ernest volkman - casusluk

7/28/2019 Ernest Volkman - Casusluk

1/378


2/378

Yayn No: 1 2

C A S U S L U K

Yazar: ER NES T V O LK M A N

E S P I O N A G E

The Greatest Spy Operations Of The Twentieth Century

John W il ey & Sons, Inc.

Truva Yaynlar, 2004

Yayn Danman: Abdullah ahinYayn Editr: Burak Fazl abuk

Redaksiyon : Reha Sepken / B. Fikret lolu

Bilgisayar Uygulama: Adem enel

Kapak Tasarm: Burhan Derdiyok / Ebru Grafik

Bask-Cilt: Kilim Matbaaclk Ltd. ti.

1. Bask Ekim 2004

ISBN: 975-6237-15-5

Kitabn telif haklar AKALI AJANS aracl ile Emre/Truva Yaynlar'na ait

tir. Yaynevinden yazl izin alnmadan ksmen veya tamamen alnt yaplamaz,

hibir ekilde kopya edilemez, oaltlamaz ve yaymlanamaz.

Truva bir Emre kuruluudur.

T R U V A Y A Y I N L A R I

Hocapaa Mal. Derviler Sok. No.7 Sirkeci/STANBUL

Tel: (0212) 519 71 55-56 Fax: (0212) 528 71 12

www.truvayayinlari .com

e-mail: [email protected]
http://www.truvayayinlari.com/mailto:[email protected]:[email protected]://www.truvayayinlari.com/


3/378

ERNEST VOLKMAN

C A S U S L U K2 0 . Y Z Y I L I N E N B Y K

C A S U S L U K O P E R A S Y O N L A R I

eviren

Sevda Kubilay & Melike Atik


4/378

IINDEKILER

G R 1 3

SZLKE 23

CASUSLUUN KRALLIKLARI 29

MUAZZAM ALDATMACALAR 35

1. Usta Casus'un Son Olay 37

Gven Operasyonu, 1921-1924

Sovyetler Batnn Gzn Boyar2. Havana'daki Adammz 57

Kba'nn kili alan Ajanlar, 1961-1987

Fidel Kastro ClA'yi Kazklar

3. Bat Cephesi'nde Yeni Bir ey Yok 73

Muhafz Operasyonu, 1943-1944

Almanlar Normandiya karmasn Gzden Karr

4. A3725'in D 89

ifte apraz Sistemi, 1940-1945Bir Aldatmaca Harikas

5. Long Island Hamburg'u Aryor 105

Serseri Operasyonu, 1939-1941

Amiral Kanaris'in Yokedilmesi

GKYZNDEK CASUSLAR 121

6. Bronz Tanra 125

Ultra Operasyonu, 1939-1945Hitler'in Omzundan Gz Gezdirmek

7. Tahminle ve Tanryla 143

Sihir Operasyonu, 1936-1945

Tokya Apak Ortada


5/378

8. Rebeka'ya Anahtar 159

Akbaba Operasyonu, 1942l Tilkisinin Krletirilmesi

E R D E K D M A N 1 73

9. ORT ASI OYUK TEN S R AK ET 177

Griffin Operasyonu, 1937-1945Almanya'nn Srlar Ele Verildi

10. En Byk Sr 191

Bonbon Operasyonu, 1941-1945Ruslar Atom Bombasn alar

11. Black Tom 207

Alman Sabotaj Operasyonu, 1915-1917

Amerika'y Havaya Uurmak

12. General Polyakov'a Bir Kurun 223

Silindir apka Operasyonu, 1959-1985

CIA Moskova'ya Szyor

AYNALARIN BOLUU . .23613. Kst ebek Sava 241

CIA-KGB ekimesi, 1961-1974

Dallas'ta Bir lm

14. "Drst Bir Gayrmusevi"nin Esrar 257

Wallenberg Davas, 1944-1990

Lubyanka'daki Zehir

15. Gazeteci Bfesindeki Kadn 273Berlin'deki Casus Atlkarncas,' 1966-1989

l Bir Ajan

16. Bay Kent ay meye Gelir 283

Amerikan Srlarnn alnmas, 1939-1941

Hedefteki Bykeli


6/378

11

FELAKETLER 295

17. Dou Rzgar, Yamur 297

Z Operasyonu, 1932-1941

Pearl Harbor Facias

18. Demir Perde'de Yenilgi 317CIA'in Yeralt Sava, 1947-1956

Dou Avrupa'da Trajedi

19. Albay Ve Havac Kadn 333

Manda Adalar'nda Casusluk, 1922-1937

Anlalmaz Bir eliki

BAARI TABLOSU 347

20. Cambridge Cominterni 349

Beli ember, 1934-1951

Stalin'in ngilizleri

21. Casus Aile 363Walker Casus emberi, 1967-1985

Ak Bir Kitap Olarak Amerika

22. Tel Aviv Korsanlar 379Plumbat Operasyonu, 1965-1968

stn srail ZaferiSONSZ 392

Casusluk Komik Operaya Benzer

Msr Gevrei Operasyonu, 1944-1945

Bir OSS Gizemi


7/378

G R

Irak askeri istihbarat servisi, Estikhabarat grevlilerine g

re, Amerikallarn 1989'da bir gn Badat'a gelileri, Arap

Gecelerinden kma bir ey gibi grlmeliydi. Amerikanlar,

CIA'le (Merkezi Haber alma Servisi) ve bir uydu keif uzma

nyla birlikte, Alaaddin'in maarasndakilerle rekabet edecek

hazineleri tayarak gelmilerdi; yllarca sren amanszca bir

savata, Irak'n ezeli dman olan ran'n elinde tuttuu top

raklarn hayret verici net, gizli uydu fotoraflaryla. Kiisel

tilki siperleri bile, 99 cm'ye kadar salam tahlil yapabilen ka

meralar tarafndan belirlenmiti (yani kameralar, ap 99 cm ka

dar kk olan nesnelerin bile net resimlerini ekebilmiti).

Geni bir masaya yayldklarnda, renkli fotoraflar d

mann genel grnmn gzler nne seriyordu, bu Irakl

larn kendi gizli uydular olmadan yalnzca hayal edebilecek

leri bir baaryd. Her ey apak ortadayd: cephe hatt po

zisyonlar, cephaneleri, topu blkleri, patlayc depolar ve

destek hatlar. Irakllar sevinlerini zorlukla gizleyebildiler;

nk bu istihbarat sayesinde artk ranllar zerinde sonuca

gtren bir stnlk elde etmeleri an meselesiydi.

Ve bu da yetmezmi gibi, CIA analizcileri, baz fotografik

aralar sayesinde havadaki rntgenci gzlerden saklanma


8/378

1 4 E R N E S T V O L K M A N

yntemlerini nasl ortaya kardklarna dair baz pf nokta

lar anlatmaya devam etti; gndz saatlerinde ar silah par

alarnn harabe evlere gizlenmesi, incelikli kamuflaj dzen

lemeleri, s yaylmn maskeleyecek zel aralar (ve kzlte

si kameralar kullanan hatl uydular) ve gizli uydu kamerala

rn artmak iin ynlar halindeki geni kanalizasyon bo

rular arasna gizlenen fzeler. Irakllar ok dikkatlice dinle

di -her ey akla kavutu; hatta fazla dikkatli.

Her ne kadar Irakllar casusluk sihirbazlndan etkilen-

seler de, olayn ciddiyeti Iran-Irak Sava'nda kazanma ola

slklarna etki etmeye alan gizli Amerikan giriiminden

ok daha fazlayd. Amerikan gizli uydu fotoraflarnn Ba

dat'ta masaya yatrlmas modern zamanlarn en muazzam

istihbarat gaflarndan biri oldu. Bu, ok ynl bir baarsz

lkt; Bush ynetiminin gizli yardmlar ve en az Amerikan

yatrmyla Irak'n, ran'daki radikal Humeyni rejimi tehlike

sini alt edebilecei inanc ile; Badat'a yaplan gizli Ameri

kan yardmnn gya Saddam Hseyin'in totaliter devletin

deki lml kiileri artraca ve sonuta bu yardmn Hse

yin'in toprak elde etme hrsna ket vurup, onu Amerikan

karlarna doru itecei yanlgsndan oluuyordu. Amerikan

lar bu budala varsaymlara yle inandlar ki, Hseyin'e gizli

bir silah hattnn almasn kabul ettiler, buna ek olarak Was-

hington'un srarlaryla ingiliz stihbarat da benzer bir silah

hatt at. Bu silah akm, ranl dmanlarn pskrtmeye a

lan Hseyin'in, ayn zamanda tm Ortadou'yu tehdit eden

birinci snf stratejik bir g haline gelmesine neden oldu.

Ama bu en kts deildi. ki yl sonra Krfez Sava

patlak verdiinde, Irakllar yararl CIA grmelerinden ok


9/378

1 5 C A S U S L U K

ey renmi olacaklard. En nemlisi, alak menzilli Scut f

zelerini rntgenci gzlerden nasl saklayacaklarn biliyorlar

d. Mttefiklerin stn hava kuvvetlerine, gizli uydular ile

keif uaklarndan elde edilen 24 saat kesintisiz yayna ra

men, Irakllar Scutlarn pek ounu usta kamuflaj yntemle

ri ve datm dzenekleriyle saklamay baarmt. Bunun so

nucunda ezici Mttefik stnl bile, Irak' srail ve Suudi

Arabistan'a Scut fzeleri frlatmaktan alkoyamamt. Bu f

zeler yznden len srailliler ile Amerikallarn says eski

bir dersin altn izdi: "stihbarat hatasnn bedeli daima kan

la denir."

Krfez Sava'nn ilk dnemki tarihesi, Hseyin'in Ku

veyt'i igaline yol aan bir dizi Amerikan istihbarat hatasn

dan ok az bahseder, bu aslnda pek de artc olmayan bir

yanlgdr. Geleneksel olarak tarih bilimi, dnya olaylarnn

geliiminde istihbaratn oynad rol gzden karma eili

mindedir, zellikle bu yzylda. Bu durum, ksmen devlet

ilikilerinde algnn oynad nemli roln gz ard edilme

sinden kaynaklanr; ama temelde istihbarat tamamen anla

yla alakaldr. Ama tarihi, bazen kontrolleri dndaki kuv

vetler tarafndan etkilenen ve harekete geirilen anahtar

oyuncularyla birlikte tamamen izgisel olarak sunma eili

mi vardr.

Yakn zamandaki bir rnei yinelersek, Krfez Sava'na

katlanlar amanszca dipsiz bir kuyuya iten anlay zme

den sava tam olarak anlamak mmkn deildir. Mesela,

George Bush'u, Saddam Hseyin gibi bir adamn Amerikan

mttefiine evrilebilecei sonucuna iten neydi?


10/378


Saddam Hseyin'e, Amerikanlar ve mttefiklerinin, Ku

veyt gibi nemsiz bir kara paras iin savamayacaklarndndren neydi? Cevap, farkl anlaylar; ama bu anlay

farklln anlamann tek yolu onun arkasnda yatan istihba

ratlardr ve bu anlaylar onlar ekillendiren istihbarat bil

meden anlalamazlar.

Kabul etmek gerekir ki, bu doal srele ba etmek hi

de kolay deildir. Tarihilerin ve gazetecilerin dnya olayla

rnda istihbaratn roln anlamaya alrken kullandklar

yntem; karanlk ve karmakark bir gizemi, paradoksu, e

lien gerekleri, kayp ya da deitirilmi kaytlar, nesnel ol

mayan anlar, gizlilii, "makul yadsnabilirlii" ve bazen,

kati yalan ifadeleri yonta yonta ayklayp, yanl ya da uy

durma bilgi vermemekten geer.

stihbarat dnyasnn bir ei daha yoktur; nk baka

hibir alanda insan abas glgeler iinde icra edilmez. Zaruri olarak grlse de (dnyadaki her millet hkmete bal bir

eit istihbarat tekilat iletir) yine de dnya siyaset sistemi

nin karanlk yzn temsil eder; kkeninde de, devlet tara

fndan resmen onaylanm rntgencilie denk gelir.

Casusluk, Yunan ehir-devletlerinin varolduu "proxe-

nos" (temsilci) diye adlandrlan zel sefirlerin bir sava eh

rinden dierine gnderildii gnlerden bu yana hep kt bir

ne sahip olmutur. nceleri, sefirler "tanr misafiri" olarak

onurlandrlp, onlara deiik imtiyazlar verilmitir; nk

eski Roma'da eraf ve hanedan evlerine intisap eden kiiler,

yanama (onurlu misafir) olarak grlrd. Ne yazk ki, bu

yanamalarn "proxenos"un potansiyel casus ynn ortaya

karmas ok zaman almad ve bylece devlet istihbarat


11/378

1 7 C A S U S L U K

dodu. Baz ehir devletleri, sefirlerin onlarn ev sahipliini

kt amalar iin kullandn kefedince ortaya kan skan

dal "resmi casus" unvannn parlakln donuklatrd ve ca

susluk sadece toplumun ayak takm tarafndan yrtlebi

lecek, zaruri bir ktlk olarak siyasi ilikilerin ller lkesi

ne srld.

