdira eta askoz sabelalde lodiagoa dau-kate. Bertan daude arrautzak eta horiekproduzitzeko gordetzen dituen substan-tziak.NEURRIA: Arrek cm 1 daukate luzeran.Emeak, aldiz, luzeran 1,8 cm izatera iri-tsi daitezke.BIOLOGIA: Ilunabarrean eta gauez ibil-tzen da, eta sarritan, argiak erakarriegiten du.Udan egiten du hegan. Estaltzeenondoren, emeak hostoen atzealdeanjartzen ditu arrautzak eta bere sabelal-deko muturrean dauzkan ile horiekinestaltzen ditu.Larba faseak udazkenaren hasieratikhurrengo udaberriaren bukaerara arteirauten du. Beldarrak jaio ondoren,

PORTHESIA SIMILIS TXIMELETAPorthesia similis


banandu eta elikatu egitendira bigarren mudara arte.Orduan, neguko kapulua egi-ten dute zuhaitzen azalarenarrakaletan edo orbelean,hotzetik babesteko.Eta horrela egoten da udabe-rriaren hasierara arte. Beldarrak beltzak, zuriak etagorriak izaten dira. Beldarrenkolore kontrastatu horiekberen etsaiak hostoen gaine-ko azalean daudela oharta-razteko dira, eta haiek urrungelditzen dira.ELIKADURA: Beldarrak urki,haritz eta fruta-arbolen (adi-bidez madariondoak, aranon-doak edo abrikotondoak)hostoez elikatzen dira.HABITATA: Fruta-arbola etazuhaitz hostoerorkorrezkobasoetan bizi da, baita parkeeta lorategi handietan ere.

BANAKETA EREMUA: IaEuropa osotik aurkitu daite-ke. Iberiar PenintsulanKantauri itsasoaren etaAtlantikoaren ertzean aurkitu

daiteke.Euskal Herrian ezdaude asko.


MOTA:

MOTA SAILA

ORDENA:


FAMILIA:

GENEROA:

ESPEZIEA:

LimantridaePorthesiaSimilis

NOLA EZAGUTU?Tximeleta honenbereizgarri nagusiabere hegoak zuri-zuriak direla da. Osoantzekoa denPorthesia similis txi-meletak bezala,bere sabelaldearenbukaeran hori-laran-ja koloreko zerrendabat dauka. Hala ere,tximeleta hau han-diagoa da, izan ere,bere aurrealdekohegoak luzeran 2cm izatera iritsi daitezke. NEURRIA: Luzeran 2 cm izatera iritsi dai-teke.BIOLOGIA: Udaren erdialdean egiten duhegan. Estalketen ondoren, emeakarrautzak pakete batean jartzen ditu.Paketeak 200 arrautza izatera iritsi dai-

tezke. Paketea jarri ondoren, bere sabe-laldeko ileekin estaltzen du bere etsainaturaletatik babesteko.Larba faseak udazkenaren hasieratikhurrengo udaren hasierara arte irautendu. Beldarrak jaio ondoren, denbora nahi-ko ematen dute elkarrekin.

Udan hostoekin eta jariatzen dutenzetazko hariz habia antzeko bat eraiki-tzen dute, eta habia hori 8 eta 10 cmbitartekoa izatera iristen da. Habia horineguan babesleku bat da eurentzako.Beldar gazteak elikatzera joaten dire-nean, beti itzultzen dira habiara. ELIKADURA: Beldarrak haritz etafruta-arbolen (adibidez gereziondoak,sagarrondoak, madariondoak edo ara-nondoak) hostoez eta kimu samurrezelikatzen dira.Beldarrak beren haria jariatzen doazen

EUPROCTIS CHRYSORRHOEA TXIMELETAEuproctis chrysorrhoea


heinean, inguruko hosto guztiak estal-tzen joaten dira.HABITATA: Hasieran tximeleta zuri haubaso mistoetan bizi zen arren, gauregun, fruta-arbola eta zuhaitz hostoeror-korrezko basoetako soilguneetan aurkitu

daiteke, baita parke eta lorategi handietanere.BANAKETA EREMUA: Europa osotikaurkitu daiteke. Iberiar Penintsula osoanugaria da. Urte batzuetan tximeleta honenpopulazioak bereziki ugariak dira. Euskal Herrian espezie arrunta da, etalurralde guztietan aurkitu daiteke.


MOTA:

MOTA SAILA

ORDENA:


FAMILIA:

GENEROA:

ESPEZIEA:

LimantridaeEuproctisChrysorrhoea

NOLA EZAGUTU? Tximeleta honen bereiz-garri nagusia bere aurrealdeko hegoak, arreilunetik ia hori ilunak izateraino, tonu desber-dinetakoak izan daitezkeela da. Marra ilunbatek bere aurrealdeko hegoen gainekoaldea zeharkatzen du.Bere gorputza lodia da eta ilez estalita dago.Arrak emeak baino askoz txikiagoak dira.NEURRIA: Arren aurrealdeko hegoak luze-ran 0,9 cm izatera iristen dira. Emeenek,aldiz, 1,3 cm izaten dituzte.BIOLOGIA: Gauez ibiltzen da, eta udaberria-ren bukaera aldetik udaren erdialdera arteizaten da haren hegan egiteko sasoia, eta aldihorretan ugaltzen da. Emeek beldarrentzako elikagai gisa baliokoduten zuhaitzen hostoen artean jartzen dituz-te arrautzak.

Larba faseak udaren erdialdetik udazkena-ren hasierara arte irauten du. Beldarrak heze-tasuneko kukurutxak dirudite beren itxura etakolore grisa dela eta, eta negua fase horretanigarotzen dute.Udaberria iristen denean, berriro elikatzendira beren krisalida egiten duten arte.Espezie honek urtero belaunaldi bakarra iza-ten du.ELIKADURA: Beldarrak haritz eta pagoenhosto eta kimu samurrez elikatzen dira.HABITATA: Haritz eta pagozko basoetan bizidira.BANAKETA EREMUA: Ia Europa osotik aur-kitu daiteke.Iberiar Penintsulan Kantauri itsasoaren ertze-an egoten da.Euskal Herrian ez daude asko.


MOTA:

MOTA SAILA

ORDENA:


FAMILIA:

GENEROA:

ESPEZIEA:

CoclidaeApodaLimacodes

NOLA EZAGUTU? Tximeleta honenbereizgarri nagusia bere aurrealdekohegoen goiko aldea grisa edo zurixka delaeta zenbait puntu beltz txiki-txiki dauzkalada. Bere atzealdeko hegoak aurrealdeko-ak baino argiagoak dira.Antena luze eta meheak dauzka.NEURRIA: Espezie txiki bat da eta bereaurrealdeko hegoek luzeran 1,5 cm dauka-te soilik.BIOLOGIA: Gauez ibiltzen da. Udarenhasieran eta erdialdean egiten du heganeta sasoi horretan ugaltzen da.

Emeek arrautzak beldarrentzako elikagaiizango diren likenen artean jartzen dituzte

eta larba fasea udaren bukaeratikhurrengo udaren hasierara arte iza-ten da, izan ere, beldarrek fasehorretan igarotzen dute negua, like-nen azpian ezkutatuta.Udaberria iristen denean, berriro eli-katzen dira beren krisalida egitenduten arte.Espezie honek urtero belaunaldibakarra izaten du.ELIKADURA: Beldarrak likenez etahosto zimelduz elikatzen dira.HABITATA: Lur zingiratsuetan etaibaien ertzetan dauden basoetan bizida.BANAKETA EREMUA: Europa oso-tik aurkitu daiteke, bertan, iparralde-an eta hegoaldean espezie honeta-ko tximeleta ugaria da. IberiarPenintsulan oso gutxi daude.Euskal Herrian oso gutxi daude etanoizbait aurkitu dela esan daiteke.

PELOSIA MUSCERDA TXIMELETAPelosia muscerda


ENDROSIDOEN FAMILIAKOAK (Endrosidae) KOKLIDOEN FAMILIAKOAK

APODA LIMACODES TXIMELETAApoda limacodes

MOTA:

MOTA SAILA

ORDENA:


FAMILIA:

GENEROA:

ESPEZIEA:

EndrosidaePelosiaMuscerda

Iluntzen duenean, zuhaitzetik hostoetarajoaten dira, ilaran bata bestearen atzetik,eta egunsentia iristen den arte jaten aritzendira.Hostoak osoki jaten dituzte eta hosto han-dienen nerbioak soilik uzten dituzte.Lurretik joaten direnean ere ilaran ibiltzendira. Ilara bakoitzean zetazko hari bat iza-ten dute, eta horrek galarazten du ilaraapurtzea. Beldarren bat ilaratik urruntzendenean haria bilatzen du eta bere kideekinaurkitu arte haria jarraitzen du.Espezie honek urtero belaunaldi bakarraizaten du.ELIKADURA: Beldarrak haritz eta arteenhostoez elikatzen dira.HABITATA: Haritz eta artezko basoetanbizi dira.BANAKETA EREMUA: Europa osotik aur-kitu daiteke.Iberiar Penintsulan ez da ez hegoaldean, ezBalearretan bizi.Euskal Herrian espezie ugaria da eta pesti-zidekin eraso egiten diote.


