1

AMA

Erzincan ilinin tantlmas ve jeolojisi,yeralt suyu durumu,jeomorfolojisi,depremselliivs

hakknda bilgi verilmesi ve bu bilgilerin toplanarak bir zemin etd raporunun

hazrlanmasnn nasl yaplaca konusunda bilgi edinilmesi.

2

BLM - 1

1.ERZNCANIN TANITILMASI

Erzincan, Dou Anadolu Blgesinin Yukar Frat Blmnde bulunan,dokuz ileden oluan

bir ildir. Bunlar Refahiye, Kemah, Kemaliye, Tercan, ayrl, li, Otlukbeli ve zml'dr.

Kuzeyinde, Giresun, Bayburt, Gmhane; batsnda Sivas; dousunda Erzurum ve Bingl;

gneyinde ise Tunceli, Malatya ve Elaz illeri bulunmaktadr. Tarihi ipek yolunun zerinde

yer alr.(ekil 1)

ekil-1 Erzincann Trkiyedeki Konumu ve leleri [Erzincan il zel idaresi]

1.1 Corafi Konumu

Erzincan ili dnya haritas zerinde 39 45' 12' kuzey enlemleri ile 40 46'30' dou boylamlar

arasnda yer almaktadr. Trkiye'nin Dou Anadolu Blgesinde, blgenin Yukar Frat

blmnde yer alan Erzincan', Dousunda Erzurum, batsnda Sivas, gneyinde Tunceli,

gneydousunda Bingl, gneybatsnda Elz-Malatya, kuzeyde Gmhane-Bayburt ve

kuzeybatda Giresun illeri evreler. Frat nehri kollarndan Karasu'nun getii ilin yeryz

ekillerini, gney snrnda Munzur Dalar, kuzey snrnda Kei Dalar ile bu dalar

arasnda yer alan Karasu vadisi boyunca uzanan iki ova ve boazlar

belirlemektedir.11.903 km'lik alanla Trkiye'nin 24.byk ili olan Erzincan'n, merkezle

birlikte 9 ile, 16 bucak ve 553 ky bulunmaktadr. 1990 saymna gre ilin nfusu

299.251'dir. Karasal iklime sahip olan Erzincan'n, Dou Anadolu'daki Malatya-Elaz illeri

hari, dier illerden daha lman bir iklimi vardr. Yllk scaklk ortalamas 10.7 C olan ilin

yllk ya ortalamas da metrekareye 344 mm dir.

3

1.2 mar Durumu

Belediyenin imar durumunu gsteren yerleim plan aada gsterilmektedir.(ekil-2)

ekil-2 mar Plan Haritas[Erzincan l zel daresi]

1.2 Afet Durumu

Trkiye'nin en byk depremi olarak anlan 1939 Erzincan depreminde on binlerce insan

hayatnkaybetmitir. Depremden sonra demiryolundan yukaryenibir ehir inaatna balanara

k bugnk Erzincan ehri meydana getirilmitir. 27 Aralk 1939 gecesi 7,9 byklnde bir

deprem yaamtr. Bu deprem Trkiye'nin grd en iddetli deprem olup 30.962 kii

hayatn kaybetmitir. Gece 2:00'de Erzincan' 52 saniye boyunca sallayan deprem ayrca 20.

yzyln depremleri sralamasnda 15.olmutur. Erzincan' ve hatt , Koyulhisar' da tmyle

haritadansilenbu deprem; Amasya, Ordu, Kayseri, Krehir, Ankara, ankr, Sivas, Samsun,

Yozgat, Tokat illerinde ve evresinde hissedilmitir. Toplam 116.720 bina yklm ve deprem

gecesi hava scaklnn 0 derecenin altnda 30 dereceyi gstermesi de l saysnn

artmasnda byk etken olmutur. Deprem srasnda kentin demiryolu kprs de yklm,

telgraf hatlar kopmu, Erzincan'n evreyle btn ilikisi tamamen kesilmitir. Bu

depremde Kuzey Anadolu Fay Hatt'nn varl anlalmtr. Erzincan'da ykc bir baka

deprem de 13 Mart 1992'de yaanmtr. Bu deprem 6,8 byklnde olmu, 653 kii

hayatn kaybetmitir.

