ETIKA /INTEGRITETI Dr. Elsa Dobjani Eksperte e së drejtës administrative dhe kushtetuese

Trajnim për nëpunësit civile të qeverisjes vendore.

ASPA - Tiranë - 23- dhjetor 2014

Koncepte mbi etiken Koncepte te ndryshme dhe variabel.

Shumë përkufizime përdoren me mbivendosjeje ose me ndryshime të thella mes tyre.

Term qe vjen nga latinishtja “in-tangere”, që do të thotë “i paprekur”. I referohet pakorruptueshmërisë si dhe gjendjes së të qenit i padëmtuar.

Koncept pozitiv dhe i gjerë i lidhur edhe me etikën dhe kulturën.

Integritet do të thotë më shumë se sa t’i referohesh ligjeve dhe rregullave. Ligji noton në detin e gjerë të integritetit. (Iam L.Richter, Frances Burke, “Combating corruption, encouraging ethics”, 2007)

ANTIKORRUPSIONI DHE INTEGRITETIA dallojne dhe si?

Cili eshte koncept me i gjere?

Cfare perfshihet tek Antikorrupsioni..........

Po tek integriteti....................

Dy tipe integritetiIntegritet personal-përgjegjësi e çdo

nëpunësi për sjelljen tij individuale etike dhe ligjore.

Integritet institucional - institucionet duhet të strukturoren, të përcaktojnë procese, instrumente dhe strategji që inkurajojnë dhe mbështesin sjelljen etike dhe me integritet.

Institucionalizimi i integritetit përkufizohet si një proces i transferimit të ambicieve mbi integritetin në rezultate të pritshme nëpërmjet strukturave mbështetëse, agjencive të specializuara dhe nëpunësve të posaçëm si dhe formalizim të këtij procesi brenda një konteksti të caktuar.

Përfitimet e integritetit në sektorin publikParandalon krizat moraleStimulon ndërgjegjen publikeRespekton ligjetForcon kulturen demokratike dhe vleratShpenzim me i drejte i taksave publikeLufton varferine dhe stimulon rritjen

ekonomikeRealizon ambiciet kombëtare per

anëtarësime ndërkombëtare(Integrity Framework OECD)

Kushtet/kriteret të cilat stimulojnë integritetin Individualiteti dhe natyra e punes 1.1 Karakteri dhe rrethanat personale1.2 Puna: lloji i punes, koleget, ambjenti1.3 Page e mjaftueshme Institucioni1.1 Struktura; pergjegjesi te qarta dhe te ndara1.2 Kultura: qellimi/misioni, vlerat dhe normat1.3 Leadershipi si model1.4 Personeli; trajnim dhe selektim Ambjenti (Shteti i së drejtës)

Ligjet, politika, gjyqësori, transparenca, kultura e tolerimit te korrupsionit

Gurët e themelit për integritetinGjykimi moral individualDebatet publike apo te hapura mes kolegesh

Parimet institucionale dhe kuadri ligjorKontrolli dhe pergjegjesia hierarkikeSanksionetProcedura te hetimit te rriskut organizativ mbi demtimin e integritetit

Paga dhe perfitime dinjitoze per punen e kryer.

LLOJET E DILEMAVE

Dilema të nivelit profesionalDilema të nivelit menaxherial apo te bashkepunimit mes kolegeve

Dilema te kufirit mes jetes private dhe jetes profesionale

Shembuj nga auditori per te treja llojet...

KAZUS 1Ana me Frenkun jane bashkeshorte prej 20

vitesh. Frenku eshte shok zyre me Danielin dhe nderkohe kane dhe miqesi familjare me njeri- tjetrin. Frenku i rrefen Danielit gjate ne pasditeje ne palester se ka 6 muaj qe ka nje marredhenie jashte martese dhe qe ndjehet mire. Te nesermen Danieli takon rastesisht Anen ne supermarket, e cila e shqetesuar i thote se Frenku ka disa muaj qe vjen i lodhur dhe i nevrikosur ne shtepi dhe e pyet nese ai kishte dijeni per ndonje shqetesim apo problem te Frenkut?

NESE JU DO TE ISHIT DANIELI SI DO TE VEPRONIT?

KAZUS 2• Zyra e perfitimeve sociale i kerkon disa dokumente

provuese perfituesve te gjendjes sociale. Prej vitesh edhe pse disa perfitues nuk i kane dokumentet totalisht ne rregull , nga kjo zyre duke qene se kane pasur arsye te besojne se ata kane qene vertet shtresa ne nevoje dhe nuk kane mashtruar per gjendjen e tyre ekonomike, i eshte dhene ndihma. Drejtori i ri i ardhur mendoi ta ndryshoje kete praktike, duke patur edhe mindset-in te reduktonte shpenzimet shteterore ne kete fushe. Ai filloi te presoje nepunesit qe gjate praktikes e verifikimit ti qendronin strikt kerkesave ligjore mbi dokumentacionin.

• Cduhet te bejne nepunesit? A kane detyrim ndjekjen e urdhrave? Po ndjenja e tyre e drejtesise? A rrezikojne nese nuk binden?

ZGJIDHJA E DILEMAVE PERSONALE (pune grupi)Me cfare dileme perballeni dhe cfare e ben

te veshtire vendimmarrjen?Cilet jane te perfshire ne vendimmarrjen

time ( kolege, eprore, publik...)A me duhet me shume informacion ne lidhje

me marrjen e nje vendimi?Cilat jane rregullat ligjore ne rastin ne fjale?Cilat jane argumentet “pro” dhe “kunder”Cilat jane pasojat e vendimit tim?A ndjehem une ne paqe me vendimin qe

mora?

Disa thënie/diskutime mbi toNese deshiron te besh armiq, provo te

ndryshosh dicka ~ Woodrow Wilson

Të ballafaqohesh me zgjedhjen midis të ndryshuarit të mendjes së dikujt dhe të provosh se nuk është e nevojshme për këtë gjë, pothuajse cdokush merret me të provuarin~ John Kenneth Galbraith

Change, yes we can! ~ Barack Obama

Mbille farën që të lulëzojë pema!

Pyetje dhe diskutime?.........

Dr.Elsa DobjaniShkolla Shqiptare e Administrates PublikeASPA Janar- Qershor 2015