NOLA EZAGUTU? Tximeletahonen bereizgarri nagusia berehegoen gaineko aldea arre-gri-saxka dela eta marrazki lausosamarra daukala da. Arrarenlerroak askoz biziagoak dira. Arrak emeak baino txikiagoakdira, baina emeak baino lodiago-

ak dira.NEURRIA: Arrenaurrealdeko hegoakluzeran 1,3 cm izaterairisten dira. Emeenek,aldiz, 1,6 cm izatendituzte.BIOLOGIA: Gauez ibil-tzen da. Udaren erdial-dean egiten du heganeta sasoi horretan ugal-tzen da. Emeek beldarrentzako

elikagai gisa baliokoduten haritz eta arteenhostoen artean jartzendituzte arrautzak.Beldarrak jaio bezainlaster, udaberriarenbukaeran, beren ileerresumingarri gogorre-kin defendatzeko gaidira, izan ere, bai ani-malia, bai gizakienlarruazalean narritaduragogorrak eragiten ditu.Ile horiek haizetik saka-banatzeko ere baliodiete.Egunez beldarrak berenhabietan geratzen dira.Habia horiek 30 zenti-metroko diametroa iza-tera iritsi daitezke.

PROCESIONARIA TXIMELETAThaumetopoea processionea


NOTODONTIDOEN FAMILIAKOAK (Notodontidae)

MOTA:

MOTA SAILA

ORDENA:


FAMILIA:

GENEROA:

ESPEZIEA:

NotodontidaeThaumetopoeaProcessionea

geratzen dira. Habia horiek 26-30 zenti-metroko diametroa izatera iritsi daitezke.Iluntzen duenean, zuhaitzetik hostoetarajoaten dira, ilaran bata bestearen atzetik,eta egunsentia iristen den arte jaten ari-tzen dira.Pinuaren hostoak osoki jaten dituzte.Lurretik joaten direnean ere ilaran ibiltzendira. Ilara bakoitzean zetazko hari bat iza-ten dute, eta horrek galarazten du ilaraapurtzea.

Espezie honek urtero belaunaldi bakarraizaten du.ELIKADURA: Beldarrak pinu, laritz, izei,haritz, sagarrondo, gaztainondo etazedroetako hostoez elikatzen dira.HABITATA: Pinuzko basoetan eta basomistoetan bizi da.BANAKETA EREMUA: Europako ekialdeosotik aurkitu daiteke.Euskal Herrian espezie ugaria da eta pes-tizidekin eraso egiten diote.


NOLA EZAGUTU? Tximeleta honenbereizgarri nagusia bere hegoen gai-neko aldea arre-grisaxka dela etabere atzealdekoena arre argia edozurixka dela da. Thaumetopoea pro-cesionaria tximeletaren antzeko itxu-ra dauka.NEURRIA: Arren aurrealdeko hego-

ak luzeran 1,4 eta 1,7 cm bitarteanizatera iristen dira.BIOLOGIA: Gauez ibiltzen da.Udaren erdialdean egiten du heganeta sasoi horretan ugaltzen da. Emeek beren arrautzak paketetanjartzen dituzte pinuen hosto bakoi-tzean. Arrautzek negu osoa horrelaigarotzen dute eta hurrengo udabe-rrian beldarrak jaiotzen dira eta kri-salidak egiten dituzte. Hala ere, tokiaskotan beldarrak hurrengo neguaigarotzen du, eta ondorioz, tximele-tak bi urte behar izaten ditu azaltze-ko.Beldarrak jaio bezain laster, udabe-rriaren bukaeran, beren ile erresu-mingarri gogorrekin defendatzekogai dira, izan ere, bai animalia, baigizakien larruazalean narritaduragogorrak eragiten ditu. Ile horiekhaizetik sakabanatzeko ere baliodiete.Egunez beldarrak beren habietan

THAUMETOPOEA PITYOCAMPA TXIMELETAThaumetopoea pityocampa


MOTA:

MOTA SAILA

ORDENA:


FAMILIA:

GENEROA:

ESPEZIEA:

NotodontidaeThaumetopoeaPityocampa

NOLA EZAGUTU? Tximeleta honen bereizga-rri nagusia bere aurrealdeko hegoen gainekoaldea zurixka dela eta bere hegoen ertz bietanzerrenda marroi ilunak dauzkala da.Espezie hau erraz ezagutu daiteke bere aurre-aldeko hegoen atzeko ertzean daukan kalparraikusita.Emeak beti dira arrak baino handiagoak. NEURRIA: Arren aurrealdeko hegoak luzeran2,5 cm izatera iristen dira. Emeenak, aldiz, 3cm izatera iristen dira.BIOLOGIA: Gauez ibiltzen da eta urtero bibelaunaldi izaten ditu, urte hotz eta euritsuetanizan ezik.Lehenengo belaunaldiaren hegan egitekosasoia udaberriaren erdialdetik bukaera alderaarte izaten da, bigarren belaunaldiko tximele-tek, aldiz, hurrengo urteko udaren erdialdeanegiten dute hegan. Lehenengo belaunaldiko tximeleten larbafasea udaren bukaera eta udazkenaren hasie-ra bitartean izaten da, bigarren belaunaldikoek,berriz, udaren hasieran egiten dute hegan, izanere, beldar fasean hibernatzen dute.

PHEOSIA TREMULA TXIMELETAPheosia tremula


ELIKADURA: Beldarraknagusiki makal eta burzuntzespezie desberdinen hosto-ez elikatzen dira, baita urkieta zumeen hostoez ere.

HABITATA: Makalak eta bur-zuntzak hazten diren tokietan,ibaien ertzetan dauden basoe-tan, baso mistoetan eta eremuzingiratsuetan bizi dira. 1.600metroko altituderaino daudeneremuetan bizi daiteke.BANAKETA EREMUA:Europatik Zirkulu PolarArtikoraino aurkitu daiteke.Iberiar Penintsulan iparraldekoeremuan bizi da.Euskal Herrian espezie arruntada.


MOTA:

MOTA SAILA

ORDENA:


FAMILIA:

GENEROA:

ESPEZIEA:

NotodontidaePheosiaTremula

NEURRIA: Bereaurrealdeko hego-ek luzeran 2,1 cmdaukate. BIOLOGIA: Gauezibiltzen da.U d a b e r r i a r e nerdialdean egitendu hegan eta sasoihorretan ugaltzenda. Emeek beldarren-tzako elikagai gisabalioko dutenzuhaitzen hostoenartean jartzen dituzte arrautzak.Larba fasea udaberriaren buka-eran izaten da.Beldarrek ez daukate ilerik etaegunez haritzen hostoen azpikoaldean jartzen dira. Gauez soilikelikatzen dira hosto horien gai-neko aldean.Tximeleta honen beldarrak jaioberri direnean horiak dira, bainahazten joan ahala, berde-horix-ka bilakatzen dira.ELIKADURA: Beldarrak haritz,pago edo arteen hosto eta kimusamurrez elikatzen dira.

HABITATA: Hosto anitzeko zuhaitzezko basomisto eta lehorretan bizi da, bereziki hariztie-tan, baina artezko baso txikietan ere bizi da.BANAKETA EREMUA: Europa osotik, ipa-rraldean Suediako erdialdetik, Afrikaraino aur-kitu daiteke.Iberiar Penintsulan oso lokalizatuta eta saka-banatuta dago.Euskal Herrian ez daude asko.


NOLA EZAGUTU? Tximeleta honenbereizgarri nagusia bere aurrealdeko hego-ak marroi-grisaxkak direla eta hiru marrazuri eta arre ilunek luzetara zeharkatzendutela da (baina lehenengo marra ikusteazaila da).

Ilargi formako orban bat dauka, oso lausoada eta tximeleta batzuetan zaila da haute-matea. “Lunula” formako tximeletan haute-man daiteke ongi.Kolorazio kriptiko horri esker, zuhaitzenazalean bermatzen denean ez da errazikusten. Antena pektinatu oso luze eta ikusgarriakdauzkate.

DRYMONIA RUFICORNIS TXIMELETADrymonia ruficornis


MOTA:

MOTA SAILA

ORDENA:


FAMILIA:

GENEROA:

ESPEZIEA:

NotodontidaeDrymoniaRuficornis

NOLA EZAGU-TU? Tximeletahonen bereizga-rri nagusia berehegoak zuriakdirela eta marrabeltz ugari dauz-kala da. Beree s k a m a z i o alodia eta erregu-larra da.Bere atzealdekohegoen gainekoaldean zainmarroi batzukikus daitezke.Bere sabelaldeaguztiz zuria da.NEURRIA: Berea u r r e a l d e k ohegoek luzeran2,8 cm daukate.B I O L O G I A :Tximeleta gautarhonek udaberriarenerdialdetik udarenhasierara arte egi-ten du hegan, halaere, batzuetan,eguraldia mese-degarria ez denean, epe hori laburragoa izaten da.Emeek beldarrentzako elikagai gisa balioko duten zuhaitzen hostoen artean jartzen dituzte

arrautzak. Larba fasea udan izaten da. Beldarrek,krisalida egin baino lehen, zetaz eta zuhaitzenazalez osatutako kapulu bat egiten dute.ELIKADURA: Beldarrak makal, burzuntz etazumeez elikatzen dira. HABITATA: Ibaiertzetako basoetan, ibaiertzetakolertxundietan eta parkeetan bizi da.BANAKETA EREMUA: Ia Europa osotik aurkitudaiteke. Iberiar Penintsulako iparraldean oso gutxidaude.Euskal Herrian oso gutxi daude eta txime-leta hau ikustea zaila da.