Sonraki bir dzine yzyl iinde, casusluk "karanlk bi-

limler"e indirgendi ve siyasi ilikilerden tamamen aykland.

Bu durum ldrc bir mcadeleye kitlenmi iki sava l

ke, ngiltere ve Fransa'nn bulunduu 16. Yzyl Avrupas'nda

deiti. Sadece birka millik okyanus ile ayrlan bu iki kral

lk, birbirlerine kar ak ve gizli savalara kadar giden uzun

soluklu, siyasi bir dmanlk besliyorlard. Birbirlerine kar

oluturduklar bu tehlike karsnda, bir dierinin ne yapt

n ve planladn takip etmek iin organize olmu, sistema

tik bir istihbarat birimine hayati bir ihtiya hissettiler. Ve bu

vazifeyi yalnzca devlet tarafndan ynlendirilecek ve yinedevlet tarafndan parasal kaynak salanacak bir organizas

yon gerekletirebilirdi. Baka bir deyile, bir mlki istihba

rat brokrasisi.

Bir sonraki yzylda casusluk, var olan ve varsaylan

dmanlar denetlemek iin uluslar tarafndan ynetilen (ca

suslarn mehur eski tabiriyle) "istihbaratlar" a ile. birlik

te Avrupa devlet ynetimi sanatnn kklemi bir paras ha

line geldi. Bu istihbarat birlikleri, yapsal adan, Kralie Eli-

zabeth'in ba casusu Francis Walsingham tarafndan kurulan

rnei izledi; onun istihbarata getirdii yenilikler, d istihba

rat birimleri oluturmak iin istihbarat ebekelerinin blm

lere ayrlmasn, dman casuslarn ve Kraliyet'e kar dahili


12/378


muhaliflerin hareketlerini denetleyen kar-istihbarat teki

latlarnn kurulmasn ieriyordu.

19. yzyln sonlarna doru, hzl teknolojik deiimler -zellikle askeri teknolojide- Avrupa'da "tepenin dier tara

fnda neler olduunu" ortaya karmak iin yeni yntemler

arayan siyasi gerginlikle birleti. Kitlesel ordularn telgraf ve

demiryollaryla kaynat, savalarn ezici gler arasnda

ve ani bir sratle patlak verdii bir zaman iin istihbarat ka

nlmazd. Tehlike annda uyarlmayan bir ulus, bir leden

sonra kolayca malup edilebilirdi.

Bu nedenle uluslararas diplomasi, oyun alann tanmla

maya balad. Diplomatik ilikiler zerine yaplan uluslara

ras anlamalar, resmi casusluu aka kabul eden bir siste

mi ilk kez dzene soktu. Bugne kadar geerli kalan bu an

lamalar, uluslarn denizar eliliklerine askeri ataeler yer

letirmelerine izin veriyordu. Bu ataeler, resmi olarak kendi

uluslarnn silahl kuvvetlerini temsil ediyordu; ama herkesin az ok farknda olduu gibi, diplomatlarn dolayl olarak

gizledikleri gerek fonksiyonlar, kendilerine ev. sahiplii ya

pan ulusun askeri glerini dikizlemek ve bunlar zerine is

tihbarat toplamakt. stihbaratn hemen hemen yalnzca aske

ri g ve dmanlarn gizli potansiyeliyle (hkmet istihba

rat tekilatlar ounlukla askeriye tarafndan ynetiliyordu)

ilgilendii bir zamanda, bu ataeler hayati bir grev stlendiler.

Bu uluslararas anlamalarda st kapal bir taviz vard;

casusluk -dnyann ikinci en eski uzmanlk alan- politika

iine yle yerlemiti ki, onu gz ard etmeye almann bir

manas yoktu. Bylece, anlamalar casusluu kontrol edecek


13/378

1 9 C A S U S L U K '

yntemler aradlar; nasl ki Cenova Szlemesi kanlmaz

olan bir baka savan ortaya kn kontrol etmeye al

msa. Diplomatlar tutuklamadan muaf klma uygulamalar,

deniz ar eliliklerin dokunulmaz, bamsz alanlar olarak

addedilmesi, yetkili bir diplomatn "resmi casusluk" kuralla

rn ihlalinde izlenecek belirli yasalarn oluturulmas, ulus

lararas ilikiler bnyesinde casusluu bir dzene balama

abasnn paralaryd. Bu abann etkisi, boksu, dzenli ve

"medeni" bir spor yapan Marquis of Queensberry kurallar

nn etkisine benziyordu.

Centilmen diplomatlar, yirminci yzyln istihbarat dn

yasnda meydana gelecek dramatik deiimi nceden gre-

meyebilirlerdi; nk bu deiim yalnzca hkmet istihba

rat brokrasisinde izlenen sabit bir bymeyle deil, ayn za

manda en azndan baz casus tekilatlarnn John Le Car

re'nin syledii "jeopolitik simyager"e -hkmetlerin devril

mesi, ekonomik dengenin bozulmas, bilinen dmanlarn

suikast- dnmesiyle n plana kmt.

yle bir gn gelecekti ki, bir istihbarat birimi ran ve Gu

atemala hkmetlerini ok kullanlm bir mendil gibi kena

ra atarken, dier bir istihbarat birimi kendi isteklerini Polon

ya ve ekoslovakya insanlarna empoze edecekti; ama byle

bir gnn geleceini 19. yzylda anlayabilecek pek fazla in

san yoktu.

Ksmen, bu yzylda byle operasyonlar nceden tah

min edilebildii iin, tarihin onlarn gerek nemini gz ard

etmi olabilecei hissi douyor. Kk ama bymekte olan

bir tarihiler grubu tm dikkatini, modern tarihte "kayp bo

yut" denilen konu zerinde younlatrmaya balad. Bu ta-


14/378


rihilerin dnmesi gereken ok ey var tabi. Mesela, ingiliz

istihbaratnn Almanya'y yenilmez bir askeri g olarak gr

mesi, ngiliz Hkmeti'nin 1938'de Hitler ile kar karyagelmekten kanp, nl Mnih Anlamas'n imzalama ka

rar almasnda nasl bir rol oynad? Hangi istihbarat, 1914'n

Avrupa glerinin her birini, sahip olduklar askeri rgtler

le rakiplerini byk bir savata kolaylkla yenebileceklerine

ve byle bir savan uzun srmeyeceine (veya Fransz gene

rallerin ordularna syledii gibi, 1914'n Austosu'nda

"yapraklar dmeden nce" evlerinde olacaklarna) inandrd? Hangi istihbarat Amerika'y, Kuzey Vietnam' (Vietnam'

birletirme) amacndan vazgeirmek iin, sadece Amerikan

askeri gcnn hafif bir esintisin yeterli olacana ikna etti?

Bu "kayp boyutu" anlama abalar, 1974'te ngiliz H

kmeti'nin onlarca yllk artc bir srr aklamasyla hz

kazand. Bu sr: kinci Dnya Sava srasnda kod ad ULT-

RA olan bir operasyonun hemen hemen tm Alman kodlarn krmay baarp Mttefikleri Hitler'in askeri planlar hak

knda nceden bilgilendirdii gereiydi. Bu aklama, sava

tarihinin ok geni apl bir ekilde yeniden ele alnmasna

neden oldu; nk imdi tm Mttefik kararlar ULTRA'nn

altnda yeniden deerlendirilecekti.

Benzer ekilde Amerika Birleik Devletleri'nde 1970'ler-

de, Amerikan istihbarat topluluunun Souk Sava srasnda

gsterdii g gsterisi (ve suistimali) hakkndaki aklama

lar, tm lke endstrisinin yakn gemii yeniden ele almas

iin esin kayna oldu. Bunun sonucunda dile getirilen soru

lar -bu topluluk politikaclarn anlaylarn nasl ekillendir

di, yoksa istihbarat tekilatlar, kendi d politikalarn olu

turan "azgn filler miydi"- sorumluluk, bakana ait g ve


15/378

2 1 C A S U S L U K

d politikann kontrol konularna iaret ederek, Amerikan

demokratik sistemine baz imalarda bulundu.

Bu sorunlar tamamen Amerika'y ilgilendirmesine ra

men, onlarn bir ksm dier lkelerdeki tarihilerle paylal

d; zellikle Dou Avrupa Komnist rejiminin ykntlar ara

snda ortaya kan istihbarat ymlaryla kar karya kalan

tarihilerle. Dou Avrupa'nn kendi sakl tarihi bu kat y

nlar iinde varln srdrrken, o lkenin insanlar, ken

di istihbarat ve gizli polis tekilatlarnn nasl yaylmc bir

ekilde onlarn yaamlarna ve kaderlerine nfuz ettiini ok

uzun yllar sonra anlayacaklard.

Ama sonuta tm bunlardan karlacak bir ders, tarih ile

istihbaratn kesitii noktada tekerrr eden bir tema var; bu

da en iyi Francis Bacon'un nl vecizesiyle zetlenebilir:

"Bilgi gtr."

Bu kitap "kayp boyut" ile ba etmeye alan bir girii

min rndr. stihbarat operasyonlarn inceleyen bir dizi

durum almasn ele almtr. Bu almalar kendi bnye

sinde, grkemli baarlar, sefil yenilgileri, kolay snflandr-

lamayan gariplikleri barndrr. Kar-istihbarattan kod kr

maya kadar pek ok farkl alanda snflandrlan bu istihbarat

operasyonlarnn hepsi ortak bir zellii paylar: 20. yzyl

tarihinin gidiatna etki etmi olmalar.


16/378

S Z L K E

nsan emeinin yer ald dier pek ok alan gibi, casuslu

un da kendine zel bir dili vardr. Bu kitapta, ben her nekadar casusluk mesleine ynelik zel terimleri kullanma

maya zen gstersem de, normal dilde karl olmayan ba

z terimleri kullanmak kanlmazd. Bu terimler:

AJAN: Bir ulusun istihbarat servisi hizmetinde alan,

dzenli maaa balanm ve devlet memuru statsndeki ca

sus.

PSTON: nemli bir idari, politik ya da mesleki pozisyonda yer alan ve izlenecek politikann belirlenmesinde aktif

rol alan ajan/maa.

AJAN PROVOKATR: Genellikle kar-istihbarat ya da

polis tekilatna bal olarak siyasi rgtlerin iine gizlice s

zp, rgt iinde yasad eylemleri ya da iddet gsterilerini

kkrtarak rgtn itibarn sarsmakla grevlendirilmi ajan.

MAA: Bir istihbarat servisi tarafndan istihbarat kayna olarak grev yapmas ya da kendi ana vatannda buna

benzer grevleri yerine getirmesi iin para karlnda ya da

politik inanlar yznden yelie kaydedilen kimse.

SYAH ANTA HLES: nce gizli belgelerin ele geiri

lip kopyalanmas, sonra da bu belgelerin ayn ekilde geri

gtrlmesi iin uygulanan hrszlk operasyonu. Bu operas-


17/378


yonlar, sk bir eitimden gemi ve belgelerin kopyaland

n ele verecek her trl belirtiyi ustalkla gizleyebilen gruplar

tarafndan yrtlr.KARALAMA PROPAGANDASI: Aslnda komu lke

lerdeki dman istihbarat servisleri tarafndan balatlan ve

muhalif gruplarn kendi lke snrlar iinde ya da snrlarn

hemen tesinde kurulan "gizli" bir radyo istasyonundan

yaptklar propaganda. Bu propagandalar ounlukla lke

hkmetine olan gveni sarsmak iin anlamazlk ve kark

lk karmak amacyla yaplr.SPYON: Kar-istihbarata bir ajann ya da maann

kimliinin aklanmas. Bu ajanlara Amerikan istihbarat tabi

riyle "yank" ad verilir. Bir istihbarat tekilatnn, kimlii ele

verilen ajan ya da maa hakknda dier istasyonlar uyarmak

iin gnderdii resmi ihbarnameye de "yank ihtar" denir.

KUYRUK TEMASI: Bir ajan ya da maa ile deneti su

bay ya da kontrol ajannn elde ettikleri malzemeleri dei toku etmek amacyla kalabalk, ak mekanlarda kar-istihba-

rat ajanlarn yanltmak iin gerekletirdikleri ani ve gr

nte kazara meydana gelen temas.

DENET SUBAY: deme konularnda, istihbarat topla

maya ilikin mevzularda ve dier detaylarda ajanlar ya da

maalar denetlemekle grevli ajan (ya da bir ebekenin "hal

kas"). Ayrca "kontrol ajan" olarak da adlandrlr.S TASYON EF: Deniz ar istihbarat birliklerine ba

kanlk yapan ve genellikle elilik personelinin bir paras

(herhangi bir tutuklama sz konusu olduunda diplomatik

dokunulmazl olmas asndan) olan ajan. Sovyet istihba

ratnda bu tr ajanlar rezident olarak bilinir.


18/378

2 5 C A S U S L U K

FRE: Gizli mesajlar saklamak iin kullanlan bir yn

tem: Mesajlarn zel bir sisteme gre yeniden dzenlenmi

harflerle yazlmas. Sistem iinde, ifrelenmi mesajn zlmesini salayan bir "anahtar" bulunur ve ifreli mesaj ancak

bu anahtara sahip biri tarafndan okunabilir.

