erco lichtbericht 94 · 2015-12-10 · erco lichtbericht 94 1 na toepassingen buiten en...

E Lichtbericht 94

Verschenen in april 2012

Benetton Megastores, WenenDe LED verovert de retailsector. Nieuwe projecten, zoals de Benetton Stores in Wenen, zijn van de etalage tot aan het pulloverschap verlicht met ERCO LED-techniek en bewij-zen niet alleen de deugdelijkheid in de praktijk en de spaarzaamheid van de nieuwe technologie. Ze pre-senteren zich ook in een frisse look die door de bijzondere lichtkwali-

teiten van de LED-lichtwerktuigen wordt benadrukt en ondersteund. Ongeacht of het gaat om een shop, een museum of façadeverlichting: ook dit Lichtbericht laat opnieuw 100% LED zien.

ERCO Lichtbericht 94 1

Na toepassingen buiten en museumverlichting veroveren LEDlichtoplossingen nu ook de retailsector. Het Italiaanse modemerk United Colors of Benetton heeft twee van haar megastores in Wenen volledig verlicht met LEDlichtwerktuigen van ERCO: vanaf de façadeverlichting via de enscenering van etalages tot en met de presentatie van artikelen op de verkoopvloer. Met het in vergelijking tot de oude HITverlichting ook esthetisch overtuigend verlichtingsconcept met LED's daalde het aansluitvermogen van circa 140kW naar slechts 50kW. Een lichtoplossing die net zo duurzaam als effectief is.

Vanaf pagina 10 speelt de LED een belangrijke rol in het gesprek onder specialisten. Het doel van het door Armin Scharf gehouden interview was om te laten zien hoe de LED de armaturen en daardoor ook de verlichtingsindustrie verandert. Ook wordt er hier een beeld geschetst van een blik achter de coulissen van de technologische omschakeling bij ERCO. Nieuwe technologieën vragen om een nieuwe instelling ten aanzien van het product. Het omgaan met deze technologieën is als het ware een vertaalprestatie van de techniek naar de cultuur. Ons eerdere motto „Licht in plaats van armaturen“ komt bij deze vertaalprestatie volledig tot zijn recht: de techniek van de armaturen wordt met de LED fundamenteel nieuw gedefinieerd, licht als cultureel concept vraagt wederom naar gewaarborgde kwaliteiten en breidt zich tegelijkertijd uit door volledig nieuwe vormgevingsmogelijkheden.

Een indruk van nieuwe kwaliteiten in lichtdesign treft u aan op pagina 14 met een artikel over de RGBWvarychrome techniek van ERCO. Variabele lichtkleur, lichtsterkte en subtiele wittinten maken spots met deze technologie tot echte genieën onder de lichtwerktuigen. Zo ontstaat een breed spectrum van nieuwe vormgevingsmogelijkheden voor lichtdesign. Of het nu volle kleuren zijn of de verfijnde schakeringen van wittinten volgens de Planckcurve. De creatieve speelruimte kent geen beperkingen.

Een gesprek onder specialisten: de LED – meer dan een nieuwe lampHet wordt langzamerhand duidelijk hoe ingrijpend de LED de verlichtingsindustrie zal veranderen. Een gesprek met experts bij ERCO, door Armin Scharf.

14

18

20

22

23

LEDlicht in het museum is te vinden op pagina 24 met Palazzo Bembo in Venetië: historische architectuur met de blik gericht op de Rialtobrug, binnen moderne kunst, in scène gezet met Logotec LEDspots. Een ander voorbeeld van museumverlichting met LED is het „Museum im Palais“ in Graz. De verzameling in het gerenoveerde paleis Herberstein behoort tot het universele museum Joanneum. Hier werd de collectie geënsceneerd met LEDtechniek en ook buiten laten lichtwerktuigen van ERCO hun effect zien.

Kortom: de LEDtechniek is goed op weg en wordt intussen in veel verschillende soorten projecten op geslaagde wijze ingezet. Op de beurs Light+Building in Frankfurt zullen wij de technologische omschakeling voor de LED verder toelichten. Wij verheugen ons erop u daar te ontmoeten.

LED-spot met RGBW-varychrome techniekDe nieuwe alleskunner onder de lichtwerktuigen

ERCO Technisch Centrum LEDcase study: nieuw licht voor conferentiezalen

ERCO Technisch Centrum LEDcase study: RGBWwallwashing in een representatief kantoor

FocusDubbelfocusdownlights en hun toepassing DubbelfocusTechniek van LEDdubbelfocus downlights

10 24

26

30

Palazzo Bembo, VenetiëHistorische architectuur, moderne kunst, toekomstbestendig licht: ERCO LEDtechniek maakt zich waar in de expositieruimtes van het Palazzo Bembo.

Museum im Palais, GrazDe schatkamer van Steiermark: nog een instituut van wereldklasse dat voor de galerieverlichting heeft gekozen voor ERCO LEDtechniek.

ECE Center Thier-Galerie, DortmundEconomisch element en stedenbouwkundig accent: het nieuwe winkelcentrum „ThierGalerie“ in de binnenstad van Dortmund. ERCO LEDlichtwerktuigen beklemtonen de markante verschijningsvorm.

Over dit nummer

Flitslichten

Inzicht in licht

1

2

4

LED's veroveren de modewereld: Benetton Megastores, WenenDe nieuwe megastore van het Italiaanse modemerk United Colors of Benetton in Wenen laat zich esthetisch en technisch innovatief van haar beste kant zien – volledig verlicht met ERCO LEDlichtwerktuigen.

6

32 Achterlichten

ERCO LichtberichtImpressumUitgever: Tim H. MaackHoofdredacteur: Martin KrautterDesign/Layout: Simone Heinze, Christoph SteinkeDruk: Mohn Media Mohndruck GmbH, Gütersloh

1028769000© 2012 ERCO

Foto's (Pagina): Andreu Adrover (32), Julia Cawley (1), Aksel Gross/Electric Gobo (14), Alexandra Lechner (2), Thomas Mayer (2, 3, 4–5, 24–25), Rudi Meisel (U1, 2, 3, 6–9, 26–29), Alexander Ring (10–13, 14–21, 33), Dirk Vogel (2, 30–31, 32, 33), Sabine Wenzel (2), Michael Wolf (U4), Edgar Zippel (2, 3)

Vertaling: Lanzillotta Translations, Düsseldorf

Achtergrond

Projecten

Inleiding

Verslag

Inhoud Over dit nummer

Licht & Techniek

Tim Henrik Maack

ERCO Lichtbericht 94 32 ERCO Lichtbericht 94

Flitslichten

GrazHet warenhuis Kastner & Öhler is een echt traditioneel bedrijf dat sinds 1883 is gevestigd in Graz. Des te meer opzien baarde afgelopen jaar de moderne verbouwing van de verblijfplaats – en het overeen-komstig geavanceerde lichtconcept dat op veel terreinen gebruik maakt van Optec spots voor halogeen-metaaldamplampen.

Kastner & Öhler modehuis, GrazArchitect: Nieto Sobejano Arquitectos, Madrid; Rolf Seifert, GrazLichtplanning: Vedder Lichtmanagement, München/Mitterbergwww.kastner-oehler.at

UtrechtVoor zijn project „Waterwerken“ werd de Nederlandse beeldhouwer, Ruud Kuijer, meerdere keren onder-scheiden. Het zijn abstracte beton-sculpturen met als thema Water, met een bekleding die bestaat uit vele lagen die op een landtong aan het Amsterdam-Rijnkanaal in Utrecht staan. Voor de nachtelijke enscenering worden de werken met efficiënte en duurzame Powercast LED-schijnwerpers verlicht.

Waterwerken, sculpturen van Ruud Kuijer, Isotopenweg, Utrechtwww.ruudkuijer.nl

LondenTrouwt u met een prins en hebt u geschikte uitnodigingskaarten nodig? Welkom in deze drukkerij en schrijfwarenhandel die rijk is aan tradities en die onder andere aan de royalty levert. Gewone klanten voe-len zich echter ook bijzonder op hun gemak in de recent gerenoveerde ruimtes: Quintessence plafondin-bouwarmaturen bieden veel visual comfort en Optec spots zetten de artikelen sprankelend in scène.

Mount Street Printers, Londenwww.mountstreetprinters.com

EltvilleHet oeroude klooster, ingebed in de wijnberg van de Rheingau, is bekend als overheidswijngaard – maar ook als opnamelocatie van filmklassiekers als „In de naam van de roos“ of als stemmig toneel voor concerten. ERCO buitenruimtear-maturen benadrukken de nachtelij-ke sfeer en zorgen verblindingsvrij voor een veilige richtingbepaling.

Kloster Eberbach, EltvilleArchitect: Rimpl + Flacht Architekten, WiesbadenLichtplanning: ingenieurbureau Bamberger, Pfünzwww.kloster-eberbach.de

Berlijn„Goldelse“ heet het standbeeld van Viktoria in de volksmond van Berlijn dat sinds 1873 de zegezuil in Berlijn luister bijzet. In 2011 werd ze gerestaureerd en ook de nachtelijke verschijning van het monument is nu up-to-date: met Tesis LED-wallwashers die de met reliëf versierde sokkel gelijkmatig, efficiënt en duurzaam verlichten.

Zegezuil, BerlijnProjectleiding: Denkmalamt Berlin (Monumentenzorg Berlijn)

CasablancaAls eerste kunstveiling van het land ontfermt de CMOOA zich sinds 2002 om de groeiende kunstmarkt van Marokko. Daarvoor betrok het bedrijf nu een nieuw gebouw. Met actuele techniek en ERCO galerie-verlichting voldoet de presentatie aan de internationale normen voor veilingkavels.

Compagnie Marocaine des Œuvres et Objets d'Art, CasablancaArchitectuur en lichtplanning: Cabinet d'architecture et design Wael Elmir, Rabatwww.cmooa.com

CascaisDe Lacoste shop in de Portugese badplaats Cascais vertegenwoor-digt de huidige stand van het shopdesign van het beroemde sportswear-merk met het kroko-dilletje. De ontwerpers gebruiken een combinatie van Quintessence LED-downlights voor de algemene verlichting, HIT-richtbare spots voor het accentueren van de arti-kelen, alsmede Cantax spots met halogeen-metaaldamplampen in de etalages. Witte oppervlakken domineren, een RGB-gewelfver-lichting plaatst kleurige accenten – afgestemd op de heldere, krach-tige kleuren van de collectie.

Lacoste boutique, CascaisProjectleiding: Joana Mouta, Lacoste/Devanlay PortugalBinnenarchitectuur: Luis Duarte, Space Inverters, Lissabonwww.lacoste.com

RomeHet barokke Palazzo Barberini herbergt het belangrijke museum Galleria Nazionale d'Arte Antica. Vanaf juli 2011 is dit na renovatie opnieuw volledig toegankelijk voor bezoekers. Deze zaal met een fresco van Pietro da Cortona is een archi-tectonisch prachtexemplaar.

Palazzo Barberini, RomeArchitect: Carlo Maderno (~1556–1629), Francesco Borromini (1599–1667), Gian Lorenzo Bernini (1598–1680) Lichtplanning: Adriano Caputo, Studio-illumina, Romewww.galleriaborghese.it

Warm strijklicht laat het goudbrokaat van de wandbespanning oplich-ten. Dit zonlichteffect wordt kunstzinnig gege-nereerd door Powercast schijnwerpers met halogeen-metaaldamp-lampen die buiten in de lichthal zijn gemonteerd.