MOTA:

MOTA SAILA

ORDENA:


FAMILIA:

GENEROA:

ESPEZIEA:

NotodontidaeCeruraErminea

NOLA EZAGUTU? Tximeleta honenbereizgarri nagusia bere hegoakarre-grisaxkak direla eta zati zurixkakdauzkala da. Bere atzealdeko hego-en gaineko aldean eta aurrealdeantximeleta guztiek lauki formako orbanbeltz bat daukate, atzealdean, berriz,ile ilunezko zerrenda bat daukate. Aurrealdeko hegoen kanpoko ertze-an ere puntu beltzez osatutako marrabat daukate.NEURRIA: Bere aurrealdeko hegoekluzeran 2,8 eta 3 cm daukate.BIOLOGIA: Tximeleta gautar honekudaberriaren erdialdetik udarenerdialdera arte egiten du hegan, etaune horretan ugaltzen da. Emeekbeldarrentzako elikagai gisa balioko dutenzuhaitzen hostoen artean jartzen dituztearrautzak.Larba faseak udaberriaren bukaeratik udaz-kenaren hasierara arte irauten du. Beldarrak arre ilun kolorekoak dira eta itxuraoso bitxia daukate. Beren bizkarraldean,hirugarren eta zortzigarren segmentuenarten, bi tuberkulu dauzkate. Bere hankak

oso luzangak dira eta hanka horiekin inurrienitxura imitatu dezake.Tximeleta honek urtero belaunaldi bakarraizaten du, baina uda beroetan eta baso ego-kietan, urtero bi belaunaldi izatera iritsi daite-ke.ELIKADURA: Beldarrak nagusiki pagoezelikatzen dira. HABITATA: Pagozko basoetan eta baso

mistoetan eta horiek zeharka-tzen dituzten bideetan bizidira. Bereziki gustuko dituzteibar beroak, hala ere, 1.500metroko altituderainoko ere-muetan aurkitu daiteke.BANAKETA EREMUA:Europa osoko eta Asiakohosto anitzeko basoetatikaurkitu daiteke.Euskal Herrian espezie arruntsamarra da.

STAUROPUS FAGI TXIMELETAStauropus fagi

CERURA ERMINEA TXIMELETACerura erminea


MOTA:

MOTA SAILA

ORDENA:


FAMILIA:

GENEROA:

ESPEZIEA:

NotodontidaeStauropusFagi

NOLA EZAGU-TU? Tximeletahonen bereizgarrinagusia berea u r r e a l d e k ohegoak grisaxkaketa zuriak direlaeta hego bakoi-tzean hiru marrabeltz kurbatukz e h a r k a t z e ndituztela da. Beren behekoaldean puntu bel-tzez osatutakoilara bana dauz-kate.NEURRIA: Berea u r r e a l d e k ohegoek luzeran1,4 eta 1,7 cmdaukate.BIOLOGIA: Gautximeleta honeku d a b e r r i a r e nerdialdetik udarenhasierara arteegiten du hegan,eta une horretanugaltzen da.Emeek beldarrentzako elikagai gisa balio-ko duten zuhaitzen hostoen artean jartzendituzte arrautzak. Larba fasea uda osoanzehar izaten da. Beldarrek, krisalida eginaurretik, kapulu gogor bat osatzen dute,eta haren barruan egoten da krisalida.ELIKADURA: Beldarrak pago, urki, zume

eta makalez elikatzen dira. HABITATA: Baso mistoetan, toki zingira-tsuetan, txilardietan,... bizi dira.BANAKETA EREMUA: Ia Europa osotiketa Iberiar Penintsulako zenbait eskualde-tan aurkitu daiteke.Euskal Herrian oso gutxi daude eta txime-leta hau ikustea zaila da.


NOLA EZAGUTU?Tximeleta honen ezaugarrinagusia bere hegoak zuri-beltzak direla eta marra beltzerdizirkularrez betetako disei-nu bereizgarri eta bereziadaukatela da. Bere hegoeta-ko zainak marroiak dira etakontraste handia egiten dutebere hegoen kolore argiare-kin. Bere sabelaldea grisaxkada.Bere hegoen oinarrian eska-mazio dentsoa dauka etafinagoa da kanpoko aldean.Bere gorputzaren azken seg-mentuan urkila formakoapendize pare bat dauzka.

NEURRIA: Tximeleta handia da. Bereaurrealdeko hegoek luzeran 3,5 eta 4 cmdaukate.BIOLOGIA: Tximeleta gautar honek uda-berriaren erdialdetik udaren erdialdera arteegiten du hegan, eta une horretan ugaltzenda. Emeek makal, burzuntz eta zumeenhostoen artean jartzen dituzte arrautzaketa larba fasea udaberriaren bukaeratikudazkenaren hasierara arte izaten da. ELIKADURA: Beldarrak nagusiki makal,burzuntz eta zumez elikatzen dira. HABITATA: Ibaietatik hurbil dauden baso-etan eta ibaien ibilguen bazterretako belar-dietan bizi da.BANAKETA EREMUA: Europa osotik aur-kitu daiteke, hala ere Euskal Herrian osogutxi daude.


HARPYA FURCULA TXIMELETAHarpya furcula

CERURA VINULA TXIMELETACerura vinula

MOTA:

MOTA SAILA

ORDENA:


FAMILIA:

GENEROA:

ESPEZIEA:

NotodontidaeCeruraVinula

MOTA:

MOTA SAILA

ORDENA:


FAMILIA:

GENEROA:

ESPEZIEA:

NotodontidaeHarpyaFurcula

NOLA EZAGUTU?Tximeleta honenbereizgarri nagusiabere aurrealdekohegoen goiko aldeamarroia dela da. Bereaho-aparatua atrofiatu-ta dago eta bere aurre-aldeko azpiko ertzeanile-xerlo handi batdauka. Bere atzealde-ko hegoen gainekoaldean orban ilun batdauka.NEURRIA: Bere hego-ak luzeran 2 cm izaterairitsi daitezke.BIOLOGIA: Gauezibiltzen da eta tximele-ta honek urtero bibelaunaldi izaten ditu.Lehenengo belaunal-diaren hegan egitekosasoia udaberriarenerdialdetik bukaeraaldera arte izaten da,bigarren belaunaldikotximeletek, aldiz, udaren erdialdean egitendute hegan. Lehenengo belaunaldiko tximeleten larbafasea udaren bukaeran izaten da, bigarrenbelaunaldikoek, berriz, hurrengo urtekoudaren hasieran egiten dute hegan, izanere, beldar fasean hibernatzen dute.ELIKADURA: Beldarrak nagusiki makaleta burzuntzen hostoez elikatzen dira,baita urki eta zumeen hostoez ere.

HABITATA: Ibaien ertzetan dauden baso-etan eta ibaien ertzetatik hurbil daudenbaso mistoetan bizi da.BANAKETA EREMUA: Ia Europa osotikaurkitu daiteke, 1.000 metroko altituderai-no dauden eremuetan. IberiarPenintsulako iparraldean espezie arruntada.Euskal Herriko lurralde guztietan eremulokalizatuetan aurkitu daiteke.


MOTA:

MOTA SAILA

ORDENA:


FAMILIA:

GENEROA:

ESPEZIEA:

NotodontidaeLophoteryxCamelina

NOLA EZAGUTU? Tximeleta honen ezau-garri nagusia bere aurrealdeko hegoen gai-neko aldea grisaxka dela eta goiko aldeanpuntu beltzez osatutako ilara batek zehar-katzen duen zerrenda zuri zabal daukalada. Puntu horien azpian, zeharkako marrabeltz batek bere hegoak alde batetik beste-ra zeharkatzen ditu.Bere toraxaren goiko aldea oso konkortuadauka eta marroiz inguratutako bi zirkulubeltz dauzka.NEURRIA: Bere aurrealdeko hegoek luze-

ran 2,2 eta 2,5 cm daukate.BIOLOGIA: Gau tximeleta honek udabe-rriaren erdialdetik bukaerara arte egiten duhegan, eta une horretan ugaltzen da.Mesedegarri zaizkion urteetan, espeziehonek bi belaunaldi izaten ditu.Emeek beldarrentzako elikagai gisa baliokoduten zuhaitzen hostoen artean jartzendituzte arrautzak. Larba fasea udarenerdialdean izaten da. Beldarrak arre-horixkakolorekoak izaten dira eta urkila formakoisats oso arraroa daukate beren sabelalde-

ko azken segmentuan.Beren krisalida osatzekoorduan, beldarrak kapulu bategiten du zetaz eta zuhaitzenazaleko zatiekin. Negua kapu-luaren barruan igarotzen dueta batzuetan, urtebete ereigarotzen du bertan, eta ondo-rioz, tximeletaren garapena ezda bi urte igarotzen diren artebukatzen.ELIKADURA: Beldarraknagusiki makal eta burzuntzenhostoez elikatzen dira, baitaurki eta zumeen hostoez ere.HABITATA: Ibaien ertzetandauden basoetan, haltzezkobasoetan eta ibaien ertzetatikhurbil dauden landetan bizidira.BANAKETA EREMUA: IaEuropa osotik aurkitu daiteke.Euskal Herrian espezie arrun-ta da.

HARPYA HERMELINA TXIMELETAHarpya hermelina

LOPHOTERYX CAMELINA TXIMELETALophoteryx camelina


MOTA:

MOTA SAILA

ORDENA:


FAMILIA:

GENEROA:

ESPEZIEA:

NotodontidaeHarpyaHermelina

NOLA EZAGUTU?Tximeleta honenbereizgarri nagusiabere aurrealdekohegoen goiko aldeamarroia dela eta trazumakur oso markatuakdauzkala da. Berehegoen alde bietan biorban zuri dauzka.Bere hankak oso ile-tsuak dira.NEURRIA: Berehegoak luzeran 1,8 cmizatera iritsi daitezke.BIOLOGIA: Gauezibiltzen da eta tximele-ta honek urtero bibelaunaldi izaten ditu.Lehenengo belaunaldiaren hegan egitekosasoia udaberriaren erdialdera aldera iza-

ten da, bigarren belaunaldiarena, aldiz, uda-ren erdialdean izaten da. Lehenengo belaunaldiko tximeleten larbafasea udaren bukaeran izaten da, bigarrenbelaunaldikoek, berriz, hurrengo urtekoudaren hasieran egiten dute hegan, izanere, beldar fasean hibernatzen dute.ELIKADURA: Beldarrak nagusiki makal etaburzuntzen hostoez elikatzen dira, baitazumeen hostoez ere.HABITATA: Ibaien ertzetako basoetan,baso mistoetan eta basoetako soilguneetanbizi da.BANAKETA EREMUA: Ia Europa osotikaurkitu daiteke, 2.500 metroko altituderainodauden eremuetan. Iberiar Penintsulanespezie arrunta da.Euskal Herriko lurralde guztietan eremulokalizatuetan aurkitu daiteke.