4

BLM-2

2. JEOLOJ

2.1 Erzincann Jeolojisi

Erzincan Ovasnda yaldan gence doru; Paleozoik yal ayrlmam metamorfikseri,

Mesozoyik kiretalar, Kretase filii, Eosen filii, Neojen kiretalar, Neojen

karasalvevolkanik kayalarla; Kuvartenere ait traverten, taraa, alvyon ve alvyon

konileribulunmaktadr.

2.1.1 Mesozoyik

2.1.1.1 Mesozoyik Kiretalar (m)

Geliigzel serpilmi vaziyettedirler. Bu kalkerlerin bir ksm yar kristalize haldedir.Erzincan

ilinin gneydousunda Mercan Dalarnda, Bakr Dalarnda, Gelinsi,Gnba, Tatlsu

kylerinin gneyinde geni alanlarda mostra verirler.Renkleri ok ak kahverengimsi, gri ve

yer yer kahverengidir. Gayet sert bir yaplar vardr. Tabakalama gstermezler. Krk ve

atlak sistemleri bol olup, ilerindeki yer altsuyu kaynaklarla boalmaktadr. Bu kaynaklar

Erzincan Ovasndaki yan derelerin bir ksmn olutururlar. Ovaya ie akla akiferi besleme

olanaklar yoktur. Tm tadklar yeralt suyunu ova evresinde kaynak veya yan dereler

eklinde boaltmaktadr.

2.1.1.2 Kretase Filii (kr)

Erzincan Ovasnda yer alan ve genellikle kumta, marn ve konglomeralardan oluan bu

formasyon incelenen ovann batsnda Baheli, Ulucak,Yeliay kyleri civarnda mostra

vermektedir.(ekil-3) Bu fili formasyonunun Erzincan Ovasnda yer alt suyu depolamas

ynnden bir nemi yoktur. Zira geirimlilii olduka az olan litolojik birimler bu

formasyonunu meydana getirmektedir.

2. 1.2 Tersiyer

2.1.2.1 Eosen (e)

Eosen formasyonu boz renkli kum ta ve konglomeralardan olumu bir fili

fasiyesindedir.(ekil-3) Kil ta ve kire talar yer yer bu formasyon iinde grlmektedir.

Ovann gneybatsnda Kemah Boaznda (Frat nehrinin ovay terk ettii yer); Gneydouda

Karatu, (alayan), Erdene civarnda grlr. Yeraltsuyu depolamas ynnden nemli

olmayan bu formasyonun mesozoyik kiretalaryla olan konta fayl bulunmaktadr.

5

2.1.2.2 Neojen (n)

Olduka geni fasiyeslidir. En altta Miyosen yal olduu tahmin edilen kiretalar daha

stte lagn fasiyesinde killi, marnl bir seri en stte de krmzrenkli konglomera ve

kumtalarndan oluur. Miyosenin tabanndaki kiretalar olduka bol fosillidir. Bu

kiretalar genellikle daha yksek kotlarda bulunmaktadr. Oldukakk mostralar halinde

bulunan bu formasyonun Erzincan Ovasnda yeralt suyu depolanmas ynnden fazla nemi

bulunmamaktadr.

2.1.3 Kuvartener

Blgede Kuvartenere ait traverten, alvyon, alvyon konileri ve taraalar

bulunmaktadr.

2.1.3.1 Traverten

Erzincan Ovas gneydousunda Kalecik ky-Girlevik elalesi arasnda olduka nemli bir

yer kaplamaktadr. Ayrca Kemah boaznda da kk mostralar halinde grlr.

2.1.3.2 Taraalar

Taraalar genellikle kum, akllardan olumu, yer yer hafif imentolanma gsterirler.

Taraamalzemeleri daha ok koyu renkte serpantin, diyorit, gri renkli kalker akllarndan

ibarettir.

2.1.3.3 Alvyon Konileri

Erzincan Ovasnda yeraltsuyu tayan esas akifer olan alvyon konileri olduka yaygn

bulunmaktadr. Ovada kuzey ve gneyde olduka fazla alvyon konileri vardr.(ekil-3) Yan

derelerin dik meyilli olarak ovaya girdikleri yerde alvyon konileri gnmzde de olumaya

devam etmitir. Sonu olarak Erzincan Ovasnda Kuvartenerin olduka byk ksm alvyon

konileriyle kapldr denilebilir. Alvyon konileri olduka iri malzemelerden (Kum, akl)

teekkl ettiinden geirimli olup, yer alt suyu beslenim ve depolanmasnn byk ksmn

salamaktadrlar. Kalnlklar 50-150 m. arasnda olan bu alvyon konilerinin tabannda

genellikle serpantinler yer almaktadrlar.