IfraneHet stadje in het midden van het Atlasgebergte is in Marokko een geliefd(e) skioord en vakantiebe-stemming. Het in 1973 gestichte luxehotel Michlifen werd nu uit-gebreid en volledig nieuw vormge-geven – inclusief een dramatisch lichtconcept voor binnen en buiten met ERCO lichtwerktuigen.

Hotel Michlifen, IfraneArchitect: Axe International, Casablanca Lichtplanning: Oscar Nystrom, Bromma/Saint-Tropezwww.michlifenifrane.com

TurijnDe Venaria Reale, de voormalige zetel van de Savoyaanse koningen, is na uitvoerige restauratiewerk-zaamheden omgetoverd tot een buitengewoon museum en levendig cultuurcentrum. Hun inrichting is zeer hedendaags – in een aantal galerieën zelfs met Cantax LED-spots van ERCO.

Venaria Reale, permanente tentoon-stelling, TurijnProjectteam: arch. Salvatore Simonetti, arch. Stefano Faletti (adviseur). Dr. Alberto Vanelli (directeur), Dr. Gianbeppe Colombano, arch. Francesco Bosso, arch. Giovanni Tironiwww.lavenaria.it

StuttgartEen nieuwe look voor het ere-plein van de „Alte Staatsgalerie“ in Stuttgart: nu verlichten Tesis vloerinbouw-wallwashers voor halogeen-metaaldamplampen efficiënt en gelijkmatig de classicis-tische façade. Tegen deze achter-grond accentueren Tesis richtbare spots het standbeeld van de ruiter Koning Willem I van Württemberg.

Ereplein Alte Staatsgalerie, StuttgartArchitectuur en lichtplanning: Christoph Anstett, cda architekt, Stuttgart Landschapsontwerp: Köber Landschafts-architektur, Stuttgartwww.staatsgalerie.de

WenenDe Zwitserse fabrikant van parket, Bauwerk, presenteert zijn hoog-waardige programma in de design-warenhuizen van de Stilwerk- keten – na Hamburg en Düsseldorf nu ook in de Weense Stilwerk in de Praterstraße. Optec spots, als-mede Quintessence downlights en wall washers laten de hoogwaar-dige houtsoorten optimaal tot hun recht komen.

Bauwerk parketstore, Stilwerk, WenenArchitect: Stephen Williams Associates, Hamburgwww.bauwerk-parkett.com


Inzicht in licht LED – awesome! Frans Hals Museum, HaarlemDirecteur: Karel Schamperswww.franshalsmuseum.nl

Foto: Thomas Mayer, Neuss

Personen op de foto (van links naar rechts):Ferdinand van Dam (OTH Architecten B.V.), Carlo von Meijenfeldt (ERCO), Marijke van der Wijst (Van Der Wijst Interieurarchitecten BNI), Julian Wolse (OTH Architecten B.V.)


Een storedesign als een bevrijding, transparant en authentiek, eenvoudig en tegelijkertijd complex: dat is nu de wijze van het Italiaanse modemerk Benetton in Wenen, waarmee de broers Marc en Tino Wieser met hun MTM Textilhandels GmbH tegelijkertijd twee megastores van het label exploiteren. Met het zelfbewustzijn van geslaagde handelspartners – de megastore in de Mariahilfer Straße is nog altijd de grootste Benetton Store van Europa – ontwikkelden ze samen met een creatief team van architecten en designers een visie voor de beleving van Benetton. Duurzaamheid is hier geen loze belofte, zonder dat een rustieke ecolook wordt gecultiveerd: summier gebruik van materialen, maar vooral ook het omgaan met energie, bijvoorbeeld bij de verlichting met ERCO LEDtechniek, verwijzen naar de toekomst. Maar ook de verantwoordelijke aanpak van stedenbouwkundige vragen vormt een onderdeel van de duurzaamheid. Het markante hoekhuis van de megastore aan de Kärntner Straße kreeg een decente, maar effectieve verlichting van zijn schitterende historische façade. Lichtaccenten markeren de structuur en dimensies van de gebouwconstructie – dankzij de LEDtechniek van de daarvoor gebruikte Grasshopper schijnwerpers van ERCO met minimale energiekosten en het vermijden van lichtvervuiling: Grasshopper LEDschijnwerpers zijn precisielichtwerktuigen. Deze kunnen door hun Spherolitlenzen met verschillende lichtsterkteverdelingen van spot tot wide en oval flood perfect worden afgestemd op de betreffende functie.

LED's veroveren de modewereld: Benetton Megastores, WenenDe nieuwe megastore van het Italiaanse modemerk United Colors of Benetton in Wenen laat zich esthetisch en technisch innovatief van haar beste kant zien – volledig verlicht met ERCO LED-licht-werktuigen.

Beide locaties hebben een eenduidig gezicht. Entree en etalages vormen de overgang tussen de buiten en de binnenruimte. Ook hier geldt: maximale transparantie, vloeiende overgangen. Inrichtingen, scheidingswanden, verlaagde plafonds maken plaats voor een royaal continuüm van de ruimte. „De koper staat in de etalage, de city ziet zich weerspiegeld in de binnenruimte“, aldus beschrijft architect Michael Rieper het uitgangspunt van het ontwerp: „De decoratie is beperkt tot verlichte paspoppen. De veelzijdigheid komt tot stand door de artikelen.“ En de artikelen vormen daadwerkelijk het middelpunt van de vormgeving, worden gepresenteerd aan, in en op displays die een sobere, echter geen triviale indruk wekken: filigrane schapconstruc ties van zwarte, ruw stalen buizen zien eruit alsof ze in de ruimte zijn getekend, in de esthetiek van een CADwireframeweergave – contraste rend met compacte meubels die hun raffinement verkrijgen via het spel van een kubistisch volume en secties. Hier wordt de elegante signatuur van een ander lid van het creatieve team merkbaar; van de Italiaanse designer en interieurarchitect Vincenzo De Cotiis.

Warme, directe verlichting accentueert de schijnbaar nietveredelde oppervlakken van het interieur – en ensceneert de kledingstukken waarvan de „United Colors of Benetton“ hoge eisen stellen aan de lichtkwaliteit; vooral voor wat de kleurweergave betreft. Verlichting met LEDlichtwerktuigen van ERCO vervult deze eis en voldoet aan nog veel meer: „De oude lichtsituatie met halogeenmetaaldamplampen was onbevredigend“, is Rieper van mening, terwijl hij terugkijkt. „2100 lichtpunten schiepen het karakter van een gelijkmatige verlichting zonder accenten – bij een aansluitvermogen van circa 140kW“, aldus de architect. Nu is een aansluitvermogen van circa 50kW voldoende voor een kwalitatief superieure, op de waarneming gerichte verlichting die meer flexibiliteit biedt en tegelijkertijd minder afgegeven warmte produceert. Dat leidt wederom tot lagere kosten voor ventilatie en airconditioning.

Beide locaties van de Benetton Megastores in Wenen, zowel aan de Kärntner Straße als aan de Mariahilfer Straße, confronteerden de ontwerpers met de typische valkuilen van het bouwen in een bestaande constructie: vensters, steunen, technische installaties beperkten de vormgevingsvrijheid. ERCO kon met de Logotec LEDspots, de 3fasenspanningsrails, alsmede de LEDinbouwspots, richtbare spots en downlights uit het Quintessence programma een holistische en flexibele oplossing bieden. Een lichtconcept zonder vaste roosteropstellingen, maar gericht op meubilair en wandopper

Entree en 2e verdieping, Kärntner StraßeVerlaagde Hitrac structuren dragen de Logotec LEDspots voor de verlichting op de begane grond. Het hoge plafond vereist het gebruik van de spotkarakteristieken van flood tot narrow spot om de artikelen optimaal te markeren. Geïntegreerde LEDstrips in het Hitrac profiel verlichten het

Architectuur: Marc & Tino Wieser, MTM Textilhandel GmbH, WenenMVD Austria, frank, rieper architekten, Wenen/Graz Interior & CI Designer: Vincenzo De Cotiis, MilaanFoto’s: Rudi Meisel, Berlijn

www.benetton.at

vlakken, liet genoeg speelruimte over om te reageren op verrassingen op de locatie. De definitieve beslissing in het voordeel van ERCO werd pas genomen na een grootschalige proefopstelling in een praktijksituatie. Efficiency, lichtkwaliteit en de compacte vorm van de Logotec LEDspots met de verwisselbare Spherolitlenzen voor een snelle, gemakkelijke modificatie van de lichtsterkteverdelingen gaven de doorslag – samen met de overtuigende servicekwaliteit van het team van lichtadviseurs van ERCO Wenen.

ontblote plafond met dakpannen. Ook op de kinderafdeling op de 2e verdieping staat de accentuering van de kleurige kledingstukken met Logotec LED op de voorgrond. Daaraan worden Quintessence LEDdownlights en richtbare spots toegevoegd als in het plafond geïntegreerde componenten.


ww%100

80

60

20

0

40

800 nm400 500 700600300

Kärntner Straße, etalageDe etalages van de megastores zijn niet door achterwanden van de verkoopvloer gescheiden – de klant beleeft een vloeiende overgang van de verschillende gedeeltes. Voor de verlichting zetten de ontwerpers Logotec LEDspots in met de karakteristieken narrow spot tot flood. Door de

precisie van de lichtbundel en hun geringe aandelen aan strooilicht ontstaan krachtige contrasten bij marginale reflecties op de ruiten, wat in de etalages, ook bij daglicht, een groots effect geeft.

Kärntner Straße, souterrain Op de herenafdeling in het souterrain wordt nog een ander aspect van het lichtconcept duidelijk: de vrije opstelling van spanningsrails en inbouwarmaturen die zich niet concentreren op een orthogonaal raster, echter op de schappen met artikelen. Logotec LEDspots accentueren ook hier de artikelen; dankzij de lichte oppervlakken van vloeren, wanden en het plafond was het mogelijk de algemene verlichting tot een minimum te beperken.

Mariahilfer Straße,verlichting van schappenEen steeds terugkerend element in de megastores zijn de schapelementen die de wanden vergezellen. De verlichting geschiedt door een combinatie van verschillende componenten: voor de basisverlichting zijn Quintessence LEDinbouwspots met de karakteristiek flood gebruikt die een bijzonder grote zwenkhoek van 40° hebben. Bovendien plaatsen Logotec LEDspots aan een doorlopende 3fasenspanningsrail precieze lichtaccenten op de artikelen.

Mariahilfer Straße, roltrappenEen royale, vrije ruimte verbindt alle drie de etages van deze locatie. Quintessence LEDinbouwspots narrow spot overbruggen de enorme afstand bij een vermogen van slechts 9W per armatuur. Op de verdiepingen zelf worden ook Quintessence LEDdownlights en richtbare

Mariahilfer Straße, bovenverdieping„United Colors“: telkens weer staat bij Benetton de veelzijdigheid van de kleuren van de kledingstukken in het middelpunt van de presentatie. Hoogwaardige kleurweergave is een bepalend criterium voor de verlichting – de huidige ERCO lichtwerktuigen met

Kärntner Straße, façadeVoor de verlichting van de rijk gelaagde, historische façade zetten de ontwerpers Grasshopper LEDschijnwerpers in. Afhankelijk van het feit of de strijklichtbundel over één of twee verdiepingen moet reiken, zijn de schijnwerpers uitgerust met modules van resp. 14W of 21W.

spots ingezet die door hun verblindingsvrije darklightreflector een onopvallende indruk van het plafond wekken.

Naast het lichteffect stond de bescherming tegen verblinding voor de gebruikers van de bovenste verdiepingen op de voorgrond.

LED ww

warmwitte LED's bereiken een kleurweergaveindex van Ra>90.