KOD: ifreden farkl bir mesaj gizleme yntemi: Dei

meyen bir sistem iindeki farkl kelime ve rakamlarn, dz

yaznn yerini almas. Kodlanm bir mesaj ancak sisteme eri

imi olan bir kii tarafndan okunabilir -bunun iin genellik

le sistemdeki kelime ve rakamlar listeleyen bir kod kitabkullanlr.

MASKE: Bir ajann istihbarat tekilatyla olan temaslar

n gizlemek iin kulland rgtsel ya da baka trl bir r

t .

G ZL FAALYET: stihbarat tekilatnn, baka bir lke

deki politik deiimleri etkilemek iin hedef lkenin siyasi

ya da ekonomik yapsna kar dzenledii, el altndan yrtlen almalar. Bu almalar genellikle mevcut rejimi sal

lantya getirmek iin yaplr.

FRE ZC: ifrelemede kullanlan anahtar zp,

ifreyi krmakla grevli eitimli uzmanlar. Modern ifre sis

temlerinin giderek daha karmak bir hale gelmesi zerine,

bugn pek ok ifre analizcisi bilgisayar yapm ifreleri z

mek iin muazzam bilgisayarlarla alan matematikilerdir.KUYTU: Genellikle umumi bir mekanda bulunan, ajan

larn yz yze gelmeden mesajlarn dei toku ettikleri ve

kimi zaman elde ettikleri materyalleri braktklar mevzi. Ti

pik bir kuytu, insanlarn dikkat etmeyecei tenha bir ke ya

da atlaktr. Sovyet istihbarat tabiriyle dbokolarak da bilinir.


19/378

26 E R N E S T V O L K M A N

YEM: Dikkati daha nemli ajanlarn zerinden farkl birnoktaya ekmek amacyla bilerek feda edilen ajan ya da maa.

YANLI BLG (DEZENFORMASYON): Baka bir l

kenin istihbarat servisini yanl ynlendirmek ya da kark

la sebebiyet vermek iin dizayn edilmi ok az gereklik

pay olan ve dikkatlice arptlm bilgi.

KILIF / PARAVAN: stihbarat servisinin ajanlarna ve

maalarna maske salayacak, meru grnen bir kurum. Buklf hayr kurumundan anonim irketine kadar pek ok de

iik ekilde salanabilir.

YASADII: Sovyet istihbaratnda, yabanc bir lkede ha

yali bir kimlik maske ve bir meslek altnda alan ajan.

YASAL: Sovyet istihbaratnda, yabanc bir lkede tutuk

lamaya kar dokunulmazlk salamak iin diplomatik mas

ke altnda grevini yerine getiren ajan.RVAYET: Bir ajann gerek kimliini saklamak amacyla

oluturduu sahte biyografi.

POSTA KUTUSU: Mesajlar iletmek iin gidip gelen ma

a. Ayrca "siluet" olarak da bilinir.

KSTEBEK: Hedef lkenin siyasi, istihbarat ya da aske

ri yaps iinde, kilit pozisyona ulap nemli istihbarat sa

lamas iin yerletirilmi olan ajan.TE K SEFERLK BLOKNO T: Bir bloknot ile gelii gzel

rakamlarn olduu kat destesini kullanan ifre makinesi.

Her bir kat yapra sadece bir mesajn ifrelenmesinde kul

lanlr ve sonra atlr. Bu kat yapraklarndan her biri yalnz

ca makinenin dier ucunda ayn bloknota sahip bir kii tara

fndan okunabilecei iin sistem teorik olarak knlamaz.


20/378

27 C A S U SLU K

PLAYBACK: Gizlice balant kurulan bir ajan radyosuna

yanl bilgi yayn yapma. Alman istihbarat terminolojisinde

fnkspiel (radyo oyunu) olarak bilinir. Karargah, bu konuda

uyarmak iin ajanlar vericilerine zel bir "uyar anahtar"

yerletirir; bu genellikle zel bir kelime ya da deyimdir.

UYKUCU: Normal yaamna devam edecek ekilde ya

banc bir lkeye yerletirilen ve bir emir gelene kadar hibir

casusluk operasyonu yrtmemesi emredilen ajan.

STASYON: Yabanc bir lkedeki istihbarat tekilatnn

ounlukla elilik iinde yer alan brosu.

SIZINTI: Yabanc bir lkenin eliliine ya da istihbarat

karargahna giren ve genellikle para karlnda casus ola

rak almaya gnll olan maa. stihbarat tekilatlar bazen

kastl olarak ajanlarndan birini yanl bilgi akmn sala

mas iin dier tarafa gnderir; byle ajanlara "sarka" denir.


21/378

CASUSLUUN KRALLIKLARI

20. yzyl zaman zaman "casusluun yzyl" olarak ad

landrlr; bu dnemde, mlki casus tekilatlar kurum-sallatrlmtr. Kaytl tarihin hibir dneminde, bu kadar

ok insan ve bu kadar ok hazine satn alnamayacak bir dn

ya metasnn takibine adanmamtr: Bilgi. Byle organizas

yonlarn binlercesinin iinden sadece birka tanesi dnya ta

rihinin seyrinde nemli bir etki oluturmay baarmtr.

Bunlarn ou, kitap boyunca ksaltmalaryla tekerrr ede

cektir. Okuyucunun rahat asndan bu organizasyonlarntam almlarn ve ulusal balantlarn ieren bir liste aa

da verilmitir:

Avustralya

Avustralya Gizli Haberalma Servisi (ASIS, M09 olarak

da bilinir), Avustralya Gizli stihbarat rgt'nn (ASIO) va

risi olan tekilat. Savunma aretleri dare Meclisi (DSD), istihbarat bil

dirimi.


22/378


Kanada

Kanada Gvenlii stihbarat Servisi (CSIS), Kanada Kra

liyeti Yksek Polis-Gvenlik Servisi'nin varisi olan tekilat.

Ulatrma Gvenlik Tekilat (CSE), ulatrma istihbarat.

in

Guojia Anqouanbi (Devlet Gvenlik Bakanl)

Te WU (Merkezi D rtibat Departman)

Quingbao (Askeri stihbarat)

Kba

Direccin General de Intelligencia (DGI, stihbarat Servisi)

Fransa

Directorate Generale de la Scurit Extrieure (DGSE), Ser

vice de Documentation Extrieure et de Contre-Espionage (SDE-

CE)'nin varisi olan tekilat.

Groupement de Communications Radioelectriques (GCR),

haberalma servisi.

Direction du Renseignements Militaires (DRM), Fransz

Genel Kurmayl; askeri istihbarat Deuxime Bureau'nin va

risi olan tekilat.

Direction de la Surveillance du Territoire (DST), kar-istih-

barat.

Almanya

Amt Ausland Nachrichten und Abwehr (Abwehr, D Sa

vunma stihbarat Servisi) 1944'de Sicherheitsdienst tarafndan

ilhak edilmitir.


23/378

3 1 C A S U S L U K

Sicherheitsdienst (SD, Gizli Servis), 1945'te dald. Gehlen Org, 1954'te dald.

Bundes Nachrichten Dienst (BND, Federal stihbarat Ser

visi)

Bundesamt fr Verfassungsschutz (BfV, Federal Anayasa

Muhafaza Ofisi), kar-istihbarat

Geheime Staatspolizei (Gestapo, Gizli Devlet Polisi),

1945'te dald; kar-istihbarat

ran

Savama (Ulusal Bilgi ve Gvenlik Servisi)

Irak

Al Mukharbarat (Genel stihbarat Departman) Estikhabarat (Askeri stihbarat)

srail

Mossad Letafkidim Meyouch hadim (Mossad, stihbarat ve

zel Vazifeler iin Merkezi Kurum)

Aman (Askeri stihbarat)

Sherlut Bitachon Kalal (Shabak, Genel Gvenlik Servi

si), kar-istihbarat

Japonya

Kempei Tai (Askeri Polis), 1945'te dald; kar-istih

barat

Naicho (D stihbarat)


24/378


Libya

Mukhabarat (Merkezi Gvenlik Brosu)

Rusya

D stihbarat Servisi (FIS), Sovyet KGB'sinin varisi

olan tekilat.

Rusya Federasyonu

eitli Sovyet stihbarat organlarnn varisi olan tekilat: Merkezi stihbarat Servisi (CIS)

Glavnoye Razevedyaltelnoye (GRU), askeri istihbarat

Gney Kore

Milli Gvenlik Planlama Tekilat (ANSP), Gney Ko

re Merkezi stihbarat Tekilat (KCIA)'nin varisi.

Sovyetler Birlii

Chrezuyehainaya Komissiya po Borbe s Kontrrevolutisnei i

Sabottazhem (CHEKA, Kar Devrim ve Sabotaja Kar Olaa

nst Komisyon), daha sonra KGB Komit Gosudarstvennoy Be-

zopasnosi(KGB, Devlet Gvenlii iin Levazm Dairesi) iinde

yeniden organize olmutur ve 1990'da FIS iinde eritilmitir.

Britanya Krall

Gizli Haberalma Servisi (SIS), MI6 olarak da bilinir.

Gvenlik Servisi (MI5), kar-istihbarat

Hkmet Haberalma Merkez Brosu (GCHQ), Hk

met Kod ve ifre Okulu (GCCS)'nun varisi.


25/378

3 3 C A S U S L U K

Birleik Devletler

Merkezi Haberalma Servisi (CIA)

Milli Gvenlik Tekilat (NSA), haberalma birimi

Federal Aratrma Brosu (FBI), kar-istihbarat

Vietnam

Bo Cong An (SRGV, Vietnam Genel Aratrma Servisi)


26/378

MUAZZAM ALDATMACALAR

Eer, kimi zaman savunulduu gibi casusluk uluslararas

ilikilerin kara bys ise, o zaman aldatmacalar onun

en azametli eklini oluturur. Casusluk tabiriyle aldatmaca,

dman yanltmak iin yaplan incelikli abann rndr,

ki bu aba ou zaman ok byk oranda para, zaman ve in

san kayb demektir. Baarya ulamak ok zor olsa da, en k

k bir hatann dman uyararak aldatmaca operasyonunu

ba aa etmesi bir o kadar kolaydr. ..scanned by darkmalt1

Aldatmaca operasyonunu balatacak pek ok sebep var

dr: dman hayali bir gcn varlna inandrp zayfln

gizlemek, dmann istihbarat servislerine gizlice szmak ya

da dmana yanl bilgi akm salayarak sahte bir izlenim

yaratmak vs. Casusluktan farkl olarak aldatmaca, su dn

yasnn kulland bir teknii de kendi iinde barndrr: "he

defi" kandrmak iin incelikle dizayn edilmi bir hile, "do

landr" ya da "kazkla". Ve yine su dnyasnda olduu gibi,

bir aldatmaca operasyonunun baars en ok kurbann safl

na baldr.


27/378


lerleyen sayfalarda karlaacanz be durum alma

s da, size aldatmacalarda safln nasl anahtar bir rol oyna

dn gsterecek; her olayda kurbann, dmann inandr

mak istedii eye olan meylini suistimal eden bir aldatmaca

operasyonuna ahit olacaksnz. Baka bir deyile, hedefleri

dolandran yine hedeflerin kendisi olacak.

Bu durum almalar, 1920'lerde meydana gelen en eski

aldatmaca operasyonlarndan birini ieriyor, ardndan kinci

Dnya Sava srasnda Nazi Almanyas'n kafese koyan, ze

kice dzenlenmi operasyonu gzler nne serdikten son

ra, son olarak CIA'yi kandrmay baaran modern bir operas

yona yer veriyor. Son almada ahit olacanz gibi, dnya

zerinde ne kadar ok ey deiirse, bir o kadar da ayn kal

maya devam ediyor.


28/378

1

USTA CASUSUN SON OLAYI

GVEN OPERASYONU

1921-1924

Sovyetler Batnn Gzn Boyar

1921'in souk ve kuru bir sonbahar gnnde, Yuri Arta-

manov bir daha tekrar gremeyeceini dnd eski bir

arkadann ziyaretiyle akna dnd. Ama daha sonrakiyllarda, bu ziyaretin olmasndan byk bir pimanlk duya

cakt.

Ama o an iin, yalnzca dnyann siyasi gleri tarafn

dan blnm uzun soluklu bir arkadaln yenilenmesi fik

ri vard aklnda. ar ordusunun bir askeri olan Artamanov,

1918'de, Bolevik htilali'nden sonra Rusya'dan kam, Es-

tonya'nn bakenti Talin'e yerlemiti; orada ingiliz Diplomatik Komisyonu'nda evirmen olarak alp kt kanaat yaa

mn srdryordu. Bu arada Yce Monari Konseyi (VMS)

olarak bilinen Anti-Bolevik srgn grubunun Estonya'daki


29/378


temsilcisi olarak hizmet ediyordu. Tpk Artamanov gibi di

er yeler de Lenin'in rejimindeki kati lmden kaan nce

ki arlk rejiminin askeri ya da hkmet grevlileriydi. Sr

gnde, onlar ortak bir gayede birletirildi: Bolevik Hkme-

ti'ni ykp, monariyi yeniden yaplandrmak.