6

ekil -3 Erzincan li jeoloji Haritas [T Maden fakltesi Jeoloji Blm,Tysz,1910]

7

2.1.4 Erzincan li Formasyonlar

2.1.4.1 Paleozoyik

2.1.4.1.1. Yoncayolu Formasyonu

Yoncayolu Formasyonu, Erzincann kuzeybatsnda yer alan Dereyurt Ky,Erzincan

dousunda bulunan Bapnar ve Kk akrman kyleri ile zml lesi yaknlarnda

yzeylemektedir. zgl (1981) tarafndan tanmlanan birim, boz, klrenkli, sarms, parlak

yzeyli olup, yeilist fasiyesinde metamorfitleri, ileriderecede kristallemi kireta ve

dolomit arakatklarn kapsar. (ekil-4) Balca kalkist,serizit-kalkist, muskovit-kuvars

kalkist, serizit-kuvars-kalkist ile kuvarsit, gnays ve orto gnays gibi kayalardan

olumutur(Aktimur ve ark., 1995).Alt dokana bilinmeyen formasyon, Refahiye Ofiyoliti

tarafndan tektonik olarak zerlenmektedir. erisinde herhangi bir fosil bulgusuna

rastlanlmayan birim zerine Permiyen yal ayderesi Kireta uyumlu olarak gelmektedir.

Buna gre,Yoncayolu Formasyonunun Permiyen veya daha yal olduu belirtilmitir

(Aktimurve ark.,1995). zgl (1981)e gre metamorfizma nedeniyle Yoncayolu

Formasyonunu oluturan kayalar ilksel zelliklerini nemli lde yitirmilerdir. Bu nedenle

kelme ortam koullarna ilikin veriler kttr. Ancak neritik fasiyeste karbonatara katk ve

merceklerini kapsayan kum-mil-kil boyu krntlarn metamorfizmasndan oluan bu

formasyon kta elfi koullarn yanstmaktadr.(ekil-4)

2.1.4.1.2 ayderesi Kireta

ayderesi Kireta, rekristalize kireta ve yer yer dolomitleri kapsamakta olup, zgl

(1981) tarafndan tanmlanmtr.(ekil-4) Birim inceleme alannda, zml lesinin 7-8 km

kuzeydousunda yzeylemektedir. Yoncayolu Formasyonu zerine uyumlu olarak gelen

birim, Refahiye Ofiyoliti tarafndan tektonik olarak zerlenmektedir.Metamorfizma nedeniyle

ounlukla ileri derecede kristallemi olan ayderesi Kireta kt fosillidir. Ancak

metamorfizmadan az etkilenmi kimi yzeylerinde az ok korunmu alg, foraminifer ve

kavk izlerini kapsar. zellikle kristallemi Mizzia izleri ou kez plak gzle

tannabilmektedir (zgl, 1981).ayderesi Kiretandan alnan rneklerden elde edilen

fosillere gre birime zgl(1981) tarafndan Orta-st Permiyen ya verilmitir.ayderesi

Kireta tmyle elf tr neritik karbonat kayalarndan olumutur. Metamorfizma

nedeniyle ilksel zelliini nemli lde yitirmi olan formasyonun kimi yzeylemelerinden

alnan rnekler bol algli (Mizzial) ve bentonik foraminiferli biyomikrit zellii

gstermektedir. Formasyon, s, scak ve dalga enerjisinin dk olduu ortam koullarn

yanstmaktadr (zgl, 1981). ekil-3 Refahiye Ofiyolitine ait tektonitlerle-ayderesi

Kiretalarna ait metamorfik kayalarn tektonik dokana (zml Kuzeydousu)

8

2.1.4.2 Mesozoyik

2.1.4.2.1 Hozbirikyayla Formasyonu

Aar (1977) ve Akdeniz (1988) tarafndan tanmlanan Hozbirikyayla Formasyonu, kumta,

kilta, marn, kumlu kireta, oolitli kireta ve mikritten olumaktadr. Birim, inceleme

alannn kuzeyinde Akda dolaylarnda yzeylemektedir.18 Hozbirikyayla Formasyonu,

Refahiye Ofiyoliti tarafndan tektonik olarak zerlenmekte olup, alt dokana inceleme

alannda gzlenmemitir. Ancak Aktimurve ark. (1995) formasyonun alt dokanann,

Hamurkesen Formasyonu ile uyumlu olduunu belirtirler.Birimden derlenen rneklerden elde

edilen fosil kapsamna gre Aktimur veark. (1995) tarafndan st Jura-Kretase ya

verilmitir.Hozbirikyayla Formasyonu, nceleri durayln eritik, sonralar derinleen pelajik,

daha sonralar ise tekrar slaan ortam koullarnda kelmitir (Aktimur ve ark., 1995).