MOTA:

MOTA SAILA

ORDENA:


FAMILIA:

GENEROA:

ESPEZIEA:

NotodontidaeNotodontaZiczac

NOLA EZAGUTU? Tximeletahonen bereizgarri nagusia bereaurrealdeko hegoen goiko aldeagris argia, zurixka antzekoa delaeta zenbait puntu beltz txiki-txikioso lauso dauzkala da. Bere kolo-reak eta forma direla eta, harkai-tzetan edo egurrean geldi dagoe-nean etsaiek ez dute ikusten.NEURRIA: Bere aurrealdekohegoek luzeran 1,9 eta 2,5 cmdaukate.BIOLOGIA: Gauez ibiltzen da etatximeleta honek urtero bi belau-naldi izaten ditu.Lehenengo belaunaldiaren hegan egitekosasoia udaberriaren erdialdetik bukaeraaldera arte izaten da, bigarren belaunaldikotximeletek, aldiz, udaren erdialdean egitendute hegan. Lehenengo belaunaldiko tximeleten larbafasea udaren bukaeran izaten da, bigarren

belaunaldikoek, berriz, hurrengo urteko uda-ren hasieran egiten dute hegan, izan ere,beldar fasean hibernatzen dute.ELIKADURA: Beldarrak nagusiki makal etaburzuntzen hostoez elikatzen dira, baitazumeen hostoez ere.HABITATA: Ibaien ertzetan dauden basoe-tan eta ibaien ertzetatik hurbil dauden baso

mistoetan bizi da.BANAKETA EREMUA:Ia Europa osotik aurkitudaiteke, 1.500 metrokoaltituderaino daudeneremuetan. IberiarPenintsula osoan espe-zie arrunta da.Euskal Herrian bere exi-jentzia biologikoak bete-tzen dituzten biotopoe-tan bizi da eta EuskalHerriko lurralde guztie-tan aurkitu daiteke.


NOTODONTA ZICZAC TXIMELETANotodonta ziczac

PTEROSTOMA PALPINA TXIMELETAPterostoma palpina

MOTA:

MOTA SAILA

ORDENA:


FAMILIA:

GENEROA:

ESPEZIEA:

NotodontidaePterostomaPalpina

NOLA EZAGUTU? Tximeleta honen bereiz-garri nagusia bere aurrealdeko hegoen gai-neko aldea marroi iluna dela, marroi argi kolo-reko zati batzuk dauzkala eta zerrenda ilunbat eta ertzean marra zuri bat dauzkala da.Bere atzealdeko hegoen goiko aldea guztizzuria da.NEURRIA: Bere hegoak luzeran 2,7 cm iza-tera iritsi daitezke.BIOLOGIA: Gauez ibiltzen da eta tximeletahonek urtero bi belaunaldi izaten ditu.Lehenengo belaunaldiaren hegan egitekosasoia udaberriaren erdialdetik bukaera alde-ra arte izaten da, bigarren belaunaldiko txi-meletek, aldiz, udaren erdialdean egiten dutehegan.

Lehenengo belaunaldiko tximeleten larbafasea udaren bukaeran izaten da, bigarrenbelaunaldikoek, berriz, hurrengo urteko uda-ren hasieran egiten dute hegan, izan ere,espezie honek lurrean krisalida fasean hiber-natzen du.ELIKADURA: Beldarrak egur bigunekozuhaitzetan (adibidez, makalak, burzuntzakedo urkiak) bizi dira eta haien hostoez etakimuez elikatzen dira.HABITATA: Ibaien ertzetan dauden basoe-tan, baso mistoetan eta ibaien ertzetatik hur-bil dauden landa eta zuhaiztietan bizi da.BANAKETA EREMUA: Europa epel osotikaurkitu daiteke. Espezie arrunt samarra da,baina Euskal Herrian ez daude asko.


MOTA:

MOTA SAILA

ORDENA:


FAMILIA:

GENEROA:

ESPEZIEA:

NotodontidaeNotodontaPhoebe

MOTA:

MOTA SAILA

ORDENA:


FAMILIA:

GENEROA:

ESPEZIEA:

NotodontidaeNotodontaDromedarius

NOLA EZAGUTU? Tximeleta honenbereizgarri nagusia bere aurrealdekohegoak grisaxkak direla eta oinarritikzeharkatzen duen zerrenda marroibat eta goiko aldean espezie honenezaugarri den osatzen duen orbanmarroi bat daukala da.Bere hankak eta gorputza ilez estali-ta dauzka.NEURRIA: Bere hegoak luzeran 2,3cm izatera iritsi daitezke.BIOLOGIA: Gauez ibiltzen da eta txi-meleta honek urtero bi belaunaldi iza-ten ditu.Lehenengo belaunaldiaren heganegiteko sasoia udaberriaren erdialde-ra aldera izaten da, bigarren belau-naldiarena, aldiz, udaren erdialdean izatenda. Lehenengo belaunaldiko tximeleten larba

fasea udaren bukaeran izaten da, bigarrenbelaunaldikoek, berriz, hurrengo urtekoudaren hasieran egiten dute hegan, izan

ere, espezie honek krisalida faseanhibernatzen du.ELIKADURA: Beldarrak nagusikiurki, hurrondo, makal, burzuntz etazumeen hostoez elikatzen dira.HABITATA: Ibaien ertzetako basoe-tan, baso mistoetan eta basoetakosoilguneetan bizi da.BANAKETA EREMUA: Europakoiparralde eta hegoaldetik aurkitudaiteke, 2.400 metroko altituderainodauden eremuetan. IberiarPenintsulan arrunta da, baina osolokalizatuta dagoen espezie bat da.Euskal Herrian eremu jakin batzue-tan bizi da eta ez daude asko.

NOTODONTA DROMEDARIUS TXIMELETANotodonta dromedarius


NOTODONTA PHOEBE TXIMELETANotodonta phoehe

NOLA EZAGUTU? Tximeleta honen bereiz-garri nagusia bere aurrealdeko hegoen gai-neko aldea marroi-grisaxka dela eta behekomuturrean orban beltz bat eta marra zurimehe bat dauzkala da.NEURRIA: Bere hegoak luzeran 1,9 cm iza-tera iritsi daitezke.BIOLOGIA: Gauez ibiltzen da eta tximeletahonek urtero bi belaunaldi izaten ditu.Lehenengo belaunaldiaren hegan egiteko

sasoia udaberriaren bukaera aldera izatenda, bigarren belaunaldiarena, aldiz, udarenerdialdean izaten da. Lehenengo belaunaldiko tximeleten larbafasea udaren bukaeran izaten da, bigarrenbelaunaldikoek, berriz, hurrengo udaberria-ren bukaeran egiten dute hegan, izan ere,negua hibernatzen igaro ondoren.ELIKADURA: Beldarrak nagusiki haltz,zume, makal eta burzuntzen hostoez elika-tzen dira.HABITATA: Ibaien ertzetan dauden zuhaiz-tietan eta baso mistoetan bizi da.BANAKETA EREMUA: Europa epelekoeremu askotan aurkitu daiteke. IberiarPenintsulan gutxi daude, iparraldeko eremugutxi batzuetan soilik aurkitu daiteke. EuskalHerrian ere oso zaila da espezie hau aurki-tzea, gutxi baitaude.


MOTA:

MOTA SAILA

ORDENA:


FAMILIA:

GENEROA:

ESPEZIEA:

NotodontidaeClosteraAnachoreta

NOLA EZAGUTU?Tximeleta honen bereiz-garri nagusia bere aurre-aldeko hegoak marroiargiak direla, orban ilunbat daukatela (orbanabatzuetan gorrixka iza-ten da) beren aurrealde-ko ertzean eta orbanabarruko aldetik zurizinguratuta egoten delada.Bere atzealdeko hegoengaineko aldea marroioso argikoa da eta ezdauka orbanik.NEURRIA: Bere hegoak luzeran 1,8 cm iza-tera iritsi daitezke.BIOLOGIA: Gauez ibiltzen da eta tximeletahonek urtero bi belaunaldi izaten ditu.Lehenengo belaunaldiaren hegan egiteko

sasoia udaberriaren erdialdetik bukaeraaldera arte izaten da, bigarren belaunaldikotximeletek, aldiz, udaren erdialdean egitendute hegan. Lehenengo belaunaldiko tximeleten larbafasea udaren bukaeran izaten da, bigarren

belaunaldikoek, berriz, hurrengo urte-ko udaren hasieran egiten dute hegan,izan ere, negua hibernatzen igaroondoren.ELIKADURA: Beldarrak nagusiki urki,hurrondo, makal, burzuntz eta zumeenhostoez elikatzen dira.HABITATA: Haltzezko basoetan,ibaien ertzetan dauden zuhaiztietaneta zume jatorrezko basoetan bizi da,beti ibaien ertzetik hurbil.BANAKETA EREMUA: Europa osotikaurkitu daiteke.Iberiar Penintsulako erdialdean etaipar-ekialdean espezie arrunta da.Euskal Herrian espezie arrunta da.