Armin Scharf:Het lijkt wel of de hele lichtbranche gefasci-neerd naar de LED kijkt. Maar, hoe gaat het werkelijk met de doorbraak van deze tech-nologie?

David Kuntzsch:In de conversatie speelt de LED absoluut de hoofdrol. Het lijkt wel alsof er niets anders meer bestaat. Bij de dagelijkse ontwerpwerk-zaamheden ziet de situatie er momenteel nog gevarieerder uit: de LED is in opmars, maar gangbare lampen spelen ook nog een grote rol. Voor ERCO kunnen we duidelijk zijn dat de LED vanuit het oogpunt van de marktpenetratie al een vergelijkbare posi-tie bekleedt als de traditionele lampen en commercieel aantoonbaar van belang is.

Andreas Blaut:Dat kan ik vanuit de optiek van de ontwikke-ling alleen benadrukken. Hier laat de LED zich al volledig gelden. Wij werken alleen nog maar met deze technologie. Ook wanneer wij marktconsultants of leveranciers spreken, staat de LED op de voorgrond.

Armin Scharf:En hoe ziet het eruit vanuit het oogpunt van Design?

Henk Kosche:Precies hetzelfde. De LED is naar mijn mening in het afgelopen vijf jaar zeer belangrijk ge-worden. Al onze recente projecten zijn op deze technologie gebaseerd. De LED is voor ons dagelijkse kost.

Markus Görres:Vraagstukken rondom de LED-technologie bepalen ons dagelijks werk al een aantal jaar; niet alleen op operationeel vlak. Voor de LED zijn namelijk ook nieuwe competenties nodig om de vragen uitgebreid en klantge-richt te kunnen beantwoorden.

De LED: meer dan een nieuwe lampHet wordt langzamerhand duidelijk hoe ingrijpend de LED de verlichtingsindustrie zal veranderen. Een gesprek met experts bij ERCO, door Armin Scharf.

Armin Scharf:Wil dat zeggen dat ERCO al is omgeschakeld naar de LED?

Andreas Blaut:Wij staan beslist niet meer aan het begin, want wij hebben op alle afdelingen zeer veel nieuwe knowhow opgebouwd en al grote projecten met LED-licht met succes gerea-liseerd. Anderzijds is voor ons het einde nog lang niet in zicht. Wanneer we de prognoses bekijken, dan kunnen we uitgaan van een enorm marktpotentieel; met name in de seg-menten musea, retail of buitenverlichting. En juist hier zijn we nu al zeer sterk.

David Kuntzsch:Bij Concept, Ontwikkeling en Design kunnen we van een volledige omschakeling spreken. Bij de uitleveringen is de LED al op oog-hoogte met traditionele lampen. Natuurlijk heeft juist in de retail een HIT-lamp ook nog zijn belang; vooral wanneer er extreem grote lumenpakketten nodig zijn.

Armin Scharf:Hoe zien de benodigde nieuwe competenties eruit voor wat de LED betreft? Wat is er bij ERCO concreet veranderd?

Andreas Blaut:Heel veel. Wij moesten eerst LED-printplaten ontwerpen, geheel nieuwe optische systemen en de elektronica voor de aansturing van de LED's concipiëren. Wanneer ik gebruik wil

gedurende vele jaren eigen gemaakte toe-passingen en oplossingen van ons systeem-denken blijven identiek. Zo zijn de licht-sterkteverdelingen exact dezelfde; alleen de lamp is veranderd. Wij verwezenlijken dus een grote mate aan innovatie, blijven naar buiten toe echter betrouwbaar en bereken-baar.

Armin Scharf:Is dat een bijdrage aan de ontwerpveiligheid ten tijde van de ommekeer?

Markus Görres:Precies. Als een ontwerper zijn concept met laagspannings-halogeenlampen met een geringer energieverbruik dient vorm te geven, dan kan hij dat heel eenvoudig doen. Wij bie-den hem een oplossing met dezelfde karak-teristiek; maar dan op basis van LED's.

Armin Scharf:De ontwikkeling van de LED verloopt vlie-gensvlug. Wanneer is, vanuit het oogpunt van de klant, het juiste moment om mee te doen?

David Kuntzsch:De vraag naar LED-oplossingen is al heel groot. Dat betekent dat de huidige tech-nische en economische voordelen zo posi-tief worden beoordeeld, dan men deze on middellijk in de praktijk wil brengen. En dat ondanks de wetenschap dat bij een latere investering nog grotere voordelen kunnen

David Kuntzsch:Bij de door ons al gerealiseerde projecten zijn bovengemiddeld vaak musea en galeries betrokken. Daarmee is het marktsegment dat de hoogste eisen stelt aan de lichtkwali-teit, het actiefste bij de aanvaarding van de nieuwe technologie. Dat is, gezien de LED-kwaliteiten, niet verwonderlijk. De National Gallery in Londen heeft met eigen teams van experts gedurende maanden de licht-kwaliteit in hun laboratorium nagemeten en heeft toen eind 2010 gekozen voor de LED-oplossing.

Sinds wij armaturen aanbieden waarvan de LED's nog hogere lichtstromen produce-ren, zijn ook andere marktsegmenten geïn-teresseerd geraakt. Op die wijze hebben wij verleden jaar meteen verschillende veelei-sende retailprojecten gerealiseerd, waaronder projecten die voor 100 procent voor LED's kiezen.

Armin Scharf:Dat nu juist musea vooraan staan is opmer-kelijk. Kwam uit deze hoek nu niet juist de grootste klacht over het verdwijnen van de gloeilamp?

Markus Görres:Het verlies van de gloeilamp werd zo gedra-matiseerd, omdat de alternatieve licht-bronnen, zoals fluorescentielampen, noch een adequate kleurweergave, noch spranke-ling konden genereren. De LED biedt nu zelfs betere eigenschappen dan de gloeilamp.

Andreas Blaut:Wanneer we kijken naar de technische eigenschappen van de LED, d.w.z. de ener-giebesparing, het ontbreken van IR- of UV- aandelen in het licht, dan is de LED toch ideaal voor de verlichting van kunst.

Henk Kosche:Dankzij onze zelfontwikkelde opto-elektro-nische systemen presteren onze LED-spots momenteel met 20 watt hetzelfde als laag-spannings-halogeenlampen met 100 watt. Omdat nu juist in musea de accentlichten be-langrijk zijn, is de efficiencywinst aanzienlijk.

David Kuntzsch:En de kleurtemperatuur van de LED veran-dert niet bij het dimmen. Voor een museum is dat belangrijk, wanneer de expositie-stukken van een tentoonstelling in dezelfde verlichtingssterkte dienen te worden gepre-senteerd. Als de afstanden tussen armaturen en expositiestukken verschillen, moet er

Op 2 februari 2012 ontmoette auteur Armin Scharf een kring van ERCO experts in Lüden-scheid om de stand van de LED-techniek te bespreken. Van links naar rechts: Armin Scharf, Henk Kosche (Design), David Kuntzsch (Mar-keting), Andreas Blaut (Ontwikkeling), Dr. Markus Görres (Lichttechniek).

Henk Kosche:Wij wisselen al ruim tien jaar intensief met elkaar van gedachten over de technologie en hebben altijd nauwkeurig gekeken voor welke toepassingen de LED al rijp is. Wij zijn al in 2000 gestart met oriëntatiearmaturen en toen overgegaan naar de LED-buitenver-lichting. Tegenwoordig dekken wij het totale bereik van de architectuurbelichting af. Wij willen onze klanten telkens weer de best mogelijke lichtkwaliteit bieden. De techno-logie moet deze claim volgen.

David Kuntzsch:Het meest heikele punt bij nieuwe technolo-gieën is het modereren van de overgang. Dus wilden wij onze klanten verder uitgerijpte oplossingen aanbieden die werkelijk aan hun behoeften voldoen en niet alleen een techni-sche haalbaarheid illustreren.

Armin Scharf:Hoe definieert ERCO de lichtkwaliteit bij LED's?

David Kuntzsch:Lichtkwaliteit is nu juist zeer verschillend ingevuld in de communicatie over LED's. Er zijn lenzen, meetbare lichtkwaliteiten, wel-licht de kleurtemperatuur of de kleurweerga-ve. Dat zijn voor ons – overdreven verwoord – hygiënefactoren. Als technologiegedreven onderneming is het voor ons vanzelfsprekend die chips in te zetten die de hoogste kleur-weergave en een gedefinieerde kleurtempera-tuur bieden. Bij veel marktconsultants eindigt hier het onderwerp Lichtkwaliteit, terwijl dat voor ons eigenlijk hier pas begint.

Want lichtkwaliteit betekent voor ons vanuit het doeloppervlak te denken. Bij de verticale verlichting gaat het er bijvoorbeeld om met een asymmetrische lichtverdeling een wand geheel gelijkmatig te verlichten. Het is dus de taak een lichttechniek te ont-wikkelen die precies dat reproduceert wat onze klant al decennialang van ERCO is gewend. Tenslotte krijgt onze klant geen

maken van LED's, moet ik ook voor deze ele-menten zorgen. Dat vereist experts die met de leveranciers kunnen communiceren. Goe-derenontvangst moet de LED's wederom op kwaliteit beoordelen. Met de LED verplaatst zich dus een golf van veranderingen over alle terreinen van onze onderneming.

David Kuntzsch:ERCO biedt een wereldomspannende infra-structuur van lichtadviseurs die niet alleen een product verkopen, maar de klant daarbij ook ondersteunen om zijn ideeën naar een lichtconcept te converteren. Om de advies-kwaliteit overeind te houden moesten de medewerkers zich in de kortst mogelijke tijd grondig in de materie verdiepen. Dat was een enorme uitdaging.

Armin Scharf:Is er bij ERCO daardoor een soort LED- cultuur ontstaan?

Henk Kosche:Ja, beslist. De LED heeft ons een continu ver-anderingsproces gebracht. Wij gaan op een zeer open, diepgravende en analytisch wijze om met de nieuwe uitdagingen. Dus precies op de manier waarop nieuwe technologieën dienen te worden benaderd.

David Kuntzsch:LED-cultuur betekent voor ons: voor ERCO verandert alles; voor de klant en zijn pro-cessen verandert er zo min mogelijk. De

worden gedimd – en dat leidt bij halogeen-lampen tot een ongewenste verschuiving van de kleurtemperatuur.

Armin Scharf:Met de LED neemt de verlichtingsbranche de korte cycli van de halfgeleidersector over. Wat heeft voor ERCO prioriteit? Snelheid, dus om als eerste met LED-producten te zijn, of betrouwbaarheid, dus producten aan te bieden met bewezen techniek?

worden gerealiseerd. Vandaag de dag spre-ken we immers al over gemiddelde energie-kostenbesparingen van 60 tot 80 procent. In deze orde van grootte is het beslist nuttig meteen te kiezen voor LED-oplossingen – en niet eerst te wachten totdat deze misschien nog eens vijf procent efficiënter worden.

Armin Scharf:In welke segmenten kent de LED al een bij-zonder grote aanwezigheid?


Over de auteurArmin Scharf werkt en woont als freelance journalist en tekstschrijver in Tübingen. Tot zijn thematische zwaartepunten beho-ren industrieel ontwerp, nieuwe technolo-gieën en bouwtechnische aspecten. Hij is onder andere de vaste externe medewer-ker van Design Report, van verschillende klantentijdschriften en exploiteert sinds 2009 het zelfontwikkelde onlinemagazine zwomp.de dat zich speciaal wijdt aan het spannende veld van het ontwerp van investeringsgoederen.

www.bueroscharf.dewww.zwomp.de

armaturen maar licht. Dat is het eigenlijke credo van ERCO.