Artamanov'un Rusya'da brakt arkadalarndan biri,

Su leri Ynetimi'nin Patlayc Departman'n idare eden

Aleksandr Yakushev'di. Su yollar konusundaki uzmanl

nn lke iin ok gerekli olduunu ciddiyetle savunan Yakus-

hev, Bolevikler gc ele aldklar zaman, Artamanov ve di

erlerinden gelen tm kama basklarna direnmiti: kamak,

ona gre, Rusya'nn ekonomik adan nemli kanal sistemi

nin ksa zamanda kecei anlamna geliyordu. Kurulmas

bir yzyl alan bu sistemin ihtilal ve sivil savan karmaasn

da paralanmas fikrine katlanamyordu. Bu, onun sevdii

lkesine ok zarar verecekti. Hayr, o kalacakt ve bir ekilde

yeni ihtilalci hkmetle bir anlama yapacakt.

Artamanov arkadann saf olduunu dnd; Bole

viklerin, aka nefret ettikleri ar rejiminin tm izlerini yok

etmek ve zellikle Lenin'in sulu olarak gsterdii askerleri

ve hkmet memurlarn katletmek iin ne kadar hevesli ol

duklarn tm Ruslar anlayabilirdi. Bu nedenle Artamanov,

birka yldr grmedii ve haber almad eski arkada Ya-

kushev'i, Talin'deki ofisinde sa salim grd zaman ok

ard. Yakushev ona Leon Trotsky tarafndan yeni Sovyet

Suyolu Departman'na danman olarak hizmet etmek zere

alndn belirttiinde iyice aran Artamanov, ardndan

Boleviklerin, Rusya'nn su yolu ticaret sistemini nasl yrt

tklerini anlatt zaman ok daha fazla hayrete dt. Onun


30/378

3 9 C A S U S L U K

uzmanlna olan ihtiya ok zaruriydi, diye belirtti Yakus-

hev ve Bolevikler bir 'halk dman'n ie almak iin benze

ri grlmemi bir adm atmaya gayet istekliydiler.

Artamanov bu hayret verici haberleri zorlukla sindirebil-

miti ki, Yakushev yeni bir oka neden oldu. Yakushev, Yeni

ekonomik politikann bir temsilcisi olarak, Bat lkelerine se

yahat edebilecekti, bu yeni ekonomik politika (NEP) Lenin'in

yeni Sovyet devletini muhtemel bir ekonomik kntden

korumak iin yapt zorba bir hamleydi -daha iyi bir mevki

elde etmek iin gerekletirilen bir feda editi. Yani kapitalist

dncelerin, Sovyet endstrisi ve tarmnn devletle olan or

taklna kaynamasyd. NEP snrl derecede serbest ticare

te izin veriyor ve yabanc ticari anlamalar mzakere ede

cek, geni, zel gruplarn oluturulmasn salyordu. Yakus

hev, Sovyet kerestesinin Batl lkelere satm konusunda ya

placak mzakere iin seilmiti.

Yakushev, kendisinin bir Bolevik olmadn ve Lenin'in

politikalarn ve amalarn paylamadn aklkla dile ge

tirdi. Bu iddiasn desteklemek iin de, Artamanov'a artc

bir itirafta bulundu: o Rusya'nn iindeki bir yeralt monari

rgtnn yesiydi, bu rgt Bolevik rejiminin kanlmaz

dne kadar uygun zaman bekleyecek olan eski ar me

murlar ve sempatizanlarndan oluuyordu. Bir maske olan

Tres (Rusa gven) ad altnda ileyen rgt hakknda Yakus

hev u srr verdi: rgtn Sovyet toplumunun her tabaka

sndan yeleri vard ve imdi Moskova'daki rejimin ayann

kaydrlmasna yardm edebilecek, Rusya dndaki monari

srgnleriyle balant kurmann yollarn aryordu. Yakus

hev, bu bilgiyi Artamanov ile olan uzun soluklu arkadal


31/378


nedeniyle paylatn iddia etti. phesiz Artamanov'un,

onun syledii her kelimeyi, rktc CHEKA'ya- Bolevik

istihbarat/ dahili gvenlik tekilatna- kaca korkusuyla

ok byk bir dikkatle dinlediinin farknda olan Yakushev,

CHEKA'nn yzbinlerce Rus'u katlettiini hatrlatma ihtiya

c duymad; rejimin herhangi bir muhalifi, Moskova'daki

Lubyanka Caddesi zerindeki yeni CHEKA karargahnn

mahzenine srklenip, bann arkasna bir kurunla idam

edilmeyi bekleyebilirdi.

Ziyaret sona erdiinde Artamanov byk bir heyecan

ierisindeydi. Monarik yeralt rgtnn, Sovyet devletinin

iinde ayakta kalmay baarabilmesi hayret verici bir haberdi

ve onun eski arkadalarndan birinin bu rgtn nemli fi

grleri arasnda yer ald gerei ise dier bir avantajd. ki

adam ayrlaca zaman, Yakushev yurtdna dier seyahat

leri srasnda tekrar greceklerine dair sz verdi. Ayrca

Yakushev yurtd seyahatine kamayaca zamanlarda ken

di yerine "zel gizli ajanlar" gnderecekti, bu yzden Artama-

nov'un onlar tanyabilmesi iin bir dizi parolada anlatlar.

Daha sonra Yakushev ayrld. Artamanov hemen oturdu

ve Berlin'deki VMS'nin nc figrlerden biri olan Kiril Shi-

rinsky-Shikhmatov'a, Yakushev'in ziyaretini anlatan bir

mektup yazd. Shirinsky-Shikhmatov, Artamanov'un sevin

cini paylat ve cevabnda onun Yakushev'le kontak kurma

ya devam etmesini ve Tres ile ar ama sreen bir ekilde

balant kurmasn yazd. Bu mektup ok nemliydi, bu ne

denle mektubu VMS'nin hassas yazmalarn bir mddet

elinde tutan zel bir kuryeye emanet etti.


32/378

41 C A S USLU K

VMS bilmiyordu; ama bu kurye aslnda bir CHEKA aja

nyd. O, dikkatlice Shirinsky-Shikhmatov'n mesajnn olduu zarf buulayp at, eliyle mesajn kopyasn yazd ve onu

Berlin'deki Sovyet ticaret komisyonuna gnderdi. Ksa bir

sre sonra, CHEKA karargahna kodlanm bir mesaj ulat;

olta iin yem alnmt.

Bu mesaj, tm tarih iindeki en byk ve en baarl al

datmaca operasyonunun gerek balangcna iaret ediyor

du. Nihayet, o organize olmu Anti-Bolevik muhalefeti yok

edecek, henz bebek olan Sovyetler Birlii'nin harici d

manlarn aldatacak, dahili dmanlarn aa karacak ve

Sovyet istihbarat iin, yetmi yl sonra Sovyetler Birlii'nin

kne kadar srecek olan vn verici bir nvann olu

masn salayacakt. Bat istihbarat iin Gven Operasyonu

olarak bilinecek ey, felaketlerin en nde gideniydi: bu ope

rasyonun direk bir sonucu olarak, onlar yllarca Sovyetler

Birlii iinde krletirileceklerdi. Sovyet devletinin, ilk ku

rulduu dnemlerdeki zorlu ve tehlikeli yllarda ayakta kal

masnn en nemli sorumlusunun bu operasyon olduunu

sylemek abart olmaz.

Mkemmel bir yetiyle tasarlanm ve organize edilmi

olan Gven Operasyonu, faaliyet alan anlamnda nefes kesi

ciydi. Onun sonunda eriilen gayesi, Rusya'nn iinde ve d

ndaki tm Anti-Bolevik direnii gzlemlemek ve organize

etmekti. Casusluk zanaatnn standartlar asndan bakld

nda, operasyonun ok daha ilgin olan unsurlar arasnda,

bizzat operasyon tarafndan yokedilmesi dnlen bir mu

halefetin yaratlmas da vard.


33/378

4 2 E R N E S T V O L K . M A N

Gven Operasyonu'nun meydana geldii iki ortam vard ve her ikisi de Bolevik rejimine kar ok ciddi bir tehdit

oluturuyordu. Yerel adan bakldnda, lkeyi ekonomik

adan alt st eden kanl bir savatan sonra tm muhalefeti

imha etmenin yollarn arayan bir 'krmz terr' ortaya k

mt; yani Rusya huzursuzluk iinde kaynyordu. Bolevik

lerin yalnzca ac bir ekilde farknda olduklar gibi, onlar h

kmet brokrasisindeki ve askeri brokrasideki tm i pozisyonlarn eski arlk rejimi destekileriyle (aristler) dol

durmaya zorlanmlard. Bunun da basit bir sebebi vard:

Hkmet mekanizmasn yrtebilecek yeterli sayda ei

timli Bolevik yoktu. Fakat bu durum dahili bir gvenlik so

rununu da birlikte getirdi; direk hkmet ierisinde alan,

potansiyel kar devrimci bir g olutu. Bu eski aristlerin

ou, yeni Sovyet devletine ballklarn iddia ederken, yeralt hcrelerinde organize olmulard ve el altndan bir araya

gelip, Rusya'da bu kadar ok acya sebebiyet veren rejimi de

virmek iin hepsi gereki olmayan planlar yapyorlard.

CHEKA gizlice bu hcrelerin bazlarna girdi ve ksa bir sre

sonra onlarn arasnda Merkez Rusya'nn Monarik Cemiye

ti (MOTsR) olarak anlan gizli, tumturakl, monarik bir r

gtn olduunu rendi. Siyasi sempatilerini gizleyen hk

met memurlarndan oluan bu rgt, Boleviklerin g yap

s iine domay planlamt; onun iinden, onu zayflatp,

Romanov hanedann yeniden yaplandracakt. MOTsR'nin

nc militanlar arasnda Aleksandr Yakushev adnda bir h

kmet memuru vard.

Bu iltihaplanm yerel tehdit, harici ve daha tehlikeli, po

tansiyel bir tehditle birletirilmiti. Devrim ve hemen sonra-


34/378

4 3 C A S U S L U K

sndaki sivil savatan kaan birka yz bin Anti-Bolevik,

Rusya'ya geri dnmek ve Bolevikleri yok etmek gayesiyle

bir dzine Avrupa lkesine dalp -Fransa ve Almanya'da

younlamasna ramen- Romanov Kraliyet Kabilesi'nin son

yesi Byk Dk (Grand Duke) Nikolai'nin liderlii altnda

sa ve sol gruplarn tutuk koalisyonunu oluturmutu. Mos

kova'dan grld kadaryla, srgnler korkun bir tehdit

oluturacakt; Kutsal Rusya'y yeniden ele geirmek iin or

du kurmaya istekli drt yz bin adamlar vard. Takmlar ha

lindeki srgnler yerel muhaliflerle bulumak, sabotaj operasyonlar yrtmek ve genel olarak Bolevik Hkmeti'nin

yaamn strapl bir hale getirmek iin, rutin bir ekilde g

zenekli snrlardan Rusya'ya getiler. Bu srgn gruplarnn

pek ounun, istihbarat toplamak iin eitli istihbarat ser

visleriyle (Japonlarmki de dahil) anlam olmalar bir sr de

ildi. Karlnda para, cephane ve daha da nemlisi Bole

vik rejimini devirme abalarna destek szleri almlard. Hergeen ayla birlikte tehdit byyordu; harici srgn hareketi

nin dahili muhalif hareketiyle birlemesi nihai bir karabasan

ihtimalini oluturuyordu. 1921'in balarnda, Lenin bu teh

ditlerin yok edilmesi emrini verdi.

Lenin'in, bylesine yldrc bir grevde baarl olaca

na inand tek bir adam vard: Feliks Dzerzhinsky. CHE-

KA'nn yaratcs ve efi olan Dzerzhinsky, Menevikleri terkedip Lenin'in Boleviklerine katld 1903 ylndan bu yana,

Lenin'in yakn mttefiki ve dostu olmutu. Polonya'da dn

yaya gelen Dzerzhinsky, 1897'de yirmi yanda bir niversi

te rencisiyken hayatn, kendi lkesini (o dnemde Polon

ya Rus yetki alan iindeydi) kleletiren Rus oligarisini de

virmeye adayan bir devrimciydi.


35/378


Tarihin en byk casusu olacak bu adam, ilk bakta et

kileyici bir figr imaj vermiyordu. Zayf, bir tutam sakal vedklen salar vard ve ar Hkmeti tarafndan iki yllk

mahkumiyeti boyunca bir Sibirya kmr madeninde al

maya zorland srada kapt tberkloz hastalnn ks-

rkleriyle srekli sarslyordu. Ama Dzerzhinsky organizas

yon yeteneiyle, rahatlyla, karakterinin salamlyla ayrt

edilen mthi bir dimaa sahipti ve onun da ispat etmek ze

re olduu gibi, entrikal aldatmaca operasyonlarn yrt

mekte rakipsiz bir yetenekti.

1921 ylna doru, Dzerzhinsky bu hatr saylr yetenek

lerini zaten sergilemiti. 1917'de CHEKA kurulduunda, o

istihbarat alannda hi deneyimi olmayan bir devrimciydi.