CLOSTERA CURTULA TXIMELETAClostera curtula


CLOSTERA ANACHORETA TXIMELETAClostera anachoreta

MOTA:

MOTA SAILA

ORDENA:


FAMILIA:

GENEROA:

ESPEZIEA:

NotodontidaeClosteraCurtula

NOLA EZAGUTU? Tximeleta honenbereizgarri nagusia bere aurrealdekohegoen gaineko aldea marroi-gorrixkadela, eta bere atzealdeko hegoen gainekoaldea marroi argiagokoa dela eta ez dau-kala orbanik da.Beren burua, toraxa eta sabelaldea guztizdaude ilez estalita.Beren antenak ertainak eta lumatsuak dira.NEURRIA: Bere hegoak luzeran 2 cm iza-tera iritsi daitezke.BIOLOGIA: Espezie hau gauez ibiltzen da.Tximeleta honek urtero bi belaunaldi dauz-ka, hala ere, mesedegarri zaizkion urteetanhiru belaunaldi izatera iristen da. .Lehenengo bi belaunaldiko tximeletek uda-berritik udaren erdialdera arte egiten dutehegan. Hirugarren belaunaldia jaiotzendenean, udazkenaren hasieran egiten du

hegan.Lehenengo belaunaldiko tximeleten larbafasea udazkenaren hasieratik hurrengoudaberriraino izaten da, eta bigarren belau-naldiko tximeletena udaren hasieran izatenda, negua hibernatzen igaro ostean.ELIKADURA: Beldarrak nagusiki zume,makal eta burzuntzen hostoez elikatzendira.HABITATA: Ibaien ertzetako zuhaiztietaneta ibaien ertzetatik hurbil dauden landetanbizi da.BANAKETA EREMUA: Ia Europa osotikaurkitu daiteke.Iberiar Penintsulan gutxi daude, iparralde-ko eremu gutxi batzuetan soilik aurkitu dai-teke.Euskal Herrian ere oso zaila da espeziehau aurkitzea, gutxi baitaude.


NOLA EZAGUTU?Tximeleta honen bereiz-garri nagusia bere hego-en gaineko aldeamarroia (argia edo iluna)dela da, hala ere, espe-zie honetako tximeletabatzuenak kolore grisax-ka argikoak izaten dira.NEURRIA: Tximeletatxiki bat da eta bereaurrealdeko hegoekluzeran 1,3 cm izaterairisten dira gehienez.BIOLOGIA: Gauez ibil-tzen da eta tximeletahonek urtero bi belaunaldi izaten ditu.Lehenengo belaunaldiaren hegan egitekosasoia udaberriaren bukaera aldera izatenda, bigarren belaunaldiarena, aldiz, udaren

erdialdean izaten da. Lehenengo belaunaldiko tximeleten larbafasea udazkenaren hasieran izaten da,bigarren belaunaldikoek, berriz, hurrengo

udaberriaren bukaeran egiten dutehegan, izan ere, negua hibernatzenigaro ondoren.ELIKADURA: Beldarrak nagusikilertxun, zume, haltz eta burzuntzenhostoez elikatzen dira.HABITATA: Ibaien ertzetako zuhaiz-tietan eta ibaien ibilguetatik hurbildauden belardietan bizi da. 2.500metroko altituderaino dauden ere-muetan bizi daiteke.BANAKETA EREMUA: Europaepel osotik aurkitu daiteke. IberiarPenintsulan oso zabalduta dago.Euskal Herrian espezie arrunta da,eta Euskal Herriko lurralde guztietanaurkitu daiteke.

CLOSTERA PIGRA TXIMELETAClostera pigra


CLOSTERA ANASTOMOSIS TXIMELETAClostera anastomosis

MOTA:

MOTA SAILA

ORDENA:


FAMILIA:

GENEROA:

ESPEZIEA:

NotodontidaeClosteraPigra

MOTA:

MOTA SAILA

ORDENA:


FAMILIA:

GENEROA:

ESPEZIEA:

NotodontidaeClosteraAnastomosis

NOLA EZAGU-TU? Tximeletahonek gorputzsendoa daukaeta bere bereiz-garri nagusiabere aurrealdekohegoen gainekoaldea zurixka etamarroi-berdexkadela, hori-ber-dexka kolorekohautsez estalitadaudela, etaberen atzealdekohegoak beti kolo-re argikoak direlaeta orban beltzbat daukatela da.Antena luze etalumatsuak dauz-ka.NEURRIA: Berehegoak luzeran 2,6 cm izatera iritsi daitez-ke.BIOLOGIA: Gauez ibiltzen da eta tximele-ta honek urtero belaunaldi bakarra izatenditu.Larba fasea udaberriaren bukaeratik uda-ren erdialdera arte izaten da eta udaberria-ren bukaeran egiten dute hegan.Estaltzeen ondoren, emeek beldarrentza-ko elikagai gisa balioko duten landareenhostoen artean jartzen dituzte arrautzak.Zuhaitzen azalen zati txikiekin kapulu batosatzen dute, eta enborren arrakaletan tin-

koki eutsita geratzen dira, lurretik metrobat edo bi arteko garaieran.ELIKADURA: Beldarrak haritz, pago,zume eta arteetan bizi dira eta horien hos-toez elikatzen dira.HABITATA: Haritz eta artezko baso hosto-erorkorretan bizi dira.BANAKETA EREMUA: Europako erdial-dean eta hegoaldean aurkitu daiteke.Iberiar Penintsulan iparraldeko eta erdial-deko eremuan bizi da.Euskal Herrian espezie arrunt samarra da,eta lurralde guztietan aurkitu daiteke.


MOTA:

MOTA SAILA

ORDENA:


FAMILIA:

GENEROA:

ESPEZIEA:

NotodontidaeHybocampaMilhauseri

NOLA EZAGU-TU? Tximeletahonen bereizgarrinagusia berea u r r e a l d e k ohegoen goikoaldea arrea delada. Tximeletarenarabera, arrekolore hori iluna-goa edo argiagoaizan daiteke.Bere atzealdekohegoen gainekoaldea zurixka da.Bere hego guztie-tan zainak oso markatuta dauzka.Arrek antena luze eta lumatsuak dauzkate.NEURRIA: Bere hegoak luzeran 2 cm iza-tera iritsi daitezke.BIOLOGIA: Gauez ibiltzen da eta tximeletahonek urtero belaunaldi bakarra izaten ditu.Larba fasea udaberriaren bukaeratik udarenerdialdera arte izaten da eta oso berandu

egiten du hegan, hain zuzen, udaren buka-eratik udazkenaren erdialdera arte izatenda. Estaltzeen ondoren, emeek udazkena-ren erdialdean jartzen dituzte arrautzak, hilbaino lehen. Arrautzek hibernatu egiten duteeta beldarrak udaberriaren bukaeran jaio-tzen dira.ELIKADURA: Beldarrak nagusiki astigarren

hostoez elikatzen dira.HABITATA: Baso misto lehorre-tan, basoetako soilguneetan,etab. bizi da.BANAKETA EREMUA: Europaepeleko eremu askotan aurkitudaiteke. Iberiar Penintsulan osogutxi daude eta oso lokalizatutadagoen espezie bat da.Euskal Herrian oso-oso gutxidaude eta noizean behin soilikikus daiteke.

PTILOPHORA PLUMIGERA TXIMELETAPtilophora plumigera


HYBOCAMPA MILHAUSERI TXIMELETAHybocampa milhauseri

MOTA:

MOTA SAILA

ORDENA:


FAMILIA:

GENEROA:

ESPEZIEA:

NotodontidaePtilophora Plumigera

mugurdiondoak eta laharrak hazten direnmaldetan ere. 1.500 m-ko metroko altitu-deraino aurkitu ditzakegu.BANAKETA: Tximeleta honen banaketa-eremuak Europa osoa hartzen du, iparral-deko 64º-ko latituderaino.

Euskal Herrian ale gutxi daude eta zaila daikusten. Gauez ibiltzen denez, tximeletahau ikusi ahal izateko, loreetan bilatubehar da ilunabarrean, nektarra xurgatzen,edo, bestela, argi artifizialezko lanparakerabili behar dira.


NOLA EZAGUTU? Thiatira batis tximele-taren ezaugarri nagusia toraxa da; izanere, krema-koloreko torax lodia eta iletsuadu, puntu beltz ugariduna.Aurreko hegoen goiko aldea beltza izatendu, eta han-hemen hondo arre ilunezkoorbain zurixka eta arrosakarak.Atzeko hegoen goiko aldea, berriz, arreaizaten da, eta erdialdea argiagoa.Gelditzen denean, tximeleta honen hego-ak teilatu moduko bat sortuz tolesten dira,eta atzeko hegoak eta gorputza erabatestalirik geratzen zaizkio.Espezie hau, Habrosine pyritoides delako-

arekin batera, Tiatiridoen familiako deiga-rriena da.Familia horretako kideek Noktuidoen antzhandia dute. Hala ere, hegoen nerbiazioazegin den azterlanaren ondorioz, familiapropioa du tximeleta talde honek.NEURRIA: Aurreko hegoek 1,5 eta 1,9 cmbitarteko luzera dute.BIOLOGIA: Gauez da aktiboa, eta belau-naldi bakarra ematen du urtean. Helduekudaberri-hasieratik uda-erdialdera egitendute hegan.Garai horretan ugaltzen dira. Emeek laha-rren eta mugurdiondoen hostoetan uzten

dituzte arrautzak, zaku txikitxoe-tan. Hosto horiez elikatuko dira,ondoren, beldarrak.Larba-aldia uda-bukaeran izatenda. Beldarrak errazak dira ikusten,haien kolore biziak direla eta.Lehen aldietan, orbain zuri bat iza-ten dute bizkarraldean; ondoren,herdoilaren gorri-kolorea hartzendute edo arreak bihurtzen dira, etabizkarraldean marra beltzak izatendituzte. Ezaugarri bereziena erdi-ko eta hamaikagarren segmentue-tan dituzten «adar» bikoitzak dira.ELIKADURA: Beldarrek laharreneta mugurdiondoen hostoak jatendituzte nagusiki.HABITATA: Soilguneak dituztenbaso mistoetan bizi dira, baita


TIATIRIDOEN FAMILIAKOAK (Tyatiridae)

THYATIRA BATIS TXIMELETAThyatira batis

MOTA:

MOTA SAILA

ORDENA:


FAMILIA:

GENEROA:

ESPEZIEA:

ThyatiridaeThyatiraBatis

Beldarren itxura Thyatira batis espezieko bel-

darren oso antzekoa da, eta, haien moduan,

gorputzaren aurrealdean adar bikoitza izaten

dute. Hazi ondoren, kapulu bat ehuntzen dute

hosto batzuekin. Krisalida egitean, lurrean

edo nutrizio-landareen hostoen artean hiber-

natzen dute.