Armin Scharf:Met de gangbare Spherolit-lenzenoptiek valt ERCO hier in het bijzonder op. Welke voor-delen heeft deze voor de ontwerper, voor de gebruiker?

Andreas Blaut:Wij combineren een primaire lensoptiek direct op de LED met uitwisselbare collima-toren en Spherolit-lenzen, scheppen dus een modulaire, optische opbouw. Als de situ-atie vraagt om een andere lichtoplossing, kan ik een andere lichtverdeling genereren door gewoon het omwisselen van lenzen. Dat heeft geweldig veel voordelen in de praktijk en waarborgt de veiligheid van het ontwerp.

Markus Görres:Bovendien hoeven we alleen nog maar een enkel principe te bespreken en de klant hoeft slechts één principe te begrijpen. En deze profiteert van nog meer voordelen: minder strooilicht, betere kwaliteit van de lichtbun-del. Hij kan op uniforme wijze armaturen combineren, ongeacht in welke applicatie.

Armin Scharf:Er zijn concurrenten die een ander modulair principe volgen. Ze combineren bijgekochte standaardelementen. Is dit geen optie voor ERCO?

Andreas Blaut:Nee, want om te beginnen beperkt het de flexibiliteit, omdat gekochte modules niet of slechts zeer langzaam kunnen worden gewijzigd. Wij zijn daarentegen bijvoorbeeld direct in staat op de veelvuldige verande-ringen van de LED-chips te reageren en onze klanten zeer tijdig de beste lichtkwaliteit te bieden die mogelijk is.

Armin Scharf:Hoe komt dit tot uitdrukking in de totale efficiency?

David Kuntzsch:Gewoonlijk neemt de ontwerper de gege-nereerde hoeveelheid licht in aanmerking en de daarvoor benodigde hoeveelheid energie; dus de verhouding van lumen tot watt. Waarbij wij van mening zijn, dat dit te kort door de bocht is. Want lumen becijfert immers alleen welke lichtstroom de lamp genereert. Wat ons interesseert is de hoeveel-heid licht die op het doeloppervlak terecht komt. Want gegenereerd licht kan in het huis verloren gaan of als strooilicht ergens op de wand rondzwerven. Als we onze producten vergelijken met die van de concurrent, dan registreren wij bij hetzelfde energieverbruik vaak 1,5-voudige of dubbele verlichtings-sterktes op het doeloppervlak.

Opto-elektronica als kerncompetentie: aan de hand van een demon-stratiemodule legt Dr. Markus Görres het prin-cipe uit van de ERCO LED-lichttechniek. De thesis van de experts: alleen door de optimalisatie van alle componenten van het totale systeem van LED-armaturen ontstaan lichtwerktuigen met superieure prestaties en efficiency.

Armin Scharf:De LED-verlichtingsmarkt schijnt zeer onoverzichtelijk te zijn. Zal daaraan iets ver-anderen?

Andreas Blaut:Ik reken op de gemiddelde termijn eerder met nog meer onoverzichtelijkheid. De gevestigde armaturenproducenten proberen weliswaar de complexiteit te verminderen om voor hun klanten het leven zo eenvoudig mogelijk te maken. Aan de andere kant zijn er bedrijven die elektronica- en LED-com-petenties uit andere branches meebrengen, wat geen bijdrage levert aan de overzichte-lijkheid. Er zal ergens zeker een fase komen waarbij de behoeften van de klant weer op de voorgrond staan en de markt consolideert.

David Kuntzsch:Het is volstrekt mogelijk dat de samenhang van de markt wijzigt doordat er nieuwe aanbieders verschijnen. Daar reken ik bedrij-ven bij met krachtige merken, mogelijk uit de consumentenelektronica. Omgekeerd kunnen gevestigde bedrijven hun reputatie verliezen, omdat het ze niet lukt op de juiste wijze antwoorden te vinden op de nieuwe vragen van ontwerpers.

Armin Scharf:Hoe zit het met de varychrome techniek waarbij men het RGB-systeem aanvult met een witte LED?

Andreas Blaut:Achter deze zogenaamde RGBW-techniek gaat de visie van de ideale armatuur schuil, die zowel volle kleuren als pastelachtige witte tinten vormt en kleurtemperaturen kan variëren.

Markus Görres:Met RGB alleen kan geen continu kleurspec-trum noch een goede kleurweergave worden gegenereerd. Feitelijk zijn RGB- systemen alleen geschikt voor zuivere kleurtoepas-singen. Als ook wit dient te worden verlicht, dan is bovendien de witte LED nodig. Met het RGBW-systeem verkrijgen we dan heel andere mogelijkheden, vooral met het oog op de kwaliteit van de kleurweergave.

David Kuntzsch:Verschillende kleuren in een lichtbundel combineren is een uitdaging, omdat de LED's met de verschillende kleuren optisch niet in hetzelfde brandpunt zitten. Normaal

gesproken zou je dan achter een object in de lichtbundel schaduw met ongewenst kleu-rige zomen krijgen. Dat pakken wij aan met een eigen oplossing, waarbij de volledige kleurvermenging al bij de lichtuittreding van de armatuur is gewaarborgd.

Armin Scharf:Trefwoord: warmtemanagement. Ook hier is ERCO zeer trots op zijn eigen oplossingen.

Andreas Blaut:Wij formuleren het als volgt: „We are no fans of the fan“.

Markus Görres:LED's geven het licht naar voren af; de warm-te daarentegen alleen naar achteren. Door de goede thermisch verbinding van de chip-oppervlakken of de printplaat krijgen we een ideale warmteafvoer. Wij proberen dit al in het ontwerpstadium af te dekken door ther-mische simulatie. In tegenstelling tot con-currenten gebruiken wij uitsluitend passieve koeling zonder actieve componenten, zonder ventilatoren of membranen. Want die ver-minderen niet alleen de efficiency, maar ook de levensduur van de armatuur en kunnen storende geluiden veroorzaken.

Armin Scharf: Welke mogelijkheden biedt de LED voor het design van armaturen?

Henk Kosche:Vrijheden in het design resulteren uit de restricties die een technologie met zich mee-brengt. Als totaalsysteem beschouwd is de LED immers een technologie met een hoge complexiteit. Daardoor is hier iedere ade-quate vormgeving gebaseerd op het beheer-sen van complexiteit. Voor de gebruiker staat echter de grootst mogelijke eenvoud in het gebruik voorop. Op die manier was hier de uitdaging het bekende met de innovatie in één product te combineren en daarvoor een vormentaal te vinden.

David Kuntzsch:De houding inzake vormgeving die ERCO naar haar producten vertaalt, zou je als func-tioneel minimalisme kunnen beschrijven. Wanneer we de armaturen bekijken die hier voor ons liggen, dan is het zichtbaar dat de overgang naar nieuwe vormen reeds heeft plaatsgevonden. De LED-armatuurkoppen zijn volledig vlak geworden, in zoverre heeft de LED beslist een zelfstandige producttaal voortgebracht.

Markus Görres:Ook bij het design is het voordeel van onze strategie zichtbaar. Met modules van toeleveranciers zouden we opnieuw de oude principes hebben gehad: lamp plus reflec-tor en daardoor dezelfde opbouw zonder verschil ten opzichte van de conventionele oplossingen. De vermindering van de diepte en de vrijheid van de vorm die nu worden bereikt, zijn erop gebaseerd dat wij conse-quent eigen componenten, eigen optische modules inzetten.

David Kuntzsch:Naast de vragen over kwaliteit die met de bijgekochte modules in het geheel niet hadden kunnen worden beantwoord, wen-sen onze klanten meer gedifferentieerde, betere oplossingen voor hun specifieke taak-stellingen. ERCO zet zich bovendien ook in om eigen lichttechnische kenmerken te ont-wikkelen en te produceren. Wij zijn slechts van mening dat wij alleen op die manier de kwaliteit kunnen waarborgen die de klant terecht van ons verwacht.

Markus Görres:Ze willen van ons niet gewoon een down-light krijgen, maar alle applicaties; van smal accentuerend licht tot aan gelijkmatige wallwashing. Deze bandbreedte lukt niet met standaardmodules.

Henk Kosche:Het viel ons al veel eerder op dat de voor-delen van de LED-technologie alleen dan kunnen worden geconverteerd, wanneer een sluitend totaalsysteem aanwezig is. De LED wordt pas dan echt efficiënt en duur-zaam, wanneer het warmtemanagement klopt. Hetzelfde geldt voor de rol van de besturings elektronica in het totale systeem. Wij konden er simpelweg niet omheen om ons met deze deelelementen bezig te hou -den en deze als systeem te optimaliseren.


LED-spot met RGBW-varychrome techniek

De varychrome techniek met RGB-kleurmenging was een belangrijke factor voor de doorbraak van de LED in de architectuurverlichting. Want voor het eerst boden daarmee LED-armaturen een kenmerkende combinatie die met traditionele techniek niet kon worden gerea-liseerd: Flexibiliteit en variabiliteit hadden zich verbonden met com-fort, duurzaamheid en efficiency. Hun optimale dimbaarheid en hoogverzadigde lichtkleuren maken LED’s tot een ideale lichtbron voor kleurmengingsarmaturen. Nu pre-senteert ERCO een nieuwe genera-tie LED-varychrome spots die vooral met het oog op veelzijdigheid en lichtkwaliteit een duidelijke voort-schrijdende ontwikkeling te zien geven – de wel meest flexibele werktuigen voor accentverlichting en wallwashing ooit. Basis van de

nieuwe ontwikkelingen is de aan-vulling van de basiskleuren rood, groen en blauw (RGB) door extra witte LED’s. De individuele rege-ling van de vier componenten via een voor DALI geschikt 4-kanaals bedrijfsapparaat maakt het mogelijk zowel hoogverzadigd als pastel gekleurd licht, maar vooral ook hoogwaardig wit licht met een variabele kleurtemperatuur te genereren: traploos regelbaar langs de hele plancksche curve. De extra component in warmwit (3000K) zorgt bovendien voor een uitstekende kleurweergave. In de varychrome spots combineert ERCO de RGBW-kleurmenging – die in het Quintessence plafondinbouw-programma al sinds 2010 ver-krijgbaar is – nu met de gepaten-teerde LED-lens uit collimatoren en Spherolit-lenzen. Specifiek voor de

Dankzij hun LED-optische systemen met Spherolit-lenzentechniek bieden de nieuwe LED-varychrome spots de gebruikelijke brede keuze aan licht-sterkteverdelingen van spot tot wallwash met homogene, kleurscha-duwvrije lichtbundels. Vooral de wallwashers zijn zeer geschikt om architectuur steeds weer opnieuw te ensceneren met dynamisch, gekleurd licht.

varychrome spot is een in de lens geïntegreerd lichtmengingsniveau dat voor een homogene, kleurscha-duwvrije lichtbundel zorgt. Die Spherolit-techniek biedt een breed gamma aan lichtsterkteverdelingen, van spot, flood en wide flood, oval flood tot en met wallwash.

Verzadigde kleurVoor het genereren van gekleurd licht worden de vier kleurcompo-nenten rood, groen, blauw en wit volgens de wetten van de additieve kleurmenging individueel aange-stuurd. Zo geeft bijvoorbeeld het mengen van 100% blauw en 100% rood een hoog verzadigd licht in magenta. De menging vindt bij ERCO LED-varychrome spots plaats binnen de LED-lens zodat de bereik-te kleur al op het lichtuittredings-vlak homogeen zichtbaar wordt.