Kymetli eyalarna gelince, el altnda tuttuu bir ajan ekibi

ne ve drt arabaya sahipti.

Ama bir yl iinde, binlerce ajann gl organizasyonunu, gelimekte olan bir kar-istihbarat servisini ve Bolevik

kontroln glendirecek vahi ve bastna dahili bir gven

lik rgtn ina etti.

Dzerzhinsky'nin yeni grevi, onun en byk meydan

okumasyd; ama yine de problemi derinlemesine dnmek

iin birka hafta ayrd. Sonunda yardmclarnn biraz tuhaf

bulduu bir planla zuhur etti; efleri, CHEKA'nn muhalefet

iine girmesini teklif ediyordu.

Satran oyununun al hamleleri gibi (Dzerzhinsky sa

dk bir oyuncuydu) CHEKA'nn ilk hamleleri de phesiz

nemsiz talard. Dzerzhinsky'nin emirleri zerine, teftiler

MOTsR zerinde sklatrld, daha fazla CHEKA ajan onun

asker saflarna girdi. CHEKA, rgt ve onun yeleri hakkn-


36/378

4 5 C A S U S L U K

da tam bir tablo elde ettiinde, Dzerzhinsky bir sonraki ham

lesini emretti: Aleksandr Yakushev gizlice tutuklanacakt.

Yakushev, vurulmak zere olduunu sanmt ki, srpriz

bir ekilde Lubyanka'da mahkumlarna grup terapisi benze

ri oturumlar uygulayan bir dizi CHEKA memuruyla karla

t. Tartmann byk bir blm, Dzerzhinsky'nin en parlak

yardmclarndan biri ve ayn zamanda onun kar-istihbarat

efi olan Artur Artuzov tarafndan yrtld. Sesinin tonu

gizli bir polis sorgusundan ok, niversite semineri havas

tayordu. Aslnda o Artuzov Yakushev'in zihni zerine al

yordu.

Bu sre iinde, Artuzov mahkumlarn iddialarn r

tyordu. Yakushev, daha ok ar'n gaddar politikalarna

kar olduunu ileri srd. Artuzov kmseyerek: "Evet,

ama bunun iin ne yaptn?" arln yklmasndan nceki

yllarda Yakushev'in yaad pek ok evlilik d ilikiye dik

kat ekti ve ekledi "Ve ite, Asker Yakushev, Rus insanlar kur

ban edilirken sen ne yaptn? Etrafta gezindin? "Artuzov esra

rengiz bir ekilde dikkat ekmeye devam etti: ingilizler Bol

evik rejimini devirmek iin geni, gizli bir aksiyon operas

yonu yrttkleri srada, Yakushev 1918'de ngiliz istihbara

t ile irtibat kurmutu. CHEKA'nn bulduu balantlarla ok

olan Yakushev, ngilizlerle sadece Rusya'nn geleceini tart

tklarn aklamaya alrken, Artuzov szn kesti: "Peki,

gryoruz ki, sen Rusya'y ngilizlere satmaya baya istek-

liymisin. Bu mu vatanseverlik?"

Birka hafta daha devam eden bu uygulamada, Yakus-

hev'e 24 saat devam eden hakaretler edilerek istenilen yn

de vicdann sorgulamas salanm ve sonunda utanm ve


37/378


piman bir mahkum zihniyeti oluturulmutu. Bu mahkum

imdi tm hayat boyunca bir amatr olmaktan ileri gideme

diini, nefret ettiini iddia ettii ve deitirmek iin hibir

ey yapmad ar rejiminin ikiyzl bir destekisi olduu

nu zgrce kabul etti. Yakushev gnahlar iin vurulmaya

hazr olduunu ilan etti.

Ama Dzerzhinsky'nin aklnda daha byk planlar var

d. Oyuna bizzat kendisi girip, CHEKA'nn efi olarak Yakus-

hev'e onun "iyi taraflarn" grdn syledi ve Yakushev,

kendisini, gemiteki gnahlarnn telafisi ve Rusya'nn st

raplarn dindirmek iin samimi bir eyler yapmak isteyen

bir adam olarak buldu. Bunu baarmak iin, ilk gerekli eyin

tek istekleri u anki rejimi ykp kendi imtiyazlarn yeniden

yaplandrmak olan fanatik adamlar olan srgnler proble

mini zmek olduunu belirtti Dzerzhinsky. Bu insanlar hi

bir zaman Rus halknn kt durumuna ilgi gstermediler;

onlarn tek dncesi yeniden g kazanmak ve yzyllarcayaptklar ekilde yine insanlar bask altna almakt. phe

siz, Yakushev byle bir eyi istemezdi.

Yakushev ikna olmutu ve Dzerzhinsky imdi en nemli

kartn oynad. CHEKA, Bolevik rejiminin "zgrletiricile-

ri" arasndadr dedi. te ve dta dmanlar tarafndan kua

tlan rejim, ne yazk ki, devrimi canl tutabilmek iin terrist

metotlar kullanmaya zorland. Ama bu tehditler bertaraf edilir edilmez, bar ve demokrasi Rusya'ya geri dnecekti; her

trl dnce tarznn olduu bir hkmet kurulacakt. Bu

sz yerine getirebilmek iin, CHEKA'nn zgrletiricileri

ve Bolevik hiyerarisi iindeki mttefikleri, ilk etapta krm

z terre ilham vermi olan muhalefeti yava yava silme ih-


38/378

47 C A S U S L U K

tiyac duyacakt. deal olarak, Rusya'da kendini reforma ve

geliime adam, zeki adamlardan (Yahushev gibi) oluan

"asil bir muhalefet" olmal dedi Dzerzhinsky. Bu rgt,Dzerzhinsky'nin son kertede belirttii zere MOTsR idi.

Yakushev'in, CHEKA'nn daha iyi bir mevki elde edebil

mek iin feda ettii talar ekinmeden almas onun muaz

zam saflnn ve eit derecede muazzam egosunun bir gs

tergesiydi. Yakushev bu deerli amaca nasl hizmet edebile

ceini sordu; Dzerzhinsky'in kafasnda onun iin bir plan

vard. Basite, Yakushev NEP'in ticari temsilcisi olarak yurtdna seyahat edecek, srgn komitelerinin liderleriyle an

lamalar yapacak ve onlara tm Rusya'daki tek gl ve say

gn muhalif rgtn MOTsR olduunu bildirecekti. yle ki,

o srgn hareketi iin, ei olmayan bir haberalma ve istihba

rat toplama noktas olarak hizmet etmeliydi. Rusya iindeki

baka hibir muhalif grup, MOTsR'n rgtsel hedefine ve

hkmet tayfyla olan mnasebetlerine yakn bir yere sahipdeildi.

Daha sonra Yakushev, Estonya'daki srgn lideri Arta-

manov ile tarihi nem tayan bulumasna gnderildi. Bir

kere Rusya dna kt m, tabi ki, Yakushev tm operasyonu

kertebilirdi; ama Dzerzhinsky yine de avn iyice lp

tartmt. lk andan itibaren Yakushev ok hevesli bir ekilde

atmt kendini projenin iine, tm bu sre boyunca CHEKAonun kulana, yapt iin ona yaknda ortaya kacak olan

"demokratik" Rus Hkmet'inde nasl yksek bir mevki ka

zandracan fsldamt.

Yakushev'in Artamanov ile ilk karlamasn izleyen za

manlarda, Dzerzhinsky, Yakushev'in srgnlerle yapaca


39/378


sonraki grmeleri bilerek kstlad ve bir satran ustas gibi

gafil rakibini, yirmi hamle teye gtrecekmi grnen bir

tuzakla cezbedip, bat istihbaratnn nazik byklar titremeye

balayana kadar bekledi. Dzerzhinsky'nin ajanlar ona rapor

verirken, yarm dzine istihbarat servisi de MOTSR hakkn

daki haberlerle heyecanlanmt ve daha fazlasn renebil

mek iin srgnlere ait maalar hakknda yazlar basyorlar

d. Byle bir ilgi Dzerzhinsky'nin plannn nemli bir para

syd: btn gzel drtlerde olduu gibi, hedeflerin kendilerini ehvetin uygun ritimleri iine sokmalar gerekliydi.

Dzerzhinsky'nin de bildii gibi, onun Bat muhalifleri

Bolevik rejimiyle uyuan her eyde hayal krklna ura

mlard. 1919'da Macaristan'daki komnist darbe, 1920'de

Polonya'nn istilas, ve Almanya'daki komnist bazl ayak

lanmalarn hepsi bu hayal krklna katkda bulunmutu.

Lenin aka dnya devriminden bahsettiinde, kendi milletlerinin varlna gelebilecek tehdit hakknda bilgi edinmek

iin her eyi yapmaya hevesli olmayan tek bir Bat istihbarat

ajan yoktu.

Dzerzhinsky, bu hevesin ok ateli bir hale geldiine

hkmettiinde, Talin'de Artamanov'un kapsnda Pavel P.

Kolesnikov (aslnda CHEKA* acentesi Viktor Stetakiewicz)

adnda bir adam belirdi. Bu Yakushev'in ziyaretinden birkaay sonra oldu. Gven'in -en yaygn bilinen ekliyle- nemli

bir temsilcisi olduunu iddia eden Kolesnikov, doru parola

y syledi; Yakushev nezle olmutu ve o Yakushev'in yerine

gemiti.

"Stetakievvicz vazifesini ifa ederken, CHEKA yeniden organize edildi ve ismi

Gosudarstvennoye Politicheskoye Upravleniye (GPU) olarak deitirildi.


40/378

4 9 C A S U S L U K

Daha sonra, Gven Operasyonu'nun Rusya iinde nasl

bydne ve Sovyet toplumunun her tabakasna nasl giz

lice girdiine dair pek ok atfta bulundu. yi bir hkm eldeetmek iin, Gven'in Rusya iinde hazrlam olduu artla

r ve ortam gzler nne seren daktiloda yazlm raporlar

teslim etti. Bu raporlar gerei, yar gerei ve kurguyu bir

birine katarak tertip eden Dzerzhinsky, Artamanov'un ngiliz

istihbaratnn adam olduunun farkmdayd. phesiz, Arta-

manov hemen onlar MI6 iindeki kontana havale etmiti.

Ksa bir sre sonra, Polonya, Estonya, Letonya, Fransa veekoslovakya istihbarat servisleri bunun kopyasn istediler.

Amerikanlar bile harekete geti: Talin'deki Birleik Devletler

Bykelilii'ndeki yerel alanlardan biri, ayn zamanda

D leri Bakanl'nn kk istihbarat blmnn Rus-

ya'daki ana kaynayd. Raporlar oradan, Ordu stihbarat'-

nn ve Donanma stihbarat Ofisi'nin eline gemi ve buralar

da toplanmt.Btn olarak ele alndnda, Gven raporlar, arpc si

yasi deiimler geiren bir Sovyetler Birlii tablosu iziyor

du. Bu raporlara gre, Lenin dnya devrimi fikrinden vazge

iyor, liberal bir rgt yava yava iktidarn ynetimini kont

rol altna alyordu. Bu sre iinde, Josef Stalin gibi Politb-

ro'nun ynetiminde ad km radikaller, Sovyetler Birlii'ni

dnya cemiyetinin saygn bir yesi yapmak (tercmesi: Batnn itimadn, ticari imtiyazn ve yardmlarn elde etmek) is

teyen daha pragmatik (yararc) adamlarn lehine bir ekilde

deitiriliyordu.

Bu, Bat hkmetlerini etkilemek ve ayn zamanda d

basky azaltmak iin dizayn edilmi tamamen yanl bir bil-


41/378


giydi. Sovyetler Birlii'ndeki arpc deiimden dolay kredi

elde eden Gven, sonrasnda Rus snrlar iindeki tm poli

tik muhalefetin tek ve gerek temsilcisi olarak konumunu

ykseltti. Art bir prim olarak da ok abuk bir ekilde, Sov

yet ilikilerinin hemen hemen tek istihbarat kayna oldu.

Aslnda Gven, Bat istihbarat tekilatlarn, tamamen Gven

idaresi altnda olan snr blgelerindeki pencerelerin" kontrol

edildiine inandrarak, onlar Sovyet snrnn iinden ve d

ndan gizli girilere yardmc olarak hizmet etmesi gerekti

ine ikna etti.

Genellikle, istihbarat tekilatlar CHEKA/GPU gibi, sk

i gvenliin gz nnde, bir ekilde muvaffak olmay ba

arm tek bir kaynaa dayanan istihbarat ve operasyonlara

gvenmekte isteksiz olurlard; ama Dzerzhinsky her trl

pheyi ortadan kaldrmak iin birka hayret verici gsteriy

le dikkatlice ynetti sahneyi. Tedbirli istihbarat tekilatlar

nn, Gven'in iddialarn ilk elden kontrol etmesi iin Rus

ya'ya ajan gndereceinin farknda olan Dzerzhinsky, bu

ajanlarn snrdan gizlice gemelerine izin verdi. Rusya'ya

girdiklerinde ise, gizli operasyon sanatnn inceliklerini iyice

benimsemi grnen ve etkileyici bir dizi parolay ve casus

luun dier anlamsz, kark szlerini heyecanla okuyan

Gven temsilcileri tarafndan karlandlar. Ajanlar, Rus-

ya'daki hcrelerde gerekleen Gven konferanslarna, Gven yelerinin Bolevik rejiminin almalar hakkndaki ha

yati istihbaratlarn dei toku ettikleri gizli mevzilere ve

hatta hkmetin din zerindeki resmi yasana meydan

okuyan Gven rahiplerini kullanan bir yer alt Dou Orto

doks servisine gtrldler. Rusya'ya gizlice giren srgnle-


42/378

51 C A S U S L U K

re de, nemli bir srgnn erkek kardeini hapisten karma-y bile baarabilen, dikkate deer ekilde organize olmu yer-

alt hkmeti gsterildi.