ELIKADURA: Beldarrek laharren eta mugur-

diondoen hostoak jaten dituzte.

HABITATA: Baso mistoen soilgu-

neetan, baso-ertzetan edo lahar

eta mugurdiondo askoko zuha-

muxka ugariko zonaldeetan bizi

dira. 1.300 metroko altituderaino

aurkitu ditzakegu.

BANAKETA: Tximeleta honen

banaketa-eremuak Europa osoa

hartzen du, Finlandia hegoalderai-

no.

Euskal Herrian, ale gutxi daude

eta zaila da ikusten. Gauez ibil-

tzen denez, tximeleta hau ikusi

ahal izateko, loreetan bilatu behar

da ilunabarrean, nektarra xurga-

tzen, edo, bestela, argi artifizialez-

ko lanparak erabili behar dira.


NOLA EZAGUTU?

Habrosyne pyritoides

tximeletaren ezaugarri

nagusia haren torax

zabala eta iletsua da;

marroi argia izaten da

goialdean eta lerro zuri-

koa behealdean.

Tximeleta honi

Habrosine coleto de

ante esaten zaio gazte-

laniaz; izen hori aurreko

hegoen itxurarekin dago

loturik, ante-zati bat

gogorarazten baitute.

Aurreko hegoen goialdean dituen marrazkia

eta kolorea paregabeak dira Europako gaue-

ko tximeleten artean. Geldi dagoenean,

aurreko hegoek erabat estaltzen dituzte

atzekoak.

Atzeko hegoen barneko ertzean, hiruki-for-

mako orbain gris bat izaten du.

NEURRIA: Aurreko hegoek 1,5 eta 2,2 cm

bitarteko luzera dute.

BIOLOGIA: Gauez da aktiboa,

eta belaunaldi bakarra ematen

du urtean. Helduek udaberri-

bukaeratik uda-erdialdera arte

egiten dute hegan.

Garai horretan ugaltzen dira,

gaua ilun-ilun dagoenean, eta

nektarrez elikatu ondoren.

Emeak ernalduta daudenean,

laharren eta mugurdiondoen

hostoen azpialdean uzten

dituzte arrautzak, zaku txikitxo-

etan. Hosto horiez elikatuko

dira, ondoren, beldarrak.

Jaiotzean, berehala hasten

dira elikatzen beldar txikiak.

HAMBROSYNE PYRITOIDES TXIMELETAHabrosyne pyritoides


MOTA:

MOTA SAILA

ORDENA:


FAMILIA:

GENEROA:

ESPEZIEA:

ThyatiridaeHabrosynePyritoides

Lehen belaunaldiko aleen larba-aldia uda-

amaieran izaten da; bigarrenena, aldiz,

hurrengo udaren erdialdean.

Beldarrak berde argiak dira; bizkarraldean,

marra ilunak izaten dituzte eta, alboetan,

horixkak.

ELIKADURA: Beldarrek zurzurien, sahatsen,

lertxunen eta makalen orriak jaten dituzte.

HABITATA: Zonalde

eguzkitsu eta beroetan

bizi dira, esaterako,

baso-ertzetan, txilardie-

tan eta larre arteko

basotxoetan.

BANAKETA: Tximeleta

honen banaketa-ere-

muak Europa osoa

(Eskandinavia salbu)

hartzen du, eta Asian

zabaltzen da,

J a p o n i a r a i n o .

Banaketa-eremu zaba-

la duen arren, ez da


NOLA EZAGU-

TU? Thetea or

t x i m e l e t a r e n

ezaugarri nagu-

sia kolorea da:

grisaxka edo

marroi zurixka

izaten da.

Koloreari esker,

ez da batere

nabarmentzen

zuhaitzen azal-

gainean geldi

dagoenean.

Familia horreta-

ko kideek

Noktuidoen antz handia dute. Dena dela,

hegoen atalei esker erraz bereizi daiteke txi-

meleta hau. Horrez gainera, badu beste

bereizgarri bat: aurreko hegoetan, hondo

arrearen gainean, orbain zuria izaten du.

Barneko eta kanpoko zeharkako zerrendak

lau marrarainokoak izaten dira, pixka bat

ondulatuak eta paraleloak.

Atzeko hegoak arreak ditu, eta zerrenda gri-

sak izaten dituzte.

NEURRIA: Aurreko hegoek 1,7 eta 2,2 cm

bitarteko luzera dute.

BIOLOGIA: Gauez da akti-

boa, eta bi belaunaldi soilik

ematen ditu urtean. Lehen

belaunaldiko aleek udabe-

rri-erdialdetik uda-hasiera-

ra arte egiten dute hegan;

bigarrenekoek, berriz, uda

betean.

Garai horretan ugaltzen

dira. Emeak ernalduta dau-

denean, zuhaitzen hosto-

artean uzten dituzte arrau-

tzak. Hosto horiez elikatu-

ko dira, ondoren, belda-

rrak.

THETEA OR TXIMELETAThetea or


MOTA:

MOTA SAILA

ORDENA:


FAMILIA:

GENEROA:

ESPEZIEA:

ThyatiridaeTheteaOr

B A N A K E T A :

Tximeleta honen

banaketa-eremuak

Europaren hegoaldea

eta erdialdea hartzen

ditu. Bizirauteko arte-

basoak behar ditue-

nez, Europaren ipar-

mendebaldeko baso-

etan oso urria da,

baso horietan pinuak

eta izeiak baitira

nagusi.

Euskal Herrian, lurral-

de osoko arte-basoe-

tan ageri da espezie

hau.


NOLA EZAGUTU? Polyploca

diluta tximeletaren ezaugarri

nagusia haren hego luze-luze-

ak dira; geldi dagoenean, tei-

latua ematen dute.

Aurreko hegoen goialdea

marroi eta gris bitartekoa iza-

ten da. Barneko eta kanpoko

marrek marroi-koloreko

zerrenda lodi bat dirudite, eta

diluitu eta hondoa baino

gehiago iluntzen da.

Behealdean, puntu txikiz osa-

tutako marra bat izaten du.

Atzeko hegoen goialdea

argiagoa izaten da.

Thetea or tximeletek ez beza-

la, Polyploca diluta espezieko-

ek ilez inguratutako begiak

dituzte, eta haien sentsoreak

hori gorrixkak dira. Buruan eta

toraxean bilo itxi-itxia izaten

dute.

NEURRIA: Aurreko hegoek

1,5 eta 1,8 cm bitarteko luzera

dute.

BIOLOGIA: Gauez da aktiboa

eta beroa du gustuko.

Belaunaldi bakarra ematen du urtean.

Helduek uda osoan egiten dute hegan.

Garai horretan ugaltzen dira. Emeak ernal-

duta daudenean, arte-hostoen pedunku-

luen gainean jartzen dituzte arrautzak,

banan-banan. Hosto horiez elikatuko dira,

ondoren, beldarrak.

Larba-aldia udaberrian izaten da. Beldarrak

berdeak izaten dira; bizkarraldean, zehar-

kako marra ilunak izaten dituzte eta, alboe-

tan, puntuz osatutako marrak.

ELIKADURA: Beldarrek arteen hostoak

jaten dituzte soilik.

HABITATA: Argi askoko arte-basoetan eta

arte ugariko baso mistoetan bizi dira.

Batzuetan, larreetan ere agertu daitezke.

POLYPLOCA DILUTA TXIMELETAPolyploca diluta


MOTA:

MOTA SAILA

ORDENA:


FAMILIA:

GENEROA:

ESPEZIEA:

ThyatiridaePolyploca Diluta

guztiak legez, egunez ibiltzen da eta

batez ere eguneko ordurik beroene-

tan zelai loretsuetan egiten du hegan.

Batzuetan, esfingidoek egiten duten

moduan, tximeleta lore baten aurrean

gelditzen da hegoak astinduz, bere

nektarra miazkatzeko. Bitxia bada

ere, hegan egiten duenean erlasta-

rren zarata egiten du.

Urteko sasoi horretan emeek, ernal-

duak izan ondoren, sahatsen edo hal-

tzen azpialdean jartzen dituzte arrau-

tzak.

Larba-fasea uda-amaieraren eta

hurrengo udaberri-amaieraren bitar-

tean ematen da.

Jaio ondoren, beldarrek lurrean zuloa

egin eta zuhaitzaren sistema erradia-

lean sartzen dira.

ELIKADURA: Beldarrek batez ere

sahatsen eta haltzen orri samurrak

jaten dituzte.

HABITATA: Erreketatik hurbil bizi dira, zurzuri-

di eta makaldietan.

BANAKETA: Bere banaketa-areak Europako

eskualde epelak hartzen dituen arren, britainiar

irletan eta Suediaren erdialdean ere aurkituko

dezakegu.

Euskal Herrian espezie bakana da, Araban eta

Nafarroan bakarrik bizi da.