Neutraalwit (ca. 5000K)Als aanvulling op de drie basis-kleuren hebben de nieuwe LED-varychrome spots ook warmwitte LED’s. Daardoor kunnen enerzijds willekeurige kleuren traploos in pasteltonen veranderd worden, anderzijds kunnen vooral ook wittonen langs de planckse curve gegenereerd worden en wel door de bijmenging van extra blauw- of roodaandelen tot wit licht.

Warmwit (ca. 2700K)De nieuwe LED-varychrome spots maken een traploze keuze van de kleurtemperatuur mogelijk in een gebied van 2700K tot 5500K. Door de verrijking met extra spectraal-aandelen kan de toch al goede kleurweergave van de warmwitte LED (Ra>90) verder geoptimali-seerd worden.

LED-module RGBWDe rode, groene, blauwe en witte LED’s zijn op de modules van de ERCO LED-varychrome spots tot lichtpunten samenge-voegd. De modules wor-den bij ERCO ontwikkeld en volgens strenge richt-lijnen geproduceerd.

Kleurschaduwvrije lichtbundelDe afzonderlijke kleurenlicht-bronnen van traditionele RGB-spots die herkenbaar zijn als individuele rode, groene en blauwe lichtpunten, leiden dikwijls tot het fenomeen dat aan de schaduw-omtrekken navenante meerkleu-rige randen ontstaan. Het was een centraal ontwikkelingsdoel voor de nieuwe ERCO LED-varychrome-

De nieuwe alleskunner onder de lichtwerktuigen: variabele lichtkleur en lichtsterkte, subtiele witnuances bij een uitsteken - de kleurweergave en verwisselbare Spherolit-lenzen voor ver-schillende lichtsterkteverdelingen – dit alles bieden de nieuwe ERCO LED-spots met RGBW-varychrome techniek.

spot om deze kleurschaduwen te elimineren. Hiervoor worden de kleurcomponenten al binnen de LED-lens homogeen vermengd. Het resultaat kan aan het lichtuit-tredingsvlak worden waargeno-men. Het wordt al zichtbaar in de gemengde lichtkleur en aan de kleurschaduwvrije lichtbundel op objecten en vlakken.


%100 B G R

80

60

20

0

40

800400 500 700600 nm300

%100 B G R

80

60

20

0

40

800

ww

400 500 700600 nm3000.00.0 0.20.1 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7 0.8

0.1

0.2

0.3

0.4

0.5

0.6

0.7

0.8

y

x

527

380

490

500

510

555

575

600

780

Green

Red

White

530

622

Blue

465

480

1

2

3

4

5

Producten met RGBW-techniekDe nieuwe LED-varychrome techniek voor spots bestaat uit de RGBW-module, een speciale LED-lens met geïntegreerd kleur-mengingsniveau, een zesvoudige collimator, verwisselbare Spherolit-lenzen en een op maat gemaakt DALI bedrijfsapparaat. Deze is in de nieuwe spot-series Light Board en Opton evenals in de nieuwe generatie van de Cantax spots ver-krijgbaar. Voor de plafondinbouw zijn Light Board inbouwarmaturen RGBW beschikbaar. RGBW-techniek is er bovendien ook voor LED-downlights en LED-wallwashers in het Quintessence programma.

Spherolit-optiek voor RGBWIn de nieuwe LED-varychrome spots wordt een speciale vorm van de door ERCO ontwikkelde, gepaten-teerde Spherolit-lenzentechniek gebruikt. Bij de LED-modules met hun primaire lenzen direct op de LED’s, de collimatoren als secun-daire lenzen systemen om het licht parallel te laten verlopen en de Spherolit-lenzen als tertiaire len-

Light Board varychrome RGBW

Opton varychromeRGBW

Cantax varychrome RGBW

Light Board inbouw-armatuur varychromeRGBW

RGBW-LED'sDe combinatie van RGB- LED’s met warmwitte LED’s combineert de voordelen van beide sys-temen: RGBW-armaturen genereren enerzijds vari-abele wittonen van de plancksche curve met een uitstekende kleurweer-gave, anderzijds echter ook gekleurd licht van pasteltonen tot in het hoog verzadigde gebied.

RGB-LED'sDe RGB-LED’s maken het mengen van hoog verzadigd gekleurd licht mogelijk. Wit licht uit RGB-LED’s heeft evenwel geen bevredigende kleur-weergavekwaliteit en is daarom minder goed voor kleurkritische verlich-tingstaken.

KleurtemperatuurBij Light Clients met het attribuut varychrome RGBW zoals de nieuwe LED-varychrome spots, kan in de software Light Studio de kleurtempera-tuur in een breed gebied traploos worden inge-steld. Als alternatief is ook de gebruikelijke kleuren-cirkel voor de keuze van willekeurige lichtkleuren beschikbaar.

Kleurruimte De plancksche curve markeert binnen de CIE-kleurruimte de wittonen van verschillende kleur-temperatuur – van het blauwachtige koudwit tot en met het rood-achtige warmwit. RGBW-techniek geeft zowel hoog verzadigde kleuren als variabele wittonen weer.

zen om de lichtsterkteverdeling te regelen, komt een nieuw niveau. Dit kleurmengingsniveau is gepositio-neerd tussen de LED-module en de zesvoudige collimator die voor een volledig homogene doormenging van de kleurcomponenten binnen de lens zorgt en daarmee een kleur-schaduwvrije lichtbundel genereert.

LED-spot met RGBW-varychrome techniek

Aansturing van RGBW-spotsDe lichtregeling Light System DALI heeft in haar geïntegreerde soft-ware Light Studio voor overeen-komstige spots twee bedienings-elementen: zowel de kleurencirkel om een willekeurige kleur te kiezen, maar ook een schuifregelaar voor de keuze van wittonen van een gedefinieerde kleurtemperatuur. Overeenkomstig de actuele DALI standaards geven ERCO vary-chrome spots met RGBW-techniek ondanks vier kleurkanalen maar een enkel DALI adres weer. Het beproefde procédé van de kleur-compensatie in de fabriek garan-deert een hoge kleurconstantheid en precisie.

Het gelijkmatige spec-trum leidt tot een goede kleurweergavekwaliteit.

De optische componen-ten van een ERCO LED-varychrome spot met RGBW-techniek: RGBW-LED-module met primaire lens (1), lichtmenger (2) met diffusorfolie (3), zesvoudige collimator als secundaire lens (4), ver-wisselbare Spherolit-lens als tertiaire lens (5).

Spectrum en kleurweergaveVanwege de eigenschappen van ons oog kan voor ons een wit lijkend licht spectraal zeer ver-schillend zijn samengesteld. Dit leidt tot een verschillende weer-gave van reflectiekleuren die in relatie tot een referentielicht met vol spectrum de kleurweer-gavekwaliteit definieert. Pure RGB-armaturen produceren op

grond van hun smalle bandbreedte wit licht met een onbevredigende kleurweergave. Het gelijkmatige spectrum van de RGBW-armaturen maakt daarentegen een uiterst natuurlijke en hoogwaardige kleur-weergave.


ERCO Technisch Centrum LED-case study: nieuw licht voor conferentiezalen

Stap voor stap gaat ERCO ook in het eigen bedrijf steeds meer ruimten omzetten op modern, efficiënt LED-licht. De daarbij opgedane erva-ringen leveren de beste argumenten om ook planners en opdrachtgevers optimale lichtop-lossingen met LED aan te bieden.

In het souterrain van het Technisch Centrum van ERCO in Lüdenscheid bevinden zich ver-scheidene conferentiezalen die een uniforme vormgeving hebben maar zich eigenlijk vooral qua maatvoering van elkaar onderscheiden en zo zeer geschikt zijn voor een multifunctio-neel gebruik. Alle zalen bezitten naar buiten toe een glazen front waar indien nodig met motorische binnenjaloezieën het zonlicht kan worden geweerd. De plafondinbouwarmatu-ren evenals medieatechnik, luchtverversing en klimatisering zijn opgenomen in een verlaagd akoestisch plafondelement. Aan de kopse kan - ten is het plafondelement niet geheel tot aan de wand gebracht. In de zo gecreëerde wel-vingen zijn luchtuitlaten, presentatiescherm en spanningsrails voor de montage van spots

De plafondgeïntegreerde verlichting is in de kleine conferentiezalen uitge-voerd met Quintessence LED downlights terwijl in de grote zalen gedifferen-tieerd wordt naar down-lights en wallwashers. Binnenjaloezieën en pro-jectieschermen kunnen door DALI-schakelactoren met Light System DALI in het lichtmanagement worden geïntegreerd:

Logotec LEDDe spots en wallwashers met Spherolit-lenzen zijn aan 3-fasen spannings-rails gemonteerd en via DALI-dimmers groepsge-wijs met de lichtregeling verbonden. De gelijkma-tige washing van de ach-terwand maakt de ruimte optisch groter. Een spot heeft als functie om aan de ingang van een zaal een verblindingsvrije over -

Door aanraking van de Light Changer kan zo bijvoorbeeld bij de scène „Presentatie“ de verlich-ting worden gedimd en tegelijkertijd het scherm worden neergelaten.

buiten het gezichtsveld ondergebracht. Het ver-lichtingsconcept voor de algemene verlichting bestaat uit een downlight-raster en de verlich-ting van de zijdes door spots of wallwashers aan spanningsrails.

De dimbare LED-techniek van de gebruikte Quintessence downlights en Logotec spots laat haar sterke kanten niet alleen zien in de effi-ciency en lichtkwaliteit, maar ook in de integra-tie in het lichtregelsysteem Light System DALI. Vooral bij multifunctionele ruimten is intelli-gente lichtregeling een bepalende factor voor efficient visual comfort. Via DALI Plug and Play kunnen de LED-armaturen snel en ongecompli-ceerd in geprogrammeerde gebruiksscenario’s worden geïntegreerd. Ze worden opgeroepen door de touch screen van de Light Changer aan te raken. Middels Plug and Play kan niet alleen individueel worden gedimd maar bijvoorbeeld kan voor een presentatie ook het projectie-scherm automatisch worden geactiveerd.

Ook hier zijn de energiebesparingsmogelijk-heden aanzienlijk: In vergelijking met de oude installatie die vanaf de bouw overeenkomstig met gloei-, halogeen- en fluorescentielampen was uitgerust, is het energieverbruik met ca. 75% gereduceerd – en bij het gedempte licht van een presentatie veroorzaakt een beamer-projector van de nieuwste „ECO“-generatie meer energiekosten dan de nieuwe LED-verlichting.

Bestand Nieuw (LED)41,38 W/m2 11,05 W/m2

100% 27%

100% 18%

4,9t

Lichtconcept

Aansluitvermogen per m2 (W/m2)

Vergelijking aansluitver-mogen (%)

Vergelijking bedrijfskosten

Besparing CO2 per jaar

Komt overeen met een vermindering naar 27%

gangszone te creëren met een hogere verlichtings-sterkte, de zognaamde „Welcome Mat“.