"Zehirli ne" filminden bir sahne gibi, bunlarn hepsi

ssl, yalanc bir grnten ibaretti. Ziyaretiler Dzerz-

hinsky'nin tm gerek MOTsR yelerini toplayp, hapse att

n, sonra da onlarn yerini kendi ajanlaryla doldurduunu

bilmiyorlard. Snr gardiyanlar olarak alan "gizli Gvensempatizanlar"ndan, yer alt servislerini yrten rahiplere

kadar herkes, itinayla prova ettikleri rollerini oynayan

Dzerzhinsky'nin adamlaryd. Onun titizlikle detaylara dik

kat etmesinin mkafat, bu salon oyununda tek bir hatann

olmamasyd.

Sonular kayda deerdi. Gven operasyonunun ilk iki

yl iinde Dzerzhinsky, bu operasyonu Sovyetler Birlii zerindeki tm Bat istihbaratnn ei grlmemi bir kayna

haline getirmeyi baarmt. Buna ek olarak, srgn hareketi

Gven'in samimi bir destekisi olmutu, ama bu sadakat pa

halya mal oldu: esas srgn liderlerinden biri olan Boris Sa-

vinkov, Gven bnyesinde nemli liderlik rol vaatleriyle

Rusya'ya ekilmiti. Daha sonra tutukland ve hapse atld.

Bu olay Gven tarafndan, Savinkov'un emniyet tedbirlerikonusundaki dikkatsizliinin sonucu olarak rtbas edildi.

Daha da iyisi, operasyon o dnemde srgnler iin anahtar

bir hafiye olan efsanevi ngiliz istihbarat ajan Sidney Reilly'i

de cezbetmeyi baard. Snr getii anda yakaland ve ngi

liz istihbarat operasyonlar -en nemlisi ajanlarn ve maala

rn kimlikleri - hakknda bildii her eyi aklamas iin ar

ikencelere maruz brakld. Daha sonra idam edildi ve onun


43/378


lm, Gven tarafndan talihsiz bir kaza olarak akland;

bu kaza o gizlice Rusya'ya girmeye alt srada yanl

pencereyi kullanmas zerine snr gardiyanlar tarafndan

vurulmasyla meydana gelmiti

GPU, Bat istihbaratn ve srgnleri, Savinkov ile Re-

illy'nin lmlerinin kaza olduuna ikna etmeyi baard; bu

da byk oranda onlarn Gven'in emniyet dzenlemelerine

dikkat etmemesinden kaynaklanyor gibi gsterildi. Bu zeki

bir temast; nk byle bir aklama Gven'in her eye g

cnn yetemeyeceini gzler nne seriyordu. Bir ok Bat

istihbarat ajannn da belirttii gibi, Savinkov-Reilly olaylar

gibi hatalar -gerek bahisler olarak- Gven'in lehine bir ekil

de azalmaktayd. Tm bunlardan sonra, eer Gven bir al

datmaca olsayd, byle hatalar olmazd. Keza, Yakushev G

ven meselesi iin kt pek ok yurtd gezisinde sorgulan

madan, Bolevikler iin alma ihtimali olmayan bilindik bir

ar sempatizan olarak kabul edildi.

Ama, sadece bir adam byle kolayca kandrlamad ve

onun pheleri nihayet Gven aldatmacasnn sonunu getir

di. Polonya istihbaratnda bir memur olan Wladyslaw Mich-

niewicz, 1920'de Talin'e atanmt ve Rusya iinde Polanya

istihbarat iin bir a kurmutu. Baz MOTsR yelerini de ie

ren bir grup asker toplad ve bu grupla olan deneyimi, r

gtn hi kimseyi, Boleviklerin en ufan bile devirecek ne

rgtsel ne de gizli yetenekleri olmayan birka inat a-

rist'ten olutuuna ve etkili olamayacana hkmetmesine

sebep oldu.

Bu yzden, sadece bir yl sonra stleri dualarna yant

olarak MOTsR'u ilan ettiklerinde ok ard. Yanl bir eyler


44/378

5 3 C A S U S L U K

olduunu dnen Michniewicz, kendi gzleriyle grmek

iin Gven araclyla, Moskova'ya bir seyahat dzenledi.Orada yaadklar sadece en kt phelerini dorulad: G

ven temsilcileri her ne kadar etkileyici grnseler de, Mich-

niewicz askeri istihbaratn zel maddelerini renmek iin

bask yaptnda, onlar acayip bir belirsizlik iinde buldu.

Talin'e geri dnd zaman daha fazla aratrma yapan

Michniewicz, nihayet Gven'in ssl bir aldatmaca olduu

na kanaat getirdi. Onun bu taknlna, Gven'in imdiyekadar sunduu tm deerli istihbarat delil olarak gsteren

stleri, onun raporunu da geri evirdi.

Ama 1926'da, Polonya'nn yeni sava bakan Marshal

Pilsudski de Gven'den phelendi ve Michniewicz'in rapo

runun detayl bir ekilde incelenmesini emretti. Michni-

ewicz'in hakl olduuna hkmeden bakan incelikli bir test

hazrlad: Gven'den, Rus-Polonya sava srasnda Sovyetlerin izledii hareket plannn bir kopyasn sunmalar isten

di. Pilsudski'nin, Sovyet genel kurmayl zerinden elde et

tii bir kopyadan tamamen habersiz olan Gven, sonunda

plann kendi hazrladklar kopyasn sundu. kisini karla

tran Pilsudski, ilk bakta Gven'in plannn yanl bilgilerle

dolu, zekice hazrlanm bir taklit olduuna karar verdi ve

Polanya istihbaratna Gven ile tm ilikilerin kesilmesi iinemir verdi.

Pilsudski'nin uyars, dier Bat istihbarat acentelerini

tekrar deerlendirme yapmaya zorlad ve iki aylk sre zar

fnda phe yoktu ki: onlarn hepsi Sovyet aldatmacasna

kurban gitmilerdi. Artmakta olan phelerin farknda olan

GPU, birdenbire Gven Operasyonu'nu bitirme karar ald.


45/378

54 E R N E S T V O L KM A N

Aldatmaca haberleri srgn hareketi zerine gk grl

ts gibi dt. Onlarn tm umutlar ve hayalleri, Sovyetler

Birlii iindeki muhalif hareketin kalntlaryla birlikte parampara duruyordu imdi. Srgnler bu ykmdan kendile

rini asla toparlayamadlar, ta ki onlarca yl sonra Sovyetler

Birlii'nin kne kadar ve kendi ana vatanlarnn gelece

ini belirlemede hemen hemen hi rol oynamadlar. Gven

felaketi srgnler arasndaki siyasi atlaklar derinletirdi ve

onlar etkisiz gruplara ayrd. Sovyetler Birlii iindeki hibir

muhalif harekete tekrar gven salanamamas, harici ve dahili muhaliflerin hibir zaman birlemesine izin vermedi

-Stalin'in totaliter devletini yaratabilmesi yolunda az bir kat

k deildi bu.

stihbarat terimleriyle, Gven Operasyonu'nun nemi

fazla tahmin edilemeyebilir. Esasen, o yalnzca Bat'nn bebek

Sovyetler Birlii hakkndaki grne ekil vermedi, ayn za

manda gcn salamlatrmak iin zamana ihtiya duyanbir rejime kar olan, ok tehlikeli bir tehdidi ntr hale getir

mek iin hizmet verdi. Ayrca, Sovyetler, lkeyi her trl ye

ni gizli geie hemen hemen kapal hale getiren dahili gven

lik rgtlerini tasfiye ederek rahata nefes alma imkanna sa

hip oldu. Tm bunlardan daha da nemlisi, Gven, Bat is

tihbaratna karlkl olmayan bir giri salad; bu giri Sov

yetlere Bat hafiyelerinin kimliklerini ve maalarn renmeans verdi. Bat istihbarat bu felaketin etkisini hibir zaman

tamamen atlatamad.

Tm bunlar mmkn klan adam, Felix Dzerzhinsky,

muradna eremeden ld. 1924 ylnda Gven Operasyonu'

nun baars tavana vurduunda, o tberklozdan vefat etti.


46/378

55 C A S U S L U K

Onun yardmclar daha sonra GPU (en sonunda KGB oldu)

iin almaya gittiler ve 1930'larda, Stalin'in tasfiyesi srasn

da nedeni bilinmeyen bir ekilde harcandlar.

Ve Alesandr Yakushev -oyunun anahtar piyonu olan

dengesi bozulmu bir arist- ona ne oldu dersiniz? 1936'da

bir gn Lubyanka mahzenlerine srklendi ve Trokist bir

sabotajc' olarak suland. Troki'yle ilikilendirilmesi, Sta

lin'in nefret ettii politik rakibi olan Troki ile kontaa geen

herkese kar balatt merhametsiz tasfiyenin iinde kor

kun meyvelerini verdi.

Yakushev, tm bunlarla sersemletilmiti. Gven Operas-

yonu'na katklarn dnerek, nasl bu derece sulandn

anlamak iin, ona ikence eden kiilerden aklama talep edi

yordu. Onlar ise neyden bahsettiini anlamadklarn iddia

ettiler ve sonra onu vurdular.


47/378

2

HAVANA'DAK ADAMIMIZ

K B A 'NIN KL A L I A N A JA NL A R I

1961-1987

Fidel Kastro CIA'yi Kazklar

1987 ylnn bir temmuz gn, Virjinya Langley'deki CIA

karargahna bomba edeerinde bir kat geldi. Telgraf eklindeki bu yaz tekilatn gerekte sahip olduu yazlan ana

dmanlarnn birinden geliyordu ve yle diyordu:

"BU SON MESAJI DEVLET GVENLK AJANLARI VE SA

VAAN NSANLARIMIZ ADINA GNDERYORUM -NEREDE

VE NASIL ARTLARDA OLURSA OLSUN BA KOMUTANIMI

ZI KATLETME TEEBBSNZE KARI, ASKER TEHDTLE

RNZE KARI, ULUSLARARASI DAYANIMAMIZI BOZMATEEBBSLERNZE KARI, SOSYALST DEVRMMZ YIK

MAYA YNELK HER TRL ENTRKAYA KARI SAVAMA

KARARIMIZI YAZILI OLARAK ONAYLIYORUZ. OK YAA F

DEL! PATRA O MUERTE!"


48/378


Bu abartl szler, belli ki Kba istihbarat tekilat Direcci

n General de Intelligencia (DGI)'nn bir rnyd. Ama Kba'daki ba CIA maalarndan birinin kod ismi olan MATEO

imzalyd. MATEO'nun aslnda DGI iin alt mesajda

aikard.

Telgraf tamamen srpriz olmamt. Sadece bir ay nce,

Antonio Rodrguez adndaki Kbal bir DGI ajan CIA taraf

na gemiti. O, soruturmas srasnda sorgulayclarn akln

kartran bir imada bulundu. Ayrntlarn bilmiyordu ama,Havana'daki DGI karargah etrafndayken duyduu bir de

dikoduya gre; CIA'in ikmal ettii tm Kbal maalar, ge

mi 26 yl boyunca aslnda DGI iin almlard. Eer do

ruysa, bu CIA maalarnn hep dier taraf iin alm oldu

u anlamna geliyordu. Belirtiler, aka, mahvediciydi: K-

ba'daki CIA operasyonlarnn, deimeyen bir Amerikan

saplantsnn erefi tehlikeye atlmt.Sadece birka hafta sonra, daha dolaysz bilgiye sahip

olan dier bir DGI ajan da taraf deitirdii zaman, CIA'in

en kt korkular doruland. Florentino Aspillaga Lombard,

Prag'daki merkezin DGI efi, Kastro ynetimindeki hayatn

skntlarndan usanmt ve srf bu yzden kz arkadayla

birlikte snr geip Avusturya'ya doru ilerledi. Viyana'daki

Amerikan eliliine geldi, niyetini belirtti ve i iin tm de

erli bilgilerle birlikte kar tarafa kaan biri olduuna ak

lk getirdi. akn CIA ajanlar onu dinlerken, Aspillaga daha

nce DGI kar-istihbaratnda altn aklad,' oradaki

meslei, tekilatn Kba'da CIA'e kar dzenledii operas

yonlarna yardm etmekti. DGI, onun dediine gre,

1961 'den beri CIA'in Kba'da ikmal ettii 38 maann tek tek

her birini kendi tarafna ekmeyi baarmt.