NOLA EZAGUTU? Erle itxurako txi-

meletak, izenak berak adierazten due-

nez, tximeleta baino erlea edo liztorra

dirudi. Aegeridoen familiaren barruan

espezie honetako kideek horrelako

egokitze-eboluzioa izan dute euren

etsaiengandik babesteko, batez ere

hegaztiengandik. Hegaztiek liztor arris-

kutsutzat hartzen dituzte, eta ez dira kon-

turatzen tximeleta jangarri eta baketsuak

direla.

Tximeleta honen bularraldea eta abdo-

mena zabalak dira, eta marra beltz eta

horiak ditu (baita marra lila bat ere), erle-

ek bezala. Gainera, hego luzexkak ditu,

zatirik handienean ezkatarik gabe, eta

horrenbestez gardenak dira, himenopte-

roen hegoen antzera.

Espezie honek gainontzeko aegeridoeta-

tik bereizten dituen bi orbain hori ditu

bularraldean.

Antena beltz eta luzeak ditu.

NEURRIA: Erle itxurako tximeleta

Europan diren bere familiako kideen

artean handiena da. Aurreko hegoek 1,5

eta 2 cm arteko luzera dute.

BIOLOGIA: Tximeleta honek urtean

belaunaldi bakarra izaten du. Hegaldi-

garaiak udaberri amaieratik udaren erdi-

ra arte irauten du. Bere familiako espezie

ERLE ITXURAKO TXIMELETAAegeria apiformis


AEGERIDOEN FAMILIAKOAK (Aegeridae)

MOTA:

MOTA SAILA

ORDENA:


FAMILIA:

GENEROA:

ESPEZIEA:

AegeridaeAegeriaApiformis

NOLA EZAGUTU?: Ezpata faltsua esaten dio-

ten tximeletak ezpataren itxura du, edo lizto-

rrarena, eta zeharka bada ere, azken horren

babespean bizi da. Aegeridoen familiaren

barruan espezie honetako kideek horrelako

egokitze-eboluzioa izan dute euren etsaien-

gandik babesteko, batez ere hegaztiengandik.

Aurreko hegoak ez ditu gardenak, grisak bai-

zik, ezpatek bezala. Horrela, bere familiaren

barruan aurreko hegoak gardenak ez dituen

espezie gutxietako bat da.

Bere bizimodua ere ezpatarenaren antzekoa

da. Eguneko ordurik beroenetan egiten du

hegan.

Tximeleta hau erraz bereizten da gorputz urdin

ilunaren gainean

dituen hori koloreko

lau eraztunei esker.

Hankak ere horiak

ditu.

NEURRIA: Aurreko

hegoak 2 cm luze

dira, gutxi gorabehe-

ra.

BIOLOGIA: Egunez

ibiltzen den tximeleta

honek urtean belau-

naldi bakarra izaten

du, bere familiako

kide guztiek

moduan. Hegaldi-

garaiak udaberri-

amaieratik uda-

hasierara arte irau-

ten du.

Orduan, eme ernal-

duek zurzurien,

makalen edo lertxu-

nen azpialdean jar-

tzen dituzte arrau-

tzak.

Larba-fasea uda-

amaieraren eta

hurrengo udaberri-

amaieraren bitartean ematen da.

Jaio ondoren, beldarrek galeriak zulatzen

dituzte zurzurien edo lertxunen sustraietan, eta

bertan bizitzen dira bi urtez gutxienez.

ELIKADURA: Beldarrek batez ere zurzurien,

lertxunen eta makalen orri samurrak jaten

dituzte.

HABITATA: Zelaietan, ibai-ertzetako zuhaiztie-

tan, makaldietan eta zurzuridietan bizi da.

BANAKETA: Bere banaketa-areak Eurasia

osoa hartzen du. Hala ere, tximeleta honen

banaketa-area ez da ondo ezagutzen, zaila

baita animaliok harrapatzea eta behatzea.

Euskal Herrian oso espezie bakana da eta

zaila da halakorik ikustea.


EZPATA ITXURAKO TXIMELETAParanthrene tabaniformis


MOTA:

MOTA SAILA

ORDENA:


FAMILIA:

GENEROA:

ESPEZIEA:

AegeridaeParanthreneTabaniformis

Thyria jacobea tximeleta (Thyria jacobea) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .52

Diacrisia sannio tximeleta (Diacrisia sannio) . . . . . . . . . . . . . . . . . . .54

Rhyparia purpurata tximeleta (Rhyparia purpurata) . . . . . . . . . . . . .56

Cycnia mendica tximeleta (Cycnia mendica) . . . . . . . . . . . . . . . . . . .57

Arctinia caesarea tximeleta (Arctinia caesarea) . . . . . . . . . . . . . . . . .58

Coscinia striata tximeleta (Coscinia striata) . . . . . . . . . . . . . . . . . . .59

Coscinia cribaria tximeleta (Coscinia cribaria) . . . . . . . . . . . . . . . . .60

Hyphoraia aulica tximeleta (Hyphoraia aulica) . . . . . . . . . . . . . . . . .61

Spilarctia lubricipeda tximeleta (Spilarctia lubricipeda) . . . . . . . . . . . . . . .62

Spilosoma menthastri tximeleta (Spilosoma menthastri) . . . . . . . . . .64

Phragmatobia fuliginosa tximeleta (Phragmatobia fuliginosa) . . . . .66

Parasemia plantaginis tximeleta (Parasemia plantaginis) . . . . . . . . .68

Miltochrista miniata tximeleta (Miltochrista miniata) . . . . . . . . . . . . .70

Cybosia mesomella tximeleta (Cybosia mesomella) . . . . . . . . . . . . .71

Lithosia quadra tximeleta (Lithosia quadra) . . . . . . . . . . . . . . . . . . .72

Eilema depressa tximeleta (Eilema depressa) . . . . . . . . . . . . . . . . . .73

Eilema lurideola tximeleta (Eilema lurideola) . . . . . . . . . . . . . . . . . . .74

Eilema complana tximeleta (Eilema complana) . . . . . . . . . . . . . . . . .75

Systropha sororcula tximeleta (Systropha sororcula) . . . . . . . . . . . .76

Atolmis rubricollis tximeleta (Atolmis rubricollis) . . . . . . . . . . . . . . . .77

Philea irrorella tximeleta (Philea irrorella) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .79

LIMANTRIDOEN FAMILIAKOAK (Lymantriidae) . . . . . . . . . . . . .80-90

Lymantria monacha tximeleta (Lymantria monacha) . . . . . . . . . . . .80

Dasychira pudibunda tximeleta (Dasychira pudibunda) . . . . . . . . . .82

Orgia tximeleta (Orgia recens) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .83

Arctornis nigrum tximeleta (Arctornis nigrum) . . . . . . . . . . . . . . . . . .84

Leucoma salicis tximeleta (Leucoma salicis) . . . . . . . . . . . . . . . . . . .85

Lymantria dispar tximeleta (Lymantria dispar) . . . . . . . . . . . . . . . . . .86

Ocneria detrita tximeleta (Ocneria detrita) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .87

Porthesia similis tximeleta (Porthesia similis) . . . . . . . . . . . . . . . . .88

Euproctis chrysorrhoea tximeleta (Eproctis chrysorrhoea) . . . . . . . .90

ENDROSIDOEN FAMILIAKOAK (Endrosidae) . . . . . . . . . . . . . . . . .92

Pelosia muscerda tximeleta (Pelosia muscerda) . . . . . . . . . . . . . . .92


EUSKAL HERRIKO GAUEKO TXIMELETAK

A U R K I B I D E AA U R K I B I D E A


ESFINGIDOEN FAMILIAKOAK (Sphingidae) . . . . . . . . . . . . . . . . .3-34

Sits pirata (Archerontia atropos) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2

Esfinge ozelatua (Smerinthus ocellata) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6

Laothoe populi tximeleta (Laothoe populi) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8

Ezki-esfingea (Mimas tiliae) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10

Ligustre esfingea (Sphinx ligustri) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .12

Herse convolvui tximeleta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .14

Pinua-esfingea (Hyloicus pinastri) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .16

Celerio euphorbiae tximeleta (Celerio euphorbiae) . . . . . . . . . . . . . .18

Celerio galii tximeleta (Celerio galii) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20

Celerio lineata livornica tximeleta (Celerio lineata livornica) . . . . . . .22

Mahatsaren esfinge handia (Deilephila elpenor) . . . . . . . . . . . . . . . .24

Mahatsaren esfinge txikia (Deilephila porcellus) . . . . . . . . . . . . . . . .26

Prosperinus prosperina tximeleta (Prosperinus prosperina) . . . . . .28

Esfinge kolibria (Macroglossum stellatarum) . . . . . . . . . . . . . . . . . . .30

Daphnis nerii tximeleta (Daphnis nerii) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .32

Hemaris fuciformis tximeleta (Hemaris fuciformis . . . . . . . . . . . . . . .34

ZIGENIDOEN FMILIAKOAK (Zygaenidae) . . . . . . . . . . . . . . . . . .36-45

Sei orbaneko gaitun-tximeleta (Zygaena filipendulae) . . . . . . . . . . . .36

Proscris statices tximeleta (Proscris statices) . . . . . . . . . . . . . . . . . .40

Huebneriana trifolii tximeleta (Huebneriana trifolii) . . . . . . . . . . . . . .38

Huberiana lonicerae tximeleta (Huberiana lonicerae) . . . . . . . . . . . .42

Polymorpha ephialtes tximeleta (Polymorpha ephialtes) . . . . . . . . . .43

Lycastes exulans tximeleta (Lycastes exulans) . . . . . . . . . . . . . . . . .44

Agrumenia fausta tximeleta (Agrumenia fausta) . . . . . . . . . . . . . . . .45

ARKTIDOEN FAMILIAKOAK (Arctiidae) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .46-79