ERCO Technisch Centrum LED-case study: RGBW-wallwashing in een representatief kantoor

Licht dat zich niet alleen in zijn helderheid maar ook qua kleur traploos laat regelen, opent een nieuwe dimensie bij de enscenering van ruim-ten. Wanneer er niet alleen afzonderlijke ver-zadigde gekleurde lichtaccenten, maar tevens een variabele zaalverlichting met een hoge lichtkwaliteit vereist is, zijn LED-varychrome armaturen met RGBW-techniek de oplossing. Zij combineren rode, groene en blauwe LED’s met krachtige warmwitte LED’s. Individueel aangestuurd via voor DALI geschikte bedrijfs-apparatuur kunnen zulke armaturen door additieve kleurmenging enerzijds willekeurig intensieve lichtkleuren, anderzijds echter ook wittonen langs de planckse curve produceren – van een extreme warmtoon van een gedimde gloeilamp tot het stralende, koele wit van het zenitale daglicht. Door de evenwichtige spec-trale samenstelling van het licht kan bovendien een uitstekende, natuurlijk werkende kleur-weergave worden bereikt. Voor het representa-tieve kantoor in het Technisch Centrum van ERCO hebben de planners Quintessence RGBW-

Gekleurd lichtBehalve de mogelijkheid de kleurtemperatuur van de witte verlichting traploos te veranderen bieden de RGBW-vary-chrome armaturen ook het gehele spectrum van het gekleurde licht, van pasteltonen tot in het hoog verzadigde gebied. Daarmee zijn ze zowel voor hoogwaardig wit licht met goede kleur-

DALI Plug and PlayRGBW-lichtwerktuigen van ERCO kunnen als DALI Light Clients in lichtregelinstallaties, bijvoorbeeld het Light System DALI worden geïntegreerd. Overeen-komstig de actuele DALI norm heeft de bedrijfs-apparatuur ondanks vier kanalen slechts één DALI-adres nodig. De in de fabriek gecodeerde

Variabele kleurtempe-ratuurLichtcomponenten met variabele kleurtempera-tuur, zoals de wall washing met RGBW-varychrome-wallwashers bieden veel-soortige mogelijkheden voor het ensceneren van ruimten. In een concrete toepassing kan bijvoor-beeld de afstemming van wallwashing op het natuurlijke licht worden

weergave tijdens het gewone dagelijkse werk als ook voor een kleurige enscenering van ruimten voor bijzondere gebeurte-nissen, bijvoorbeeld een ontvangst of een vernis-sage zeer geschikt. Voor een kleurkeuze heeft de ERCO Light Changer op zijn touch screen een passende grafische instel-mogelijkheid.

aangeboden die er van-wege de grote glazen oppervlakken natuurlijk altijd is: koeler licht in de namiddag (links), war-mer ruimtelijk licht voor de avondschemering (rechts).

wallwashers met LED gebruikt om de ruimtebe-grenzende vlakken gelijkmatig met licht van een variabele nuance te kunnen washen. Een Light System DALI installatie zorgt voor de intuïtieve interface voor de bediening van de verlichting, zodat door middel van het even aanraken van de touch screen voor de verschillende tijdstip-pen van de dag, gebeurtenissen of stemmingen, de passende lichtscène kan worden opgeroe -pen. Passende grafische bedieningselementen maken bovendien een interactieve handmatige ingreep mogelijk om bijvoorbeeld de kleurtem-peratuur van een groep wallwashers geheel naar wens opnieuw te kunnen instellen.

ERCO Light Clients wor-den bij de inbedrijfstelling van een Light System DALI installatie automatisch herkend en bieden daar-mee het comfort van „Plug and Play“.


QT12 LED 90W 20W, warmwit

1800lm 1305lm

20lm/W 65lm/W

178lx 199lx

8,79W/m² 2,10W/m²

Lamp

Lichtstroom

Rendement

Verlichtingssterkte

P*

Komt overeen met een vermindering naar 24%

Dubbelfocus-downlights en hun toepassingIn het plafond geïntegreerde ver-lichting, waarbij de licht bronnen grotendeels aan het zicht zijn ont-trokken, representeert in sterke mate de stelregel „licht in plaats van armaturen“. Deze opzet werd door de lichttechnische ontwikke-ling van dubbelfocus-downlights geoptimaliseerd. Terwijl bij con-ventionele downlights voor hoge - re lichtstromen ook grotere arma-tuuropeningen voorwaarde zijn, bekoren dubbelfocus-downlights door een zeer kleine armatuurope-ning. Hun lichttechnische voordeel bestaat uit de betere afscherming van de lamp om verblinding te voorkomen. Vooral bij hoge ruim-ten, zoals foyers of concertzalen, is dit aspect belangrijk omdat bij conventionele downlights door het zicht op de lampen makkelijk verblinding kan optreden. De ver-der naar achteren geplaatste stand van de lamp van de dubbelfocus-downlights leidt daarentegen tot een aangenaam visual comfort. Typisch genoeg zorgen dubbel-focus-downlights voor een relatief smalle, gerichte lichtbundel om als toepassing ook bij een gro-tere hoogte van de ruimte in een oplossing te voorzien.

De kleine lichtopening van de dubbelfocus-downlights heeft ook qua vormgeving voordelen: deze armaturen zorgen voor een zeer decent effect op het plafond ver-geleken met conventionele down-lights en hun aanmerkelijk grotere armatuuropeningen. Het plafond krijgt daardoor een meer homo-gene en rustiger indruk. Vooral bij donkere plafonds werken rasters met grote heldere armatuurope-ningen storend. In zoverre kunnen dubbelfocus-downlights ook bij een normale ruimtelijke hoogte al bijdragen aan de discrete verschij-ningsvorm van het plafond.

Techniek van LED-dubbelfocus-downlights Dubbelfocus-downlights met LED-techniek beschikken welis-waar over een andere constructie dan dubbelfocus-downlights voor conventionele lampen, maar zijn voor dezelfde toepassingen bestemd. Traditionele dubbelfocus- downlights, zoals voor hogedruk-gasontladingslampen, bestaan uit een ellipsoïdereflector aan de bovenkant en een darklight- reflector aan de onderkant. De lamp in het bovenste eerste brand-punt van de ellips wordt naar het tweede brandpunt gereflecteerd, waaraan de bovenkant van de com - pacte darklight-reflector zich bevindt, die de verblinding beperkt en voor een zeer goed visual com-fort in de ruimte zorgt. Bij deze con-structie blijken de grote inbouw-hoogte en relatief slechte efficiency echter een nadeel te zijn.

Omdat bij platinen met meer-dere LED’s diverse brandpunten ontstaan, kan de bestaande licht - techniek niet direct op de LED-techniek worden toegepast. Daarom vindt de lichtsturing bij de Quintessence LED-dubbelfocus-downlights plaats via een compact lenzensysteem met collimator en Spherolit-lens. Het geprojecteerde licht treedt uit de Spherolit-lens reeds als een precieze, aan strooi-licht arme bundel naar buiten, zodat een darklight-reflector niet nodig is. In plaats daarvan zorgt een matzwarte anti-verblindings-conus voor visual comfort en een onopvallende plafondindruk, in het bijzonder bij donkere plafonds. Vanuit die technische opzet ont-staat een groter bedrijfsrendement dan bij conventionele lampen, een wezenlijk gunstiger oordeel over anti-verblinding (UGR), als ook een kleinere inbouwhoogte. Voor afstemming op de hoogte van de ruimte zijn de LED-dubbelfocus-downlights met flood of wide flood Spherolit-lenzen uitgerust.

Thomas Schielke

Toepassing concertzaal: De ruimtelijke hoogte vraagt voor een indruk-wekkende enscenering hoge lichtstromen. Met dubbelfocus-downlights kunnen bij een groot visual comfort voldoende horizontale verlichtings-sterktes worden gerea-liseerd.

Toepassing luchthaven-terminal: Hoge ruimten stellen bijzondere eisen aan het visual comfort, omdat men door het perspectief meer zicht op de plafondinbouw-armaturen krijgt. Voor zulke toepassingen zijn dubbelfocus-downlights met sterke anti-verblin-ding en een onopvallende plafondopening bijzonder geschikt.

In vergelijking met down-lights (links) beschikken dubbelfocus-downlights (rechts) over een kleinere, onopvallende armatuur-opening bij dezelfde licht-stroom. Daardoor krijgt men een rustiger indruk van het plafond. De darklight-reflector zorgt bij de plafondinbouw-armaturen voor conven-tionele lampen voor een goed visual comfort.

Focus Dubbelfocus

Het voordeel van de dubbelfocus-downlights met LED-techniek vergeleken met de down-lights met conventione-le lampen ligt vooral in het lagere energieverbruik en de kleinere inbouw-hoogte.

Voor optimale bescher-ming tegen verblinding en een onopvallende plafond indruk, in het bijzonder bij donkere, hoge ruimten, beschikken de LED-dubbelfocus- downlights over een mat-zwarte anti-verblindings-conus.


Te midden van de toeristische drukte hand-haaft Venetië, de millimetergewijs in de lagune zinkende schoonheid, zich als centrum voor moderne kunst. De trekker is de Biënnale in wiens omgeving ook galerieën en collecties die daarop betrekking hebben, hun internationale publiek vinden. Daarbij gaat er vaak een bijzon-dere schoonheid uit van de expositieruimtes: historische plaatsen, zoals de oude werfinstalla-ties van de arsenalen, waar grijpbare geschie-denis wordt geconfronteerd met de artefacten van de moderne kunstenaars – soms tegen-draads, bevreemdend, ontoegankelijk en nog in afwachting van het oordeel van de tijd.

Het prachtige Palazzo Bembo, door de gelijk-namige patriciersfamilie in de vijftiende eeuw direct gebouwd aan het Canal Grande, biedt nu ook ruimte voor dergelijk stimulerende ont-moetingen. Hier, waar in 1470 de geleerde en latere kardinaal Pietro Bembo het levenslicht aanschouwde, hebben kunst en cultuur opnieuw een plaats gevonden. Door de oprichting van Global Art Affairs werden de jarenlang leeg-staande etages van het Palazzo wakker gekust. Global Art Affairs – geïnitieerd door de Neder-landse kunstenaar René Rietmeyer – organiseert sinds enige jaren tentoonstellingsprojecten met internationale kunstenaars. Samen met zijn curatoren Sarah Gold en Karlyn de Jongh ging Rietmeyer op zoek naar ruimtes om in het bege-leidende programma van de 54e Kunstbiënnale 2011 de tentoonstelling „Personal Structures“ te presenteren met 28 kunstenaars, afkomstig van vijf continenten. Met een langetermijnper-spectief als exploitant van de expositieruimtes

investeerden ze veel tijd en moeite in de terecht monumentale renovatie van de ruimtes die, met het oog op het aanzien van de expositiestukken, moeten voldoen aan de museumnormen. De massieve constructie van het historische Palazzo maakte het daarbij mogelijk af te zien van kunst-matige airconditioning. Voor de verlichting kwam slechts één professionele en duurzame oplossing in aanmerking – er werd gekozen voor een ERCO spanningsrailsysteem met Logotec LED-spots en wallwashers: „Het werkt perfect, laat de kunstwerken optimaal uitkomen en is bij het ombouwen van tentoonstellingen flexi-bel en gemakkelijk in gebruik,“ schildert curator Sarah Gold haar ervaringen met het systeem af. Door de efficiënte LED-techniek is het aan-sluitvermogen slechts circa 20% van een verge-lijkbare installatie in laagspannings-halogeen-techniek. Dat bespaart niet alleen de natuurlijke hulpbronnen, maar ook de zenuwen, omdat de elektrische installaties in de oude Palazzi zo hun kuren kunnen hebben, weet Sarah Gold: „We hebben hier in Venetië al vernissages mee-gemaakt, waarbij het licht moest aangaan. In plaats daarvan brandde de hoofdzekering door. Dat zal ons nu niet zo snel meer overkomen!“

Palazzo Bembo, Venetië

Een blik uit het raam plaats elk tentoonstel-lingsstuk in de sfeer van zes eeuwen Europese cultuurgeschiedenis: de loggiazaal van het Palazzo Bembo kijkt direct uit op het Canal Grande en de Rialto- brug. Logotec LED-spots zorgen met warmwitte LED's en de gepaten-teerde lichttechniek met Spherolit-lenzen voor

een optimale lichtkwa-liteit. Het bescheiden, neutrale design van de compacte spots voegt zich discreet, echter wel autonoom, in het spanningsveld tussen de historische substantie en moderne kunst.