2.1.4.2.2 Ofiyolitik Melanj

nceleme alannn gney ve gneydou kesimlerinde yzeyleyen birim,balca spilitik lav

akntlar (yer yer yastk yaps sunan), krmz renkli amurtalar,yer yer diyabaz dayk

bloklar, kireta bloklar, serpantinit bloklar ile grovak tr kumtalar iermektedir.

(ekil-4) Blgedeki ofiyolitik melanj, daha ok alma alan dnda kalan, Frat Irmann

gneyinde yzeylemektedir. nceleme alannda, Tanyeri Beldesinden itibaren, Erzincan-

Erzurum Karayolu boyunca, yastk lavlar, pelajikler,kiretalarnn ve peridotit bloklarnn

serpantinlemi, ezik, milonitik bir matriks ierisinde yer ald ofiyolitli melanj

izlenmektedir.Ofiyolitik melanj, ultramafik tektonitler tarafndan tektonik olarak kendi stne

zerlenmektedir.

2.1.4.3. Senozoyik

2.1.4.3.1 Glandere Formasyonu

Glandere Formasyonu, kumta, kilta,konglomera, milta, tf ve aglomera

ardalanmasndan ibaret olup, andezitik ve bazaltik lav seviyeleri de iermektedir.(ekil-4)

2.1.4.3.2 Kemah Formasyonu

Balca kireta, kumta, milta ve kilta gibi kel kayalardan olumaktadr.(ekil-5)

2.1.4.3.2.1 Peren aklta yesi

Genellikle krmzms, yer yer grimsi, yeil, orta-kaln tabakal, kil ve karbonat imentolu iyi

boylanmal aklta ve kumtandan oluur.

9

2.1.4.3.2.2 Kmr Krntl yesi

Genellikle kumta, kilta, amurta, killi kireta, siltta ardalanmasndan olumu olup,

yer yer ince karbonatl, yer yer kmr, yer yer de jips dzeyleri iermektedir.

2.1.4.3.2.3 Yourtda Kireta yesi

Beyaz, kirli beyaz, sarms, orta-kaln tabakal, kalsit damarl, eklemli, kvrml, konkoidal

krlmal kiretalarndan olumaktadr.Kemah Formasyonunun ya, Alt Miyosendir.

(Aktimur ve ark., 1995).

10

ek

il-4

Erz

inca

n F

orm

asy

on

lar

Har

itas

[

uk

uro

va

Fen

Bil

imle

ri E

nst

it

s,A

kti

mu

r v

e ar

k.,

199

5]

11

ekil-5 Erzincan evresi genelletirilmi stratigrafi Kesiti[ukurova Fen Bilimleri Enstits,Aktimur ve

ark.,1995]

12

KAYNAKLAR

[1].stanbul Bykehir Belediyesi Deprem Risk Ynetimi Ve Kentsel yiletirme Daire

Bakanl Deprem Ve Zemin nceleme Mdrl Ekim 2007 stanbul

[2].Tmmob Corafi Bilgi Sistemleri Kongresi A. O. Aksit, H. Ozener, O. Ylmaz, A. Doru

2009 02-06 Kasm 2009, zmir

[3].Uygulamal Yerbilimleri Say:2 Sleyman DALGI, Mehmet TURGUT,Haziran 2008

[4].http://www.slideshare.net/oncel/istanbul-jeoloji,

[5].http://webdeyim.net/tr/e_kitap/kucukcekmece-belediyesi/dunden-bugune-

kucukcekmece/1/189

[6].http://www.kadioglumuhendislik.com.tr/kutuphane/geneljeo.htm

[7]. TYSZ, O., 1993. Erzincan civarnn jeolojisi ve tektonik evrimi. 2. Ulusal Deprem Simpozyumu, TMMOB naat Mhendisleri Odas, Deprem