Ijitoa tximeleta (Arctia caja) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .46

Panaxia dominula tximeleta (Panaxia dominula . . . . . . . . . . . . . . . .48

Panaxia quadeipunctaria tximeleta (Panaxia quadripunctaria . . . . . .50



KOKLIDOEN FAMILIAKOAK (Cochliidae) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .93

Apoda limacoides tximeleta (Apoda limacoides) . . . . . . . . . . . . . . .93

NOTODONTIDOEN FAMILIAKOAK (Notodontiidae) . . . . . . . . . .94-117

Thaumetopoea procesionaria tximeleta (Thaumetopoea processionea) .94

Thaumetopea pityocampa tximeleta (Thaumetopea pityocampa) . . .96

Pheosia tremula tximeleta (Pheosia tremula) . . . . . . . . . . . . . . . . . .98

Drymonia ruficornis tximeleta (Drymonia ruficornis) . . . . . . . . . . .100

Stauropus fagi tximeleta (Stauropus fagi) . . . . . . . . . . . . . . . . . . .102

Cerura erminea tximeleta (Cerura erminea) . . . . . . . . . . . . . . . . . . .103

Cerura vinula tximeleta (Cerura vinula) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .104

Harpya furcula tximeleta (Harpya furcula) . . . . . . . . . . . . . . . . . . .105

Harpya hermelina tximeleta (Harpya hermelina) . . . . . . . . . . . . . . .106

Lophoteryx camelina tximeleta (Lophoteryx camelina) . . . . . . . . . .107

Pterostoma palpina tximeleta (Pterostoma palpina) . . . . . . . . . . . .108

Notodonta ziczac tximeleta (Notodonta ziczac) . . . . . . . . . . . . . . . .109

Notodonta dromedarius tximleta (Notodonta dromedarius) . . . . . . .110

Notodonta phoebe tximeleta (Notodonta phoebe) . . . . . . . . . . . . . .111

Clostera curtula tximeleta (Clostera curtula) . . . . . . . . . . . . . . . . . .112

Clostera anachoreta tximeleta (Clostera anachoreta) . . . . . . . . . .113

Clostera pigra tximeleta (Clostera pigra) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .114

Clostera anastomosis tximeleta (Clostera anastomosis) . . . . . . . . .115

Ptilophora plumigera tximeleta (Ptilophora plumigera) . . . . . . . . .116

Hybocampa milhauseri tximeleta (Hybocampa milhauseri) . . . . . .117

TIATIRIDOEN FAMILIAKOAK (Thyatiridae) . . . . . . . . . . . . . . .118-125

Thyatira batis tximeleta (Thyatira batis) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .118

Hambrosine pyritoides tximeleta (Hambrosine pyritoides) . . . . . . .120

Thetea or tximeleta (Thetea or) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .122

Polyploca diluta tximeleta (Polyploca diluta) . . . . . . . . . . . . . . . . .124

AEGERIDOEN FAMILIAKOAK (Aegeridae) . . . . . . . . . . . . . . . .118-125

Erle itxurako tximeleta (Aegeria apiformis) . . . . . . . . . . . . . . . . . . .118

Ezpata itxurako tximleta (Paranthrene tabaniformis) . . . . . . . . . . . .120

BBIIBBLLIIOOGGRRAAFFïïAA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .134


Fernando PedroPérez, 60ko hamar-kadaren hasieran

Bilboko auzo batean jaioa-Zorrotzan-, txikitatiknaturaren deiadarra senti-tzen hasi zen.Oso goiz bere zaletasun,grina bihurtuta, eta gero,bere bizitza ulertzekomodu bakarra,Zierbenako portu txikianhasi zen -Bilboko Abran-.Orduko Zorrotzako apaizaurpekari aurrendari gas-teiztarraren eskutik -Fidel Korta- egin zuen,Fernandok. Goizeko bederatzietanlehenengo meza ospatu ondoren, udako egun guztiak, eguzkiak bere izpiak ikustenuzten zituenean, Fidelek bere ardurapekoarekin- Fernando-, eta bere Seat 600 hartuz,itsasorantz abiatzen zen. Hantxe, Fernandok itsasoaren sekretuak aurkitzeari ekinzion: baxurako arrantzaleek zekartzaten arrainak ezagutuz eta portuko aldapa ber-beretan saretik arrainak nola kentzen zituzten ikusiz, krabarrokaren arantzen arris-kuak jakiteari hasi zion, arraien mimetismoa, arrain launak, labridoen kolore ede-rrak, esaterako, dontzeila eta karraspio atlantikoa, itsas aingiraren jatuntasuna…Geroago, urpean igeri egiten zuen -birikaz-, urpeko mundu liluragarria ezagutuz.Hazten zen neurrian, itsasoaren grina gehitu zen, eta berarentzat, itsasoari eta mun-duko animaliei buruzko argitalpen guztiak oparirik onenak ziren.Goiz, Fernando eta bere lagunak alde hezeetako igelak eta tritonak begiratzera ziho-azen baita sugandilak eta muskerrak harrapatzera ere. Bestetik, Kadagua ibaiak egi-ten zuen urmael batean -Zorrotzako bokaletik gertu- arranoei begiratzen zieten.Pixkanaka-pixkanaka, izaki bizidunak gero eta interesgarriagoak iruditzen zitzaizkionEHUren Informazio-Zientziaren ikasketak bukatu ondoren, Kasetaritzaren bi adarre-tan eta Publizitatean litzentziatu zen, baita Zuzenbide-ikasketan ere -UNEDen bidez-1.990. urtean, Fernandok, biologo-talde batekin, -Galtzorian dauden EspezieenDefentsarako Elkartea-, sortu zuen -ADEVE-.Elkarte honen bidez, Fauna eta Flora-ikasketa asko egin ditu, gainera Zoologia etaNaturaren buruzko ehun liburu argitaratu ditu. Duela gutxi, Eusko Ikaskuntzarekinhitzarmen sinatu zuen eta Fernandok,argitalpen guztiak Internet-etik hedatzea ez ezik,naturaren kultura ezagutaraztea ere du helburua. Izan ere, Fernandok bizitza osoanatura-ikasteari ekin dio buru-belarri.

Albania, Rebel y Zerny, H. 1931. Die Lepidopterfauna Albaniens. Denkschriftender mathem natura. Klasse 103: 37-161 (Acad de Ciencias en Viena).Alemania. Forster, W. y Wohlfahrt, T. A. Die Schmetterlinge Mitteleuropas. 2: 1-126. 1995 Tagfalter, Stuttgart.Argelia. Oberthur, C. 1941. Faune des Lépidoptères de la Barbarie. Études deLépidopterologie comparée 10: 1-459. Rennes.Austria. Véase Alemania.Balcanes. Rebel, H. 1903. Studien ubre die Lepidopterenfauna der Balkanländer.1. Bulgarien und Ostrumelien. Ann natura. Hofmuseum Wien 18: 123-346.2. Bosnien und Herzegovina id. 1904. 19: 97-377.3. Montenegro, Albainen, etc., id. 1913. 27: 281-334.Baleares. Rebel, H. 1926. Lepidopteren von den Balearen. Iris. Ddresden. 40:135-141; id. 1934. 48: 122-126.Bélgica. Hackray, J. y Sarlet, L. G. 1969 et seq. Catalogue desMacrolépidoptères de Belgique. Lambillionea. Supl de vol. 67, etc.Canarias. Leestmans, Schwarz, R. Motyli 1948. Praga.Cerdeña. Hartig, F. y Amsel H. G., 1951. Lepidoptera Sardinica. Fragmenta Est.1: 1-152. Roma.Córcega. Leestmans, R. 1965. Étude biogéographique sur les Lépidoptéresdiurnes, de la Corse. Alexanor 4: 17 et seq.Creta. Tronicek, E. 1949. Contribution to the knowledge of theLepidopterological, fauna of Crete. Acta Ent Mus Nat Prague. 26: …358. 15págs.Checoslovaquia. Hruby, K. 1964. Prodromus Lepidopter Slovenska. Págs. 1-962. Bratislava.Dinamarca. Langer, T. W. Systematisk eversigt over de danske storsommerfu-gles… Saertryk af Flora og Fauna 63: 1-26. (Sumario de inglés).Escandinavia. Véase Finlandia.España. Manley. W. B. L y Allcard. A Field Guide to the Butterfies and Burnetsof Spain. Hampton. Middlesex.Estonia. Thomson, E. 1967. Die Grossegmetterlinge Estlands. Stollhamm.VIIDALEPP, J. y Mols, T. 1963. Eesti Suurliblikate Maharajá. Eeesti NSVTeaduste Akademia. Tartu.Finlandia. Nordstrom, F. 1955. De Fennoskandika Dagfjärilarnas Utbredning.Acta Univ. Lund (2), 51. Sólo mariposas, con excelentes mapas de distribución.Francia. Lhommi, I. 1923-1935. Catalogue des Lépidoptères de France et deBelgique. 1: 1-114. Le Carriol. Lot Antiguo, pero aún es la obra estándar sobrelos Lepidópteros de Francia.Gran Bretaña. Howarth, T. G. 1973. South’s British Butterfies. Págs 1-320.Londres.Grecia. Coutsis, J. G. 1969. list of Grecian Butterfies. Entomologist 102: 164-169. id. 1972. Additional Records. Ent Rec. 84: 145-151.

BIBLIOGRAFIA


A.D.E.V.E.

Liburu honek, Munduko uharteen edertasuna adierazten digu. Hauek bizitzaren eta naturaren benetako santutegiak dira. Hain handia da beren hauskortasuna, ezen zaindu

eta babestu behar baititugu.

euskal herriko - connecting repositories · 2017-09-30 · euskal herriko gaueko tximeletak...

Documents