Al verschillende jaren organiseert de stich-ting Global Art Affairs exposities met interna-tionale kunstenaars. Met Palazzo Bembo beschikt deze nu over een vaste standplaats in één van de belangrijkste centra voor moderne kunst. Op de linkerfoto ziet u de volgende werken: Arnulf Rainer (Oostenrijk): buste, zonder titel, 2010; kruis,

Tentoonstellingsdesign en lichtplanning: Global Art Affairs, Leiden/VenetiëFoto’s: Thomas Mayer, Neuss

www.palazzobembo.orgHistorische architectuur, moderne kunst, toekomstbestendig licht: ERCO LED- techniek maakt zich waar in de expositie-ruimtes van het Palazzo Bembo.

zonder titel, zonder jaar. Carl Andre (VS): Crux 14, 2010. De rechterfoto toont de volgende wer-ken: wandtapijt van Peter Halley (VS): Judgment Day, 2011; op de achter-grond van Yuko Sakurai (Japan): Tsuyama.


Alsof het de natuurlijkste zaak van de wereld is, slaat Graz, de hoofdstad van de deelstaat Steiermark, de brug tussen een rijke historie en een creatieve toekomst: hoeveel moderne grote steden hebben een historisch centrum dat UNESCO op de lijst van werelderfgoederen plaatst, en werden bovendien door juist die internationale, culturele organisatie wereld-wijd tot één van de tien „UNESCO Cities of Design“ uitgekozen? Het museum Joanneum vormt een onderdeel van de levendige culturele traditie in Graz: opgericht in 1811 door aarts-hertog Johann, überhaupt als eerste museum in Oosten rijk, behoort het tegenwoordig tot de grootste in zijn soort in Europa. Het museum beschikt namelijk over negen locaties in his-torische en moderne gebouwen, alsmede over ruim 4,5 miljoen verzamelde objecten uit de meest uiteenlopende gebieden. Een van de locaties is het barokke paleis Herberstein aan de Sackstraße 16. Het belangrijke architectuur-monument in de oude binnenstad van Graz her-bergde sinds 1941 eerst de nieuwe galerie van het Joanneum. Vervolgens heropende het in mei 2011 na grootschalige renovatie- en restauratie-werkzaamheden als „Museum im Palais“, het nieuwe thuis van de cultuurhistorische collectie.

Een heropening die recht doet aan de claim van „City of Design“: het nieuwe museum combineert namelijk de authentieke presenta-tie van de schitterend gerestaureerde, barok uitgevoerde zalen van het paleis met modern vormgegeven tentoonstellingsgalerieën die voldoen aan alle vereisten van curatoren. De tegenwoordig vanzelfsprekende faciliteiten, zoals de museumshop en het restaurant, zijn ondergebracht in de sfeervolle binnen- en bui-tengebieden van de begane grond. Hier wordt duidelijk welke veelzijdige rollen ERCO licht-werktuigen in een dergelijke context kunnen spelen. Met de Joanneum heeft opnieuw een instituut van wereldklasse gekozen voor de LED-techniek van ERCO voor zowel de verlichting van galerieën; als ook voor de architectuurbe-lichting in het prachtig barokke trappenhuis. Op de binnenhoven en de gewelfde gangen worden ERCO producten ingezet die bijdragen aan de aantrekkelijke presentatie.

Het oudste deel van het paleis stamt uit de 16e eeuw. De façade met zijn twee portalen verkreeg in de 18e eeuw zijn huidige uiterlijk aan de buitenkant door de barokke bouwmees-ter Joseph Hueber (1715–1787). Deze verbond bovendien de drie vleugels van het gebouw door een prachtig centraal trappenhuis: de representatieve opgang wordt afgezoomd door lantaarns dragende sculptuurparen en opent zich naar boven in een plafondfresco dat een glimp van Olympus prijsgeeft. Deze is aan Stock

De schatkamer van Steiermark: Museum im Palais, Graz

De opmaat van de omgang: het prachtig barokke trappenhuis. Naar boven wordt een plafond-fresco van Philipp Carl Laubmann (1703–1792) zichtbaar dat een glimp van Olympus prijsgeeft. Voor de verlichting plaats-ten de ontwerpers Trion plafondwashers voor fluorescentielampen T16 van 54W op een aanwe-zige, gestuukte lijst. De

Een binnenhof in het paleis dient tegelijkertijd als terras van het restau-rant „Prato“. Hier kunt u in een buitengewone ambiance „al fresco“ eten, wanneer het jaargetijde dat toestaat. De verblin-dingsvrije Kubus façade-armaturen geven het gebouw een ingetogen presentie in het donker. Deze zijn uitgerust met efficiënte halogeen-

Historische gewelven vor-men de stemmige entree van het Museum im Palais. De hier gebruikte Tesis uplights voor halogeen-metaaldamplampen van 35W beschikken over een gemodificeerde licht-techniek om het licht nog zachter en breder tot in het midden van het gewelf te stralen.

Blikvanger aan de façade naar de Sackstraße in Graz: het prachtig barokke portaal, vol effect geën-sceneerd met twee Tesis vloerinbouwarmaturen. De regelbare uplights zijn voorzien van halogeen-metaaldamplampen van 20W en werden voor een ovale lichtbundel van sculptuurlenzen voorzien.

Lichtplanning: Gerald P. Marko, Graz Tentoonstellingsvormgeving: Dr. Eva Marko, GrazFoto’s: Rudi Meisel, Berlijn

www.museum-joanneum.at/museum_im_palais

De cultuurhistorische verzameling in het gerenoveerde paleis Herberstein behoort tot het museum Joanneum: nog een instituut van wereldklasse dat voor de galerieverlich-ting heeft gekozen voor ERCO LED-techniek. Ook buiten is licht bestemd voor de perfecte enscenering.

gelijkmatige breedstraling laat de fresco op vrijwel magische wijze verschij-nen, net alsof deze vanuit zichzelf oplicht.

Kubus façadearmatuur HIT

Tesis vloerinbouw-armatuur HIT

metaaldamplampen van 20W en telkens in om - hoog en omlaag stralen-de paren gemonteerd.


Philipp Carl Laubmann (1703–1792) toegedicht; net zoals een ander plafondfresco in de voor-ruimte van de tentoonstellingsomgang op de tweede verdieping. De magie van de verlichting zit in lichtbronnen die voor de kijker onzichtbaar zijn: op een aanwezige, gestuukte lijst plaatsten de ontwerpers rondom via DALI dimbare ERCO Trion plafondwashers voor fluorescentielampen T16 van 54W. Hun asymmetrische lichtverde-ling zorgt voor de gelijkmatige verlichting van het gewelf – een effect waardoor het lijkt of de fresco uit zichzelf oplicht.

Na deze overweldigende ouverture houdt de museumomgang zijn dramatische niveau: deze leidt vervolgens door een suite van vier zalen, een voorkamer, alsmede een kabinet met een rijk rococodecor om dan in lichtmoderne expositieruimtes de permanente expositie van de cultuurhistorische collectie te presenteren. Onder het thema „Statussymbolen“ zijn hier artefacten te vinden die politieke macht en de adellijke levensstijl van het hof vertegenwoor-digen en meestal een nauwe historische band laten zien met Steiermark of Graz. Tot de hoog-tepunten van het Museum im Palais behoren bijvoorbeeld de zogenaamde „Steirische Her-zogshut“ (de hoed van de hertog van Steiermar-ken – rondom 1400), de gotische pronkwagen van Friedrich IIIe (~1450) of de wereldwijd enige in zijn echtheid onomstreden dwarsfluit van de belangrijke Franse instrumentenbouwer en flui-tist Jean Hotteterre (rondom 1680).

Deze cultuurschatten zette de lichtplanner van de tentoonstelling, G.P. Marko, geraffineerd in het licht. Hij gebruikte daarbij alle voordelen

Dankzij de LED-lichttech-niek met collimatoren en Spherolit-lenzen voor de regeling van de lichtsterk-teverdelingen is ERCO LED-licht in het museum geschikt voor talloze ver-lichtingstaken: van de breedstralende verlichting van een installatie met de karakteristiek oval flood (links), tot en met de pre-cieze accentuering van kleinere objecten met de karakteristiek narrow spot.

Logotec LED

De „Friedrichswagen“, een gotische pronkwagen van keizer Friedrich IIIe (~1450), is een hoogte-punt van de tentoon-stelling en ondervindt een speciale behande - ling voor wat het licht betreft: voor een pre-sentatie met bijzonder veel dramatiek, zijn de lichtbronnen in plafond-kanalen verborgen, hun optimale positie en focus-

sering werden in uitvoe-rige belichtings testen bepaald. Het gaat om Optec LED-spots narrow spot met telkens 9,6W die gericht het prachtig gesneden blazoen aan de voorkant van de wagen benadrukken.

Cultuurgeschiedenis met een lokaal tintje: de collectie van Graz presenteert prachtige stukken, zoals de „Stei-rischen Herzogshut“ (rechtsboven), maar ook historische, dagelijkse voorwerpen en curiosa. Het systeemdesign van de ERCO LED-verlichting biedt voor elk museum-stuk een lichtwerktuig met de passende lichtver-

De vervangbare Spherolit-lenzen voor verschillende lichtsterkteverdelingen maken Logotec LED-spots tot een flexibel werktuig voor de enscenering van tentoonstellingen.

die het systeemdesign van de ERCO LED-licht-werktuigen biedt. Afhankelijk van de grootte en het formaat van de expositiestukken worden alle beschikbare lichtsterkteverdelingen van de Logotec LED-spot ingezet; van narrow spot tot wide flood, oval flood en wallwash. De zonder gereedschap verwisselbare Spherolit-lenzen bie-den ontwerpers en technici de flexibiliteit bij de fijnafstelling. Het geringe aandeel aan strooilicht zorgt voor goede contrasten. Voor het doseren van de verlichtingssterktes kunnen de LED-spots individueel worden gedimd, zonder dat daarbij – zoals bij halogeenlampen – de kleurtempera-tuur verandert. De spectrale samenstelling van het warmwitte LED-licht is vrij van infrarode en ultraviolette delen, zodat de onvervangbare museumstukken op de best mogelijke manier worden gespaard. Al deze aspecten dragen bij aan een aantrekkelijke, uiterst flexibele en veilige lichtoplossing bij een minimaal energie-verbruik en een minimale warmte-invloed: een schoolvoorbeeld van hoe succesvol efficient visual comfort met ERCO LED-techniek in musea en galerieën kan worden gerealiseerd.

deling, alsmede de moge-lijkheid de lichtsterkte via een ingebouwde dimmer exact af te stemmen op de behoeften van curato-ren en conservatoren.