49/378

59 C A S U S L U K

Baka bir deyile, Viyana merkezinden Langley'e gelen

acil mesajn aklk getirdii gibi, CIA'in Kba hakknda bil

diini dnd her ey aslnda DGI'nn vermi olduu

yanl bilgilerdi. CIA karargahnn, Aspillaga'nn iddialar

hakkndaki her trl phesi onun kar tarafa getiinden

haberdar olan ve CIA maalarnn anlamalarn aa vura

can tahmin eden DGI'nin, bu oyuna bir son verme karary

la hemen ortadan kalkt. Langley'e gelen abartl telgraf son

gelimeydi ve bu CIA'in byk bir pislie bulat anlamna

geliyordu. Birka gn sonra DGI dier bir utan verici geli

meyi su yzne kard: Kba devlet televizyonu Kba'ya

kar CIA Sava balkl 11 blmlk bir belgesel dizisi ya

ynlamaya balad. Bu seride CIA'in onlarca yl kendi adam

olarak grd bir dzine Kbal bay ve bayanla yaplan r

portajlara ve bununla birlikte DGI ajanlar tarafndan kame

raya alnm, CIA ajanlarnn diplomatik maskeleri altnda

Havana'daki kuytuya hizmet ettiini gsteren kumlu vide

olara yer verildi.

CIA'in bunun iyiden iyiye byyen bir istihbarat felake

ti olduunu anlamas iin Kba Televizyonu'na ihtiyac yok

tu. Zaten Aspillaga'nn geni soruturmalar ak ve net bir

zarar takdir raporu olarak sonulanmt: DGI, CIA'in Kba

l btn istihbaratlaryla anlaarak tamamen galip gelmiti.

Raporun kuru, brokratik dili bile felaketin boyutunu gster

meye yetiyordu: 26 yldr, toplam 38 Kbal maa DGI iin

almt, bu durum Kballarn en az 179 CIA ajann tan

malarna olanak vermiti. Onlarn 24 tanesi diplomatik mas

ke altnda Havana'daki, Birleik Devletler Yatrm Blgesin-

deydi -U.S interests section- ve CIA felaketi ilk rendiinde


50/378


bunlar lkelerine katlar). Tm bu zamanlarda DGI, CIA'i

krletirerek onun istihbaratn Kba'dan kontrol edebilmi

ti. imdi, CIA'in Kba istihbaratnn neden ok uzun bir s

redir ok kt durumda olduuna dair phe kalmamt.

Bu felaket nasl meydana gelmiti? Nasl byle kk bir

nc Dnya istihbarat servisi muazzam CIA'in gzn ta

mamen boyamay baarabilmiti? Ajan ordular ve geni tek

nolojik zrh olan bylesine bir sper gce kar, bu aldatma

cay nasl bu kadar uzun zaman srdrmeyi baarabilmiti?

Yant aka aldatmaca operasyonlarnn tm klasik un

surlarn ieriyordu: aldatmacay tasarlayan ve yrtenlerin

ok etkili almas, rollerini iyi oynayan ajanlar ve hepsin

den nemlisi kurban tarafndaki belirgin saflk. Kba olayn

da ok fazla Amerikan safl sz konusuydu, iyi bilinmesi

gereken ajanln artc beceriksizlikleri bile Amerikan saf

lnn nne geememiti.

CIA karargahna "oh alan" son telgraf gnderen Kbal maa, CIA'in Kba'dan ikmal ettii maalarn bir prototi

piydi. Asl ad Juan Acosta olan bu adam, bir balk teknesi

nin kaptanyken, devrim srasnda Fidel Kastro'nun sadk bir

takipisi haline gelmiti. 1959'da Kastro idareyi ele aldnda,

Acosta Kba'da kalmaya karar verdi. Sadakatinden tr

Acosta'ya, Kba'dan Kanarya Adalar 'na kadar uzanan ulus

lararas sularda avlanan, okyanusa alan gemiler topluluuolan tuna balklar filosunun bakan unvan verildi.

Acosta'nn dnya casusluu hakkndaki bilgisi izledii

birka casus filminden ibaretti, ama 1966'da DGI onu ar

dnda, casus oyununun iine girmeyi hevesle kabul etti.

CIA'in aktif bir ekilde Kballar, zellikle denizar yerler-


51/378

61 C A S U S L U K

de alanlar ikmal ettii anlatld. Elbet, bir noktada kendi

sine de yaklaacaklar konusunda hemen hemen kati bir bi

imde uyarld. Bu gerekletiinde oyuna devam edecek ve

hemen DGI'y durumdan haberdar edecekti; zaten gerisi

DGI'ya kalmt.

Balangta, Acosta casusluk mesleinin inceliklerini

renmek iin bir eit ajan okuluna gnderileceini dn

mt; ama onun DGI ile grmeleri byle bir eitime ge

rek olmadna aklk getirdi. Eer ikmal iin ona yaklalr

sa, o politikadan souduunu ama Kastro'ya kar istihbarat

toplamaktan mutluluk duyacan belirtecekti. Ama byle

bir ey olmazsa normal yaamna devam edecek ve hi kim

seye hayatndaki deiiklikten bahsetmeyecekti. Ne tr istih

barat toplamas istenirse istensin, o istihbarat DGI tarafndan

salanacakt.

DGI'nin tahmin ettii gibi, Acosta'nn Kanarya Adalar

seyahati srasnda bir gn ona yaklatlar. Bu gayet standart

bir ikmaldi: ona verilen direktiflere dayanarak Acosta politik

muhalif roln oynad. kmalci kabul ederse ona, byk ks

m Birleik Devletler banka hesabna yatacak aylk 250 dolar

deneceini belirtti (Daha sonra aylk 1700 dolara ykseltil

di). Gelecekte bir tarihte o, CIA tarafndan Kba'dan karla

cak ve onun banka hesabnda birikmi olan para faiziyle bir

likte denecekti.

Acosta bu ikmalle akna dnmt; nk o, derin as

keri ve politik srlardan haberdar deildi. Ksa bir sre sonra,

CIA'in daha ok baz sradan bilgilerle ilgilendiini fark etti.

Acosta, periyodik balklk gezileri ve dier deniz elencele

ri srasnda aralarnda Kastro'nun da bulunduu Kba lider-


52/378


leri tarafndan kullanlan teknelere rehberlik eden birka ge

mi kaptanyla yakn arkadat. Acosta'dan bu gezilerin de

taylar, zellikle de Kastro'nun adadan tam hareket edi ve

dn saatleri hakknda bilgi toplamas istendi. O da hr-

metkarane bir biimde Kastro'nun hareketleri hakknda ra

porlar sundu; DGI idarecileri tarafndan tertip edilen bu ra

porlar yanl saat ve tarihlerden olutuu iin arapsana

dnmt.

Acosta, CIA ile grmelerinde oyunun ortaya kaca

n dnmt; ama tam tersine, toplad bilgilerin kalite

sinden dolay vld -ona CIA'in, onun sayesinde Kast

ro'nun hareketlerinin "dzensiz" olduuna kanaat getirdii

sylendi. CIA'in Acosta gibi ateli birFidelista'y ikmal etme

si DGI iin kati bir avantajd. yle bir avantaj ki, CIA'in K

ba'da ikmal yaparken, maalarn gemiini aratrma zah

metinde bulunmadn rendiklerinde bu avantaj daha

da nemli hale geldi. rnein, bir dier CIA maas olan Ig

nacio Rodriguez-Mena Castrillion'un durumunu gzden

geirelim.

Rodriguez-Mena'nn gemiinin gelii gzel kontrol

bile, uyar lambalarn yakmalyd; nk ondan daha tipik

birFidelista hayal edilemezdi. Genliinde, Kba ocuk Mil

li Takm'nda mevki kazandran yetenee sahip bir beyzbol

fanatiiydi ve bu tutkusu babasndan miras kalmt. Yetikin

Rodriguez-Mena, Birleik Devletlerde beyzbol byk ligin

de oynama hayalini gerekletirecek yetenee hibir vakit sa

hip olamasa da, bir dier beyzbol mptelas olan Fidel Kast-

ro adndaki Havana niversitesi'nden gen bir politik mili

tanla yakn arkada oldu. Onun olu, Kastro'yu favori amca


53/378

6 3 C A S U S L U K

olarak kabul etti ve birka yl sonra ihtilal patlak verdiinde,

Kastro'nun ateli bir yardmcs oldu.* rencilerin devrimci

hareketlerinde aktif rol alan Rodriguez-Mena, Kbana Havayollar'nda alt ve bu arada Kastro kart inat glere

kar Escambray Dalar'ndaki anti-gerilla operasyonlarna ka

tlmak iin zaman ayrd. Daha sonra, Domuzlar Koyu (Bay of

Pigs) saldrsnda hava savunma nitesinin bir parasyd.

1966'ya doru, Kbana iin uluslararas uu operasyon

lar zerine alan Rodriguez-Mena, sk sk Kastro iin haya

tn vermeye istekli olduunu dile getiren fanatik bir Fidelis-ta'yd. Birgn Madrid'te bir mola srasnda Kbal bir bayan

srgnn ona yaklap CIA iin almasn istediinde yaa

d oku hayal edebilirsiniz. Annda kabul etti ve Havana'ya

dndnde bunu DGI'ya anlatt. DGI da, ikmal iin neden

onun hedef seildii konusunda en az Rodriguez-Mena ka

dar armt, zellikle de onun gemii dnldnde.

Ama ok daha nemlisi, DGI onu da kontrol edilen CIA maalarnn artan listesine ekledi ve CIA'in ona karlnda ay

lk 2000 dolar vermeyi kabul ettii istihbarat hazrlamaya

koyuldu.

Temelde, CIA Rodriguez-Mena'dan, Kbana'nn (Cuba

na) denizar operasyonlarna dair ve zellikle tabur ve si

lahlarn Havana'dan nakliyesinde havayollarnn kullanm

na ilikin her trl istihbarat renmek istiyordu. O devaml yanl bilgi akm salad ve bu durum 1975 ylnda K-

"Ortalama bir beyzbol oyuncusundan daha iyi olan Kastro, onun rencilik

gnlerinde Washington Senatrlerine girmeyi denedi, ama kabul edilmedi. Tasav

vur edin ki, eer Sena trl er bu ateli, entrikac Kbal 'y la kontrat yapsalard, ve o

politika yerine beyzbolu seseydi ne olurdu?


54/378


ba'nn Angola'ya yapt silah ve ordu intikali srasnda do

rua kt. Bu, CIA'in Angola'daki zayf istihbarat perfor

mansn daha da zayflatt. Bu yzden CIA Angola sivil sava

nda nihai zafer iin yaplan Kba desteini devaml olarak

kmsedi ya da gzden kard.

Yine de, Rodriguez-Mena CIA'in Kba'daki maalar

arasnda bir yldz olarak grlyordu. O da Kastro'nun ha

yal krklna uratt Kbal bir vatansever olarak roln

baaryla srdrd, bu rol onun yapt muazzam operasyon

hatalarn gizleyen bir rtyd. CIA tarafndan JULIO kod is

mi verilen Rodriguez-Mena, DGI'da ise ISIDRO kod ad al

tnda listelenmiti. Bir gece, CIA'in zel patlama vericisiyle

birlikte gnderdii mesaj yanllkla ISIDRO ismiyle imzala

d. nanlmayacak ekilde, CIA bu hatay fark etmedi.

Rodriguez-Mena, CIA'in maalarnn iyi niyetlerini kont

rol etmekte kulland yegane arac: yalan makinesini de alt

edebilmiti. CIA'in bu teknolojiye ok gvenme gibi bir ya

nlgs vard ve Kba'da bu hatann bedelini ar dedi. KGB

eitim sistemi uzun sredir yalan makinesinin nasl alt edile

ceine dair direktifler veriyor ve Kballara aslnda makine

nin ok basit olan pf noktalarn anlatyordu. Makine pato

lojik yalanclar (kendi yalanlarna inanan insanlar olarak ta

nmlanmtr) tehis edemiyordu, ajanlar kendilerini maske

leyen hikayelere evkle inanacak ekilde eitiliyor, makine

nin tehis etmesi gereken gerek aldatmaca ortadan kalkyor

du. CIA'in Kbal maalar bu yalan makinesi testlerine ma

ruz brakldlar ve hemen hepsi testleri parlak bir baaryla

getiler. Geemeyenler ise maalarndan birinin sahte oldu

unu kabul ederek itibarn kaybetmek istemeyen (kariyerle-


55/378

6 5 C A S U S L U K

rini tehlikeye atmak istemeyen) CIA kontrol ajanlar tarafn

dan korunuyordu. Yalan makinesi baarszlklar, sklkla e

itli mazeretlerle rtbas edildi; devaml olarak testlerin yeniden yaplmas maalarn makineyi nasl kandracaklar ko

nusunda pratik yapmalarn salad. Ksmen KGB danman

lar sayesinde DGI, yalan makinesi de dahil CIA'in kulland

metotlar zerinde gayet etraflca bir fikir sahibi olmutu.