Dortmund, hét model voor structuurverandering: het is nog geen 50 jaar geleden dat in de West-faalse metropool nog de drieklank van het Ruhr-gebied, steenkool, staal en bier, de boventoon voerde. De toenmalig grote brouwerijen lesten de grote dorst van de mijnwerkers en de staal-arbeiders. Intussen zijn de hoogovens gedoofd, gedeeltelijk ontmanteld en aan China verkocht. Op de braakliggende terreinen, zoals die van de Phoenix-staalfabrieken, ontstaan nieuwe zakenwijken, meren en mooie woonomgevingen. Ook de brouwerijen gaven zich gewonnen door de dalende dorst naar bier van de Duitsers: dat resulteerde in veel onbebouwd terrein, enorme oppervlakken in de binnenstad kwamen vrij. Nieuwbouw en oude gebouwen met een nieuwe bestemming zijn nu hoofdzakelijk bestemd voor de steeds sterker wordende dienstverlenings-sector, voor cultuur en de detailhandel. Dit is ook het geval bij het terrein van de Thier-brouwerij, waarvan het hoofdkantoor tussen Hiltropwall en de Dortmunder shoppingmile Westenhellweg al in 1996 werd opgegeven.

ECE Projektmanagement uit Hamburg, de Euro-pese marktleider in deze sector, ontfermde zich over de ontwikkeling van het terrein. Met de Thier-Galerie ontstond een nieuw, aantrekkelijk winkelcentrum met een verkoopoppervlakte van ruim 33.000m2. Schitterende architectoni-sche elementen zijn de zorgvuldig gereconstru-eerde historische façade van het Berlet-Haus naar de winkelstraat Westenhellweg, alsmede de vormgeving van de binnenkant als een „Huis in het huis“. Het aspect Duurzaamheid mag bij projecten van deze omvang niet ontbreken.

Met zijn jarenlange ervaring kan ECE voor wat betreft energieverbruik en het behoud van natuurlijke hulpbronnen uiterst efficiënt voor de dag komen. De productie van warmte in het winkelcentrum vormt bijvoorbeeld slechts 20–30% van het energieverbruik. De resteren - de energie wordt aangewend voor andere disci-plines, zoals ventilatie, koelen en licht. En dat vestigt de aandacht op de verlichting: alleen door de inbouw van lampen met de meest re-cente technologie, zo deelt ECE mee, zou het

energieverbruik in de nieuwe centra gemiddeld met 20% worden verlaagd – een principe dat perfect past bij het ERCO concept, efficient visual comfort. Het was de taak van de licht-planner van LDE KOBER in Dortmund om in dit kader, binnenshuis met een mix van daglicht en accentuerend kunstlicht een prettige sfeer te scheppen, echter in het bijzonder ook door de enscenering van de schil van het gebouw een stedenbouwkundig accent te plaatsen. De bovenste etages van de nieuwbouw zijn bestemd als parkeerplaatsen en zijn vormgegeven als zolderverdiepingen. Een ommanteling van ge- perforeerd metaal in warme tinten verleent de afwerking van het gebouw een sfeer van ele-gantie en ongedwongenheid. 's Nachts wordt deze goudglanzende, metalen bekleding door het strijklicht van Focalflood façadearmaturen LED in scène gezet. Het gebouw wordt een opvallend symbool in het stadsbeeld – bij een minimaal energieverbruik en minimale onder-houdsinspanningen, dankzij de ERCO LED-techniek.

ECE Center Thier-Galerie, Dortmund

Focalflood façade-armaturen LEDDoor het strijklicht van de Focalflood façadearmatu-ren komt de oppervlaktex-tuur van bouwwerken `s nachts tot zijn recht. De smal stralende lichtverde-ling over de gehele hoogte van de wand voorkomt onnodige lichtvervuiling. De brede lichtverdeling in de andere richting maakt een goede gelijkmatigheid

Doorgaans eindigt de verantwoordelijkheid van exploitant ECE bij de uit-rusting van de winkels van zijn huurders. Maar ook hier ondersteunt een door ECE opgesteld lichthand-boek bij de optimalisatie van energie. Op die wijze kunnen winkels, zoals de boetiek voor modieuze bijouterieën „39°C“, met

Architect: Kaspar Kraemer Architekten, Keulen (façade); ECE-planningsteam, HamburgLichtplanners: LDE KOBER, DortmundFotograaf: Dirk Vogel, Dortmund

www.thiergalerie.de

Economisch element en stedenbouwkundig accent: het nieuwe winkelcentrum „Thier-Galerie“ in de binnenstad van Dortmund. ERCO LED-lichtwerktuigen beklemtonen de markante verschijningsvorm.

op de gevel mogelijk en bij een juiste onderlinge afstand, grote armatuur-afstanden. Met de twee bevestigingshoeken kan de hoek van de armatuur op comfortabele wijze worden ingesteld.

LightcastDownlights in bescher-mingsgraad IP68 gene-reren een tapijt van licht dat de ingang markeert. Ook hier zijn halogeen-metaaldamplampen als lampen ingezet.

Tesis uplightsDe regelbare uplight uit het programma Tesis vloerinbouwarmaturen in beschermingsgraad IP68 is bijzonder geschikt om met zijn smalle lichtbundel ver-ticale façadecomponenten te accentueren. Als lamp worden uiterst efficiënte halogeen-metaaldamp-lampen gebruikt.

OptecDe universele familie spots, Optec, is zowel voor conventionele lampen, zoals halogeen- metaaldamplampen, alsmede met LED beschik-baar – en altijd met een ruime keuze aan licht-sterkteverdelingen; van spot tot wallwasher.

ERCO producten een lichtconcept realiseren in de betekenis van efficient visual comfort.


Achterlichten

Exponatec 2011, KeulenInternationale musea, befaamde aanbieders en prominente bezoekers van een telkens belang-rijker wordende cultuurmarkt ontmoetten elkaar op de vakbeurs Exponatec van 16 tot 18 november 2011 in Keulen. Met onder meer: de experts van ERCO Leuchten GmbH, die op een compacte beursstand de nu juist voor musea uiterst interessante verlichtingstechniek met LED presenteerden. Het handige gebruik van LED-lichtwerktuigen, zoals de Logotec LED-spots, garneerden de ERCO adviseurs met toe-passingsstudies bij wereldwijd gerenommeerde instellingen, zoals National Gallery in Londen. Daar leidde ERCO LED-techniek bij een optimale lichtkwaliteit tot grote dalingen van de energie- en onderhoudskosten (meer bijzonderheden in Lichtbericht 92). De vakgesprekken maakten duidelijk welk potentieel het concept van het efficient visual comfort voor musea te bieden heeft en stemmen optimistisch voor de verdere ontwikkeling van de museumverlichting waar-voor ERCO als erkende autoriteit geldt.

www.exponatec.dewww.erco.com/museum/de

PLDC 2011, MadridIn oktober 2011 verzamelde de scene van de architectuurbelichting zich in Madrid voor de Professional Lighting Design Convention (PLDC). Als bijdrage aan de programmering organiseerde ERCO Spanje op de avond van 21 oktober 2011 een „Afterwork Event“ in de studioloft 11:13, een van de bekende evene-mentenlocaties in Madrid. Veel internationale lichtexperts gebruikten de gelegenheid om na een intensieve conferentiedag in de door ERCO stemmig geënsceneerde ruimtes met collega's van gedachten te wisselen, verfijnde hapjes en drankjes te gebruiken of gewoon om op muziek te ontspannen. Alle gasten en het team, hartelijk dank voor uw bijdrage aan een geslaagde avond!

www.pld-c.comwww.rockandloft.com/11.13/

Dr. Dirk Stahlschmidt neemt afscheidOp 27 januari 2012 nam onze directeur Dr. Dirk Stahlschmidt te midden van het feestelijke kader van het personeel afscheid na 26 succes-volle jaren bij ERCO om met pensioen te gaan. Zijn leidinggevende collega's en honderden medewerkers waren verschenen om de schei-dend directeur veel geluk te wensen in de vol-gende levensfase. Dr. Stahlschmidt begon zijn carrière bij ERCO als directieassistent en leidde vanaf 1987 de binnenlandse verkoop voordat hij in 1989 tot directeur werd benoemd. Daar-bij kwam zijn jarenlange betrokkenheid als vrij-williger – onder andere in de adviescommissie en als voorzitter van de vakvereniging Armatu-ren (Fachverband Leuchten), als medeverant-woordelijk oprichter van de internationale vak-beurs Light+Building en als gemeenschappelijk bestuurslid in de ZVEI.

Superieure LED-licht-techniek van ERCO om aan te raken: juist voor museum vakmensen zijn de aspecten, zoals de zon - der gereedschap vervang-bare Spherolit-lenzen voor de besturing van de lichtsterkteverdelingen, van beslissend belang – bijvoorbeeld voor de flexibele verlichting van wisseltentoonstellingen. Maar ook met het oog

Internationale licht experts hadden een rendez-vous bij het Afterwork Event van de PLDC dat ERCO Spanje afgelopen oktober in Madrid organiseerde.

Dank aan een collega die als integere, recht-doorzee persoonlijkheid bij de medewerkers ge - respecteerd en geliefd was: directeur Tim Henrik Maack prees het werk van Dr. Stahlschmidt (links). Daaronder: opvolger Marcus Schramm nam de gelegenheid te baat en stelde zich voor als toe-komstig directeur.

In het cafetaria van de Lüdenscheider zetel van ERCO hadden zich voor het afscheid van de direc-teur honderden mede-werkers verzameld. Een gezamenlijk diner bood de gelegenheid de tijd met Dr. Stahlschmidt de revue te laten passeren.

Otl Aicher – GestalterEen biografie van Eva Moser2011, Hatje Cantz (Duits)ISBN 978-3-7757-3201-7

Otl Aicher (1922-1991) geldt als visio-nair vormgever en pionier van de visuele communicatie. Door zijn werk voor de ERCO huisstijl heeft hij een grote stempel op onze onderneming gedrukt. Kunsthis-torica Eva Moser heeft een uitgebreide biografie van Aicher geschreven. Ze heeft met uiterste nauwkeurigheid onderzoek gedaan bij familieleden, vrienden en archieven en ook pagina's uitgewerkt van de vormgever met name in zijn jonge jaren en als privépersoon. Deze bieden zelfs voor Aicher-kenners nieuwe inzich-ten. Aichers contacten in de politiek en de culturele wereld maken zijn biografie een spannend stukje Duitse moderne geschiedenis.

Met een donatie van de ondernemingsraad voor de Sponsorvereniging van het psychologisch advies-bureau Lessingstraße, waar Dr. Stahlschmidt als vrijwilliger voorzitter is, eerde ook de voorzitter van de ondernemingsraad, Richard Reinke (rechts), de constructieve samen-werking met de scheidend directeur.

op duurzaamheid, effi-ciency, kleurweergave en het sparen van de tentoonstellingsstukken maken LED-lichtwerktui-gen een diepe indruk.

E ERCO GmbHPostfach 246058505 LüdenscheidGermanyTel.: +49 2351 551 0Fax: +49 2351 551 [email protected]

Met de tentoonstelling „De kunst van de opheldering“ heropende in april 2011 het grootste museum ter wereld: een imposante nieuw-bouw breidt de totale oppervlakte van het Chinese Nationaal Museum uit tot 191.900m2. Het architec-tuurontwerp van gmp en de ten-toonstelling die werd samengesteld door de Staatliche Museen van Berlijn, de Staatliche Kunstsamm-

lungen Dresden en de Bayerische Staatsgemäldesammlungen München, zijn niet de enige bij-dragen uit Duitsland: ERCO leverde duizenden meter spanningsrails, alsmede duizenden spots voor de tentoonstellingsbelichting – voor een deel met de modernste LED-technologie.

Chinees Nationaal Museum, Beijing

Architect: von Gerkan, Marg und Partner (gmp), Hamburg Foto’s: Michael Wolf, Hongkong

www.kunstderaufklaerung.dewww.chnmuseum.cn

erco lichtbericht 94 · 2015-12-10 · erco lichtbericht 94 1 na toepassingen buiten en...

Documents