DGI, Amerika'da adet olduu zere, CIA kltrnn rakam

lara olan saplantsnn farkndayd. stihbarat terimleriyle bu,

CIA memurlarnn ncelikle istatistiklere gre -verilen srede ka tane maa ikmal edilebilmiti- deerlendirildii anla

mna geliyordu. Nitelikten ok nicelie verilen nemde, ma

alarn deerli bir katksnn olup olmadna daha az dikkat

ediliyor, baary ikmal edilenlerin saysna gre tanmlama

eilimi ortaya kyordu.

DGI'nn iini kolaylatran CIA kltr ve iletim metot

laryd. Bir rnek verecek olursak, tekilat Kballar tekilat-idarecisi olarak kullanmad ve bylece Kba kltrnn ve

Kastro Kba'snn gnlk yaamnn pek ok inceliklerini

gzden kard, oysa bunlar maalarn raporlarnn deerlen

dirmesi iin gerekliydi. Dier bir rnek, Kballarn kefetti

i gibi, CIA ajanlarnda etnik bir kibir vard ve onlar maala

r ocuk gibi muamele edilmesi gereken nc Dnya bu

dalalar olarak gryorlard. Hem DGI hem de KGB tarafndan deerlendirildiinde ortaya kan sonu, CIA deneti su

baylarnn -ou Kba hakkndaki en temel bilgilere bile sa

hip deildi- kalitesinin dk olduuydu. Bu boluu dol

durmak iin CIA, denizar seyahatlere kan Kballara di

rek yaknlamak gibi vazifeleri stlenmeleri iin, Birleik


56/378


Devletler'deki Kbal srgnler arasndan ikmal ettii maalar kulland. Ama srgnler Kba'dan ok uzaktaydlar ve

oradaki yaamn gereklerinden tamamen bihaberdiler.

CIA, casusluk teknolojisinde, tm dnyaya liderlik etti

ini dnd bir alanda bile, etkili olmaktan ok uzakt.

Kbal maalar iin izlenen genel model, denizar yerlerde

ikmal edilip sonra Kba'ya dner dnmez mesaj gnderme

leri iin son sistem teknolojiyle donatlmalaryd. Favori CIAcihaz CD-501 vericisiydi, bu 1596 harfe kadar otomatik kod-

lamas, 30 gne kadar bilgiyi depolayabilen bilgisayar chip

hafzas, uzayn 30 bin mil yukarsna yerletirilmi bir Ame

rikan uydusu FLTSATCOM (donanma iletiimi) sayesinde 20

saniyede nakil yapabilen vericisiyle ne km harikulade

bir elektronik parayd.

Ama Havana'daki CIA maalar ksa zamanda, kendilerini CD-501'in tamiri iin kuytular doldurmak ve onarmak

la megul buldular. Maalar teknolojinin sk sk bozulduun

dan ve Kba ikliminin scak ve nemli havasnda bataryalarn

rdnden ikayet ettiler.

Ajanlar, CIA'in dzenli almayan dier casusluk tekno

lojisinden de pek etkilenmemilerdi. Bunlardan biri, sradan

grnml bir Sony radyoydu; ama iinde Langley'den gelen vericileri kayt eden ve bunlar zel hafzasnda depola-

yan gizli bir alcs vard. nceden tayin edilmi akamlarda,

saat 7:00 ile 8:00 arasnda CIA, Kbal maalara ksa dalga

sinyaller araclyla emir ve ricalarn bildiriyordu. Mesajlar

alclar arasnda Cynthia olarak bilinen gece kulb ses to

nundaki bir bayan sesi tarafndan okunuyordu. Her mesaj,

dinleyiciye mesajn ka tane 4 basamakl kod grubundan


57/378

67 C A S U S L U K

olutuunu syleyen 10 basamakl bir rakamla alyordu.

Maalar gvenli ve basit bir sistem erevesinde mesaj okumak iin tek seferlik bloknotlar kullanyordu ve mesajlar bir

kerede okumalar iin kk talimatlar almlard.

Fakat, dier casusluk cihazlarnda olduu gibi -dolma

kalemler ve akmaklar iine gizlenmi minyatr mikrofonlar,

kurnazca saklanm blmleri olan evrak antalar, oyuncak

aylar iine dikilmi radyolar, hijyenik pedler iine gizlenmi

nakledici mikrofonlar- radyolar da srekli bozuluyordu.Tm bu teknoloji, Amerika'nn son model teknolojisini ele

geirmek iin DGI'ya ykl bir deme yapan KGB'nin lehine

evrildi.

DGI ayrca, aldatmaca operasyonlarndan muntazam bir

gelir elde ediyordu; nk tm maalar hrmetkarane bir e

kilde CIA'den aldklar demeleri hkmete veriyorlard.

DGI, elde ettii parayla Havana'nn deiik kuytu blgelerinin yaknlarna yerletirilen ve CIA ajanlarnn grntlerini

kayt eden Japon video aksamlar satn ald. Bu kaytlardan

biri beklenmedik, komik bir nbet deiimini gzler nne

seriyordu. Kasetleri izleyen ajanlar skntdan baylmak ze

reyken, bir CIA ajan ei ve kzyla birlikte ekranda belirdi,

adam kuytunun tam yerini bulmakta sorun yayordu. Za

man getike, iyice fkelenen ei ve kz scakta orada oturmaktan ikayet ettiler. Adam onlara sylenmeye balad ve

gerek bir aile mnakaas patlak verdi. Kz en az yz kez

daha ne kadar bekleyeceklerini sorduunda, adam ona d

np "Annenle konu!" diye bard. Sonunda kars lk

atarak "te, burada deil belki de, seni aptal!" dedi.


58/378


Diplomatik maskesi altnda ilem gren bu ajan, 1977'de

Havana'da alan Birleik Devletler Yatrm Blgesi'nde (ay

n zamanda Kba'dakinin bir ei de Washington D.C'de olu

turuldu) alyordu. DGI'nn tahmin ettii gibi, bu blgeye

atanan yzden fazla Amerikan diplomatn en azndan insaf

l bir ksm CIA ajanyd. DGI ve onlarn KGB mttefikleri bu

ajanlar belirlemek iin byk aba sarfettiler, bu vazife dier

bir CIA hatasyla daha da kolaylatrld. Tekilat Havana

merkezindeki ajanlarn Yatrm Blmmn olduu binann

ikinci katna ayrd, sonra da pencereleri, katn depo gibi g

rnmesi iin betonla kaplad. Bylece Kastro'nun gzc

ajanlarnn, bu katta alan herkesin CIA ajan olduunu

fark etmesi uzun zaman almad.

Bu arada DGI'nm byk aldatmacas sratle iliyordu.

Langley deerlendirmelerine gre, Kba'daki ikmal operas

yonu ok miktarda istihbarat salayan artc bir baar gs

termiti. kmal isim listesinde yer alan Eduardo Leal -Kba

Ulatrma Bakanl EMTELCUBA'nn bir memuru- Kastro

ve dier ba memurlarn birbirleriyle ve denizar merkez

lerle iletiim kurmalar iin gereken frekanslar salamakla

ykmlyd. Leal ok deerli bir maa olarak grlyordu

ve CIA tarafndan toplam 200. 000 dolar deniyordu; art 10.

000 dolarlk zel bir primi ve ahsen CIA yneticisi William

Casey tarafndan gsne ilitirilen bir CIA madalyas vard.

Ama Kastro'nun grmelerine gizli balant kurmak iin

Leal'in istihbaratn kullanmas gereken Milli Gvenlik Te

kilat (NSA) ondan ok etkilenmemiti; nk gizemli bir e

kilde, ne Kastro ne de yardmclar bu frekanslarda sonuca

gtrecek hibir ey sylemiyor gibiydiler. NSA Leal'in ikili


59/378

6 9 C A S U S L U K

ajan olabileceinden phelendi; ama CIA, sper ajanlarnn

pek ok kez yalan makinesinden getiine dikkat ekerek bu

pheyi hesaba katmad.

Leal'den rtbece aada, CIA'e, gya Kba tarmnn,

sanayisinin, idari tekilatnn ve ekonomisinin gidiini gste

ren etrafl bir tablo sunan dier maalar vard. Bu maalarn

isim listesi eker sanayisinin bir memurunu, Kba amonyakendstrisinin bakann, Kba Spor Federasyonu'nun bir me

murunu (Kba atletlerini taraf deitirmeye tevik eden kii),

hkmetin sponsor olduu denizar yatrmlar gerekleti

ren bir i adamn ve dier eitli memurlar ve uzmanlar

ieriyordu.

1987 ylnda, bu ajanlardan bazlar, 26 yldr bir aldatma

ca operasyonu iin CIA'ye rapor veriyorlard. Byle operasyonlarn yaam sresi snrldr; nk bir noktada kanl

maz biimde bir hata ortaya kabilir veya hedefin pheleri

uyandrlabilir veya taraf deitiren biri srlar ortaya dkebi

lir. Aspillaga'nn aldatmacas olmasayd, Kba aldatmacas

ne kadar srerdi kesin olarak bilinemez, ama u bir gerek ki

bu aldatmacaya kadar CIA'in Latin Amerika Blm, birka

dzine Kbal maa hakknda en ufak bir phe duymad(1976'da, CIA kar-istihbaratndan gelen bir uyar gzard

edildi, uyarda her apartmannda, yerleim blounda ve ofi

sinde DGI habercilerinin olduu totaliter idare altndaki bir

devlette i gren bu maalarn -phe uyandracak derecede-

bu kadar ok istihbarat toplamalarnn mmkn olmayaca

vurgulanyordu).

Nihayet bu aldatmacann da sonu gelmiti. Rodriguez-Mena'ya -beyzbol fanatii ve Kbana memuruna- bir CIA


60/378


kontrol ajan tarafndan, casus olarak Amerikanlar iin bun

ca yllk vefal hizmetinin karlnda ne istedii soruldu. Bir

Kbal da, akasna, onun Amerika'da yaayp byk ligler

de hakemlik yapmak istediini syledi. Kontrol ajan, ciddi

yetle bu konuya eileceini belirtti. ki hafta sonra gelerek,

CIA'in Byk Lig Hakemler Kurulu zerindeki etkisi saye

sinde Rodriguez-Mena'ya istedii beyzbol sezonunda topla

ra ve vurulara karar verecei bir iin garanti edildiini gu

rurla aklad. Kballar glmemek iin kendilerini zor tut

tular.

Bildiride, DGI'nm byk aldatmaca operasyonun bittii

ve onu bir televizyon belgeselinin izledii yazlyd. By

lenmi bir izleyici kitlesi, CIA ajanlarnn kuytulara gelileri

ni, dier ajanlarn gizlice Kba ttnnn rn rneklerini

toplaylarn, kalabalk Havana sokaklarnda maalarn giz

li kuyruk temaslarn ve ANGEL kod isimli ajann her biri

onun "temiz" mi (gzetim altnda deil) yoksa "kirli"mi (gzetim altnda) olduunu belirten deiik renklerdeki gm

leklerini giyip grme iin parktaki bir banka oturuunu iz

ledi.

Bu arada Kballar ve Amerikallar oyunun diplomatik

sonunu oynadlar. Kballar uzun bir liste halindeki Ameri

kan diplomatlarn Havana merkezinden geri arlmasn ta

lep etti; buna misilleme olarak Amerikanlar Washington'da-ki iki Kbal eliyi snr d ettiler. Amerikallarn hareketi

diplomatik protokolde minimum ceza olarak grld. Bu

aka gsteriyordu ki, Havana merkezinde CIA ajanlaryla -

Amerika'nn olaylar idrak etmesinde onu krletirmekten

ve kendi lkelerini utandrmaktan baka hibir olayda baa-


61/378

7 1 C A S U S L U K

r elde edemeyen- dolu bu kadar ok yabanc servise sahip

olmak, devlet departmann ok da heyecanlandrmamt.

Geriye, Havana'da DGI'nn aldatmaca operasyonlarnsimgeleyen bir abide kald: vatkr bir Stalinist balk altnda

deiik DGI operasyonlarndan elde edilen eitli CIA malze

meleri sergileyen Devlet Gvenlik Organlar Mzesi. Burada

pek ok minyatr verici mevcut ve ziyaretiler bu vericileri

alp Birleik Devletlerle iletiim kurmaya almaktan zevk

alyorla, ama tabi ki kardan yant gelmiyor.


62/378

BAT CEPHES'NDE YENI BIR EY YOK

MUHAFZ OPERASYONU

1943-1944

Almanlar Normandiya karmasn Gzden Karr

Alman Wehrmacht istihbarat albay Alexis von Roenne,

gndz, 1943 ylnn knda hemen hemen her gn meyda

na gelen felaketlerden etkilenmeyen soukkanl, profesyonel

bir asker grnts tasavvur etmeye alt. Ama geceleyin,

daha byk bir karabasanla yzlemekten uyuyamad.

Masasnn ekmecesinden bir Avrupa haritas kard ve

hl Almanya igali altnda olan bu geni Avrupa toprak par

asna bakt. Bu toprak paras, von Roenne'ye binlerce mil

lik ak ky eridiyle, vahi bir ejderhann bel alt gibi gr

nyordu. Doru, bu ejderhann korkun silahlar vard; ama

ejderha tepki gsteremeden onun yumuak bel alt blgesini

ldrc ekilde delip gee

ernest volkman - casusluk

Documents